Embed Size (px)
Citation preview
672/50-52 ซ.เจรญกรง 28
แขวงบางรก เขตบางรก กรงเทพฯ 10500
http://www.thainetizen.org/
“ราคา” ของการปดกนอนเทอรเนตไทย: ประเภทตนทน และประเมนตนทนทางตรง (เบองตน)
สฤณ อาชวานนทกล กรกฏาคม 2555
บทสรปผบรหาร
การปดกนไมใหคนเขาถงเนอหาในอนเทอรเนตในไทยมหลายรปแบบและวธการ ทงในระดบทางการ
คอกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารขอหมายศาลระงบการเขาถง ไปจนถงการเซนเซอรตวเองใน
ระดบผประกอบการ แตถงแมทางการไทยจะปดกนอนเทอรเนตไมต ากวา 60,000 ยอารแอลตอป จนไทย
กลายเปนประเทศทปดกนอนเทอรเนตมากเปนอนดบตนๆ ของโลก ประเดนเรอง “ตนทน” ในการปดกนยงไม
เคยเปนทถกเถยงกนเทาทควรในสงคม
ตนทนในการปดกนอนเทอรเนตมทงตนทนทางตรง และตนทนทางออม ตนทนทางตรงหมายถง
คาใชจายทใชในการปดกนอนเทอรเนต อาท คาอปกรณ คาตอบแทนเจาหนาท สวนตนทนทางออมรวมความ
เสยหายทางเศรษฐกจจากการลดลงของความเรวในการเชอมตอ การขาดแรงจงใจในการสรางนวตกรรมและ
บรการ ตลอดจนตนทนทางสงคม เชน สทธในการเขาถงขอมลขาวสาร และภมคมกนตวเองของสงคม
จากการศกษาเอกสารงบประมาณและรายงานการจดซอจดจาง ผวจยพบวากระทรวงไอซทนาจะม
คาใชจายทเกยวของกบการปดกนอนเทอรเนตไมต ากวาปละประมาณ 139 ลานบาท
จากการสอบถามผประกอบการในเบองตน ซงมผประกอบการตอบแบบสอบถามจ านวน 38 ราย
ผตอบแบบสอบถามรอยละ 50 ใชวธใหบคลากรคอยตรวจสอบเนอหาทผใชสรางเอง (user-generated
content) รอยละ 25 เขยนสครปทหรอโปรแกรมกรองขอความทอาจเปนปญหา รอยละ 11 ใหผใชแจงเนอหาท
มปญหา รอยละ 7 ซอซอฟตแวรคดกรอง และรอยละ 5 ซออปกรณ (ฮารดแวร) ส าหรบคดกรอง ผตอบ
แบบสอบถามทงหมดมคาใชจายทางตรงในการปดกนอนเทอรเนตเองไมต ากวา 1 ลานบาท หรอเฉลยรายละ
ประมาณไมต ากวา 26,000 บาทตอป นอกจากนบคลากรยงใชเวลารวม 31,621 ชวโมงในรอบ 6 เดอนแรกของ
ป 2555 คดเปนคาใชจายประมาณ 4.1 ลานบาทตอป โดยวธทมคาใชจายสงทสดคอกรณใหคนคอยตรวจสอบ
2 ลานบาทตอป หรอคดเปนคาใชจายเฉลยราว 74,282 บาทตอป ตอผใหบรการ 1 ราย ซงสงพอทจะบนทอน
แรงจงใจของผประกอบการขนาดเลกและรายใหมในการเปดพนทใหผ ใชสรางเนอหาหรอแสดงความคดเหน
Abstract
Internet censorship in Thailand comes in many forms and methods, from the level of official
censorship by Ministry of Information and Communication Technology (MICT) via obtaining court
warrant, to the level of self-censorship by Internet access providers, web businesses, and website
owners. Although the Thai government censors no less than 60,000 URLs each year, the level
which makes Thai Internet one of the most heavily censored in the world, the issue of “costs” of
censorship has heretofore never been much discussed in Thai society.
Internet censorship entails both direct and indirect costs. Direct costs include direct
expenses spent in censorship, such as hardware equipment, personnel remuneration, etc. Indirect
costs include economic losses that result from slower connection speeds, reduced incentive in
providing Internet innovation and services, as well as social costs such as the right to access
information, and self-correction capability of society.
Study of MICT budget materials and procurement reports suggests that MICT spends no
less than 139 million Baht per year in relation to Internet censorship.
