Analiza e vetëdijes mjedisore të qytetarëve: gjendja e ...oek-sinergija.org/wp-content/uploads/2018/11/... · Analiza e vetëdijes mjedisore të qytetarëve: gjendja e mjedisit

Analiza e vetëdijes mjedisore të qytetarëve: gjendja e mjedisit në

Mitrovicën e Veriut

Ky dokument është pjesë e projektit

“Prezantimi i shërbimeve komunale të qëndrueshme (menaxhimi i mbeturinave)”

OEK Sinergija Tetor 2018

Analiza e vetëdijes mjedisore të qytetarëve: gjendja e mjedisit në Mitrovicën e Veriut

Shoqëria Gjermane për Bashkëpunim Ndërkombëtar (GIZ) О.Е.К. Sinergija 1

Përmbajtje

Hyrje teorike ................................................................................................................................... 2

Karakteristikat socio-demografike të të rinjve nga veriu i Kosovës .................................................. 3

Problemet, detyrat dhe objektivat e hulumtimit…………………………………………………...4

Teknika dhe instrumente të hulumtimit........................................................................................ 4

Modeli i hulumtimit .................................................................................................................... 5

Rezultatet të hulumtimit .................................................................................................................. 5

Përfundimi ............................................................................................................................ 10



Hyrje teorike

Ndonëse tensionet e akumuluara politike dhe papunësia duket se janë sfidat kryesore me të

cilat ballafaqohen qytetarët e Mitrovicës së veriut në dekadën e dytë të shekullit 21, mungesa e

menaxhimit sistematik dhe organizativë të mbetjeve paraqet, nëse jo pjesën më të madhe, atëherë

pjesa më e dukshme e problemeve të gjeneratave aktuale dhe të ardhshme jo vetëm ne ket qytet, por

shumë më gjerë.

Zona që mbulon territorin e komunave të veriut dhe jugut të Mitrovicës dhe Zveçanit është

sigurisht një nga më të ndoturit në kontinentin evropian dhe shumë ekspertë e vendosin atë në

numrin 1 të listës së zezë të zonave ekologjike të ndotura.

Megjithëse gjeneratat të sotëm ndaj mbeturinave dhe mbrojtjes e mjedisit nuk paraqiten

shum ndryshe në lidhje me paraardhësit e tij nga shekulli i 13-të apo 14-të (Ibrari gjithmonë ka qenë

koleksioni kryesor i mbeturinave dhe deponia më e afërt dhe më e lire), problemi më i madh

ekologjik i qytetarve të Mitrovices është historia, në fakt - mbetjet historike që janë prodhuar këtu

për shekuj me radhë.

Gjurmët e mbetjeve industriale, mbi të gjitha ato të Trepçes, janë të dukshme nga të gjitha

anët dhe janë një nga kujtimet më të pakëndshme se problemet që njeriu në të kaluarën ka bërë

shum gjeneratat në të ardhmen nuk do të jetë në gjendje të korrigjojë. Ndonjëherë u tha "Vështirë si

Trepça" për të ilustruar forcën dhe pasurinë e dikujt: Sot, ky term më shumë pasqyron të gjitha

problemet e pazgjidhshme në lidhje me faktorët që një mjedis me të vërtetë të bukur e bëri të zi dhe

të shëmtuar. Prandaj, lind pyetja: nga ku dhe si të fillohet?

Le të takojmë veten, është mirë të filluar. Nëse nuk mund ta zgjidhim historinë (mbeturinat

dhe të tjera), a mund të ndikojmë në të tashmen dhe të ndryshojmë të ardhmen? Sigurisht, po, nëse

duam vetëm. A duam të bëjmë?

Ne ket pyetje do të përgjigjet secili qytetar i Mitrovicës që dëshiron të kalojë jeten e tij në

këtë vend, duke ndërtuar një fole për jetën normale dhe të begatë të familjes së tij. Më kot, të gjitha

paratë dhe fama, nëse mjedisi është "i sëmurë", çfarë lloj të ardhmeje që u lëmë fëmijëve tanë -

është një pyetje logjike.

Dhe nuk dihet se ku është më keq, në pjesët urbane apo rurale të Mitrovicës. Për dekada me

rradhë mbizotëronte parimi i shfrytëzimit dhe torturës së mjedisit, ku një njeri dëshironte të

përmirësonte cilësinë e jetës së tij, filloi egoizëm dhe pa kujdes për të përdorur burimet natyrore. E

gjithë kjo çoi në pabarazitë në natyrë dhe në një numër problemesh ekologjike.

