Alışveriş 1

T.C.MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

ORTA ÖĞRETİM PROJESİ

AİLE VE TÜKETİCİ BİLİMLERİ

ALIŞVERİŞ–1

ANKARA, 2009

I

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 04.09.2008 tarih ve 182 sayılı sayılıKararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarındakademeli olarak yaygınlaştırılan çerçeve öğretim programlarında amaçlananmesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir(Ders Notlarıdır).

Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeyerehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek vegeliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarındauygulanmaya başlanmıştır.

Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliğikazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılmasıönerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlikkazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.

Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.

Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığındasatılamaz.

i

AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................iiGİRİŞ .......................................................................................................................................1ÖĞRENME FAALİYETİ–1 ....................................................................................................31. TEMEL KAVRAMLAR VE TÜKETİCİ BİLİNCİ............................................................. 3

1.1. Temel Ekonomik Kavramlar......................................................................................... 31.1.1. İhtiyaç .................................................................................................................... 31.1.2. Mal......................................................................................................................... 41.1.3. Değer (Kıymet)......................................................................................................71.1.4. Fiyat ....................................................................................................................... 71.1.5. Para ........................................................................................................................ 71.1.6. Gelir ....................................................................................................................... 81.1.7. Servet ..................................................................................................................... 81.1.8. Tüketim.................................................................................................................. 81.1.9. Tasarruf.................................................................................................................. 81.1.10. Yatırım................................................................................................................. 9

1.2. Tüketici Bilinci .............................................................................................................91.2.1. Evrensel Tüketici Haklarımız ..............................................................................111.2.2. Bilinçli Tüketici ...................................................................................................121.2.3. Tüketicinin Eğitilmesi ......................................................................................... 131.2.4. Tüketicinin Görev Ve Sorumlulukları .................................................................141.2.5. İyi Bir Tüketici Olmanın Yolları .........................................................................141.2.6. Elektronik Kirlenmeden Korunma Yolları .......................................................... 16

UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 17ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 18

ÖĞRENME FAALİYETİ–2 ..................................................................................................202. ALIŞVERİŞTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR .....................................20

2.1. Bilinçli Alışveriş .........................................................................................................202.1.1. Mal Alımında Dikkat Edilecek Hususlar............................................................. 202.1.2. Alışveriş Öncesinde Dikkat Edilecek Hususlar ................................................... 232.1.3. Alışveriş Sırasında Dikkat Edilecek Hususlar ..................................................... 262.1.4. Alışveriş Sonrasında Dikkat Edilecek Hususlar .................................................. 312.1.5. Tüketici Haklarının Arandığı Adresler ................................................................ 33

UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 34ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 36

MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 38CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................41KAYNAKÇA......................................................................................................................... 43

İÇİNDEKİLER

i

AÇIKLAMALARKOD 341TP0061

ALAN Aile ve Tüketici Hizmetleri

DAL/MESLEK Tüketici Hizmetleri

MODÜLÜN ADI Alışveriş 1

MODÜLÜN TANIMIBilinçli tüketici olma ve bilinçli alışveriş yapabilmekonusunda bilgilerin verildiği öğrenme materyalidir.

SÜRE 40/16

ÖN KOŞUL

YETERLİKBilinçli tüketici olma ve bilinçli alışveriş yapabilme becerilerikazandırmak

MODÜLÜN AMACI

Genel Amaç

Bu modül ile bilinçli alışveriş kurallarına dikkat ederekbilinçli bir tüketici olabileceksiniz.

Amaçlar

1. Tüketici bilincinin gerekliliğini kavrayacaksınız.

2. Bilinçli tüketici olmak için dikkat edilmesi gerekenhususları kavrayabileceksiniz.

3. Alışveriş öncesinde, sırasında ve sonrasında dikkatedilmesi gereken hususları bilerek iyi bir tüketiciolabileceksiniz.

4. Alışveriş sırasında ve sonrasında karşılaştığınızsorunlarda hakkınızı doğru bir şekilde arayabileceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİMORTAMLARI VEDONANIMLARI

Sınıf ortamı; sınıf, tahta, defter, kalem

Bireysel Öğrenme Ortamı; internet, çevre, alışveriş yapılanyerler, aile ortamı, tüketici ile ilgili kurum ve kuruluşlar

ÖLÇME VEDEĞERLENDİRME

Modülün içinde yer alan, her faaliyetten sonra verilen ölçmearaçları ile kazandığınız bilgileri ölçerek kendi kendinizideğerlendireceksiniz.

Öğretmen, modülün sonunda, ölçme aracı (test, çoktanseçmeli, doğru-yanlış, vb.) kullanarak modül uygulamaları ilekazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek sizi değerlendirecektir.

AÇIKLAMALAR

1

GİRİŞ

Sevgili Öğrenci,

İnsanların yaşamlarını sürdürebilmeleri için var olduğu günden bugüne kadar sonsuzihtiyaçları olmuştur ve de olacaktır.

İnsanlar ihtiyaçlarını karşılamak için birbirleriyle ekonomik ilişkiler içerisinegirmişlerdir. Ekonomik ilişkiler ise üretici-satıcı-tüketici üçgeni içinde geçmekte ve buüçgen içerisinde tüketicinin önemli bir yeri bulunmaktadır. Çünkü üretilen her mal ve hizmettüketiciler içindir. Satıcılar ise üretici ve tüketici arasında bir köprü durumundadır. Ancaküretici de olsa tüketici de olsa her birey bir tüketicidir.

Bu modülle siz;

Bilinçli tüketici olmak için öncelikle gereken temel kavramları öğreneceksiniz.Bilinçli alışverişte dikkat edilecek hususları ve alışveriş sırasında-sonrasında

karşılaşılabilecek sorunlar karşısında haklarınızı nasıl arayacağınızı bilerek bilinçli birtüketici olma yolunda ilerleyeceksiniz.

GİRİŞ

2

3

ÖĞRENME FAALİYETİ–1

Tüketici bilincinin gerekliliğini kavrayacaksınız.Bilinçli tüketici olmak için dikkat edilmesi gereken hususları kavrayabileceksiniz.

Temel ekonomik kavramları araştırarak sınıfta paylaşınız. Bilinçli tüketici olmak için dikkat edilmesi gereken unsurlar konusunda bilgi

toplayınız. Sınıfta iyi tüketici ve kötü tüketici üzerine tartışarak hangi hususlarda

yetersizlikler bulunduğunu not ediniz.

1. TEMEL KAVRAMLAR VE TÜKETİCİBİLİNCİ

1.1. Temel Ekonomik Kavramlar

Tüketici ve tüketim konularını daha iyi kavrayabilmek amacıyla genel ekonomidesıkça rastlanan bazı temel kavramlar bulunmaktadır.

1.1.1. İhtiyaç

İnsan var olduğundan beri yaşamını sürdürebilmesi için kullanmak zorunda olduğumal ve hizmetlerin varlığı bir mesele olarak karşısına çıkmaktadır. İnsanların bütünfaaliyetleri ihtiyaçlarını karşılamak için harcadıkları çabalardır. İhtiyaç, karşılanmadığızaman acı ve üzüntü, karşılandığı zaman da zevk ve haz veren bir duygudur.

1.1.1.1. Önemlerine Göre İhtiyaçlar

İhtiyaçlardaki acı ve onları tatmindeki haz unsurlarının önem derecesine bakarak insanihtiyaçları da iki grupta incelenebilir.

Zorunlu ihtiyaçlar: Tatmin edilmedikleri zaman fazla acı duygusu verenihtiyaçlardır. Daha çok fizyolojik zorunluluktan doğar (yemek, içmek, giyinmekgibi).


AMAÇ

ARAŞTIRMA

4

Zorunlu olmayan ihtiyaçlar: Bunlara lüks ihtiyaçlar da denir.Karşılanmadıkları zaman fazla acı vermemekle beraber, tatmin edilince insanahaz veren ihtiyaçlardır (müzik dinlemek, seyahat etmek gibi). Bireyler içindebulundukları ortam ve bireysel yapılarının etkisi altında farklı ihtiyaçlara farklıbiçimde önem vermektedir.

1.1.1.2. İhtiyaçların Lüks ya da Zorunlu Olmasını Etkileyen Faktörler

Zaman etkeni Eğitim ve kültür düzeyi Gelir Çevre ve iklim-coğrafya etkisi Alışkanlık ya da eğilim faktörü

1.1.2. Mal

İhtiyaçları tatmine yarayan her şeye mal denmektedir. Malları çeşitli biçimdesınıflandırmak mümkündür.

1.1.2.1. Elle Tutup Tutulmama Özelliklerine Göre

Maddi mallar: Elle tutulup gözle görülebilen ekmek, hayvan, yağ, şeker,mobilya vb. mallardır.

Manevi mallar: Hissedildiği ve varlığı kabul edildiği halde, elle tutulamayan,gözle görülemeyen mallardır. Bu gruba giren mallar; hizmetler ve haklar olarakiki grupta incelenebilir.

Haklar: Birey ve kurumlara ait ün, nam, şan, itibardır.

Hizmetler: Maddi olmayan, fakat mübadele değeri olan her şeye hizmetdenmektedir. Örneğin; bir sekreterin, öğretmenin, tezgahtarın, şoförünyaptığı görevler hizmetler sınıfına girmektedir.