Preliminary survey of Internet access providers, web businesses, and website owners has
38 respondents. Among them, 50% of respondents use personnel to monitor and censor user-
generated content, 25% write scripts or filtering program, 7% buy filtering software, and 5% buy
filtering hardware. Direct expenses relating to these censorship methods amount to at least 1
million Baht per year, or 26,000 Baht per respondent per year. In addition, respondents report
spending approximately 31,621 hours in the first 6 months of 2012 in censorship activities. This
amounts to approximately 4.1 million Baht expenses per year. The method that entails the most
expense is using personnel to monitor and filter user-generated content; at approximately 2 million
Baht per year, or 74,282 Baht per respondent per year, the cost of this method is high enough to
discourage small entrants and new entrants from hosting user-generated content or opening up
web discussion areas.
หลกการและเหตผล
ปจจบนการใชอนเทอรเนต ไมวาจะเพอแลกเปลยนทศนะหรอขอมลขาวสาร ศกษาหาความร เสาะ
แสวงความบนเทง ตลอดจนท าธรกรรมและธรกจ ไดกลายเปนสวนหนงในชวตประจ าวนของคนไทยกวา 20
ลานคน และตวเลขนกสงขนทกวน เฉพาะเฟซบก (Facebook) บรการเครอขายสงคมหรอโซเชยลมเดยชอดง
แหงเดยว มคนไทยใชถง 15.5 ลานคน ณ ตนเดอนกรกฎาคม 2555 สงเปนอนดบท 16 ในโลก1
ยงมคนใชมากเพยงใด ขอมลขาวสารและการสอสารผานอนเทอรเนตกทวความส าคญเพยงนนตอ
เศรษฐกจและสงคม การมขอมลและทางเลอกสงผลตอการตดสนใจ และการใชความคดสรางสรรคซงเปนการ
แสดงออกขนพนฐานของสทธเสรภาพมนษย ในแงเศรษฐกจ เทคโนโลยดจตลแบบใหมมพลงในการตอยอด
และขยบขยายวฒนธรรม เพมมลคาใหธรกจและผบรโภคสามารถเขาถงทรพยากรไดงายขน เปดโอกาส
มหาศาลใหกบธรกจทงเลกและใหญ และปจเจกทมความตงใจในการน าเสนอความคดและผลงานสรางสรรค
อยางไรกตาม ยงคนไทยใชเนตมากขน การปดกนการเขาถงเนอหาบนอนเทอรเนต (เซนเซอร) ดจะยง
เขมขนขนเปนเงาตามตว โดยเฉพาะตงแตหลงรฐประหาร 19 กนยายน พ.ศ. 2549 เปนตนมา สงผลใหปจจบน
ประเทศไทยเปนประเทศทปดกนเนอหาบนอนเทอรเนตสงเปนอนดบตนๆ ของโลก และจ านวนยอารแอลทถก
ปดกนกเปนสงทกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (“กระทรวงไอซท”) เอยถงในฐานะ “ผลงาน” อย
เนองๆ ยกตวอยางเชน ในเดอนธนวาคม พ.ศ. 2554 น.อ.อนดษฐ นาครทรรพ รฐมนตรวาการกระทรวงไอซท
คนปจจบน ไดกลาวตอนหนงในงานเปดตวศนยปฏบตการความมนคงปลอดภยทางไซเบอร (Cyber Security
Operation Center: CSOC) วา “ทางกระทรวงไอซทสามารถระงบยบยงขอมลทไมเหมาะสมไมใหแพรหลายใน
สงคมออนไลนและอนเทอรเนตตงแตเดอนก.ย.-พ.ย. [2554] ไดมากกวา 60,000 ยอารแอล”2
แตถงแมวาการปดกนอนเทอรเนตจะเปนสาเหตส าคญทท าใหองคกรระหวางประเทศ Freedom
House และองคกรผ สอขาวไรพรมแดน ในป 2554 จดอนดบเสรภาพอนเทอรเนตและเสรภาพสอในไทยวา “ไร