Pavarësisht nga fakti se ka ligje për mbrojtjen e mjedisit, ato zakonisht nuk realizohen në

terren. Prandaj është e nevojshme të formohet një kulturë ekologjike. Gjegjësisht, kultura

ekologjike bazohet në njohuritë ekologjike dhe vlerësimin e lidhjes me mjedisin.



Siç kemi thënë, për fillim - le të takojmë veten. Le të pyesim veten pse hedhim një qese

plehrash nga dritarja në vendlindjen tonë në rrugën ku fëmijët tanë shkojnë në shkollë, dhe për

shembull nuk do të hedhim as një leter kur shkojmë te halla në Beograd. Pse është e vështirë për ne

që të hedhim thesin e mbeturinave në një kontejner, jo pranë tij, pse I djegim këta kontinjerat dhe i

ndjenim mbeturina te djegura, kujt Ibari I sjell qese te plastikes dhe qka mos tjeter? A kemi hapësirë

të mjaftueshme për të tërhequr goditjen të paktën, nëse jo të gjitha gjithandej në një copë të pastër

(tonë, apo të huaj), në Ibar apo lumenjve të tjera?

Ne kemi pyetur veten dhe ju, njerëzisht dhe me ndershmëri: cila është gjendja e mjedisit në

komunën tonë?

Karakteristikat socio-demografike të të rinjve nga veriu i Kosovës

Kjo analizë është kryer në komunën e Mitrovicës. Komuna e Mitrovicës i takon komunave

të sapo formuara që janë krijuar në përputhje me planin e Martti Ahtisaarit dhe pastaj përcaktohen

me ligje të përshtatshme.

Në territorin e këtyre komunave, lista e rregullt nuk ishte 27 vjeç. Para konfliktit të vitit

1999 në Kosovë, regjistrimi u bojkotua nga shqiptarët, dhe pas konfliktit, lista u bojkotua nga serbët.

Për shkak të gjithë kësaj, numri i banorëve, duke përfshirë numrin e të rinjve, nuk është i saktë, por

organizatat ndërkombëtare përdorin numrin nga 55 në 65 mijë banorë në të katër komunat veriore

dhe rreth 30,000 në Mitrovicën Veriore.

Kur është fjala për arsimin, të rinjtë kanë në dispozicion shkollat e mesme të udhëzimeve

mjekësore, teknike dhe ekonomike, si dhe gjimnaze me drejtime dhe seksione të ndryshme.

Kërkesat teknike nuk janë të larta, dhe aktivitete ekstra-kurrikulare kryesisht varet nga veprimtaria e

organizatave joqeveritare që, nga ana tjetër, për shkak të projekteve kohëzgjatje të shkurtër, ata nuk

janë në gjendje për të vepruar në mënyrë të përhershme për të zgjidhur probleme specifike. Ajo

mbetet mënjanë fakti se është evidente një numër i madh i organizatave jo-qeveritare (Shifrat

jozyrtare flasin 750) të regjistruar, shumë prej të cilave marrin dhe burime të mjaftueshme, por

aktivitetet e tyre nuk janë të dukshme në fushë, ku shpesh një shumë të mosbesimit të qytetarëve

ndaj sektorit joqeveritar.

Avantazhi i të rinjve në Mitrovicën e Veriut dhe në përgjithësi në Kosovën e veriut është

ekzistenca e Universitetit të Prishtinës me selinë e përkohshme në Mitrovicën e Veriut, me 10

fakultete, shumica e të cilave ofrojnë arsimim në studimet bazë (akademike dhe profesionale),

master dhe doktorature.



Karakteristika e pozitës së të rinjve në komunat e Mitrovicës dhe Zveçanit, krahasuar me

komunat e tjera në veri, është mungesa e një salla sportive, e cila në masë të madhe e komplikon

funksionimin e klubeve sportive, si dhe të merret me sportin, pasi kjo kërkon mbështetjen financiare

të prindërve.

Ngjarjet kulturore janë organizuar më shpesh se më parë në vitet e fundit, por mungesa e

hapësirës adekuate për ngjarjet kulturore ka krijuar probleme për shikuesit dhe punëtorët kulturorë.

Kjo është një nga arsyet pse Teatri Kombëtar nga Mitrovica e Veriut u zhvendos në Graçanicë.

Fenomeni socio-patologjik me të cilat ballafaqohen të rinjtë të veriut janë jashtëzakonisht të

pranishëm. Mes tyre, lojrat e fatit, abuzimi i alkoolit, cigaret dhe drogat narkotike, si dhe dhuna e

moshatarëve të karakterizuar nga një numër i vogël i rasteve të raportuara, por një shkallë e lartë e

agresivitetit të theksuar.

