âL$fZ-1 rhje âhi - INFLIBNETshodhganga.inflibnet.ac.in/bitstream/10603/46757/6/06_chapter 1.pdf · rhje âh¡i 6 Apìep¡ l[p¡ A_ [dp ÓZ ÷uAp OhpB_ dÐey `pdu l[u. kfL$pf_p rhfp^dp

rhje âh¡i

1

âL$fZ-1

rhje âh¡i

1.1 âõ[ph_p :

cpf[ue kdpS>dp¬ k]$uAp¡\u ÷uAp¡_y¬ õ\p_ `yfyjp¡ L$f[p¬ _uQy fl¡hp `pçey¬

R>¡._hpB_u hp[ A¡ R>¡ L¡$ Ap yr_L$ cpf[_u _pfu_¡ ]y$r_ep_p L$p¡B`Z ]¡$i_u _pfu

L$f[p¬ h^pf¡ Ar^L$pfp¡ dþep R>¡. ÷uAp¡_p¡ Ap¥ QpqfL$ ]$fÄÅ¡ yfyjp¡_p ]$fÄÅ_u

kdL$n R>¡. `f¬[y ÷uAp¡_¡ d¡mhhp dpV¡$ hpõ[rhL$ Æh_dp¬ Ahfp¡ fl¡gp R>¡.

÷u_u Nfubu, rinZ, Apfp¡Áe, fnZ_u ìehõ\p [¡dS> Apr\®L$ õhp[¬Ôe_y¬

S>[_ \pe [¡hp âepkp¡ \B füp R>¡. ÷uAp¡_u Ap yr_L$ kde_u c|rdL$p A_¡

[¡d_p âÐe¡_u k¬h¡]$_iug[p rhL$kphhp âeÐ_ L$fhpdp¬ Aph¡ R>¡. ÷uAp¡_p

rdgL$[_p Ar^L$pfp¡ ÅZhpdp¬ dlÒh_u c|rdL$p `f Akf Å¡hpdp¬ Aph¡ R>¡.

÷uAp¡_p Aæepk_p¡ (Wonen's studies) iå] `ròdu R>¡. hukdu k]$u_p R>Ì$p

]$peL$p_p DÑfp ®dp¬ Ad¡qfL$pdp¬ ÷uAp¡_p Aæepk_p¡ `pep¡ _¬Mpep¡. _pfuhp]$u

`qfâ¡ÿeà[ ÷uAp¡_u `qfsõ\r[_p¡ Aæepk A¡V$g¡ _pfu Aæepk. Alv âï_ \pe

L¡$ ÷uAp¡_u `qfsõ\r[ A¡V$g¡ iy¬ ? [¡dS> ÷uAp¡_u `qfsõ\[u_¡ dp`hp_p dp`]¬$X$

iy¬ ? ÷uAp¡_u `qfsõ\r[_¡ kdS>hp A_¡ [¡_¡ dp`hp_p dp`]¬$X$ [fuL¡$ ]$fÄÅ¡

(Status), kÑp (Power) A_¡ õ\p`Ñp (Power) _p ¿epgp¡ Dèp¡Ndp¬ g¡hpe

R>¡.Status A¡ `qfsõ\r[_y¬ OV$L$ [Òh R>¡. ÷u_p ]$fÄÅ_p d|ëep¬L$_ dpV¡$_p

dp`]¬$X$dp¬ ÷u_u AphL$, rdëpL$[, [L$p¡, [pgud, Apfp¡Áe, rinZ ìehkpe,

÷u_p ipfuqfL$, dp_rkL$ rhL$pk_¡ A`fp¡ [p fuhpÅ¡ A_¡ â\pAp¡ rh. _p¡

kdph¡i \pe R>¡. Power A¡V$g¡ kpdprS>L$ k¬b¬ dp¬ kpdp`n D`f `p¡[p_u BÃR>p

gp]$hp_u is¼[ kÅ`Ùr[ Üpfp r_e¬ÓZ A¡ kÑp_y¬ lp]®$ R>¡. S>¡Ap¡ kÑp ^fph R>¡ [¡

lzL$dp¡ Ap`¡ R>¡. kÑp ]$bpZ_y¬ L¡$ bm_y¬ [Ðh ^fph¡ R>¡. ÷u Apû_ R>¡. L$pfZ L¡$ [¡

rhje âh¡i

2

kÑprl_ R>¡. ÷u [¡_p `r[, ðkyf, kpky, dprgL$ rhN¡f¡_u kÑp_p¡ rhfp¡ -kpd_p¡

L$fhp dpV¡$ kÑprhrl_ L¡$ Ais¼[dp_ R>¡. fpÄe, ^d®, Ly$Vy¬$b S>¡hu k¬õ\pAp¡ ×Y$

L$f_pfy¬$ A_¡ fnZ Ap`_pfy¬ [¬Ó R>¡. [¡ ÷u-`yfyj_p l½$p¡_u Akpdp_[p õ\pr`[

L$f¡ R>¡. rdëpL$[_p l½$p¡_u Akdp_[p `Z [¡_y¬ D]$plfZ R>¡. Ly$Vy¬$bdp¬ Lpe]$p¡ fuhpS>

[\p `f¬ fp ÷uAp¡_p OZp¬ l½$p¡_p¡ A_p]$f L$f¡ R>¡. Autonomy A¡ ìes¼[N[

S>ê$qfep[ kp\¡ k¬L$mpe¡gu bpb[ R>¡. õhpeÑp A¡V$g¡ `p¡[p_p h[u õh[¬Ó fu[¡

h[®hp_u, âh©rÑ L$fhp_u, `k¬]$Nu L$fhp_u [L.$ kdpS>dp¬ ÷uAp¡_¡ Ap¡R>u kÑp

R>¡. A_¡ Ap¡R>u õ\p`Ñp R>¡. cpf[ rhL$k[p¡ kdpS> R>¡. cpf[dp¬ op_, k¬ey¼[

Ly$Vy¬$b, gÁ_, d}ëep¡ A_¡ fuhpÅ¡_u `f¬ fp_y¬ âpbëe R>¡. `f¬ fp\u cpf[ue kdpS>

q`[©â^p_ A_¡ `yfyjâ^p_ füp¡ R>¡. cpf[ue _pfu_u Ap¡mM dpÓ ]$pç`Ðe Æh_

`yf[u rkrd[ _\u, `f¬[y [¡ kdN° Ly$Vy¬$b, opr[, hN®, A_¡ kdy]$pe ky u rhõ[f¡gu

R>¡. cpf[ue _pfu_p ]$fÄÅ_u ky pfZp dpV¡$ Ap¡NZukdu k]$u\u iê$ \e¡gp

âepkp¡\u OZu ÷uAp¡_p õ\p_dp¬ ky pfp¡ \ep¡ R>¡, R>[p¬ cpf[dp¬ ÷u_u sõ\r[

k¬[p¡jS>_L$ _\u. cpf[ue _pfu b¡ hpõ[rhL$[pdp¬ Æh¡ R>¡:

(1)$ L$p_y_u hpõ[rhL$[p A_¡

(2) kpdprS>L$ hpõ[rhL$[p.

L$p_y_u hpõ[rìpL$[p A_ykpf Ap¥ QpqfL$ A_¡ k¥Ùp¬r[L$ fu[¡ ÷u_y¬ õ\p_

`yfyj kdLn R>¡, `f¬[y kpdprS>L$ hpõ[rhL$[pdp¬ [¡ Qqf[p\® \hp `pçey¬ _\u

cpf[dp¬ [p¡ ÷uAp¡ dpV¡$ L$p_y_u A_¡ b¬ pfZue l½$p¡ rhipm âdpZdp¬ D`gå^

R>¡. `f¬[y kdpS> ìehõ\pdp¬ ÷uAp¡ [¡d_¡ dm¡gp L$p_}_u A_¡ b¬ pfZue l½$p¡

èp®à[ fu[¡ ep¡Áe fu[¡ cp¡Nhhp is¼[dp_ b_u iL$u _\u. L$pfZ L¡$ cpf[ue _pfu

Qyõ[ kpdprS>L$ L$p¡qV$¾$ddp¬ Æh¡ R>¡. Ap L$p¡qV$¾$ddp¬ ÷u `p¡[p_u õh[¬Ó[p_¡ A¬Ly$idp¬

fpMhp_y¬ iuM R>¡, ÷u `p¡[p_u S>ê$qfep[_¡ ]$bphhp_y¬ iuM¡ R>¡ A_¡ Ar^L$pfp¡

BÃR>pAp¡ [\p S>ê$qfep[p¡_u bpb[dp¬ dp¥_ fl¡hp_y¬, Apû_ fl¡hp_y¬ L¡$ [pb¡ \hp_y¬

rhje âh¡i

3

iuM¡ R>¡. Apd cpf[ue kdpS>_p rhL$pk dpV¡$ kdpS>_p A^p®A¬N kdp_ ÷uAp¡_u

`qfsõ\r[ A¬N¡_y¬ op_ d¡mhhy¬, _hu ¡Y$u_¡ ÷uÆh_ k¬b¬ u rinZ Ap`hy¬ A_¡

÷uÆh_ k¬b¬ u d¡mh¡gp op__p Ap^pf¡ ÷uAp¡_p [¡dS> kdpS>, fpô²_p rhL$pk

dpV¡$_p `Ngp¬Ap¡_y¬ k¬ep¡S>_ L$fhy¬ AphíeL$ b_¡ R>¡. d¥Ó¡eu q¾$ï_pfpS> _pfu

Aæepkp¡_u ÞeperQ[p ]$ip®h[p kyQL$ âï_ fS|> L$fu_¡ L$f¡ R>¡ L¡, How can any

human science call itself a science if it ignores the female seatity any the

contruction of hals of the humanity ?1

cpf[dp¬ rb°V$uieyN ]$fçep_ rinZ ky pfZp âh©rÑ, `ròdu,

D]$pfd[hp]$ A_¡ dp_h[php]$ [\p gp¡L$iplu kdp_[p, õhp[¬Ôe_p rhQpfp¡_p

âcph l¡W$m rhrcÞ_ kpdprS>L$ rhop_p¡_p _¡Å l¡W$m ÷uAp¡ `f_p k¬ip¡ _

Aæepkp¡ \ep R>¡. X$pµ. _ufp ]¡$kpB _p¢ ¡ R>¡ L¡ ÷uAp¡ D`f_p k¬ip¡ _p¡ A_¡ [¡_p

Ap^pf¡ ÷uAp¡_p¡ ]$fÄÅ¡ ky pfhp dpV¡$_p k¬NW$u[ `Ngp¬ A¡ _hu hp[ _\u. `f¬[y

_hu hp[ A¡ R>¡ L¡$, _pfu k¬ip¡ _ A_¡ ÷uAp¡_p ]$fÄÅ_u ky pfZp dpV¡$_p

`Ngp¬dp¬ ÷uAp¡_p âï_p¡ [fa Å¡hp_p¡ _hp¡ `qfâ¡ÿe rhL$õep¡ R>¡. _pfu Aæepkp¡

`pR>m_¬y k¬QpgL$ bm ""_pfuhp]$'' R>¡ _pfuhp] $A¡ År[ (Gender) [fuL¡$ ÷u_p

rl[p¡ D`f cpf dy¼[u Qmhm R>¡. ÷u_p Ap rl[p¡ `yfz$jp¡ kdL$n[p_p R>¡. _pfuhp]$

rhipm A\®dp¬ dp_h[php]$u Qmhm R>¡. [¡_u dp¬N A¡ R>¡ L¡$, dp_h kdpS>_u Ly$g

hõ[udp¬ AXû hõ[u ÷uAp¡_u R>¡, S>¡ kdpS>_y¬ A ®A¬N R>¡. Ap\u ÷uAp¡_¡

kdpSdp¬ kpQy¬ õ\p_ Ap`hy¬, ÷uAp¡_¡ [¡d_u dp_h[p_u L$npA¡ `lp¢QpX$hp

is¼[dp_ b_phhu. dp_hÅ[_p b¬_¡ A¬Np¡ ÷u A_¡ `yfzj_¡ kdp_[p_p ^p¡fZ¡

õh[¬Ó[p rh. _p¡ kdph¡i \pe R>¡. Alv A¡d ^pfZp fl¡gu R>¡ L¡$ ÷uAp¡ âÐe¡

c¡]$cph ]$pMhhpdp¬ Aph¡ R>¡ [\p ÷uAp¡ D`f ]$d_ ApQfhpdp¬ Aph¡ R>¡. kdpS>dp¬

Å[ue c¡]$cph âh[£ R>¡, ÷u_¡ yfzj L$f[p¬ D[f[u L$np_u NZhpdp¬ Aph¡ R>¡ [¡dS

÷u_y¬ ip¡jZ \pe R>¡.

1 Lkkhe yÇÞkMkkuLke LÞkÞr[íkk-{iºkuÞe r¢»Lkkhks

rhje âh¡i

4

cpf[dp¬ dp¡ÞV¡$Áey Q¡çkaX®$_u L$rdV$u_u dygpL$p[ kde¡ dy¬bBdp¬ 800

÷uAp¡A¡ Aph¡]$_`Ó Ap`¡gz¬ l[y¬. BrÞX$ep A¡kp¡rke¡i__u bl¡_p¡A¡ lp¡dê$g_u

÷u ipMp [¡dS> rhd¡_ N°¡S>eyA¡V$ eyr_e_, bp¡çb¡A¡ `Z Aph¡]$_`Ó Apàey¬ l[y¬.

÷uAp¡_p d[pr^L$pf dpV¡$ rlfpbpB [p[p A_¡ duW$ubpB [p[p fS|>Ap[ L$fhp dpV¡$

HÁg¡ÞX$ Nep¬ l[p¬. Np¬ uÆA¡ AtlkL$ gX$[ A_¡ AklL$pf_y¬ Ap¬]$p¡g_ iê$ L$f[p¬

]$¡icfdp¬ [dpd n¡Óp¡dp¬ klL$pf_y¬ Ap¬]$p¡g_ iê$ \ey¬. Np¬ uÆA¡ ÷uAp¡_¡

D]¹$bp¡ _ L$f[p¬ L$üy¬, ""lz¬ [dpfu `pk¡\u dlp_ ÐepN_u A ¡np fpMy Ry>¬. lz¬ Ap

gX$[dp¬ [dpfp¡ |Z® kp\ dp¬Ny Ry>¬. cg¡ kfL$pf Ap`Zp A¡L$ A¡L$ kÐepN°lu_¡ `L$X$u

g¡, d_¡ [¡_p¡ f¬S> _\u. Ap`Ï¬ L$pd A¡V$gy¬ kfm R>¡ L¡$ ÷uAp¡ kpfu fu[¡, rh_p

dyíL¡$guA¡ L$fu iL$i¡.''2 Np¬ uÆ_p Ap D]¹$bp¡ _ `R>u ÷uAp¡A¡ ]¡$i_p Sy>]$p Sy>]$p

cpNp¡dp¬ kcp, kfOkp¡ A_¡ Ap¬]$p¡g_p¡ iê$ L$ep. ÷uAp¡A¡ S>¡gp¡ cfu ]$uû.

b¬Npm_u ÷uAp¡A¡ ""drlgp L$d®kdpS>'' _u õ\p`_p L$fu. [¡_u A_¡L$ ipMpAp¡

`Z iê$ \B. îud[u âcp dS>dy]$pf A_¡ îud[u fplzbubu_u Aùg\u OZu

÷uAp¡A¡ `p¡[p_p¬ Of¡Zp¬Ap¡ Qmhm_p L$pd dpV¡$ kyâ[ L$ep. îud[u hpk¬[u]¡$hu

A_¡ Drd®gp]¡$hu L$gL$Ñpdp¬ ]$pêb¬ u A_¡ Mp]$u_p¡ [¡dS> `f]¡$iu L$p`X$_p

brlóL$pf_p¡ âQpf L$fu fl¡gu ÷uAp¡A¡ blpf Aphu S>hpb]$pfu DW$ph¡gu hmu,

L$õ[yfbpA¡ `Z Aõ ©íe[p _pb|]$u A_¡ õh]¡$iu dpg_u Qmhm iê$ L$fu l[u.

L$õ[|fbp_p âdyM`]¡$ k_¹ 1922dp¬ `¬Åbdp¬ ÷uAp¡_u A¡L$ kcp dmu l[u. gpgp

gS> [fpe_p¬ `Ð_u fp^p]¡$hu `Z [¡d_u kp\¡ l[p¬. AÝen õ\p_¡\u L$õ[yfbpA¡

]¡$i_u ÷uAp¡_¡ [_d_\u õhp[¬Ôe gX$[dp¬ Å¡X$php_u Aùg L$fu l[u.

