Embed Size (px)
Citation preview
DIPLOMSKI RAD
ANALIZA BEZBIJEDNOSTI PJEŠAKA NA PODRUĈJU
OPŠTINE LUKAVAC
STUDENT: MENTOR:
Damir ALJUKIĆ Doc. dr Tihomir ĐURIĆ
DOBOJ, 2014.
2
SADRŢAJ
UVOD ............ ...................................................................................................................... 4
1. ODREDBE IZ ZAKONA KOJE SE ODNOSE NA PJEŠAKE ....... .................................. 5
2. PJEŠAĈKA INFRASTRUKTURA ............... ...................................................................... 9
2.1. Površine za ĉekanje ispred pješaĉkih prelaza ........... .......................................................... 11
2.2. Pješaĉki prelaz-zebra ............ .............................................................................................. 11
2.3. Objekti pješaĉkog prelaza ....... .............................................................................................. 13
2.4. Pješaĉki prolaz ........... .......................................................................................................... 13
2.5. Pasarele .......... ...................................................................................................................... 15
2.6. Pothodnici ...... ...................................................................................................................... 15
3. GEOGRAFSKO-SAOBRAĆAJNE KARAKTERISTIKE OPŠTINE LUKAVAC .......... 17
3.1. Geografske karakteristike opštine Lukavac ........................................................................... 17
3.2. Saobraćajne karakteristike opštine Lukavac ............... .......................................................... 18
4. INTERAKCIJA VOZILO-PJEŠAK ................................................................................... 19
4.1. Kolizija izmeĊu vozila i pješaka ............................................................................................ 20
4.2. Uĉesnici u saobraćajnoj nezgodi sa pješacima ...................................................................... 25
4.3. Mjesta kolizije izmeĊu pješaka i motornih vozila ................................................................. 29
4.4. Naĉin kontakta izmeĊu pješaka i motornih vozila ................................................................. 29
4.4.1. Utjecajni ĉinioci .............................................................................................................. 29
4.4.2. Tipovi sudara i neformalno ponašanje ............................................................................ 31
4.5. Ozbiljnost pješaĉkih sudara ................................................................................................... 32
4.6. Lakše i teţe povrijeĊeni pješaci ............................................................................................. 33
4.7. Pješaci poginuli u saobraćajnim nezgodama ......................................................................... 34
5. PROPUSTI USLJED KOJIH NASTAJU SAOBRAĆAJNE NEZGODE ......................... 36
5.1. Analiza propusta vozaĉa u segmentu sigurnosti pješaka ....................................................... 36
5.2. Analiza propusta pješaka u segmentu njegove sigurnosti ...................................................... 37
5.3. Analiza propusta na cestovnoj infrastrukturi u segmentu sigurnosti pješaka ......................... 38
5.4. Analiza propusta okoline u segmentu sigurnosti pješaka ...................................................... 38
6. DJECA KAO POSEBNO OSJETLJIVA KATEGORIJA PJEŠAKA ............................... 39
6.1. Tipiĉne situacije u kojima djeca najĉešće stradaju u saobraćaju ............................................ 40
6.2. Poduzimanje konkretnih akcija .............................................................................................. 45
7. PROGRAMI I MJERE ZA POVEĆANJE SIGURNOSTI PJEŠAKA .............................. 46
7.1. Edukacija pješaka ................................................................................................................... 46
7.2. Osnovna škola kao faktor saobraćajnog obrazovanja i vaspitanja ......................................... 47
7.3. Kampanja „Spasimo pješake“ ................................................................................................ 48
8. ANKETA .............................................................................................................................. 50
8.1. Pojam ankete .......................................................................................................................... 50
8.2. Anketni list ............................................................................................................................. 51
8.3. Šta je anketa pokazala ............................................................................................................ 60
9. ZAKLJUĈAK ...................................................................................................................... 61
10. LITERATURA ..................................................................................................................... 63
3
11. POPIS SLIKA, TABELA I GRAFIKONA ......................................................................... 64
11.1. Popis slika ................................................................................................................. 64
11.2. Popis tabela ............................................................................................................... 64
11.3. Popis grafikona ......................................................................................................... 65
4
UVOD
Prema Zakonu o osnovama sigurnosti na putevima u Bosni i Hercegovini, pješak je lice
koje uĉestvuje u saobraćaju a ne upravlja vozilom, niti se prevozi u vozilu ili na vozilu, lice
koje vlastitom snagom gura ili vuĉe vozilo, ruĉna kolica, djeĉije prevozno sredstvo, bicikl, moped
ili pokretna kolica za nemoćna lica, lice u pokretnoj stolici za nemoćna lica koju pokreće
vlastitom snagom ili snagom motora, ako se pri tome kreće brzinom ĉovjeĉijeg hoda, kao i lice
koje klizi klizaljkama, skijama, sankama ili se vozi na koturaljkama.
Prva saobraćajna nezgoda u kojoj je pješak smrtno nastradao desila se u Londonu 1896. godine.
Tada je istragom utvrĊeno da se jedan neoprezni vozaĉ kretao prevelikom brzinom u to vrijeme od
ĉak 12 km/h (Lipovac, 2008). Saobraćaj se svakim danom sve više razvija. Porast saobraćaja i
usloţnjavanje saobraćajnih situacija prouzrokovalo je povećanje ugroţenosti svih kategorija
uĉesnika u saobraćaju, a naroĉito pješaka kao najranjivije kategorije uĉesnika u saobraćaju. U
starosnoj strukturi pješaka najizloţeniji riziku u saobraćaju su školska djeca od 7-14 godina starosti
koji svakodnevno na putu od kuće do škole i obrnuto uĉestvuju u saobraćaju. Djeca spadaju u grupu
najugroţenije kategorije uĉesnika u saobraćaju
Djeca pješaci su najzastupljeniji u ukupnom broju nastradale djece. U ukupnom broju nastradale
djece, djeca pješaci uĉestvuju sa oko 63%, djeca putnici sa oko 29% i djeca vozaĉi bicikla sa oko
8%. Djeca uzrasta 8-14 godina izloţena su većem riziku za 3,2 puta od rizika kojem su izloţeni
njihovi roditelji starosti 26-35 godina. Ukoliko roditelji ovo ne znaju oni po sopstvenom osjećaju
rizika ocjenjuju i bezbjednost djece, pa im vjerovatno zato ne obezbjeĊuju dovoljnu zaštitu u
saobraćaju. U prosjeku u saobraćajnom prostoru veliĉine Bosne i Hercegovine, svake godine zbog
posljedica saobraćajnih nezgoda, pogine dva razreda djece, povrijeĊenih bude za oko jednu veću
osnovnu školu. Ovakav, naţalost, tragiĉan statistiĉki podatak govori o pogubnim posljedicama tih
nesreća na populaciju djece i mladih i društva u cjelini.
Usljed nedostatka adekvatno izgraĊenih pješaĉkih površina, kao i usljed sve veće saobraćajne
nekulture u Bosni i Hercegovini, uoĉio sam potrebu da analiziram na koji naĉin se to kreću pješaci,
te kakav odnos imaju sa ostalim uĉesnicima u saobraćaju.
5
1. ODREDBE IZ ZAKONA KOJE SE ODNOSE NA PJEŠAKE
Zakon o osnovama sigurnosti saobraćaja na putevima u Bosni i Hercegovini sastoji se od
razliĉitih odredbi i smjernica, koje se moraju poštovati, pa se tako jedan njegov dio odnosi i na
kretanje pješaka, kao uĉesnika u saobraćaju. Ovim Zakonom utvrĊuju se osnovni principi
meĊusobnih odnosa i ponašanja uĉesnika i drugih subjekata u saobraćaju. Stoga ćemo u nastavku
definisati sve pojmove vezane za pješaka, pješaĉku infrastrukturu, prava, obaveze pješaka, kao i svih
drugih uĉesnika koji su u koliziji sa pješacima, a koji su obuhvaćeni pomenutim zakonom.
Pod osnovnim odredbama podrazumijeva se definisanje baznih termina, kada je u pitanju pješak,
njegova infrastruktura. Kroz ĉlan 9, pomenutog zakona definisani su sljedeći pojmovi:
- obilježeni pješački prijelaz je dio površine kolovoza namijenjen za prelaţenje pješaka preko
kolovoza, obiljeţen oznakama na kolovozu i odgovarajućim saobraćajnim znakom;
- pješačka zona je ureĊena saobraćajna površina namijenjena za kretanje pješaka u kojoj je
dozvoljeno kretanje motornih vozila s posebnim odobrenjem;
- pješačko ostrvo je uzdignuta ili na drugi naĉin obiljeţena površina koja se nalazi na
kolovozu i koja je odreĊena za privremeno zadrţavanje pješaka koji prelaze preko kolovoza,
ili ulaze u vozilo i izlaze iz vozila javnog saobraćaja;
- pješak je lice koje uĉestvuje u saobraćaju, a ne upravlja vozilom, niti se prevozi u vozilu ili
na vozilu, lice koje vlastitom snagom gura ili vuĉe vozilo, ruĉna kolica, djeĉije prijevozno
sredstvo, bicikl, bicikl s motorom ili pokretna kolica za nemoćna lica, lice u pokretnoj stolici
za nemoćna lica koju pokreće vlastitom snagom ili snagom motora, ako se pri tome kreće
brzinom ĉovjeĉijeg hoda, kao i lice koje klizi klizaljkama, skijama, sankama ili se vozi na
koturaljkama;
- trotoar je posebno ureĊena saobraćajna površina namijenjena za kretanje pješaka, koja nije u
istom nivou s kolovozom puta, ili je od kolovoza odvojena na drugi naĉin;
- učesnik u saobraćaju je lice koje u saobraćaju na putu upravlja vozilom ili se nalazi u vozilu
ili na vozilu, koje tjera, vodi ili jaše ţivotinju koja se kreće putem, kao i pješak ili lice koje
svoje poslove i radne zadatke obavlja na putu;
- zona smirenog saobraćaja je podruĉje u naselju, obiljeţeno propisanim saobraćajnim
znakom, u kojem se vozila ne smiju kretati brzinom većom od brzine hoda pješaka zbog
dozvoljenog kretanja pješaka i djeĉije igre.
Kroz zakon o osnovama sigurnosti na putevima u Bosni i Hercegovini susrećemo se i sa poglavljem
o pravilima saobraćaja. Saobraćajna pravila obuhvataju: Opće odredbe, brzinu, saobraćaj na
raskrsnici, preticanje i obilaţenje, zaustavljanje i parkiranje, presijecanje kolone pješaka, upotrebu
svjetala u saobraćaju, kretanje pješaka, obaveze vozaĉa prema pješacima, te je istima regulisano
kako ponašanje vozaĉa, tako i ponašanje, duţnosti i obaveza pješaka, kao uĉesnika u saobraćaju.
6
Pod općim odredbama, a kroz ĉlan 28, definisano je da je vozaĉ duţan u toku upravljanja vozilom
obratiti paţnju na pješake koji se nalaze na kolovozu ili stupaju na kolovoz; kad prilazi obiljeţenom
pješaĉkom prijelazu, vozaĉ mora upravljati vozilom s naroĉitim oprezom i voziti takvom brzinom da
u sluĉaju potrebe moţe zaustaviti vozilo ispred pješaĉkog prijelaza.
Za preticanje i obilaženje, ĉlanom 65 odreĊeno je da vozaĉ ne smije preticati drugo vozilo koje se
pribliţava obiljeţenom pješaĉkom prijelazu, ili koje prelazi pješaĉki prijelaz, ili koje je stalo radi
propuštanja pješaka na tom prijelazu.
Ĉlan 69 odnosi se na zaustavljanje i parkiranje, pa je naglašeno da vozaĉ ne smije zaustaviti ili
parkirati vozilo na mjestu na kome bi ono ugroţavalo sigurnost drugih uĉesnika u saobraćaju ili
predstavljalo smetnju za normalno odvijanje saobraćaja ili kretanje pješaka.
U ĉlanu 74 kaţe da se osim u sluĉajevima iz ĉlana 73, ovog Zakona, vozaĉ ne smije parkirati vozilo
naroĉito na:
- trotoaru, odnosno na pješaĉkoj stazi, ako to nije izriĉito regulirano saobraćajnim znakom, a
ako je parkiranje dozvoljeno, mora se ostaviti najmanje 1,6 m širine na površini za kretanje
pješaka s tim da ta površina ne moţe biti uz ivicu kolovoza.
Kada je rijeĉ o presijecanju kolone pješaka, u ĉlanu 80, navedeno je da vozaĉ ne smije vozilom
presijecati kolonu djece, vojnika, pogrebnu povorku i svaku drugu organiziranu kolonu pješaka koja
se kreće po kolovozu.
U okviru Zakona o osnovama bezbijednosti na putevima u Bosni i hercegovini, nailazimo i na
odredbe kretanje pješaka i to u ĉlanu 105:
- Pješak se ne smije, po pravilu, kretati i zadrţavati na kolovozu.
- Ako se pješak kreće po kolovozu, on se mora kretati što bliţe ivici kolovoza, i to veoma
paţljivo i na naĉin kojim ne ometa ili ne spreĉava saobraćaj vozila.
U ĉlanu 106 navodi se da na putu koji ima trotoar ili drugu površinu odreĊenu za kretanje pješaka,
odnosno površinu pored kolovoza pogodnu za kretanje pješaka, pješak je duţan kretati se tim
površinama; da na putu na kojem ne postoji trotoar ili druga površina odreĊena za kretanje pješaka,
odnosno pogodna za kretanje pješaka, a koju pješaci ne mogu koristiti iz bilo kojeg razloga, pješaci
se mogu kretati kolovozom; te da je na kolovozu puta zabranjeno igranje, voţnja djeĉijim biciklom,
romobilom, koturaljkama i sliĉno, kao i sankanje, skijanje i drugo, osim ako je to posebno
dozvoljeno.
7
Ĉlan 107 kazuje da:
- Kad se pješaci kreću kolovozom na javnom putu van naselja, duţni su kretati se uz lijevu
ivicu kolovoza u smjeru kretanja, tako da se kreću jedan iza drugog.
- Izuzetno od odredbe stava (1) ovog ĉlana, pješak se moţe kretati uz desnu ivicu kolovoza
samo kad je takvo kretanje za njega sigurnije (nepregledna krivina, provalija, usjek, zasjek,
odron i sl.).
- Pješak koji gura ruĉna kolica, bicikl, lahki motocikl ili motocikl, lica koja se kreću pomoću
pokretnih stolica za nemoćna lica, kao i organizirana kolona pješaka, moraju se kretati uz
desnu ivicu kolovoza u smjeru kretanja.
Prema ĉlanu 108 pješak je duţan prelaziti preko kolovoza i biciklistiĉke staze paţljivo i najkraćim
putem pošto se prije stupanja na kolovoz uvjeri da to moţe uĉiniti na siguran naĉin. TakoĊer, a putu
koji ima obiljeţene pješaĉke prijelaze ili posebno izgraĊene prijelaze, odnosno prolaze za pješake,
pri prelaţenju puta pješak je duţan kretati se tim prijelazima, odnosno prolazima, ako oni nisu od
njega udaljeni više od 100 m.
Prema ĉlanu 109 na obiljeţenom pješaĉkom prijelazu, na kome je saobraćaj pješaka reguliran
svjetlosnim saobraćajnim znakovima za pješake, pješak je duţan postupati prema tim znakovima; na
obiljeţenom pješaĉkom prijelazu na kome saobraćaj pješaka nije reguliran posebnim svjetlosnim
saobraćajnim znakovima za pješake, ali je saobraćaj vozila reguliran svjetlosnim saobraćajim
znakovima za vozila ili znakovima koje daju ovlaštena lica, pješaci mogu prelaziti kolovoz samo
dok im je datim znakom dozvoljen prijelaz kolovoza; na obiljeţenom pješaĉkom prijelazu na kome
saobraćaj nije reguliran svjetlosnim saobraćajnim znakovima, ni znakovima koje daje ovlašteno lice,
prije stupanja na pješaĉki prijelaz pješak je duţan obratiti paţnju na udaljenost i brzinu vozila koja
mu se pribliţavaju.
