ALKOL VE KOLANYA RETM

ALKOL VE KOLANYA RETMEngin KARAYAIZ

ALKOLN TARHESAlkol, en eski ve en ok kullanlan kimyasal maddelerden biridir. Alkoln ilk kez, tarih ncesi insanlar tarafndan, mayalanma yoluyla doal alkol oluturmu meyve ve sebzelerin yenmesiyle bir tesadf sonucu bulunduu sanlyor.

lk bira bundan 8 bin yl nce (.. 8000-6000 yllar arasnda) Mezopotamya'da arpay ekmek yapmak iin slah edilmesiyle yaplmtr. insanlar, arpann mayalanmasn salyorlar, sonra da scak suyla kartrarak iiyorlard

Bira gibi, arabn bulunmas da, ok eski yllara dayanr.Smerlerin 6 bin yl nce Godin tepelerinde (Bat ran ve Anadolu) bira ve arap itii bilinmektedir.Daha sonra fermente edilmi meyve, tahl ve baldan alkol ederek alkol, iyice hayatna sokmutur insanolu.Alkol kimi zaman kutsal saylp, dini trenlerde kullanlm, kimi zaman elencenin ayrlmaz bir paras olmutur. nsanolu, onun gerek zelliklerini kavradktan sonra, ila sanayiinden endstriye, eitli bilimlerden sosyal festivallere kadar birok konuda, alkol, insan yaamnn vazgeilmez unsurlarndan biri haline geldi.

Saf alkoln ilk damtlmas ise, .S. 1100 yllarna rastlar. O tarihte, talyanlar, arab yada biray belirli bir scakla kadar kaynatarak buhar haline dnen alkol damtarak, saf alkol elde etmeyi renmilerdi. Bu yntem, 15. yzyldan itibaren Asya ve Bat Avrupa'ya yayld.

ALKOLAlkol ; karbon atomuna dorudan doruya -OH grubunun bal olduu organik bileiklere verilen genel ad.

Doymuhidrokarbonlarlardantremi olanlarn genel forml CnH2n+1-OH (R-OH) eklindedir. Bir alkil (R) grubuna bir -OH grubunun balanmasyla teekkl etmektedirler. Mono alkoller ayr snfta toplanr:

Primer (birincil) alkoller:-OH grubu bir utaki karbona bal olup bu karbona en az iki H atomu bal olur. CH3-CH2-OH gibi.

Sekonder (ikincil) alkoller:-OH grubu aradaki herhangi bir karbona bal olan alkollerdir. -OH grubunun bal olduu karbona bir H atomu bal olur. CH3-CHOH-CH3gibi.

Tersiyer (ncl) alkoller:-OH grubu Hs olmayan karbona baldr. (CH3)3COH gibi.

Mono alkollerin adlandrlmas

Tredii parafinin sonuna ol - eki veya alkilin isminden sonra alkol kelimesi getirilerek adlandrlrlar:CH3-OH metanol (metilalkol)C2H5-OH etanol (etil alkol)C3H7-OH propanol (propil alkol)C4H9-OH butanol (butil alkol)nemli mono alkoller

Metil alkol (Metanol, Karbinol): CH3OH

Elde edilii:

Metanol ilk defa 1661de odunun kuru kuruya damtlmasyla elde edildi. Damtma rnnde% 1,5-3 metanol,% 10 asetik asit,% 0,5 aseton ve baka treveri bulunmaktadr.

Endstride,karbonmonoksitilehidrojenin reaksiyonundan elde edilir.

zellikleri: Saf metanol 64,6 C derecede kaynayan akkan bir sv olup, parlak olmayan mavimsi bir alevle yanar. Btn organik zclerde her oranda znr. Fraksiyonlu destilasyonla sulu zeltisinden% 99luk bir saflkta elde edilir. Susuz (mutlak) metanol elde etmek iin Mg kullanlr:

2 CH3OH + Mg (CH3O)2Mg + H2

(CH3O)2Mg + H2O 2C H3OH + MgO

ok az miktardaki metanol canl organizma iin zehirdir. Kalc yaralar, bozukluklar meydana getirir.

Kullanl: Endstride zc ve motor yaktlarnn bir bileeni olarak geni apta kullanlr. Formaldehit ve anilin boyalarnn elde ediliinde kullanlr. Ayrca metillendirme vastas olarak organik sentezlerde ve alkoln iilmezliini salamada yaygn olarak kullanlr.