Ab]$ubp_y¬ b¡Nd A¡L$ dlÒh_p¬ ÷u dysõgd _¡[p l[p¬. ÷u-õhp[¬Ôe `f [¡Ap¡

cpf d|L$[p¬ l[p¬. ÷u-d[pr^L$pf dpV¡$ [¡dZ¡ T|¬b¡i Qgphu l[u. rlÞ]y$-dysõgd

A¡L$[p `f [¡dZ¡ cpf d|L$ep¡ l[p¡. dy¬bB_u ÷u `qfj]$dp¬ 6000 dpZkp¡_¡ [¡dZ¡

2 Lkkhe yÇÞkMkkuLke LÞkÞr[íkk-{iºkuÞe r¢»Lkkhks

rhje âh¡i

5

Å¡f]$pf cpjZ Apàey¬ l[y¬. k_¹ 1922 dp¬ rb°V$ui kfL$pf¡ [¡d_u ^f`L$X$ L$fu l[u.

tkOdp¬ `Z ÷uAp¡A¡ ApTp]$u Ap¬]$p¡g_dp¬ Å¡f]$pf fu[¡ cpN gu^p¡ l[p¡. Ap

÷uAp¡ fpô²$Nu[p¡ Np[u l[u, kcpAp¡ k¬bp¡ [u l[u A_¡ k|Óp¡ `p¡L$pf[u l[u. k_ ¹

1926_y¬ hj® ÷urhð_p Br[lpkdp¬ ¾$p¬r[L$pfu g¡Mpe R>¡. [¡_y¬ L$pfZ A¡ R>¡ L¡$ Ap

kdedp¬ ÷uAp¡_¡ d[pr^L$pf Ap`hpdp¬ Apìep¡ l[p¡. `¬Åbdp¬ 9.6 V$L$p, dÖpkdp¬

22 V$L$p, b¬Npmdp¬ 4.5 V$L$p õÓuAp¡A¡ d[]$p_ L$ey l[y¬. ÓphZL$p¡f fpS>edp¬ A¡L$

÷u Q|¬V$pep¬ l[p¬. L$p¡Qu_ ^pfpkcpdp¬ îud[u d]$p_u A_dg ^pfpkcpdp¬

Apd¬rÓ[ kæe bÞep¬ l[p¬. îudÐpu f¡Í$u dÖpk eyr_hrk®V$udp¬\u kp¥ â\d XpµL$V$f

bÞep¬. [¡dZ¡ ]¡$h]$pku â\p, bpmgÁ_ A_¡ bpmdS|>fu kpd¡ Tz¬b¡i Qgphu l[u.

HÁg¡ÞX$dp¬ lp¡aV$p¡T krdr[_p kæe [fuL¡$ [¡d_u r_dZ|¬L$ \B l[u. _dL$

kÐepN°ldp¬ [¡d_u ^f`L$X$ L$fpB l[u. Np¬ uÆ_u AV$L$pe[_p rhfp¡ dp¬ k_ ¹

1930 dp¬ ^pfpkæe [fuL¡$ [¡dZ¡ fpÆ_pdy¬ Apàey¬ l[y¬. riL$pNp¡ Mp[¡ k_¹ 1933

dp¬ ep¡Åe¡g Ap¬[ffpô²$ue ÷u `qfj]$dp¬ [¡Ap¡ D`sõ\[ füp¬ l[p¬. [¡dZ¡ dÖpkdp¬

L¡$Þkf lp¡sõ`V$g iê$ L$fu l[u. [¡d_¡ k_¹ 1953 dp¬ `Ý¹drhc|jZ_p¡ A¡hp¡X®$ `Z

Ap`hpdp¬ Apìep¡.

bpfX$p¡gu kÐepN°ldp¬ ÷uAp¡A¡ `Z kpfu k¬¿epdp¬ cpN gu^p¡ l[p¡.

drZb¡_ `V¡$g A_¡ îud[u cqL$[b¡_ ]¡$kpBA¡ ÷uAp¡_¡ A¡L$Ó L$fhp_u S>hpb]$pfu

guû l[u. ÷uAp¡A¡ gX$[a¬X$_y¬ D^fpÏ¬ `Z L$ey l[y¬ A_¡ L$p¡B A_pdu ÷uA¡ ê$p.

200 dp¡L$gu Apàep l[p. A_¡L$ AcZ A_¡ Aop_ ÷uAp¡A¡ bpfX$p¡gu

kÐepN°ldp¬ cpN gu^p¡ l[p¡. [¡ S> fu[¡ ]$p¬XuL|$Qdp¬ `Z A_¡L$ ÷uAp¡ Å¡X$pB l[u.

âcp[a¡fuAp¡, kcp-kfOkp¡dp¬ ApNm `X$[p¡ cpN gu^p¡ l[p¡. [¡d_p `f

gpW$uQpS>® L$fpep¡ A_¡ A_¡L$ ÷uAp¡_u Of`L$X$ L$fhpdp¬ Aphu. L¡$V$guL$ ÷uAp¡ `f

bmpÐL$pfp¡ `Z \ep. Aëlpbp]$dp¬ îud[u kê$`fpZu _l¡fy `f gpW$uQpS>® L$fpep

A_¡ [¡Ap¡ b¡cp_ b_u Nep¬ l[p¬. dÝeâ]¡$idp¬ ÷uAp¡ `f Np¡mubpf L$fhpdp¬

rhje âh¡i

6

Apìep¡ l[p¡ A_¡ [¡dp¬ ÓZ ÷uAp¡ OhpB_¡ d©Ðey `pdu l[u. kfL$pf_p rhfp¡ dp¬

îud[u l¬kp dl¡[p A_¡ L$dpbpB gÿdufph¡ `p¡[p_p lp¡]¹$p `f\u fpÆ_pdy¬ Apàey¬

l[y¬. A_¡ Ly$dpfu ]$uL$kp¡_¡ L¡$kf¡ rlÞ]$_p¡ d¡X$g `p¡[p_p fpÆ_pdp¬ kp\¡ `f[ dp¡L$gu

Apàep¡ l[p¡. krh_e L$p_|_ c¬N_u gX$[dp¬ A_¡L$ õÓuAp¡A¡ cpN gu^p¡ l[p¡ A_¡

kfp¡rS>_u _peXy$A¡ [¡_u ApN¡hp_u guû l[u. [¡d_p rhi¡ A¡d L$l¡hpe R>¡ L¡$ [¡Ap¡

A¡L$ lp\dp¬ õhfpS>e_p¡ d¬Ó A_¡ buÅ lp\dp¬ ÷uAp¡_p Ar^L$pfp¡ gB_¡ ^|d[p¬

l[p¬. HÁg¡ÞX$dp¬ `Z [¡dZ¡ ÷ud[pr^L$pf dpV¡$ A¡L$ k¬NW$__u fQ_p L$fu l[u.

Np¬ uÆ_p kÐepNpldp¬ [¡dZ¡ cpN gu^p¡ l[p¡. dp¡ÞV¡$Áey Q¡çkaX®$ ky pfpdp¬ [¡dZ¡

Å¡f]$pf rhfp¡ L$ep£ l[p¡. L¡$kf¡ rlÞ]$_p¡ d¡X$g `Z [¡dZ¡ `pR>p¡ dp¡L$gu Apàep¡ l[p¡.

k_¹ 1925dp¬ rlÞ]y$ L$p¢N°¡k_p âdyM b_hp_y¬ kÞdp_ [¡d_¡ âpá \ey¬ l[y¬. k_ ¹

1927 \u k_¹ 1929 _p Npmp ]$fçep_ [¡dZ¡ Ad¡qfL$p_u dygpL$p[ gB_¡ Apif¡

185 S>¡V$gp¬ cpjZp¡ Apàep¬ l[p¬. 21 du d¡ 1930 _p fp¡S> duW$p_p X¡$`p¡ `f

kÐepN°l_u ApN¡hp_u guû l[u A_¡ [¡d_u Of`L$X$ L$fhpdp¬ Aphu l[u. dy¬bB

il¡f _lv R>p¡X$hp_p¡ L$rdi_f_p¡ lzL$d lp¡hp R>[p¬ dy¬bB R>p¡X$hp b]$g [¡d_u

Of`L$X$ L$fhpdp¬ Aphu l[u A_¡ [¡d_¡ A¡L$ hj®_u kÅ L$fhpdp¬ Aphu l[u.3

d¥Óu\ q¾$ï_pfpS> _p¢ ¡ R>¡ [¡d, “_pfuhp]$u `qfâ¡ÿe A¡V$g¡ ÷u_u `qfsõ\r[ `fÐh¡

_pfu]$d_ A_¡ ÷u âÐe¡_p c¡]$cph `fÐh¡ kcp_ b_hy¬ [¡dS> kcp_[p_p¡

Dèp¡N `qfsõ\r[dp¬ `qfh[®_ gphhp_u is¼[ [fuL¡$ L$fhp¡”.4 d¥Ó¡eu

q¾$ï_pfpS>_p d[¡ _pfu Aæepkp¡dp¬ cpf[ue `qfâ¡ÿe_p ÓZ OV$L$[Ðh

(Ingradiens) R>¡:

(1) †eLke Mk{kLkíkk (h) ¼krð yr¼{wÏÞíkk yLku (3) {qÕÞ {wfíkíkkLkku

íÞkøk

3 Lkkhe yÇÞkMkkuLke LÞkÞr[íkk-{iºkuÞe r¢»Lkkhks 4 yusLk

rhje âh¡i

7

(1) ÷u_u kdp_[p :

c|[L$pm_p A¥r[lprkL$ k¬Oj®dp¬\u ûd¡ ûd¡ kdp_[p DÝ¹$ch¡ R>¡. õhp[¬Ôe

k¬N°pddp¬ [¡_u c|rdL$p dlÒh_u flu R>¡. cpf[ blzd[u kdpS> R>¡. [¡dp¬ op_,

â]¡$i L$p¡d, k¬õL©$r[ [¡dS> År[_y¬ blzd|ëe R>¡. c¡]$cph rh_p kp¥_¡ kdp_

NZhp_p¡ rhQpf Arcâ¡[ R>¡.

(2) cprh Arcdy¿e[p :

÷u dpV¡$ kdp_[p_p¡ A\® A¡ L¡$ kdpS>dp¬ [¡_p AhpS>_¡ `yê$jp¡_p AhpS>

S>¡V$gy¬ S> âp^pÞe dm¡. [¡_p rhQpf hpZu_u Arcìes¼[ i¼e b_¡, ÷uAp¡_¡ dpÓ

`p¡[p_p cprh dpV¡$ gX$hp_y¬ _\u. A¡V$g¡ L¡$ ÷uAp¡_¡ fpS>L$ue, kpdprS>L, Apr\®L$,

i¥nrZL,$ kp¬õL©$r[L$ rhN¡f¡ [dpd n¡Óp¡_u âq¾$epdp¬ cpN g¡hp_p¡ R>¡.

(3) d}ëe d}¼[[p_p¡ ÐepN :

_pfuAæepkp¡ d}ëe d}L$[[p_p¡ ÐepN L$fu ÷u_u kdp_[p dpV¡$ R>¡.

âr[bÙ[p ]$pMhhu, k¬ip¡ _ A_¡ Apep¡S>_dp¬ Arcdy¿e[p ]$pMhhu kdpS>dp¬

÷u_p õ\p_dp¬ `qfh[®_ gphhp dpV¡$ k¬ip¡ _ A_¡ _ur[ ÷uAp¡_u [fa]$pfu

L$f_pfu h¥QpqfL $ `Ùr[hpmp¬ lp¡hp¬ Å¡BA¡.

Apd, ÷uAp¡_¡ OZp b^p Ar^L$pfp¡ âpá L$fphhpdp¬ Aph¡ R>¡. [¡d R>[p¬

÷uAp¡_¡ Ar^L$pfp¡_u `yÃR>p L$fhpdp¬ Aph¡ A_¡ 5|R>hpdp¬ Aph¡ [p¡ õ`ô$ S>hpb

Ap`hpdp¬ Aphi¡ L¡$ [¡Ap¡_¡ S>¡V$gp Ar^L$pfp¡ âpà[ \pe R>¡ [¡V$gp Ar^L$pfp¡ [¡Ap¡

`p¡[¡ cp¡Nhu iL$[u _\u. L¡$V$gpL$ Ar^L$pfp¡ [p¡ A¡hp R>¡ L¡$ [¡Ap¡ Aphp Ar^L$pfp¡

rhi¡ âpà[ L$fhp_u BÃR>p `Z ìe¼[ L$f[u _\u. `f¬[y [¡Ap¡_¡ Äepf¡ Mbf `X¡$ R>¡

L¡$ [¡Ap¡_p Aphp Ar^L$pf S>[p L$fhp_p¡ L$p¡B AÞe fu[¡ ape]$p¡ DW$ph¡ R>¡ Ðepf¡ [¡Ap¡_¡

M|b ]y$:M \pe R>¡.

Aphp S> A¡L$ Ar^L$pf kp\¡ k¬ip¡ L$ Üpfp Ap k¬ip¡ _ fQhpdp¬ Aph¡g R>¡.

Ap k¬ip¡ _ Üpfp k¬ip¡ L ÷uAp¡_p rdgL$[ `fÐh¡_p Ar^L$pfp¡ rhi¡ ÅZL$pfu

rhje âh¡i

8

Apù kdpS>_¡ A_¡ ÷uAp¡_¡ ÅN©[ L$fhp dp¬N¡ R>¡ L¡$ ÷uAp¡_¡ d|mc|[ Ar^L$pfp¡

rkhpe `Z dp_h Ar^L$pf_u ìep¿epdp¬ Ap`hpdp¬ Aph¡g iå]$ Np¥fh |Z® Æh_

Æhhp_p¡ Ar^L$pf rdgL$[_p Ar^L$pfdp¬\u L$B fu[¡ âpà[ \pe R>¡.

1.2 kdõep L$\_

_pfu Aæepk_p¡ `pep¡ Ad¡qfLpdp¬ _¬Mpep¡. Ðep¬ Ap k]$u_p R>Ì$p ]$peL$pdp¬

Aæepk iê$ \ep. cpf[dp¬ k_¹ 1975 _p Ap¬[ffpô²$ue _pfu hZ® bp]$ iê$ \ep.

õhp[¬Ôe |h£ cpf[dp¬ ky pfphp]$u Qmhm A_¡ ÷urinZ_¡ gu ¡ õÓuÆh_ D`f

L$p¥Vy¬$rbL$ Aæepk \ep l[p. õhp[¬Ôe_u gX$[dp¬ dlpÐdp Np¬ u_p _¡[©Ðh _uQ¡

÷uAp¡ kq¾$e b_u õhp[¬Ôe Qmhmdp¬ ÷uAp¡A¡ cS>h¡gu yfz$j kdp_ c|rdL$p

âÐe¡_u A¬S>guê$ ¡ [¡dS> ÷u- yfz$j kdp_[p âÐe¡ dlpÐdp Np¬ uÆ_u

âq[bÙ[p_p cpNê$`¡ cpf[_p k¬rh^p_dp¬ ÷u- yfz$j kdp_>[p_p¡ rkÙp¬[

õhuL©$r[ `pçep¡.

_pfu Aæepk dpV¡$_p klpeL$ `qfbmp¡ _uQ¡ dyS>b hZ®hu iL$pe.

(1) ÷uAp¡_u kdõepAp¡_u Ap¬[ffpô²$ue õhuL©$r[.

(2) ÷uAp¡_u ]$fÄÅrhjeL$ krdr[_p¡ Al¡hpg.

(3) i¥nrZL$ k¬õ\pAp¡_y¬ âp¡Ðkpl_.

(4) ìes¼[N[ âï_ A_¡ _pfuhp]$.

(5) S>ê$qfep[.

(6) kpdprS>L$ ÅN©r[.

1.2.1 rhrcÞ_ _pfu Aæepk :

X$pµ. _ufp ]¡$kpB cpf[dp¬ `l¡gp _pfu Aæepkp¡_¡ b¡ rhcpNdp¬ hl¢Q¡ R>¡:

(1) õh[¬Ôp[p `|h£ A_¡ (2) õh[¬Ôp[p bp]

rhje âh¡i

9

(1) õh[¬Ôp[p `|h£ :

X$pµ. _ufp ]¡$kpB _p¢ ¡ R>¡ [¡d õh[¬Ôp[p |h£ cpf[dp¬ Br[lpkL$pfp¡,

kpdprS>L$ dp_kip÷uAp¡, kdpS>ip÷uAp¡, [¡dS> cpf[ue rhqîp÷uAp¡

Üpfp ÷uAp¡ `f_p k¬ip¡ _ Aæepk \ep R>¡. Ap rhÜp_p¡¡A¡ h¥q]$L$ eyNdp¬

÷uAp¡_p õ\p__y¬ cìe A_¡ dp¡lL$ rQÓ fS} L$ey R>¡. A_¡ Ðepf`R>u_p eyNdp¬

õÓu_p õ\p__u DÑfp¡Ñf Ah_r[_y¬ rQÓ ìeL[ L$ey R>¡. [¡Ap¡A¡ ÷uAp¡_p

õ\p__¡ Aõpf L$f[u kdp_hue â\pAp¡ S>¡hu L¡$ k[uâ\p, bpmgÁ_ â\p,

Ly$gu_iplu, ]¡$h]$pku â\p, afrS>ep[ rðÄðkÃkýwt, rhN¡f¡_y¬ rhïg¡jZ L$ey R>¡.

