Ang Paglinang ng Makabagong Alpabetong Filipino

Isang pananaliksik na Ipinasa kay

Gng. Joyce B. Hernando

Bilang katuparan sa hinihingi ng kursong Fil 1a

Sining ng Pakikipagtalastasan

Ipinasa nina:

Rio Janeth I. Concha

Terry Joy Comendador

Mary Grace Cansanas

Jane Therese Cuadrasal

Mark Ranel Damulo

Lealyn Casas

August 20, 2010

Dahon ng Pagpapatibay

Bilang pagtupad sa isa sa mga pangangailangan sa asignaturang

Filipino, Sining ng Pakikipagtalastasan, ang pamanahong papel na ito na

pinamagatang Ang Paglinang ng Makabagong Alpabetong Filipino ay

iniharap ng pangkat ng mga mananaliksik mula sa kursong I-BSBA

Management Accounting na binubuo nina:

____________________ ____________________

Mark Ranel Damulo Jane Therese Cuadrasal

____________________ ____________________

Lealyn Casas Terry Joy Comendador

____________________ ____________________

Rio Janeth Concha Mary Grace Cansanas

Tinanggap sa pangalan ng Kagawaran ng Filipino, Kolehiyo ng

komersyo, Unibersidad ng Mindanao bilang isa sa mga pangangailangan

sa asignaturang Filipino 1a Sining ng Pakikipagtalastasan.

______________________

Gng. Joyce B. Hernando

i

Pasasalamat

Ang mga mananaliksik ay taos-pusong ipinahahatid ang kanilang

Pasasalamat at Pagkilala sa mga taong naging parte ng pagtatagumpay

ng Pamanahong Papel na ito.

Unang-una na sa Panginoon na may lalang sa lahat, sa pagbibigay

ng kaalaman at karunungan sa mga mananaliksik upang mapabuti at

pagtagumpayan ang pamanahong papel na ito.

Sa kanilang mga magulang, na walang sawang nag-hahatid ng

kani-kanilang suporta, di lamang sa pinansyal na aspeto, lakip din sa

mental, sosyal at maging sa emosyonal na paraan.

Sa kanilang mga kaibigan, na nagbigay ng kanilang komento ukol

sa pagpapaunlad at pagpapabuti ng Pamanahong papel na ito.

Sa kanilang guro, Gng. Joyce B. Hernando, sa pagabay, pagtuturo

at pagbabahagi ng kaniyang kaalaman upang maging matagumpay ang

pamanahong papel na ito.

At sa lahat ng hindi nabanggit ngunit may nai-ambag upang maging

matagumpay ang pamanahong papel na ito, Maraming-maraming

Salamat po.

Mananaliksik

ii

Talaan ng Nilalaman

I- PRELIMINARI

Pamagating Pahina

Dahon ng Pagpapatibay i

Pasasalamat ii

Talaan ng Nilalaman iii

II- KABANATA I

a. Introduksyon 1

b. Layunin ng Pag-aaral 3

c. Kahalagahan ng Pag-aaral 4

d. Saklaw at Limitasyon 5

e. Depinisyon ng mga Terminolohiya 6

III- KABANATA II

iii

Kabanata I

Introduksyon

Walang permanente sa mundo, lahat halos nagbabago. Maging

ang ating sariling Alpabeto sa PIlipinas ay Nagpabago-bago sa paglipas

ng mga panahon.

Bago pa dumating ang mga banyaga dito sa Pilipinas tulad ng mga

Kastila, ang mga katutubong Pilipino ay may sarili ng alpabeto at sistema

ng pagbabaybay na mas kilala sa tawag na “alibata” o alif-ba-ta sa Arabo.

Ang matandang alpabeto ng mga katutubo ay syllabic at binubuo ng

tatlong patinig (vowels) at labing-apat na katinig (consonants). Ang patinig

ay mayroong a, e, at i, samantalang ang o at u naman ay may iisa lamang

tunog na lubhang nakalilito. Bawat isa sa mga katinig ay binabasa na may

kasama na patinig a, kapag ito ay walang marka sa itaas o sa ibaba na

mas kilala sa tawag na “kudlit,” o isang uri ng marka na ginagamit sa mga

matatandang sistema ng pagsusulat. Kapag ito naman ay may kudlit sa

ibaba, ang patinig a, ay napapalitan ng patinig o o di kaya ay u. Ngunit

kung ang kudlit naman ay nasa itaas, ang patinig ay nagiging e o i.

