Anadolu Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri ... · Tesis planlama konusunun uygulanması, basit kontrol listelerinden karmaşık matematiksel modellere kadar geniş bir

Anadolu ÜniversitesiMühendislik FakültesiEndüstri Mühendisliği Bölümü

Doç. Dr. Nil ARAS

ENM411 Tesis Planlaması

2015-2016 Güz Dönemi

Tesis (facility)

Tesis : Belli bir iş için kurulmuş yapı

Tesis etmek : Kurmak, temelleştirmek

to facilitate : Kolaylaştırmak

Tesis : Belli bir işin daha kolay yapılması için

düzenlenmiş olan araçlar

Doç. Dr. Nil Aras, ENM411 Tesis Planlaması, 2015-2016 Güz Dönemi

2

Tesis örnekleri Binalar, fabrikalar


3

Tesis örnekleri

Atölyeler


4

Tesis örnekleri

Tezgahlar, techizatlar


5

Tesis örnekleri

El aletleri


6

Tesis örnekleri

Tesisat (ağ veya şebeke)


7

Tesis örnekleri

Taşıma –yükleme araçları

Hizmet kesiminde vezne, ameliyathane vb. bölümler

Herhangi bir bir iş için ayrılmış alanlar


8

Tesis Planlamasının (TP) Önemi

Çok eskiden beri popüler bir konu...

Canlılardaki milyonlarca içgüdüsel faaliyet, yer seçimi ve

yerleşim düzenlemesi ile ilgilidir.

Geçen yüzyılda sanayi toplumuna, günümüzde de sanayi

ötesi topluma geçişin getirdiği büyük ve ani değişimler,

yerleşim problemlerini gelenekler ve alışkanlıklarla

çözülemeyecek hale sokmuştur.

Ekonomide sanayi sektörünün yerinin daralıp, hizmet

sektörünün gelişmekte olmasıyla “fabrika düzenleme”, “yer

seçimi” vb. terimlerin yerini daha geniş kapsamlı “Tesis

Planlaması” terimi almıştır.


9


Günümüzde planlanan tesisler, bir organizasyonun Tedarik

Zinciri Mükemmelliğine (Supply Chain Excellence) erişmesine

yardım etmek zorundadır.

Ürün, süreç veya tesis tasarımını ilgilendiren problemlerin

çözümü, diğer işletme problemlerine göre daha uzun süre ve

masraf gerektirir.

Ancak bu çözümlerin getireceği kazançlar da daha büyük

olmaktadır.


10


Büyük yatırım gerektirir.

Kuruluşun hareket

serbestliğini yıllarca

kısıtlayacak olan uzun ve

orta dönemli stratejik

kararlara dayanır.

Tesis büyüklüğü (kapasite)

/ tesis yeri seçimi / tesis içi

yer düzenlemesi /

malzeme aktarma

sistemlerinin tasarımı


11

Tesis planlaması

Tesis yer seçimi

Tesis tasarımı

Tesis sistemleri

Tesis içi yerleşim

düzenlemesi

Malzeme aktarma sistemi


12

Birimler arasındaki hiyerarşik ilişki

Sanayi kompleksi

Fabrika

Atölye

İş merkezi

Tezgah


13

Bir tesis kendinden daha

büyük bir tesisin “alt tesisi”

olabilir ya da kendisi de

daha küçük tesislerin bir

araya gelmesiyle ortaya

çıkabilir.

Tesis

Tesis sadece bir alan ve buradaki fiziki donanımdan

ibaret değildir.

Tesisi tasarlayan, kuran, ayarlayan, çalıştıran, kullanan,

bakımını yapan ve gerekirse değiştiren insanlar; tesisin

çalıştırılmasına yön veren bilgi, deneyim, talimat gibi

elle tutulamayan, gözle görülemeyen unsurlar da

bütünün parçalarıdır.


14

Tesis, bir üretim veya hizmetin bazı süreçlerinin veya

tamamının yapıldığı yer ve –varsa- buradaki üretimde

kullanılan araçları da kapsayan genel bir kavramdır.

Bir üretim işletmesi için tesis planlaması, üretim tesisinin

üretimi en iyi nasıl gerçekleştireceğini tayin etmektir.

Tesis planlama konusunun uygulanması, basit kontrol

listelerinden karmaşık matematiksel modellere kadar geniş

bir alanı kapsamaktadır.


15


17

1. Tek noktada yoğunlaşmış tesisler

2. Alana düzgün dağılmış tesisler

3. Sonlu sayıda noktada yoğunlaşmış tesisler


18

1. Tek noktada yoğunlaşmış tesisYer seçimi problemleri

Tesisin büyüklüğü, yerleşimin yapılacağı bölge büyüklüğü yanında çok çok küçüktür (ihmal edilecek kadar).

A, B, D ve E tesisleri, planda birer nokta ile gösterilir

AE

D

B


19

A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K ve L depoları haritada birer nokta


20

Alt tesislerin alana düzgün olarak dağıldığı ve alanın her noktasının aynı değere sahip olduğu varsayılır.

A, B, C, E ve F tesisleri, (genellikle) birer dikdörtgen ile gösterilir.

A B

C E FYOL

2. Alana düzgün dağılmış tesisler


21

3. Sonlu sayıda noktada yoğunlaşmış tesisler

Dikdörtgen dışı şekiller vardır (L gibi)

Alanlar birim karelerle, harflerle temsil edilir.

A, B, C ve D tesisleri, birim hücrelerle (birim karelerle) gösterilir.

AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAABBBBBBBBBBBDDDDDDDDBBBBBBBDDDDDDDDCCCCCCCDDDDDDDDCCCCCCC


22

AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAABBBBBBBBBBBDDDDDDDDBBBBBBBDDDDDDDDCCCCCCCDDDDDDDDCCCCCCC

I II

III IV


23

ÖRNEK: Birim karelerle gösterim 10 x 10 ?

DE

C

BA

2231

YOL

8

7

70

22

33

28 24

50

D EC

BAYOL


24

BÖLÜM GERÇEK ALAN BİRİM KARE ALANI

GERÇEK ALANDAN SAPMA

A 539 500 -39

B 791 900 +109

C 616 600 -16

D 654 600 -54

E 270 200 -70

YOL 630 700 +70

TOPLAM(70x50)

3500

(35x100)

3500

Duyarlılık Sadelik DENGESİ

25

1. Tesislerin birbirine en yakın noktalarına göre (iyimser)

2. Tesislerin birbirlerine en uzak noktalarına göre (kötümser)

3. Alan ağırlık merkezlerine göre

4. Malzeme alma/bırakma (a/b) noktalarına göre



26

1. En yakın noktalar arası (iyimser)


27

2.En uzak noktalar arası (kötümser)


28

3. Alan ağırlık merkezleri arası (ortalama)


29

4. Alma/Bırakma noktaları arası

a/b

a/b


30

1. Kuşuçuşu (KU) / Öklid / Düz [Euclidean]

2. Dikdoğrusal (DD)/ Zigzaglı / Manhattan / Şehir içi

[Rectilinear]

3. Kuşuçuşunun karesi (KUK) [Squared Euclidean]

4. Tchebychev Uzaklığı


31

1. Kuşuçuşu (KU) / Öklid / Düz [Euclidean]

İki noktayı birleştiren en kısa yol bir doğru parçasıdır İki nokta arasında engel olmayan durumlar, arazi

haritaları üzerindeki yer seçimi problemleri için uygun.


32


33

2. Dikdoğrusal (DD)/ Zigzaglı/Manhattan/ Şehir içi [Rectilinear]

Şehir içi veya atölye içi yollar gibi birbirini dik olarak kesen yol şebekelerinin kullanılmasını gerektiren durumlar.

AaB=AbcdefgB=vb.

A

Ba

bc

de

fg hKuş Uçuşu

Dikdoğrusal 1

Dikdoğrusal 2


34


35


36


37

3. Kuşuçuşunun karesi (KUK) [Squared Euclidean]

Yorulma, güç kaybı gibi, maliyetlerin uzaklığın karesi ile orantılı olarak arttığı varsayılan durumlar

(maliyet uzaklık2)

Kuşuçuşu uzaklığın karesi alınır.


38


39

4. Tchebychev Uzaklığı

Bazı durumlarda boyutlardan biri diğerlerinden çok daha önemlidir.

Aa<<aB olsa, A ve B arasındaki uzaklığı aB belirler.

B

A

a


40

Tchebychev uzaklık ölçümünün kullanılacağı bir örnek: Köprülü vinçler

Köprü, şaryo, kanca hızları farklı ise taşıma süresini, en uzun yol hangi doğrultuda alınıyorsa o belirler.


41


42

n boyutlu uzayda iki nokta A ve B olsun.A=(a1,a2,...,an) ve B=(b1,b2,...,bn)

p, ölçüm şeklini belirleyen bir parametreBoyut numarası iBoyutun ağırlığı wi

İki nokta arası uzaklık ℓp

p1

p

ib

ia

iw

pl

n

1i


43

Düzlemde iki nokta:A = (xa, ya) ve B = (xb, yb)

n=2 p, ölçüm şeklini belirleyen bir parametre Boyut numarası i Boyutlara verilen ağırlıklar aynı olsun İki nokta arası uzaklık ℓp

p1

YYXXp1

babapl

p1

p

ib

ia

p1

p

ib

ia

iw

pl

p

ba

p

ba

p

22

p

11

2

1i

n

1i


44

p=1 için, uzaklık ölçümü DİKDOĞRUSALDIR.

babaDD YYXXl

p1

p

ba

p

bap YYXXl


45

p=2 için, uzaklık ölçümü KUŞUÇUŞUDUR.

p1

p

ba

p

bap YYXXl

2ba2

baKU

2

ba

2

baKU

YYXXl

YYXXl


46

KUŞUÇUŞUNUN KARESİ alınırsa,

KUK uzaklığı bulunur.

22

ba

2

baKUK YYXXl

2ba2

baKUK YYXXl


47

B

A

a

l Enb x x y yt a b a b ,

p= TCHEBYCHEV uzaklığına karşı gelir.


48

1<p<2 için, uzaklık KU’dan fazla, DD’dan azdır.

Fiziki uzaklıklar gerçekte tam anlamıyla KU olmadığı gibi, DD da değildir.

p1

p

ba

p

bap yyxxl

A

B

p

C


49


50

Minkowsky ve özel durumlar

( p>0 ) değerleri

p=1, dikdoğrusal

p=2, kuş uçuşu

p=2 ‘nin karesi, KUK

p=, Tchebychev

l x x y yd a b a b

l x x y yk a b a b 2 2

l x x y yk a b a b2 2 2

l Enb x x y yt a b a b ,

Documents

Anadolu Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri ... · Tesis planlama konusunun uygulanması, basit kontrol listelerinden karmaşık matematiksel modellere kadar geniş bir