Etil alkol (Etanol) C2H5OH

Etil Alkolun retimi Etan gaznn Sulfrik asit eliinde (katalizor olarak) suyun iinde zlmesiyledir.

CH2=CH2+H2O CH3-CH2-OH

Etil alkol ayn zamanda ekerli meyvelerin fermentasyonu sonucuda elde edilir.

C 6 H 12 O 6 + Zymase 2C 2 H 5 OH + 2CO 2zellikleri

Saf etanol 78 C derecede kaynayan her zaman normal kta grnmeyen bir dumansz mavi alevle yanar. Berrak, renksiz, karakteristik kokulu bir svdr.

Kullanlm Alanlar:

Scaklkla hacim bymesi nisbeten muntazam olduundan, hava scakln len termometrelerde (evlerde kullanlan) bir termometre svs olarak kullanlr. Sv seviyesinin rahat grlmesi iin bir boyar madde konur.

Etanol btn alkoll ikilerde bulunmaktadr. ou da bu yollarla tketilmektedir.

yi bir zc olduu iin, esanslarn yapmnda, parfmeride kullanlr.

Kimya endstrisinde bir ok organik bileiin (asetaldehit, asetik asit, etilasetat, etilklorr ve butadien gibi) retiminde balama materyalidir. Petroln ok pahal olduu baz lkelerde bir motor yakt bileeni olarak kullanlmaktadr.

Propil alkoller (Propanoller): C3H7OHki tane yapizomerivardr; n-propanol ve izopropanol. n-propanol, CH3-CH2-CH2-OH ho kokulu, renksiz, 97.2 C derecede kaynayan bir svdr. Metanol sentezi yannda bir yan rn olarak ve fzel ya iinde bulunur. Ticari olarak oxo prosesi denilen ilemle hazrlanr. zellikleri

zopropanol, (CH3)2-CH-OH, 82.4 C derecede kaynayan renksiz bir svdr.Asetonunkatalitik hidrojenasyonu ile elde edilebilir

Ticari olarak propeninslfrik asitiinde tutulmas ve bunu mteakip meydana gelen esterinhidroliziile elde edilir.

Propanol ve izopropanol zc olarak sk kullanlr.

Poli alkoller

Bu snf bileikleri temsil eden en basit rnekler,dihidrik alkol(etilen glikol), trihidrik alkol (gliserin) ve tetrahidrik alkol (eritritol)dr

CH2OH-CH2OH (Etilen glikol)CH2OH-CHOH-CH2-OH (Gliserin)CH2OH-CHOH-CHOH-CH2OH (Eritritol)

Bu bileiklerinhidroksilgrubu arttkaeterve alkoldeki znrlkleri artar. Polialkollerin bazs kymetli tabii rnlerin birer bileenidir. Meselagliserinyalarda bulunur. Daha yksek polialkoller meselapentiolve hexitoller karbonhidratlar kimyasnda nemli yer tutar.

Etilen glikol

Elde ediliiMono alkollere benzer olarak 1, 2 dihalojenalkanlardansulu potasyum hidroksit veya alkol metal karbonat yardmyla hidrolizle elde edilebilir. Misal 1, 2 -dibromoetanetilenglikol verir.

Etilen glikol endstriyel olarak etilenden aadaki metotlarla elde edilir.

Etilen,klorlusudan geirilir. Meydana gelen etilenklorohidrinsodyum bikarbonatsulu zeltisiyle hidroliz edilir.

Etilenoksidinsouk, sulandrlmhidroklorik asitlemuamalesiyle elde edilir.

zellikleri: Etilenglikol renksiz,kaynama noktas198 derece olan vizkoz (kvaml) tatlms bir yadr.Suve alkolde her oranda karr, 1, 2 - glikollerin kimyasal zellikleri mono alkollerinkine benzer. Etilen glikoln biraz deriik slfrik asitle veya deriikfosforik asitlestlmasyla kymetli bir zc olandioksanelde edilir.

Kullanl

Etilen glikol, onunmonometil eteri,monoetil eterive dioksan kymetli zcdrler. (Misal, vernikler ve selloz asetatlar iin.) Etilen glikol antifriz olarak, gliserin yerine sk sk kullanlr.