Nang sinakop ng mga Kastilang mananakop ang Pilipinas, pilit na

binago ng mga ito ang kulturang pangkatutubo ng mga sinaunang Pilipino.

Binura ng mga Espanyol ang mga paganong pag-uugali ng mga katutubo,

kabilang na ang pag-iiba sa sistema ng pag-susulat, pagbasa at mga

salita ng mga ito. Ipinakilala ng mga Kastila ang kanilang sariling bersyon

ng alibata, ang abecedario o ang alpabetong Espanyol.

1

Nang dumating naman ang mga Amerikano sa Pilipinas,

ipinatupad ang patakarang alinsunod sa ilang patakarang ipinatupad ng

mga mananakop na Kastila. Ang mga ito ay ang pagyakap sa

Kristyanismo at ang pagiging sibilisado ng mga pamayanan. Ipinalaganap

ng mga Amerikano ang pam-publikong sistema ng edukasyon. Ginamit

ang wikang Ingles bilang pangunahing instrumento sa pagtuturo kaya ang

Hispanisasyon ng mga Kastila ay napalitan ng Amerikanisasyon.

Ang Alpabetong Filipino ng 1987, ang siyang pinagbago at

pinaghusay na Abakada at Alpabetong Filipino ng 1976. Ang naturang

Filipino Alphabet ay binubuo ng 28 titk na kung saan ang pagbasa nito ay

halintulad rin sa pagbasa ng alpabetong Ingles. Ito ang kasalukuyang

ginagamit natin ngayon—na siyang nagpapayaman at nagpapalawig pa

sa wikang Filipino.

2

B. Layunin ng Pag-aaral

Ang apngunahing Layunin ng Pag-aaral na ito ay Upang isalaysay

ang mga Proseso sa Paglinang ng Alpabetong Filipino at para

matungunan ang mga katanungang bumabagabag patungkol sa

pinagmulan ng Makabagong Alpabetong Filipino at ang mga uri ng tao o

Lipi na may kinalaman sa paglilinang nito.

C. Kahalagahan ng Pag-aaral

Mahalagang malaman ng mga respon

3

D. Saklaw at Limitasyon

Ang pag-aaral na ito ay limitado lamang sa asignaturang Filipino at

ng pag-aaral sa Sining ng Pakikipagtalastasan walang kinalaman sa mga

E. Depinisyon ng mga Terminolohiya

1. Kastila – Espanyol, nanakop sa mga Pilipino noon.

2. Ninuno – Mga sinaunang Tao.

3. Syllabic – Pantig

4. Alibata – Alpabeto ng ating mga Ninuno.

5. Abecedario – Alpabetong Espanyol o Kastilang bersyon ng Alibata.

6. Vowels – Patinig (a,e,I,o,u,)

7. Consonants –

4

5

Kabanata II

Mga Kaugnay ng Pag-aaral at Literatura

A. Alpabeto

Ang letra, na kung tawagi’y ang alpabeto, ay binubuo ng dalawampu’t walong (28) simbolo: Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Ññ NGng Oo Pp Qq Rr Ss Tt Uu Vv Ww Xx Yy Zz. Ang mga di letra ay binubuo ng: wala ( ) at gitling ( ), na parehong sumisimbolo sa impit na tunog; ng tuldik: wala ( ), pahilis ( ΄ ), paiwà ( `) at pakupya ( ˆ ); ng bantas: tuldok (.), pananong (?), pandamdam (!), kuwit (,), tulduk kuwit (;), tutuldok (:), at kudlit ( ’ ).Tawag sa mga letra at pasalitang pagbaybayTawag sa mga letra

May dalawang paraan sa pagtawag ng mga letra:

1. Tawag abaseda o ponetiko: “a”, “ba”, “se”, “da”, “e”, “fa”, “ga”, “ha”, “i”, “ja”, “ka”, “la”, “ma”, “na”, “nya”, “nga”, “o”, “pa”, “kwa”, “ra”, “sa”, “ta”, “u”, “va”, “wa”, “eksa”, “ya” at “za”. 2. Tawag Ingles: “ey”, “bi”, “si”, “di”, “i”, “ef”, “ji”, “eych”, “ay”, “jey”, “key”, “el”, “em”, “en”, “enye”, “enji”, “ow”, “pi”, “kyu”, “ar”, “es”, “ti”, “yu”, “vi”, “dobolyu”, “eks”, “way”, “zi”. 3. Ang pagtawag sa mga di letra ay alinsunod sa I, (B).