เสรภาพ” (not free) และ “สถานการณแยมาก” (difficult situation) ตามล าดบ3 คนจ านวนไมนอยกยงมองวา
การปดกน “เนอหาไมเหมาะสม” และ “เนอหาผดกฎหมาย” ทางอนเทอรเนตนน เปนมาตรการจดการกบการ
1 สถตจาก SocialBakers, http://www.socialbakers.com/facebook-statistics/
2 “CSOC” กบภารกจลาเวบผดกฏหมาย, เดลนวส, 3 มกราคม 2555. http://www.dailynews.co.th/technology/6032
3 รายละเอยด http://www.freedomhouse.org/country/thailand และ http://en.rsf.org/report-thailand,81.html
กระท าผดบนอนเทอรเนตท “ไดผล” หรอ “จ าเปน” ตองท า ทงทการปดกนเนอหามหลายประเดนส าคญซงยงไม
มการถกเถยงกนเทาทควร โดยเฉพาะประเดนตอไปน
1. ยงไมชดเจนวาการปดกนอนเทอรเนตชวยแกปญหา (นนคอ ปองปรามหรอปราบปรามการกระท า
ผด) ไดอยางมนยส าคญหรอไม เนองจากการปดกนเปนเพยงมาตรการชวคราว ระงบไมใหผใชอนเทอรเนตเขา
ไปดเนอหาไดเทานน มไดเกยวของกบกระบวนการจบกมผกระท าผดแตอยางใด อกทงการปดกนกท าไดแต
เฉพาะภายในประเทศ ไมอาจปดกนผใชเนตนอกพรมแดนไทย กอใหเกดความไมเสมอภาคและไมเทาเทยมใน
การรบขอมลขาวสาร
2. นยามของ “เนอหาผดกฎหมาย” บางประเภท อาท เนอหาทบางคนมองวานาจะเขาขาย “หมนพระ
บรมเดชานภาพ” ไมเคยมความชดเจน แตขนอยกบมมมองของผดแลเวบ พนกงานของผใหบรการ (ไอเอสพ)
และเจาหนาทรฐแตละราย ความคลมเครอตงแตนยามของความผด ประกอบกบขอเทจจรงทวาจวบจนปจจบน
ยงไมมทงกฎระเบยบ (regulation) หรอธรรมเนยมปฏบต (norm) ทชดเจนในการก ากบดแลเนอหา สงผลให
เกดความสบสนวาขอความใดเขาขายผดกฎหมาย ขอความใดไมผด อกทงยงไมชดเจนวาตวกลางรายใดบางท
เขาขาย “ยนยอม” ใหเกดการกระท าผด ตามพระราชบญญตวาดวยการกระท าผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ.
2550 (“พ.ร.บ. คอมพวเตอร”) และจะพสจนไดอยางไรวาไมยนยอมใหเกดการกระท าผด
นอกจากน ณ 20 กรกฎาคม 2555 ขอมลจากเวบไซต Herdict.org โครงการของศนยเบรกแมนเพอ
อนเทอรเนตและสงคม มหาวทยาลยฮารวารด ซงรวบรวมรายงานเวบไซตทถกปดกนจากทวโลกระบวา แมแต
เครองมอหลบเลยงการปดกนอนเทอรเนตบนเวบ (proxy) กยงถกปดกนในไทย ทงทมไดมเนอหาผดกฎหมาย
ดวยตวเอง โดยเครองมออนเทอรเนตเหลานคดเปนรอยละ 21 ของการปดกนทงหมดทมผรายงานไปยง
Herdict.org4
3. กระบวนการปดกนอนเทอรเนตทผานมาขาดความโปรงใส โดยตงแต พ.ร.บ. คอมพวเตอร มผล
บงคบใชในป พ.ศ. 2550 เปนตนมา กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (“กระทรวงไอซท”) ไมเคย
แจกแจงรายชอ URL หรอเหตผลทชดเจนในการปดกน URL แตละ URL โดยอางเหตผลเรองความมนคงของ
ชาต นอกจากนยงไมเคยเปดเผยงบประมาณทใชในการปดกนอนเทอรเนตตอสาธารณะ (ดรายละเอยดใน
หวขอถดไป)
4 อานรายละเอยดไดท http://www.herdict.org/explore/indepth?fc=TH
4. การปดกนอนเทอรเนตใชวาจะไรซงตนทนใดๆ หากแตม “ราคา” ทรฐ ผใหบรการ และสงคมตอง
จาย ถาหากการปดกนอนเทอรเนตสามารถสราง “ประโยชน” ใหแกสงคมจรงไซร เชน ลดแรงจงใจของผกระท า