Prema ĉlanu 110 pješak koji namjerava prijeći kolovoz na mjestu na kojem ne postoji obiljeţen
pješaĉki prijelaz ne smije stupiti na kolovoz ako time ometa saobraćaj vozila. Svaki vozaĉ motornog
vozila ima odreĊene obaveze prema pješacima, izmeĊu ostalog:
- Ako je saobraćaj na obiljeţenom pješaĉkom prijelazu reguliran svjetlosnim saobraćajnim
znakovima ili znakovima ovlaštenog lica, vozaĉ je duţan zaustaviti vozilo ispred pješaĉkog
prijelaza kad mu je datim znakom zabranjen prolaz, a ako mu je na takvom prijelazu datim
znakom dozvoljen prolaz, vozaĉ ne smije ometati prolaz pješaka koji su već stupili na
pješaĉki prijelaz.
8
- Ako se obiljeţeni pješaĉki prijelaz iz stava (1) ovog ĉlana nalazi na ulazu na boĉni put, vozaĉ
koji skreće na taj put duţan je skretanje vršiti smanjenom brzinom i propustiti pješake koji su
već stupili ili stupaju na pješaĉki prijelaz i, po potrebi, zaustaviti vozilo kojim upravlja da bi
propustio pješake.
- Ako na obiljeţenom pješaĉkom prijelazu saobraćaj nije reguliran ureĊajima za davanje
svjetlosnih saobraćajnih znakova ni znakovima ovlaštenog lica, vozaĉ je duţan zaustaviti
vozilo pred takvim pješaĉkim prijelazom, kako bi propustio pješake koji prelaze ili stupaju
na pješaĉki prijelaz, ili nedvosmisleno pokazuju namjeru da preĊu preko pješaĉkog prijelaza.
Ĉlan 112 nalaţe da vozaĉ koji skreće na boĉni put na ĉijem ulazu ne postoji obiljeţen pješaĉki
prijelaz duţan je skretanje izvršiti smanjenom brzinom i ne smije ugroziti pješake koji su već stupili
na kolovoz, te da se vozaĉ koji se kreće po mokrom kolovozu u naseljenom mjestu duţan prilagoditi
brzinu kretanja vozila tako da izbjegne prskanje pješaka koji se kreću ivicom kolovoza ili trotoara.
Još jedna od kategorija Zakona o osnovama bezbjednosti na putevima u Bosni i Hercegovini su i
saobraćajni znakovi.
Kao jedna od podkategorija izdvajaju se svjetlosni saobraćajni znakovi i svjetlosne oznake, ĉija
upotreba u saobraćaju je od izuzetnog znaĉaja, što je i naglašeno kroz ĉlan 140, Zakona.
- Za reguliranje saobraćaja pješaka mogu se upotrebljavati i posebni ureĊaji za davanje
svjetlosnih saobraćajnih znakova crvene i zelene boje i ureĊaji za davanje zvuĉnih signala.
- Ta svjetla moraju biti postavljena po vertikalnoj osi, jedno ispod drugog, i to: crveno svjetlo
gore, a zeleno svjetlo dolje.
- Svjetla iz stava (1) ovog ĉlana sastoje se od svijetleće površine crvene ili zelene boje na
kojoj se nalazi tamna silueta pješaka, ili od tamne površine na kojoj se nalazi svijetleća
silueta pješaka crvene ili zelene boje. Ta svjetla ne smiju biti upaljena istovremeno.
9
2. PJEŠAĈKA INFRASTRUKTURA
Pješaĉka infrastruktura je veoma bitan segment saobraćaja za svaku zajednicu, s obzirom na
ĉinjenicu da smo svi, uĉesnici u saobraćaju, pješaci u nekoj od taĉaka našeg putovanja. Usljed
porasta broja automobila, na udaru se našla pješaĉka infrastruktura. Ipak, uoĉen je pomak ka
odrţivom i ekološki prihvatljivom naĉinu ţivljenja, pri ĉemu se akcenat stavio na hodanje, odnosno
pješaĉenje. Krucijalna komponenta za uspješnu zajednicu je pješaĉka infrastruktura, posebno zbog
toga što svako svoje dnevno putovanje zapoĉinjemo i završavamo kao pješaci. Zato bismo svi trebali
doprinijeti razvoju i poboljšanju pješaĉke infrastrukture. Cilj poboljšanja pješaĉke infrastrukture je
povećati sigurnost i komfor na svim ulicama koje su od vitalnog znaĉaja za komunikaciju i
odvijanje saobraćaja.
Kada je rijeĉ o zahtjevima za prostor pješaka, dizajneri pješaĉkih objekata koriste tijelo, odnosno
dubinu i širinu ramena za minimalne standardne prostore. Pojednostavljeno, tijelo u obliku elipse
zauzima prostor od 0,5m x 0,6m, sa ukupnom površinom od 0,30m², koja se koristi kao osnovna
mjera za jedan pješaĉki prostor, kao što je prikazano na slici 3.1. Ovo predstavlja praktiĉno
minimalni standard za pješake. U vrednovanju pješaĉkih objekata, koristi se površina od 0.75m² kao
tampon zona za svakog pješaka. Osnovni horizontalni profil za pješake je definisan na osnovu
prosjeĉne širine ramena (0,60m) i popreĉne širine tijela (0,50 m). Svaki pješak treba manevarski
prostor za sigurno, neometano i ugodno kretanje.
Slika 1. Elipsa tijela pješaka1
1“Smjernice za projektovanje, graĊenje, odrţavanje i nadzor na putevima”, Direkcija cesta Federacije BiH i Javno
preduzeće “Putevi Republike Srpske”, Knjiga I: Projektovanje, poglavlje IV, Sarajevo/Banja Luka, 2005.
10
Pješaĉko kretanje zahtijeva odreĊenu koliĉinu prostora naprijed. Taj prostor je kritiĉna dimenzija,
jer odreĊuje brzinu kretanja i broj pješaka koji su u stanju proći taĉke u datom vremenskom
razdoblju. Naprijed prostor je dat na slici 2. koji je kategorisan u zoni koraka i vidljive zone,
odnosno prednjeg prostora.
Slika 2. Pješačko kretanje – zahtjev za prostorom2
Brzina kretanja neometanog pješaka zavisi od njegove starosne dobi, psiho-fiziĉkih sposobnosti,
dispozicije i mjesta na kojem se nalazi. Gustina pješaka je termin koji se koristi za broj pješaka koji
se nalaze na odreĊenoj površini. Ona zavisi od vrste toka saobraćaja (jednosmjerni, dvosmjerni).
Protok pješaĉkog prelaza oznaĉava broj pješaka koji mogu preći prelaz u jedinici vremena na
odreĊenom popreĉnom presjeku. Protok, koji je korišten kao parametar za odreĊivanje širine
prelaza, uzima se u obzir samo onda kada postoji veoma veliki broj pješaka. Protok jednosmjernog
pješaĉkog toka je 39-75 pješaka/m/min, a za gradove primjenjujemo protok od 66 pješaka/m/min.
Pješaĉka staza moţe biti definisana kao prostor za neometano kretanje na pješaĉkoj stazi i
neometano kretanje u pješaĉkom saobraćaju. Prostor za neometano kretanje na pješaĉkoj stazi se
sastoji od prostora za neometan pješaĉki saobraćaj i dvije sigurnosne trake. Prostor za neometano
kretanje u pješaĉkom saobraćaju predstavlja pješaĉki popreĉni presjek, neophodan za kretanje
pješaka, dok sigurnosne trake doprinose ugodnijem i sigurnijem kretanju
Pješaĉki prelazi na magistralnim i lokalnim putevima su kritiĉna mjesta gdje se ukrštaju motorni i
pješaĉki saobraćaj. S obzirom da i pješaci i motorna vozila prelaze na istom nivou, uĉesnici na obje
strane su dovedeni u opasnost i samim tim moţe doći i do nesreće.
2“Smjernice za projektovanje, graĊenje, odrţavanje i nadzor na putevima”, Direkcija cesta Federacije BiH i Javno
preduzeće “Putevi Republike Srpske”, Knjiga I: Projektovanje, poglavlje IV, Sarajevo/Banja Luka, 2005.
11
Potrebno je obezbjediti da se pješaci kreću na najsigurniji mogući naĉin, dok u isto vrijeme treba
obezbijediti što je manje moguće prekid saobraćaja. Pješaĉki prelazi trebaju biti locirani i opremljeni
na naĉin da zadovoljavaju navedene uslove do najvišeg mogućeg stepena. Imajući u vidu da je
odluka o projektu prelaza u toku, potrebno je provjeriti sljedeće:
- opravdanost prelaza,
- adekvatnost lokacije,
- podesnost opreme na prelazu.
Pješaci u pokretu izbjegavaju ivicu trotoara i pribliţavanje zidovima zgrada. Zato pri projektovanju
pješaĉkih staza treba u obzir uzeti i ovaj neiskorišteni prostor. TakoĊer, treba uraĉunati i prepreke
kao što su zaustavljeni pješaci, razni stubovi, poštanski sanduĉići i parking satovi, iako utjecaji ovih
prepreka nisu precizno istraţeni.
2.1. Površine za čekanje ispred pješačkih prelaza
Prije poĉetka pješaĉkog prelaza potrebno je obezbijediti na obje strane odgovarajuće površine za
pješake koji ţele da preĊu cestu. Dimenzije površine za ĉekanje se odreĊuju na osnovu oĉekivanog
broja pješaka. Dimenzije:
- minimalna širina 2.0 m,
- duţina odgovara širini pješaĉkog prelaza.
U sluĉaju kada je pješaĉki prelaz dug, a nije obezbjeĊena svjetlosna signalizacija, potrebno je
izmeĊu dvije ceste projektovati ostrvo za ĉekanje, koje treba da zadovolji iste uslove kao i površine
za ĉekanje. Nivo usluge površine za ĉekanje za pješake zavisi o prosjeĉnom raspoloţivom prostoru
za svakog pješaka pojedinaĉno, njegovom liĉnom komforu i stepenu pokretnosti.
2.2. Pješački prelaz – zebra
Pješaĉki prelaz ili zebra je površina kojom se kreću pješaci po kolovozu koji je namijenjen za
saobraćaj motornih vozila. Razliĉite vrste pješaĉkih prelaza prikazane su na slici 3.
12
Slika 3. Različiti načini obilježavanja pješačkog prelaza3
U elemente pješaĉkog prelaza spadaju:
- pješaĉka staza,
- površine za ĉekanje,
- dio puta – površina prelaza,
- saobraćajna signalizacija,
- rasvjeta,
- ostali elementi (saobraćajni elementi i ureĊaji za usporavanje, itd.).
Slika 4. Pješački prelaz sa pripadajućim elementima4
3 http://en.wikipedia.org/wiki/File:Crosswalk_styles_%28en%29.svg (20.10.2012)
4Slika preuzeta sa:
http://www.google.ba/imgres?hl=en&biw=1024&bih=629&tbm=isch&tbnid=YlPqsrIeb71UQM:&imgrefurl=http://ww
w.skyscrapercity.com/showthread.php%3Ft%3D1062391%26page%3D28&docid=iTeH_KbixORtzM&imgurl=http://im
g255.imageshack.us/img255/7067/dscn010781.jpg&w=800&h=600&ei=sKKNUP3rI6SL4gSwn4G4Dg&zoom=1&iact
=rc&dur=14&sig=116441949673659131816&page=2&tbnh=190&tbnw=259&start=12&ndsp=10&ved=1t:429,r:0,s:20,
i:127&tx=137&ty=82 (20.10.2012)
13
2.3. Objekti pješačkog saobraćaja
Pješaĉki saobraćaj koji je prisutan u cestovnim ĉvorištima, potrebno je posebno posmatrati. Za
razliku od vozila koja su kanalisana u svoje vozne trake, pješacima su prikladniji široki prostori na
kojima se oni osjećaju ugodno. Pri tome postoje i neke bitne razlike izmeĊu saobraćaja vozila i
pješaĉkog saobraćaja. Na cestovnim saobraćajnicama i ţeljezniĉkim prugama voze samo ljudi zrele
dobi i dobre zdravstvene kondicije, pri ĉemu su vozaĉi provjereni ispitima i kontrolama. Na
pješaĉkim prelazima odnosi su sloţeniji, jer u njima postoje vrlo raznoliki korisnici. Za njih je teţe
ostvariti besprijekorne uslove prelaţenja i to takve prelaze i prostore u kojima će biti sigurni, a koji
će uz to biti i udobni, pregledni i privlaĉni u svako doba dana i pri svim klimatskim okolnostima.
Pri smještanju i projektovanju pješaĉkih prolaza treba postići da se takvim objektima prolaznici rado
sluţe. Ako se to ne ostvari moţe se dogoditi da će oni ostati prazni, odnosno bez korisnika, a
problemi i sukobi koje je trebalo riješiti postojat će i dalje. Tako se moţe dogoditi da će neka
ekonomiĉna rješenja biti u stvari neopravdano rastrošna i nedovoljno iskorištena.
Zbog toga se prvenstveno analiziraju izvorišta i uzroci ranijih pojava. Budući da su pješaci redovno
prisutni i na malim i na velikim cestovnim ĉvorištima, pa i na otvorenim cestama, ako se za njih
jednako pomno ne pobrinemo kao i za tokove vozila, rješenja će biti manjkava i dogaĊat će se ĉeste
konfliktne situacije.
2.4 Pješački prolazi
Saobraćajno opterećenje na mjestima pješaĉkih prolaza moţe biti vrlo razliĉito, ali ĉinjenica je da
problemi rješenja ne rastu sa brojem prolaznika. Naime, moglo bi se ĉiniti da tamo gdje je broj
prolaznika mali, moţemo sagraditi neki minimalni prolaz, glavno je da je omogućeno hodanje preko
njih. MeĊutim, u takvim ćemo prilikama moţda morati raĉunati s ĉinjenicom da se tim prolazom
neće sluţiti niti ti malobrojni prolaznici. Razlog tome mogu biti razliĉiti, na primjer:
- preveliko produljenje hodanja,
- strmi prelazi, nepregledni, uski, vijugavi prolazi,
- mraĉnost, neĉistoća, klizavost, opasnost od napada i sliĉne neprijatnosti.
Kad postoje takvi prolazi, a pješaci unatoĉ njima prelaze preko kolovoza, izvori nesreća su i dalje
prisutni, pa tada preostaje da se putem zabrana nastoji utvrditi da je prolaz ipak pogodan. Za pješake
je obiĉno najpovoljnije da se za njih rezerviše osnovna razina, te da oni ne moraju okolišati niti
mijenjati saobraćajnu plohu. Rješenja pri tome mogu biti razliĉita, a ovise o terenskim odnosima.
14
Za kvalitetu pješaĉkih prolaza odluĉne su, dakle, drugaĉije okolnosti od onih u rješenjima tokova za
vozila. Prema tome, potrebno je posebno promotriti odnose iz kojih proizilaze odreĊene vrijednosti
takvih saobraćajnih objekata. U tim posmatranjima osnovno je pitanje gdje je najpogodnije smjestiti
pješaĉke prolaze? Zato je neophodno istraţiti teţnje pješaka i njihove prirodne tokove, te pronaći
mjesta kojima oni naginju. Tek tada ćemo ustanoviti tlocrtne i visinske odnose na izabranim
poloţajima, te odrediti pogodne širine prolaza i njihovih mostova.
Pri izboru optimalnog nisu dovoljni samo opći podaci i smjernice o razmacima i smještanju prelaza,
nego u to moramo ukljuĉiti i navike, oblike trase staza, te okolnosti iz kojih proizilazi privlaĉnost
takvih mjesta. Znaĉajni će biti i ostali ĉinioci, kao što su na primjer: nepogodna rasvjeta, klizava
poploĉenja, prljavština, voda na ploĉniku, ali i nepreglednost, izvrgnutost samovolji pojedinca i
sliĉno.