Pasalitang pagbabaybay

May dalawang paraan ng pasalitang pagbaybay:

1. Baybay abaseda (a ba se da) o ponetiko: “Rizál” = “malaking ra” “i” “za” “a” “la”, “pag asa = “pa” “a” “ga” “gitling” “a” “sa” “a”, “buko” = “ba” “u” “ka” “o”, “baít” = “ba” “a” “i” “ta”, “lutò” = “la” ”u” “ta” “o”, at “basâ” = “ba” “a” “sa” “a”. 2. Baybay Ingles (ey bi si di): “Rizál” = “kapital ar” “ay” “zi” “ey” “el”, “pag asa” = “pi” “ey” “ji” “gitling” “ey” “es” “ey”, “buko” = “bi” “yu” “key” “ow”, “baít” = “bi” “ey” “ay” “ti”, “lutò” = “el” ‘yu” “ti” “ow”, at “basâ” = “bi” “ey” “es” “ey”.

6

B. Mga Pantig

1. Ang mga patinig sa wikang pambansa ay kinakatawan ng mga letrang: Aa, Ee, Ii, Oo at Uu. 2. Sa pagbigkas ng katutubong salita, hindi makabuluhan ang pagkakaiba ng “i” vs. “e” at ng “o” vs. “u”. Katulad ng “sakít” = /sa. kit/ ~ /sa. ket/, “kurót” = /ku. rot/ ~ /ku. rut/, “lalake” = /la. la:.ki/ ~ /la. la:.ke/ pero: “kalalakihan” = /ka.la.la. ki .han/.

3. Kahit hindi kontrastibo sa bigkas, may nakagawian nang gamit ang “e” at “i”. gayon din ang “o” at “u”. Ginagamit ang “e” at “o” sa dulong pantig ng mga katutubong salita at ang “i” at “o” sa ibang kaligiran. Katulad ng “babae” pero: “kababaihan” hindi “kababaehan”, “buhos” pero: “buhusan” hindi “buhosan”. 4. Nagiging makabuluhan lamang ang letra at tunog na “e” at “o” kapag ikinukumpara ang mga hiram na salita sa mga katutubo o kapwa hiram na salita. Katulad ng “mesa”: “misa”, “oso” : “uso”. 5. Gaya ng mga katinig, maaari ring gamitin ang mga letrang patinig ng wikang Filipino sa pagbabaybay ng mga hiram na salita sa orihinal nilang anyo. Pero ang patinig ng hiram na salita ay maaaring kumatawan sa mahigit na isang tunog. Katulad ng “table” = /'tey.bol/, at “ballet” = /ba.'ley/.

C. Mga Katinig

1. Ang mga letrang pangkatinig ay: Bb, Cc, Dd, Ff, Gg, Hh, Jj, Kk, Ll, Mm, Nn, Ññ, NGng, Pp, Qq, Rr, Ss, Tt, Vv, Ww, Xx, Yy at Zz 2. Sa pagbabaybay ng karaniwang katutubong salita sa wikang pambansa, gamitin lamang ang sumusunod na mga letrang pangkatinig: Bb, Dd, Gg, Hh, Kk, Ll, Mm, Nn, NGng, Pp, Rr, Ss, Tt, Ww at Yy. Ang mga letrang ito ay sumisimbolo sa 15 sa 16 na katutubong katinig sa wikang pambansa: /b/, /d/, /g/, /h/, /k/, /l/, /m/, /n/, /ŋ/, /p/, /r/, /s/, /t/, /w/, at /y/. Ang bawat letra ay representasyon ng isang katinig lamang. Ang panglabing anim na katutubong katinig—ang impit—ay kinakatawan ng wala ( ), gitling ( ), paiwa ( ` ) at pakupya ( ˆ ) . 3. Sa pagbabaybay ng mga salitang buhat sa iba pang mga katutubong wika sa Pilipinas, panatilihin ang orihinal na anyo ng mga ito batay sa palabaybayan at/o palatunugan ng pinagkunang wika. 4. Sa pagbaybay ng mga hiram na salita buhat sa banyagang wika, may dalawang paraang ginagamit: una, panatilihin ang orihinal nitong anyo batay sa palabaybayan ng pinagkunang wika, at ikalawa, baybayin ito ayon sa katutubong sistemang nakasaad sa III A, 2. Kung aling paraan ang gagamitin ay matutunghayan sa ikalimang bahagi ng patnubay na ito. 5. Ang impit na tunog ay kinakatawan ng mga sumusunod na di letrang pangkatinig: wala ( ), gitling ( ), tuldik na paiwà (`) at pakupya (ˆ)Kumplikadong mga simbolo ang mga tuldik. Ang pakupya (^) ay binubuo ng markang pahilis (΄) sa kaliwa, at ng markang paiwa (`) sa kanan. Ang pahilis ay simbolo ng diin sa dulong pantig; ang paiwa, sa impit na tunog sa dulo ng salita. Gayon din, ang paiwa ( ` ) ay may dalawang bahagi. Ang kaliwa ay kakikitaan ng malumay na marka na sinisimbolo ng wala ( ) at ang kanang bahagi nito, ng tuldik na paiwa. Ang wala ( ) ay sumisimbolo