1.1.2.2. İhtiyaca Göre Mallar

Serbest mallar: İhtiyaçlarımıza göre kıt olmayan, bol olan mallardır. Teneffüsedilen hava, toprak ve bazı durumlarda sudur. Bu mallar elde edilmek için başkabir malı feda etmeyi gerektirmeyen mallardır. İnsan ihtiyaçlarını karşılamadakullanılmalarına rağmen ihtiyaçtan fazla bulunduklarından alınıp satılmazlar, bunedenle bir fiyatları da yoktur.

Ekonomik mallar: İnsan ihtiyaçlarını karşılamada kıt olan mallardır. Eldeedilmeleri için fedakârlık gerektiren, istenildiği zaman, istenildiği miktarda eldeedilemeyen mallardır. Ekonominin üzerinde durduğu mallardır. Zaman zamanbazı hizmetler de ekonomik mal grubuna girmektedir.

5

1.1.2.3. Dayanıklılıklarına Göre Mallar

Tüm mallar faydalı olacakları yaşam uzunluğunu yansıtmak üzere dayanıklı vedayanıksız mallar olabilirler.

Dayanıklı mallar: Elde edildikten sonra uzun süre fayda sağlayan mallardır.Buzdolabı, otomobil, radyo gibi. Aslında bu malları kullanırken tüketmeyiz.Tükettiğimiz o malın bize sağladığı yararlardır. Yiyeceklerimizi sağlıklı birbiçimde saklamak, seyahat etmek, müzik ve haber dinlemek gibi.

Dayanıksız mallar: Fayda sağlandığında yok olan, biten mallardır. Ekmek,şeker, benzin, mum gibi. Ancak güncel dilde kolayca bozulan dayanıksız malkavramıyla karıştırılmamalıdır.

1.1.2.4. Kullanım Biçimlerine Göre Mallar

Nihai (tüketim) mallar: Tüketicinin isteklerini doğrudan karşılayan mallardır.Yiyecek, giyecek vb.

Üretim ya da ara mallar: Üretimde kullanılan mallardır. Bir makine,makinenin çalışmasını sağlayan yakıt, makineyi kullanan işçinin hizmeti vb.

1.1.2.5. Nakledilip Edilemeyeceklerine Göre Mallar

Taşınır (menkul) mallar: Değer ve niteliği bozulup değişmeksizin bir yerdendiğer bir yere taşınabilen mallardır. Mobilya, banknot ve kıymetli evrak vb.

Taşınmaz (gayrimenkul) mallar: Tarla, arsa, arazi, ev, apartman, çeşitli tesisve fabrika gibi yerini değiştiremeyen şeylere denir.

1.1.2.6. Pazar Türlerine Göre Mallar

Tüketim malları: Nihai, en son tüketiciler tarafında alınan mallardır. Dörttürü vardır:

Kolayda mallar: Tüketicilerin fazla düşünmeden, sık sık aldıkları, düşükfiyatlı ve kolayca bulunabilen, gazete, sabun, diş macunu vb. gibi tüketimmallarıdır.

Resim.1.1: Kolayda mallar

6

Beğenmeli mallar: Müşterilerin satın alma sırasında uygunluk, kalite,fiyat açılarından diğer mallarla karşılaştırdığı, birim fiyatları yüksek olanve sık alınmayan, mobilya, giysi, ev aletleri vb. mallardır.

Resim 1.2. Beğenmeli mallar

Özellikli mallar: Tüketicilerin ele geçirinceye kadar çaba harcamayıgöze aldıkları mallardır. Tüketiciler belirli bir mala ilişkin tüm bilgileresahiptirler, Bu malı satın almak için zaman ve çaba harcamaktankaçınmazlar. Diğer mallarla kıyaslama yapmazlar. Bu malların enbelirgin özelliği, tüketicinin belirli bir markada direnmesidir. Bunlaraörnek; otomobil, mücevher vb. gösterilebilir.

Resim 1.3. Özellikli mallar

Aranmayan mallar: Tüketicilerin ya bilmediği ya da satın almayıdüşünmediği, hayat sigortası, ansiklopedi vb. tüketim mallarıdır. En çokreklam ve satış çabaları bu tür mallar için uygulanmaktadır.

7

Endüstriyel mallar: Kişiler ya da örgütler tarafından üretim ya da kendiişlerini yürütmek için satın alınan mallardır. Tüketim malı ile örgüt malarasındaki fark, ürünün kullanım amacıdır. Örneğin bir malı evde kullanmakiçin alıyorsak bu tüketim malıdır, eğer bir işyerinde kullanmak üzere alıyorsakbu endüstriyel maldır. Hammaddeler, işlenmiş maddeler ve parçalar, tesisler(donatım malları), yardımcı araçlar (donatım malları), malzemeler vb.

1.1.3. Değer (Kıymet)

Mal ve hizmetlere verilen nispi önemdir. Ekonomide iki tür değer vardır.

Kullanım değeri: Bireysel ve subjektif bir değer yargısı olup bireyin çeşitlimallara verdiği oransal önemdir. Bir birey bir mala, diğer birey diğer mala dahafazla önem verebilir. Bireyin silgiye kalemden daha fazla önem vermesi silgininkalemden daha değerli olduğunu değil, bireyin silgiye daha fazla önem verdiğinigöstermektedir.

Değişim değeri: Bir mal ya da hizmet, karşılığında elde edilebilecek bir değermal ya da hizmet miktarı ile açıklanır. 1 kilo şeker verilip 2 kilo un alınıyorsaşekerin unla belirlenen değeri 2 olacaktır.

1.1.4. Fiyat

Mal ve hizmetlerin değerinin, değişim değerinin, para ile ifadesine fiyat denmektedir.

Resim 1.4: Para

1.1.5. Para

Ortak değer ölçüsü ve değişime araç olarak kullanılan herhangi bir şeydir.

8

1.1.6. Gelir

Aile ve birey açısından gelir; üretime yapılan katkı karşılığında, belirli bir sürede, eldeedilen değerlerin toplamıdır. Ailenin geliri, emek karşılığı (ücret veya maaş) kira (rant),sermaye geliri (faiz) veya teşebbüs geliri (kâr) şeklinde veya bunların her birinden bir miktarolmaktadır.

Toplum açısından gelir; bir ekonomide; belli bir dönemde, genellikle bir yılda,yeniden yaratılan değerlerin toplamıdır. Buna milli gelir veya toplam hâsıla denmektedir.Milli gelir, belirli bir süre içinde bütün bireylerin gelirleri toplamından ibarettir. Bazen çeşitlinedenlerle bireylerin eline geçen (harcanabilir) gelirle ilgilenilebilir. Harcanabilir gelirintoplam, milli gelirden vergilerle transfer ödemeleri çıkarılmasından sonra kalan miktaraeşittir. Harcanabilir gelir tüketilir veya tasarruf edilir.

1.1.7. Servet

Herhangi bir anda mevcut mal stokudur. Servet bir stoku ifade ettiğinden sadecebiriktirilen mallar (maddi mallar) servet kapsamına girmektedir. Biriktirilemeyen hizmetservet kapsamına girmez.

1.1.8. Tüketim

İhtiyaçları tatmin amacı ile mal ve hizmetlerin kullanılmasıdır. Tüketim, bütünekonomik faaliyetlerin son amacıdır. İnsanların bütün çabaları, yaşam düzeyleriniyükseltmek amacı ile ihtiyaçları daha iyi karşılayacak bir tüketim düzeyine ulaşmaktır.Tüketim, her zaman söz konusu malın bitip tükenmesini gerektirmemektedir. Beslenme içinbir gıda maddesinin yenmesi ile o madde yok olmakta ise de dayanıklı mallar (elbise,otomobil) daha uzun süre kullanılabilmektedir.

1.1.9. Tasarruf

Resim 1.5: Tasarruf

9

Birey açısından, gelirin tüketilmeyen kısmı veya gelirle tüketim arasındaki müspetfarktır. Diğer bir deyişle belli bir dönemde elde edilen gelirin o dönemde tüketilmeyenkısmıdır. Yıllık gelir 6.000. YTL ve harcama 4.000 YTL. ise fark 2.000 YTL. tasarrufdemektir. Tüketim için harcanan miktar gelirden fazla olduğunda (Gelir 6.000, harcanan8.000) (6.000–8.000=2.000 YTL.) negatif tasarruf söz konusudur. O halde gelirle harcamaarasındaki fark tasarruf sayılmamakta, sadece gelirle tüketim arasındaki fark tasarrufsayılmaktadır.

1.1.10. Yatırım

Mevcut sermaye malları ve donatımı stokuna belirli bir dönem içinde yapılan netilavedir. Yatırım sermaye birikimi ile ilgili bir kavramdır. Örneğin bir bireyin bir fabrikakurması, yeni bir okul yaptırması yatırımdır. Yapılan bir harcamanın yatırım harcamasısayılabilmesi için yeni bir üretim kapasitesi yaratması zorunludur. Mevcut değerlerin eldeğiştirmesi yatırım değildir. Bir evin el değiştirmesi plasman olup toplum bakımındanyatırım değildir. Plasman paranın; döviz, altın, hisse senedi vb. satın almak içinkullanılmasıdır.

Yatırım; ya yeni tesisler (fabrika, yol, baraj, elektrik tesisleri vb.) yapmak, ya makineve teçhizat miktarını arttırmak (fabrikaya yeni makine ilavesi) veya mal stoklarındakaydedilen artış şeklinde olmaktadır. Halk dilinde ise yatırım, farklı anlamlardakullanılmaktadır. Bireyin altın, döviz, hisse senedi satın alması yatırım olarak nitelendirilir.Bunları ucuzken satın alıp pahalı iken satmak suretiyle birey kazanç sağlanabilir. Ama budurum toplum açısından bir şey ifade etmez.

