Upload
others
View
11
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 2
�������к�
• ડાયનાસોર �ગુ
• �ાગઐિતહાિસક કાળ
• િસ��ખુીણની સ!યતા(સ$ં%ૃિત)
• પૌરાણીક �ગુ
• મૌય*�ગુ
• અ,મુૌય*�ગુ
• -.ુતવશં
• મૈ1કવશં
• ચાવડાવશં
• સોલકં4વશં
• વાઘેલાવશં
• દ�લી સ�તનત�ગુ
• -જુરાતમા ં$વત1ં 6લુાતાનો,ુ ંશાસન
• -જુરાતમા ં7ગુલ સ�તનત
• -જુરાતમા ંમરાઠા �ગુ
• ઇ$ટ ઇ;<ડયા કંપની �ગુ
• =>ટ4શ તાજનો �ગુ
જ�પેશ બગદરયા
www.gujmaterial.com
*
• -જુરાતના મહ4સાગર ?�લા
ગામમાથંી સૌ�થમ િવAના ડાયનાસોરના
• તે Bડા ૬ થી ૬.૫૦ કરોડ વષ* Hટલા Iુના હોવા,ુ ંમનાય છે
• -જુરાત સરકાર Kારા અહ�યા
(ડાયનાસોર પાક* અને Lયાથી મળ4 આવેલ અવશેષો
�������� ����
����� �� ��� *
-જુરાતના મહ4સાગર ?�લા(Iુનો ખડેા ?�લો)ના બાલાિસનોર તાNકુાના રOયાલી
ગામમાથંી સૌ�થમ િવAના ડાયનાસોરના Bડા મળ4 આPયા છે.
કરોડ વષ* Hટલા Iુના હોવા,ુ ંમનાય છે.
-જુરાત સરકાર Kારા અહ�યા ડાયનાસોર પાક*, ુ ંિનમા*ણ કરવામા ંઆP�ુ ંછે
ડાયનાસોર પાક* અને Lયાથી મળ4 આવેલ અવશેષો
હાદ�ક ડાયાણી
3
ના બાલાિસનોર તાNકુાના રOયાલી
,ુ ંિનમા*ણ કરવામા ંઆP�ુ ંછે.
ડાયનાસોર પાક* અને Lયાથી મળ4 આવેલ અવશેષો)
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 4
* ��������� к ��� *
• આ કાળના Qરુાવા Rગે કોઈ પણ લે=ખત માહતી મળ4 નથી.
• -જુરાતમા ં �ાગૈિતહાિસક માનવ Rગે,ુ ં સૌ�થમ સશંોધન કરનાર “િવKાન રોબટ*
VશુWટ” હતા. તેમણે સાબરમતી તટ �દYશમા ંઆ સમયના ંમાનવીઓના હાડિપ�જરો,
હિથયારો અને ઓ\રો વગેરY શો]યા હતા.
• આ ઉપરાતં એફ. ઈજનેર, ડૉ. હસ7ખુ સાકંળ4યા, bી એસ. આર. રાવ, ડૉ. બી. એ.
6બુારાવ, પી.ટ4. પડંcા અને આર. એન. મહYતા વગેરY 7dુય શોધકો રeા છે.
• મહYસાણા ?�લામા ંઆવેલ લાઘંણજ �ાગૈિતહાિસક $થળ છે. આ $થળેથી સવ*�થમ
માનવ હાડિપ�જરની શોધ “ડૉ. હસ7ખુ સાકંળ4યાએ” કરYલી હતી. આ િવKાને
સાબરમતી, મહ4 અન ેહરણ નદ4ના તટ �દYશમા ંતેમજ રંગQરૂ, રોજડ4, �ભાસ પાટણ
વગેરY $થળોએ અનકે સશંોધનો કયા* છે.
• મ]ય -જુરાતમા ં મહ4�દYશમા ં ૩૦ ઉપરાતં $થળોએ અન ે સાબરમતી �દYશમા ં ૨૦
ઉપરાતં $થળોએથી �ાગૈિતહાિસક માનવ Rગેના અવશેષો �ા.ત થયા છે.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 5
* િસ��ખુીણની સ!યતા (સ$ં%ૃતી) *
(ભારત-પાક$તાનમા ંમળ4 આવેલ િસ��ખુીણની સ!યતાના નગરો)
• આ સ!યતા માk�ૃધાન હતી.
• આ સમાજ ચાર વગ*મા ંવહYચાયેલો છે.
o િવKાનો
o યોlાઓ
o Qરુોહતો
o bમ?વી
• તેઓ ઘm અને જવનો ભોજનમા ં7dુયLવે ઉપયોગ કરતા ંઆ ઉપરાતં માછલીઓ પણ
ખાતા હતા.ં
• તેઓનો 7dુય Pયવસાય ખેતી હતી.
• કપાસની ખેતીનો bેય આ સ!યતાને ફાળે \ય છે.
• માkદૃYવી અને પnપુતીનાથની તેઓ Q\ૂ કરતા ંહતા.
• તેઓ,ુ ંપિવ1 પn ુએકn ૂગંી બળદ હk ુજયારY પિવ1 opૃ િપપળ હk.ુ
• $વq$તક (સાિથઓ) આ સ!યતાની ભેટ મનાય છે.
• આ સ!યતાની =લપી =ચ1ા=લપી હતી.
• �િસl ભાષા શાrી મહાદYવને તેને વાચવાનો �યLન કયs હતો.
• આ સ$ં%ૃિતના 7dુય -જુરાતના નગરો.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 6
������
• રંગQરુ 6રુY<tનગર ?�લાના લuબડ4 તાNકુાના ંમાદર નદ4ના કનારY આવેNુ ંછે.
• -જુરાતમાથંી મળ4 આવેલ �થમ નગર છે.
• તે,ુ ંઉLખનન માધવ $વvપ વLસએ ઈ.સ. ૧૯૩૧મા ંક�ુy.
• આ નગરમા ંકાચંી Bટોનો બનેલ ક�લો મળ4 આવેલ છે.
• મણકા બનાવવા,ુ ંકારખા,ુ ંમળ4 આP�ુ ંછે.
• માટ4ના વાસણો મળ4 આPયા છે.
• હાથીદાતંની વ$kઓુ �ા.ત થઇ છે.
• ચોખાના ફોતરા મળ4 આPયા.
• $નાન ખડં અને ર$તાઓ આયોજન બl જણાય છે.
• �Lયેક મકાનને Bટોની બધંવાળો $નાનખડં હતો.
• રંગQરુમા ંઓ\રો અને %ંુભાર4 �કારોનો િવકાસ થયો હતો.
• %ંુભાર4 �કારોમા ંકાગંર4વાળા વાડકા, લાબંી ડોકવાળ4 અને લબંગોળ ઘાટની બરણીઓ,
zૂંક4 કY મણકા ઘાટની હાસંવાળ4 અને કાગંર4 િવનાની થાળ4ઓ તેમજ હાસંવાળ4 \ડ4
કોઠ4ઓનો િનદ{શ કર4 શકાય.
����
• લોથલનો અથ* “મરYલાનો ટYકરો કY ટuબા” થાય છે.
• લોથલ અમદાવાદ ?�લાના ધોળકા તાNકુામા ંસાબરમતી અને ભોગાવો નદ4ની વ|ચ ે
સગરવાલા ગામની પાસે મળ4 આવેલ છે.