õh[¬Ôp[p `|h£ cpf[dp¬ \e¡gp _pfu Aæepkdp¬

k_¹ 1930dp¬ ku.A¡. lpV¡$A¡ L$f¡gp¡ dy¬bB_u rirn[ ÷uAp¡_u kpdprS>L$ -

Apr\®L$ `qfsõ\r[_p¡ Aæepk.

k_¹ 1946 dp¬ [¡dZ¡ S> L$f¡g tl]y$ ÷uAp¡_p kpdprS>L$ õ\p__p¡ Aæepk.

k_¹ 1944 dp¬ d¡__ gÿduA¡ L$f¡g ÷uAp¡_p õ\p__p¡ Aæepk.

k_¹ 1938 dp¬ Ag[L$f¡ L$f¡g tl]y$ kæe[pdp¬ ÷uAp¡_p õ\p__p¡ Aæepk

Ýep_ M¢Q¡ [¡hp R>¡.5

(2) õh[¬Ó[p `R>u:

X$pµ. _ufp ]¡$kpB _p¢ ¡ R>¡ [¡d õhp[¬Ôe cpf[dp¬ k_¹ 1970 `l¡gp_p

A_¡ k_¹ 1970 `Ru_p b¡ cpNdp¬ Ap Aæepk_¡ [pfh¡ R>¡. k_¹ 1970

`l¡gp_p Aæepkp¡_u Mpkue[p¡ X$pµ. _ufp ]¡$kpB _uQ¡ dyS>b _p¢ ¡ R>¡.6

- Ap Aæepkp¡ Ly$Vy¬$b A_¡ AÞe k¬õ\pAp¡dp¬ ÷u_u c}rdL$p `f_p l[p.

- Ap Aæepkp¡ dy¿eÐh¡ rinZ dÝedhN®_u _p¡L$fu L$f[u ÷uAp¡_p k¬Oj®

`fÐh¡ l[p.

5 zko. Lkehk ËuMkkE, ¼khík{kt †eykuLkku Ëhßòu, – rhMk[o ÞwrLkx ykuLk rð{uLk MxzeÍ 6 zko. Lkehk ËuMkkE, ¼khík{kt †eykuLkku Ëhßòu, – rhMk[o ÞwrLkx ykuLk rð{uLk MxzeÍ

rhje âh¡i

10

- Ap kdeNpmp ]$fçep_ il¡fu rirn[ DÃQhNp£_u ÷uAp¡_p L$p_}_u

`pkp_¡ õì®[p l[p.

- `f¬[y, Ap Npmpdp¬ r_ç_hN®_u ÷uAp¡ `f A_¡ N°pduZ ÷uAp¡ `f_p

Aæepk cpÁe¡ S> l[p.

k_¹ 1970 `R>u_p kdeNpmp_p¡ `qfQe d¡mhhp _uQ¡ dyS>b_p Aæepkp¡

Dèp¡Nu R>¡.

1. Towords Equality cpf[ kfL$pf – 1975

2. Role Contlilt in working women by kala runi.

3. Women in India -Country pupe, 1975

4. Indian women change & challenge, 1986

5. Feminine Roles, 1986

6. Women study in India, 1986

7. Women & Society, 1986

8. Women In India society, 1988

9 ÷uAp¡_p¡ b]$gp[p¡ ]$fÄÅ¡ A_¡ c|rdL$p, 1989.

10. Women power status at women in India, 1991

11. Role of Women in India Teeddome sttuggle, 1994

12. The Encylopaedia of woman's studies, 1985.

÷uAp¡, dpÓ ÷uÐh_p Al¡kpk_p L$pfZ¡, k]$uAp¡\u gOy[pN°¬r\\u ùX$pB

flu R>¡. Äepf\u bpmL$ A_¡ bpmL$u_p DR>¡fdp¬ c¡]$cph_u iê$Ap[ \B íÞkhÚke

÷uAp¡ `f kpdprS>L$ r_e¬ÓZp¡ gp]$hpdp¬ Apìep¬ A_¡ Ap `qfsõ\r[ ApS>q]$_ ky u

Qpgy S> R>¡. `f¬[y dÝeeyN `l¡gp¬ Ap`Zp ]¡$idp¬ ÷uAp¡ `f Ap âL$pf_p¬ L$p¡B

r_e¬ÓZp¡ l[p¬ _lu¬. ÷uÐh_p L$pfZ¡ [¡d_p dpV¡$ L$p¡B Sy>]$p¬ ^p¡fZp¡_p¡ Acph l[p¡.

[¡\u [¡ kdedp¬ ÷uAp¡ gOy[pN°¬r\\u ùX$p[u _ l[u. Apd ÷uAp¡_u kdõepAp¡

dpÓ Ap yr_L$ eyN_u ]¡$_ _\u, `f¬[y `yfp[_ R>¡. h¡]$L$pm\u gB_¡ Ap^yr_L$ eyN

ky u ^d®_p _pd¡ L¡$ År[_p _pd¡ ÷uAp¡ `f L$p¡B_p L$p¡B âL$pf¡ AÐepQpfp¡

rhje âh¡i

11

NyÅfhpfdp¬ Aph¡ R>¡. r`[©â^p_ ìehõ\pdp¬ ¼epf¡L$ riõ[_p _pd¡, ¼epf¡L$ ^d®_p

_pd¡, ¼epf¡L$ _ur[dÑp_p _pd¡ L¡$ ¼epf¡L$ is¼[â]i®__p L$pfZ¡ ÷uAp¡ `f ipfuqfL$

A_¡ dp_rkL$ AÐepQpfp¡ L$fhpdp¬ Aph¡ R>¡.

d_yõd©r[_p k¬]$c®dp¬ Å¡BA¡ [p¡ [¡ cpf[ue k¬õL©$r[_¡ kdÄhp dpV¡$_p¡

Ap`Zp¡ A¥r[lprkL$ N°¬\ R>¡, S>¡dp¬ rhrh^ `pkpAp¡_p¡ `|hp® f k¬]$c® âpàe R>¡. S>¡dp¬

Ap`Zp h¡]$p¡_p¡ kpfp¬i R>¡ A_¡ Ap dymc}[ op_ rh_p Æh__p DÃQ[d d|ëep¡_¡

kdS>hp AOfp R>¡. “”÷u õh[¬Ó[p_u Ar^L$pfuZu\u’’ A¡ d_yõd©r[dp¬_y¬

rh^p_ N©lõ\pîddp¬ ^d® kdÅh[p ÷u `yê$j_p ^dp£_u kdS> Ap`[p ïgp¡L$dp¬

Aph¡ R>¡. kp\¡ kp\¡ dp[p õhê$ ¡ ÷u kh®î¡›$, op_p¡dp¬ h¡]$p¡_y¬ op_ kh®î¡›$,

÷uAp¡_p âï_dp¬ ÷uAp¡_u S> kpnu lp¡hu S>ê$fu rhN¡f¡ d_yõd©r[dp¬ ìe¼[ \e¡gp

rhQpfp¡_u âõ[y[[p ApS>¡ ¼ep¬ _\u ? d_¹õd©r[_p AÝepe-9 dp¬ ÷u `yfzj_p ^d®,

Þepe, `Ùr[ rhi¡ S>Zphpey¬ R>¡.7 S>¡dp¬ r{÷fík_p Ar^L$pf bpb[_p `Z Dëg¡M

L$fhpdp¬ Apìep R>¡.

1.2.2 Ä{oþk†ku{kt «ríkÃkkrËík †eÄLk íkÚkk MktÃkr¥k yrÄfkh

1. †eÄLkLkku {rn{k, WËT¼ð yLku rðfkMk

ðirËffk¤Úke s †eLku ÃkwÁ»kLke yÄkOøkLke {kLkðk{kt ykðu Au. ÉøðuË «{kýu

MkóÃkËe Lkk{Lkk rððknYÃke Þ¿kÚke Ãkrík - ÃkíLkeLkwt MktÞwfík YÃk WíÃkÒk ÚkÞwt. su yLkuf

«fkhLkk ÷kirff - Ãkh÷kirff Þ¿kku {kxu yrLkðkÞo ÚkE økÞwt8. ðirËffk¤{kt s ÃkíLkeLku

½h{kt Ãkrík Mk{kLk yrÄfkh «kó ÚkÞku níkku. Ãkhtíkw Ãkrhðkh{kt MkktÃkr¥kf yrÄfkh

ykÃkðk{kt ykðíkku Lkrn. ykÚke ðirËf Mk{Þ{kt rððkn ð¾íku rÃkík]Ãkûk íkhVÚke

ykÃkðk{kt ykðíkk yk¼q»kýku ðøkuhu WÃknkhku Ãkh †eLkwt Ãkqýo Mðíð Mðefkhðk{kt ykÔÞwt

yLku íkuLku †eÄLkLke Mkt¿kk ykÃkðk{kt ykðe. †eykuLkk MkktÃkr¥kf MðíðLke WíÃkr¥k

Mkðo«Úk{ †eÄLkLkk YÃk{kt ÚkE níke. suLkku WËÞ rÃkík]fw¤{kt yLku rðfkMk Ãkríkfw¤{kt

7 {LkwM{]rík – økýuþË¥kLke MkwçkkurÄLke xefk Mkrník, Xkfwh «MkkË yuLz MkLMk, ðkhkýMke-1914 8 Î}Ð¼è „}¢çÝ„¢ ÜUëf¢ïç¯ : ¢¢ «. 4.3.2

rhje âh¡i

12

ÚkÞku níkku. ðirËf MkkrníÞ{kt ÃkíLkeLku ÃkkrhýkÌk yÚkkoíkT ÃkrhýÞLkk Mk{Þu «kó ÚkLkkhe

MktÃkr¥kLke Mðkr{Lke {kLkðk{kt ykðe Au9. fLÞkLkk økwshkLk nuíkw Ãk]ÚkfT MktÃkr¥k ykÃkðkLkku

rMkØktík ÔÞðnkrhf YÃku «ríkÃkkrËík ÚkÞku. suLkk Mkq[f íkhefu yksu Ãký rððkn ð¾íku

fLÞkËkLkLke MkkÚku økku - ËkLk ykÃkðk{kt ykðu Au. økku - ÄLkLkk ð]rØLke Mkt¼kðLkk

nkuðkÚke íkuLkku ykŠÚkf Ãkûk yk¼q»ký ðøkuhuÚke ðÄkhu «çk¤ níkku. yk s fkhýu rððkn

Mk{Þu økku - ËkLk yrLkðkÞo {kLkðk{kt ykÔÞwt níkwt.

Ãkhtíkw, ðirËffk¤{kt s †eykuLku yËkÞkË {kLkðkLkku rMkØktík Ãký «ríkÃkkrËík

ÚkÞku níkku.”¼ñœ¢Úè² „æçã¼¢” ðøkuhu{kt †eykuLku MÃk»xYÃku yËkÞËe fnuðk{kt ykðe Au10.

yk ÃkhMÃkh rðhkuÄe ÔÞðMÚkkykuLkk fkhýu †eykuLku ÃkríkLke MktÃkr¥k{kt W¥khkrÄfkhe

{kLkðk{kt ykðe Lknª. íku{ Aíkkt íkuyku †eÄLkLkku MðíðkrÄfkh s¤ðkE hÌkku. òu fu

yÚkðoðuË{kt rðÄðkLku ÃkríkLkk ÄLk{ktÚke ykÃkðkLkku MÃk»x WÕ÷u¾ òuðk {¤u Au11.

Mktrníkkyku îkhk †eykuLku yËkÞkË {kLkðkLkku rMkØkLík «çk¤ nkuðk Aíkkt, òu

yÚkðoðuËLkk Wfík ð[LkLku rðîkLkkuyu Mk{ÚkoLk ykÃÞwt nkuík íkku yð~Þ íku s Þwøk{kt

rðÄðkLku yËkÞkËLkku yrÄfkh «kó ÚkE þfÞku nkuík. sir{Lkeyu “ Ãkqðo{e{ktMkk”

ykÃÞwt nkuík íkku yð~Þ íku s Þwøk{kt rðÄðkLku yËkÞkËLkku yrÄfkh «kó ÚkE þfÞku

nkuík. sir{Lkeyu “Ãkqðo{e{ktMkk”{kt ©]ríkð[LkkuLkk ykÄkhu †eykuLku MktÃkr¥kLke Mðkr{Lke

{kLkðkLkwt Mk{ÚkoLk fÞwo níkwt12. †eykuLkk MktÃkr¥k rð»kÞf yrÄfkhku{kt «k[eLk

M{]ríkfkhku íku{s ðirËf Ér»kyku{kt {ík¼uË òuðk {¤u Au. ðirËf Ér»k †eykuLku MktÃkr¥k

yrÄfkh ykÃkðkLkk rn{kÞíke níkk13. sÞkhu M{]ríkfkh íku{ýu øk]rnýe MkwÄe s rMkr{ík

9 ÐË²‹±¢Ú|¢¼ï ÐÕ¢ïçã Ð¢Ú¢ïfs¢²ïà¢ï ¢ ¼ñç¼. „æ. 6.Ú.1.1 ¼|²}¢g¢Ð²ü±ãÝ „ê²¢üÜÜéãé¼éÜ¢ „ã ¢ ÐéÝ: Ðç¼|²¢ï…¢²¢æ Î¢ ¥xÝïÐí…²¢ „ã ¢¢ ¼ñç¼. „æ. 10.8 Ð.93 10 çÝçÚç‹Îí²æ |¢ê¼}¢x¢ëãì‡¢‹¼ ¼S}¢¢çyÚ~¢²¢ï çÝçÚ‹Îí²¢ ¥Î¢²Îè : ¢ ¼ñç¼. „æ., 6.Ð.8. ÐÕè<ÝÚÿ‡¢¢ïç¼ „¢ ã¼¢ çÝÚÅ¢ Ý¢y}¢Ýp Ýïà¢¼ï Ý Î¢²S² ™ Ýï™à¢¼ï ¢ à¢¼.Ï¢í¢., 4.4.2.13 11 §²æ Ý¢Úè Ðç¼H¢ïÜæ ±ë‡¢¢Ý¢ çÝÐ{¼ ©Ð y±¢ }¢œ²ü Ðíï¼}¢ì ¢ {}¢üÐéÚ¢f}¢ÝéÐ¢H²ï‹¼è ¼S²ñ Ðí…¢æ Îíç±‡¢æ ™ïçã - {ïçã ¢¢ ¥ƒ±ü., 18.3.9 12 ¥ƒïüÝ ™ „}¢±ï¼ y±¢¼ì ¢ }¢è.„ê.6.9.94 ²¼êÃ²¼ï, |¢¢²¢üÎ²¢ï çÝ{üÝ¢ §ç¼, S}¢²¢ü}}¢çÐ çÝ{üÝy±}¢ì. ¥‹²¢Ä²}¢ï±, Ÿ¢ëç¼ ç±Ú¢ï{¢¼ì ¢ à¢Ï¢Ú |¢¢., }¢è.„ê. 6.1.14 13 ÐçÕÎéçã¼Úà±ñ™ çÐ¼Ú¢ñ |¢í¢¼ÚS¼²¢ ¢ ²¢¿¢. S}¢ë. 2.135

- ¼~¢ Ðíƒ}¢æ ÐÕè {Ý}¢¢Üì ¢ ²¢¿¢. S}¢ë., ç}¢¼¢. Åè., Ú135

- ¥ÝÐy²S² Ðí}¢è¼S² {Ýæ Ðí}¢è¼S² {Ýæ Ðíy²¢ç|¢x¢¢ç}¢ ¢ Ã².çÝ., Ðë. 448

- ¥Ðé~¢S² ÜéH…¢ ÐçÕ Îéçã¼¢ïÚçÐ ±¢ ¢ Ã². çÝ., Ðë. 449

rhje âh¡i

13

hk¾ðk EåAíkk níkk14. xqtf{kt ðirËffk¤{kt †eykuLku MktÃkr¥k yrÄfkh «kó níkku; su

Mk{Þktíkhu †eykuLke ÂMÚkrík nÙkMk ÚkðkÚke ykuAku Úkíkku økÞku. sir{Lkeyu ðirËf ÃkhtÃkhkLkwt

yLku çkkiÄkÞLku Mkk{krsf ÃkrhðíkoLkLkwt Mk{ÚkoLk fÞwO níkwt. yk{ «k[eLkfk¤{kt s

ÃkhMÃkh rðhkuÄe {ík ÔÞfík ÚkðkÚke †eykuLkku MktÃkr¥krð»kÞf yrÄfkh rððkËkMÃkË

çkLke økÞku. {Lkwyu Ãký ÃkhMÃkh rðhkuÄe {ík ÔÞfík fÞkou Au. fÞktf {Lkwyu †eykuLku

yËkÞkË fne Au15. íkku fÞktf Ãkwºke, {kíkk yLku ËkËeLku yËkÞkË {kLkðk{kt ykÔÞkt

Au16. Ãkhtíkw {Lkw †eÄLkLkk MðíðLkk rð»kÞ{kt MÃk»x Au yLku íkuyku †eLku †eÄLkLke

yrÄfkhe {kLku Au17. çkÄk M{]ríkfkhku yLku Ä{oMkqºkfkhkuyu †eÄLk Ãkh †eykuLkwt Mðíð

{kLÞwt Au, suLkkÚke MÃk»x ÚkkÞ Au fu yËkÞkËe nkuðk Aíkkt †eykuLku Ãk]Úkf MktÃkr¥k

hk¾ðkLkku yrÄfkh «kó níkku.