1.1.11. Tüketici

4822 Sayılı yasaya göre; “bir mal veya hizmeti ticari ve mesleki olmayan amaçlarlaedinen, kullanan veya yararlanan gerçek veya tüzel kişiyi” ifade etmektedir.

Tüketici olarak bireyin toplumda yer alışı çocuklukta başlayıp yaşam boyu devametmektedir. Farkında olsun ya da olmasın her birey mevcut yaşamını devam ettirebilmek içintüketmiş olduğu mal ve hizmetlerle ekonomiye yön vermekte ve onu tüketimleriyledesteklemektedir.

1.2. Tüketici Bilinci

İnsanın dışındaki her şey çevrenin öğesidir. Çevre kişi üzerindeki dış etkilerinbütünüdür. Kişi davranışları ile çevreye yön verir. Kişinin tüketim alışkanlıkları en baştagelen belirleyicidir. Bilinçli tüketim ve sağlıklı çevre ilişkisi birbirinden ayrılmaz kavramlarolarak düşünülmelidir. Yapılan araştırmalar Türkiye’de tüketimin yeterince bilinçliolmadığını göstermektedir. Bilinçli tüketimi sağlamanın en temel yolu ise eğitimdir.Eğitimde dikkat edilmesi gereken unsurlar; fiyat, kalite, değer, hizmet, reklam, marka,etiket’tir.

10

Çevre, bir yaşamı sürdürme ve sağlama sistemidir. Bu sistemin en temel öğeleri; su,yiyecek ve barınaktır.

Resim 1.6: Tüketim

İnsanların öncelikle su, yiyecek, barınak gibi ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik takasayetecek miktardaki üretim çabaları, bilime dayalı üretim tekniklerinin gelişmesi ile emekağırlıklı üretimden kurtulmaları oranında artmıştır. Üreticiler bu üretim fazlasının tüketilmesiiçin çaba harcamışlar. Bu profesyonel pazarlama ve dağıtım ilişkilerinin kurulmasına nedenolmuştur.

İlk üretim ilişkilerinde “üreticinin” karşıtı “alıcı” görülürken üretim niteliğinin veniceliğinin değişmesi, klasik alıcı kavramını değiştirmiş yeni bir kavram olarak “tüketici”kavramı doğmuştur.

Tüketici, bir mal ve hizmeti özel amaçlarla satın alarak nihai olarak kullanan veyatüketen gerçek veya tüzel kişiyi ifade etmektedir.

Tüketici kredi taleplerinin çok büyük artış göstermesi, taksitli satışların artması vereklamların yaygınlaşması, tüketimin artmasına neden olmuştur. Tüketicilerin bir yandanfirmalara kıyasla ekonomik yönden güçsüz olması, diğer yandan satın alma konusundayeterli bilgiye sahip olmamaları, reklam ve yayınlarla yanıltılmaları ve teşkilatlanmamışolmaları korunmalarını gerektirmiştir.

11

1982 Anayasası’nın “Tüketicilerin Korunması” başlığını taşıyan 172. maddesi“Devlet, tüketicileri, koruyucu ve aydınlatıcı tedbirleri alır, tüketicilerin kendilerinikoruyucu girişimlerini teşvik eder.” hükmünü içermektedir. Ayrıca Borçlar Kanunu’nu,Medeni Kanun ve Türk Ticaret Kanunu’ndaki çeşitli hükümlere dayanılarak tüketicilerinkorunması mümkün olabilmektedir. Ancak çok sayıda yasal düzenlemenin bulunmasıkarışıklığa neden olduğundan tüm bu hususları düzenleyen tek bir kanuna ihtiyaç duyulmuşve 1995 yılında 4077 sayılı “Tüketicilerin Korunması Hakkında Kanun” çıkarılmıştır.

Tüketicinin korunabilmesi için onun hukuken korunabileceği zemini hazırlamakyeterli değildir. Özellikle ülkemizde “hak arama” alışkanlığı yoktur. Eskiden beri yerleşmişyanlış inançlar vardır. Örneğin, hukuka aykırı bir iş yapanı hiç kimse şikâyet etmek istemez,şikâyetçiye kötü gözle bakılır ve “ispiyoncu” denir. Bunun bir başka sebebi de mevcut adaletsisteminin, yavaş ve pahalı işlemesidir. Her şeyden önce tüketiciye, serbest piyasanın,herkesin her istediğini yapabileceği, bu arada başkalarını aldatabileceği bir piyasaolmadığının anlatılması gerekir. Serbest piyasada her şey mümkündür, imajı kırılmalıdır.

Tüketicinin korunmasında en etkili yollardan biri, tüketicinin eğitilmesidir. İhtiyaçlarıve kaynakları konusunda bilinçlenmiş tüketicinin hem yaşamı kolaylaşır, hem de dahakaliteli mal üretmeleri konusunda üreticileri zorlar.

1.2.1. Evrensel Tüketici Haklarımız

Evrensel Tüketici Hakları 5 Temmuz 1986 tarihinde aşağıdaki şekliyle Avrupa Birliğitarafından kabul edilmiştir:

Tüketicilerin temel gereksinimlerinin karşılanması hakkı

Barınma, ısınma, aydınlanma, içecek su bulma, ulaşım, haberleşmehakları

Sağlık ve güvenliğin korunması hakkı

Tüketicilerin satın almış oldukları mal ve hizmetlerin üretim, dağıtım vekullanılma sürecinde ihtiyaçlarının sağlıklı ve güvenilir bir şekildegiderilmesi hakkı

Ekonomik çıkarların korunması hakkı (mal ve hizmetlerin serbestçeseçilmesi hakkı)

Tüketicilere sunulan ürün ve hizmetlerin nitelikli, kaliteli ve uygunfiyattan sunulması, satış sonrası hizmetlerin yeterli düzeyde veyaygınlıkta olması yanında, sözleşmelerdeki haksız hükümlerin olmamasıve baskıyı yaratan satış yöntemlerine karşı korunma hakkı

Bilgi edinme ve eğitilme hakkı

Mal ve hizmeti satın alırken doğru karar vermeye yardımcı olacakbilgilerin edinmesi; yanlış, yanıltıcı reklamlar, etiket ile ambalaja karşıkorunma ve sorumlu tüketiciler olarak bilincin gelişimi için eğitilmehakkı

12

Zararların karşılanması hakkı (tazmin edilme hakkı)

Satın alınan ürün ya da hizmetin öngörülen nitelikte olmamasıdurumunda kusurlu malın geri alınması, değiştirilmesi kusurlu hizmetinyeniden görülmesi, zararın karşılanması hakkı

Temsil edilme hakkı (sesini duyurma hakkı)

Örgütlü tüketicilerin, hükümetlerin ekonomik politikalarınınoluşturulması dikkate alınması, kamu organlarında temsili, firmalardaözellikle ürün geliştirme aşamasında görüş alınması ve denetlemelerdegönüllü olarak bulunma hakkı

Sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı

Sağlık koşullarına uygun ekolojik dengenin bozulmadığı bir çevredeyaşayarak çevresel tehlikelerde korunup gelecek kuşaklar için doğayıkoruma hakkı

Resim 1.7: Evrensel tüketici Resim 1.8: Zararların karşılanması hakkı

1.2.2. Bilinçli Tüketici

Resim 1.9: Tüketici ödülü

13

Mal ve hizmet satın alırken temel ihtiyacını ön planda tutan, Satın alacağı mal ve hizmetlerin kaliteli, güvenli, ucuz ve sağlıklı olması

konusunda araştırmada bulunan, Firmalar arasında güvenirliliği ön planda tutan, Hakkını bilen, haklarına sahip çıkan ve savunan, Çevreye karşı duyarlı olan, yurdumuzun ve dünyanın her köşesini kendi evi gibi

düşünen, Her çeşit savurganlık ve israfın karşısında olan, Tüketici haklarının yerleştirilmesi ve korunmasının; tüketicilerin birliği,

organize olmaları ve örgütlenmeleriyle sağlanabileceğine inanan kişi bilinçlitüketicidir.

1.2.3. Tüketicinin Eğitilmesi

Ülkemizde tüketiciler;

Malların temiz, sağlam ve dayanıklı olmaması, sağlığa aykırı olması, Pahalı olması, Satın alınacak mal veya hizmet hakkında yeterli bilgi edinememe hatta yanlış

bilgi edinme, Aynı mal veya hizmet için farklı fiyat uygulamaları, Satın alma sonrası hizmet yetersizliği vb. sorunlar ile karşılaşmaktadırlar.

Ülkemiz gibi tüketicinin korunmasına yönelik çalışmaların çok yeni olduğu ülkelerde;

Tüketici bilincinin gelişmesi, Tüketicinin kendi ihtiyaçlarını iyi tespit edip ihtiyaçlarına en iyi cevap

verebilecek mal ve hizmet seçimini bilinçli ve akılcı yapabilmesi, Satın alma aşamasında aldatılmaması, Malların kullanımında dikkatli olup güven içinde davranması konuları

önemlidir.

Bu noktada, tüketicinin eğitimi ve bilgilendirilmesi ihtiyacı ortaya çıkmaktadır.

Tüketici eğitimi, bireyi mevcut ekonomik ve kişisel kaynaklarını arzu ve ihtiyaçlarınıtatmin edecek biçimde değerlendirmeye yeterli hale getirebilecek düşünce, anlayış vebilgilendirme süreci olarak tanımlanmaktadır.