• આ $થળ,ુ ંઉLખનન “એસ. આર. રાવ” Kારા ૧૯૫૫મા ંકરવામા ંઆP�ુ ંહk ુ.ં
• લોથલ િસ�� ુસ!યતા,ુ ંસૌથી મોzંુ બદંર હોવા,ુ ંમનાય છે.
• હડ.પા સ$ં%ૃિત,ુ ં�ાચીન બદંર – %ૃિ1મ ધ~ો (તળાવ �કાર,ુ)ં મળ4 આP�ુ ંછે.
• લોથલની નગર રચના અદ�તુ હતી.
• આયોજન નગર Pયવ$થા, સડકો સીધી અન ેપહોળ4, એક-બી\ને કાટ�ણૂે મળતી.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 7
• લોથલમાનંા ર$તા બે વાહનો સામસામે પસાર થઇ શકY તટેલા પહોળા હતા.
• મકાનો હારબધં બાધંવામા ંઆવતા.ં
• મોટા મકાનોમા ં%ુવાની સગવડ હતી.
• દરYક મકાનમા ં$નાનખડં તેમજ ગદંા પાણીના િનકાલની Pયવ$થા.
• હિથયારો કY ઘરYણા બનાવવાની ગોળ ભ�ીઓ મળ4 આવી છે.
• માટ4ના ંરમકડા ંઅને ધાkનુા ંવાસણો પર =ચ1કામ અને નકશીકામ જોવા મળે છે.
• ૯૫ �કારના =ચ<હો મ�યા છે, =લપી હIુ ઉકYલાય નથી.
• એક $થળેથી બે જોડ4યા હાડિપ�જર મ�યા છે.
• %ુલ ૨૧ હાડિપ�જર મ�યા છે. એક ખોપર4મા ંહોલ જોવા મ�યો છે H શr�યા,ુ ં6ચૂક
છે.
• શબને દફન કરવામા ંઆવkુ ંતમેજ કYટલીક ચીજ વ$kઓુ સાથે રાખવામા ંઆવતી.
• શતરંજને મળતી આવે તેવી રમત મળ4 આવી છે.
• વાસણ ભરYલા સોનાના મણકા મળ4 આPયા છે.
• અનાજ દળવાની પ�થરની ઘટં4 મળ4 આવી છે.
• હોમ હવન માટYની ચણેલી વેદ4ઓ મળ4 આવી છે.
• ચોખાના અવશેષો મ�યા છે.
• વહાણની આ%ૃિતવાળ4 7tુા મળ4 આવી છે.
• શખં-Kીપ, હાડકા, હાથીદાતં, પ�થરના બનાવેલા સોગટા મ�યા ંછે.
• ઘોડા,ુ ંટYરાકોટા,ુ ંરમક�ુ ંમળ4 આP�ુ ંછે.
(Iુ,લુોથલ શહYર) (ઘોડા,ુ ંટYરાકોટા,ુ ંરમક�ુ)ં
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 8
(જોડ4યા હાડિપ�જર) (ધાk)ુ
(%ુવો) (%ુિ1મ ધ~ો(તળાવ �કાર,ુ)ં)
�� �!"��
• ભારતમા ંઆવેલ સૌથી મોzંુ િસ��ખુીણની સ$ં%ૃિત,ુ ંનગર.
• ધોળાવીરા ક|છ ?�લાના ભચાઉ તાNકુામા ંઆવેNુ ંછે.
• તે,ુ ંઉLખનન “આર. એસ. વી$ટ” Kારા ઈ.સ. ૧૯૯૦મા ંકરવામા ંઆP�ુ.ં
• ધોળાવીરા નગર 7dુય 1ણ ભાગમા ંવહYચાયેNુ ંહk ુ.ં
o શાસક અિધકાર4નો ગઢ
o અ<ય અિધકાર4ઓના આવાસ ધરાવk ુ ંઉપર,ુ ંનગર
o સામા<ય નગરજનોના આવાસ ધરાવk ુ ંનીચNુ ંનગર.
• ધોળાવીરામાથંી ધાk ુગાળવાની ભ�ી મળ4 આવી છે.
• ધોળાવીરામાથંી િવિવધ ઓ\રો બનાવવાના સાધનો મ�યા છે.
• શખં, પાણીની ટાકં4ઓ, ધાkનુી બગંડ4ઓ, િવિવધ �કારના મણકા, વuટ4, સોનાના ં
ઘરYણા વગેરYના અવશષેો મળ4 આPયા છે.
• રમત ગમત,ુ ંમેદાન મળ4 આP�ુ ંછે.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 9
• �કંુપ પછ4 મકાનની બાધંણી ચોરસ કY લબંચોરસની બદલે ગોળ બનાવવામા ંઆવતા.
• િવA,ુ ં�થમ સાઇનબોડ* અહ4યાથી મળ4 આP�ુ ંછે.
• મહYલમા ંપાણીનો હોજ અને પાણી લઇ આવનાર �ગૂભ*-ના�ં પણ છે.
• નાળામા ંપાણીનો કચરો અને રYતી તળ4એ બેસી \ય અને હોજમા ંચોd�ુ ંપાણી આવ ે
તેવી ગાળણ પlિતની Pયવ$થા પણ છે.
• મોzંુ $નાનાગાર પણ આવેલ છે.
• વેપાર વા=ણ�ય,ુ ંકY<t હશે તેoુ ંઅવશેષો પરથી જણાય છે.
• ધોળાવીરામા ંતળાવ, %ુવા અને પાણીની ટાકં4ઓ ઉપલ�ધ હતી.
(Iુ,ધુોળાવીરા શહYર)
(સાઇનબોડ*)
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 10
(નહYરો Kારા નગરમા ંપાણી લઇ જવાની અને કચરો વગેરYનીગાળવાની Pયવ$થા)
(
મ
હY
લ
(
(પાણીનો સ�ંહ માટYની Pયવ$થા) (%ુવો)
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 11
����# (%"����&)
• રોજડ4 રાજકોટ ?�લાના ગ�ડલ તાNકુામા ંભાદર નદ4ના કનારY વસેNુ ંનગર હk ુ.ં
• રાખોડયા કલરના ંમાટ4ના ંવાસણો વાપરતા હોવા,ુ ંજણાય છે.
• રોજડ4માથંી ચપટ4 થાળ4 અને �ચી દોક વાળ4 બરણીના ન7નુા મળ4 આPયા છે.
• સેલખડે4ના ઝીણા મણકા, આ%ૃિત ઉપસાવેલા કન�=લયનના મણકા, ચટ*ના ઘનાકાર
તોલા વગેરY મળ4 આPયા છે.
• થોડાકં Bટોના અને બાક4ના ંમાટ4ના ંમકાનો જોવા મળે છે.
����������" � # (!)� �*� ����
• દYશળપર (ક|છ)
• કYતાસી (મોરબી)
• 6રુકોટડા (ક|છ)
• સોમનાથ (ગીરસોમનાથ)
• લાખાબાવળ (\મનગર)
• અમરા (\મનગર)
• કોટ અને પેઠામની (મહYસાણા)
• કમતળાવ (6રૂત)
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 12
* +,����к ��� *
• Qરુાણોમા ંઉ�લે=ખત છે H ઈિતહાસને પૌરા=ણક �ગુ તર4કY ઓળખવામા ંઆવે છે.
• મ,નુા Q1ુ શયા*િતના સમયથી -જુરાતમા ંઆ �ગુની શvઆત થાય છે.
