Tersaneler Ve Gemi Üretimi

8/14/2019 Tersaneler Ve Gemi retimi

1/18

1

11. TERSANELER VE GEM RET M 11.1 GEM RET M NDE TEMEL KAVRAMLAR

Gemi retimi ham, yar ilenmi ve ilenmi malzeme, makina ve tehizat n

belirlenmi bir tasar ma gre ve planl olarak bir araya getirilmesi ve ilenmesi sonucu ortaya

ilevsel bir rnn, yani bir geminin ortaya kar lmas ilemidir. Bu ilemlerin yap ld

tesise tersane (= shipyard) denir.

Tarihsel olarak bak ld nda 20. asr n balar ndaki tersaneler gemide bulunan btn

makina ve tehizat da reten; yani kazanlar, pistonlu buhar makinalar , rgatlar, vinler,

bumbalar, ambar kapaklar , mobilya gibi tm unsurlar n imal edildii tesislerdi. Bu yzden

Hali Tersanesi gibi eski tesislere bak ld nda buralarda gayet byk dkmhane,

marangozhane ve makina atelyesi gibi tesisleri grmek mmkndr. Zaman ierisinde bu tr

retimin ekonomik olmad grlerek tersanelerin ilev ve aranjmanlar deimitir. Bugn

tersaneler dorudan retim ve montaj n bir arada yrtld tesisler haline gelmitir.

Ynetsel ynden bak ld nda tersaneler para, igc, malzeme ve makinalar n planl

bir anlay ile ynetildii tesislerdir. Bu tr bir ynetimin baar l olmas tersane ierisinde

bilgi, malzeme ve i ak lar n n doru ve tesise uyumlu olarak gerekleirilmesini gerektirir.

Bilgi ak tersanenin teklif haz rlama aamas nda balar. Hangi gemiye hangi teknik

artnameye uygun ve hangi temin edicileri kullanarak fiyat ve teslim sresi belirlenmesi

hayati nem arzeder. Bilgi ak tasar m gelitirme, sat n alma artnamelerin haz rlanmas ,retim planlamas ve retim resim ve talimatlar n n haz rlanmas yle devam eder ve test-kabul

planlamas ile son bulur. Bu aamalarda yap lan hatalar yanl veya zaman na uygun olmayan

sat n almalar n yap lmas , yanl retim ve boz-yap (= rework) ve teslim gecikmelerine, hatta

geminin kabul edilmemesine sebep olur.

Malzeme ak retimin balamas ve devam ettirilebilirlii ynnden temel unsurdur.

Dolay s yle malzeme temini daima bir plan ve program iinde ynetilir. Bu plan hem gemi

retiminde kullan lan malzeme, makina ve tehizat ve hem de retim iin gerekli sarf malzemelerini (yani elektrot, gaz v.s) ierir. Temin edilen malzemelerin belirliartlar iinde

korunmas gerekir. Dolay s yle stok alan , depo ve ambar ynetimi de malzeme ak

ynetiminin bir paras d r. Malzeme temininde bir k s m sat nalmalar pein ve bir k sm ise

vadeli olarak gerekletirilir; yani irketin sat n alma ve nakit-kredi politikalar n n uyumlu

olmas gerekir. Sipari ve teslimlerde istenen teknik zelliklere (yani teknik artnamelere)

uyumun teminiartt r. Bu uyumun bir blm gemiyi klaslayacak klas kurumununartlar yle

belirlenir ve klas n o malzeme veya tehizata verdii belgeyle belgelenir. Dier teknik artlar


2/18


3/18

3

Bu temel blmleme ilemiyle birlikte bir rn ve retim hiyerar isi yarat l r.

Yarat lan hiyerar i retimdeki normal ncelik s ras n (= precedence) ve grup teknolojisi

kullanmay temel al r. Grup teknolojisinde gaye ayn retim aralar ve yntemlerle birbirine

benzer alt-rn yaratmak ve bir tr seri imalat ortam yaratarak verimi artt rmakd r.