2. †eÄLkLkk «fkh

swËk swËk M{]ríkfkhkuyu †eÄLkLkk swËk - swËk «fkhkuLkku WÕ÷u¾ fÞkou Au. su

Lke[u «{kýu Au.

* {Lkw :

{Lkwyu 6 (A) «fkhLkk †eÄLkLkku WÕ÷u¾ fÞkou Au18.

(1) yæÞkoÂøLk : rððknLkk yÂøLk Mk{ûk ykÃkðk{kt ykðu÷wt ÄLk.

(h) yæÞkoðknrLkf : Ãkríkøk]nu «MÚkkLk fhíke ð¾íku ykÃkðk{kt ykðu÷wt ÄLk.

(3) «eríkË¥k : «eríkÃkqðof ykÃkðk{kt ykðu÷wt ÄLk.

(4) rÃkík]Ë¥k : {kíkkyu ykÃku÷wt ÄLk.

(Ãk) {kík]Ë¥k : {kíkkyu ykÃku÷w ÄLk.

(6) ¼úkík]Ë¥k : ¼kEyu ykÃku÷wt ÄLk.

yk WÃkhktík yLÞ çku «fkhLkk †eÄLkLkku Ãký {Lkwyu WÕ÷u¾ fÞkou Au19.

14 çÝçÚ‹Îí²¢ N¢Î¢Î¢à² çÚ~¢}¢¢ }¢¼¢ §ç¼ Ÿ¢éç¼ : ¢¢ Ï¢¢ñ. {. „ê., 2.2.3.47 çÝçÚ‹Îí²¢ N¢Î¢Î¢à² ç›²¢ïÇÝë¼ç}¢ç¼ çSƒç¼ : }¢ÝéS}¢ëç¼, 9.18 15 yusLk 16 ²ƒñ±¢y}¢¢ ¼ƒ¢ Ðé~¢ : Ðé~¢ï‡¢ Îéçã¼¢ „}¢¢ ¢ ¼S²¢}¢¢y}¢çÝ ç¼C‹y²¢æ ÜUƒ}¢‹²¢ï {Ýæ ãÚï¼ì ¢¢ }¢ÝéS}¢ëç¼, 9.130 17 }¢¢¼éS¼é ²¢ñ¼ÜU ²yS²¢yÜé}¢¢Úè. |¢¢x¢ ¥ï± „: ¢¢ }¢ÝéS}¢ëç¼, 9.131 18 ¥Š²x‹²Š²¢±¢ãçÝÜUæ Îœ¢æ ™ Ðíèç¼Ü}¢¢üç‡¢ ¢ }¢¢¼ë|¢¢¼ëçÐ¼ë Ðí¢#æ ¯Çìç±{æ ›è{Ýæ S}¢ë¼}¢ì ¢¢ }¢ÝéS}¢ëç¼, 9.198

rhje âh¡i

14

(7) yLÞkÄuÞ : rððkn ÃkAe «kó ÚkÞu÷e ¼ux

(8) Þkiíkf : [hýðtËLk Mk{Þu †eLku yÃkkíkwt ÄLk yÚkðk Mkk{kLÞ ÄLk.

* LkkhË :

LkkhËLkk {íku †eÄLkLkk «fkh Lke[u «{kýu Au20:

(1) yæÞkoÂøLk (h) yæÞkoðknrLkf (3) ¼ík]oËkÞ (4) rÃkíkkyu ykÃku÷wt ÄLk

(6) ¼kEyu ykÃku÷wt ÄLk

LkkhË yLku {LkwLkk †eÄLkLkk «fkhku{kt yrÄf ytíkh LkÚke. {LkwLkk

«eríkË¥kLkk MÚkkLku LkkhËu ¼ík]oË¥kLkku WÕ÷u¾ fheLku †eÄLkLku rMkr{ík fhðkLkku

«ÞíLk fÞkou Au.

* rð»ýw yLku Þk¿kðÕfÞ :

{Lkwyu ykÃku÷k †eÄLkLkk A «fkhkuLku rð»ýw yLku Þk¿kðÕfÞ rðMík]ík{kt

{kLkíkk LkÚke. íkuÚke {Lkwyu ykÃku÷k A «fkhku WÃkhktík íkuyku yLÞ ºký «fkhkuLkku

WÕ÷u¾ fhu Au21.

(1) ykrÄðuËrLkf :

ykrÄðuËLkLkku yÚko “rîíkeÞ rððkn” ÚkkÞ Au. çkeSðkh ÷øLk fhíke ð¾íku

Ãkrík «Úk{ ÃkíLkeLku su ÄLk ykÃku Au íkuLku ykrÄðuËrLkf fnuðk{kt ykðu Au.

(h) çkLÄwË¥k :

çktÄwyku yÚkkoíkT fLÞkLkk {kíkk - rÃkíkkLkk MktçktÄeykuyu ykÃku÷wt ÄLk çkLÄwË¥k

fnuðk{kt ykðu Au.

(3) þwÕf :

Mkk{kLÞ heíku ÷øLk{kt fLÞkLku «kó fhðk {kxu su ÄLk ykÃkðk{kt ykðu Au íkuLku

þwÕf fnuðk{kt ykðu Au. swËkswËk rðîkLkkuyu yk þçËLkk swËk-swËk yÚkkou hsq

fÞko Au. 19 }¢¢¼éS¼é²¢ñ¼ÜUæ ¢ }¢ÝéS}¢ëç¼, 9.139 - ¥‹±¢{ï²æ ™ ²Îï¼æ Ðy²¢ Ðíè¼ïÝ ™ñ± ²¼ì ¢ }¢ÝéS}¢ëç¼, 9.195 20 ¥Š²¢‹²¢±¢ãçÝÜUæ |¢¼éüÎ¢²æ ¼ƒñ± ™ ¢ |¢í¢¼ëÎ¼æ çÐ¼ë|²¢æ ™ ¯Çç±{æ ›è{Ýæ S}¢ë¼}¢ì ¢¢ Ã².çÝ. Ðë. 464 21 çÐ¼ë}¢¢¼é„é¼ |¢í¢¼ë Îœ¢}¢Š²x‹²é²¢x¢¼}¢ì ¢ ¥¢ç{±ïÎçÝÜUæ Ï¢‹{éÎ¼æ à¢éËÜ}¢x‹²¢{ïç²Üç}¢ç¼ ›è{Ý}¢ì ¢¢ çÝ., Ðë. 464

- çÐ¼ë}¢¢¼ë|¢í¢¼ëÎœ¢ }¢Š²x‹²é²¢x¢¼}¢ì ¢ ¥¢ç{±ïÎçÝÜ¢{æ ™ ›è{Ýæ ÐçÚÜè<¼¼}¢ì ¢¢ ²¢¿¢. S}¢ë., 2.143 Ï¢‹{éÎ¼æ ¼ƒ¢ à¢éËÜ}¢‹±¢{ï²Ü}¢ï± ™ ¢¢ ²¢¿¢. S}¢ë., 2.144

rhje âh¡i

15

* fkíÞkÞLk :

M{]ríkfkhku{kt fkíÞkÞLku h7 &÷kuf{kt †eÄLkLkwt rðMíkkhÃkqðof ðýoLk fÞwO Au.

íku{ýu {Lkw, Þk¿kðÕfÞ, rð»ýw íku{s LkkhËLkk A «fkhLkk †eÄLkLkwt ðýoLk fÞwO Au. su

Lke[u «{kýu Au 22.

(1) yæÞkoÂøLk (h) yæÞkoðknrLkf (3) «eríkË¥k.

(4) yLÞkÄuÞ : rððkn ÃkAe Ãkríkfw¤, rÃkíkkfw¤Úke «kó Úkíkwt ÄLk.

(Ãk) þwÕf : ½hLkku Mkk{kLk ¾heËðk {kxu «kó ÚkÞu÷wt ÄLk.

(6) MkkiËkrnf : {kíkk, rÃkíkk, ¼kE ðøkuhuÚke «kó Úkíkwt ÄLk.

3. †eÄLk Ãkh †eykuLkku yrÄfkh

þk†kuLkk ykÄkhu †eÄLk Ãkh rnLËw †eykuLkk yrÄfkhkuLku {wÏÞ ºký ¼køkku{kt

rð¼kSík fhðk{kt ykÔÞk Au.

(1) fki{kÞkoðMÚkk{kt yrÄfkh :

fwtðkhe fLÞkyku fkuEÃký «fkhLke [÷ - y[÷ MktÃkr¥kLkku EåAkLkwMkkh ËkLk,

rð¢Þ fu WÃkÞkuøk fhe þfíke níke23.

(h) rððkrníkkðMÚkk{kt yrÄfkh :

rððkrníkk †eykuLkk †eÄLk MktçktÄe yrÄfkhkuLkwt çku «fkhku{kt rð¼ksLk

fhðk{kt ykÔÞwt Au :

(1) MkkiËkrnf yrÄfkh

(h) yMkkiËkrÞf yrÄfkh.

(1) MkkiËkrnf yrÄfkh:

fkíÞkÞLk yLkwMkkh Ãkrík WÃkhktík yLÞ MktçktÄeyku ÃkkMkuÚke «kÃík Úkíkk

ÄLkLku MkkiËkrÞf †eÄLk fnuðk{kt ykðu Auu24 Ãkhtíkw þw¢ Ãkríkøk]n fu rÃkík]øk]n{ktÚke 22 ç±±¢ãÜ¢Hï ²¼›è|²¢ï Îè²¼ï NçxÝ„æçÝ{¢ñ ¢ ¼Š²çxÝÜë¼æ „çÎ|¢: ›è{Ýæ ÐçÚÜè<¼¼}¢ì ¢¢ ²yÐéÝHü|¢¼ï Ý¢Úè Ýè²}¢¢Ý¢ çÐ¼ëx¢ëã¢¼ì ¢ ¥Š²¢±ãçÝÜæ Ý¢}¢ ›è{Ýæ ¼ÎéÎ¢N¼}¢ ¢¢ Ðíèy²¢ÐíÎ¼}¢ì ¼é

²çyÜæç™¼ì à±Ÿ¢±¢ ±¢Eæà¢éÚï‡¢ ±¢ ¢ Ð¢ÎÎ‹ÎçÝÜU ™ñ± Ðíèç¼Î¼æ ¼ÎéÓ™¼ï ¢¢ ç±±¢ã¢yÐÚ¼¢ï ²¼é HÏ{æ |¢¼éü ÜéH¢ç¼ó¢²¢ : ¢¢ ¥‹±¢{ï²æ ¼ÝéÜ¼æ ¼é HÏ{ Ï¢‹{é ÜUH¢œ¢ƒ¢ ¢¢ x¢ëã¢ïÐSÜUÚ

±¢N²¢Ý¢æ Î¢ïN|¢Ú‡¢Üç}¢ü‡¢¢}¢ì ¢¢ }¢êË²æ HÏ{æ ¼é ²çyÜæç™yÀéËÜæ ¼œÐçÚ Üèç¼ü¼}¢ì ¢¢ ©É²¢ ÜU‹²²¢ ±¢çÐ Ðy²é : çÐ¼ëx¢ëãïÇçÐ ±¢ ¢ |¢í¢¼é : „Ü¢¿¢¢ç#~¢¢ï±¢ü HÏ{æ „¢ñÎ¢ç²Üæ ¢¢ ²¢¿¢. S}¢ë.,

ç}¢¼¢. Åè., 2143 – 244 23 Ü‹²¢pà² çÐ¼ëÎüÃ²¢¼ì Îï²æ ±ñ±¢çãÜæ ±„é ¢ Î¢.|¢¢. 11.2.5 - ç±|¢¢Á²}¢¢Ýï Î¢²¢{ï ÜU‹ÄHæÜ¢Úæ ±ñ±¢çãÜæ dè{Ýæ ™ Ü‹²¢ H|¢ï¼ ¢ Ã². çÝ., Ðë. 417 24 ©É²¢ Ü‹²²¢ ±¢çÐ Ðy²é : Ðç¼ëãïÇçÐ ±¢ ¢ |¢í¢¼é: „Ü¢¿¢¢ç#~¢¢ï±¢ü HÏ{æ „¢ïÎ¢ç²Üæ S}¢ë¼}¢ì ¢ Ü¢y²¢²Ý., ²¢¿¢.S}¢ë., ç}¢¼¢ Åè., 2.943-944

rhje âh¡i

16

fLÞkLku «kó Úkíkkt ÄLkLku MkkiËkrÞf {kLku Au25. Ãkríkfw¤{kt fLÞkLku ÄLk Lkku y¼kð Lk

ÚkkÞ yu WÆuþÚke MktçktÄeyku ÄLk ykÃku Au. ykÚke MkkiËkrÞf MktÃkr¥k Ãkh †eykuLkwt Ãkqýo

Mðkr{íð nkuÞ Au. †eyku [÷ - y[÷ MkkiËkrÞf MktÃkr¥kLkku ËkLk, rð¢Þ fu WÃk¼kuøk

ÃkkuíkkLke EåAkLkwMkkh fhe þfu Au26 . Ãkhtíkw {Lkwyu †eykuLkk †eÄLk Ãkh ÃkríkLkku

yrÄfkh Ãký MÚkkrÃkík fÞkou Au yLku ÃkríkLke yLkw{rík rðLkk íkuLkk rðrLkÞkuøkLkku rLk»kuÄ

fÞkou Au27. ykÃkMíkBçk †eÄLk Ãkh Ãkrík-ÃkíLke çktLkuLkwt MktÞwfík Mðkr{íð {kLku Au28.

LkkhËu ËkLk - rð¢Þ suðk fkÞkou{kt †eykuLku Mðíktºk yrÄfkh ykÃÞku LkÚke29. Ãkhtíkw

Ãkríkyu «eríkÃkqðof ykÃku÷e MÚkkðh rMkðkÞ yLÞ MktÃkr¥k Ãkh Mðíktºk yrÄfkh ykÃÞku

Au. Mk{Þktíkhu MkkiËkrÞf MktÃkr¥k íkÚkk íkuLke ykÞ fu çk[íkÚke ¾heËu÷e MÚkkðh MktÃkr¥k

Ãkh ÃkíLkeLku ÃkkuíkkLke EåAkLkwMkkh ËkLk, rð¢Þ fu WÃk¼kuøk fhðkLkku yrÄfkh «kó ÚkE

økÞku. Þk¿kðÕfÞ yLkwMkkh fux÷ef yðMÚkkyku{kt su{ fu Ëw»fk¤ yrLkðkÞo Ä{ofkÞo,

ÔÞkrÄ fu çktËe çkLkkððk suðe ykÃkr¥kyku{kt Ãkrík ÃkkuíkkLke EåAk yLkwMkkh †eÄLkLkku

WÃkÞkuøk fhe þfu Au30. fkíÞkÞLku yk ykÃkr¥kyku{kt Ãkríkyu ÷eÄu÷k †eÄLkLku Mkk{kLÞ

ÂMÚkrík ykðu íÞkhu Ãkhík fhðkLke ÔÞðMÚkk hsw fhe Au31. Ëuð÷ MkkiËkrÞf WÃkhktík

ð]r¥k, yk¼hý, þwÕf yLku ÷k¼ Ãkh †eykuLkwt Ãkqýo Mðkr{íð {kLku Au yLku ykÃkr¥k

rMkðkÞ Ãkrík îkhk †eÄLkLkk WÃkÞkuøkLkku rLk»kuÄ fhu Au32. Ëuð÷Lkk {íku yfkhý

†eÄLkLkku WÃkÞkuøk fhíkk Ãkríkyu ÔÞksMkrník ÄLk Ãkhík fhðwt òuEyu33.