Za kvalitetu pješaĉkih prolaza odluĉni su drugaĉiji odnosi nego što su uvjeti za vozila, zato što su za
njih potrebna, na primjer, ovakva promatranja:
- Pješaci se nerado sluţe prelazima koji su podalje od izravnih tokova njihova kretanja.
Produţenje puta pješaka je nepogodnije od produţenja puta vozila, jer vozaĉi sjede
zaklonjeni u udobnim vozilima, a pješaci su na otvorenom prostoru izloţeni nevremenu i uz
to moraju duţe hodati. Ako pješaku produţujemo put, moramo mu to neĉim nadoknaditi,
samim pustim prolazom teško je to postići.
- Ako je razmak posebnih, ureĊenih prelaza velik više od nekoliko stotina metara, dogaĊat će
se da će pješaci prelaziti ulicu preko kolovoza. Sliĉno tako kao kad neka pješaĉka staza
nailazi na kolovoz, a na tom mjestu nije uraĊen pješaĉki prolaz. Potrebno je tada mnogo
sposobnosti da se u takvim okolnostima, bez ograda, prolaznici prihvate i usmjere na
odreĊeni prolaz, ili prolaz u drugoj razini. Pogotovo će to biti teško postići ako na takvom
mjestu namjernik vidi u svojoj osnovnoj razini izravno drugu stranu saobraćajnice. Posebno
tada treba pripaziti na rješenje ulaza u prolaz, te ga tako smjestiti da se on nameće
prolazniku.
- Poţeljno je što manje mijenjati smjer hodanja, a pogotovo moramo izbjegavati takve puteve
u kojima pješaci moraju ići na nekim sektorima ĉak u smjeru suprotnom od ţeljenog.
- Pješaci se nerado penju i spuštaju, pogotovo kad ih se tako prevodi preko nekih kratkih
zapreka, zato je bolje ostvariti duge prelaze koji ukljuĉuju nekoliko krakova i izvorišta
saobraćaja, jer se time stvaraju mogućnosti raznih spojeva, gubi usmjerenost i naglasak na
promjeni razine.
- U naseljima i gradovima valja na izgradnju druge razine za pješake gledati kao na zadatak
stvaranja što većih prostora u kojima će se nalaziti raznoliki sadrţaji potrebni pješaku.
- Za pješake nisu prikladni uski prolazi, minimalnih širina, odreĊeni samo po saobraćajnom
proraĉunu, pogotovo kada su takvi prolazi dugi, tamni i vijugavi.
15
- Za pješake nisu pogodni ni osamljeni prolazi u kojima se rijetko javljaju prolaznici, dakle
upravo obratno od onog što je ugodno za vozila. Pješacima je poţeljno ostvariti velike
skupne prostore, u koje prolaznici nailaze s raznih strana, jer takav prostor postaje ţiv u
svako doba dana.
2.5 Paserele
Paserele ili prelazi iznad puteva (mostovi za pješake, nathodnici) su objekti napravljeni u cilju
usmjeravanja pješaka preko glavnog puta. U poreĊenju sa putnim i ţeljezniĉkim vijaduktima i
mostovima, paserele mogu imati veoma razliĉita rješenja u smislu dizajna i saobraćaja.
Osim toga, raznosvrsne mogućnosti se mogu uzeti u obzir za prilaze paserelama, što je veoma vaţno
s obzirom na upotrebu i pogodnost objekata. Konstrukcija paserele treba da je jednostavna, dok
oblik treba da bude usklaĊen sa zahtjevima korisnika i pogodno uklopljen u okolinu. Zbog veće
visine mosta, paserele zahtijevaju duţe prilaze od podzemnih prolaza. Mreţe pješaĉkih i
biciklistiĉkih staza treba da su organizovane u smislu poloţaja i visine, jer korištenje takvih paserela
treba da obezbjedi optimalnu dinamiku, udobnost i sigurnost.
Potrebno je izbjegavati velike nagibe i duge stepenice. Prilikom planiranja paserela, potrebno je
uzeti u obzir sljedeće stavke:
- potrebno je osmisliti najpodesniji put za pješake i bicikliste;
- raspon, rampa i stepenice treba vizuelno da ĉine jednu cjelinu;
- potrebno je teţiti za maksimumom svjetlosti i osvjetljenosti objekta;
- potrebno je obezbijediti najbolje moguće uklapanje u okolinu.
Širina paserele za neometani prelazak treba da bude jednaka širini staze prije i poslije paserele.
2.6 Pothodnici
Podzemni prelazi ili podhodnici su objekti projektovani za kretanje pješaka ispod glavne
saobraćajnice. Pješaci izbjegavaju duge, niske i uske pothodnike, iako je, posmatrano u uslovima
saobraćaja, njihova veliĉina zadovoljavajuća. Mreţa pješaĉkih staza mora biti organizovana po
poziciji i visini koristeći takve pothodnike koji će obezbijediti optimalno kretanje, komfor i
sigurnost. Veliki nagibi, brojne stepenice i dijelovi na kojima nedostaje osvjetljenje se moraju
izbjegavati (npr. nagla skretanja). Kako bi se obezbijedio veći komfor i veća sigurnost, pothodnici
16
moraju biti paţljivo isplanirani i projektovani. Pristup pothodnicima mora biti vidljiv. Pothodnik i
pristupne taĉke moraju biti propisno osvjetljene, vidljive, suhe i ĉiste. Preporuĉljivo je da budu
izvedeni od svjetlih materijala urednog izgleda koji omogućuju jednostavno ĉišćenje. Površina poda
mora biti otporna na habanje.
Projekat pothodnika mora obezbijediti izmjenu vazduha 4-6 puta u jednom satu. Minimalna
preporuĉena širina pothodnika za neometan prolaz se sastoji od dvije pješaĉke staze u svakom
smjeru i sigurnosne trake uzduţ zidova pothodnika. Stoga je minimalna širina neometane pješaĉke
staze pothodnika jednaka:
- sigurnosnoj traci duţ zidova: 0.25 m
- pješaĉkoj stazi (4 x 0.80 m): 3.20 m
- sigurnosnoj traci duţ zidova: 0.25 m
- širini pothodnika za neometan prolaz: 3.70 m
Ukoliko pothodnik obuhavata prodavnice, izloge, informacione table ili druge objekte koji su
interesantni za pješake, sigurnosne trake treba da uzmu u obzir funkciju i širinu traka za zadrţavanje
ĉija širina iznosi 1.00 m. Ova širina se uzima u obzir takoĊer i u sluĉajevima kada se oĉekuju velike
guţve, pa se stoga uzimaju sljedeće mjere:
- Sigurnosna traka duţ izloga: 0,75m;
- Pješaĉka staza (4x0,80m): 3,2m;
- Sigurnosna traka duţ izloga: 0,75m;
- Širina pothodnika za neometani prolaz: 4,70m.
Na mjestima gdje postoje nizovi elemenata (npr. rukohvati, zidne lampe, itd.), a koji ĉine produţetak
zida pothodnika, sigurnosna traka treba da je proširena za 0.10 m. Širina neometanog prolaza u
pothodnicima se povećava sa povećanjem duţine, tako da se korisnici ne osjećaju ograniĉenim.
Širina neometanog prolaza se nalazi u funkciji daljine preglednosti. Kratki pothodnici treba da budu
najmanje 3.50 m široki, a voţnja bicikla u njima treba da bude zabranjena.
Pothodnici za pješake i bicikliste ĉija je duţina do 15 m treba da imaju širinu za neometani prolaz od
najmanje 4.50 m ili ako su duţi širinu od 6.00 m. Bez obzira na ove brojke odnos izmeĊu visine i
duţine neometanog prolaza ne treba da je manji od 1:4. Odnos izmeĊu širine i duţine neometanog
prolaza u sluĉajevima dugih pothodnika vodi do ekstremno širokih pothodnika, koji su ekonomski
17
neopravdani. Iz ovog razloga primjenjuje se sljedeći odnos širine i duţine neometanog prolaza: ≥
1:4 samo do 7.3 m duţine.
3. GEOGRAFSKO-SAOBRAĆAJNE KARAKTERISTIKE OPŠTINE LUKAVAC
3.1 Geografske karakteristike opštine Lukavac
Lukavac je gradić i sjedište istoimene opštine u Bosni i Hercegovini. Nalazi se u srednjem toku
rijeke Spreĉe u Tuzlanskom kantonu u Federaciji Bosne i Hercegovine, te kroz Lukavac prolazi
pruga Tuzla-Doboj.
Ime Lukavac, koje se susreće i u drugim krajevima naše zemlje, spominje se u pisanim
dokumentima 1528. godine kao Gornji i Donji Lukavac, a u popisu stanovništva iz 1885. godine
spominje se kao Lukavac turski i Lukavac srpski. U jednoj turskoj ispravi iz 1644. godine spominje
se neki Paša Lukavac što mnogi uzimaju kao temelj za ime Lukavac, jer o imenu Lukavac postoji
nekoliko verzija.
Prosjeĉna nadmorska visina opštine izonsi 186 metara. Lukavaĉka općina zauzima prostor od
352,66 km2, izmeĊu teritorija općina: Tuzla, Ţivinice, Banovići, Zavidovići, Maglaj, Petrovo,
Graĉanica i Srebrenik. Općina Lukavac je smještena na 44°33' sjeverne geografske širine i 18°31'
istoĉne geografske širine. Leţi u sjevernom umjerenom geografskom pojasu sa umjerenom
kontinentalnom klimom. Na podruĉju ove općine je 1991. godine ţivjelo 56.830 stanovnika, dok se
prema podacima Federalnog zavoda za statistiku za 2012. godinu na podruĉju opštine Lukavac
nalazilo 50.733 stanovnika. Opština Lukavac je jedna od najznaĉajnijih taĉaka na industrijskoj,
rudarskoj i turistiĉkoj karti Bosne i Hercegovine.
18
Slika 5. Karta Lukavca
3.2 Saobraćajne karakteristike opštine Lukavac
Lukavac leţi zapadno od magistralnog pravca Orašje-Tuzla-Sarajevo i kroz podruĉje ove općine
prolazi magistralni pravac Tuzla-Doboj. Znaĉaji ovih pravaca kako za BiH tako i za Lukavac su od
presudnog znaĉaja kao najbliţi i najbrţi naĉin transporta sirovina i robe. Sve nam ovo govori da
Općina Lukavac ima dobre predispozicije za razvoj industrije kao i ostalih grana privrede.
Kada je u pitanju drumski saobraćaj, bitno je spomenuti da ukupna duţina javnih puteva na podruĉju
opštine Lukavac iznosi 168 kilometara. Na podruĉju opštine Lukavac se nalaze dva regionalna puta
(R471 i R455A), te njihova duţina unutar opštine Lukavac iznosi 25,4 kilometra, što ĉini 15,12%.
Jedini magistralni put koji prolazi kroz ovu opštinu je M4, a dionica tog puta koja je u sastavu
opštine iznosi 18 kilometara i ĉini 10,71% ukupne mreţe puteva opštine Lukavac.
Najveći dio iste ĉine lokalni putevi, 124,6 kilometra ili 74,17%. Na podruĉju opštine Lukavac se
nalazi 21 lokalni put. 6 lokalnih puteva je samo djelomiĉno asfaltirano, a jedan lokalni put je
iskljuĉivo makadamski (Krtova II - Komari - Stupari) i njegova duţina iznosi 6,50 kilometara.
19
Slika 6. Geografski položaj Lukavca
4. INTERAKCIJA VOZILO - PJEŠAK
Najranjiviji uĉesnici u saobraćaju su pješaci i biciklisti. Od pješaka najviše stradaju djeca i
osobe starije ţivotne dobi. Ovu populaciju uĉesnika u saobraćaju potrebno je zaštititi ne samo kroz
zakonsku regulativu, već i izgradnjom savremenih saobraćajnica i objekata na njima. Ceste i ulice
nas povezuju s kućom, školom, radnim mjestom, igralištem i dr. u gradu i u selu. Na ulicama i
cestama smo pješaci, biciklisti, mopedisti, putnici i vozaĉi u privatnim automobilima, autobusima i
tramvajima.
Svi smo uĉesnici u saobraćaju. Uĉesnika u saobraćaju danas ima tako mnogo da jedva prolaze jedni
pored drugih, ponekad se guraju, pa i ljute jedni na druge. Saobraćajna kultura je sastavni dio našeg
ţivljenja. Kulturu cestovnog saobraćaja ĉine meĊusobni odnosi svih uĉesnika u saobraćaju,
komunikacije u saobraćaju i prilagodba saobraćaja ĉovjeku i obrnuto. Edukacija svih uĉesnika u
saobraćaju i naĉin ophoĊenja, kao i spoznaja da i mala greška u moţe biti kobna, moţe u mnogome
smanjiti stradanje pješaka.
Statistički pokazatelji stradanja pješaka u Federaciji Bosne i Hercegovine:
- U FBiH, od 2008. godine do danas zabiljeţen je dosta veliki trend smanjenja stradanja
pješaka u saobraćaju, tako da su u 2011. godini poginula 34 pješaka, što je 54,66 % manje
nego u odnosu na 2008. godinu, kada je poginulo 75 pješaka. U 2011. godini teţe tjelesne
20
povrede zadobilo je 229 pješaka, što je manje za 107 pješaka ili za 31,8 %, u odnosu na
2008. godinu, a lakše je povrijeĊeno 737 pješaka, što je manje za 26 % ili za 260 pješaka.
- Ukoliko bi se ovakav trend zadrţao u narednom periodu, FBiH bi dostigla zacrtane Evropske
standarde sigurnosti u saobraćaju.
Analizirajući statistiĉke podatke vezane za stradanje pješaka, evidentno je da se saobraćajne
nezgodee, u kojima su stradali pješaci, u najvećem dijelu dogaĊaju u naseljenim podruĉjima ( u
postocima od 75-90 % ). Dakle, mjere koje bi se trebale poduzeti na smanjenju ovih vrsta
saobraćajnih nesreća, trebale bi se bazirati na ruralna podruĉja.
Tabela 1: Prikaz stradanja pješaka u Federaciji Bosne i Hercegovine za period 2008-2011. godina
Izvor: [FUP 2008. - 2011.]
21
4.1. Kolizija između vozila i pješaka
Podaci koji će biti prikazani u nastavku rada prikupljeni su na podruĉju opštine Lukavac. Na osnovu
statistiĉkih podataka, koji govore o saobraćajnim nezgodama u kojima su uĉestvovali pješaci,
istraţeni su razlozi usljed kojih je došlo do kolizije izmeĊu razliĉitih uĉesnika u saobraćaju, kada se
kolizija dogodila ( sat u toku dana, dan u toku sedmice, mjesec u toku godine), ĉija je krivica (vozaĉ
motornog vozila ili pješak), da li je do saobraćajne nezgode došlo jer su njeni uĉenici bili u
alkoholiziranom stanju, koja je starosna dob povrijeĊenih pješaka, te koliko je ukupan broj
povrijeĊenih.
Kolizija moţe da se desi, odnosno dešava se u svako doba dana, ali se ipak mogu izdvojiti odreĊeni
dijelovi dana, kada se dešava najveći broj saobraćajnih nezgoda. Prema statistiĉkim podacima,
prikupljenim u opštini Lukavac, za period 2008.- 2012. godina, zakljuĉujemo da se najveći broj
kolizija dogaĊa u periodu od 7:00h ujutro, kada ljudi kreću na posao, do 16:00h poslije podne, kada
se ljudi vraćaju sa posla. Za 2009. godinu karakteristiĉno je da se veći broj saobraćajnih nezgoda
dogodio kasnim poslijepodnevnim satima, taĉnije u 20:00h.
Saobraćajne nezgode ĉiji akteri su pješaci varijaju zavisno od dana u sedmici. Prema prikupljenim
statistiĉkim podacima najveći broj saobraćajnih nezgoda u kojima sudjeluju pješaci, 2008. godine
dogodio se u utorak, nešto manje u ponedjeljak i srijedu, dok taj broj opada kada je rijeĉ o nedjelji.
Ovakav trend moţe biti povezan sa sljedećim faktorima:
- Brojem pješaka po odreĊenim danima,
- Manja interakcija pješaka sa ostalim vidovima saobraćaja, u vrijeme 'špice'
- i/ili manje pijanih pješaka kasno u noć.