1.2.3.1. Tüketici Eğitiminin Temel Amaçları

Tüketicinin kendi değer sistemini anlamasını, Karar verme yeteneklerini geliştirmesini, Pazarda bilgi ve alternatifleri değerlendirmesini, Satın alma işleminden tatmin olmasını, Hak ve sorumluluklarının bilincine varmasını sağlamaktır.

14

1.2.3.2. Tüketicinin Bilgilendirilmesi

Doğru seçim yapabilmesi için mal ve hizmetler hakkında gerekli ve sağlıklı bilgininsağlanması, aldatıcı ve yanıltıcı reklam, etiketleme ve ambalajlama gibi uygulamalar ilealışverişten doğan maddi ve manevi zararların karşılanması için yapılması gereken işlemlerkonusunda aydınlatılmasıdır.

Eğitim ve bilgilendirme birbirini tamamlar. Tüketiciyi bilgilendirmek ona bir araçvermektir. Eğitim ise bu aracı kullanmayı öğrenme sürecidir. Tüketicinin eğitimi vebilgilendirilmesinin tüketicinin korunmasında önemli bir rolü vardır.

1.2.4. Tüketicinin Görev Ve Sorumlulukları

Dayanışma içinde olmak, eleştirel bilinç düzeyine erişmek, aktif olmak, sosyalsorumluluk sahibi olmak ve çevre bilinci edinmektir.

1.2.4.1. Dayanışma

Tüketicinin kendini korumak, etki ve güçlerini geliştirmek için organize olmasıdır.

1.2.4.2. Eleştirel Bilinç Düzeyi

Kullanılan mal ve hizmetlerin kalitesi ve fiyatlarını sorgulama konusunda hassas olmasorumluluğudur.

1.2.4.3. Faaliyet

Doğru bir alış veriş için kendini kabul ettirecek, farkına vardıracak faaliyeti ortayakoyma sorumluluğudur. Tüketici pasif kaldığı sürece istismar edilecektir.

1.2.4.4. Sosyal Sorumluluk

Tüketimlerinin diğer insanlara etkisinin farkına varma sorumluluğudur. Dezavantajlıve güçsüz grupların farkına varmaktır.

1.2.4.5. Çevre Bilinci

Tüketimlerinin çevresel sonuçlarını anlama sorumluluğudur. Doğal kaynaklarıkorumaya ilişkin sosyal ve bireysel sorumlulukları tanımlama, gelecek nesiller için dünyayıkoruma bilincidir.

1.2.5. İyi Bir Tüketici Olmanın Yolları

Tüketici sadece mal değil hizmet de tüketendir. Tüketici olarak kendimizi öncekendimiz korumalıyız. Bu nedenle kendimizi en iyi mal ve hizmete layık görmeliyiz. Bizesunulacak bozuk, eksik mal veya hizmeti “kendimize biçilen bir değer” olarak görüp

15

tepkimizi ortaya koymalıyız. “Bir Türk vatandaşı olarak kendimi, en iyi mal hizmete layıkgörüyorum” tezini düstur edinmeli, tersi durumunda da hakkımızı her yolda aramalıyız.

1.2.5.1. İyi Bir Tüketici Aynı Zamanda Bilinçli Bir Çevrecidir

Bilinçli bir tüketici alışverişlerinde doğayı ve çevreyi koruma titizliğini degösterir. Örneğin doğada kaybolması güç olan naylon ve plastik kullanımını enaza indirger ve özellikle günlük alışverişlerinde naylon poşet kullanımına sonverir. Kullan–at pilleri yerine yeniden doldurulan piller, spreylerde “ozondostu” olanlar tercih edilir. İyi bir tüketici daha az çöp üretir.

İyi bir tüketici, aldığı ürünlerin ambalajlarının geri atık olarakkullanılabileceğini de dikkate alır ve geri atıkların toplanmasında da özengösterir.

İyi bir tüketici, cep telefonlarının sağlığına zararlı olduğunu bilir ve zorunluolduğu zaman kulaktan en az 1 cm uzakta tutarak çok kısa konuşur. Çoğu kezkulaklık kullanır.

İyi bir tüketici, gürültü kirliliği yapacak her türlü davranıştan kaçınır.

İyi bir tüketici, “yeşil”i tüketmez; korur ve üretir.

1.2.5.2. İyi Bir Tüketici Enerji Tasarrufuna Dikkat Eder

İyi bir tüketici, ülkesinin kalkınmasında enerjinin ne kadar önemli olduğunubilir, sahip olduğu enerjiyi boşa harcamaz, enerji tasarrufuna dikkat eder.

İyi bir tüketici, dişlerini fırçalarken, traş olurken, otomobilini yıkarken boşaakan musluk sularının boşa giden paralar olduğunu bilir.

İyi bir tüketici, radyosunu, televizyonunu açık bırakmaz.

İyi bir tüketici, benzin sarfiyatını önlemek için genelde toplu taşıt araçlarınıkullanır.

İyi bir tüketici, üstelik de hava kirliliği yapan kaloriferini sonuna kadar yakıpserinlemek için penceresini açmaz.

İyi bir tüketici, enerji koruyucu lambalarla aydınlatma maliyetini %75azaltabilir.

İyi bir tüketici, çok sayıda düşük güçte ampul yerine, yüksek güçlü tek birampul kullanır.

16

1.2.5.3. İyi Bir Tüketici Örgütlüdür

İyi bir tüketici, kendi sorunlarına olduğu kadar toplum sorunlara da sahip çıkar.

İyi bir tüketici, düşünen, sorgulayan, gerektiğinde tepki göstererek hakkınıarayan kişidir. Bu nedenle sivil toplum kuruluşlarına üye olur.

İyi bir tüketici, bilir ki bağıran tek bir sesin duyulması güçtür. Fakat birleşenseslerin “ses” getireceğinin de bilincindedir.

1.2.6. Elektronik Kirlenmeden Korunma Yolları

Evde kullanılan elektrikli aletleri fişli bırakmayınız.

Saç kurutma makinelerini kısa aralıklarla durdurunuz.

Bilgisayar ekranından en az 60 cm uzak durunuz.

Televizyon ve radyonuzu açık bırakmayınız. Ekranla aranızda 2m aralıkbırakınız ve TV’nin arkası dışarıya çevrili olsun. TV’nizi asla “start” tuşundabırakmayınız.

Elektrikli battaniyeleri önceden ısıtarak fişi çektikten sonra kullanınız.

Çocuklara, hastalara, hamilelere cep telefonu kullandırtmayınız.

Cep telefonunu kılıfıyla ve kulaklıkla az ve öz kullanınız.

Cep telefonunuzun CE damgası taşımasına dikkat ediniz.

Radyo, TV vericilerinin, radarların, yüksek gerilim hatlarının ve elektriksantrallerinin yakınlarında ikamet etmeyiniz.

17

UYGULAMA FAALİYETİ

Evinizde ve sınıfta enerji tasarrufu için gerekli önlemleri alınız.

İşlem Basamakları Öneriler

Enerji tasarrufu için dikkat edilmesigereken hususları araştırınız.

Öğrenim faaliyetindenyararlanabilirsiniz.

Suyu gerekenden fazla kullanmayınız.

Ellerinizi yıkarken, dişlerinizifırçalarken, traş olurken otomobilyıkarken suyu boş yere akıtmamayaözen gösterebilirsiniz.

Elektrik sarfiyatını azaltınız.

İzlemediğiniz zamanlarda televizyonukapatabilirsiniz.

Dinlemediğiniz zamanlarda radyoyukapatabilirsiniz.

Düşük güçte çok sayıda ampul yerineyüksek güçte tek bir ampulkullanabilirsiniz.

Tasarruflu ampulleri kullanabilirsiniz.

Gün ışığından faydalanırken lambalarısöndürebilirsiniz.

Elektrikli ev aletlerinin kullanımınadikkat edebilirsiniz.

Isı tasarrufuna dikkat ediniz.

Kaloriferler yüksek ısıdayken ısınındışarı çıkmaması için pencerelerin açıkbırakılmamasına dikkat edebilirsiniz.

Kalorifer peteklerinin önüne ısınındağılmasını engelleyecek ölçüde büyükeşyalar koymayabilirsiniz.

Benzin sarfiyatını önleyiniz. Toplu taşıma araçlarını tercih

edebilirsiniz.

Yukarıda belirtilen önlemlerle ilgilipano hazırlayarak sınıfın duvarınaasınız.

Önlemleri resimler ve karikatürlerledestekleyebilirsiniz.


18

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz, boş bırakılan yerlere doğru kelimeleriyerleştiriniz.

1. Tatmin edilmedikleri zaman fazla acı duygusu veren ihtiyaçlar..................ihtiyaçlardır.

2. Elle tutulup gözle görülebilen mallar ......................... mallardır.

3. Maddi olmayan, fakat mübadele değeri olan her şeye .......................... denmektedir.

4. Tarla, arsa, arazi, ev, apartman, çeşitli tesis ve fabrika gibi yerini değiştiremeyenmallar ...................................... mallardır.

5. Birey açısından, gelirin tüketilmeyen kısmi veya gelirle tüketim arasındaki müspetfarka ................................... denir.

6. Bir mal veya hizmeti ticari ve mesleki olmayan amaçlarla edinen, kullanan veyayararlanan gerçek veya tüzel kişiye ............................ denir.

7. Tüketicinin korunmasında en etkili yollardan biri .................................. eğitilmesidir.

8. Cep telefonunuzun ............... damgası taşımasına dikkat ediniz.


19

UYGULAMALI TEST

Edindiğiniz bilgiler sonunda elektronik kirlenmeden korunup korunmadığınızıölçünüz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Kullanmadığınız elektrikli aletlerin fişini çektiniz mi? 2.