(h) yMkkiËkrÞf yrÄfkh:

su MktÃkr¥k WÃkh ÃkríkLkwt rLkÞtºký nkuÞ íku MktÃkr¥k yMkkiËkrÞf fnuðk{kt

ykðu Au. fkíÞkÞLk yLkwMkkh rþÕÃkkuÚke «kó ÄLk yLku MktçktÄeykuyu ykÃku÷wt ÄLk yk

25 ©É²¢ Ü‹²²¢ ±¢çÐ Ðy²é : Ðç¼x¢ëã¢Ó™ ²¼ì ¢ }¢¢¼ëçÐ~¢¢çÎç|¢Îü¼æ {Ýæ „¢ñÎ¢ç²Üæ S}¢ë¼}¢ì ¢¢ à¢éR. Ýè., 4.5.299 26 „¢ñÎ¢ç²Üæ {Ýæ Ðí¢Œ² ›è‡¢¢æ „±¢¼~²ç}¢c²¼ï ¢ ²S}¢¢œ¢±¢Ýëà¢æS±¢ƒü ¼ñÎ¼æ ¼yÐí…è±Ý}¢ì ¢¢ Î¢.|¢¢.,4.1.21 27 Ý çÝãõ¢Ú}¢ì ç›² : Üé²éü : ÜéÅé}Ï¢¢Îì }¢Ï¢é}¢Š²x¢¢¼ì ¢ S±Ü¢ÎçÐ ™æ ç™œ¢¢çÎ S±S² |¢¼éüÚÝ¢¿¢²¢ ¢¢ }¢ÝéS}¢ëç¼, 9.199 28 Ðy²¢ïÝü ç±|¢¢x¢¢ï ç±{¼ï ¢ ÎíÃ²ÐçÚx¢íãï é ™ ¢¢ ¥¢. Í¢.„ê., 2.6.14.96 29 Ý¢ç{Ü¢Ú¢ï |¢±ï¼›è‡¢¢}¢ì Î¢Ý ç±R² Ü}¢ü„é ¢ Ý¢.S}¢ë., 4.26 30 Îé<|¢ÿ¢ï{}¢ü Ü¢²ïü ™ Ã²¢{¢ñ „}Ðíç¼ Ú¢ï{Üï ¢ x¢ëçã¼ ›è{Ýæ |¢¼¢ü Ý ›è²ñ Î¢¼é}¢ãüç¼ ¢¢ ²¢¿¢. S}¢ë., 2.947 31 ¼Îï± ²{Ýé…¢Œ² |¢ÿ¢ï²yÐíèç¼Ðê±üÜ}¢ì. ¢ }¢êË²}¢ï± „Î¢Œ² : Ú²¢¼ì ²Î¢Ç„¢ñ {Ý±¢Ýì |¢±ï¼ì ¢¢ Ã².çÝ.,Ðë.470 32 |¢¢ñÜ~¢è ¼yS±}¢ï±ïÎæ Ðç¼Ý¢õãüy²Ý¢ÐçÎ ¢¢ Ã².çÝ., Ðë.470 33 ±ëƒ¢ }¢¢ïÿ¢ï ™ |¢¢ïx¢ï ± ›è²ñ Î{¢y„±ëçÎíÜ}¢ì ¢ Ã².çÝ., Ðë. 470

rhje âh¡i

17

çku «fkhLke MktÃkr¥k yMkkiËkrÞf nkuÞ Au. yk çktLku «fkhLke MktÃkr¥kyku WÃkh ÃkríkLkwt

Mðkr{íð nkuÞ Au. S{qíkðknLkLkk {íku Ãkrík îkhk yLku ykÃkr¥kfk¤{kt Ãký †eÄLk

÷uðkLkk yrÄfkhLku MðkBÞíkíkk MðíkLºkíkk fnuðk{kt ykðu Au.34 yk çktLku «fkhLke

MktÃkr¥k Ãkrík ÃkíLke ÃkkMkuÚke EåAkLkwMkkh ÷E þfu Au. †e ÃkríkLke yLkw{rík ÃkAe s ykðe

MktÃkr¥kLkku rðrLkÞkuøk fhe þfu Au. Ãkhtíkw ÃkríkLkwt {]íÞw Úkíkkt WÃkÞwofík çktLku «fkhLkk

†eÄLk Ãkh rðÄðkLku Ãkqýo Mðíð «kó ÚkkÞ Au.

1.h.3 †eÄLkLke rðþu»kíkk :-

þk†fkhkuyu †eÄLk Ãkh ÃkíLkeLkk Mðkr{íðLkku MÃk»x YÃku Mðefkh fÞkou Au.

†eÄLkLkku ËwhÃkÞkuøk fhLkkh ÔÞrfíkykuLku ËtzLkk yrÄfkhe {kLkðk{kt ykÔÞk Au.

{LkwLkk {íku ËkÞkËku (ðkhMkËkhku) †eÄLkLkku WÃkÞkuøk fhu íkku hkòyu íku{Lku Ëtz ykÃkðku

òuEyu35. {Lkwyu †eÄLkLkku çk¤Ãkqðof ËwhwÃkÞkuøk Úkíkkt †eykuLku LÞkÞ - «r¢Þk{kt

fkÞoðkne fhðkLkku yrÄfkh Ãký ykÃÞku Au. fkíÞkÞLkLkk {Lku ËtzLke MkkÚku †eÄLkLkku

ËwwYÃkÞkuøk fhLkkh ÃkkMkuÚke ÔÞksMkrník ÄLk «kó fhðkLkku Ãký †eykuLku yrÄfkh

Au.36 fkíÞkÞLkLkk {Lku †eÄLkLke rðþu»kíkk Au fu òu Ãkrík ÃkíLkeLku fkuE ÄLk ykÃkðkLkwt

ð[Lk ykÃkeLku {]íÞw Ãkk{u íÞkhu Ãkríkfw¤{kt s hnuíke rðÄðkLku Ãkwºkkuyu íku ÄLk ÉýLke

su{ [qfððwt òuEyu37. fkíÞkÞLk yLkwMkkh çku ÃkíLke hk¾Lkkh Ãkrík «Úk{ ÃkíLke MkkÚku

ËkBÃkíÞ MktçktÄ Lk hk¾u yLku íkuLkk †eÄLk Ãkh fçkòu s{kðe ÷u íÞkhu hkòyu Ãkrík

ÃkkMkuÚke íku ÄLk ÍqtxðeLku «Úk{ ÃkíLkeLku yÃkkððwt òuEyu. yk{ fkíÞkÞLku †eÄLk Ãkhík

{u¤ððk {kxu yuðk Mktòuøkku{kt †eykuLku fkLkqLke fkÞoðkne fhðkLke òuøkðkE fhe Au.

1.h.4 rðÄðkLkku MktÃkr¥k rð»kÞf yrÄfkh :-

«k[eLkfk¤{kt rðÄðkLkk MktÃkr¥k rð»kÞf yrÄfkh ¾qçk s ykuAk níkk. {Lkw,

ykÃkMíkBçk, çkkiÄkÞLk íkÚkk fkirxÕÞ ðøkuhuyu ËkÞkËkuLke Mkqr[{kt íkuLkku Mk{kðuþ Lknkuíkku

34 ¼~¢ |¢¼éü: S±¢}²}¢ì S±¢¼æ‹~¢²ì, ¥Ý¢Ð{çÐ |¢¼¢ü x¢íãè¼ë}¢ãüç¼ ¢ Î¢. |¢¢., 4.1.20 35 …è±‹¼èÝ¢æ ¼é ¼¢„¢æ ²ï ¼gÚï²é : S±Ï¢¢‹{±¢: ¢ ¼¢çÁÀc²¢Ó™¢ñÚÎ‡ÇïÝ {¢<}¢ÜU: Ðëçƒ±èÐç¼ : ¢¢ }¢ÝéS}¢ëç¼, 8.29 36 ¥ƒ ™ï¼ „ çm|¢¢²¢ü : S²¢¼ì Ý ¼¢æ |¢…¼ï ÐéÝ: ¢ Ðíèy²¢ ç±„ë Å}¢çÐ ™ï¼ì Ðíç¼Î¢Œ² : „¼ÎÏ¢H¢¼ì ¢ Î¢.|¢¢., 4.1.24 ¼ƒ¢ Ã².çÝ., Ðë.471 37 |¢¼¢ü Ðç¼Ÿ¢ë¼æ Îï²æ}¢ë‡¢ ±ydè{Ýæ „é¼ñ : ¢ ç¼Dï¼ |¢¼ü ÜéHï ²¢ ±¢ „¢ çÐ¼¢ çÐ¼ëÜéHï ±„ï¼ì ¢¢ Ã².çÝ.,Ðë. 470

rhje âh¡i

18

fÞkou. Ãkhtíkw yuf MÚkkLku (rLk:MktíkkLk) yLkÃkíÞ ÃkwºkLke rðÄðk {kíkkLku ËkÞkË {kLke

Auu.38 rLkYfíkLkk {íku Ërûký{kt rðÄðk W¥khkrÄfkheLke MktÃkr¥k «kó fhe þfíke

níke39. økkiík{u Ãký Mkøkkuºk yLku Mk®ÃkzLke MkkÚku †eLku ËkÞkË {kLke Au40. Þk¿kðÕfÞu

MÃk»x YÃku rðÄðkLkku ËkÞkË íkhefu WÕ÷u¾ fÞkou Au41. Ãkríkðúíkk rðÄðk ÃkríkLke

yÄkOrøkLke nkuÞ Au. íku ÃkkÃk yLku ÃkwÛÞLkwt V¤ ÃkríkLke MkkÚku økúný fhu Au42. ykÚke

çk]nMÃkrík rðÄðkLku ËkÞkË {kLku Au. çk]nMÃkrík yrð¼fík MÚkkðh MktÃkr¥k Ãkh rðÄðkLkku

rMkr{ík yrÄfkh {kLku Au. sÞkhu rð¼fík [÷ - y[÷ çktLku MktÃkr¥kyku Ãkh íkuLkku

yrÄfkh MÚkkrÃkík fhu Au43. fkíÞkÞLku MkkÄðe rðÄðkLku ËkÞ Ãkh rMkr{ík MðíðLkku s

yrÄfkh «ËkLk fÞkou Au44.

xqtf{kt, «k[eLkfk¤{kt rðÄðkLkk MktÃkr¥k rð»kÞf yrÄfkh rðþu ºký

rð[khÄkhkyku «[r÷ík níke. «Úk{ rðÄkhÄkhk rðÄðkLku ËkÞkËLkk YÃk{kt Mðefkh

Lknkuíke fhíke. rîíkeÞ rðÄkhÄkhk rðÄðkLku ËkÞkË {kLkíke níke. ík]íkeÞ rð[khÄkhk

rðÄðkLku y[÷ MktÃkr¥kLke rMkr{ík Mðkr{Lke {kLkíke níke. rðÄðk MktçktrÄ ºkýuÞ

«fkhLke rð[khÄkhkyku Mk{kLíkh [k÷íke níke.

{æÞfk¤{kt ÷øk¼øk çkÄk s rðîkLkkuyu rðÄðkLku ÃkríkLke MktÃkr¥kLke

W¥khkrÄfkhe {kLke níke. Ãkhtíkw «k[eLk rð[khÄkhkLku xfkðe hk¾ðk {kxu fux÷kf

rðîkLkkuyu rðÄðkLkku ËkÞkË íkhefu Mðefkh fÞkou Lk níkku. ²¢¿¢. „}¢ë. Lkk xefkfkh

rð¿kkLkuïhLkk {íku rLk:MktíkkLk, {]ík, rð¼fík íku{s yMktMk]»x yÚkkoíkT rð¼ksLk ÃkAe

VheÚke ¼uøkk Lk ÚkLkkhk ÃkwÁ»kLkwt MktÃkqýo ÄLk MkkÄðe ÃkíLkeLku s «kó ÚkkÞ Au45.

rð¿kkLkuïhLkku {ík r{íkkûkhkLkk «¼kðe ûkuºk{kt Mðefkhðk{kt ykÔÞku níkku. ËkÞ¼køkLkk

38 ¥ÝÐy²S² Ðé~¢S² }¢¢¼¢ Î¢²}¢±¢cÝé²¢¼ì ¢ }¢¢¼²üçÐ ™ ±ë¼¢²¢æ çÐ¼ëü}¢¢¼¢ ãÚïgÝ}¢ì ¢¢ }¢ÝéS}¢ëç¼, 9.217 39 ¼æ ¼~¢ ¼¢ÉÐé~¢¢ ¼¢ÇÐç¼ÜU¢ „¢ÇÇÚ¢ïãç¼ ¢ ¼¢æ ¼~¢¢ÿ¢ñÚ¢ŠÝç‹¼, „¢çÚÜƒæ H|¢¼ï ¢¢ çÝÚëÜ¼, 3.5 40 ›è™¢ÝÐy²S² ¢¢ x¢¢ñ.„ê., 28.22 41 ÐÕè Îéçã¼¢à™ñ± ¢¢ ²¢¿¢. S}¢ë.. 2.935 42 ¥¢}Ý¢²ï S}¢ëç¼ ¼‹~¢ï ™ H¢ïÜ¢™¢Úï ™ „êçÚç|¢ : ¢ à¢ÚèÚ¢{ü S}¢ë¼¢ …¢²¢ Ðé‡²¢Ðé‡²ÈHï „}¢¢ ¢¢ ¥„é¼S² Ðí}¢è¼S² ¼yÐÕè |¢¢x¢ã¢çÚ‡¢è ¢¢ „.ç±., Ðë 406 43 ²çÎí|¢Ü¼{Ýæ çÜçÁ™Î¢Š²¢çÎ ç±ç±{ S}¢ë¼}¢ì ¢ ¼Á…¢²¢ Sƒ¢±Úæ }¢éÜy±¢ H|¢ï¼ }¢ë¼|¢¼ëüÜU¢ ¢¢ „.ç±. Ðë. 408 44 ¥Ðé~¢¢ à¢²Ýæ |¢¼ëü : Ð¢H²‹¼è ±í¼ï çSƒ¼¢ ¢ |¢é……è¼¢}¢ÚÐ‡¢æ ÿ¢¢¼¢ Î¢²¢Î ©Š±ü}¢¢¯Ýé²é : „.ç±., Ðë.490 45 ¼S}¢¢ÎÐé~¢S² S±²ç¼S² ç±|¢Ü¼S²¢ „æ„ëçCÝ¢ï {Ýæ ÐçÚç‡¢¼¢ ›è „æ²¼¢ „ÈH}¢ï± x¢ëã‡¢¢¼èç¼ çSƒ¼}¢ì ¢ ²¢¿¢. S}¢ë., ç}¢¼¢ Åè., 2.135 - 136

rhje âh¡i

19

÷u¾f S{qíkðknLk yLkwMkkh rðÄðk rð¼fík ÃkrhðkhLke nkuÞ fu yrð¼fík

ÃkrhðkhLke, Ãký íku ÃkríkLke yÄkOrøkLke nkuÞ Au. yÄkOrøkLke nkuðkLkk fkhýu çktLku

«fkhLkk Ãkrhðkhku{kt rðÄðkLku ÃkríkLke W¥khkrÄfkhe {kLkðe òuEyu. ÃkríkÃkÂíLkLkku

MktçktÄ yíkqx nkuðkLkk fkhýu Ãký íku ÃkríkLke MktÃkr¥kLke W¥khkrÄfkheýe nkuÞ Au46.