Bazuar në anketën "Të rinjtë po pyesin!" të kryera në mesin e 480 të rinjve nga veriu i

Kosovës në vitin 2016, midis pesë problemeve kryesore, të rinjtë renditën: papunësinë, dhunën në

familje, sistemi i arsimit të dobët, varfërinë dhe krimin në mesin e të rinjve. Lidhur me vlerat që

respektojnë dhe udhëheqin në jetë, familja, miqësia, dashuria dhe besimi zënë vendin më të

rëndësishëm në jetën e të rinjve në veri, sipas një hulumtimit të kryer nga Klubi Arsimor i Rinisë

Sinergija në katër komuna veriore.

Qasja metodologjike të hulumtimit

Problemet, detyrat dhe objektivat e hulumtimit

Problemi kryesor që duam të shqyrtojmë janë qëndrimet e të rinjve ndaj mjedisit jetësor në

komunën e Mitrovicës. Gjegjësisht, çfarë konsiderojnë ata si ndotësit më të mëdhenj, si janë të

informuar për gjendjen e mjedisit dhe se sa të gatshëm janë të përfshirë në aktivitetet që lidhen me

zgjidhjen e problemeve të mjedisit. Gjithashtu, në këtë analizë, ne do të hetojmë qasjen e

përgjithshme të qytetarëve ndaj hedhjes së pahijshme të mbeturinave dhe nëse ata janë të interesuar

të jenë një faktor korrektues në gjetjen e mënyrave për të krijuar një mjedis më të shëndetshëm.

Teknika dhe instrumente të hulumtimit

Në mbledhjen e të dhënave, u përdor teknologjia e anketimit. Mjeti i mbledhjes së të

dhënave ishte një pyetësor me 13 pyetje, nga të cilat 6 ishin të tipit të përcaktuar. Koha mesatare për

të plotësuar përgjigjet ishte 5 minuta. Pyetsori është realizuar perms intervistes me intervistuasit.



Modeli i hulumtimit

Hulumtimi u krye me anë të një pyetësori. Në komunën e Mitrovicës së Veriut ishin gjithsej

250 të anketuar të moshës 18 deri në 40 vjeç.

Rezultatet të hulumtimit

Pyetja e parë ka të bëjë me problemet kryesore ekologjike në komunë. Pyetja është: "Listoni

5 probleme të mëdha mjedisore, klasifikoni ato nga më të rëndësishmet në më pak të rëndësishme

(1-më pak e rëndësishme, 5-më e rëndësishme)". Bazuar në përgjigjet, të rinjtë e shënuan si

mbeturinat e grumbulluara komunale si problemin më të madh. Pastaj vijon ndërtimi i egër,

urbanizimi kaotik, rrugët lokale dhe mungesa e parkimit.

Tabela 1.

Pyetja tjetër ishte e një tipi të mbyllur, ku të anketuarve iu kërkua të njohin 3 ndotësit më të

mëdhenj të mjedisit të tyre. Rezultatet janë paraqitur në Tabelën 2. Bazuar në qëndrimet e të rinjve,

trafiku njihet si më i dëmshëm për mjedisin, ku 174 persona votuan për këtë problem. Pas kësaj,

ndiqen mbeturinat komunale dhe ujërat e zeza me një ndryshim të vogël votash midis tyre.

77

24 22 17

41

72

2837 39 45

57 56 56 51 50

9

50

7464

3035

92

58

79 84

Specifikoni 5 problemet kryesor të mjedisit, klasifikoni ato nga më të rëndsishmet në më

pak të rëndësishme (1 - më pak i rëndësishem, 5 - më i rëndësishem)

1 2 3 4 5

Zhurëm Rrugët locale,

mungesa e

parkingut

Ndertimtari e egër e

urbanizimi kaotik

Mbeturinat e

mbledhura komunale

Mosmirëmbajtje e

zonavë të gjelberta



Tabela 2.

Dëshironim të zbulojmë se si të rinjtë e shohin zgjidhjen e këtij problemi dhe kush është

përgjegjës për ta zgjidhur atë. Kështu që kemi bërë pyetjen "Kush zgjidh problemin e mjedisit?",

Ku ata mund të zgjedhin një nga përgjigjet e ofruara. Edhe 26% e të anketuarve thanë se askush nuk

ka të bëjë me zgjidhjen e problemeve. Më pas shoqatat joqeveritare / rinore (22%), ndërmarrjet

publike komunale (20%), autoritetet komunale (18%), qytetarët (11%) dhe mediat lokale (3%).