Na grafikonima 1; 2; 3; 4; i 5 prikazan je broj saobraćajnih nezgoda u toku dana za period 2008-
2012. godina/ opština Lukavac.
22
Grafikon 1.
Grafikon 2. Grafikon 3.
Grafikon 4. Grafikon 5.
23
Pored trenda da se saobraćajne nezgode biljeţe prema satima u toku dana, odnosno prema danima u
sedmici, postoje i razlike u broju saobraćajnih nezgoda po godišnjim dobima, ĉemu dosta doprinosi i
starost pješaka, kao jedan od faktora.
Na grafikonima 6; 7; 8; 9; 10 prikazan je broj saobraćajnih nezgoda po godišnjim dobima, za period
2008-2012. godina/opština Lukavac.
0
2
4
6
8
10
12
2010.
Proljeće
Ljeto
Jesen
Zima
Grafikon 6. Grafikon 7.
0
2
4
6
8
10
12
14
16
2008.
Proljeće
Ljeto
Jesen
Zima
24
Grafikon 8. Grafikon 9.
Grafikon 10.
0
2
4
6
8
10
12
14
16
2011.
Proljeće
Ljeto
Jesen
Zima
25
Iz statistiĉkih podataka izdvojene su saobraćajne nezgode po mjesecima, koje su se dogodile na
podruĉju Opštine Lukavac, u periodu 2008-2012. godina (prvih 6 mjeseci). Tabela 2.
Tabela 2: Broj saobraćajnih nezgoda po mjesecima za period 2008-2012. godina/opština Lukavac
Broj SN po mjesecima : 2008-2012.
2008. 2009. 2010. 2011. 2012.
Januar 4 7 3 5 2
Februar 3 4 5 7
Mart 2 4 4 8 5
April 4 3 3 3
Maj 1 4 2 6
Juni 3 2 2 2 3
Juli 5 3 2 3 -
August 4 4 2 4 -
Septembar 5 5 1 2 -
Oktobar 7 5 6 -
Novembar 2 4 2 3 -
Decembar 4 2 4 4 -
4.2. Učesnici u saobraćajnoj nezgodi sa pješacima
a) Starosna dob
Uĉesnici saobraćajnih nezgoda mogu se klasifikovati prema starosnoj dobi. Ovakva klasifikacija
neophodna je kako bi se mogle utvrditi karakteristiĉne grupe pješaka, koje najĉešće dolaze u
konflikt sa ostalim uĉesnicima u saobraćaju. Dakle postoji mogućnost razliĉite kategorizacije, pri
ĉemu je veoma bitno utvrditi broj stradale djece, te starijih osoba, kao posebno ugroţenih kategorija.
Na osnovu takvih grupa moguće je napraviti ciljana predavanja ili neki drugi naĉin na koji bi se ove
kategorije edukovale, te samim time sprijeĉile ili ublaţile njihove daljnje kolizije, odnosno
stradanja. U narednoj tabeli (tabela 3.) prikazana je starosna struktura pješaka, uĉesnika u
saobraćajnim nezgodama na podruĉju opštine Lukavac, za period 2008-2012.godina.
26
Tabela 3. : Prikaz starosne strukture pješaka uĉesnika u saobraćajnim nezgodama za period 2008-
2012. godina/opština Lukavac
Starosna dob pješaka uĉesnika u SN opština Lukavac
Redni broj 2008 2009 2010 2011 2012
1 29 23 57 73 63
2 61 32 20 78 10
3 35 16 32 21 44
4 81 23 27 20 49
5 42 12 56 16 28
6 34 22 47 75 71
7 52 23 51 55 17
8 57 24 17 72 22
9 33 20 75 23 66
10 55 67 7 42 17
11 60 17 59 49 19
12 23 49 74 30 38
13 22 43 34 8 13
14 58 22 6 14 26
15 21 12 36 30 26
16 18 7 46 23 50
17 42 63 60 20 53
18 53 54 9 56 17
19 26 50 13 11 13
20 23 61 30 19 10
21 45 17 63 20 45
22 29 15 57 27 29
23 26 51 25 14 44
24 19 30 52 56 35
25 34 72 28 63 79
26 12 62 41 26 15
27 21 24 19 26 36
28 6 40 28 27 -
29 64 28 46 90 -
30 11 31 12 5 -
31 59 72 58 10 -
32 55 67 - 75 -
33 67 55 - 28 -
34 27 16 - 52 -
35 15 42 - 8 -
36 54 63 - 18 -
37 9 19 - 7 -
38 58 36 - 47 -
39 44 54 - 80 -
40 10 52 - 21 -
41 59 45 - 50 -
42 43 15 - - -
43 - 50 - - -
44 - 10 - - -
45 - 75 - - -
46 - 53 - - -
47 - 61 - - -
48 - 39 - - -
49 - 30 - - -
27
Tabela 4. : Prikaz starosne strukture pješaka uĉesnika u saobraćajnim nezgodama za period 2010-
2011. godina/opština Lukavac
Starosna struktura pješaka uĉesnika u SN – opština Lukavac
2010.
Do 18
godina
19-25 26-35 Preko 36
godina
Ukupno
0
13
25
41
79
2011. 0 21 21 51 93
b) Alkohol
Prema svim svjetskim studijama alkohol predstavlja jedan od glavnih problema u saobraćaju, kako
sa vozaĉe motornih vozila, tako i za pješake. Mnoge drţave imaju zakone koji govore o tome koliko
promila alkohola u krvi je dozvoljeno vozaĉu, meĊutim niti jedan zakon nije uzeo u obzir
alkoholizirane pješake, niti postoji ograniĉenje za njihovo kretanje usljed prevelike koliĉine
lakohola u krvi.
Kada su u pitanju saobraćajne nezgode nastale pod utjecajem alkohola, statistiĉki podaci MUP-a
Lukavac pokazuju sljedeće rezultate (tabela 5.) :
Tabela 5. : Utjecaj alkohola na nastanak saobraćajne nezgode za period 2008-2012. godina opština
Lukavac
Da li su pješaci/uĉesnici u SN bili pod utjecajem alkohola?
2008. 2009. 2010. 2011. 2012.
DA
2
4
1
-
-
NE
38
44
28
41
26
Procentualno % 5% 8,3% 3,44% - -
Prema prikazanim rezultatima uoĉavamo da je u opštini Lukavac manji procenat saobraćajnih
nezgoda u kojima su uĉestvovali pješaci, a koji su bili pod utjecajem alkohola. Alkohol najĉešće
susrećemo kod osoba u ţivotnom razdoblju 24-44 godine, sa proporcionalnim padom (decline) za
sve ostale starosne skupine. Na osnovu ove ĉinjenice moţemo zakljuĉiti da je alkohol veoma bitan
faktor u nastanaku saobraćajnih nezgodaa, ali ipak, za nastanak saobraćajne nezgodee zaduţeni su
neki drugi faktori.
28
Kada je rijeĉ o vozaĉima koji su došli u koliziju sa pješacima, statistiĉki podaci opštine Lukavac
pokazuju sljedeće (tabela 6.).
Tabela 6. Starosna struktura lica protiv kojih je pokrenut prekršajni postupak na opštini Lukavac
Vrsta prekršaja Starosna struktura prekršioca
Upravljanje m/v
pod dejstvom
alkohola
Do 25 godina Od 25-35 Od 35-50 Preko 50 godina Ukupno
113
76
69
21
279
c) Vrsta automobila
Još jedan od faktora koji su povezani sa saobraćajnim nezgodamaa u kojima su uĉestvovali pješaci
su razliĉita vozila. U MUP-u Lukavac zabiljeţena je struktura kao u tabeli 7. Radi jasnoće pojmova
data je i legenda:
Tabela 7: Vrsta automobila uĉesnika u saobraćajnoj nezgodi za period 2008-2012. godina opština
Lukavac
Vrsta automobila
2008. 2009. 2010. 2011. 2012.
PMV 37 43 25 32 26
TV 1 4 3 2
M 2 4
B 1 2
A 1
- PMV – Putniĉko motorno vozila
- TV- Teretno vozilo
- M- Motocikl
- B-Bicikl
- A-Autobus
Kao što je moguće primijetiti u tabeli, najveći broj kolizija dogaĊa se izmeĊu pješaka i putniĉkih
vozila i to 88,8%, na teretna vozila otpada 5,4%, motocikle 3,2%, bicikl 1,6%, i autobus 0,5%.
29
4.3. Mjesta kolizije između pješaka i motornih vozila
Do saobraćajne nezgodee moţe doći i u ruralnim i urbanim podruĉjima. Kao reprezentativni uzor
uzeta je 2011. godina, u kojoj je zabiljeţena 9.701 saobraćajna nezgoda. Od toga se 8.725, 89,9%
dogodilo u urbanim, a 976, odnosno 10,1% u ruralnim sredinama Tuzlanskog Kantona, što nas
dovodi do zakljuĉka da je mnogo veći broj/procenat saobraćajnih nezgoda koje se dogaĊaju u
urbanim sredinama. U ruralnim sredinama zabiljeţeno je 27, odnosno 2,8% saobraćajnih nezgoda sa
fatalnim posljedicama, te 959, tj. 97,2% u kojima su pješaci prošli sa lakšim povredama.
Jasno je da se saobraćajne nezgode sa fatalnim posljedicama, u ruralnim sredinama, biljeţe iz
razloga što se u takvim predjelima dostiţu velike brzine u saobraćaju. Za razliku od ruralne sredine,
u urbanoj je zabiljeţeno 79 saobraćajnih nezgoda sa tragiĉnim ishodom, tj. 29,5%, dok je lakše
povrijeĊenih 189, odnosno 70,5%.
4.4. Način kontakta između pješaka i motornih vozila
4.4.1. Utjecajni činioci
Znaĉajan broj ĉinilaca, pojedinaĉno ili u grupi, povećaju vjerovatnoću nastanka kolizije sa
pješacima. Prema relevantnim podacima, najĉešći faktori koji doprinose nastanku saobraćajnih
nezgoda su:
- Ponašanje pješaka,
- Stanje puteva/infrastrukture,
- Ponašanje vozaĉa,
- Stanje vozila.
Veoma je vaţno napomenuti da je za svaku od ove ĉetiri kategorije ĉinilaca, najveća pojedinaĉna
kategorija 'nenaznaĉenih' utjecajnih ĉinilaca. Dakle, unatoĉ brojnim kategorijama prema kojima
nastaju sobraćajne nezgode, znatan broj sudara prkosi takvoj kategorizaciji. S poštovanjem
kategorije 'Ponašanje pješaka', najveća pojedinaĉna kategorija je 'Nalet na cesti', odnosno '
NeprilagoĊena brzina'. Svi ostali faktori zabiljeţeni su u malom postotku. Kada je rijeĉ o vozaĉima,
za njih najveći problem predstavlja prvenstvo prolaza. Još jedna bitna kategorizacija jeste 'Skriviti
nezgodu i pobjeći', što mnogo ne govori o radnjama koje je poduzeo vozaĉ, a na osnovu kojih je
došlo do nezgode. Ipak jasno je kako se poslije toga dogodio bijeg sa mjesta nastanka nezgode, što
se smatra prekršajem ukoliko je pješak pretrpio lakše tjelesne povrede. Ako je pak pretrpio teške
tjelesne povrede ili je nezgoda rezultirala smrću pješaka, onda je rijeĉ o kriviĉnom djelu.
30
Prema analizama obavljenim u Americi (Solnick and Hemenway, 1995.), najĉešći razlozi usljed kojih
poĉinilac pobjegne sa mjesta saobraćajne nezgode su:
- Ako se radi o djetetu ili starijoj osobi,
- Ako se saobraćajna nezgoda dogodila u urbanoj sredini,
- Ako se saobraćajna nezgoda dogodila tokom noći ili vikenda,
- Ako je vozaĉ bio muškarac,
- Ako je vozaĉ bio pod utjecajem alkohola,
- Ukoliko vozaĉ već ima zabiljeţene prekršaje/kriviĉna djela u dosjeu.
Prema statistici, najmanji broj saobraćajnih nezgoda uzrokovan je neispravnim stanjem vozila.
Budući da brojni ĉinioci mogu doprinijeti pješaĉkim sudarima i kako se svaki pojedinaĉni ĉinilac
raĉuna kao mali dio u cjelokupnom paketu uzroĉnika saobraćajnih nezgoda, uspješnost programa
prevencije kolizije pješaka i ostalih uĉesnika u saobraćaju zasniva se na primjeni razliĉitih
protumjera. Samo mali dio sudara reducirat će se na osnovu bilo koje od ponuĊenih protumjera.
Statistiĉki podaci prikupljeni na Tuzlanskom Kantonu, za period 2008. godina-prvo pola godine
2012. godine, će kroz tabelu prikazati du su najĉešći uzroĉnici nastanka saobraćajnih nezgoda:
- NeprilagoĊena brzina,
- Utjecaj alkohola,
- Utjecaj opojnih droga,
- Umor vozaĉa,
- Neispravnost ureĊaja za koĉenje,
- Neispravnost ureĊaja za upravljanje,
- Neispravnost guma,
- Klizav put,
- Oštećenje puta,
- Odron na putu,
- Nedostatak saobraćajne signalizacije,
- Ostali (nekategorizovani) uzroĉnici.
U sljedećoj tabeli, (tabela broj 8), prikazani su uzroci zbog ĉega je došlo do saobraćajnih nezgoda na
podruĉju Tuzlanskog Kantona, za period 2008-2012 godina.
31
Tabela 8. : Uzroci saobraćajnih nezgoda na podruĉju Tuzlanskog Kantona za period 2008-
2012.godina
Godina 2008. 2009. 2010. 2011. 2012.
NeprilagoĊena
brzina
1460
1562
1438
1359
700
Utjecaj
alkohola
341
320
243
249
107
Utjecaj
opojnih
sredstava
4
3
2
4
3
Umor 0 0 0 0 0
Neispravan
ureĊaja za
koĉenje
0
1
2
0
0
Neispravan
ureĊaja za
upravljanje
0
0
1
0
0
Neispravna
guma
0
1
0
0
0
Klizav put 5 2 11 0 0
Oštećenje
puta
0 11 0 0 0
Odron na
putu
0 2 3 2 0
Nedostatak
saobraćajne
signalizacije
0
0
0
0
0
4.4.2.Tipovi sudara i neformalno ponašanje
Nekoliko ameriĉkih studija bazirano je na posmatranju, intervjuima sa saobraćajnim struĉnjacima,
povezanim sa pješaĉkim saobraćajem, te na bazi podataka, odnosno izvještajima o pješaĉkim
kolizijama. Ove studije obuhvatile su sudare u urbanim, ruralnim sredinama, te na autoputevima.
Cilj istraţivanja bilo je otkrivanje uzroka saobraćajnih nezgoda, te poboljšanje protumjera. Ispitane
su aktivnosti vozaĉa i pješaka, kao uzroĉnici nastanka nezgoda.
32
Pored raskrsnice, na kojoj se dogaĊaju brojne nezgode, iste su moguće i na svim ostalim dijelovima
ceste, pa je tako zabiljeţena:
- Iznenadna pojava pješaka i kratko izlaganje vidnom polju prije sudara. U takvom sluĉaju
vozaĉ nije imao vremena da na uoĉi pješaka, te da adekvatno reaguje, u cilju
izbjegavnaja naleta.
- Pretrĉavanje pješaka, koji je ranije uoĉen, ali nije izbjegnuta kolizija.
- Raskrnica: pretrĉavanje, kratko vrijeme izlaganja vidnom polju, ukljuĉivanje vozila na
glavni saobraćajni tok, okretanje vozila.
- Nepropisno zauzimanje pješaĉkih površina od strane motornog vozila; pješak silazi na
kolovoz, gdje biva udaren od strane drugog motornog vozila. Saobraćajnu nezgodu
uzrokovalo parkirano vozilo.
- Na autobuskoj stanici: pješak izlazi iz autobusa, pokušava preći ulicu prelazeći ispred
autobusa, gdje biva udaren od strane vozila u pokretu. Smjer kretanja isti kako i smjer
kretanja autobusa.