ผดใหกระท าผดนอยลงในอนาคต หรอมสวนสรางความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดดงทผ สงเกตการณบาง
ทานเชอมน ประโยชนดงกลาวกม “ตนทน” ทตองเสยไปเพอใหไดมา
ดวยเหตน การมองเหนลกษณะของตนทนชนดตางๆ และประเมนตนทนแตละชนดอยางชดเจน
ครอบคลม และถถวนทสดเทาทท าได จงเปนกาวส าคญสการประเมน “ทางเลอก” ในการก ากบดแลเนอหาบน
อนเทอรเนต และถกเถยงกนวาการปดกนอนเทอรเนตนนสรางประโยชน “คมคา” กบตนทนทเสยไปหรอไม
อยางไร หรอวามวธอนทดกวา
ตนทนในการปดกนอนเทอรเนตสามารถแบงไดเปนตนทนทางตรง และตนทนทางออม ตนทนทางตรง
หมายถงคาใชจายทใชในการปดกนอนเทอรเนต ตงแตหนวยงานราชการ ตลอดจนการเซนเซอรตวเอง (self-
censorship) ของผใหบรการอนเทอรเนต (ไอเอสพ) และตวกลางทงหลาย สวน ตนทนทางออม หมายถงความ
เสยหายทางเศรษฐกจจากการลดลงของความเรวในการเชอมตอ มลคาทางเศรษฐกจทหายไปจากการขาด
แรงจงใจในการสรางนวตกรรมและบรการอนเทอรเนต ตลอดจนตนทนทางสงคม ซงไมอาจประเมนคาเปนตว
เงนไดโดยงาย แตสงผลเสยอยางส าคญตอการแลกเปลยนความคดเหน การศกษาหาความร และภมคมกน
ตวเองของสงคม อนเปนปจจยทขาดไมไดในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมประชาธปไตยยคปจจบน
ตนทนทางตรงของการปดกนอนเทอรเนต
เราอาจแบงตนทนทางตรงในการปดกนอนเทอรเนตออกเปนสามระดบ ไดแก ระดบรฐ (โดยเฉพาะ
กระทรวงไอซท หนวยงานเดยวทมอ านาจปดกนอนเทอรเนตตาม พ.ร.บ.คอมพวเตอร) ระดบผใหบรการ (ไอเอส
พ) และระดบตวกลางอน เชน ผใหบรการเวบไซต ผดแลเวบยอย (microsite) ผดแลเวบบอรด เปนตน
ตนทนทางตรงของภาครฐ
ตนทนทางตรงในการปดกนอนเทอรเนตของภาครฐทส าคญนาจะไดแก คาตอบแทนบคลากร คา
อปกรณ (hardware) และคาซอฟตแวร เชน โปรแกรมคดกรองขอความ (filtering software)
ทผานมากระทรวงไอซทไมเคยเปดเผยตวเลขงบประมาณทงหมดทใชในการปดกนอนเทอรเนตตอ
สาธารณะ เอกสารงบประมาณของกระทรวงไอซทประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2555 ในผลผลต (output) หวขอ
“การพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร” ระบ “ระบบเฝาระวงการกระท าความผดตาม พรบ.วาดวย
การกระท าความผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ.2550 1 ระบบ” มลคา 9.5 ลานบาท และ “ระบบจดเกบขอมล
การกระท าความผดตาม พรบ.วาดวยการกระท าความผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ.2550 1 ระบบ” มลคา 19
ลานบาท รวม 28.5 ลานบาท ไวในสวนของงบลงทน
ตวเลขคาตอบแทนบคลากรและคาใชจายอนๆ ทใชในการปดกนอนเทอรเนตไมปรากฏเปนการเฉพาะ
ในเอกสารงบประมาณ อยางไรกด เอกสาร “รายงานเปรยบเทยบผลการค านวนตนทนผลผลตระหวาง
ปงบประมาณ พ.ศ 2553 และ ปงบประมาณ พ.ศ 2554” ซงเผยแพรบนเวบไซตกระทรวงไอซท ระบคาใชจาย
ชอ “รายงานการปดกนเวบไซตทกระทบตอความมนคง” 11.5 ลานบาท ในป 2554 และแจกแจง “ผลผลต”
(output) บางรายการทนาจะเกยวของกบการปดกนอนเทอรเนตในป 2553 ดงตอไปน 5