ÃkríkLke MktÃkr¥k{kt rðÄðkLku W¥khkrÄfkheýe {kLÞk ÃkAe íkuLkk Mðíð rðþu swËk

- swËk þk†fkhkuyu swËk - swËk {ík hsq fÞko Au. fux÷kf þk†fkh y[÷ Ãkh

rðÄðkLkwt rMkr{ík Mðíð {kLku Au. sÞkhu fux÷kf Ãkqýo Mðíð {kLku Au, suLkwt rððu[Lk

Lke[u «{kýu Au:

(1) rðÄðkLkwt rMkr{ík Mkíð :-

ËkÞ¼køku rðÄðkLkk rMkr{ík MðíðLkku WÕ÷u¾ fÞkou Au47. íkuýu Mkk{kLÞ

ÃkrhÂMÚkrík{kt rðÄðkLku ÃkríkLke MktÃkr¥kLkku WÃk¼kuøk fhðkLkku s yrÄfkh ykÃÞku Au48.

rðþu»k ÃkrhÂMÚkríkyku{kt S{qíkðknLk rðÄðkLku ÃkríkLkk©kØ ðøkuhu {kxu ËkLk fhðkLkku

yrÄfkh ykÃku Au49. SðLk - rLkðkon {kxu MktÃkr¥kLkk fux÷kf ytþLkku ðu[ký fhðkLkku

yrÄfkh Ãký ËkÞ¼køku hsw fÞkou Au. Ã²±ã¢Ú}¢²ê¶ íkÚkk ±èÚç}¢~¢¢ïÎ² {kt ykæÞkÂí{f

÷k¼ {kxu rðÄðkLku ËkLk ykÃkðkLkku WÕ÷u¾ «kó ÚkkÞ Au. rðÄðkLku y[÷ MktÃkr¥kLkk

rðrLkÞkuøk {kxu ËkÞkËku ÃkkMkuÚke yLkw{rík ÷uðe ykð~Þf {kLke Au. rMkr{ík MðíðLkk

fkhýu rðÄðkLkk {]íÞw ÃkAe MktÃkr¥k ÃkríkLkk ËkÞkËkuLku «kó ÚkkÞ Au.50

(h) rðÄðkLkwt ÃkqýoMkíð :-

ÞkMfk[kÞuo rLkYfík{kt WÕ÷u¾ fÞkou Au fu Ërûký ¼khík{kt yLkuf MÚkkLkku{kt

rðÄðkLku Ãkqýo Mðíð «kó ÚkkÞ Au51. rð¿kkLkuïh rðÄðkLku Ãkqýo Mðíð ykÃkðkLkk

rn{kÞíke níkk. íku{ýu rðÄðkLkk MktÃkr¥k yrÄfkh WÃkh «ríkçktÄ ÷økkððkLkku fkuE

46 ¥¼ : ¥ç±à¢ï ï‡¢ñ± ç±|¢Ü¼y±¢{Ý²ñ± ¥Ðé~¢S² |¢¼éü : ÜëyF{Ýï ÐË²ç{Ü¢Ú : ç…¼ï‹Îí²¢ïÜU¼ ¥¢ÎÚç‡¢² : ¢ Î¢.|¢¢., 11.1.46 47 ÐÕè ™ |¢¼éü{Ýæ |¢éÁ…è¼ñ± ÐÚ}¢ì ¢ Ý ¼é ¼S² Î¢Ý¢{¢Ýç±R²¢Ý Ü¼ëü}¢ãüç¼ ¢ Î¢.|¢¢., 11.1.56 48 ²¢±Á…è±æ |¢¼ëü{Ýæ |¢éÁ…è¼ ¢ Î¢.|¢¢. 11.1.57 49 }¢ë¼¢ïÐÜ¢ÚÜy±¢¼ì ²éÜ¼¢ï {Ý¢ç{Ü¢Ú : ¢ Î¢|¢¢., 11.1.51 ¥ï±Á… |¢¼ëüÚ¢ñÎÎüÎñçãÜU çR²¢Í¢ƒü Î¢Ý¢çÎÜU}¢Ýé}¢¼}¢ì ¢ Î¢.|¢¢., 11.1.69 50 çÜ‹¼é S±à¢ÚèÜU {¢Ú‡¢ïÝ Ðy²éÚëÐÜ¢ÚÜUy±¢¼ì Îïã{¢çÚf¢ïç™¼¢ïÐ|¢¢ïx¢¢}²é¿¢¢Ý}¢ì ¢ ¼~¢¢c²à¢Ü¼¢ñ ç±RU²‡¢}¢çÐ ‹²¢²¢S²¢ç±à¢ï ¢¼ì ¢ Î¢.|¢¢., 11.1.62 51 x¢¼¢üÚ¢ïçã‡¢è± {ÝH¢|¢¢² Îçÿ¢‡¢¢…è x¢¼ü : „}¢Sƒ¢‡¢é : ¢ çÝÚëÜU¼, 3.5

rhje âh¡i

20

WÕ÷u¾ fÞkou LkÚke52. Mkðo «Úk{ çktøkk¤{kt rçkúxeþ - LÞkÞk÷ÞLke MÚkkÃkLkk ÚkE níke

íkuÚke íkuLkku {kLkrMkf rðfkMk ËkÞ¼køkLkk ykÄkhu ÚkÞku níkku. Ãkrhýk{u rçkúxeþ -

fk¤{kt r{rÚk÷k WÃkhktík MktÃkqýo ¼khík{kt [÷ - y[÷ MktÃkr¥k Ãkh rðÄðkLkku yrÄfkh

rMkr{ík ÚkE økÞku.

1.h.Ãk fLÞkLkku MktÃkr¥k rð»kÞf yrÄfkh :

Mkk{kLÞ heíku fLÞkLkk yrÄfkhLkku WËÞ Ãkkrhðkrhf MktÃkr¥kLkk rð¼ksLk

Mk{Þu Úkíkku níkku. yrð¼fík Ãkrhðkhku{kt ÃkwºkkuLke su{ Ãkwºkeyku {kxu Ãký ¼hý -

Ãkku»ký, rþûký íku{s rððknLkk ¾[o Úkíkk níkk. fLÞkykuLkk yk ¾[o {kxu Ãkrhðkh{kt

fkuE Ãk]ÚkfT MktÃkr¥k rLkÄkorhík Lk níke. Ãkhtíkw «k[eLk rnLËw rðrÄ{kt fLÞkLkk fux÷kf

MktÃkr¥k rð»kÞf yrÄfkh níkk, su Lke[u «{kýu Au:

(1) ËkÞkrÄfkh

ðirËfÞwøkÚke ¼úkík]fTÞwøkÚke ¼úkík]{íke rððkrníkk ÃkwºkeLku W¥khkrÄfkheýe

{kLkðk{kt ykðíke LkÚke. fkhýfu ÃkwºkeLku rÃkíkkLke MktÃkr¥k{kt Mk{ktrþíkk yÚkðk

ËkÞkrÄfkh Mk®Ãkz yÚkðk ®ÃkzËkLkLkk yrÄfkhLkk fkhýu «kó ÚkÞku níkku. ÉøðuËLkk

yuf {tºk «{kýu ykihMk Ãkwºk ÃkkuíkkLke çknuLkLku rhfTÚk ykÃkíkku LkÚke53. yk É[k WÃkh

rððu[Lk fhíkk MkkÞýk[kÞoLkk {íku Ãkwºkeyku ®ÃkzËkLk {kxu ÞkuøÞ nkuíke LkÚke. ykÚke

íku{Lku rhfTÚknh {kLkðk{kt ykðíke LkÚke54. Ãkhtíkw y¼úkík]{íke ÃkwºkeykuLku rÃkíkkLke

MktÃkr¥k{kt yrÄfkh «kó ÚkÞku níkku. ÉwøðuË yLkwMkkh y¼úkík]fk Ãkwºke rððkrníkk nkuðk

Aíkkt ÄLk «kó fhðk {kxu rÃkík]fw¤{kt ykðu÷55. ¼k»Þfkhkuyu Ãký y¼úkík]{íke

fLÞkLku ËkÞkË {kLke Au. fÞkhuf rÃkíkk y¼úkík]{íke fLÞkLku rððknLkk Mk{Þu s

Ãkwºkefk çkLkkðe ÷uíkk níkk. Ãkwºkefk çkLkkððk{kt ykðíke Ãkwºke rÃkíkkLke MktÃkr¥kLke

rhfTÚkkrÄfkrhýe {kLkðk{kt ykðíke níke. ykSðLk fwtðkhe hnuLkkhe yLku rÃkík]fw¤{kt

52 ÐÕè |¢¼ëü{üÝãÚè ²¢ S±¢ÎÃ²¢ç|¢™¢çÚ‡¢è ¢²¢ÿ¢ S}¢ë., ç}¢¼¢. Åè., 2135 - 136- ¼S}¢¢ÎÐé~¢S² S±²ç¼S² ç±|¢Ü¼S²¢æ „æ„ëçCÝ¢ï {Ýæ ÐçÚç‡¢ ¼¢ ›è„æ²¼¢ „ÈH}¢ï±

x¢ëã‡¢¢¼èç¼ çSƒ¼}¢ì ²¢¿¢. S}¢ë., ç}¢¼¢ Åè., 2.135-136 53 Îè }¢¢¼Ú¢ï …Ý²‹¼ Ï¢¤Ä}¢‹² : Üé¼¢ü „ÜUé¼¢ñÚ‹² «é‹{Ý ¢ «é., 3.31.2 54 çÐ‡ÇÎ¢Ý¢çÎ Ü¼üy±¢yÐé~¢¢ï Î¢²¢§ Îéçã¼¢ ¼ƒ¢ Ýïç¼ Ý Î¢²¢ã¢õ „¢ ¼é Üï±Hæ ÐÚS}¢ñ Îè²¼ï ¢ „¢. |¢¢c², «., 3.31.2 55 ¥|¢í¢¼ï±æ Ðé„ ¥ç¼ Ðí¼è™è x¢¼¢üÚëçx¢± „Ý²ï {Ý¢Ý¢æ ¢ «, 1.124.7

rhje âh¡i

21

SðLk ÃkMkkh fhLkkhe fLÞkLku ¼kE nkuðk Aíkkt rhfTÚkkrÄfkh «kó ÚkÞku níkku. ÉøðuË

yLkwMkkh {kíkk - rÃkíkk MkkÚku hneLku ð]Ø ÚkLkkhe fLÞk Ãkkrhðkhef MktÃkr¥k{kt ÃkkuíkkLkku

ytþ {ktøke þfíke níke.56 ykSðLk fwtðkhe hnuLkkhe fLÞkLkku Wfík MkktÃkr¥kf

yrÄfkh «kf]ríkf LÞkÞLkk rMkØktík Ãkh ykÄkrhík níkku.

Mk{Þktíkhu M{]ríkfkhku íkÚkk rLkçktÄfkhkuyu Ãký Wfík ðirËf ÔÞðMÚkkykuLku

Mk{ÚkoLk ykÃÞwt níkwt. {Lkw yLku Þ{u Ãkwºk yLku ÃkwºkeLkk yrÄfkhLku yuf Mk{kLk {kLÞku

Au57. rðïYÃk, Äkhuïh, Ëuðhkík yLku ©efh ðøkuhu ¼k»Þfkhkuyu {LkwLke yk

ÔÞðMÚkkLku Ãkwrºkfk MkwÄe s rMkr{ík {kLke Au58. Ãkhtíkw Mk{Þktíkhu rðÄðkLkk y¼kð{kt

ÃkwºkeLku ËkÞkrýfkrhýe {kLkðk{kt ykðe níke. r{íkkûkhk, M{]rík[trÿfk yLku

MkhMðíkerð÷kMku ÃkwºkeykuLku ËkÞkrÄfkh «ËkLk fÞkou Au59. ËkÞ¼køkrðrÄ Ãký ÃkwºkeykuLku

W¥khkrÄfkheýe {kLku Au60. Ãkhtíkw çkkuBçku ({wtçkE) þk¾k rMkðkÞ Ãkwºkeyku rðÄðkykuLke

su{ rMkr{ík Au. íku{Lku SðLkÃkÞOík MktÃkr¥kLke ykÞÚke ¼hý - Ãkku»kýLkku s yrÄfkh

«kó Au. Ãkwºkeyku MktÃkr¥kLkwt ËkLk, rð¢Þ ðøkuhu fhe þfíke Lknkuíke. {wtçkE ûkuºk{kt

rÃkíkkLke MktÃkr¥k{kt fLÞkLku Ãkqýo Mðíð «kó Au61.

(h) rð¼ksLk{kt ÃkwºkeLkku MktÃkr¥k rð»kÞf yrÄfkh :-

rð¼ksLkLkk Mk{Þu ÃkwºkeLku ytþ ykÃkðkLkku rLkÞ{ «k[eLkfk¤Úke yÂMíkíð{kt

Au. {LkwLkk {íku ¼kEykuyu ÃkkuíkÃkkíkkLkk ytþ{ktÚke y÷økÚke fLÞkLku [íkwoÚkkOþ ykÃkðku

òuEyu. su ¼kE [íkwÚkkOþ ykÃkíkku LkÚke íkuLku Ãkríkík {kLkðk{kt ykðu Au.62 Þk¿kðÕfÞ

56 ¥|¢í¢…éçÚ± çÐ~¢¢ï : „™¢ „¼è „}¢¢Ý¢Î¢ „Î„Sy±¢ç}¢²ï |¢x¢ü ¢ Üëç{ ÐíçÜ¼}¢éÐ }¢¢S²¢ |¢Ú Îçh |¢¢x¢æ ¼‹±¢ïÚë²ïÝ }¢¢}¢ã ¢ : «. 2.17.7 57 ²ƒñ±¢y}¢¢ ¼ƒ¢ Ðé~¢ : Ðé~¢ï‡¢ Îéçã¼¢ „}¢¢ ¢ ¼S²¢}¢¢y}¢çÝ ç¼C‹y²¢æ Üƒ}¢‹²¢ï {Ýæ ãÚï¼ê ¢¢ }¢ÝéS}¢ëç¼, 9.130 Ðé~¢E Îéçã¼¢ ™¢ï|¢¢ñ ¼éË² „‹¼¢Ý Ü¢ÚÜ¢ñ ¢ „.ç±.,

Ðë.413 {ktÚke WØík. 58 ¥~¢ {¢ÚïEÚÎï±S}¢¢ç}¢ Îï±Ú¢¼ Ÿ¢èÜÚ¢Î²¢ï Îéçã¼ëx¢¢ç}¢{Ýç}¢ç¼ ç±{¢²ÜUæ ±™Ý…¢¼æ Ðéç~¢Üç±¯²}¢ï±ïy²¢ãé : ¢ „.ç±., Ðë 414 Îéçã¼¢ : „¢ Ðéç~¢ÜU¢ ¥ï± ¢ ²¢¿¢.

S}¢ë., 2135-136 59 Ý ™ñ¼yÐéç~¢Ü¢ ç±¯² ç}¢ç¼ }¢‹¼Ã²}¢ì ¢ ¼y„}¢ Ðéç~¢Ü¢ „é¼: §üç¼ Ðéç~¢Ü¢²¢S¼y„é¼S² ™¢ñÚ „„}¢y±ïÝ Ðé~¢ÐíÜUÚ‡¢ïÇç}¢{¢Ý¢¼ì ¢ ²¢¿¢. S}¢ë.ç}¢¼¢ Åè.2.935-136 60 ²¢|¢¢±ï ‹²¢²æ Ü‹²¢ S±y±}¢ì ¢ Î¢.|¢¢.4.2.7 61 ¼S²¢Î¢|¢¢±ï Îéçã¼¢ ¢ ......... Îéçã¼Ú¢ïÇÝï|¢¢à±ïçg|¢Á² x¢ë‡ãè²é : ¢ Ã². }¢²ê. Ðë.87 62 S±ï}²¢ïÇà¢ï}²éS¼é Ü‹²¢|¢ : ÐíÐ{|¢í¢¼üÚ : ÐëƒÜì ¢ S±¢y„¢±¢Îà¢¢Ó™¼é|¢¢üx¢æ Ðç¼¼¢ : S²éÚçÎy„± : ¢¢ }¢ÝéS}¢ëç¼ 9.118

rhje âh¡i

22

yLkwMkkh rððknLkku ¾[o Ãkqýo fhðk {kxu çknuLkLku yk ytþ ykÃkðk{kt ykðu Au63.