- Pješak udaren dok je išao prema/od prodavaĉa u vozilu, na ulici.
- Pješak udaren tokom rada na nekom onesposobljenom vozilu.
- Pješak udaren prilikom kolizije vozilo-vozilo.
- Raskrsnica sa signalizacijom: pješak udaren dok je na semaforu bilo upaljeno crveno
svjetlo za pješake, u trenutku kada su vozila poĉela da se kreću.
4.5. Ozbiljnost pješačkih sudara
Iako su mnogi pješaci stradali prilikom sudara 2 ili više motornih vozila, ipak brojne saobraćajne
nezgode koje ukljuĉuju pješake, ne rezultiraju fatalnim posljedicama. Prema podacima Ministarstva
unutrašnjih poslova Tuzlanskog Kantona, situacija je sljedeća:
- Smrtno stradali pješaci : 48
- Teške (onesposobljavajuće) povrede: 342
- Lakše povrede: 1003
- Ostale povrede: /
Prema nekim policijskim izvještajima zabiljeţe su i situacije u kojima pješak, kao uĉesnik u
saobraćajnoj nezgodi, nije povrijeĊen.
33
Tabela 9. : Broj saobraćajnih nezgoda i nastradalih pješaka na podruĉju TK (2008-2012)
Godina 2008. 2009. 2010. 2011. 2012.
Ukupan broj
saobraćajnih
nezgoda
9321
9807
9599
9701
4819
Broj
povrijeĊenih
pješaka
Lakše
254
242
203
189
115
Teţe
103
67
64
67
41
Broj poginulih
pješaka
11
10
8
12
7
4.6. Lakše i teže povrijeđeni pješaci
Prema statistiĉkim podacima u 2011. godini, u Bosni i Hercegovini, nastradalo je 1000 pješaka, od
toga je 54 pješaka poginulo, 316 pješaka teţe povrijeĊeno i 630 pješaka je lakše povrijeĊeno. U
gradovima Bosne i Hercegovine 40% od ukupno poginulih su poginuli pješaci!5
Tabela 10: Broj stradalih pješaka na nivou drţave BiH
Godina
Broj poginulih pješaka Ukupan broj stradalih pješaka (lakše,
teţe povrijeĊenih, poginulih)
2008. 75 1408
2009. 58 1397
2010. 51 1260
2011. 54 1200
5 Federalno ministarstvo unutrašnjih poslova; MUP-TK-a
34
4.7. Pješaci poginuli u saobraćajnim nezgodama
Kada je rijeĉ o broju poginulih pješaka, on nije zanemarljiv. Tako je za pet (5) posljednjih godina
zabiljeţno 48 smrtnih sluĉajeva pješaka, kao posljedice saobraćajne nezgode.
Tabela 11: Prikaz broja poginulih pješaka po mjesecima, za period 2008-2012.godina na podruĉju
TK-a
Mjesec u godini
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ukupno
2008.
Broj
poginulih
pješaka
1
1
0
1
1
3
0
1
0
1
1
1
11
2009.
Broj
poginulih
pješaka
0
0
1
1
1
2
1
1
0
1
0
2
10
2010.
Broj
poginulih
pješaka
2
0
2
2
0
0
0
0
1
1
0
0
8
2011.
Broj
poginulih
pješaka
1
0
0
2
0
3
2
2
0
0
0
2
12
2012.
Broj
poginulih
pješaka
0
1
2
0
3
1
-
-
-
-
-
-
7
Broj lakše povrijeĊenih pješaka u saobraćajnim nezgodama na podruĉju opštine Lukavac u periodu
od 2008. do 2012. godine je iznosio 88. To predstavlja 79,28% ukupnog broja posljedica
saobraćajnih nezgoda pješaka. Od ukupnog broja lakše povrijeĊenih lica u posmatranom
petogodišnjem periodu, 11,92% su pješaci. S obzirom da posljedice pješaka ĉine 13,15% ukupnih
posljedica, moţemo zakljuĉiti da je broj lakše povrijeĊenih pješaka ispod prosjeka ukupnog broja
lakše povrijeĊenih. Godina sa najboljim rezultatima u ovoj kategoriji je 2011. kada je zabiljeţeno 15
takvih sluĉajeva. Godina sa najgorim rezultatima u posmatranom periodu je 2009. kada je
zabiljeţeno 20 takvih posljedica. Bitno je spomenuti da je u 2012. godini došlo do rasta broja lakše
povrijeĊenih, što je posljedica ukupnog porasta nastradalih pješaka. Isto tako se iz tabele moţe
primjetiti da se u petogodišnjem posmatranom periodu nije puno uradilo na ovim posljedicama, s
obzirom da je broj lakše povrijeĊenih pješaka u 2008. i 2012. godini identiĉan.
Teţe povrijeĊeni pješaci ĉine 16,22% ukupnih posljedica nastradalih pješaka. Na podruĉju opštine
Lukavac je u posmatranom periodu zabiljeţeno 86 sluĉajeva teţih posljedica, tj. 10,19%. Iz ovih
35
podataka moţemo zakljuĉiti da je procenat teţe povrijeĊenih pješaka drastiĉno veći od ukupnog
procenta teţe povrijeĊenih. Jedan od glavnih razloga zbog ĉega je taj procenat znatno viši kod
pješaka u odnosu na ostale kategorije jeste loša pasivna bezbjednost pješaka. S obzirom da pješaci
nemaju skoro nikakav vid zaštite u saobraćaju, ĉak i saobraćajne nezgode sa veoma malim brzinama
mogu dovesti do velikih posljedica. Godine sa najboljim rezultatima u ovoj kategoriji su 2008. i
2011. Najgori procentualni i apsolutni rezultati su zabiljeţeni u 2009. godini, kada je došlo do rasta
broja teţe povrijeĊenih sa 2 na 6, odnosno za 300%. Sve procentualne podatke u kategorijama sa
malim uzorkom treba uzimati sa rezervom, s obzirom da i najmanje varijacije u apsolutnim
vrijednostima dovode do ogromnih varijacija u procentualnim vrijednostima.
Smrtno stradala lica ĉine 4,50% ukupnog broja posljedica nastradalih pješaka. Ukoliko uzmemo u
obzir da smrtno stradana lica ĉine svega 2,37% ukupnih posljedica na podruĉju opštine Lukavac,
moţemo primjetiti drastiĉnu razliku ovog parametra sa aspekta pješaka i svih uĉesnika u saobraćaju.
Kao i kod teţe povrijeĊenih, loša bezbjednost i zaštita od posljedica saobraćajnih nezgoda je glavni
faktor već navedene velike razlike. Godina sa najboljim rezultatima je 2012. godina kada nije
zabiljeţen niti jedan smrtno stradali pješak na podruĉju opštine Lukavac. Kao i kod već navedenih
teţe povrijeĊenih, svi podaci se trebaju paţljivo analizirati i ako je moguće pokušati izbjeći
poreĊenja na godišnjem nivou, s obzirom da je uzorak veoma mali.
Kod smrtno stradalih je to ĉak i više izraţeno, pa tako imamo situaciju kada je u 2012. godini došlo
do nemjerljivog procentualnog pada ovakvih posljedica. Iako su vrijednosti na godišnjem nivou
male, njihovo procentualno poreĊenje sa ostalim posljedicama pokazuje da se u prethodnih pet
godina moglo ĉak i više uraditi, izuzimajući već pomenutu 2012. godinu kada nije zabiljeţen
nijedan sluĉaj smrtno stradalih pješaka.
Tabela 12. Raspodjela nastradalih pješaka prema težini posljedica
Izvor: [PU Lukavac 2008-2012]
Stepen posljedica 2008. 2009. 2010. 2011. 2012.
Lakše povrijeđeni 18 20 17 15 18
Teže povrijeđeni 2 6 5 2 3
Smrtno stradali 1 2 1 1 0
Ukupno 21 28 23 18 21
36
Grafikon 11. Raspodjela nastradalih pješaka prema težini posljedica
5. PROPUSTI USLJED KOJIH NASTAJU SAOBRAĆAJNE NEZGODE
5.1. Analiza propusta vozaĉa u segmentu sigurnosti pješaka
Danas, kao najĉešći propust od strane vozaĉa pri saobraćajnim nezgodama evidentiraju se sljedeći
propusti:
- Brzina kretanja koja je najĉešće iznad brzine kojom je moglo doći do zaustavljanja
neposredno prije naleta na pješaka,
- Nepravovremenom reakcijom vozaĉa na usporavanje vozila ili zakašnjelom reakcijom na
usporavanje iako su postojali uslovi za vizuelno uoĉavanje kretanja pješaka po cesti,
- Neopreznošću i nebudnošću vozaĉa koja se ogleda u nepoduzimanju dodatne opreznosti
prilikom prolaska ili nailaska na moguće “opasne” situacije, (prolazak pored zaustavljenog
vozila JGS, prolazak pored parkiranih vozila, prolaska pored kolone pješaka i dr.).
37
5.2. Analiza propusta pješaka u segmentu njegove sigurnosti
Najĉešće evidentirani propusti pješaka u saobraćajnim nezgodama definišu se sa:
- Neoprezni prelazak ceste kada nisu postojali vremensko – prostorni uslovi za siguran
prelazak a sobzirom na brzinu i udaljenost vozila,
- Riziĉnom prelasku ceste od strane pješaka mimo pješaĉkog prelaza,
- Neporeznošću kretanja pješaka koja se ogleda u kretanju pješaka operativnom površinom
ceste u pravcu nadolazećih vozila,
- Neopreznom i kontinuiranom prelasku cijele površine ceste od strane pješaka, izraţeno kod
višetraĉnih cesta.
Propusti od strane pješaka prilikom prelaska ceste pri neograniĉenoj vidljivosti i preglednosti
uzrokovani su time što pješak pogleda samo na jednu stranu i poduzme prelazak a da se nije uvjerio
da i sa druge strane postoje motorna vozila (karakteristiĉno za dvosmjerni saobraćaj na cesti).
Kod jednosmjernog saobraćaja sa više saobraćajnih traka, pješak poduzima prelazak ceste uvjerivši
se samo da u njegovoj najbliţoj saobraćajnoj traci ima dovoljnu udaljenost od motornog vozila a ne
sagleda vozila u ostalim saobraćajnim trakama kao i njihovu brzinu i udaljenost.
Analizom propusta uĉinjenih od strane pješaka u saobraćajnim nezgodama utvrĊeno je da oni
najveći broj nepravilnosti ĉine u sljedećim situacijama:
- iznenadnog pojavljivanja ispred vozila u pokretu,
- prelaţenju ulica i trgova u neposrednoj blizini i ispred nailazećeg vozila,
- neopreznog i iznenadnog izlaţenja na cestu i kretanje uzduţ ili pod uglom po cesti,
- nagli prelazak ceste ispred zaustavljenog vozila JGS,
- pretrĉavanje van pješaĉkog prijelaza u zoni stajališta JGS-a a radi ukrcavanja u vozilo JGS-a,
- neopreznog prelaţenja ceste van obiljeţenih i semaforom obezbjeĊenih pješaĉkih prijelaza,
- poduzimanje radnje prelaska ceste kada s obzirom na brzinu kretanja vozila i njegovu
udaljenost ne postoje vremensko – prostorni uslovi za siguran prelazak,
- pretrĉavanje preko pješaĉkog prijelaza na crvenom svjetlu i itd.
Kada se vrši uporeĊivanje dvije “suprotne strane” vozaĉa i pješaka mogu se konstatovati neke
specifiĉnosti koje je neophodno imati u vidu u analizi segmenta sigurnosti pješaka i uĉinjenih
propusta i to:
- Preglednost sa aspekta pješaka je mnogo povoljnija u odnosu na vozaĉevu preglednost,
- Pješak moţe mnogo ranije da uoĉi motorno vozilo, kako sa aspekta širine vidnog polja tako i
sa aspekta postojanje buke koju proizvodi vozilo,
38
- Promjena ritma kretanja i brzine je mnogo povoljnija za pješaka u odnosu na vozaĉa vozila i
itd.
5.3. Analiza propusta na cestovnoj infrastrukturi u segmentu sigurnosti pješaka
U segmentu analize propusta ceste koja moţe da utiĉe na sigurnost pješaka moţe se analizirati na
elemente koji su najšĉešće prisutni na našim prostorima su sljedeći:
- nepostojanje iviĉnih traka i iviĉnjaka,
- neadekvatno izvoĊenje iviĉnjaka i i smanjenja njihove visine usljed stavljanja novih podloga,
- slabo izraţeni elementi horizontalne signalizacije,
- neadekvatno postavljeni i nedovoljno izraţeni elementi vertikalne signalizacije,
- nepostojanje adekvatnih pješaĉkih staza pored ceste,
- nepostojanje prinudnih prepreka za usporavanje brzine vozila,
Svi navedeni elementi koji se mogu “pripisati” cesti negativno se odraţavaju na sigurnost u
saobraćaju a time i na ugroţenost pješaka.
5.4. Analiza propusta okoline u segmentu sigurnosti pješaka
Kada se analizira aspekt okoline i njegov utjecaj na sigurnost pješaka kao osnovne propuste koji su
karakteristiĉni za Opštinu Lukavac mogu se navesti sljedeći:
- postavljanje svjetlećih reklama neposredno uz cestu,
- postavljanje reklamnih panoa neposredno uz cestu,
- video displeji,
- parkiranja na cesti i na trotoaru,
- nedovoljna širina trotoara,
- postavljanje “tendi” i izloga na trotoare
- nedovoljna uoĉljivost i veliĉina saobraćajne signalizacije,
- nedovoljna fiziĉka zaštita ceste,
- neadekvatna zaštita i izvoĊenje stajališta JGP-a
- neadekvatno osvjetljenje ceste i dr.
Svi navedeni elementi koji se mogu evidentirati kao propusti mogu u dobroj mjeri da doprinesu
nastanku “opasne situacije” na cesti koja moţe da doprinese konfliktu izmeĊu vozila i pješaka.
39
Danas kako je već naglašeno ovom elementu ne posvjećuju dovoljno paţnje jer najĉešće je ovaj
segment nemjeriljiv i neevidentira se kao uzrok saobraćajne nezgode.
6. DJECA KAO POSEBNO OSJETLJIVA KATEGORIJA PJEŠAKA
Djeca su specifiĉna i najugroţenija kategorija uĉesnika u saobraćaju, prvenstveno zbog svoje
psihofiziĉke nezrelosti, manjka ţivotnog iskustva i znanja, te su stoga najviše izloţena riziku, pa
prema tome najĉešće stradaju u saobraćaju.
Djeca, kao pješaci, najĉešće stradaju:
- Usljed prelaska kolovoza van pješaĉkog prelaza;
- Zadrţavanja i igre na kolovozu;
- Kretanja duţ kolovoza;
- Igranja uz kolovoz i naglog istrĉavanja na kolovoz, i dr.
Treba uzeti u obzira da djeca:
- Nemaju mogućnost opaţanja i predviĊanja opasnosti;
- Nemaju dovoljnu emocionalnu i socijalnu zrelost;
- Nemaju navike i znanje o ponašanju u saobraćaju, ne poznaju pravila saobraćaja i
saobraćajne znakove;
- Podloţnija su panici i strahu u saobraćajnoj guţvi;
- Nivo paţnje im je podloţan promjenama;
Ĉinjenica da dijete nije nosilac glavnih funkcija u društvu, ne smije utjecati da u sistemu pripreme
za saobraćaj bude zapostavljeno. Saobraćaj je najsloţeniji i najteţi dio okoline djeteta. Zbog
nedovoljne psihofiziĉke zrelosti, nedovoljnog ţivotnog i saobraćajnog iskustva, djeca vrlo ĉesto nisu
u mogućnosti udovoljiti visokim zahtjevima saobraćaja.