Gliserin

Poli alkollerin en nemlisi ve hemen hemen hayvani ve nebati yalarn tamamnda grlen gliseridlerin bir bileenidir. lk olarakzeytinyann hidroliz rn olarak kefedildi. (1779)Elde edilii

Yalarn slfrik asit veya sodyum hidroksitle hidrolizi ile,Alkolikfermantasyondabir yan rn olarak,Sentetik olarak, tabi gazn kraking (termik paralanma) rnlerinden propilen balang materyali alnarak,Allil alkolnhidrojen peroksitleWO3 katalizrlnde hidroksillenmesiyle elde edilir.

zellikleri

Gliserin tatlms adal, K.N. 290 derece olan renksiz bir svdr. Su ve alkollerde her oranda karr fakat eterde hemen hemen hi znmez. Susuz gliserin iddetli bir ekilde soutulduunda kristallenir. (E.N. 18C). l bir alkoln gstermesi beklenilen kimyasal davran gsterir. Gliserinin hafif oksitlenmesi sonucu hem birincil hem de ikincil OH gruplar gliseraldehit ve dihidroksi aseton tekil edecek ekilde deiirler.

Kullanl

Ecza endstrisinde merhem, di macunu imalatnda ve kozmetikte kullanlr. Kuma dokumada bir amil olarak ve ttn endstrisinde son mamln nemini muhafaza edici olarak kullanlr. Gaz saati ve araba radyatrlerinde sulu zelti iinde birantifrizolarak kullanlp bir fren svs olarak bilinmektedir.Daktilo eritlerinde higroskop olarak kullanlr.Nitrogliserinve dinamit endstrisinde kullanlr. Aromatik alkoller

Aromatik alkoller yan zincirde OH- grubu bulundurduundan aril grubu ve alifatik alkol grubu bileii gibi dnlebilirler. Misal:Fenil metanol, C6H5-CH2OH, renksiz, ho kokulu bir sv olup KN. 205 dir. Fenil etanol, C6H5-CH2-CH2OH, gl yann en fazla olan bileeni olup, esterleri parfmeride ok kullanlr.

Alkol ve insanAlkol uzun yllardr insan hayatnda kullanm alan bulmutur alkolun insan hayatn kolaylatrc zellkleri olduu gibi bunun yan sra zararlarda mevcuttur. etil alkolun insan vcudunu uyuturucu zellii varken, metil alkol insan vcuduna az miktarda alndnda krle, bu miktarn artna bal olarakta lme yol aabilir Metil alkoln etkisi

Metil alkol azdan alndktan ortalama 30-60 dakika sonra kanda en yksek seviyeye ular. Metil alkol vcutta metabolizma sonucu formaldehit ve Formik aside dnr. Toksisitesi de Formik asidin oluturduu Asidoza baldr.Asidoz sonucu retinada sinir tahribat ve buna bal olarak krlk ve daha ileri safhada lm meydana gelebilmektedir.

Metil alkol, vcutta metabolizmaya uramad zaman zararsz ve sadece sarho edici bir etkisi bulunmakla birlikte, vcutta dnt formik asit zehirlenmeye neden olmaktadr. Kandaki dzeyi 20 miligram/100ml stnde olan dozlar toksik, yani zehirleyici doz olarak kabul edilmektedir. 40 miligram/100ml st ok ciddi bozukluklara yol amakta, 80-100 miligram/100 ml dzey genellikle snr dzeyi olarak kabul edilmektedir. Dier bir deyile iilen metil alkol miktarna bal olarak, iilen 4-15 ml miktar krlk, 15-100 ml dozda lm meydana gelebilmektedir. Zehirlenme Belirtileri

Metil alkol alndktan sonra ilk 5 saatte sarholuk ve gastrit olarak karmza kar. 30 saatten sonra ciddi metabolik asidoz (biriken asit nedeniyle kann pH deerinin asit hale gelmesi) geliir. Asl zehirlenme belirtileri metil alkol almndan 10-24 saat sonra grlmeye balar. Toksisite, oluan asidozun derecesine baldr ve balca aadaki belirtiler ortaya kar: Bilin bulankl, denge ve hareket bozukluu, Ba ars, Bulant, kusma, iddetli karn ars, Srt, kol ve bacaklarda ar, Grme bozukluu ve daha sonra krlk, Tedavi edilmedii taktirde metabolik asidoz, koma ve solunum durmas sonucu lm.