• શયા*તીના Q1ુ આનત* સૌરા�� અને ઉતર -જુરાતમા ં રા�ય $થા.�ુ ં હk ુ.ં તેથી આ
�દYશને આનત* નામે ઓળખવામા ંઆવે છે Hના અ<ય નામો આનત*, ચમLકારQરુ છે.
• આનત*નો Q1ુ રOવતના સમયમા ંતેની રાજધાની %ુ$થલી (Kારકા) હતી.
• તેના સમયમા ંયાદવો મ�રુા છોડ4ને સૌરા��મા ંઆPયા હતા.
• યાદવોએ રOવત સાથ ેઉl કર4ને રOવતને પરાજય આ.યો અને રOવતની બહYન રOવતીના
લ�ન બલરામ સાથે કયા*.
• યાદવોએ તેની રાજધાની %ુ$થલી ન?ક Kારકા અથવા Kારાવતી બનાવેલી.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 13
*�,�-���(.�/0�1���) *
• આ �ગુનો �થમ રા\ ચtં-.ુત મૌય* હતો તેના -�ુુને કૌટ�ય કY ચાણ�ના નામથી
ઓળખવામા ંઆવે છે.
• ચાણ� �ારા અથ*શાrની રચના કરવામા ંઆવી હતી.
1. 2�3��4� �,�-
� ચtં-.ુત મૌય*ની રાજધાની =ગરનગર એટલે હાલ,ુ ંIુનાગઢ હk ુ.ં તે રOવાત, ઉ�યત,
વડનગર, એવા િવિવધ નામોથી \ણીk ુ ંહk ુ.ં
� તેનો સૌરા��નો 6બુો Q�ુપ-.ુત હતો. તે 6બુાએ રાજધાની =ગરનગરમા ં6વૂણ*િસકતા
અને પલાસીની નદ4 પર 6દુશ*ન તળાવ,ુ ંિનમા*ણ કરાP�ુ ંહk ુ.ં
(6દુશ*ન તળાવ)
2. �567� ��
� ૨૫ વષ* રાજ ક�ુy અને નવા ૧૬ નગરો ?Lયા.
3. �ш�к
� અશોકનો સૌરા��નો 6બુો kશુા.ય હતો તણેે 6દુશ*ન તળાવ અને િસ�ચાઈ માટYની નહYરો
ખોદાવી હતી.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 14
� અશોકY =ગરનગરમા ં૧૪ ધમ*શાળા વાળો બા� ભાષામા ં૩.૬ િમટર ઉચો અને ૨૨.૮૬
િમટર પહોળો (૭૫ �ટ Hટલો) િશલાલેખ કોતરાPયો હતો.
� H�સિ�<સેય અને ભગવાનલાલ ઇ<t?ત તેણે વાચંવાનો �યLન કર4 રeા છે.
(સ�ાટ અશોકનો િશલાલેખ - Iુનાગઢ)
4. 9 :�3�
� આ વશંનો તે -જુરાતનો છે�લો રા\ હતો અને તેની હLયા Q�ુપિમ1nૃગેં કર4 હતી.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 15
*����,�-��� *
1. ;31��� (���<=+)
� તેનો સૌરા��નો તે સમય નો 6બુો િવશાખાદ� હતો. તેણે 6દુશ*ન તળાવ,ુ ંસમારકામ
કરાP�ુ ંહk ુ.ં
� તેણે અશોકના ં િશલાલેખની બાIુમા ંસ$ં%ૃતમા ં િશલાલેખ કોતરાPયો હતો અને vtદામા
રા\ની રાજધાની ઉ�Hન હતી.
� તે શૈવધમ� હતો.
2. ;3� 6� - 3
� આ વશંનો તે છે�લો રા\ હતો અને તેની હLયા ચtં-.ુત– ૨ એ કર4.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 16
* ��4�!�ш *
1. @к�1��4�
� તેનો 6બુો પણ*દ� હતો.
� 6દુશ*ન તળાવ kટૂ4 જતા ફર4વાર િનમા*ણ કરાP�ુ ંહk ુ.ં
� અશોકના ંિશલાલેખની બાIુમા ંસ$ં%ૃત ભાષામા ંપોતાનો િશલાલેખ કોતરાPયો હતો.
� પણ*દ�નો Q1ુ ચ�પાલીન હતો H તે નગરનો નગરપાલક બ<યો હતો.
� ચtંપાલીને 6દુશ*ન તળાવના કનારY ચ�ધાર4 િવ� ,ુ ુ ંમંદર બનાP�ુ ંહk ુ.ં
� આ વશં દરિમયાન વ�ૈણવ ધમ*નો �ચાર થયો હતો.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 17
* ��=к!�ш *
1. �!���� AB�кC
� િવજયાન ભ¡ાક{ -.ુતવશંનો કહ4 શકાય કારણ કY તે પહYલા તે વશંનો 6બુો હતો.
� -.ુતવશં નબળો પડતા પછ4 ભ¡ાક{ ગાદ4એ આPયો.
� -જુરાતમા ંતેણે $વત1ં રા\ તર4કY શાસન $થા.�ુ ંહk ુ.ં
� તેને રાજધાની =ગરનગરથી વ�લભી(વ�લભીQરુ) ખાતે બદલાવી હતી.
� આ વશંનો %ુળધમ* શવૈ હતો.
2. D�! )�– 1
� િશવ ભ¢ત હોવા છતા ં તેના સમયમા ં પાટનગર વ�લભી ખાતે £ન ધમ*ની બી?
સગંીની ભરાઈ હતી.
3. �:� )�
� તેના સમયમા ંમૈ1કોની સ�ા આનત* �દYશ 6ધુી િવ$તરાયલેી હતી આથી તેણે �તાપી
રા\ તર4કY ઓળખવામા ંઆવે છે.
4. �ш��G1H�– 1
� તે પણ �તાપી રા\ હતો તેના સમયમા ંમાળવા 6ધુી રા�ય િવ$તારાયેNુ ંહk ુ.ં
� તેણે Iુદ4 Iુદ4 પદવી ધારણ કર4 હતી . ત ે“ધમા*દLય” નામે ઓળખાય છે.
� તેણે ઘણા બોl િવહારો અને દYવાલયો બધંાPયા છે.
� આ રા\ દર વષ� મોp પરષદ ભરતો અને tPય દાન કરતો હતો.
5. D�! )�– 2
� ¤વુસેન– ૨ના સમયમા ં=ચની યા1ા� ¥ુ-ંએન-Lયાગં(Lસાગં) ઈ.સ. ૬૪૦મા ંવ�લભીની
7લુાકાત લીધી હતી.
� આ રા\ થાનેAર સ�ાટ હષ*નો સમકાલીન માનવામા ંઆવે છે.
જ�પેશ બગદરયા
www.gujmaterial.com
6. �� )�– 4
� આ રા\ અતી સમથ* અને લોકિ�ય રા\ હતો
� તેણે +�� AB�кC, �����L�����
7. �ш��G1H�–7
� આ રા\ મૈ1કવશંનો છે�લો રા\ હતો
� આ રા\,ુ ંપતન અને રા�ય,ુ ંપતન એક દંતકથા 7જુબ ઈ
�ેરત આરબોના આ�મણ
રeો પછ4 આરબોનો રા\
� વ�લભી નાલદંાની Hમ એક મોટ4 િવ]ધાપીઠ હતી
ગણાk ુ ંહk ુ.ં
(વ�લભી
�������� ����
આ રા\ અતી સમથ* અને લોકિ�ય રા\ હતો.