LkkhËu fLÞkLku ð[÷k ¼kELkk ytþ sux÷ku ¼køk ykÃkðkLke ÔÞðMÚkk ykÃke Au, suLkkÚke

rððknfk¤ MkwÄe íkuLkwt ÞkuøÞ heíku ¼hý - Ãkku»ký ÚkE þfu64 fkíÞkÞLku {Lkw yLku

Þk¿kðÕfÞLkwt Mk{ÚkoLk fhíkkt fLÞkLku ¼kEykuyu [íkwoÚkkoþ ykÃkðkLkku WÕ÷u¾ fÞkou

Au65. þw¢yu çku «fkhLke ÔÞðMÚkkLkku WÕ÷u¾ fÞkou Au. íku{Lkk {íku rÃkíkkLkk

SðLkfk¤{kt rð¼ksLk Úkíkkt ¼kELkk ytþLkku yzÄku ytþ fLÞkLku «kó Úkðku

òuEyu66. rÃkíkkLkk {]íÞw ÃkAe rð¼ksLk Úkíkkt fLÞkLku ykX{ku ¼køk ykÃkðkLke

ÔÞðMÚkk òuðk {¤u Au.67 þk†fkhkuLke yk ÔÞðMÚkkykuÚke MÃk»x ÚkkÞ Au fu rÃkíkkLkk

{]íÞ ÃkAe rð¼ksLk Úkíkkt fLÞkLku ytþ «króLkku yrÄfkh Au. {Lkw yLku Þk¿kðÕfÞLkk

{íku rÃkíkkLkk SðLkfk¤{kt fLÞk íku{Lkk Mkthûký{kt hnu Au. yLku íku{Lke MktÃkr¥kÚke íkuLkwt

¼hýÃkku»ký ÚkkÞ Au. ykÚke íkuLkk ytþLkku WÕ÷u¾ fÞkou LkÚke. þw¢yu yk WýÃkLku Ãkqýo

fhðk {kxu rÃkíkkLkk SðLkfk¤{kt rð¼ksLk Úkíkkt fLÞkLku ytþ ykÃkðkLke ÔÞðMÚkk

«ríkÃkkrËík fhe Au. Ãkhtíkw fLÞkLkku Wõík MktÃkr¥k rð»kÞf yrÄfkh rMkr{ík níkku; su

íkuLkk rððkn MkwÄe s [k÷w hnuíkku níkku. rððkn ÃkAe íkuLku rð¼ksLk{kt Wõík ytþ

¼kEykuLku Ãkhík «kó Úkíkku níkku. Ãkhtíkw {wtçkE ûkuºk{kt fLÞkLkku Wõík yrÄfkh Ãkqýo

nkuÞ Au.

1.h.6 ¼khíkeÞ fkÞËk{kt «ríkÃkkrËík †eÄLk íkÚkk MktÃkr¥k yrÄfkh :-

«k[eLk rnLËw fkÞËk{kt †eÄLkLkk ½ýk «fkh níkk. Ãkhtíkw ðøkeofhý íkfoçkØ

Lk níkwt. †eÄLk yux÷u †eLkwt ÄLk yuðe MkkËe ÔÞkÏÞkLku çkË÷u «k[eLk M{]íkefkhku,

xefkfkhku yLku rLkçktÄfkhkuyu yuLku srx÷ yLku yxÃkxwt çkLkkðe ËeÄw níkwt. yuLku

ÔÞkÃkf yÚko{kt Mk{sðkLku çkË÷u Mktfwr[ík yLku {ÞkorËík yÚko{kt Mk{òððk{kt ykÔÞwt

níkwt. swËe swËe þk¾kyku, swËk - swËk «{kýku, swËk - swËk WíÃkr¥kMÚkkLkku yLku swËk -

63 S±ï}²¢ïÇà¢ï}²éS¼é Ü‹²¢|¢ : ÐíÐ{|¢í¢¼üÚ : ÐëƒÜì ¢ S±¢y„¢±¢Îà¢¢Ó™¼é|¢¢üx¢æ Ðç¼¼¢ : S²éÚçÎy„± : ¢¢ }¢ÝéS}¢ëç¼ 9.118 64 Á²ïD¢ï²¢æÇç{Ü¢ï Îï² : ÜUçÝC¢²¢±Ú : S}¢ë¼ : ¢ „}¢¢æà¢|¢¢… : à¢ï : S²é¼Ð¼¢ |¢çx¢Ýè ¼ƒ¢ ¢¢ Ý¢.S}¢ë., 9693 65 Ü‹²¢Ý¢æ y±Î¼¢Ý¢æ™¼éüƒèü |¢¢x¢ Îéc²¼ï ¢ Î¢.|¢¢., 3.Ú.34 66 S±|¢¢x¢¢{üãÚ¢ Ü‹²¢ : ¢ à¢éRU. Ýè., 4.5.95 67 }¢¢~¢ï Î{¢Ó™¼éƒ¢üà¢æ |¢çx¢‹²ñ }¢¢¼ëÚ{üÜ}¢ì. à¢éRU.Ýè. 4.5.296

rhje âh¡i

23

swËk Mk{Þu yuLke «króLkk fkhýu †eÄLkLku swËk - swËk þe»kofku {éÞkt níkkt. †eÄLkLku

Äkhý fhðkLke yLku yuLkku rLkfk÷ fhðkLke †eLke Mk¥kk yuLkk Ëhsò, þk¾k yLku

WíÃkr¥kMÚkkLk yLkwMkkh Vhuðkíke níke. y{wf †eÄLk Ãkh s †eLke MktÃkqýo y{ÞkorËík

Mk¥kk níke. fux÷kf yLÞ «fkhLkk †eÄLk Ãkh yuLke Mk¥kk, {kr÷fe {ÞkorËík níke.

†eLkk {kr÷fe nffku Ãkh rnLËw fkÞËkyu ÷kËu÷k rLkÞtºkýku yuLkk fwtðkhefk, Ãkrhýeík

†e yLku rðÄðkLkk Ëhsò WÃkh yÄkrhík níkk. †eÄLkLkk WíÃkr¥kMÚkkLkku yLku

r{÷fíkLkk MðYÃk WÃkh Ãký yu rLkÞtºkýku ykÄkrhík níkk. †eLku fwtðkhe yðMÚkk fu

rðÄðk yðMÚkk Ëhr{ÞkLk {¤u÷ r{÷fík Ãkh íkuLkk ÃkríkLkku ytfwþ hnuíkku Lknet. ykðe

r{÷fík †eÄLk økýkíke níke. íkuLkk Ãkh †eLkku MktÃkqýo yrÄfkh hnuíkku níkku. yøkkW

†eÄLkLke çkkçkík{kt ÃkrhÂMÚkrík yuðe níke fu Ãkríkyu fu yLÞ ÔÞrfíkyu ¼ux ykÃku÷

støk{ r{÷fík rMkðkÞ †e ÃkkuíkkLkk ÃkríkLke Mkt{rík rMkðkÞ †eÄLk r{÷fíkLkku rLkfk÷

fhe þfíke Lkne. sYheÞkíkLkk «Mktøku ÃkríkLku ÃkíLkeLkwt †eÄLk ðkÃkhðkLkku yrÄfkh

níkku. {wtçkE «ËuþLkk fwtxwtçk{kt sL{ ÚkÞku nkuÞ íku rMkðkÞ rnLËw †eLku ðkhMkk{kt {¤u÷

r{÷fík (†eÄLkLke r{÷fík) †eLke r{÷fík økýkíke Lkne.t †eLke †eÄLk rMkðkÞLke

r{÷fík “ {ÞkorËík yÚkðk †e - MktÃkr¥k ” íkhefu yku¤¾ðk{kt ykðíke níke. fÞkhuf

íkuLku “ rðÄðkLke MktÃkr¥k” íkhefu Ãký yku¤¾ðk{kt ykðíke níke. ykðe r{÷fík ÃkhLkk

yrÄfkhku {kr÷f suðk s nkuÞ Au. Aíkkt íkuLke fux÷ef {ÞkoËkyku Ãký níke. †eLke

nÞkíke MkwÄe yLÞ fkuE ÔÞrfíkLku ðkhMkkMkrník MÚkkrÃkík Úkíkwt Lk níkwt. ykðe

r{÷fíkLkku rLkfk÷ †e fhe þfíke Lknª òu fu fkLkwLke sYheÞkík fu r{÷fíkLkk

÷k¼kÚkuo †e ykðe r{÷fíkLkku rLkfk÷ fhe þfíke níke. ykðe r{f÷ík †eLkk

yðMkkLk çkkË íkuLkk ðkhMkËkhkuLku Lknet, Ãkhtíkw íkuLkk ÃkAeLkk ¢{kLkwMkkh Ãkqýo {kr÷fLku

síke níke. (íkuLkk ÃkAeLkk yux÷u fu AuÕ÷k Ãkwhw»k r{÷fíkLkk ðkhMkkuLku ÃkkAe síke

níke.)68

yðMkkLk Ãkk{u÷e dp[p_u rdëpL$[ ÷u^__p hpfk]$pfp¡A¡ [¡_p

kNpcpBAp¡A¡ L¡$ crÓÆAp¡A¡ hl¡¬Qu g¡hu. bl¡_p¡ `fZ¡gu lp¡e [p¡ [¡Ap¡_¡ rdëpL$[

68 rnLËw ðkhMkkÄkhku, 1956

rhje âh¡i

24

L¡$ k¬ rÑ_p âdpZdp¬ kÐL$pf L$fhp¡. ÷u_y¬ ÷u^_ [¡_p k¬[p¡_p¡_y¬ S> NZpe R>¡.

[¡\u Ly¬$hpfu yÓu `Z [¡_p ^__u cpNu]$pf d_pe R>¡, `Z S>¡ q]$L$fu `fZ¡gu lp¡e

A_¡ `yÓ lp¡e [p¡ rdëL$[_p âdpZdp¬ [¡ dpÓ kÐL$pf, kÞdp_ {u¤ðu Au, cpNu]$pfu

_p d¡mhu iL¡$. q]$L$fuAp¡_u q]$L$fu_¡ `Z ep¡Áe[p âdpZ¡ [¡_u dp-ApÆdpA¡

`p¡[p_p ^_dp¬\u âr[`|h®L$ Ap`hp S>Zphpey¬ R¡.

R> âL$pf_p ÷u^_ :

d_yõd©r[dp¬ Dëg¡M L$ep¡® R>¡ [¡ dyS>b ÷u dpÓ R âL$pf_p ÷u^__u

Ar^L$pfu R>¡. S>¡dp¬,

- AÝephpl_L$ - `fZ¡gu ÷u_¡ r`[p_¡ Of¡\u Äepf¡ kpkf¡ gB S>hpdp¬ Aph¡

Ðepf¡ S>¡ ^_ [¡_¡ dm¡ R>¡ [¡ ^_.

- `r[A¡ â¡d\u Ap ¡gy¬ ^_.

- cpBAp¡A¡ kÐL$pfê$ ¡ L¡$ kÞdp_ê$ ¡ Ap`¡g ^_.

- dp[p-r`[p [fa\u dm¡gy¬ ^_.

- «eríkÃkqðof ykÃkðk{kt ykðu÷ ÄLk.

- rððknLkk yÂøLk Mk{ûk ykÃkðk{kt ykðu÷ ÄLk.

d_yõd©r[dp¬ S> Dëg¡M L$ep£ R¡. [¡ dyS>b, r`[p_u rdëpL$[dp¬\u yÓuAp¡_¡

hpfkpê$ ¡ L$iy¬ `Z âpà[ L$fhp_p¡ Ar^L$pf _ lp¡hp\u yÓu_p dp[p, r`[p,

cpBAp¡ rhN¡f¡ L$Þep]p_ L$f[u hM[¡, dp¡kpmy L$f[u hM[¡ [¡d_u Apr\®L$ sõ\r[

âdpZ¡ ÷u^_ Ap`[p lp¡hp\u kyQpf ìehlpf-ìehõ\p S> d_y_¡ A`¡rn[ A_¡

Arcâ¡[ R>¡. rb°V$ui Adg ]$frdep_ cpf[dp¬ `ròdu k¬õL©$r[_p¡ âh¡i \ep¡. [¡_p

âcph l¡W$m Ly$Vy¬$bdp¬ ÷u_p õ\p_dp¬ ky pfp¡ L$fhp_p ky pfL$p¡ Üpfp âepk iê$

\ep. ÷u rinZ_p¡ âpf¬c \ep¡, kpdprS>L$ L$pe]$pAp¡ Adgdp¬ Apìep,

DÛp¡NuL$fZ A_¡ il¡fuL$fZ_u âq¾$ep rhL$ku, S>¡dp¬ ÷uAp¡A¡ `yfz$jp¡ S>¡hu rhrh^

c|rdL$pAp¡ cS>hu. õhp[¬Ôe cpf[_p b¬ pfZ¡ ÷uAp¡_¡ `yfz$jp¡_u kdL$n [L$p¡ A_¡

rhje âh¡i

25

Ar^L$pfp¡ bÿep. [¡_¡ A_yê$` L$pe]$pAp¡ Adgdp¬ d|¼ep A_¡ õh[¬Ó cpf[_p

r_dp®Z bp]$ Ly$Vy¬$bdp¬ õp¬rÝÁ^ c|rdL$pdp¬ kd” `qfh[®_ Å¡hp dþez¬.

h¥q]$L$eyNdp¬ `yÓu [fuL¡$ ÷u _>¡. dep®q]$[ rdëpL$[ Ar^L$pf l[p¡. `Ð_u [fuL¡$

[¡_p `r[_u rdëL$[dp¬\u hpfkp¡ dmu iL$p[p¡ _rl. ÷u^_ rkhpe [¡_¡ L$p¡B

rdëpL$[ Ar^L$pf _ l[p¡. dÝeeyNdp¬ ÷u^__y¬ n¡Ó rhõ[©[ bÞey¬ rh^hp ÷u_¡

[¡_p `r[_u rdëpL$[ hpfkpdp¬\u d¡mhhp_p¡ lL l[p¡. `f¬[y [¡ yfy$j kdL$n _

l[p¡. rb°qVieyNdp¬ ky pfL$p¡_p âepkp¡\u ÷uAp¡_¡ L¡$V$gpL$ rdëpL$[ Ar^L$pfp¡ âpà[

\ep `Ð_u_¡ Mp_Nu rdëpL$[ ^fphhp_p¡, `r[_u rdëpL$[ hpfkpdp¬ d¡mhhp_p

Ar^L$pfp¡ âpà[ \hp gpÁep R>¡. Aphp S> Ar^L$pfp¡_ ¡ ]¡$i ApTp]$ \ep `R>u L¡$V$gu

ÅN©[ ÷uAp¡ k¬ |Z® cp¡Nhu iL¡$ R>¡ [¡ Å¡hp_p¡ k¬ip¡ L$_p¡ âeÐ_ fl¡g R>¡. [¡\u S>

k¬ip¡ L$ Üpfp “¼khíkeÞ †eykuLkk «ðíko{kLk Mk{Þ{kt Ãkkrhðkhef

fkÞËkLkwMkkh r{÷fík ÃkhíðuLkk n¬kuLkku íkw÷Lkkí{f yÇÞkMk'' yuðku rð»kÞ

ÃkMktË fhðk{kt ykÔÞku Au yLku íkuLkk îkhk ¼khík{kt «ðíko{kLk swËk swËk fkLkqLk {wsçk

MºkeykuLku {¤íkk r{÷fíkLkk n¬ku ÃkhíðuLkku íkw÷Lkkí{f yÇÞkMk nkÚk Ähu÷ Au.

1.3 k¬ip¡ __p¡ l¡[y:

k¬ip¡ L$¡ “¼khíkeÞ †eykuLkk «ðíko{kLk Mk{Þ{kt Ãkkrhðkhef

fkÞËkLkwMkkh r{÷fík ÃkhíðuLkk n¬kuLkku íkw÷Lkkí{f yÇÞkMk'' rhje A¬[N®[

k¬ip¡ _L$pe® lp\ ^f¡g R>¡. L$l¡hpe R>¡ L¡$ L$p¡B`Z L$pe®_¡ `qf`|Z® L$fhy¬ lp¡e [p¡ Aphp

L$pe® `pR>m_p¡ l¡[y õ`ô$ lp¡hp¡ Å¡BA¡. Å¡ l¡[y õ`ô$ lp¡e [p¡ L$pe®_u q]$ip `Z

õ`ô$ fl¡i¡. A¡hy¬ k¬ip¡ __u `Ùr[ Üpfp rkÙ L$fhpdp¬ Aph¡g R>¡. dpV¡ k¬ip¡ L¡$

`p¡[p_p Ap k¬ip¡ __¡ `pf `pX$hp dpV¡$ _uQ¡ {wsçk_p l¡[yAp¡_y¬ A_yL$fZ L$f¡g R>¡.

(1) cpf[dp¬ lÆ `Z L¡$V$gpL$ rhõ[pfp¡dp¬ ÷uAp¡_u kpnf[p_y¬ âdpZ Ap¡Ry>¬

Å¡hp dm¡ R>¡. [¡\u ÷uAp¡_¡ `p¡[p_p Ar^L$pfp¡ rhi¡ dprl[u Ap`hu.

rhje âh¡i

26

(2) ÷uAp¡_¡ `p¡[p_p Ar^L$pfp¡ rhi¡ ÅZL$pfu L¡$hu fu[¡ dm¡ R>¡ [¡ rhi¡ dprl[u

d¡mhhu.

(3) iy¬ ÷uAp¡_¡ `p¡[p_p Ar^L$pfp¡ d¡mhhp dpV¡$ L$p¡B Qp¡½$k âL$pf_u L$pe®-

`Ùr[ A`_phhu `X¡$ R>¡ L¡$ `rfhpfdp¬ [¡Ap¡_¡ kuû fu[¡ `p¡[p_p l½$ âpá

\B Åe R>¡ [¡ ÅZhy¬.