ปงบประมาณ 2553 เงนในงบประมาณ (ลานบาท) หนงสอขอความรวมมอในการตรวจสอบเวบฯ 15.26 การแจงผลรองเรยนเกยวกบเวบไซตไมเหมาะสม 15.26 รายงานปดกนเวบไซตทกระทบดานศลธรรมฯ 15.26 ระบบการเฝาระวงภยคกคามการกระท าผดฯ 15.26 รายงานปดกนเวบไซตทกระทบตอความมนคง 15.26 รวม 76.30
ตงแตป 2551 เปนตนมา โครงการและมาตรการปดกนอนเทอรเนตซงปรากฏเปนขาว แตกระทรวงไอซ
ทไมเปดเผยงบประมาณทใชจรง ม 5 โครงการและมาตรการหลก ดงแสดงในตาราง 1
ตาราง 1: โครงการ/มาตรการทเกยวของกบการปดกนอนเทอรเนตของกระทรวงไอซท ป 2551-30 ม.ย. 2555
ชอโครงการ/มาตรการ และลกษณะการด าเนนการ ป งบประมาณทใช
1. โครงการศนยปฏบตการเฝาระวงภยคกคามดานเทคโนโลย
สารสนเทศ โดยกระทรวงไอซทไดวาจางบรษท ทโอท จ ากด (มหาชน)
ตดตงระบบและอปกรณทศนยราชการเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา
2551-2552 ไมเปดเผย
5 กระทรวงไอซท, รายงานเปรยบเทยบผลการค านวนตนทนผลผลตระหวางปงบประมาณ พ.ศ 2553 และ ปงบประมาณ พ.ศ
2554. http://www.mict.go.th/more_news.php?cid=37 (ตาราง 9: ตนทนผลผลตประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2553)
ชอโครงการ/มาตรการ และลกษณะการด าเนนการ ป งบประมาณทใช
ประกอบดวย คาเชาบรการเครอขายและคาเชาศนย Internet Data
Center พรอมจดเจาหนาทเพอสนบสนนการด าเนนงานรบแจงเบาะแส
และสบคนขอมล ระบบการใชงานเพอการสบคน ระบบจดเกบขอมล
และสบคนขอมลเบาะแส พรอมอปกรณวเคราะหกระแสขอมล (Traffic
Data Analysis Engine) อปกรณเครอขาย อปกรณรกษาความ
ปลอดภยทางเครอขายของหองปฏบตการฯ6
2. ศนยความปลอดภยทางอนเทอรเนต (Internet Security
Operation Center: ISOC) หรอไอซอก มวตถประสงคเพอตดตามเฝา
ระวงเวบไซตทมการเผยแพรขอมลทไมเหมาะสม รวมถงประสานความ
รวมมอในการปราบปรามอาชญากรรมทางเทคโนโลยสารสนเทศและ
การสอสาร ระหวางกระทรวงไอซทกบหนวยงานตางๆ ทเกยวของ โดย
เปดสายดวน 1212 และอเมล [email protected] เปนชองทางรบ
เรองรองเรยนจากประชาชน
2552-2554 ไมเปดเผย
3. โครงการสรางลกเสอบนเครอขายอนเทอรเนต (Cyber Scout)
เวบไซต http://www.cyberscout.in.th/ ด าเนนการสวนหนงผาน
โครงการศนยไอซทชมชน โดยรฐมนตรวาการกระทรวงไอซทเปดเผยวา
“ตงเปาวาจะอบรม Cyber Scout ศนยละ 100 คน ใน 1,000 ศนยกจะ
ไดลกเสอทผานการอบรม 100,000 คน ในจ านวนทงหมดขอแค 5% ท
จะท าเพอพระเจาอยหว”7
2553-ปจจบน ไมเปดเผย อยางไรกด ในเดอนกมภาพนธ
2554 ท า “สญญาจางด าเนนโครงการ
Cyber Scout” มลคา 17 ลานบาท8 และใน
ป 2553 งบโครงการนสวนหนงมาจากงบ
ศนยไอซทชมชน 578 ลานบาท9
6 “ทโอท สนบสนนรฐ เฝาระวงการใหบรการทางอนเทอรเนตผดกฎหมาย”, ขาวประชาสมพนธ บรษท ทโอท จ ากด (มหาชน),
http://www.mict.go.th/ewt_news.php?nid=1756
7 ““Cyber Scout” มอพฆาตเวบหมน,” ASTV ผจดการออนไลน, 12 กรกฎาคม 2553.
http://www.manager.co.th/Cyberbiz/ViewNews.aspx?NewsID=9530000095980
8 กระทรวงไอซท, สรปผลการด าเนนงานจดซอจดจางในรอบเดอนกมภาพนธ 2554.
http://www.mict.go.th/download/article/article_20110404161107.pdf
9 ““Cyber Scout” มอพฆาตเวบหมน,” อางแลว.