Modern retimde ana gaye fabrikasyon ilemleri sonucunda donat lm ve boyanm

bloklar n nihai montaja haz r edilmesidir. Tersane stok sahas na al nan levha ve profiller nce

yzey haz rlama ilemlerinden geirilir. Yap lan yzey temizleme ve koruyucu boya (=

primer coating) uygulamas ndan sonra kesim ve ekillendirme ilemine tabi tutulur.

Haz rlanm paralar n kaynat lmas yle paneller, elemanl paneller, kk gruplar ve alt

gruplar oluturulur. Alt ve kk gruplar n bir araya getirilmesiyle matris yap lar, gruplu

paneller, alt blok ve bloklar oluturulur. Buekilde ortaya kan elik retim kademeleriekil

11.2de verilmitir.

Gemi tehizleme ve donat m faaliyetleri de (boru, makine, kablo, elik donat m gibi)

bir hiyerar i izler. Yntem donat m mmkn olduunca blok aamas nda gerekletirmektir.

Hiyerar ik ynden donat m kademeleri; Donat m paralar , Donat m kk gruplar , Donat m alt gruplar ve Donat m niteleri

olarak tan mlanabilir ve bu kademeler ekil 11.3denekil 11-7ye kadar gsterilmektedir.

Modern gemi inaat nda donat m nite zerinde (= on unite), blok zerinde (= on

block) ve gemi zerinde (= on board) olmak zere safhada gerekletirilir ve bu deiik tr

donat mlar ekil 11-8deematik olarak gsterilmitir.

Trkiyede pek uygulamas olmamakla birlikte bitmi bloklar boya atelyesine

gtrlr ve kaynat lacak ular civar ndaki paylar haricinde kontroll iklimartlar alt nda

boyan rlar. Trkiyede boyama ileri btn s cak ilemleri bitiminden sonra k zak zerindegerekletirilir.


4/18

4

ekil 11.2 elik tekne analiz ve retim kademeleri


5/18

5

ekil 11.3 Donat m paralar


6/18

6

ekil 11.4 Donat m kk gruplar


7/18

7

ekil 11.5 Donat m alt gruplar


8/18

8

ekil 11.6 Donat m gruplar


9/18

9

ekil 11.7 Donat m nitesi


10/18

10

ekil 11.8 Kademeli donat

m tipleri


11/18

11

11.3 TERSANE RET M TES SLER

Bir tersanede bulunan retim tesisleri tersane alan k s tlar iinde retim mant n n

yans t lmas isteklerinin mevcut finansal olanaklarla kar lanmas n n yans mas d r. Genelde i

ak tersane geometrisine uyarlanmak zorundad r. ekil 11.9da bir tersanedeki elik retim

tesislerinin I, L ve U tipi ak kullan larak alternatif dizayn olas l klar n gstermektedir.

Tesis ii ak daha komplike hale geldiinde kald rma ve ta ma faaliyetlerinin organizasyonu

daha sorunlu olmaa balar.

ekil 11.10da Japonyadaki Sumitomo Oppoma tersanesinin yerleimi grlmektedir.

Malzemesini denizden alan tersanede stok sahas r ht m n hemen yan nda

konuland r lm t r. Stok sahas k nda kumlama (= shot blasting) ve koruyucu boya

tesisiyle malzeme kesme ve n haz rlama atelyesine (= sub-assembly) gitmektedir. n

montaj bitmi unsurlar n blok montaj yerine (= block assembly shop) gnderilmektedir. Boru

ve tehiz atelyeleri (=Pipe shop & Outfitting unit shop) kuru havuzun dier yan nda

konuland r lm ve bylece hem blok montaj atelyesiyle kuru havuza ve hem de nihai

donat m r ht m na hizmet verilebilmektedir. Bitmi bloklar kuru havuzda birletirilip

donat larak yzdrlmekte ve tehiz r ht m nda son ilemlerini grmektedir. Benzer bir

anlay la kurulumu olan Mitsubishi Kyogi tersane yerleimi iseekil 11.11de gsterilmitir.