�����L�����, +��)N� Hવા =બ�ુદ ધારણ કયા* હતા
આ રા\ મૈ1કવશંનો છે�લો રા\ હતો.
આ રા\,ુ ંપતન અને રા�ય,ુ ંપતન એક દંતકથા 7જુબ ઈ.સ.
આરબોના આ�મણ હાસીમાનો સેનાપતી ‘ઉમર બીન જમાલે
રeો પછ4 આરબોનો રા\ ‘હમીમે’ આ�મણ ક�ુy અને વ�લભીનો નાશ થયો હતો
નાલદંાની Hમ એક મોટ4 િવ]ધાપીઠ હતી. તે ¨lુ ધમ*,ુ ંમહLવ,ુ ંએક કY<t
વ�લભી િવ©ાપીઠના અવશેષો)
હાદ�ક ડાયાણી
18
Hવા =બ�ુદ ધારણ કયા* હતા.
. ૭૮૮મા ંકા%ુવાણીયા
જમાલે’ ક�ુy H નાકામ
આ�મણ ક�ુy અને વ�લભીનો નાશ થયો હતો.
તે ¨lુ ધમ*,ુ ંમહLવ,ુ ંએક કY<t
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 19
* ચાવડાવશં *
• ચાવડાવશંથી છેક ઈિતહાસ Qરૂો થાય Lયા ં6ધુી રાજધાની પાટણ બની હતી.
• જયિશખર4ના સમયમા ંરાજધાની પાટણને પચંાસરથી ઓળખવામા ંઆવતી હતી.
1. !���� 2�!��
� ખરYખર ર4તે ચાવડાવશંનો $થાપક વનરાજ ચાવડા હતો.
� ૫૦ વષ*ની mમરY િપતાએ -મુાવેNુ ં રા�ય રા��%ુટના રા\ �વુડને હરાવીને પાª ં
મેળP�ુ ંહk ુ.ં
� પોતાના િમ1 અણહલ ભરવાડની યાદમા ંઅણહલQરુ પતન(પાટણ)ના નામે નગર
વસાવી અને તેણે રાજધાની બનાવી H અપ«શં થઇ પાટણ બની ગ�ુ.ં
� બી\ િમ1ની ચાપંા(વા=ણયા, આિથ¬ક મદદ કરનાર વનરાજ ચાવડાને)ની યાદમા ં
ચાપંાનેર નગર વસાP�ુ ંહk ુ.ં
� પાટણમા ં £ન દYરાસર બધંાP�ુ ં Hમા ં પચંાસર પયનાથની 7િૂત¬ 7કુવી હતી. આH
મંદરમા ંવનરાજ ચાવડાની પણ �િતમા છે.
2. ������ 2�!��
� યોગરાજ નામ �માણ ેયોગી અને <યાયિ�ય હતો.
� તેના Q1ુ pમેરાH ખભંાત,ુ ંજહાજ Nુટં® ુ ંહોવાથી યોગરાજને �બુ જ ¯ુઃખ લા��ુ ંઅન ે
તે, ુ ં7Lૃ� ુથ�ુ ંહk ુ.ં
3. ����� 6� 2�!��
� ચાવડાવશંનો છે�લો રા\ સામતંિસ�હ હતો.
� તેની હLયા તનેા ભાણેજ 7ળુરાજ સોલકં4 Kારા કરવામા ંઆવી અને આ વશંનો Rત
આPયો હતો.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 20
* સોલકં4વશં *
1. .� ��� ���к# – 1
� આ રા\ના સમયમા ં “-�ુજર �દYશ” પરથી -જુરાત એoુ ં નામ મ��ુ ં છે એoુ ં
માનવામા ંઆવે છે.
� આ રા\ સોલકં4વશંનો �થમ રા\ હતો.
� આ રા\એ સૌરા��ના એક રાજવી �હર4�ુ ં અને લાટમા ં સરદારને હરાવી પોતા,ુ ં
રા�ય લાટ 6ધુી િવ$ત�ુy હk ુ.ં
� આ ઉપરાતં સર$વતી નદ4ના કનારY vtમહાલ બાધંવાની શvઆત કર4 હતી.
(vtમહાલ)
� 7ળુરાજ સોલકં4ના સમયમા ં -જુરાત અને સૌરા��એ બનંમેા ં સોલકં4�ગુનો ઝડંો
ફરકાPયો હતો.
� આ રા\ના સમયમા ંબોl ધમ* નહ4વત થઇ ગયો હતો કારણ કY તે >�ણોને બ±ુ માન
આપતો હતો.
� olૃાવા$થામા ંbી$થલી(િસ]ધQરુ) જઈ તેણ ેસર$વતી નદ4ના કાઠંY દYહ Lયાગ કયs હતો.
2. 2�.�������
� આ રા\ 7ળુરાજનો Q1ુ હતો તેણે ધારાનગર4ના પરમાર રા\ િસ�ધરાજને હરાPયો
હતો.
� તે િવલાસી હોવાથી તેને પદભ�ટ કયs હતો.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 21
� તેનો H�ઠ Q1ુ વ�લભરાજ ગાદ4એ આPયો પણ તે,ુ ં અકાળે 7Lૃ� ુ થતા ¯ુલ*ભરાH
ગાદ4 સભંાળ4 હતી.
3. 7��-A���
� આ રા\ ચા7ુડંારાજનો નાનો Q1ુ હતો.
� તેણે લાટ �દYશના રા\ કત�રાજને હરાPયો હતો.
� તેમને અણહ4લQરુ પતન (પાટણ)મા ં -જુશાળા, ધનશાળા, ધવ�હો અને ¯ુલ*ભ
સરોવર બધંાP�ુ ંહk ુ.ં
4. A"�1P! – 1
� ઇિતહાસમા ંતે “ભીમદYવ બાણાવલી” તર4કY �િસl છે.
� તેમના રાની ઉદયમતી Kારા પાટણમા ંરાણક4વાવ બધંાવવામા ંઆવી હતી.
(રાણક4વાવ - પાટણ)
� આ ઉપરાતં મોઢYરા,ુ ં6યૂ*મંદર તનેા સમયમા ંબધંા�ુ ંહk ુ.ં
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 22
(6યૂ*મંદર – મોઢYરા)
� તેના સમયમા ં૧૦૨૬ના રોજ \<� ુ૧ અથવા ૭મા ંમહોમદ – ગઝનવીએ સોમનાથ
Nટુ® ુહk ુ.ં
(સોમનાથ)
� તેમના સમયમા ંિવમળશાહ મ1ંી થઇ ગયા હતા.
5. к�-1P! ���к#
� આ રા\ ભીમદYવ-૧નો Q1ુ હતો.
� તેણે વત*માન અમદાવાદની ન?ક આશાપ�લી(આશાવલ)ના ભીલ સરદાર
આશાવલને હરાવી Lયા ંકણા*વતી નામે નગર વસાP�ુ ંહk ુ.ં
� સોલકં4 રા�યનો તેણે દ=pણમા ંછેક નાગાસારકા(નવસાર4) 6ધુી િવ$ત�ુy હk ુ.ં
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 23
� તેમના પLની િમનળદYવી(મણપ�લાદYવી, િપયર-કણા*ટક) Kારા ધોળકામા ંમલાવ તળાવ
બધંાવવામા ંઆP�ુ ંહk ુ.ં
� Hના માટY કહYવાય છે કY “<યાય જોવો હોય તો મલાવ તળાવ જોoુ”ં.