Tabela 3.

Pyetja tjetër ishte: "A njihni disa nga objektivat mjedisore të komunës?" Nga 250 të

anketuarit, 198 thanë se nuk ishin të njohur me qëllimet, ndërsa 28 thanë se ishin të njohur me

qëllimet. Pastaj, 24 të anketuar thanë se ishin pjesërisht të njohur me qëllimet e zhvillimit të

komunës. Ky rezultat flet shumë për sa qytetarë janë të gatshëm të informohen për proceset që i

rrethojnë.

174

163

160

Cilet janë 3 ndotësit kryesor të mjedisit të tyre në teritorin e komunen e tyre?

18%

20%

3%22%

11%

26%

Kush e zgjidh problemin e mjedisit?

Ujëra të zeza

Mbledhura

komunale

Trafiku

Qeverisja komunale

Ndërmarrjet publike

komunale

Askush

Organizata jo-qeveritare

Mjete informuese lokale

Qytetarët



Tabela 4.

"A ka komuna nevojë për një strategji të re?" është pyetja që ka të bëjë me atë të mëparshme.

Gjegjësisht, 72% e kanë njohur nevojën për një strategji të re mjedisore komunale. Nga 250 të

anketuar, madje 22% nuk janë të sigurt nëse një strategji e re është e nevojshme.

Tabela 5.

Ne ishim të interesuar se sa zhvillimi aktual i komunës është në përputhje me zgjidhjen e

problemeve në mjedis. Rezultatet e mëposhtme janë marrë. "Po" iu përgjigj 58 të anketuarve, "jo" u

përgjigj 171, ndërsa "Nuk e di", tha 21 të anketuar. Të rinjtë pranuan se zhvillimet aktuale nuk janë

në përputhje me zgjidhjen e problemeve.

28

198

24

0

100

200

300

A jeni te njohur me disa nga qëllimet e zhvillimit mjedisor te komunes?

72%

6%

22%

A ka komuna nevojë për një strategji të re?

Po

Jo

Nuk e di

Po Jo Pjesërisht



Tabela 6.

Të anketuarit janë pyetur në lidhje me bazë për marrjen e informacionit mbi gjendjen e

mjedisit. Kemi marrë rezultatet e pritshme. Përkatësisht, 54% e të anketuarve marrin informacion

nëpërmjet rrjeteve sociale. Ndërsa, nga ana tjetër, mediat shërbejnë si burim informacioni në 42% të

të anketuarve.

Tabela 7.

Bazuar në pyetjen e mëparshme, ne ishim të interesuar se si të rinjtë janë të kënaqur me

nivelin e informacionit rreth mjedisit. Shumica e tyre, deri në 172, deklaruan se nuk ishin të

kënaqur me informacionin. Vetëm 44 të anketuar shprehën kënaqësi me informacionin.

58

171

21

0

100

200

A është zhvillimi aktual i komunes në përputhje me zgjidhjen e problemeve në

mjedis?

42%

54%

4%

Si informoheni për gjendjen e mjedisit?

Po Jo Nuk e di

Mediat

Rrjete sociale

Tjeter



Tabela 8.

Dëshirojmë të shqyrtojmë se si të rinjtë janë të gatshëm të përfshihen në proceset

vendimmarrëse mjedisore. Një numër jashtëzakonisht i lartë njerëzish mendojnë se duhet të

përfshihen, deri në 208 prej tyre. Është një fakt vërtet interesant që 208 nga 250 vetë mendojnë se

duhet të përfshihen në zgjidhjen e problemeve mjedisore, që do të thotë se qytetarët ndjejnë detyrën

e tyre qytetare për të marrë pjesë në këto procese.

Tabela 9.

Nga ana tjetër, ne ishim të interesuar se sa prej tyre janë të gatshëm të angazhohen në

aktivitete që do të kontribuojnë në adresimin e çështjeve mjedisore. Tabela 10 tregon se 197 të

anketuar janë të gatshëm të përfshihen, 29 nuk janë gati, 24 nuk e dinë.

44

172

34

0

50

100

150

200

A jeni te knaqur me nivelin e informimit për gjendjen e mjedisit?

208

26 16

0

100

200

300

A kanë nevojë qytetarët për përshirje direkte në vendimmarrjen mjedisore?

Po Jo Nuk e di

Po Jo Pjesërisht



Tabela 10.