Tersanelerde retim ve ta ma hizmetlerinde kullan lan aralar ve sistemlerin baz lar

Ekde gsterilmitir.


12/18

12

ekil 11.9 I, L ve U Tipi tesis rnekleri


13/18

13

ekil 11.10 Sumitomo Oppama tersanesi yerleimi

ekil 11.11 Mitsubishi Kyogi tersanesi yerleimi


14/18

14

11.4 RET M YNET M Tersanelerde gemi ina ve onar m faaliyetlerinin istenilen srete ve ngrlen

maliyetler ierisinde gereklenebilmesi iin planlanm bir uygulaman n srdrlmesi gerekir.

Plan ngrlen bir iin gereklemesi iin gerekli srecin ve bu srecin her aamas nda

kullan lacak kaynaklar n belirlenmesi ilemidir. Kullan lacak kaynaklar igc, makina ve

tesis ile sat nalma kalemlerinin tmn ierir. Dolay s yle bir iletmede yap lan planlaman n

tesisin mevcut olan ve elde edebilecei tesis kapasitesini de gznnde bulundurmas gerekir.

Kapasitenin mevcut veya planlanan ilerle kullan m analizi bize kapasite plan n verir.

Kapasite stde kullan m talepleri fazla mesai veya d tan kiralama gibi maliyeti artt r c

nlemler gerektirir. Dolay s yle i planlar kapasite dengelenmesi iin deiiklie tabi tutulur.

Planlar n tarihlendirilmeleri yani gerek bir zaman sreci ierisinde gereklenmesi iin

dntrlm haline programlar denir.

Planlama ileminin temelinde yap lacak iin kademelere blnmesi ve kademelerin

ncelik (= precedence) s ras na gre s ralanmas d r. Bir ift-dip blokunun retim kademeleri

ekil 11.12de gsterilmektedir. Burada A, B ve C kademeleri ileme dahil edilmemitir.

Balang cta drt ilem beraberce ve paralel olarak ilerlemektedir; sintine erisel panelinin

braketiyle beraber haz rlanmas , dip ve idip panellerinin elemanl panel olarak montaj ve

tulani-dek n birletirme ilemleri. Bu n aamalar n tamamlanmas sonucu, iki paralel

ilem yrr. Bunlar idip paneline dek ve tulanilerin montaj ve dip sac na sintine levhas ve dein son k sm n n montaj d r. Bu aaman n tamamlanmas yle idip alt blou ters

dndrlerek dip alt blou stne monte edilerek kaynaklan r ve blok retim ilemi

tamamlanm olur. lemin yap l s ras ncelii, ilemin yap m iin gerekli A, B ve C

kademesi elemanlar malzemesi, istenen montaj gerekletirmek iin gereken kaynak

makinalar , elektrotlar, retim jigleri, kreyner ve al anlar ise kaynak ihtiyac n belirler

ekil 11.12 ift dip Bloku montaj hiyerar isi


15/18

15

Planlama faaliyeti bu tr alt rn retimi faaliyetlerinin srelerini gznne alarak

ncelik s ras iinde bir araya getirilmesi olarak ortaya kar. Pratikte en ok kar la lan plan

gsterim tipleri ubuk diyagramlar (= Gantt chart) ve a planlar d r (= network plans).ekil

11.13de bir faaliyet ile ilgili a plan gsterilmektedir. Burada daire iinde yaz lan dm

noktalar bir ilemin balang veya bitimini, ok bir aktiviteyi ve ok zerindeki say ise

aktivite sresini gstermektedir. Kare iindeki rakamlar ise en erken ve en ge balang

(veya bitim) srelerini gstermektedir.ayet bu sreler eitse bu faaliyet kritik faaliyet ve

kritik faaliyetlerin oluturduu balang biti srecine kritik yol (= critical path) denir.

ekil 11.13 Bir a plan ve kritik yol

Ayn sreci bir ubuk diyagram halinde gsterebilir ve bu diyagrama histogram

eklinde ic talebini de yans tabiliriz. Bu takdirde bir tr kapasite kullan m plan da elde

edilmi olur. Bu kapasite yklemesi uygun olmad takdirde kritik yol zerinde olmayan

aktivitelerin balang ve bitim tarihlerini deitirerek kapasite dengelemesi yapmak

mmkndr. ekil 11.14de ubuk diyagramlar ve kapasite dengelenmesi ilemi

gsterilmektedir.