3. Saçlarınızı kuruturken saç kurutma makinesini kısa aralıklarladurdurdunuz mu?

4. Bilgisayar kullanırken ekrana olan mesafeyi 60 cm olarakayarladınız mı?

5. Televizyonu en az 2 m mesafeden izlediniz mi?

6. Televizyonu “start” tuşunda mı bıraktınız?

7. Cep telefonuyla konuşurken kulaklık kullandınız mı?

8. Cep telefonuyla gereksiz uzun konuşmalar yapmamaya özengösterdiniz mi?

9. Cep telefonunuzda CE damgası olup olmadığını kontrol ettiniz mi?

10. Elektrikli battaniye kullanıyorsunuz önceden ısıtıp kullanırkenfişini çektiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözdengeçiriniz. kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. eksikleriniziaraştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz

20


Alışveriş öncesinde, sırasında ve sonrasında dikkat edilmesi gereken hususları bilerekiyi bir tüketici olabileceksiniz.

Alışveriş sırasında ve sonrasında karşılaştığınız sorunlarda hakkınızı doğru bir şekildearayabileceksiniz.

Alışveriş öncesinde dikkat edilmesi gereken ilkeleri araştırınız. Alışveriş sırasında dikkat edilmesi gereken ilkeleri araştırınız. Alışveriş sonrasında dikkat edilmesi gereken ilkeleri araştırınız. Ayıplı mal alındığında yapılması gerekenler hakkında bilgi toplayınız.

2. ALIŞVERİŞTE DİKKAT EDİLMESİGEREKEN HUSUSLAR

2.1. Bilinçli Alışveriş

Daha iyi bir yaşam için ihtiyaç duyulan yüksek kalitedeki mal ve hizmetleri düşükfiyata satın alarak para, zaman, enerji vb. kaynaklardan üst düzeyde yarar sağlamaktır.Bilinçli alışveriş; alışverişin planlaması, alışverişin yapılması ve yapılan alışverişindeğerlendirilmesi olmak üzere üç aşamada gerçekleştirilen ekonomik bir faaliyettir.

2.1.1. Mal Alımında Dikkat Edilecek Hususlar

Satın aldığınız mallardan belirli standartları bekleme hakkına sahipsiniz. 4077 sayılıTüketicinin Korunması Hakkında Kanuna göre malların taşıması gereken özelliklerşunlardır:

Tatmin edici kalite: Satın aldığınız malın varsa standardına uygun olarakpiyasaya sunulması zorunludur. Eğer herhangi bir standart yoksa o malıntatmin edici kalitede satılması zorunludur. Mallar küçük ayıpları dahitaşımamalıdır.

Kullanım amacına uygunluk: Satıcı kullanım amacınızı dikkate almalı ve buamaca uygun olan malı satmalıdır.


AMAÇ

ARAŞTIRMA

21

Tanımlandığı biçimde oluş: Satın aldığınız mal ambalajının üzerinde, tanıtımişaretinde veya kullanma kılavuzunda belirtilen ya da satıcı tarafından vaatedilen özellikleri taşımalıdır. Bu haklar indirimli satışlar içinde geçerlidir.

Ayıplı Mal (Alındığında özürlü olduğu bilinmeyen): Satın aldığınız malınayıplı olduğunu anlamanız halinde malı teslim aldığınız tarihten itibaren 15gün içerisinde satıcıdan;

Ayıplı malın değiştirilmesini,

Ödediğiniz bedelin iadesini,

Ayıbın neden olduğu değer kaybının bedelden indirilmesini,

Ücretsiz olarak tamirini talep edebilirsiniz. Bunlar sizin yasalhaklarınızdır.

Eğer ayıp gizli nitelikte ise veya ayıp hile ile gizlenmişse satıcı 15 gün içerisindekendisine başvurulmadığını ileri sürerek sorumluluktan kurtulamaz.

Satıcı daha uzun bir süre garanti vermemiş ise gizli ayıbı olan mala karşı hakkınızıaramak için kanuni süreniz iki yıldır. Verilen malın ayıbı hile ile gizlenmişse satıcı 2 yıllıkzaman aşımı süresinden yararlanamaz.

Bir malı satın aldığınızda bu sadece konuşma biçiminde olsa bile siz ve satıcı birsözleşme yapmışsınız demektir. Satın aldığınız mal ile ilgili olarak ortaya çıkan sorunu,satıcı ya da imalatçı veya ithalatçı çözmek zorundadır.

Size hediye olarak verilen bir malın hatalı olduğu ortaya çıkarsa, bu malı satıcıya gerigötürmek satın alan kişiye düşer. Ancak, bazı mağazalar hediye malın kendi mağazalarındansatın alındığına dair kanıtlarınız olması şartıyla şikâyetinize çözüm getirmeye çalışacaktır.

Ayıplı bir malın neden olduğu bir kaybınız olması halinde zararınızın karşılanmasınıtalep edebilirsiniz.

Eğer ayıptan size söz edilmişse yahut ayıplı mal satan bir yerden alışverişyapmışsanız, Hasara (zarara) kendiniz neden olmuşsanız antika veya ikinci el mallar yahuttamire ihtiyaç duyulan bir mal aldıysanız bu haklardan yararlanmanız mümkün değildir.

Şikâyet ederken

Satın aldığınız malı da yanınıza alarak alışveriş yaptığınız yeremümkünse hemen gitmelisiniz. Gidemiyorsanız telefon etmelisiniz.Varsa faturanız veya satın aldığınıza dair diğer kanıtlarınızı yanınızdagötürün. Sorun çözümleninceye kadar daha fazla ödeme yapmamayadikkat edin. İmzaladığınız sözleşmelerde sakınca yaratacak bir durumunolup olmadığını kontrol edin.

Telefonla yapılan şikâyetlerde

Söylemek istediklerinizi kontrol edin.

22

İlgili fatura ya da belgeleri hazır bulundurun.

Konuştuğunuz kişinin adını öğrenin.

Yaptığınız konuşmanın saatini, tarihini ve konuşulanları yazın.

Özellikle şikâyetiniz ciddi ise bu konuşmayı takiben dilekçe degönderin.

Yazılı şikâyetlerde

Malın özelliklerini, nerede ve ne zaman satın aldığınızı ve ne kadar paraödediğinizi anlatın.

Sorunun ne olduğunu, o ana kadar neler yaptığınızı, kimlerlekonuştuğunuzu ve neler olduğunu açıklayın.

Ne yapılmasını istediğinizi söyleyin.

Dilekçenizin yerine ulaştığını belgeleyebilmeniz için özel posta (iadeli-taahhütlü) kullanmayı tercih edin.

Gönderdiğiniz bütün dilekçelerin kopyalarını elinizde bulundurun.Makbuz veya garanti belgesi gibi belgelerin aslını değil kopyalarınıgönderin.

Garanti

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca belirlenen sanayi malları içinimalatçı/ithalatçı garantisi bulunmaktadır. Bu garanti yasal haklarınızınyerine gelmiş değildir, yasal haklarınıza ilavedir ve bazen verilengarantilerin süresi yasal haklarınızın üzerinde olabilmektedir.

Garantiler şikâyet etmeniz gerektiği durumlarda size yararlı bir destekveren ek haklar sağlar. Garantiler açık, anlaşılır olmalı ve satın almayıgerçekleştirmeden önce görmeniz sağlanmalıdır.

Unutmayın birçok sanayi malının (tam listeyi Sanayi ve TicaretBakanlığı'ndan alabilirsiniz.) bakım onarım servislerinin kurulması,yeteri teknisyen kadrosu ile yedek parça stoku bulundurulmasızorunludur. İster garanti kapsamında ister garantisi bitmiş olsun.Bakanlıkça ilan edilen sanayi mallarının tamir süresi 30 iş gününügeçemez.

Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu

Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca belirlenen gerek yurt içinde üretilen gerekseithal edilen sanayi malının bakım onarım ve kullanılmasını gösteren Türkçetanıtma kılavuzlarıyla satılması yasal bir zorunluluktur. Alışverişlerinizdelütfen kullanma kılavuzu olan malları tercih ediniz.

Yanıltıcı Fiyatlar

Satıcıların mallar hakkında yanıltıcı fiyatlar öne sürmeleri suçtur. Birfiyatla ilgili olarak ciddi bir biçimde yanıldığınızı düşünüyorsanızsatıcının bulunduğu yerdeki Tüketici Sorunları Hakem Heyeti ya da

23

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı İl Müdürlüklerine başvurun ve konuyuaraştırmalarını söyleyin.

Sipariş Yolu İle Satın Alınan Mallar

Sonradan teslimat gerektiren veya stokta bulunmayan bir mal siparişettiğinizde -mobilya gibi- mümkünse bu siparişe ilişkin yazılı birsözleşme yapınız. Bu sözleşmede siparişinizin teslim tarihi mutlaka yeralmalıdır. Eğer böyle bir tarih belirlemediyseniz dahi mal makul birsürede size ulaştırılmalıdır. Eğer makul bir sürenin geçtiğini düşünüyorve daha fazla beklemek istemiyorsanız satıcıya, belirli bir tarihte malsize ulaşmazsa paranızın iade edilmesini istediğinizi söyleyin. Bir malsipariş ettiğinizde satıcı ile bir fiyat üzerinde anlaşmalısınız.