Prema podacima UN-a godišnje u svijetu, u saobraćajnim nezgodama, strada oko 15 miliona djece,
do 14 godina starosti, a od toga oko 500 000 smrtno.da bi se smanjio broj saobraćajnih nezgoda
imperative je da se u što ranijoj ţivotnoj dobi zapoĉne sa uĉenjem i odgojnim procesom, kako bi se
djeca odgovorno i savjesno ponašala u saobraćaju. Najveći efekti u saobraćajnom vaspitanju postiţu
se u doba ranog formiranja liĉnosti. Pripremiti dijete za saobraćaj ne znaĉi samo upoznati ga sa
saobraćajnim pravilima i propisima, nego je potrebno, pored obrazovnih, postići i vaspitne efekte, tj.
40
formirati navike, shvatanja, stavove i druga svojstva koja će ga uĉiniti bezbijednim korisnikom puta.
Svoj doprinos vaspitno-obrazovnom odgoju moraju dati, prije svega porodica, a zatim predškolske i
školske ustanove, sredstva informisanja i drugi. Sigurnost djece u saobraćaju ovisi o odgovornosti
kako vozaĉa, tako i roditelja. Roditelji ne smiju zaboraviti da svojim ponašanjem daju primjer djeci.
Pozitivan primjer znaĉi poduĉiti ih saobraćajnim pravilima, kako bi navike koje će steći
primjenjivali cijeli ţivot. Poduĉavanjem djece i roditelji i odgajatelji, uĉitelji i vozaĉi proširuju
njihova saznanja koja će im ĉuvati zdravlje i ţivot. Vozaĉi nisu samo duţni povećati oprez u blizini
škola, vrtića, parkova, pravovremeno ih upozoriti zvuĉnim znakom i voziti propisanom brzinom,
već i pratiti, te pretpostaviti njihove postupke.
6.1. Tipične situacije u kojima djeca najčešće stradaju u saobraćaju
Zadrţavanje i igranje djece izmeĊu parkiranih automobila predstavlja opasnost pri pokretanju
vozila, jer se djeca, shodno svom uzrastu, nalaze u mrtvim uglovima koje vozaĉ iz automobila nije u
mogućnosti kontrolisati pri pokretanju vozila. Istrĉavanje djece za loptom na kolovoz ĉesto
proizvodi opasnost sa fatalnim posljedicama u sluĉaju kada se ono vrši u blizini nailazećeg vozila, a
paţnja djeteta je tad skoncentrisana na igru i loptu za kojom trĉi i ne vidi nailazak automobila
(prikazano na slici 7. i 8.).6
Slika 7. Dijete se igra između parkiranih automobila Slika 8. Dijete trči za loptom preko
(Dragač, Nešić, 2000) kolovoza (Dragač, Nešić, 2000)
Prije stupanja na kolovoz dijete mora osmotriti stanje na njemu sa svoje lijeve strane da bi vidjelo da
li ga ugroţava vozilo. Ako dijete ne zna postupke za bezbjedno prelaţenje kolovoza ili ih zna, ali ih
se ne pridrţava, vjerovatno će prouzrokovati nezgodu (slika 9.).
6 Dragač, R., Nešić, M., (2000), SPECIFIČNE NEZGODE SA DECOM, Zbornik radova, Naučno-stručni skup "Bezbednost dece u saobraćaju", Beograd
41
Slika 9. Dijete ne osmatra kolovoz sa svoje lijeve strane (Dragač, Nešić,2000)
Djeca koja stupaju na kolovoz iza parkiranih automobila zbog svoje visine nisu blagovremeno
uoĉena od strane vozaĉa i tako stradaju (slika 9.). Zadrţavanje i igranje djece izmeĊu parkiranih
automobila predstavlja opasnost pri pokretu vozila, jer se djeca, shodno svom uzrastu nalaze u
mrtvim prostorima koje vozaĉ ne kontroliše pri pokretanju automobila (slika 10.).
Slika 5. Dijete na kolovozu između Slika 6. Dječija igra na trotoaru
parkiranih vozila (Dragač, Nešić, 2000) (Dragač, Nešić, 2000)
Izlaţenje djece iz autobusa i prelaţenje kolovoza dok se on nalazi na stajalištu proizvodi opasnu
situaciju u obliku sukoba djeteta i automobila koji vrši obilaţenje autobusa na stajalištu (slika 12. i
13.). Kad na kolovozu postoji isprekidana uzduţna linija i kad ne postoji obiljeţen pješaĉki prelaz u
zoni stajališta, pješak koji se iskrca iz autobusa treba da saĉeka oslobaĊanje kolovoza i da
prelaţenjem kolovoza ne ugroţava kretanje vozila kolovozom.
42
Slika 12. Opasna situacija nastala nakon Slika 13. Opasna situacija nastala nakon
izlaska djeteta iza autobusa izlaska djeteta ispred autobusa
Situacije u kojima odrasli, odnosno roditelji ugroţavaju bezbjednost djece prilikom iskrcavanja
ispred škole ili prodavnice prikazane su na slikama 14. i 15., ali na suprotnoj strani ulice. Djeca tako
na kolovoz stupaju iz nevidljivog prostora zaklonjenog automobilom. Ova ugroţenost se lako
spreĉava iskrcavanjem djeteta sa prilazom automobila pored ivice kolovoza na strani gdje se nalaze
ovakvi objekti.
Slika 14. Opasna situacija nastala nakon izlaska Slika 15. Opasna situacija nastala nakon
djeteta da bi doslo do škole izlaska djeteta da bi došlo do prodavnice
Karakteristiĉna situacija opasna po ţivot djeteta prikazana je na slici 16. u krugu kod stambene
zgrade kada postoji mogućnost da se ono otrgne od roditelja u prilazu ka stanu i uputi u prelaţenje
kolovoza iza parkiranih automobila kada se na kratkom rastojanju izmeĊu automobila na ulici stvara
opasna pokretna prepreka zbog koje vozaĉ najvjerovatnije ne moţe izbjeći sudar.
43
Slika 16. Opasna situacija nastala zbog nepažnje roditelja
U naseljenim mjestima sa parkiranim automobilima uz ivicu kolovoza suţena je korisna širina
kolovoza, a prolaz djeteta izmeĊu vozila radi prelaţenja kolovoza se ne vidi do dubljeg zalaţenja
djeteta na kolovoz, pa se u takvim situacijama neizbjeţno dogaĊaju nezgode (slika 17.). Djeca
predškolskog uzrasta i djeca mlaĊa od 12 godina nisu dovoljno osposobljena da u ovakvim
situacijama bezbjedno prelaze kolovoz bez pratnje i pomoći odrasle osobe.
Slika 17. Opasna situacija pri prelaženju kolovoza između vozila parkiranih uz ivicu kolovoza
Primjer na slici 18. pokazuje kako se dijete kreće duţ ulice trotoarom i kad je naišlo na parkirane
automobile na trotoaru u obilaţenju automobila je nekontrolisano stupilo na kolovoz ispred i u
blizini nailazećeg vozila zbog ĉega vozaĉ nema mnogo mogućnosti za izbjegavanje nezgode.
44
Slika 18. Opasna situacija nastala zbog parkiranih
vozila na trotoaru
U prigradskim i seoskim naseljima djeca na putu od kuće do škole koriste djelimiĉno ili u cjelini
javni put za svoje kretanje. Vrlo ĉesto takvi putevi nemaju izgraĊene trotoare za pješake pa su djeca
prinuĊena na korištenje kolovoza (slika 19.). U takvim sluĉajevima potrebno je djecu nauĉiti da se
bezbjedno kreću na tom putu i da pravilno pri kretanju koriste kolovoz. U takvim sluĉajevima djeca
treba da se kreću lijevom stranom puta uz ivicu kolovoza u zoni trake širine 1 m.
Slika 19. Kretanje pješaka duţ ivice kolovoza7
(Vujanić, 2000)
Istraţivanja pokazuju da se kod grupnog kretanja djece duţ puta na ovaj naĉin obezbjeĊuje veći
stepen zaštite, naroĉito kad se u grupi sa Ċacima niţih razreda kreću i stariji Ċaci koji im pomaţu u
bezbjednom kretanju. Vozaĉ lakše primijeti grupu Ċaka na putu i prema njoj ima veći respekt,
odnosno više obraća paţnju tako da u prilazu i prolazu pored nje, ispoljava veću opreznost u voţnji i
preduzima zaštitne mjere.
7 Vujanić, M., (2000), PRIKAZ ISTRAŢIVANJA "BEZBEDNOST DECE U SAOBRAĆAJU U BEOGRADU'', Zbornik radova,
Nauĉno-struĉni skup "Bezbednost dece u saobraćaju", Beograd
45
Djeca su ţrtva u svakoj trećoj saobraćajnoj nezgodi, a najĉešće stradaju kao pješaci (62,2%). Djeca
predškolskog i ranog osnovnoškolskog uzrasta predstavljaju najugroţenije uĉesnike u saobraćaju. U
tom uzrastu se djeca osamostaljuju kao pješaci ili kao vozaĉi bicikla, rolera, sanki, skejta i sl.
Pojavljuju se na saobraćajnicama bez pratnje odraslih veoma rano, a od šeste godine njihovo uĉešće
je masovnije.
To je posljednja prilika za sistematiĉan rad na saobraćajnom vaspitanju dece uz uĉešće
roditelja,školskih uprava i lokalnih samouprava. Veliki je prostor za djelovanje lokalne samouprave
u cilju unaprjeĊenja bezbijednosti djece u saobraćaju.
Primjeri aktivnosti: saobraćajno obrazovanje i vaspitanje, istraţivanja stanja i lokalnih problema,
finansiranje i realizacija kampanja u bezbijednosti saobraćaja, rad sa ranjivim i riziĉnim grupama
uĉesnika u saobraćaju, informisanje javnosti i druge preventivno–propagandne aktivnosti, bolje
saobraćajno ureĊenje zona škola i objekata velike atrakcije, organizacija i rad školskih saobraćajnih
patrola i saobraćajnih patrola grada itd.
Cilj rada na saobraćajnom vaspitanju djece direktno utjeĉe na povećanje njihove bezbjednosti kao
samostalnih uĉesnika u saobraćaju. Smatra se da dijete prije navršenih 12 godina ţivota nema
razvijene sposobnosti neophodne za donošenje odluka u saobraćajnim situacijama. I pored toga,
djeca sa navršenih 5-6 godina su prisutna u saobraćaju bez pratnje odraslih.
Djetetu predškolskog uzrasta oteţano je donošenje odluka u saobraćajnim situacijama. MeĊu
brojnim utiscima koji mu odvlaĉe paţnju, ono ne umije da izdvoji bitno od nebitnog. Usmjeravanje
paţnje na relevantne informacije je za oĉekivati tek u uzrastu od 11 godina. Zato djetetu treba, na
njemu pristupaĉniji i zanimljiviji naĉin, izdvojiti najvaţnije informacije kako bi moglo donijeti
ispravnu odluku.
Nakon osme godine, dijete u razmatranju ljudskih odnosa moţe da razlikuje uzrok i posljedicu.
Vaţno je organizovati aktivnosti u kojima dijete uz pomoć odraslog razmatra slijed dogaĊanja i
otkriva uzroĉno-posljediĉne veze. Djeca u saobraćaju suviše brzo ili suviše sporo donose odluke.
Vaţno je da saobraćajne situacije u kojima dijete treba da donosi odluke budu što jednostavnije.
Zajedniĉko angaţovanje roditelja, vaspitaĉa ali i lokalne zajednice, uz ozbiljan i sistematiĉan rad
mogu da doprinesu ostvarenju postavljenog cilja.
6.2. Poduzimanje konkretnih akcija
Ministarstvo unutrašnjih poslova Bosne i Hercegovine, je u sklopu kampanje “ Zaštitimo djecu u
saobraćaju” dalo par savjeta o ponašanju u saobraćaju:
- Za prelazak ulice koristi obiljeţen pješaĉki prelaz.
- Nikada ne pretrĉavaj ulicu, stani i provjeri nailaze li vozila.
- Osmatraj, osluškuj automobile prelazeći ulicu i saobraćaj oko sebe.
- Omogući vozaĉima da te vide i jasno pokaţi namjeru.
46
- Ne prelazi ulicu ispred ili iza zaustavljenog autobusa, izmeĊu parkiranih vozila, postavljenih
kontejnera i drugih prepreka, bez prethodne provjere.
- Prelazak mimo pješaĉkog prelaza je opasan.
- Kolovoz nije sigurno mjesto za igru.
- Na trotoaru naspram semafora zastani i osmotri boje.
- Kreći se iskljuĉivo trotoarom.
- Koristiti reflektujući materijal na jaknama i torbama.
- Koristiti sigurnosni pojas pri voţnji djece.
- Pri prelasku ulice stani i pogledaj lijevo, desno.
- Ako si nesiguran/na pri prelasku ulice, potraţite policajca ili nekog starijeh i oni će vam
pomoći.
7. PROGRAMI I MJERE ZA POVEĆANJE SIGURNOSTI PJEŠAKA
U mjere na povećanju sigurnosti pješaka u drumskom saobraćaju, odnosno aktivnosti koje je
neophodno poduzeti u cilju smanjenja broja poginulih i povrijeĊenih pješka u drumskom saobraćaju
(mjere su poredane po vaţnosti) su:
1. Edukacija pješaka
2. Fiziĉke “prepreke” za pješake
3. ObezbjeĊivanje “slobodnog” prostora za kretanje pješaka
4. UnapreĊenje elemenata vertikalne i horizontalne signalizacije (i obiljeţavanje)
5. Statistika i praćenje “opasnih” mjesta za pješake,(objekti za smirivanje saobraćaja)
6. Kaznene zakonske – mjere za pješake, prevencija
7.1. Edukacija pješaka
Danas se ovom segmentu vrlo malo i gotovo nikako ne posvećuje paţnja. U drumskom saobraćaju
kao uĉesnici pojavljuju se dvije “suprostavljene” strane, vozaĉi i pješaci. Vozaĉ mora proći obuku
da bi uĉestvovao u saobraćaju, dok za pješaka to nije sluĉaj. Edukacija pješaka, predstavlja mjeru
koja bi u mnogome mogla doprinijeti povećanju stepena sigurnosti pješaka u saobraćaju. Pored
navedene populacije pješaka (djece i omladine) u “kriznu” grupa ubrajaju se i starije osobe, koje
zbog smanjenih psiho - fiziĉkih osobina predstavljaju grupaciju pješaka koja danas ĉesto strada u
saobraćaju. Ovoj populaciji neophodno uz pomoć mlaĊih osoba da se da odgovarajuća pomoć i
poduzmu mjere na upoznavanju i edukaciji starijih osoba.
47
Edukacija uĉenika u školama poĉinje kada zapoĉne i nova školska godina. Postoji par opcija naĉina
educiranja djece i to:
- Kroz posjetu policijskoj stanici,
- Kroz posjetu policajaca školi,
- Kroz izlazak na ulicu, sa djecom.
Zavisno od vremenskih uslova organizuje se ĉas obuke. Ukoliko je to moguće djeca se izvode van
škole, te im se na konkretnim primjerima objašnjavaju osnovna saobraćajna pravila,npr:
- Na koji naĉin se trebaju kretati pješaci?
- Kako se kretati kolovozom?
- Kako se kreću biciklisti?
- Kako koristiti sredstva javnog gradskog prijevoza?
- Koje posljedice nastupaju usljed nepoštivanja pravila?
U suprotnom se pristupa improvizaciju u uĉionicama ili raspoloţivim salama.
7.2 Osnovna škola kao faktor saobraćajnog obrazovanja I vaspitanja
Saobraćajno vaspitanje školske djece kod nas ne odgovara sadašnjim i budućim uslovima
saobraćaja. Vrlo malo o saobraćaju se uĉi u niţim razredima u predmetu “Poznavanje prirode i
društva” i to sa veoma malim fondom ĉasova. Uz to ovi ĉasovi su na kraju školske godine. U višim
odjeljenjima osnovnih škola oblast saobraćaja obraĊena je u predmetu “Tehniĉko vaspitanje” i to
isto sa veoma malim brojem ĉasova na kraju školske godine.