(મલાવ તળાવ - ધોળકા)
� િવરમગામમા ં7નુસર તળાવ િમનળદYવીએ બધંાP�ુ ંહk ુ.ં
(7નુસર તળાવ - િવરમગામ)
6. � Q��� ��� 6�
� આ રા\ના સમયમા ં-જુરાતનો 6વુણ*કાળ તર4કY ઓળખવામા ંઆવે છે.
� િસlરાજ િમનળદYવી-કણ*દYવનો Q1ુ હતો.
� આ રા\એ માળવાના રા\ યશોવમા*ને હરાવી “અવતંીનાથ”,ુ ં=બ�ુદ ધારણ ક�ુy.
� બબ*રકા નામના અનાથ*(રાpસ)ને હરાવી િસlરાજને “બબ*રક ²જ� ”ુ કહYવા�ુ ંહk ુ.ં
� vtમહાલ આ રા\ના સમયમા ંQણૂ* થયો હતો.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 24
(vtમહાલ)
� Iુનાગઢના રા\ રાખંગેારને હરાવીને “િસlચ�વતી” નામ ધારણ ક�ુy હk ુ.ં
� િસlરાH દરYક �lુમા ંિવજય �ા.ત કયા* હોવાથી “િ1�વુનગજં” કહYવાય છે.
� “પાટણમા ંસહrલuગ તળાવ” આ રા\એ બધંાP�ુ.ં
� િસlરાH સોમનાથનો યા1ાવેરો િમનળદYવીના કહYવાથી ના¨દુ કયs હતો.
� આ રા\ના સમયમા ંહYમચtંાચાય* થઇ ગયો હતો. Hને “િસlહYમ શ�દા,શુાસન” નામનો
�થં લdયો હતો. જયારY તે �થં લખાઈ ગયો Lયાર બાદ તેણે હાથી પર 7કૂ4 નગરમા ં
શોભા યા1ા કાઢવામા ંઆવી. આ શોભા યા1ાની િવશેષતા એ હતી કY, �થંની રચના
કરનાર હYમચtંાચાય* અને િસlરાજ બનંે પગપાળા ચાલતા હતા.
(િસlહYમ શ�દા,શુાસન �થંની શોભાયા1ા)
� આ રા\ અQ1ુ 7Lૃ� ુપા�યો હતો.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 25
7. R����+�
� %ુમારપાળએ ભીમદYવ-૧ના મોટા Q1ુ pેમરાજનો વશંજ હતો.
� pેમરાજએ ભીમદYવની રાની બ%ુલાદYવીનો Q1ુ હતો.
� %ુમારપાળ તેના બનવેી કા<હડદYવ(%ૃ�ણદYવ)ની સહાયતાથી રા\ બ<યો.
� શાકંભર4(સાભંર)ના ચૌહાણ રા\ અણ*રાજન ેતેણે પરાજય આ.યો. આ તેની મોટ4 િસl4
મનાય છે.
� તેના સા�ા�ય િવ$તાર ઉતરમા ં સાભંર-અજમરે 6ધુી, દ=pણમા ં લાટભડંલ 6ધુી,
Qવૂ*મા ંભીલસા 6ધુી અને પિ³મમા ંસૌરા��-ક|છ 6ધુી હતો.
� તે -જુરાતના અશોક તર4કY ઓળખાય છે.
� તેને -જુરાતમા ં£ન ધમ*નો �ચાર કયs અને તેનો અ,યુાયી બ<યો.
� તેને અ?તનાથની એક 7િૂત¬ કોતરાવી તારંગામા ં7કૂાવી.
(અ?તનાથ ભગવાન - તારંગા)
� અQ1ુીકા,ુ ંધન લેવા,ુ ંબધં ક�ુy.
� પાટણમા ંપટોલાની શvઆત કરાવી.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 26
(પટોલા - પાટણ)
8. ���+�
� %ુમારપાળ અQ1ુ 7Lૃ� ુ પા�યો હતો તેથી તેના પછ4 તેના ભાઈ મહપાલનો Q1ુ
અજયપાલ ગાદ4એ આPયો હતો.
� તેણે વેદ ધમ*નો �ચાર કયs હતો તેનાથી £ન ધમ�ઓ નારાજ હતા.
� તે,ુ ંનાની mમરY 7Lૃ� ુથ�ુ ંહk ુ.ં
� ન�ધ: એoુ ંમાનવામા ંઆવે છે કY િવજયદYવ નામના એક િસપાઈએ તેમની હLયા કર4
નાખી હતી.
9. .� ��� – 2
� ઈ.સ.૧૧૭૮મા ંમોહ�મદ – િસહા¨µુ4ન – ઘોર4,ુ ંઆ�મણ -જુરાતમા ંથ�ુ ં તે સમય ે
7ળુરાજ -૨ સગીર હોવાથી તેના વતી તેની માતા નાઈકાદYવી શાસન કરતા હતા ંઅન ે
આ �lુમા ંમોહ�મદ ઘોર4નો પરાજય થાય છે.
10. A"�1P! – 2
� ઇિતહાસમા ંતેને “ભોળાભીમ” તર4કY ઓળખવામા ંઆવે છે.
� તેના સમયમા ંસોલકં4ની સ�ા નબળ4 પડતી જણાય છે.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 27
� ઈ.સ.૧૧૯૮મા ંમહ�મદ ઘોર4ના -લુામ %ુk ુ̈ µુ4ન ઐબક -જુરાત પર ચડાઈ કર4 અન ે
પાટણ Nુટં® ુ.ં
� ભીમદYવ – ૨ પોતાને “અ=ભનવ િસlરાજ” તર4કY ઓળખાવતો અને ચ.તમ ચ�વતી
તેoુ ંકહYરાવતો.
� આમ આ સમયમા ંસોલકં4�ગુના પતનની શvઆત થઇ.
11. �=S�!�+��
� ધોળકાના મહામડંYAર િવરધવનના Q1ુ િવશળદYવે તેની હLયા કર4 અને આ વશંનો
Rત આPયો.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 28
* વાઘલેાવશં *
1. �! 1P! !�T)��
� તે વાઘેલા વશંનો $થાપક અને �થમ રા\ હતો.
� તેને “અ=ભનવ િસlરાજ” અને “અમર અIુ *ન” એo ુનામ ધારણ ક�ુy.
� િવસનગરની $થાપના તેમને કર4 હતી.
� વાઘેલા વશંના આ પહYલા રા\એ દભોઈના ક�લામા ં આવેલ વેદનાથ મંદરનો
?ણslાર કરાPયો હતો.
� તેના મ1ંી વ$kપુાળ અને તેજપાલ Kારા આ¨ ુપર દYલવાડાના દYરા બાધંવામા ંઆPયા
હતા.
� આ¨નુા દYલવાડાના ડYરામા ંદYરાણી-Hઠાણી મદં4ર આવેNુ ંછે. (અ,પુમા ંદYવી – લલીતા
દYવી).
(દYલવાડાના દYરા)
2. �U� -�1P! / ����1P! !�T)��
� અIુ *નદYવના સમયમા ંસોમનાથમા ંમq$જદ બાધંવાની પરવાનગી અપાઈ.
� કિવ નાનકY પસ$તી કાPય ર=ચ િશલાપર કોતરાવેલા.