Gemi inaat nda maliyet oluturulan unsurlar n nemli bir blm d tedarikilerden

al nd ndan malzeme ihtiya planlamas , yani hangi malzeme, makina veya tehizata

retimin hangi aamas nda ihtiya duyulaca ve ihtiya duyulan malzemenin o sre iinde

temin edilip edilemeyeceinin belirlenmesi ok nemli bir unsurdur. rnein bir ana

makinan n sipari teslim sreci 10 veya 12 ay srebilir. Tedarii uzun sren bu gibi

malzemelere uzun bekleme sreli kalemler (= long lead time items) denir. retim

planlamas nda tedariinde k s t olan bu tr unsurlar n teslim sresi yans tl r ve tersane bir

malzeme ihtiya planlamas (= material requirements planning) yapar.


16/18

16

ekil 11.14 Kapasite dengeleme ve ubuk diyagramlar

Btn bu planlama ilemleri tamamland nda tersane maliyet (= cost) ve nakit ak

planlar n (= cash flow planning or forecasts) haz rlar. Ortaya kan nakit talepleri ya

kontratlar n gelirleriyle veya k sa orta vadeli banka kredileriyle kar lan r. uras asla

unutulmamal d r ki endstriyel irketler ounlukla zararlar dolay s yle deil, borlar n

eviremedii iin iflas eder. Dolay s yle nakit ak planlamas ve gerekli nlemlerin al nmas

tersaneler iin hayati nem arzeder.

Tersane ynetimi btn bu plan ve plan uygulama faaliyetlerini ynlendirmek,

uygulamak, uygulamay takip tmek ve gerekli dzeltici nlemleri yrrle koymakla


17/18

17

grevlidir. Ayr ca retimi dolayl olarak etkileyen tesis bak m tutumu, insan kaynaklar

ynetimi ve muhasebe gibi nemli faaliyetlerini de srdrlmesi gerekmektedir. Tarihsel

olarak tersane ynetimi fonksiyonel aa yap s (= functional tree structure management)

eklinde olumutur. Bu yap da bir genel mdre bal olarak Pazarlama ve sat Teknik retim Sat nalma Muhasebe nsan kaynaklar

Bak

mmdrl gibi mdrlkler balan r ve her mdrln alt nda ona bal departman, depo

veya atelye amirlikleri bulunur. Bu amirlere bal efler, eflere bal grup liderleri

bulunabilir. Ayr ca bugn hemen btn tersanelerin EN ISO 9001 kalite sertifikas sahibi

olmas gerektiinden, her tersane de dorudan genel mdre bal bir kalite mdr bulunur.

Ancak bu yap esneklii azaltt ve mteri odakl al may tevik etmedii iin

zaman ierisinde matris tipi yap (= matrix type organisational structure) olumutur. Bu

yap da mevcut yap tersane ii temin edicileri temsil eder. Buna kar tersane ii al c lar n

temsilen bir proje ekibi oluur. Proje lideri i ve d imkanlar n en verimli ve karl olarak

kullan m ile grevlidir.

Trkiyede zel sektr tersaneleri merkez kadrolar minumumda tutmak zere

yap land ndan ve retim faaliyetlerinin nemli bir blm taeronlar taraf ndan realize

edildiinden matris tipi yap lanmaya ok daha uygundur. Askeri tersaneler, fonksiyonel yap

ierisinde al rlar.


18/18

Documents

Tersaneler Ve Gemi Üretimi