Ne ulazeći u kvalitet kako se djeci prenose saznanja koja su im neophodna za bezbjedno uĉešće u
saobraćaju, već naprijed navedeni podaci ukazuju da je briga drţave o djeci nezadovoljavajuća u
organima koji su nadleţni za odreĊivanje sadrţaja nekog predmeta, koji će se predavati u školama i
za vremensku raspodjelu tog programa. Svakako se preporuĉuje neophodnost povećanja fonda
ĉasova u kojim će se obraĊivati saobraćaj uopšte i bezbjedno uĉešće u njemu, kao i to da se o ovome
uĉi na poĉetku školske godine. Za izvoĊenje nastave iz saobraćajnog vaspitanja treba saĉiniti
odgovarajući plan i program za svaki razred. Ovo ne zahtijeva posebna sredstva već samo dobru
volju.
Saobraćajnim vaspitanjem uĉenici osnovnih škola treba da savladaju sljedeće:
osnovne saobraćajne znakove, njihovo znaĉenje i saobraćajne uslove u kojima se oni
kreću;
osnovne pojmove i pravila u saobraćaju i pravilne navike o njima;
48
izbjegavanje, a posebno nestvaranje opasnih situacija na putu od kuće do škole i nazad,
tako što će im se na te situacije i opasnosti ukazati praktiĉnim vjeţbama;
samostalno korištenje saobraćajnih sredstava;
osnovne pojmove o funkcionisanju i upotrebi saobraćajnih sredstava.
Isto tako neophodno je obezbjediti finansiranje saobraćajnog vaspitanja školske djece za
vannastavne aktivnosti, za takmiĉenje djece iz oblasti saobraćaja, kao i organizovanje seminara za
nastavnike koji predaju djeci predmete u kojima se djeca pripremaju za uĉestvovanje u saobraćaju.
Neki od primjera kako saobraćaj moţe ući u predmete u osnovnoj školi su:
Matematika:Pravljenje skupova (po obliku, po boji, po mjestu, po broju toĉkova), mjerenje i
izraĉunavanje razliĉitih veliĉina (širina kolovoza, trotoara, zaustavnog puta, površina koje zauzimaju
uĉesnici u saobraćaju), brojanje saobraćaja, itd.
Fizika:PoreĊenje veliĉina (djeteta i vozila), poreĊenje tvrdoće (djeteta i vozila) objasniti razliĉite
vrste kretanja, silu trenja, koĉenja, inercije i sudare uz primjere iz saobraćaja, itd.
Hemija:Sastav, dobijanje i ostaci pogonskog goriva, sagorijevanje, zagaĊenje, uticaj alkohola i
droga na sposobnosti i ponašanje u saobraćaju.
Biologija:Reakcija organizma na promjenu brzine, biološki uslovi ponašanja ljudi u saobraćaju sa
naglaskom na ekološki aspekt.
Geografija:Pravljenje mape oblasti, crtanje bezbjedne rute za kretanje, primjeri mjera bezbjednosti
saobraćaja u drugim zemljama.
7.3 Kampanja „Spasimo pješake“
Jedan od uspješnijih vidova edukacije uĉesnika u saobraćaju jesu kampanje. Ĉovjek ţivi, kreće se, a
dok se kreće, ţivi. Za ĉovjekovo kretanja potrebno je sredstvo (kolica, automobil, bicikl, voz, avion)
i put po kojem se kreće (put, pruga, plovni put, avionska linija).8
S obzirom na ĉinjenicu da smo svi pješaci i da se zahvaljujući nesavjesnim vozaĉima, nepropisnom
parkiranju, neadekvatno postavljenim kontejnerima, saobraćajnim znakovima, stajalištima, tezgama,
stolicama kafića, oteţano krećemo Fakultet za saobraćaj i komunikacije, Sarajevo, na ĉelu sa Prof.
dr Osmanom Lindov, odluĉio je pokrenuti kampanju „Spasimo pješake“.
8 Lindov, O., Saobraćajna kultura, Univerzitet u Sarajevu, Fakultet za saobraćaj i komunikacije, Pedagoški fakultet,
Sarajevo, 2012.
49
Osnovni cilj kampanje je oslobaĊanje površina namijenjenih za kretanje pješaka, sa posebnim
akcentom na osobe u invalidskim kolicima, ĉije kretanje je, izmeĊu ostalog, ograniĉeno i zbog
prethodno navedenih problema. Samim time nastoji se podići svijest graĊana o saobraćajnoj
(ne)kulturi, o ĉemu je Prof.dr Osman Lindov pisao i u svojoj knjizi „Saobraćajna kultura“.
Kako bi se što adekvatnije predstavili poteškoće u kretanju, prikupljen je odreĊeni broj fotografija,
iz razliĉitih podruĉja Bosne i Hercegovine, te je na osnovu istih napravljen 'Katalog zauzetih
pješaĉkih površina'. Time se ukazalo na moguće prepreke, koje zauzimaju pješaĉke površine.
Projektom je obuhvaćeno 25 opština sa podruĉja BiH i 240 lokacija fotografisanih sa propustima
koji „smetaju“ kretanju pješake. TakoĊer je na društvenoj mreţi Facebook osnovana grupa pod
nazivom „Spasimo pješake“ u kojoj ĉlanovi aktivno mogu uĉestvovati u postavljanju fotografija,
video klipova, komentara ili postavljati pitanja.
Neki od karakteristiĉnih problema s kojima se pješaci susreću svakodnevno prikazani su na
narednim fotografijama:
Slika 20. Titova ulica-Lukavac
50
Slika 21.Ulica Patriotske Lige-Lukavac Slika 22. Ulica Petrak – Lukavac
8. ANKETA
8.1 Pojam ankete
Anketa (lat. inlquastia, fr. enqueta) je nauĉni metod koji se sastoji u ispitivanju okolnosti
pojedinaĉnih sluĉajeva. Pri tome se koriste sljedeće tehnike:
upitnik
intervju
skale procjene
testovi
Upitnik je sistem pitanja ĉija je valjanost za konkretno istraţivanje ranije utvrĊena. Pitanja u
upitnicima mogu biti otvorenog (ispitanici daju slobodan odgovor), zatvorenog (ispitanici biraju
jedan od ponuĊenih odgovora) ili poluotvorenog tipa (ispitanici biraju meĊu ponuĊenim odgovorima
ili daju slobodan odgovor, ako im nijedan ponuĊeni ne odgovara). Ako se na pitanja odgovara
pismeno to su upitnici, a ako se pitanja postavljaju i odgovori daju usmeno to su intervjui. Skale
51
procjene podrazumijevaju da se ispitanicima zada da ocijene neku pojavu (npr. na skali od 1 do
5).Ma koliko statistiĉki metod omogućavao objektivno sagledavanje pojave, ostaju nepoznati
usbjektivni uzroci stradanja u saobraćaju, razlozi za uĉestalost propusta, stavovi o najvaţnijim
okolnostima stradanja, itd. Na osnovu objektivne statistiĉke metode nije moguće ni projektovati
optimalne kontramjere. Metod ankete omogućuje da sagledamo stavove odabranim dijelova
populacije, a posebno:
stavove nastradalih o okolnostima njihovog stradanja, o mjerama koje bi oni prihvatili i o
kontramjerama koje ne bi prihvatili,
stavove pojedinih kategorija ljudi o propustima i odgovornosti pojedinih subjekata (djece,
vozaĉa, roditelja, nastavnika, vaspitaĉa, policije, itd) o kontramjerama koje preduzimaju, o
kontramjerama koje predlaţu itd.,
stavove vozaĉa i drugih uĉesnika u saobraćaju (uĉesnika nezgoda, vozaĉa koji ĉesto voze u
opasnim zonama, koji pripadaju riziĉnim grupama, pješaci i ostali) o shvatanju problema, o
tome koje su to opasne situacije, ko pravi propuste i kako ih prevazići itd.,
stavovi struĉnjaka najrazliĉitijih profila (vještaci i drugi saobraćajni struĉnjaci, projektanti
reţima saobraćaja, struĉnjaci za planiranje, policajci koji vrše uviĊaje ili analiziraju i prate
saobraćajne nezgode, sudije, tuţioci i drugi pravnici, predstavnici odgovornih subjekata itd)
o problemima bezbjednosti saobraćaja i kontramjerama koje bi trebalo preduzeti
8.2 Anketni list
1. Imate li vozaĉku dozvolu?
Таbela 13. Struktura na osnovu da li imate vozaĉku dozvolu
Da 151
Ne 114
52
57%
43%
DA NE
Grafikon 12. Struktura na osnovu da li imate vozacku dozvolu
2. Imate li auto?
Таbela 14. Struktura uĉesnika na osnovu da li imaju automobil
Dа 183
Nе 82
31%
69%
DА NЕ
Grafikon 13. Struktura učesnika na osnovu da li imaju automobil
3. Kako najĉešće obavljate vaše dnevne aktivnosti ?
Tabela 15. Način obavljanja dnevnih aktivnosti ispitanika
Pješaĉenjem 87
Аutomobilom 117
Аutobusom 45
Biciklom 16
53
33%
44%
17% 6%
Pješaĉenjem Аutomobilom
Аutobusom Biciklom
Grafikon 14. Način obavljanja dnevnih aktivnosti ispitanika
4. Koliko dnevno pješaĉite?
Tabela 16. Koliko dnevno pješačite
Manje od 1 км 11
Оd 1 dо 3 км 106
Preko 3 км 148
54
4%
40%
56%
Мanje od 1 КМ Оd 1 dо 3 КМ Preko 3 КМ
Grafikon 15. Koliko dnevno pješačite
5. Da li se kao pješak osjećate bezbjedno u saobraćaju ?
Tabela 17. Da li se kao pješak osjećate bezbjedno u saobraćaju
Dа 143
Nе 122
54%
46%
DA NE
Grafikon 16. Da li se kao pješak osjećate bezbjedno u saobraćaju
6. Da li u vašem mjestu ima dovoljno staza za kretanje pješaka ?
Tabela 18. Da li u vašem mjestu ima dovoljno staza za kretanje pješaka
Dа 109
Nе 156
55
41%
59%
DA NE
Grafikon 17. Da li u vašem mjestu ima dovoljno staza za kretanje pješaka
7. Šta je za vas bezbjednije?
Tabela 19. Šta je za vas bezbjednije
Kretati se u gradu 209
Kretati se van grada na otvorenom putu 56
79%
21%
Kretati se u gradu
Kretati se van grada na otvorenom putu
Grafikon 18. Šta je za vas bezbjednije
8. Prilikom kretanja van grada,kuda se najĉešće krećete?
Tabela 20. Prilikom kretanja van grada kuda se najčešće krećete
Uglavnom kolovozom 78
Uglavnom van kolovoza 72
Zavisi od situacije na putu 115
56
29%
27%
44%
Uglavnom kolovozom
Uglavnom van kolovoza
Zavisi od situacije na putu
Grafikon 19. Prilikom kretanja van grada kuda se najčešće krećete
9. Kada se krećete kolovozom,kojom stranom se najĉešće krećete ?
Tabela 21. Strane kretanja pješaka po kolovozu
Uglavnom lijevom stranom 56
Uglavnom desnom stranom 82
Zavisi od situacije na putu 118
22%
32%
46%
Uglavnom lijevom stranom
Uglavnom desnom stranom
Zavisi od situacije na putu
Grafikon 20. Strane kretanja pješaka po kolovozu
10. Kako se najĉešće krećete u grupi kao pješak?
Tabela 22. Kako se najčešće krećete u grupi kao pješak
U grupi se krećem jedan iza drugoga 80
U grupi se krećem jedan pored drugog 87
Zavisi od situacije 98
57
30%
33%
37%
U grupi se krećem jedan iza drugog
U grupi se krećem jedan pored drugog
Zavisi od situacije na putu
Grafikon 21. Kako se najčešće krećete u grupi kao pješak
11. Šta je za vas bezbjednije,kretati se noću,ili kretati se danju ?
Tabela 23. Mišljenje ispitanika o bezbijednost kretanja u noćnim uslovima
Kretati se noću 15
Kretati se danju 250
6%
94%
Kretati se noću Kretati se danju
Grafikon 22. Mišljenje ispitanika o bezbijednosti kretanja u noćnim uslovima
12. Da li prilikom kretanja noću koristite nešto za osvjetljivanje puta?
Tabela24. Procenat korišćenja predmeta za osvjetljivanje
Najĉešće ne koristim ništa 231
Koristim baterijsku lampu 15
Koristim povremeno druga sredstva za osvjetljivanje
puta 19
58
87%
6% 7%
Najĉešće ne koristim ništa
Koristim baterijsku lampu
Koristim povremeno druga sredstva za
osvjetljivanje puta
Grafikon 23 . Procenat korišćenja predmeta za osvjetljivanje
13. Koristite li svjetloodbojni prsluk ili odjeću koja je uoĉljiva prilikom kretanja noću?
Tabela 25. Procenat korišćenja svjetloodbojnog prsluka ili odjeće
Nije mi poznato da to pješaci treba da koriste 108
Nemam svjetloodbojni prsluk 130
Imam ali ne koristim jer je nepraktiĉan 27
42%
49%
9%
Nije mi poznato da to pješaci treba da
koriste
Nemam svjetloodbojni prsluk
Imam ali ne koristim jer je nepraktiĉan
Grafikon 24. Procenat korišćenja svjetloodbojnog prsluka ili odjeće
14. Jeste li kao pješak ikad bili upozoreni od strane policije ili platili kaznu za
nepridrţavanje saobraćajnih propisa ?
Tabela 26. Procenat napisanih kazni za prekršaje pješaka
Nisam nikad 222
Јеsam 43
59
84%
16%
Nisam nikad Јеsam
Grafikon 25. Procenat napisanih kazni za prekršaje pješaka
15. Šta bi po vašem mišljenju bilo najbolje uraditi za povećanje bezbjednosti pješaka ?
Tabela 27. Mišljenja ispitanika o poboljšanju bezbijednosti pješaka
Izgraditi pješaĉke staze 102
Rigoroznije kaţnjavanje vozaĉa i pješaka 72
Dodatna obuka pješaka naroĉito djece 35
Osvijetliti put 56
40%
27%
13%
20%
Izgraditi pješaĉke staze
Rigoroznije kaţnjavanje vozaĉa i pješaka
Dodatna obuka pješaka naroĉito djece
Osvijetliti put
Grafikon 26. Mišljenja ispitanika o poboljšanju bezbijednosti pješaka
60
8.3. Šta je anketa pokazala
U sprovedenoj anketi, koja je obavljena na podruĉju opštine Lukavac,anketirano je 265 pješaka i
tom prilikom je utvrĊeno da više od 70% ne zna svoje obaveze prilikom uĉešća u saobraćaju.To
se,prije svega,odnosi na ĉinjenicu da se pješaci ne kreću lijevom stranom i da u uslovima smanjene
vidljivosti nisu obiljeţeni prslucima ili svjetloodbojnom odjećom.
Sagledanjem dobijenih rezultata moţemo da prikaţemo sledeće podatke:
- 50% anketiranih pješaka svoje dnevne obaveze obavlja autobusom ili pješaĉenjem ,
- 56% anketiranih pješaka pješaĉi preko 3 КМ dnevno. То sе dogaĊa zbog male prostorne
veliĉine grada i unutar grada ne postoji gradski prevoz.
- Samo 22% anketiranih pješaka se kreće uglavnom lijevom stranom kolovoza,a 30% u
grupi jedan iza drugog,što pokazuje nedovoljno poznavanje saobraćajnih propisa koji su
vezani za kretanje pješaka po kolovozu ,
- 87% ne koristi ništa za osvjetljivanje puta,
- Sамо 3% koristi svjetloodbojni prsluk,
- 60% ispitanika je za izgradnju pješaĉkih staza i osvjetljivanje puta, a 40% za veće
kaţnjavanje i obuku,
- Sамо 13% ispitanika misli da je nedovoljno obrazovanje pješaka i pogotovo djece.To
pokazuje neinformisanost graĊana o svjetskim aktivnostima za poboljšanje bezbijednosti
u saobraćaju,jer sve razvijene zemlje posebno stavljaju akcenat na obrazovanje uĉesnika
u saobraćaju a posebno dijece.