� સારંગદYવે માલવ નરYશને હરાPયો અને સોમનાથ મંદરનો ?ણslાર કરાવલે છે.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 29
3. к�-1P! !�T)��
� તેને ઇિતહાસમા ં“કરણઘેલો” તર4કY ઓળખવામા ંઆવે છે.
� તેમના માધવ નામના મ1ંીએ અલાઉµ4ન ખીલા?ને -જુરાત ?તવા આમ1ંણ આ.�ુ ં
તેના કારણે ઉNઘુખાન, નસરતખાન નામે બે સૈિનકો -જુરાતમા ંઆ�મણ ક�ુy અને આ
વશંનો Rત આPયો.
� ન�ધ:
� વાઘલેા અને રાજQતૂ �ગુ(હ<¯ુ રા\)નો Rત આPયો.
� તે છે�લો હ<¯ુરા\ હતો.
� $થાપLય કલાનો 6વૂણ*�ગુ $થા.યો હતો.
� ક.મા.7નુશી અન ે રામલાલ મોદ4 Hવા ઈિતહાસ લખેકો કણ*દYવના
¯ુ�ટ ચાર1 વાતો $વીકારતા નથી.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 30
* દ�લી સ�તનત �ગુ *
1. х"�X!�ш
� @��+к : ���Z[#� х"�X
� \�5� : ��+х�� (��� .� ���� \�5�)
1) ���Z[#� х"�X
� ઈ.સ. ૧૬૦૬મા ંઅલપખાનને -જુરાતનો 6બુો નીમી વહ4વટ હાથ ધયs.
� અલાઉµ4ને તમામ ?વન જvરયાતની ચીજ વ$k ુપર ભાવ િનયમન ક�ુy.
� =ચતોડના રાણા રતનિસ�હની અLયતં 6ુદંર અને vપાળ4 રાણી હતી તેણે મેળવવા
અલાઉµ4ને =ચતોડ પર આ�મણ ક�ુy.
2) ���к к�]�
� િપતા જલાNµુ4નના 7Lૃ� ુ પછ4 આવનાર અલાઉµ4ન ખીલ? પછ4 દ�લીમા ં
ઈ.સ. ૧૩૧૬ થી ૧૩૨૦ 6ધુી મ=લક કા�રY શાસન ક�ુy. Hમના સમયમા ં-જુરાત
દ�લી 6લુતાનોના તાબે ર¥ુ.ં
3) ^�ш�� х�
� ખીલ?વશંના Rિતમ સ�ાટ �શુરો ખોન ે માર4ને ઈ.સ. ૧૩૨૦મા ં દ�લીમા ં
kઘુલક વશંની શvઆત થઇ.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 31
2. _�T�к !�ш
� @��+к : `��\�[#� _ �T�к
� \�5� : `��\�[#� _ �T�к ш�� ��a"
1) `��\�[#� _ �T�к
� આ વશંની $થાપના �યા6µુ4ન kઘુલક Kારા કરવામા ંઆવી હતી.
2) .��b�1 _ �T�к
� તે પોતાની તરંગી યોજનાઓને કારણે તરંગી રા\ તર4કY ઓળખાય છે.
� યોજનાઓ:
o દો આબમા ંકર વધારો
o �રુાસન આ�મણ
o રાજધાની �દYશમા ંપરવત*ન
o સાકંYિતક 7tુા,ુ ંચલન
� તેણે રાજધાની દ�લીથી દોલતાબાદ બદલાવી અને સાકંYિતક 7tુા,ુ ંચલન શ�ુ
ક�ુy.
3) Gc���ш�� _ �T�к
� તેને નહYરોની શvઆત કરાવી.
� ફરો\બાદ શહYર અન ેજોતQરુ શહYર બનંે િવકસાPયા.
� તેણે આગાઉના ૨૦ Hટલા વેરાઓ ના¨દુ કર4 1ણ �કારના વેરા ચાN ુકયા*.
o =ખરાજ (�મુી પર લવેાતો વેરો)
o ખ�સ (Nટૂનો પાચંમો ભાગ)
o જકાત
� તેમને જમીનની નવસેરથી માપણી કરાવી અને જમીન મહY6લુ ઘટાડ¶ુ.ં
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 32
� 7qુ$લમોને આવકના અઢ4 ટકા અને =બન7qુ$લમે જ?યાવેરો ભરવાનો આ બે કર
અલગથી નાdયા.
4) � d�[#� ����1 _ �T�к
� ઈ.સ. ૧૩૯૮મા ં તૈ7રુલગં નામ,ુ ં આ�મણ દ�હ4 પર થતા આ વશંનો Rત
આPયો અને દ�લી સ�તનનો પણ Rત આPયો.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 33
* -જુરાતમા ં$વત1ં 6લુતાનો, ુશાસન *
1. ����х��
� -જુરાતમા ં તેણે �બુ જ બળવા ખોર લ·કર ભ-ે ુ કર4 દ�લી ?તવાની મહLવકાpંા
રાખી હતી.
� એક કાવતરા 7જુબ તેમના િપતાએ તેમને ઝેર આપી માર4 નાdયો એoુ ં માનવામા ં
આવે છે.
2. ac�х�� (.�ac�ш�� - 1)
� ઓ¢ટોબર ૧૪૦૭મા ંઝફરખાને =બરQરુ 7કુામે -જુરાતના $વત1ં 7qુ$લમ શાસક તર4કY
સ�ા હાસંલ કર4.
� તેણે 7ઝુફરશાહ – ૧ એoુ ંનામ ધારણ કર4 શાસનની શvઆત કર4.
3. ���1ш�� – 1
� અહમદશાહ – ૧ ૧૩મી એિ�લ ૧૪૧૧ના રોજ કણા*વતી નગર પાસે હાલના માણકેચોક
પાસે આવેલ 7રુતની પોળમા ંઅમદાવાદ શહYરનો પાયો નાdયો.
� તેને -જુરાતનો વા$તિવક $થાપક માનવામા ંઆવે છે.
� તેણે ભtનો ક�લો, 1ણ દરવા\ અને \મા મq$જદ,ુ ં િનમા*ણ કરYNુ ંતે હ�દની સૌથી
મોટ4 મq$જદ હતી.
(ભtનો ક�લો - અમદાવાદ)
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 34
(1ણ દરવા\ - અમદાવાદ)
(\મા મq$જદ - અમદાવાદ)
� હાથમતી કનારY અહમદનગર વસાવેNુ ંH હાલ હ�મતનગર તર4કY ઓળખાય છે.
� તેના -�ુુ,ુ ંનામ શખે અહમદ ખzુગજં બp હk ુ.ં
� તેણે વાટંાની �થા દાખલ કર4.(ખેતીનો જમીનનો ચોથો ભાગ રા\ માટY રહYવા દYવો)
� સૌ�થમ દરયાઈ કાફલો રચીને તે, ુ ંવ�ુ મથક ખભંાત બદંરY $થા.�ુ.ં
4. R�_ �9�[#� e��1ш��
� “ઓH %ુkબુ” (કાકંર4યા) નામ,ુ ંતળાવ અને “નગીના વાડ4” બનાવડાવી હતી.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 35
(કાકંર4યા તળાવ( ઓH %ુkબુ) - અમદાવાદ)
(નગીના વાડ4 – અમદાવાદ)
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 36
� દલપતરામ ન�ધે છે કY આ કાકંર4યા તળાવ ગદંક4 વાડો હk ુ ંHને ચી,ભુાઈ શેઠ Kારા
સર� ુકરવામા ંઆP�ુ ંહk ુ.ં
5. c�)�х�� (���1 5)���) (� d�[#� �)�.�1 ш��)
� તે,ુ ં7ળુનામ ફતહેખાન હk ુ.ં
� Iુનાગઢના રા\ રા-માડંલીકને હરાવી Iુનાગઢ ?તી અને ચાપંાનેરના રા\ જયિસ�હ
પતાઈ રાવલને હરાવી પાવાગઢ ?L�.ુ
� આમ આ બે ગઢ ?Lયા હોવાથી ઇિતહાસમા ંતેને મહમદ બેગડા તર4કY ઓળખવામા ં
આવે છે.