ชอโครงการ/มาตรการ และลกษณะการด าเนนการ ป งบประมาณทใช
4. ศนยปฏบตการความมนคงปลอดภยทางไซเบอร (Cyber
Security Operation Center: CSOC) หรอซซอก ปรบเปลยนมาจาก
ศนยความปลอดภยทางอนเทอรเนต (ไอซอก) เดม โดยตงอยท
หองปฏบตการความมนคงปลอดภยทางไซเบอร ส านกงานใหญบรษท
ทโอท จ ากด (มหาชน) มภารกจ “ดแลและปองกนภยคกคามทาง
อนเทอรเนตทเกยวกบสถาบนชาต ศาสนา พระมหากษตรย ให
ปลอดภยจากภยคกคามทางอนเทอรเนต เวบไซต และเครอขายสงคมท
มเนอหาไมเหมาะสม โดยไดเพมทงอปกรณ เพมศกยภาพ วธการ
ท างาน เพอก ากบดแลเนอหาทไมเหมาะสมในสงคมออนไลนดวย” ศนย
ดงกลาวเปดท าการ 24 ชวโมง ดวยบคลากร 20 คน
2554-ปจจบน ไมเปดเผย
5. ศนยตดตามและเฝาระวงการน าเสนอขอมลขาวสารทผด
กฎหมายหรอไมเหมาะสมผานระบบเทคโนโลยสารสนเทศ จดตง
โดยคณะกรรมการอ านวยการก าหนดนโยบายการปองกนและ
ปราบปรามการน าเสนอขอมลขาวสารทผดกฎหมายหรอไมเหมาะสม
ผานระบบเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร 22 คน ซงม ร.ต.อ.
เฉลม อยบ ารง รองนายกรฐมนตร เปนประธานกรรมการ หนวยงาน
ดงกลาวบรณาการเจาหนาทจากหลายหนวยงาน รวมประมาณ 28 คน
เพอตดตามตรวจสอบเนอหาในอนเทอรเนตตลอด 24 ชวโมง รวมทง
ตรวจสอบขอมลรองเรยนทไดจากหนวยงานอนๆ10
2554-ปจจบน ไมเปดเผย (ในเดอนธนวาคม 2554 ร.ต.อ.
เฉลม อยบ ารง รองนายกรฐมนตร ในฐานะ
ประธานคณะกรรมการดงกลาว แถลงขาววา
กระทรวงไอซทจะซอเครองมอสกดกน
สญญาณ เครองละประมาณ 400 ลานบาท
อยางไรกด ผวจยไมพบโครงการดงกลาวใน
เอกสารงบประมาณป 2555 ของกระทรวง
ไอซท และแนวทางดงกลาวไมนาจะ
ด าเนนการไดโดยงาย เนองจากสมเสยงวา
จะขด พ.ร.บ.คอมพวเตอร และละเมดสทธ
ความเปนสวนตวขนพนฐานของประชาชน)
ถาใชฐานเงนเดอนขนต าของราชการ 15,000 บาท เปนฐานคดในการค านวณคาตอบแทนบคลากร
ศนยปฏบตการความมนคงปลอดภยทางไซเบอร (Cyber Security Operation Center: CSOC) หรอซซอก ซง
มบคลากร 20 คน กนาจะมคาใชจายบคลากรไมนอยกวา 20 x 15,000 x 12 = 3.6 ลานบาทตอป
10 “ปดแลวเกอบ 400 ยอารแอล ตงอนฯ-ศนยมอนเตอรกลางปดเวบหมนเบองสง-ไมเหมาะสม”, ประชาไท, 21 ธนวาคม 2554.