Peşin Ödeme

Malı teslim almadan peşin ödemede bulunmak bazı açılardan riskliolabilir. Firmanın iflas etmesi durumunda peşin ödediğiniz miktarıkaybedebilirsiniz. Peşin ödeme, bir malın ayırtılması için depozitverilmesi şeklinde olabilir. Eğer fikrinizi değiştirirseniz büyük birolasılıkla paranızı geri alamayabilirsiniz. Çünkü bu sözleşmedencaymanın cezai şartı olarak kabul edilecektir.

2.1.2. Alışveriş Öncesinde Dikkat Edilecek Hususlar

Resim 2.1: Alışveriş öncesi

İnsanların her geçen gün daha çok tüketime itildiği; reklamlarla, promosyonlarla,taksitli ve kampanyalı satışlarla tüketim çekiciliğinin arttığı ortamda tüketicililerin uymakzorunda olduğu bir takın kurallar bulunmaktadır. Bu kurallara uyulduğu takdirde yani bilerekbilinçli alışveriş yapıldığı takdirde hem tüketicilerin kendi çıkarları hem de ülke çıkarlarıkorunmuş olacaktır. Bu nedenle alışverişten önce şu kurallara uyulmalıdır:

Genel aile yaşantısı ve aile üyeleriyle ilgili ihtiyaçların ayrı ayrı listesi çıkarılıpihtiyaçlar önem derecelerine göre sıraya konulmalı, gelir ve mevcut olanaklardikkate alınarak aralarından bir seçim yapılmalıdır. Yani en çok neye ihtiyaçvarsa ona öncelik verilmelidir. Fiyat ve kalitesi beğenildiği için ihtiyaçolunmayan bir mal satın alınmamalıdır.

24

Sahip olunan mevcut mallar gözden geçirilerek kullanılma durumları vemiktarları tespit edilir. Böylece ihtiyaç duyulan maldan ne ölçüde veya miktardave hangi kalitede satın almanın uygun olacağı belirlenerek bir liste hazırlanır.

Alışveriş listesi malların miktarlarının yanı sıra malların çeşitlerine göregruplandırılarak yapılırsa daha iyi sonuç alınır. Böylelikle bir defada aynıgruptan her şeyi satın almak mümkün olur.

Alışveriş listesi önemli ihtiyaçların unutulmasını ve ihtiyaç dışı satın almayıengeller. Neye, ne kadar para ayrıldığının kesin olarak bilinmesini sağlar.

Alışveriş öncesi satın alınacak malla ilgili iyi bir piyasa araştırmasıyapılmalıdır.

Satın alınacak malın kullanım yerine göre; kalite-fiyat karşılaştırması yapılmalı,yeni çıkan marka ve modeller araştırılmalı, kullanım ve bakım özellikleri veödeme şekli konusunda bilgi edinilmelidir. Özellikle dayanıklı tüketim eşyasıalımlarında eş-dost deneyimlerinden de yararlanılmalıdır.

Bilinçli bir satın almada, ihtiyaçları karşılamada kullanılabilecek paramiktarının alışveriş öncesi belirlenmesi gerekir.

Resim 2.2: Bilinçli alışveriş

İhtiyaçlar için harcanabilecek para miktarının belirlenmesinde en güvenilir yoliyi bir harcama planının (bütçe) yapılmasıdır. Şüphesiz harcama planı geliriartırmaz ancak sınırlı gelirle, sınırsız istek ve ihtiyaçların daha iyikarşılanmasını, mevcut harcamaları kontrol ederek tasarruf sağlamayı,düşünmeden satın alma ve satın alma baskılarına daha fazla karşı koymayı,gereksiz harcamaların önceden görülüp düzeltilmesini sağlar. Alışverişte bilgi,davranış ve zaman da para kadar önemli bir unsurdur. Bu nedenle satın alınacakmalların kalitesi, fiyatı, ne zaman alınırsa uygun olacağı hakkında bilgiedinirseniz ve dikkatli olursanız alışveriş sonucu daha memnuniyet vericiolacaktır.

25

Resim 2.3: Harcama planı

Alışverişe ayrılan zaman, alınacak mal ve hizmet ile özeliklerini iyi incelemeyeyeterli olmalıdır. En uygun zaman belirlenmeli, alışveriş yerlerinin tenha olduğugün ve saatler seçilmelidir. Aceleyle yapılan alışverişler çoğu zaman beklenensonucu vermeyebilir.

Bazı mallar için farklı fiyat (ucuzluk) dönemleri vardır. Özellikle mevsimlikmalların fiyatlarının, mevsim sonunda düştüğü göz önünde bulundurulmalıdır.

Hasta ve aç karnına iken asla alışveriş yapılmamalıdır. Çünkü dikkatin azolduğu bu dönemlerde birçok şey gözden kaçabilir.

Kalabalıkta, özellikle hafta sonları alışverişe çıkmayın. Tezgâhtarın sizinleilgilenebileceği tenha zamanları tercih edin.

Pahalı ürün her zaman iyi ürün demek değildir. Özellikle dayanıklı tüketimmallarında TSE damgası, garanti belgesi, kullanım kılavuzu olup olmadığınabakın. Kullanım kılavuzunun Türkçe olması yasal bir zorunluluktur. Ambalajsızürün almayın. Ambalajın sizin yanınızda satıcı veya servis tarafından açılmasınadikkat edin. İthal ürünlerin üzerinde Türkçe açıklamalı etiketler bulunmasınaözen gösterin.

26

2.1.3. Alışveriş Sırasında Dikkat Edilecek Hususlar

Resim 2.4: Alışveriş sırasında

Tüketiciler neyi, nereden satın alacaklarına karar verdikten sonra belli bir

süreyi bu işe ayırarak kendilerini iyi hissettikleri bir zamanda alışverişe

çıkmalı ve satın alma sırasında şu hususlara dikkat etmelidirler:

Fişsiz, faturasız alışveriş yapılmamalıdır.

Resim 2.5: Fiş

27

Resim 2.6: Fatura

Etiketsiz ürünleri asla alınmamalıdır. Etiket üzerindeki bilgileri dikkatlice

okunmalıdır. Etikette bulaşık makinesinde yıkanmaz diye belirtilen ürünün

makinede yıkanması halinde uğrayacağı zarardan siz sorumlu olursunuz.

Alacağınız ürünün etiketindeki katkı maddelerini dikkate alınmalıdır.

Özellikle dayanıklı tüketim mallarında garanti belgesi ve kolay

ulaşabileceğiniz servis hizmetleri dikkate alınmalıdır. Garanti belgesini

yetkili firmaya imzalatılmalıdır. Bu tip ürünlerde CE, TSE veya TSEK

damgalarını aranmalıdır.

28

Resim 2.7: Gerekli damgalar

Eş değer mallar arasında Türkiye’de üretilmiş yerli mallar seçilmeli vealışverişler YTL ile yapılmalıdır.

Resim 2.8: Yerli malı

29

Satış sözleşmeleri, öncelikle ince ve küçük yazılar imzalanmadan öncedikkatle okunmalı ve bir kopyası alınmalıdır.

Sözleşme kağıdında aşağıdaki bilgilerin bulunmasına dikkat ediniz:

Satıcının adı, unvanı ve adresi,

Sözleşmenin düzenlendiği tarih (sözleşmeye geçmiş tarih atılmasıcayma hakkını ortadan kaldırdığından geçmiş tarih atılmadığındanemin olunuz.),

Satın alınan malın cinsi ve miktarı,

Malın teslim tarihi (malı teslim almadan tarih atmayınız),

Malın peşin fiyatı, taksitli fiyatı ve faiz oranı.

Sözleşmesiz taksitli alış-veriş yapmayın.

Taksitli ve ön ödemeli satışlarda yazılı sözleşme yapılması ve bu sözleşmenin

bir örneğinin de size verilmesi zorunludur. Sözleşmeler sonrasında, sizi mağdur

edebilecek beklenmedik bir durum ile karşı karşıya bırakacak bilgi eksiklikleri

olmamalıdır.

Malın üstünde yazan fiyatın dışında nakliye ve servis ücreti adı altında, ek

ödemeler yapıp yapmayacağınızı araştırınız,

Alışveriş esnasında alınan peşin ödeme, fatura, nakliye makbuzu, satış fişi, taksit

ödeme imkanları hakkında bilgi alınmalıdır.

Satın alınan ürünler ithal ise üzerinde mutlaka Türkçe açıklama aranmalıdır.

Özellikle kozmetik ve gıda ürünlerinde bu açıklama olması son derece

önemlidir.

Sipariş üzerine yaptırılan işlerde sözleşme yapılmalı ve iş tamamlandıktan sonra

veya performans ortaya çıkıncaya kadar ödemenin bir kısmı geciktirilmelidir.

Satıcının her önerdiğini kabul etmeyiniz ve kararı satıcıya bırakmayınız. Size verilen

vaatleri yazılı isteyiniz.

Satıcılara gereksiz yaşam bilgileri (meslek, eğitim, ekonomik durum) vermeyiniz.

Bayram öncesi, bayram günleri ve turistik bölgelerde alışveriş en aza indirilmelidir.

Eşdeğer mallar arasından yerli malları tercih ediniz, her tür indirimden yararlanmaya

çalışınız.

Büyük mağazalara girdiğinizde, promosyon yapılan malların listesini görmeden

alışverişe başlamayınız.

Gıda ürünlerinde imal ve son kullanma tarihine dikkat edilmelidir.

30

Resim 2.9: İmal ve son kullanma tarihi

Gıda ürünleri alırken ambalajının doğayı kirletmeyen geri atık olarakkullanılabilecek türden olmalarına önem verilmelidir.

Resim 2.10: Geri dönüşüm

Ambalajı bozuk, ezik, yırtılmış, rengi değişmiş ürünler asla satın alınmamalıdır.