- 84% pješaka nije kaţnjeno nikad u ţivotu za uĉinjeni prekršaj u saobraćaju kao pješak .
61
9. ZAKLJUĈAK
Analiza uĉešća pješaka u drumskom saobraćaju sa aspekta bezbijednosti je tema koja je
prošla kroz razliĉite aspekte, te kroz koju je ukazano na date nedostatke svjetskog, a posebno
bosanskohercegovaĉkog saobraćaja, usljed kojih se susrećemo sa poraţavajućim rezultatima. Paţnja
je uglavnom bila usmjerena na interakciju vozilo-pješak, što je potkrijepljeno brojnim tabelarnim
prikazima, sa konkretnim podacima prikupljenim na Tuzlanskom kantonu i opštini Lukavac, pri
ĉemu je kao reprezentativni uzorak uzet period 2008-2012. godina. Pored navedenog u radu su
navedene i zakonske odredbe, koje se odnose na pješake, iz Zakona o bezbjednosti saobraćaja na
putevima u Bosni i Hercegovini.
Jedno cijelo poglavlje posvećeno je pješaĉkoj infrastrukturi. Posebna paţnja posvećena je djeci, kao
posebno ugroţenoj kategoriji uĉesnika u saobraćaju. Kao naĉin na koji se nastoji poboljšati
sigurnost pješaka, kao uĉesnika u saobraćaju, navedeni su programi i mjere za povećanje sigurnosti
pješaka. U tom kontekstu spomenuta je i kampanja „Spasimo pješake“, koja je zapoĉeta na
Fakultetu za saobraćaj i komunikacije, što je veliki korak prema ukazivanju na probleme i
iznalaţenju odgovarajućih rješenja.
Statistika o saobraćajnim nezgodama nedvojbeno pokazuje da zemlje sa najboljim rezultatima
na polju drumske sigurnosti redovno imaju najbolje edukacijske programe za sve kategorije
stanovništva, uĉesnika u saobraćaju. Posebno znaĉajna saobraćajna edukacije usmjerena je prema
mladoj populaciji, jer je saobraćaj jedan od glavnih uzroĉnika smrti meĊu mladima. TakoĊer, rizik
da pješak nastrada u saobraćaju po preĊenom kilometru, veći je devet, odnosno sedam puta od rizika
korisnika motornih vozila.
Iz prikupljenih statistiĉkih podataka moţemo zakljuĉiti kako je sigurnost pješaka, kao uĉesnika u
saobraćaju, na veoma niskom nivou, pa je stoga neophodno zapoĉeti sa formiranjem strategija i
timova koji bi svojim radom pokušali smanjiti brojke iz crne statistike. Predlaţe se primjena
obaveznog dodatnog vozaĉkog treninga, uvoĊenja uĉenja defanzivne voţnje kroz prilagodljive
programe, uvoĊenje saobraćajnog obrazovanja u svim fazama njihovog školovanja, uvoĊenje
sistema priznavanja i primjene sistema kaznenih bodova u svim drţavama EU.
Analizom stanja u opštini Lukavac se došlo do zakljuĉka da ne postoji sistemski pristup ovom
problemu, da ne postoji zainteresovanost lokalnih institucija da se ovi problemi rješavaju kao i
nedovoljna struĉnost pojedinih sluţbi koje se ovim problemom "bave" na nivou opštine. Jedino će
dosledna primjena zakona uz usvajanje dugoroĉne strategije razvoja i bezbjednosti saobraćaja na
teritoriji opštine Lukavac moći da postigne odreĊene rezultate, ali pouĉeni dosadašnjim iskustvima
primjene zakona u praksi kao i praktiĉnog sprovoĊenja odreĊenih strategija vezanih za saobraćaj na
teritoriji opštine Lukavac, postoji mogućnost da će ova vrsta djelovanja i rada ipak ostati samo
mrtvo slovo na papiru.
62
Iz svega navedenog moţe se lako doći do zakljuĉka da u opštini Lukavac nema baš puno svijetlih
primjera obiljeţavanja pješaĉkih prelaza, kao i to da je stanje horizontalne i vertikalne signalizacije
na veoma niskom nivou i da ne zadovoljava ni najniţe kriterijume. Prostora za poboljšanje je mnogo
i treba preduzeti hitne intervencije na sanaciji baš ovih segmenata saobraćaja kako bi se sprijeĉilo
stradanje pješaka kao najranjivije grupe uĉesnika u saobraćaju i kako bi se pribliţili bar malo
vodećim zemljama koje su daleko ispred nas i koje pridaju veliku paţnju bezbjednosti u saobraćaju.
63
10. LITERATURA
1. Lipovac, K., (2004), GDE I KAKO BEZBEDNO PREĆI ULICU, Priruĉnik za decu i
roditelje, Saobraćajni fakultet Beograd, Beograd
2. Lipovac, K., Antić, B., (2000), SISTEM SAOBRAĆAJNOG OBRAZOVANJA I
VASPITANJA U REPUBLICI SRPSKOJ U FUNKCIJI BEZBEDNOSTI SAOBRAĆAJA,
Zbornik radova, Nauĉno-struĉni skup "Bezbednost dece u saobraćaju", Beograd
3. Lindov, O., Saobraćajna kultura, Univerzitet u Sarajevu, Fakultet za saobraćaj i
komunikacije, Pedagoški fakultet, Sarajevo, 2012.
4. Univerzitet u Sarajevu; Fakultet za saobraćaj i komunikacije; Katedra za sigurnost u
saobraćaju; Studijski projekat “Spasimo pješake”; Sarajevo 2012. godina.
5. Direkcija cesta FBiH Sarajevo, Javno preduzeće „Putevi Republike Srpske“ Banja Luka,
„Smjernice za projektovanje, graĊenje, odrţavanje i nadzor na putevima“, Knjiga I:
Projektovanje, Dio 1: Projektovanje puteva, Poglavlje 4: Funkcionalni elementi i površine
puta, Sarajevo/Banja Luka 2005.
6. Sluţbeni glasnik Bosne i Hercegovine“, broj: 06/06, 75/06, 44/07, 84/09 i 84/10; Zakon o
osnovama bezbijednosti saobraćaja na putevima u Bosni i Hercegovini.
7. Federalno ministarstvo unutrašnjih poslova; Polazne osnove strategije sigurnosti drumskog
saobraćaja (2008-2013.); Zbornik radova; Okrugli sto: “Pješaci, biciklisti, uĉesnici u
saobraćaju”; Bosni i Hercegovina, FBiH, Sarajevo, 18. april 2012. Godine.
8. Ministarstvo unutrašnjih poslova Tuzlanskog Kantona; Odjeljenje za analitiku, planiranje i
evidencije MUP-a KS, RPZ – Rad policije u zajednici; Opština Lukavac 2008-2012 godina.
9. Saobraćajna preventiva u osnovnoj školi; Prezentacija: Saobraćaj u BiH; Ministarstvo
unutrašnjih poslova Kantona Sarajevo; Rad policije u zajednici; BIHAMK, Sarajevo, 2011.
Godina.
10. Vujanić, M., Lipovac, K., (1999), BEZBEDNOST DECE U SAOBRAĆAJU U
BEOGRADU (studija), Saobraćajni fakultet u Beogradu, CIBS, Beograd.
11. Vujanić, M., Lipovac, K., (2000), METODOLOGIJA ISTRAŢIVANJA I REŠAVANJA
PROBLEMA BEZBEDNOSTI DECE U SAOBRAĆAJU, Zbornik radova, Nauĉno-struĉni
skup "Bezbednost dece u saobraćaju", Beograd.
12. FUP: STANJE SIGURNOSTI SAOBRAĆAJA NA PODRUĈJU FBIH, 2008. - 2012.,
Sarajevo, 2013.
13. PU Lukavac: INFORMACIJE O STANJU SIGURNOSTI, 2012., Lukavac, 2013.
14. Inić, M., (1997), BEZBEDNOST DRUMSKOG SAOBRAĆAJA, Fakultet tehniĉkih nauka
Novi Sad, Novi Sad.
15. Milić, A., (2007), SAOBRAĆAJNA PSIHOLOGIJA, Saobraćajno-tehniĉki fakultet Doboj,
Doboj.
16. Dragaĉ, R., Nešić, M., (2000), SPECIFIĈNE NEZGODE SA DECOM, Zbornik radova,
Nauĉno-struĉni skup "Bezbednost dece u saobraćaju", Beograd
64
11. POPIS SLIKA,TABELA I GRAFIKONA
11.1. Popis slika
Slika 1.: Elipsa tijela pješaka ...................................................................................................9
Slika 2.: Pješaĉko kretanje – zahtjev za prostorom .............................................................10
Slika 3.: Razliĉiti naĉini obiljeţavanja pješaĉkog prelaza .................................................12
Slika 4.: Pješaĉki prelaz sa pripadajućim elementima .................................................12
Slika 5.: Karta Lukavca .................................................................................................18
Slika 6.: Geografski poloţaj Lukavca .........................................................................19
Slika 7.: Dijete se igra izmeĊu automobile .........................................................................40
Slika 8.: Dijete trĉi za loptom preko kolovoza .............................................................40
Slika 9.: Dijete ne osmatra kolovoz sa svoje lijeve strane .................................................41
Slika 10.:Dijete na kolovozu izmeĊu parkiranih automobila .................................................41
Slika 11.:Djeĉija igra na trotoaru .....................................................................................41
Slika 12.:Opasna situacija nastala nakon izlaska djeteta iza autobusa .........................42
Slika 13.:Opasna situacija nastala nakon izlaska djeteta ispred autobusa .........................42
Slika 14.:Opasna situacija nastala nakon izlaska djeteta da bi došlo do škole .............42
Slika 15.:Opasna situacija nastala nakon izlaska djeteta da bi došlo do prodavnice .............42
Slika 16.:Opasna situacija nastala zbog nepaţnje roditelja .................................................43
Slika 17.:Opasna situacija pri prelaţenju kolovoza izmeĊu vozila parkiranih uz ivicu kolovoza....43
Slika 18.:Opasna situacija nastala zbog parkiranih vozila na trotoaru .........................44
Slika 19.:Kretanje pješaka duţ ivice kolovoza .............................................................44
Slika 20.:Titova ulica-Lukavac .....................................................................................49
Slika 21.:Ulica Patriotske Lige-Lukavac .........................................................................50
Slika 22.:Ulica Petrak-Lukavac .....................................................................................50
11.2. Popis tabela
Tabela 1.: Prikaz stradanja pješaka u FBiH za period 2008-2011. godina .........................20
Tabela 2.: Broj saobraćajnih nezgoda po mjesecima za period 2008-2012. godina/Opština
Lukavac...............................................................................................................................................25
Tabela 3.: Prikaz starosne strukture pješaka uĉesnika u saobraćajnim nezgodama za period 2008-
2012. godina/Opština Lukavac .....................................................................................26
Tabela 4.: Prikaz starosne strukture pješaka uĉesnika u saobraćajnim nezgodama za period 2010-
2011. godina/Opština Lukavac .....................................................................................27
Tabela 5.: Utjecaj alkohola na nastanak saobraćajne nezgode za period 2008-2012. godina
Opština/Lukavac .............................................................................................................27
65
Tabela 6.: Starosna struktura lica protiv kojih je pokrenut prekršajni postupak na Opštini Lukavac
.................................................................................................................................................28
Tabela 7.: Vrsta automobila uĉesnika u saobraćajnoj nezgodi za period 2008-2012. godina Opština
Lukavac .........................................................................................................................28
Tabela 8.:Uzroci saobraćajnih nezgoda na podruĉju Tuzlanskog Kantona za period 2008-2012
godina .....................................................................................................................................31
Tabela 9.: Broj saobraćajnih nezgoda i nastradalih pješaka na podruĉju Tuzlanskog Kantona za
period 2008-2012. godina .................................................................................................33
Tabela 10.: Broj stradalih pješaka na nivou drţave BiH .................................................33
Tabela 11.: Prikaz broja poginulih pješaka po mjesecima, za period 2008-2012.godina .............34
Tabela 12.: Raspodjela nastradalih pješaka prema teţini posljedica .........................35
Tabela 13.: Struktura da li imate vozaĉku dozvolu .............................................................51
Tabela 14.: Struktura uĉesnika na osnovu da li imaju automobil .....................................52
Tabela 15.: Naĉin obavljanja dnevnih aktivnosti ispitanika .................................................52
Tabela 16.: Koliko dnevno pješaĉite .....................................................................................53
Tabela 17.: Da li se kao pješak osjećate bezbijedno u saobraćaju .....................................54
Tabela 18.: Da li u vašem mjestu ima dovoljno staza za kretanje pješaka .........................54
Tabela 19.: Šta je za vas bezbjednije .....................................................................................55
Tabela 20.: Prilikom kretanja van grada šta je za vas bezbjednije .....................................55
Tabela 21.: Strane kretanja pješaka po kolovozu .............................................................56
Tabela 22.: Kako se najĉešće krećete u grupi kao pješak .................................................56
Tabela 23.: Mišljenje ispitanika o bezbijednosti kretanja u noćnim uslovima .............57
Tabela 24.: Procenat korišćenja predmeta za osvjetljivanje .................................................57
Tabela 25.: Procenat korišćenja svjetloodbojnog prsluka ili odjeće .....................................58
Tabela 26.: Procenat napisanih kazni za prekršaje pješaka .................................................58
Tabela 27.: Mišljenje ispitanika o poboljšanju bezbijednosti pješaka .........................59
11.3. Popis grafikona
Grafikon 1.: Broj saobraćajnih nezgoda u toku dana, za 2008 godinu .........................22
Grafikon 2.: Broj saobraćajnih nezgoda u toku dana, za 2009 godinu .........................22
Grafikon 3.: Broj saobraćajnih nezgoda u toku dana, za 2010 godinu .........................22
Grafikon 4.: Broj saobraćajnih nezgodau toku dana, za 2011 godinu .........................22
Grafikon 5.: Broj saobraćajnih nezgoda u toku dana, za 2012 godinu .........................22
Grafikon 6.: Broj saobraćajnih nezgoda po godišnjim dobima, za 2008 godinu .............23
Grafikon 7.: Broj saobraćajnih nezgoda po godišnjim dobima, za 2010 godinu .............23
Grafikon 8.: Broj saobraćajnih nezgoda pogodišnjim dobima, za 2011 godinu .............24
Grafikon 9.: Broj saobraćajnih nezgoda po godišnjim dobima, za 2009 godinu .............24
Grafikon 10.: Broj saobraćajnih nezgoda po godišnjim dobima, za 2012 godinu .............24
66
Grafikon 11.: Raspodjela nastradalih pješaka prema teţini posljedica .........................36
Grafikon 12.: Struktura na osnovu da li ispitanici imaju vozaĉku dozvolu .........................52
Grafikon 13.: Struktura uĉesnika na osnovu da li imaju automobil .....................................52
Grafikon 14.: Naĉin obavljanja dnevnih aktivnosti ispitanika .....................................53
Grafikon 15.: Dnevno pješaĉenje ispitanika .........................................................................54
Grafikon 16.: Da li se kao pješak osjećate bezbjedno .................................................54
Grafikon 17.: Da li u vašem mjestu ima dovoljno staza za kretanje pješaka .........................55
Grafikon 18.: Šta je za vas bezbjednije .........................................................................55
Grafikon 19.: Prilikom kretanja van grada,kuda se najĉešće kreĉete .....................................56
Grafikon 20.: Strane kretanja pješaka po kolovozu .............................................................56
Grafikon 21.: Kako se najĉešće krećete u grupi kao pješak .................................................57
Grafikon 22.: Mišljenje ispitanika o bezbijednosti kretanja u noćnim uslovima .............57
Grafikon 23.: Procenat korišćenja predmeta za osvjetljivanje .....................................58
Grafikon 24.: Procenat korišćenja svjetloodbojnog prsluka ili odjeće .........................58
Grafikon 25.: Procenat napisanih kazni za prekršaje pješaka .................................................59
Grafikon 26.: Mišljenja ispitanika o poboljšanju bezbijednosti pješaka .........................59