Etil alkoln etkisiMerkezi sinir sistemini basklayan etil alkol sizi gevetir ve beyindeki kontrol merkezlerini de basklad iin kendinizi kontrol etme yeteneiniz azalr.Fazla alkol alrsanz konumanz ve kaslarnz arasndaki btnlk bozulabilir. Ar miktarda alnan alkol uykuya ve baz durumlarda beyindeki yaamsal merkezleri ileri derecede basklayarak, yaam tehdit eden bir komaya neden olabilir.

Kolonya retimi ve tarihiTarihi

Eski verilere gre ilk defa 1690da Almanyann Kln ehrinde yaayan Jean Paul Feminis adl bir seyyar satc yapmtr. Bu ahs kolonyay yapt reeteyi Giovanni Antonio Farina adl birisine brakm, o da yeeni Giovanni Maria Farineya vermitir.Giovanni Maria kolonya yapm zerinde alm ve ho lavanta suyu adyla ilk kolonyay yapmtr. Bundan sonra kolonya yapm ii Kln (kolonya) ehrinde gelimitir. XIX. yzyl balarnda kolonya yapm Fransaya gemi ve Eau de Cologna (kolonya suyu) ad ile retilmitir. Bundan sonra da bu ho kokulu svy dnya kolonya olarak tanmtrTm zamanlarn en yaygn kullanlan tuvalet malzemesi olarakta bilinen kolonya ilk gelitirildii yllarda gnmzden farkl olarak kozmetik deil, tbbi amala kullanlyordu. O gnlerdeki formlyle biberiye, portakal iei, bergamot ile limondan oluan ve ferahlatc zellii yznden rabet gren karm, sindirim sistemi rahatszlklarnda eker zerine damlatlarak alnyor ya da araba kartrlarak iiliyordu. Antiseptik zelliinden tr az alkalamada, yara temizliinde kullanlyor, kas ve eklem arlar iin harika bir friksiyon solsyonu oluyordu.Cilde srldkten sonra ierisinde bulunan alkoln hzla buharlamas ve bu srada buharlaan alkol molekllerinin evrelerinden s ekmesi zerine kullanan kiiye bir serinlik vermesi zerine genelde ferahlamak iin kullanlr. Bunun dnda keskin kokusu sebebi ile ayltc zellii vardr.

Kolonyann Osmanl topraklarna girii, II. Abdlhamid dneminin ilk yllarna rastlar. O dnemde ithal edilen rnler arasnda Farina'nn Eau de Cologne'u da bulunmaktayd ilk "yerli kolonya" acaba ne zaman retilmiti? Trkiyede kolonya retimi

Bu soru bizi Osmanl topraklarnda ilk triyat fabrikasn 1882'de kuran Ahmet Faruki'ye gtryor. Faruki, birok mstahzar gibi kolonyay da lkemizde ilk olarak reten kiidir. Ahmet Faruki o dnemlerde halk tarafndan "odikolon" olarak adlandrlan Eau de Cologne'a "kolonya" adn verir.Trkiye'de ise ilk 1912 ylnda, Sleyman Ferit Eczacba tarafndan zmir'de retilen kolonya daha sonraki yllarda Trkiye'de bir sanayi haline gelmitir.

TKden temin edilebilen 2000 2005 yllar arasnda yurtii retim miktarlar, Tablo 1de verilmitir.

Kolonyanasl yaplr ve maddelerin bileim oranlar nedir?

Kolonya dediimiz madde bir eit alkol zeltisinden baka bir ey deildir. Kolonya retmek iin en kullanl alkol etil alkoldr. Metil alkol zararldr ve kullanlmaz. Farkl kokularla kolonya elde etmek iin bu zeltiye eitli esanslar katlr.Kolonya iindeki alkol miktar o kolonyann derecesini verir. rnein 80 derecelik bir litre limon kolonyas elde etmek iin;883 ml. Etil alkole, 15ml limon esansna ver 152ml damtlm suya ihtiyacmz vardr

ncelimon esansn etil alkolde zeriz. Sonra zeltiye damtlm su (saf su) ekleyerek zeltiyi bir litreye tamamlarz. Oluturduumuz zeltiyi zel bir bezde szeriz ve kolonyamz artk kullanlmaya hazrdr.