sa diin sa penultimang pantig at ang paiwa ( ` ) ay sumisimbolo sa impit na tunog sa dulo ng salita.

D. Alibata

Ang Baybayin ay ang pinakalumang wika sa Pilipinas.  Ang baybayin ay naging alibata. Ang mga sagisag ay ang mga pantig sa Tagalog.  Pinalitan ng mga Kastila ang alibata sa Latin ng alpabeto o letra ng dumating sila.

Halimbawa:

E. Abecedario

Letrang orihinal ng Filipinong abakada = 20 letra.  Ang mga ito ay ginagamit sa mga karaniwang salitang tinanggap o naasimila na sa bokabularyo o talasalitaan ng wikang pambansa.

A        B        K        D        E        G        H        I        L        M        N        NG        O ah      ba        ka       da       eh       ga       ha      ih       la        ma      na        nang      oh

P        R        S        T        U        W        Y pa      ra       sa       ta        uh       wa       ya

F. Makabagong Alpabetong Filipino

ANG BAGONG ALPABETONG FILIPINO

A     B     C     D     E     F     G     H     I     J     K     L       M     N     Ň     NG     O     P     Q     R     S     T     U     V     W     X     Y     Z

Ang idinagdag na walong titik ( C, F, J, ŇQ, V, X, Z ) ay ginagamit para sa mga sumusunod.

1. Pantanging pangalan ng tao, hayop, bagay o lunan.Carlos   Volter   El Niňo   Jimenez   Luzon

2. Mga katutubong salita mula sa mga dialekto ng bansa.Hadji     villa    hacienda    canao   jihad

3. Mga salitang banyaga na walang katumbas sa Filipino.Canvas   jazz   quorum   fastfood   visa   xerox 

Ilang Paliwanag ukol sa Titik Ň (enye)

Sa dahilang ang titik Ň (enye) ay titik mula sa kastila, wala ni isa mang salitang Tagalog (Filipino) na isinama sa diksyunaryong ito na nagsisimula sa naturang titik.

Gayunpaman, may iilang salitang etniko na natagpuan sa Ň (enye) na ginawang pinakakinatawan ng naturang titik. Nagsama rin ng ilang salita na nagtataglay ng titik Ň (enye),bagamat ito ay nasa loob ng salita.

Halimbawa:Caňao   - panseremonyang sayaw ng mga Igorot

Piňa (ananas)  - isang uri ng prutas 

ANG PAGBASA NG MGA LETRA. 

Ang pagbigkas sa mga letra ng alpabetong Filipino ay bigkas-Ingles maliban sa Ň(enye) na tawag kastila.

A       B      C      D      E      F       G        H         I        J ey/   /bi/    /si   

/di/   /i/     /ef/   /dzi/   /eyts/  /ay/   /dzey/ K        L       M       N        Ň      

NG      O     P       Q/key/  /el/    /em/    /en/   /enye/  /en dzi/  /o/   /pi/  

/kyu/R         S        T       U      V          W           X         Y       Z/ar/    /es/     /

ti/    /yu/   /vi/   /dobol yu/   /eks/   /way/   /zi/