http://prachatai.com/journal/2011/12/38433
หากน าขอมลทงหมดขางตนมาประมวล คาใชจายทเกยวของกบการปดกนอนเทอรเนตในสวนของ
กระทรวงไอซทหนวยงานเดยวนาจะมมลคาไมต ากวา 139 ลานบาทตอป (ดตาราง 2)
ตาราง 2: ประมาณการคาใชจายตอปของกระทรวงไอซททเกยวของกบการปดกนอนเทอรเนต
งบประมาณ (ลานบาท) ตวเลขป
คาตอบแทนบคลากร CSOC (20 คน ฐานเงนเดอน 15,000 บาท) 3.60 2555 หนงสอขอความรวมมอในการตรวจสอบเวบฯ 15.26 2553 การแจงผลรองเรยนเกยวกบเวบไซตไมเหมาะสม 15.26 2553 รายงานปดกนเวบไซตทกระทบดานศลธรรมฯ 15.26 2553 รายงานปดกนเวบไซตทกระทบตอความมนคง 15.26 2553 ระบบการเฝาระวงการกระท าความผดตาม พ.ร.บ.คอมพวเตอร 9.50 2555 ระบบจดเกบขอมลการกระท าความผดตาม พ.ร.บ.คอมพวเตอร 19.00 2555 สญญาจางด าเนนโครงการ Cyber Scout 17.00 2554 5% ของงบประมาณศนยไอซทชมชน 28.90 2553 รวมประมาณการ คาใชจายทเกยวของกบการปดกนอนเทอรเนต 139.04
อยางไรกด ตวเลขประเมนตนทนการปดกนอนเทอรเนตของภาครฐขางตนนน นบเฉพาะโครงการและ
มาตรการทเปดเผยตอสาธารณะ ซงสวนใหญมกระทรวงไอซทเปนเจาภาพ ไมรวมหนวยงานอนทมขอบเขตงาน
คาบเกยวกน อาท กระทรวงยตธรรม กระทรวงวฒนธรรม กระทรวงมหาดไทย และกระทรวงกลาโหม ส านกงาน
ต ารวจแหงชาต เปนตน ซงผวจยจะท าการศกษาในรายละเอยดตอไป
ตราสญลกษณ ISOC
ตนทนทางตรงของภาคเอกชน
ตนทนทางตรงของผใหบรการอนเทอรเนตในการปดกนเนอหาบนอนเทอรเนต ตงแตระดบผใหบรการ
เชอมตอ (ไอเอสพ) จนถงผดแลเวบ ยงไมเคยมการเปดเผยหรอรวบรวมตวเลขทแนนอน และไมเคยมการ
ศกษาวจยอยางเปนระบบ แตประสบการณจากตางประเทศ อาท ออสเตรเลย บงชวาผใหบรการมแนวโนมท
จะสงตอคาใชจายสวนนมายงผใชเนตในรปของการขนคาบรการ ทงในสวนของคาใชจายทใชในการปดกน
โดยตรง และคาใชจายเกยวเนอง เชน คาใชจายพนกงานทเพมขนจากการรบมอกบขอรองเรยนของลกคาวาไม
สามารถเขาถงเนอหาทตองการได11
ในการวจยเบองตน ผวจยไดออกแบบแบบสอบถามออนไลนและสงลงกแบบสอบถามดงกลาวทาง
อเมลไปยงผใหบรการเชอมตอ และเจาของเวบไซต 2,000 แหงทมยอดผมาเยอนสงสดในประเทศไทย ณ 15
มถนายน 2555 ตามการจดอนดบเวบไทยของ บรษท ศนยวจยนวตกรรมอนเทอรเนตไทย จ ากด (Truehits.net)
ผลการด าเนนการสอบถามในชวงระยะเวลา 20 วน ในเดอนกรกฎาคม 2555 มผตอบแบบสอบถาม
38 ราย แบงเปนไอเอสพ 1 ราย ผใหบรการและเจาของเวบไซต 36 ราย และเจาของ Facebook Page 1 ราย
ในประเดนวธการเซนเซอร ผตอบแบบสอบถามทกรายใชหลายวธประกอบกน รอยละ 50 ใชวธให
บคลากรคอยตรวจสอบเนอหาทผใชสรางเอง (user-generated content) รอยละ 25 เขยนสครปทหรอ
โปรแกรมกรองขอความทอาจเปนปญหา รอยละ 11 ใหผ ใชแจงเนอหาทมปญหา รอยละ 7 ซอซอฟตแวรคด
กรอง และรอยละ 5 ซออปกรณ (ฮารดแวร) ส าหรบคดกรองเนอหาทผใชสราง (ดแผนภม 1)
11 “The Economic Cost of Internet Censorship in Australia,” The Inquisitr, 5 กมภาพนธ 2009.