Açıkta satılan ambalajsız ürünler alınmamalıdır.

Tartı ve ölçü araçlarının doğru kullanılmasına dikkat ediniz.

Alışveriş için makul ölçülerde kalite ve çeşitte mal bulunduran, etiketleri ve

malların teşhir şekli alışverişe yardımcı olan mağazaları seçiniz.

Kasada ödeme öncesi kasa fişi ile satın alınan malların etiket fiyatlarını

karşılaştırın, hata olmadığına emin olunuz.

Kampanyalı satışlara dikkat edin. Sözleşmede bilinmedik bir husus

olmamasına dikkat etmelisiniz. Üretici firmanın mutlaka garanti belgesinin

bulunmasına dikkat ediniz. Sözleşme dışında senet veya çek imzalamayınız.

Ödeyeceğiniz tutara karşı da banka teminat mektubu isteyiniz. İlan ve taahhüt

edilen mal veya hizmetin ayıplı bulunması halinde, satıcı, bayi, acente, temsilci,

imalatçı-üretici ve ithalatçı hep birlikte ve müteselsilen (zincirleme)

sorumludurlar.

31

Kapıdan alışverişe dikkat edin. Kapıdan satışlar tüketicileri daha çok zarara

uğratan satış biçimidir. Kapıdan alışveriş yapmak zorunda kalırsanız özellikle

tarihsiz ve eski tarihli sözleşmeleri imzalamamanız gerekmektedir. 7 gün

içerisinde, karşı tarafa hiçbir gerekçe göstermeksizin satın almaktan cayma

hakkınız bulunmaktadır. Ancak, iş bu cayma bildiriminiz sözlü olmamalı,

kesinlikle iadeli taahhütlü mektup ile Tüketiciyi Koruma Derneğince ya da

tarafınızca noter aracılığı ile yapılmalıdır. Bu konudaki hak aramanızı, üyesi

olacağınız Tüketiciyi Koruma Derneği'nin kanalıyla yapmanız size daha az mali

külfet getirecektir.

Satıcıya bildiriminizin ulaşmasını izleyen 10 gün içinde, satıcı sizden aldığı

parayı, kıymetli evrakı ve sizi borç altına sokan her türlü belgeyi iade etmek

yanı sıra 20 gün içinde de malını geri almak zorundadır.

2.1.4. Alışveriş Sonrasında Dikkat Edilecek Hususlar

Neyi nereden nasıl satın alacağına karar veren tüketicilerin satın aldıktan sonradadikkat etmesi gereken kurallar vardır:

Alınan malın kullanma ve bakım kılavuzu mutlaka incelenmelidir.

Dayanıklı tüketim mallarında mümkünse ambalajı serviste açıp kullanım şekliniöğreniniz. Kırık, ezik ambalajlı ürünleri kabul etmeyiniz. Eve getirilen ürünlerimutlaka ambalajında isteyiniz. Ambalajları yetkili servise açtırarak kurdurunuz.Bir sorun var ise karşılıklı imzalayarak bir "tutanak" tutunuz.

Özellikle dayanıklı tüketim mallarında kullanma kitapçığı kullanım öncesimutlaka iyice okunmalı, anlaşılmayan özellikler ve ilk kullanım için yetkiliservislerden destek alınmalıdır.

Alışveriş sırasında verilen makbuz, fatura ve garanti belgesi saklanmalıdır.

Satın alınan mal hatalı ya da arızalı ise alınan yere başvurulmalıdır. Sorunçözümlenmediğinde Tüketici Derneği’ne, illerde Sanayi Ticaret Müdürlükleri,ilçelerde Kaymakamlıklar bünyesinde kurulan tüketici sorunları hakemheyetlerine başvurulabilir.

Tüketici, yasal haklarını mutlaka kullanmalıdır.

Ayıplı (Alındığında özürlü olduğu bilinmeyen) mal kabullenilmemeli, yasalişlemler için yetkili kuruluşlara haber verilmelidir.

Kredi kartlarının son ödeme tarihi geciktirilmemeli, faizin başladığı tarihedikkat edilmelidir.

Alınan mallarda ortaya çıkan arızaların hepsi üretimden kaynaklanmamaktadır.Yanlış kullanımdan oluşacak arızalarda kullanma kılavuzunda yer alan yetkiliservislere başvurulmalıdır. Yetkili olmayan servislerdeki tamir ve bakımsonucunda ortaya çıkacak sorunlardan tüketici sorumludur. Yetkili olmayan bir

32

servise ya da tamirciye gitmek tüketicinin tüm haklarını yitirmesi anlamınagelmektedir ve bu durumda tüketici hiçbir hak iddia edemeyecektir.

Satın aldığınız mal ayıplı olabilir ya da size sunulan hizmet ayıplı bulunabilir.Satın aldığınız malın ayıplı olduğunu anlarsanız 15 gün içerisinde bu malısatıcıya geri vererek ödediğiz mal bedelinin iade edilmesini ya da aynı kalitedebir ürünle değiştirilmesini, ücretsiz onarımını, ayıbın nedeni kadar indiriminyapılmasını isteyebilirsiniz. Satıcı bu isteminizi reddetmez. Hizmetin ayıplıolduğunu görürseniz derhal en geç 30 gün içinde, yeniden yapılmasını,ödediğiniz bedelin iadesini isteyebilirsiniz

Satın alma sonrası, satın almadan sağlanacak yararı artırmak için tüketicikendisine bazı sorular sorarak gerçekçi bir değerlendirme yapmalıdır.

Değerlendirmede yer alacak sorular:

Satın alınan mal ya da hizmete gerçekten ihtiyaç var mıydı? Tasarlanan amaca hizmet etti mi? İhtiyaç ve istekler yeterli ölçüde tatmin edildi mi? İhtiyaca uygun kalite seçilebildi mi? Malın satın alınmasında kullanılabilecek tüm bilgilerden yararlanıldı

mı? Satın alınan malın kullanımı ve bakımı istenen şekilde

gerçekleşebiliyor mu? Kişisel ve piyasa imkânları göz önüne alınarak alışveriş için en

uygun zaman seçilebildi mi?

Eğer belirtilen bu soruların cevabı "evet" ise alışverişi en uygun biçimdegerçekleştirmişsiniz demektir.

Resim 2.11: Mutlu alışveriş

33

2.1.5. Tüketici Haklarının Arandığı Adresler

Tüketicinin Ve Rekabetin Korunması Genel Müdürlüğü

İstanbul Sanayi Ve Ticaret İl Müdürlüğü

Tüketiciler Derneği

Tüketiciyi Koruma Derneği

Tüketiciyi Bilinçlendirme Derneği

Müstakil Tüketiciler Birliği

Ticaret Odası

Esnaf Ve Sanatkarlar Odaları Birliği

Türk Standartları Enstitüsü

Büyükşehir Belediyesi

İl Hakem Heyeti

İlçe Hakem Heyetleri

Her İlçe Kaymakamlığında 900 Ytl. Ye Kadar Olan Şikayetler

Tüketici Mahkemesi

Türsab

Alo 175 Tüketici Şikayetleri Hattı

Alo 189 Fiş Ve Fatura Şikayetleri

Alo 178 Rtük

Alo 153 Belediye (Sağlık Ve Hijyen Hattı)

Alo 184 Sağlık Hattı

34


Hazırladığınız alışveriş planına uygun olarak aile bireylerinizle alışveriş yapınız.Alışveriş planınızın uygulanabilirliğini kontrol ediniz.

İşlem Basamakları Öneriler

İhtiyaçları belirleyiniz.

Aile bireylerinin ortak olarak tükettikleriürünleri seçebilirsiniz.

Aile bireylerinin kişisel ihtiyaçlarınıbelirleyebilirsiniz.

Zorunlu ihtiyaçları belirleyebilirsiniz.

Azalan ya da tamamen tükenen ürünleribelirleyebilirsiniz.

İhtiyaçları gruplandırabilirsiniz.

Öncelikli ihtiyaç listesi hazırlayınız

Günlük ya da haftalık olarakbelirleyebilirsiniz.

Gereksiz ürün almamaya dikkatedebilirsiniz.

İhtiyaçların miktarını belirleyiniz. Belirlediğiniz ihtiyaçların ne ölçüde, ne

kadar miktarda alınması gerektiğiniyazabilirsiniz.

Alışveriş için ayrılan bütçeyihesaplayınız.

Ailenin genel bütçesi ile diğer giderlerihesaplayabilirsiniz.

Piyasa araştırması yapınız.

Aynı ürünün farklı fiyatlardan satışasunulduğunu unutmayınız.

Farklı markalar olsa bile aynı kalitedeuygun fiyatlı olanlara dikkatedebilirsiniz.

Ürünlerin kullanımları hakkında bilgiedinebilirsiniz.

Alışveriş için uygun zamanı belirleyiniz.

Alışverişi aceleye getirmeden zamanayırabilirsiniz.

Aç karnına ya da hasta iken alışverişeçıkmamaya dikkat edebilirsiniz.


35

Alışverişte tenha zamanları ve yerleriseçebilirsiniz.

Alışveriş sırasında dikkat edilmesigereken unsurlara göre alışveriş yapınız.

Öğrenim faaliyetinde alışveriş öncesindedikkat edilmesi gerekenler başlıklıkonudan faydalanabilirsiniz.

Alışveriş planınızın ve piyasaaraştırmanızın doğrulanabilirliğinikontrol ediniz.

Alışveriş bittiğinde ayrılan bütçe ileharcanan miktarı hesaplayabilirsiniz.