Në fund, ne ishim të interesuar për mënyrën se si të rinjtë e shohin gjendjen e mjedisit në të

ardhmen. Për këtë arsye u pyetëm: "Çfarë mendoni se gjendja e mjedisit do të jetë për 5 vjet në

komunën tuaj?" Kemi marrë të dhëna interesante, ku 31% e të anketuarve shohin përmirësimin e

mjedisit. 24% e të anketuarve thanë se nuk do të ndodhte asnjë ndryshim. Në të kundërt, 27% e të

anketuarve parashikojnë mjedise më të varfra dhe 18% e të anketuarve nuk janë të sigurt se si t'i

përgjigjen kësaj pyetjeje.

Tabela 11.

197

29 24

0

200

400

A jeni të gatshëm të angazhoheni në aktivitete që do të kontribuoj në adresimin

e cështjeve mjedisore?

31%

24%

27%

18%

Cfarë mendoni se gjendja e mjedisit do të jetë për 5 vjet në komunën tuaj?

Po Jo Nuk e di

Më mirë

Njejt

Më keq

Nuk e di



Përfundimi

Si një konkluzion i përgjithshëm, mund të tregohet se të rinjtë janë pasivë në aspektin e

qëndrimit të tyre ndaj mjedisit. Megjithatë, ata e konsiderojnë të nevojshme për t'u angazhuar në

proceset vendimmarrëse në lidhje me këtë zonë. Paksa zhgënjyese është fakti se ka të rinj që

mendojnë se është e nevojshme të përfshihen, por besojnë se gjendja e mjedisit do të jetë më e keqe

në pesë vitet e ardhshme. Kjo dëshmohet gjithashtu nga të dhënat pesimiste që çdo i treti i

intervistuar (31% e tyre) beson se gjendja e mjedisit do të jetë më e mirë në të ardhmen. Nëse

konsiderojmë se një numër i madh i të rinjve dëshirojnë të bashkohen me aktivitetet ekologjike, 197

të anketuar, megjithatë të rinjtë nuk i shohin se si konkretisht duhet të kontribuojnë komunitetit në

këtë drejtim.

Nuk duhet injoruar që të rinjtë nuk i njohin qëllimet dhe strategjitë komunale që do të

adresonin problemet e mjedisit. Dhe jo vetëm që, më shumë se gjysma e bashkëqytetarëve të rinj,

171 të anketuar, besojnë se zhvillimi aktual i komunës nuk është në përputhje me zgjidhjen e

problemit.

Të anketuarit e rinj identifikuan tre ndotësit më të mëdhenj në komunën e Mitrovicës, duke

përfshirë trafikun, mbeturinat komunale dhe ujërat e zeza. Këto tre probleme janë identifikuar

gjithashtu para kësaj, ku të anketuarve u është kërkuar të tregojnë nivelin e ndotjes së ndotësve të

ofruar në komunë. Prandaj, kjo mbivendosje përfaqëson sigurinë e të rinjve në faktin se këto janë

probleme specifike mjedisore me të cilat ballafaqohet komuna.

Gjithashtu, një nga konkluzionet e rëndësishme është se të rinjtë janë të informuar për

gjendjen e mjedisit kryesisht përmes rrjeteve sociale (54%), e cila gjithashtu përfaqëson këshillën

dhe udhëzimet më të mira metodologjike se si të arrihen të rinjtë me informacione në lidhje me

mbrojtjen e mjedisit. Përveç kësaj, një numër i madh i të anketuarve thanë se nuk janë të kënaqur

me nivelin e informacionit rreth gjendjes së mjedisit. Kjo është, pra, një nxitje dhe një sfidë e

vërtetë për mediat që të merren me këtë temë të rëndësishme.

Duke pasur parasysh të gjitha sa më sipër, është e nevojshme të punohet me të rinjtë në

drejtim të rritjes së kapaciteteve në aspektin e mbrojtjes dhe ruajtjes së mjedisit. Prandaj, prioritet

është përfshirja e të rinjve në proceset e mbrojtjes së mjedisit përmes mekanizmave të ndryshëm

dhe me mbështetjen e mediave, organizatave rinore, organizatave ndërkombëtare dhe palëve të tjera

relevante që merren me këtë çështje.



Donatori: Shoqëria Gjermane për Bashkëpunim Ndërkombëtar (GIZ)

www.giz.de

_______________________________________

Klubi Arsimor i Rinisë Sinergija

Knjaz Milosh, Mitrovica Veriore

www.oek-sinergija.org

http://www.oek-sinergija.org/

Documents

Analiza e vetëdijes mjedisore të qytetarëve: gjendja e ...oek-sinergija.org/wp-content/uploads/2018/11/... · Analiza e vetëdijes mjedisore të qytetarëve: gjendja e mjedisit