(4) il¡fp¡dp¬ ÷uAp¡_p rinZ_y¬ âdpZ h^pf¡ R>¡ [p¡ ÷uAp¡ `p¡[p_p Ar^L$pfp¡

dpV¡$ bmhp¡ L$f¡ R>¡ L¡$ kl¡gpB\u Ar^L$pf âpá Lf¡>R>¡.

(5) Sy>]$p-Sy>]$p ^dp£dp¬ ÷uAp¡_p rdgL$[ `fÐh¡_p Ar^L$pfp¡dp¬ iy¬ rhrh^[p R>¡ [¡

ÅZhp_p¡ âeÐ_ Lfhp¡.

(6) kdp_ rkqhg ^pfp¡ Adgdp¬ Aphhp\u ]$f¡L$ ÷uAp¡_¡ rdgL$[ k¬b¬ u

kdp_ [L$ fl¡i¡ [¡hy¬ ÅZhp_p¡ l¡[y fl¡gp¡ R>¡.

(7) kpdpÞe k¬Å¡Np¡dp¬ ÷uAp¡_¡ `p¡[p_p rdgL$[ Ar^L$pfdp¬\u ìehlpf_p

cpNê$ ¡ _pd_y¬ S> hm[f Ap`hpdp¬ Aph¡ R>¡, íkuLke òýfkhe {u¤ðe íku rðþu

†eykuLku òøk]ík fhðe.

(8) L$p_|_u [S¹>o Üpfp Aphp Ar^L$pfp¡ rhi¡ L¡$hp d¬[ìep¡ R>¡ [¡ ÅZhp_p¡ l¡[y

fl¡g R>¡.

(9) L$p_|_u âq¾$epdp¬ L$pd L$f[p [S¹>op¡_p Arcâpe L¡$hp âL$pf_p R>¡ [¡ ÅZu

kdpS>dp¬ ÅZL$pfu Ap`hp_p¡ l¡[y fl¡gp¡ R>¡.

Apd, k¬ip¡ L¡$ Dèz®¼[ l¡[yAp¡_¡ Ap^pf¡ `p¡[p_y k¬ip¡ _ rkÜ

L$fhp_p¡ âeÐ_ lp\ ^f¡g R>¡.

1.4 k¬ip¡ __u ^pfZpAp¡ (DÐL$ë`_pAp¡):

âõ[y[ k¬ip¡ _ ""¼khíkeÞ †eykuLkk «ðíko{kLk Mk{Þ{kt Ãkkrhðkhef

fkÞËkLkwMkkh r{÷fík ÃkhíðuLkk n¬kuLkku íkw÷Lkkí{f yÇÞkMk'' rhje

A¬[N®[ k¬ip¡ _L$pe® lp\ ^f¡g R>¡. L$l¡hpe R>¡ L¡$ L$p¡B`Z k¬ip¡ _ Ðepf¡ S> |Z®

rhje âh¡i

27

L$l¡hpe L¡$ Äepf¡ k¬ip¡ _ lp\ ^f¡g lp¡e Ðepf¡ k¬ip¡ __u kdõep rhi¡ `p¡[p_p

A_ydp_p¡ ]$ip®h¡g lp¡e A_¡ A¡hp A_ydp_p¡ A¡V$g¡ L¡$ DÐL$ë`_pAp¡ A\hp [p¡

`qfL$ë`_pAp¡ A\hp [p¡ ^pfZpAp¡ L$f¡gu lp¡e. Aphu ^pfZpAp¡ k¬ip¡ __p A¬[¡

QL$pkpe¡gu lp¡e A_¡ A¡hy¬ S>ê$fu _\u L¡ ^pf¡gu ]$f¡L$ |h® pfZpAp¡ kpQu S> lp¡e.

L¡$V$gpL$ k¬Å¡Np¡dp¬ ^pfZpAp¡ Mp¡V$u `Z lp¡B iL¡$ R>¡, `f¬[y k¬ip¡ __z¬ dlÒh S> A¡ R>¡

L¡$ k¬ip¡ L$ kpQp¡ R>¡ L¡$ Mp¡V$p¡ A¡ kprb[ \pe [¡_¡ S> k¬ip¡ _ NZu iL$pe. Aphp

k¬ip¡ __¡ k¬ip¡ __y¬ õhê$` Ap`hp dpV¡$ k¬ip¡ _L$[p®A¡ _uQ¡ dyS>b_u ^pfZpAp¡

k¡hu R>¡:

(1) cpf[dp¬ lÆ `Z L¡$V$gpL$ rhõ[pfp¡dp¬ ÷uAp¡_u kpnf[p_y¬ âdpZ

Ap¡Ry>¬ Å¡hp dm¡ R>¡.

(2) ÷uAp¡_¡ `p¡[p_p Ar^L$pfp¡ rhi¡ ÅZL$pfu Ap`hp_u S>hpb]$pfudp¬

kfL$pfu c|rdL$pAp¡ r_óam r_hX¡$g R>¡.

(3) ÷uAp¡_¡ `p¡[p_p Ar^L$pfp¡ âpá L$fhp dpV¡$ L$p¡B Qp¡½$k âL$pf_u

L$pe® Ùr[ A`_phhu `X¡$ R>¡.

(4) ÷uAp¡_p `rfhpfdp¬ [¡Ap¡_¡ kuû fu[¡ `p¡[p_p l½$ âpá \B Åe

R>¡.

(5) il¡fp¡dp¬ ÷uAp¡_p rinZ_y¬ âdpZ h^pf¡ R>¡ [p¡ ÷uAp¡ `p¡[p_p

Ar^L$pfp¡ dpV¡$ bmhp¡ L$f¡ R>¡.

(6) Sy>]$p-Sy>]$p ^dp£dp¬ ÷uAp¡_p rdgL$[ `fÐh¡_p Ar^L$pfp¡dp¬ rhrh^[p

fl¡gu R>¡.

(7) kdp_ rkqhg ^pfp¡ Adgdp¬ Aphhp\u ]$f¡L$ ÷p¡Ap¡_¡ rdgL$[

k¬b¬ u kdp_ [L$ fl¡i¡.

(8) kpdpÞe k¬Å¡Np¡dp¬ ÷uAp¡_¡ `p¡[p_p rdgL$[_p Ar^L$pfdp¬

ìehlpf_p cpNê$ ¡ _pd_y¬ S> hm[f Ap`hpdp¬ Aph¡ R>¡.

rhje âh¡i

28

(9) L$p_|_u [S¹>op¡ Aphp Ar^L$pfp¡ rhi¡ Ap Ar^L$pf\u Ak¬[yô$ R>¡.

(10) L$p_|_u âq¾$epdp¬ L$pd L$f[p [S¹>op¡_¡ rdgL$[ `fÐh¡_p Ar^L$pfp¡_p

L¡$kp¡dp¬ h^pf¡ fk lp¡e R>¡.

(11) rdgL$[_p `°ñp¡ k¬b¬ dp¬ dpfpdpfu_p qL$õkp `qfhpfdp¬ Å¡hp dm¡

R>¡.

(12) rdgL$[ k¬b¬r^ Ar^L$pfp¡_p L¡$kp¡ `fZ¡gu ÷uAp¡dp¬ h^pf¡ Å¡hp dm¡

R>¡.

(13) `fZ¡gu ÷uAp¡_p qL$õkpdp¬ kpkfu [fa\u ]$bpZ L$fu rdëpL$[

`fÐh¡_p Ar^L$pfp¡ dpV¡$ A]$pg[ ky u gB S>hpdp¬ Aph¡ R>¡.

Apd, k¬ip¡ L¡$ Dè®yL$[ Ah^pfZpAp¡ _½$u L$fu k¬ip¡ __¡ rkÙ L$fhp_p¡

âeÐ_ lp\ ^f¡g R>¡.

1.5 dprl[u_y¬ A¡L$ÓuL$fZ :

dprl[u A¡L$ÓuL$fZ_p b¡ âL$pf R>¡, S>¡ _uQ¡ dyS>b R>¡:

1.5.1 âp\rdL$ (dz¿e)dprl[u :

1.5.2 Np¥Z dprl[u :

1.5.1 âp\qdL$(dz¿e) dprl[u :

dlpip¡ r_b¬ _p l¡[y dpV¡$ dprl[u A¡L$Óu[ L$fhp_p Bfp]¡$ AgN

AgN n¡Óp¡dp¬\u Sy>]$u Sy>]$u ÅZL$pf ìes¼[Ap¡ kp\¡ BÞV$fìey Üpfp [¡dS>

âÐen âñp¡Ñfu [¥epf L$fu, kh£ [¥epf L$fu [¡dS> dp¥qML$ QQp® Üpfp dprl[u

A¡L$qÓ[ L$fhpdp¬ Aph¡g R>¡. Ap âñp¡Ñfudp¬ dp¡V$p cpN¡ "lp' A\hp "_p' dp¬

S>hpb Apù iL$pe [¡hp âñp¡ kdphhpdp¬ Aph¡gp R>¡.

rhje âh¡i

29

1.5.2 Np¥Z dprl[u :

k¬ip¡ L¡$ `p¡[p_p k¬ip¡ _ dpV¡$ k¬ip¡ _ kprlÐe_u ip¡ Üpfp S>¡

dprl[u d¡mhu [¡ kprlÐe_p _pd _uQ¡ dyS>b R>¡.

tl]y$ hpfkp Ar^r_ed

dysõgd L$pe]$pAp¡

rÀõ[u L$pe]$pAp¡

cpf[ue b¬ pfZ

÷uAp¡_p rdëpL$[ `fÐh¡_p Ar^L$pfp¡

cpf[ue ap¡S>]$pfu ^pfp¡

d_yõd©r[ yLku yLÞ rnLËw ykrË Ä{oþk†ku

Ap D`fp¬[ k¬ip¡ __p kd\®_dp¬ L¡$k gp· AgN `yõ[L$p¡dp¬\u

gu ¡g R>¡. [¡dS> BÞV$f_¡V$_p Dèp¡N Üpfp `Z dprl[u âpá L$f¡g R>¡.

1.6 k¬ip¡ __u dlÒh[p :

1.6.1 Ap¬[ffpô²$ue L$npA¡:

h[®dp_ kdedp¬ ÷uAp¡A¡ lfmapm Nr[A¡ âNr[ L$f¡g R>¡ [¡hy¬ gpN¡

R>¡ [p¡ buÆ bpSy> lSy> `Z L¡$V$guL$ ÷uAp¡ `p¡[p_p Ar^L$pfp¡\u h¬rQ>[ lp¡e

[¡d gpN¡ R>¡. [¡d R>[p¬ `Z Ar^L$pfp¡_u k¬¿epdp¬ h^pfp¡ \ep¡ R>¡. [¡hu S>

fu[¡ L¡$V$gpL$ qL$õkpAp¡dp¬ AÞepedp¬ `Z h^pfp¡ \e¡g R>¡. dpV¡$ Ap k¬ip¡ _

Üpfp k¬ip¡ L$ Ap¬[ffpô²$ue L$npA¡ ÷uAp¡_¡ `p¡[p_p Ar^L$pfp¡ rhi¡_u

ÅZL$pfu Apì¡. k¬ip¡ L$ Üpfp dp_h Ar^L$pfp¡dp¬ `Z ÷uAp¡_p Apr\®L$,

kpdprS>L$ ¡Ar^Lpfp¡ rhi¡ ÅZL$pfu rhi¡ âL$pi `pX$i¡.

rhje âh¡i

30

1.6.2 fpô²$ue íkÚkk hkßÞ L$npA¡:

h[®dp_ kdedp¬ ÷uAp¡A¡ OZp b^p n¡Óp¡ kf L$f¡gp R>¡ A_¡ lSy>

`Z L¡$V$gpe n¡Óp¡dp¬ [¡Ap¡_u âNr[ Åfu S> R>¡. `f¬[y [¡Ap¡dp¬ kpdpÞe

L$pe]$pAp¡ rhi¡_u ÅZL$pfu_p¡ Acph Å¡hp dm¡ R>¡. Aphp Acph_p L$pfZ¡

[¡Ap¡_¡ âpá \[p rdgL$[ `fÐh¡_p Ar^L$pfp¡ rhi¡_u ÅZL$pfu [¡Ap¡dp¬ _\u

[¡\u [¡Ap¡_¡ Aphp Ar^L$pfp¡ rhi¡ ÅZL$pfu Ap`hp_p¡ k¬ip¡ _L$[p®_p¡

Apie fl¡gp¡ R>¡.

1.7 k¬ip¡ __u n¡Ó dep®]$p :

k¬ip¡ L¡$ `p¡[p_p k¬ip¡ __¡ `pf `pX$hp dpV$¡ cpf[_p Sy>]$p-Sy>]$p ^dp£ [¡dS>

cpf[ue b¬ pfZdp¬ Ap`¡g Ar^L$pfp¡_p¡ Aæepk L$fu k¬ip¡ __¡ `pf `pX$hp_p¡

âeÐ_ L$f¡g R>¡. [¡d R>[p¬ `Z k¬ip¡ __u Bdpf[ A¡hu Bdpf[ R>¡ L¡$ [¡dp¬ ÓyqV$ flu

S>hp_u k¬cph_p fl¡g R>¡ [¡d R>[p¬ k¬ip¡ _ L$[p®A¡ `p¡[p_p k¬ip¡ _dp¬ i¼e [¡V$gp

R>¡‰pdp¬ R>¡‰p ky pfpAp¡ \e¡g L$pe]$p_p¡ Aæepk lp\ ^fhp_p¡ âeÐ_ L$f¡g R>¡.

L¡$V$gp¬L$ k¬Å¡Np¡dp¬ âñphgu cfhpdp¬ ÷uAp¡ Üpfp MQL$pV$_p¡ A_ych L$fhpdp¬

Aph[p¡ l[p¡ `f¬[y S>¡ dprlq[ dm¡g R>¡ [¡ d¡mhu k¬ip¡ __u kudp ky u `lp¢Qhp_p¡

âeÐ_ L$f¡g R>¡. Å¡ n¡Ó r_rò[ L$fhpdp¬ _ Aph¡ A_¡ k¬ip¡ _ L$fhpdp¬ Aph¡ [p¡

Aphp k¬ip¡ _dp¬ OZu bû ÓyV$uAp¡ flu Åe R>¡. L$l¡hpe R>¡ L¡$ ApS>¡ L$f¡gy¬ k¬ip¡ _

[¡ Aph_pf q]$hkp¡ dpV¡$ k¬]$c® kdp_ R>¡. dpV¡$ S>¡ [¡ k¬]$c® `yõ[L$p¡, L$pe]$p_p yõ[L$p¡

hN¡f¡ S>¡ L$p¡B d]$]$dp¬ gu^p R>¡ [¡ dep®]$p kdÆ_¡ gu^¡g R>¡. Apd R>[p¬ k¬ip¡ L¡$

`p¡[p_u kdõep_¡ kdÅhhp dpV¡$ i¼e [¡V$gp âeÐ_p¡ L$f¡gp R>¡. Apd R>[p¬ L$p¡B

ÅZL$pfu flu Åe [p¡ [¡ n¡Ó dep®]$p L$lu iL$pe R>¡.

1.8 k¬ip¡ _ Apep¡S>_ :

âL$fZ : 1 rhje âh¡i

rhje âh¡i

31

âL$fZ : 2 ÷uAp¡_p¡ kpdprS>L$ [¡dS> L$p_|_u ]$fˆ>p¡

âL$fZ : 3 ÷uAp¡_¡ cpf[ue b¬ pfZdp¬ Ap`hpdp¬ Aph¡g rðþuu»k

Ar^L$pfp¡

âL$fZ : 4 L$pe]$p kdn LkkheLkwt õ\p_

âL$fZ : 5 tl]y$, q¾$qòe_, `pfku A_¡ dysõgd ÷uAp¡_p rdgL$[ `fÐh¡ lL$p¡_u [yg_p

âL$fZ : 6 MktþkuÄLkLkk [pfZp¡ A_¡ k|Q_p¡

* MknkÞf MkLË¼o økúLÚkMkqr[

- Books

- MktË¼o

- ykxeofÕMk/sLkh÷

- Bar Acts

- y¾çkkh

- ðuçk MkkEx

- Mkwr«{ fkuxo íkÚkk nkEfkuxoLkk [wfkËkyku

* âñphrg

(1) ÷u DÑf]$p[p Üpfp cfpe¡g âñphrg

(2) L$pe]$p [S>o Üpfp cfpe¡g âñphrg

Documents

âL$fZ-1 rhje âhi - INFLIBNETshodhganga.inflibnet.ac.in/bitstream/10603/46757/6/06_chapter 1.pdf · rhje âh¡i 6 Apìep¡ l[p¡ A_ [dp ÓZ ÷uAp OhpB_ dÐey `pdu l[u. kfL$pf_p rhfp^dp