Aldığınız ürünleri eve geldiğinizdekontrol ediniz.

Hasarlı, ayıplı, bozuk ürünler olupolmadığını kontrol edebilirsiniz.

Ayıplı bir mal varsa öğrenimfaaliyetinde yer alan adımlarıizleyebilirsiniz.

Yaptığınız bu çalışmayı arkadaşlarınızlapaylaşınız.

Yaptığınız alışverişin, alışveriş ilkelerineuygunluğu konusunda arkadaşlarınızınfikirlerini alabilirsiniz

36


Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz, boş bırakılan yerlere doğru sözcükleriyerleştiriniz.

1. Alındığında özürlü olduğu bilinmeyen mallara ...........................mal denir.

2. Satın alınan ürünler ithal ise üzerinde mutlaka .................................açıklamaaranmalıdır.

3. Eşdeğer mallar arasından .................. malları tercih ediniz

4. Kampanyalı satışlarda, haklarınızın yasal dayanağı, imzaladığınız ........................olacaktır.

5. Kapıdan satışlarda ............... gün içerisinde, karşı tarafa hiçbir gerekçe göstermeksizin,satın almaktan cayma hakkınız bulunmaktadır.

6. Açıkta satılan ................................... ürünler alınmamalıdır.

7. Gıda ürünleri satın alırken ................ ve ............. ................................ tarihinedikkat edilmelidir.

8. Alışveriş öncesi satın alınacak malla ilgili iyi bir ....................................... araştırmasıyapılmalıdır.


37

UYGULAMALI TEST

Evinizdeki ihtiyaçların listesini yaparak alışveriş planı hazırlayınız. Değerlendirmeölçeğine göre değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Evinizde tamamen tükenen ürünleri belirlediniz mi?

2. Evinizde azalan ürünleri belirlediniz mi?

3. Zorunlu ihtiyaçları belirlediniz mi?

4. Aile bireylerinin kişisel ihtiyaçlarını dikkate aldınız mı?

5. Bütün aile bireylerinin ortak kullandığı ihtiyaçları belirledinizmi?

6. Belirlediğiniz ihtiyaçları gruplandırdınız mı?

7. Ailenin genel bütçesini hesapladınız mı?

8. Alışveriş için ayrılacak para miktarını belirlediniz mi?

9. Belirlediğiniz ihtiyaçların ne kadar alınacağını ya da hangiölçülerde alınacağını belirlediniz mi?

10. Alışverişe çıkmadan önce piyasa araştırması yaptınız mı?

11. Alışveriş için ayrılan tutar ile piyasa araştırmasının sonunda eldeettiğiniz tutar arasındaki farkı buldunuz mu?

DEĞERLENDİRME

Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözdengeçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikleriniziaraştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz. Cevaplarınızın tamamıevet ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.

38

MODÜL DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1. Aşağıdakilerden hangisi ihtiyaçların lüks ya da zorunlu olmasını etkileyenfaktörlerden değildir?A) Zaman etkeniB) Eğitim ve kültür düzeyiC) GelirD) Taşınır-taşınmaz oluşu

2. Aşağıdakilerden hangisi ihtiyaca göre mallardandır?A) Serbest mallarB) Dayanıklı mallarC) Maddi mallarD) Taşınmaz mallar

3. Mal ve hizmetlere verilen nispi önem aşağıdakilerden hangisidir?A) İhtiyaçB) GelirC) DeğerD) Servet

4. Aşağıdakilerden hangisini yapan kişi bilinçli tüketici değildir?A) Firmalar arasında güvenirliliği ön planda tutanB) Satın alacağı mal ve hizmetlerde sadece ucuz olanı tercih edenC) Her çeşit savurganlık ve israfın karşısında olanD) Hakkını bilen, haklarına sahip çıkan ve savunan

5. Aşağıdakilerden hangisi ülkemizde tüketicilerin karşılaştığı sorunlardan değildir?A) Malların temiz, sağlam ve dayanıklı olmaması, sağlığa aykırı olmasıB) Aynı mal veya hizmet için farklı fiyat uygulamalarıC) Satın alma sonrası hizmet yetersizliğiD) Ucuz olması

6. Aşağıdakilerden hangisi tüketici eğitiminin temel amaçlarından değildir?A) Satın alma işleminden tatmin olmamasıB) Tüketicinin kendi değer sistemini anlamasıC) Karar verme yeteneklerini geliştirmesiD) Hak ve sorumluluklarının bilincine varması

7. Aşağıdakilerden hangisi tüketicinin görev ve sorumluluklarından değildir?A) DayanışmaB) Eleştirel bilinç düzeyiC) Pasif olmaD) Çevre bilinci

MODÜL DEĞERLENDİRME

39

8. Aşağıdakilerden hangisi bilinçli alışverişin aşamalarından değildir?A) Alışverişin planlanmasıB) Alışverişin yapılmasıC) Alışverişin bitirilmesiD) Yapılan alışverişin değerlendirilmesi

9. Satın aldığınız malın ayıplı olduğunu anlamanız halinde aşağıdakilerden hangisiyapılabilir?A) Ayıplı mal değiştirilemezB) Ödediğiniz bedel iade edilemezC) Ayıbın neden olduğu değer kaybı bedelden indirilmezD) Ücretsiz olarak tamiri talep edilebilir

10. Aşağıdakilerden hangisi alışveriş öncesinde dikkat edilecek hususlardan değildir?A) Garanti belgesi almakB) Alışveriş listesinin çıkarılmasıC) Sahip olunan malların gözden geçirilesiD) Piyasa araştırması yapmak

11. Aşağıdakilerden hangisi dayanıklı tüketim mallarında olması gerekenlerden değildir?A) TSEB) Türkçe kullanım kılavuzuC) Garanti belgesiD) Ucuz fiyat

12. Aşağıdakilerden hangisi alışveriş sırasında dikkat edilecek hususlardan değildir?A) Fişsiz faturasız alışveriş yapılmamalıB) Etiketsiz ürünler alınmamalıC) Satıcılarla muhabbet artırılarak pazarlık yapılmalıD) Eş değer ürünlerde yerli malı tercih edilmeli

13. Aşağıdakilerden hangisi satış sözleşmesinde bulunmaz?A) Satıcının adı, unvanı ve adresiB) Satıcının yaşı ve cinsiyetiC) Satın alınan malın cinsi ve miktarıD) Malın peşin fiyatı, taksitli fiyatı ve faiz oranı

14. Aşağıdakilerden hangisi alışveriş sonrasında dikkat edilecek hususlardan değildir?A) Makbuz, fatura ve garanti belgesi saklanmamalıdırB) Tüketici, yasal haklarını mutlaka kullanmalıdırC) Kredi kartlarının son ödeme tarihi geciktirilmemeliD) Ortaya çıkan arızalarda yetkili servise başvurulmalıdır

40

15. Aşağıdakilerden hangisi telefonla yapılan şikâyetlerde geçerli değildir?A) Söylemek istediklerinizi kontrol edin

B) Gönderdiğiniz bütün dilekçelerin kopyalarını elinizde bulundurun.

C) Konuştuğunuz kişinin adını öğrenin.

D) Yaptığınız konuşmanın saatini, tarihini ve konuşulanları yazın.

16. Aşağıdakilerden hangisi satın alma sonrasındaki değerlendirme sorularından değildir?A) Tasarlanan amaca hizmet etti mi?B) İhtiyaca uygun kalite seçilebildi mi?C) İhtiyaç ve istekler az da olsa tatmin edildi mi?D) Alışveriş için en uygun zaman seçilebildi mi?

DEĞERLENDİRME

Sorulara verdiğiniz cevaplar ile cevap anahtarını (değerlendirme ölçütleri)karşılaştırınız, cevaplarınız doğru ise bir sonraki modüle geçmek için ilgili kişiler ile iletişimkurunuz. Yanlış cevap verdiyseniz modülün ilgili faaliyetine dönerek konuyu tekrar ediniz.

Ders öğretmeniniz sizin bu modüldeki yeterliliğinizi ölçen farklı değerlendirmeölçekleri kullanabilir.

41

CEVAP ANAHTARLARIÖĞRENME FAALİYETİ 1'İN CEVAP ANAHTARI

1 Zorunlu

2 Maddi

3 Hizmet

4 Taşınmaz

5 Tasarruf

6 Tüketici

7 Tüketicinin

8 CE

ÖĞRENME FAALİYETİ 2'NİN CEVAP ANAHTARI

1 Ayıplı

2 Türkçe

3 Yerli

4 Sözleşme

5 7 gün

6Ambalajsız

ürünler

7imal-sonkullanma

8 Piyasa

CEVAP ANAHTARLARI

42

MODÜL DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARI

1 D

2 A

3 C

4 B

5 D

6 A

7 C

8 C

9 D

10 A

11 D

12 C

13 B

14 A

15 B

16 C

43

KAYNAKÇA Ekonomiyle Mücadele Komisyonu ve İstanbul İl Milli Eğitim Müdürlüğü

Tüketim, Çevre ve Vergi Bilinci Eğitim Seminer Notları- İstanbul, 2002–

2003.

SURLU Bilge, HÜ Tıp Fakültesi Halk Sağlığı A.D Araştırma Görevlisi,

GÖRÜŞME.

Tüketici Koruma Derneği İzmir Şubesi Broşürler

www.kayserito.org.tr

www.tuketicidergisi.com

www.tuketicihaklari.org.tr

www.tuketiciyikoruma.org

KAYNAKÇA

Documents

Alışveriş 1