� તેના સમયમા ં vડાદYવીએ તેના પિત િવરસગં વાઘેલાની યાદમા ં અડાલજની વાવ
બધંાવી હતી.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 37
(અડાલજની વાવ)
� તેની દાસી બાઈહર4ની વાવ બધંાવવામા ંઆવી હતી H હાલ દાદા હર4ની વાવ તર4કY
ઓળખાય છે.
(દાદા હર4ની વાવ)
� તે ચોમા6 ુચાપંાનેરમા,ં ઉનાળો અમદાવાદમા ંઅને િશયાળો Iૂનાગઢમા ંપસાર કરતો
હતો.
� ચાપંાનેરને -જુરાતની રાજધાની બનાવી અને તે, ુ ંનામ મહYમદાબાદ રાd�ુ.ં
� તેણે Iૂનાગઢ,ુ ંનoુ ંનામ 7$ુkખુાબાદ આપેNુ.ં
� તેણે વા1ક નદ4ના કાઠY ભમર4યો %ુવો બધંાPયો હતો.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 38
(ભમર4યો %ુવો)
� તેણે અમદાવાદમા ંબાગેફ4રદોસ અને બાગેશાખનની રચના કર4 હતી H નવ લાખથી
વધારY opૃો ધરાવે છે.
� તેણે અમદાવાદની ફરતે કોટ બધંાPયો.
� તેને -જુરાતના અકબર તર4કY ઓળખવામા ંઆવે છે.
� બી.બી. 7ગુલી તેના માતા,ુ ંનામ હk ુ.ં
6. х�"�х�� (.�ac�ш�� - 2) ( �� \�����)
� તે મહમદ બગેડાનો નાનો Q1ુ હતો.
� તે,ુ ં7ળુનામ ખલીલખાન હk ુ.ં
� તેને “7ઝુફરશાહ -૨” એવી પદવી ધારણ કર4 હતી.
� તેને વડોદરા પાસે દોલતાબાદ નામ,ુ ંનગર વસાP�ુ ંહk ુ.ં
� ±ુમા� ુ સામેના �lુમા ં પોzુ*ગલના ગવન*ર િનનો-ડ4-%ુ<હાએ ન?વી મદદ કરતા
પરણામે તેણે દ4વ અને દમણમા ંવેપાર કરવાની પરવાનગી આપી.
7. .�ac�ш�� – 3
� તેમના વ?ર “ઈિતમાદ ખાને” અકબરને -જુરાત ?તવા આમ1ંણ આ.� ુપરણામે
૧૫૭૨મા ંઅકબર,ુ ંઆ�મણ -જુરાતમા ંથ�ુ ંઅને આ વશંનો Rત આPયો.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 39
* -જુરાતમા ં7ગુલ સ�તનત *
1. �к5�
� 7ગુલ સ�તનતનો $થાપક.
� િમઝા* આઝીઝ કોકા (ખાન આઝમ) H -જુરાતનો �થમ 7ગુલ 6બૂો હતો.
� ઈ.સ.૧૫૭૨મા ંઅકબરY -જુરાત ?L� ુહk ુ.ં
� -જુરાતના િવજયની યાદમા ં ફતેQરુ િસકર4(ઉ.�.) ખાતે ¨લુદં દરવા\,ુ ં િનમા*ણ
કરાP�ુ.ં
(¨લુદં દરવા\)
� તેના સમયમા ંહ<દ4 સાહLય,ુ ંસ¸ન થ�ુ.ં
� ટોડલમલ Kારા મહY6લુ પlિત ન~4 કરવામા ંઆવી હતી.
� તેને ટંકશાળાઓ બધંાવી હતી.
2. �����"� ( �"�)
� જહાગંીરY અમદાવાદની ટંકશાળામા(ંકાNQુરુ) નp1વાળા િસ~ાઓ બહાર પડાPયા.
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 40
(નp1વાળા િસ~ા)
� તે,ુ ંવા$તિવક નામ “સલીમ” હk ુ.ં
� જયારY ગાદ4એ આPયો LયારY “ની�ુµ4ન 7હુમદં બાદશાહ જહાગંીર” આવી ઉપાધી ધારણ
કર4.
� ક|છના \મ અને બહરા નામના બે સરદારોએ 7ગુલ બાદશાહોને %ુરનીસ(કર) ભર4 ન
હતી તેથી જહાગંીરY તનેે હરાવી 7ગુલને શરણે કયા* હતા.
� ઈ.સ.૧૬૦૮મા ં કY.ટન હોક��સ “હY¢ટન” નામના જહાજમા ં બેઠ4ને 6રુત બદંરY ઉતર4
આPયો.
� ઈ.સ.૧૬૧૩મા ં જહાગંીરY “સર-ટોમસ-રો”ન ે વેપાર કરવાની પરવાનગી આપતા તણેે
6રુતમા ં�થમ વપેાર4 મથક $થા.�ુ.ં
� =ચ1કલાનો �ગુ કહYવાય છે.
� તેની પLની,ુ ંનામ મહે�ુ¹ીસા(,રૂજહા)ં હk ુ.ં
3. ш�����
� તેણે અમદાવાદમા ંશાહ4બાગ અને મોતી મહYલ બધંાPયો.
(શાહ4બાગ)
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 41
(મોતી મહYલ(સરદાર પટYલ $મારક))
� તેના સમયમા ંખાનજહા ંનામના અફઘાન સરદારY બળવો પોકાયs હતો.
� તેણે ચાર Q1ુો હતા.
o દારા િશકોહ
o શાહnઝૂા
o 7રુાદ
o ઔરંગઝબે
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 42
4. f���a)5
� તે 6$ુત 6¹ુી 7સુલમાન હતો એટN ુજ નહ4 પણ અહ$k ુ7સુલમાન હતો.
� આથી તેને ધમા*દ રા\ તર4કY ઓળખવામા ંઆવે છે.
� તેણે હ<¯ુઓના પિવ1 તહYવારો હોળ4 અન ેદવાળ4 ઉપર �િતબધં લગાPયો હતો.
� તે પોતા,ુ ં-જુરાન ટોપી સીવી અને %ુરાન,ુ ંભાષાતંર કર4 અ,વુાદ કરતો.
� તેમના 6બુા મહોબદ ખાનના સમયમા ં િશવા?એ ઈ.સ.૧૬૬૪ અને ૧૬૭૦ એમ બે
વખત 6રુત NLુ�ુ ંહk ુ.ં
� ઈ.સ. ૧૭૦૭મા ંતે, ુ ં7Lૃ� ુથ�ુ.ં
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 43
* -જુરાતમા ંમરાઠા �ગુ *
1. 1���X��! ���к!��
� મરાઠા �ગુના $થાપક દામા?રાવ ગાયકવાડ હતા.
2. �g�����! ���к!��
� વેલે$ડYની સહાયકાર4 યોજના $વીકારનાર �થમ રા\.
� મેજર વોકર સૌ�થમ R�ે? રYસીડ<સી બનીને -જુરાત આPયો.
3. ��X��! ���к!��
� લ»મીિવલાસ પેલેસ બધંાPયો હતો.
(લ»મીિવલાસ પેલેસ – વડોદરા)
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 44
� M.S.UNIVERSITYની $થાપના કર4.(મહારા\ સયા?રાવ ગાયકવાડ �િુનવિસ¬ટ4)
(મહારા\ સયા?રાવ ગાયકવાડ �િુનવિસ¬ટ4 - વડોદરા)
� -જુરાતમા ંરYડ4ઓ શ�ુ કરાવનાર.(૧૯૩૯)
� મફત અને ફર?યાત િશpણ શ�ુ કરાP�ુ.ં
� સૌ�થમ �Yન ઉતરણ થી RકલેAર વ|ચે તનેા સમયમા ંશv થઈ.
4. ���+� 6� ���к!��
� વડોદરા શહYર ભારતસઘં સાથે જોડ¶ુ.ં
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 45
* ઇ$ટ ઇ;<ડયા કંપની �ગુ *
� ઈ.સ.૧૮૧૮મા ંમરાઠા િવ�હ થયો.
� ઈ.સ.૧૮૨૬મા ં6રુતમા ં�ાથિમક શાળાની શvઆત થઈ.
� ઈ.સ.૧૮૪૨મા ં6રુતમા ં�થમ R�ે? મા]યમ શાળાની શvઆત થઈ.
� ઈ.સ.૧૮૪૪મા ં6રુતમા ંમાનવધમ* સભાની $થાપના થઈ Hના અ]યp ¯ુગા*રામ મહYતા
હતા.
o 1857�� �!4�!
� -જુરાતમા ં ૧૮૫૭નો િવ.લવ અમદાવાદની લ·કરની ૭મી નબંરની zુકડ4એ
િવ.લવની શvઆત કર4.
� ઓખાના વાઢYરોએ જોધા માણેકની આગેવાની હYઠળ િવ.લવ કયs.
� આણદંમા ં7ખુી ગરવડ દાસના નેkLૃવમા ંિવ.લવ કયs.
� તાLયાટોપે Kારા છોટા ઉદયQરુથી નેkLૃવ કરવામા ંઆP�ુ ંહk ુ.ં
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 46
* =>ટ4શ તાજનો �ગુ *
1. . .1875 (1����1 �@!�")
� તેમનો જ<મ ટંકારામા ંઈ.સ.૧૮૨૪મા ંથયો હતો.
� તેમ,ુ ં7ળુનામ “7ળૂશકંર” હk ુ ંઅને તેમના -�ુુ,ુ ંનામ “િવર\નદં” હk ુ.ં
� તેમની કમ* �મુી પ\ંબ હતી.
� ૧૮૭૫મા ંતેમણે 7ુબંઈમા ં“આય* સમાજની” $થાપના કર4.
� “સLયાથ* �કાશ” તેમ,ુ ંQ$ુતક છે Hમા ં“વદેો તરફ પાછા વળો” એo ુ61ુ આ.� ુછે.
� nlુ4 ચળવળો ચલાવી.
� ૧૮૮૩મા ંજોધQરુ 7કુામે તેમ,ુ ં7Lૃ� ુથ�ુ.ં
2. . .1885 (кjk) �" @��+��)
� ઈ.સ.૧૮૮૫મા ંએલન ઓ¢ટોિવન ¥મુ(AOU) Kારા ક��ેસની $થાપના કરાય.
� H,ુ ં �થમ અિધવશેન ગો%ુળદાસ તજેપાલ સ$ં%ૃત પાઠશાળામા ં ભરા� ુ હk ુ.ં Hના
અ]યp Pયોમચtં બનેજ� હતા. H =¼$તી અ]યp હતા.
� Iુદા Iુદા $થળોએથી ૭૨ �િતિનધીઓએ હાજર4 આપી હતી.
3. . .1886
� ૧૮૮૬મા ં ક��ેસ,ુ ં બીIુ ં અિધવેશન કોલકાતા ખાતે ભરા�ુ ં Hના અ]યp દાદાભાઈ
નવરો? હતા.
� તેઓ �થમ -જુરાતી અને �થમ પારસી અ]યp હતા.
� તેઓને “હ�દના દાદા” તર4કY ઓળખવામા ંઆવે છે.
� તેમના Q$ુતક “પોવટ½ એ<ડ અન=>ટન”, “ઇન ઇ;<ડયા ¾4મ ઓફ વ�ેથ(ધન
બહગ*મનનો)” િસlાતં આ.યો.
� પારસીઓની સ$ંથા “રહ,મુોઈ-મજદયબન” ના તેઓ અ]યp હતા.
� “રા$તે ગોફતા” તે, ુ7ખુપ1 હk ુ.ં
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 47
4. . .1902
� ૧૯૦૨મા ં -જુરાતમા ં અમદાવાદ ખાતે અિધવેશન ભરા�ુ ં Hના અ]યp 6રુY<tનાથ
બેનજ� હતા.
5. . .1905
� ૧૯૦૫મા ંમાડંવીના ·યામ? %ૃ�ણ વમા*એ લડંનમા ં“ઇ;<ડયા હાઉસ”ની $થાપના કર4.
(ઇ;<ડયા હાઉસ(લડંન))
� મેડમ ભીખાઈ? કામાએ ?િનવામાથંી “વદંY માતર7”્ નામ,ુ ંમેગે?ન ચાN ુક�ુy.
6. . .1907
� ૧૯૦૭મા ં6રુતમા ંક��ેસ,ુ ંઅિધવેશન ભરા�ુ ંHના અ]યp રાસ =બહાર4 ઘોષ હતા.
� આ અિધવેશનમા ંક��સના “જહાલ” અને “મહાલ” બે પp પડcા.
� જહાલવાદ4 નેતાઓ ઉ�વાદ4 િવચાર bણેી ધરાવતા હતા. Hમા ં લોકમા<ય િતલક,
=બપીનચtં પાલ, લાલા લજપતરાયનો સમાવેશ થાય છે (લાલ,બાલ,પાલ).
જ�પેશ બગદરયા �������� ���� હાદ�ક ડાયાણી
www.gujmaterial.com 48
� મહાલવાદ4 નેતાઓ નરમવાદ4 િવચાર bેણી ધરાવતા હતા અને રાજ ભ¢ત તર4કY
ઓળખાતા હતા તેમા ં ગોપાલ%ૃ�ણ ગોખલ,ે Pયોમ ચtં બેનર?, દાદાભાઈ નવરો?
વગેરY હતા.
� મેડમ ભીખાય? કામાએ જમ*નીમા ં“$ટYટ ગાડ*મા”ં રા�� ]વજ બનાવી ફરકાPયો હતો.
(મેડમ ભીખાય? કામા- રા�� ]વજ)
7. . .1909
� ૧૯૦૯મા ં “મહો�લે િમ<ટો” 6ધુારામા ં 7સુલમાન માટY અલગ મતદાન મડંળની
જોગવાઈથી Pયતીત મોહનલાલ પડંcાએ અમદાવાદના રાયQરુ દરવા\ પાસે
વાયસરોય િમ<ટોની બગી પર બો�બ ફÀ�ો.
8. . .1915
� ગાધંી? િવદYશમાથંી ભારત પાછા ફયા*.