http://www.inquisitr.com/17448/the-economic-cost-of-internet-censorship-in-australia/
แผนภม 1: วธปดกนเนอหาของผใหบรการเอง (self-censorship methods)
ส าหรบประเภทของเนอหาทผใหบรการปดกน ทกรายตอบวาปดกนเนอหามากกวา 1 ประเภท โดย
เนอหาทเซนเซอรมากทสด รอยละ 22 ไดแกขอความทอาจเขาขายหมนพระบรมเดชานภาพ รองลงมารอยละ
21 คอเนอหาลามกอนาจาร อนดบสาม รอยละ 20 คอขอความหมนประมาทผ อน สวนเนอหาทเกยวกบการ
พนนและโฆษณา (spam) มาเปนอนดบ 4 และ 5 ตามล าดบ อยทรอยละ 18 และ 16 (ดแผนภม 2)
แผนภม 2: ประเภทของเนอหาทผใหบรการปดกนเอง
ในสวนของตนทนการเซนเซอร ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมคาใชจายไมสงมาก คอต ากวา 5,000
บาท ในกรณทใชวธซออปกรณ ซอซอฟตแวร หรอเขยนสครปทกรองค าทเปนปญหา แตกรณทใชคนคอย
ตรวจสอบ ผตอบแบบสอบถามสวนใหญทตอบขอนระบวามคาใชจาย 5,000 บาทหรอสงกวา (ดตาราง 3)
ตาราง 3: คาใชจายของผใหบรการในการปดกนอนเทอรเนต (ตวเลขสะสมถง 30 ม.ย. 2555) (จ านวนราย)
วธเซนเซอร / คาใชจายทใช 1-1,000 บาท
1,001-5,000 บาท
5,001-10,000 บาท
10,001-50,000 บาท
50,000 บาท ขนไป
ซออปกรณ (ฮารดแวร) 11 2 0 2 4 ซอซอฟตแวร 10 2 0 3 2 เขยนสครปทหรอโปรแกรมเพอกรองค าทเปนปญหา 14 1 5 1 1 ใชคนคอยตรวจสอบ 6 5 10 4 2 ใหผใชแจงเนอหาทมปญหา 14 1 3 2 0 รวม (จ านวนราย) 55 11 18 12 9
จากตารางขางตนประเมนไดวา ผตอบแบบสอบถาม 38 ราย มคาใชจายในการปดกนอนเทอรเนตเอง
ไมต ากวา 1 ลานบาท หรอเฉลยรายละประมาณไมต ากวา 26,000 บาท
อยางไรกด ผวจยไดสอบถามถง จ านวนชวโมง ทใชในการเขยนสครปท ใชคนคอยตรวจสอบ และ/หรอ
ใหผใชแจงเนอหาทมปญหา ในกรณทไมสามารถระบเปนตวเงนได เนองจากมาตรการเหลานระบเปนจ านวน
ชวโมงท างานงายกวาค านวณมลคาออกมาเปนตวเงน
ผตอบแบบสอบถามระบวา ใชเวลารวมทงสน 31,621 ชวโมง ระหวางวนท 1 ม.ค. – 30 ม.ย. 2555 ใน
การด าเนนมาตรการทงสามขางตน –
จ านวนชวโมงทใชในการ:
รวม 6 เดอน ป 55 จ านวนรายทตอบ เขยนสครปทหรอโปรแกรมเพอกรองค าทเปนปญหา 2,657 6 เดอน 55 2,657 22 ใชคนคอยตรวจสอบ 2,674 ตอเดอน 16,045 27 ใหผใชแจงเนอหาทมปญหา 2,153 ตอเดอน 12,919 20
รวม 31,621
เมอน าจ านวนชวโมงขางตนมาคณกบเงนเดอนตงตนของโปรแกรมเมอรในอตสาหกรรมไอท ในกรณท
เขยนสครปทหรอโปรแกรม หรอคณกบเงนเดอนตงตนของพนกงานทวไป ในกรณใชคนคอยตรวจสอบและให
ผใชแจงเนอหา ผวจยพบวาคาใชจายทงปในสวนนอาจสงถง 4.1 ลานบาทตอป โดยวธทมคาใชจายสงทสดคอ
กรณใหคนคอยตรวจสอบ 2 ลานบาท หรอคดเปนคาใชจายเฉลยราว 74,282 บาท ตอผใหบรการ 1 ราย
รองลงมาคอการใหผ ใชแจงเนอหาทมปญหา 1.6 ลานบาท หรอคดเปนคาใชจายเฉลยราว 80,744 บาท ตอผ
ใหบรการ 1 ราย สวนการเขยนสครปทนนมคาใชจายนอยทสด คอประมาณ 5 แสนบาทตอป หรอคดเปน
คาใชจายเฉลยราว 22,645 บาท ตอผใหบรการ 1 รายทตอบแบบสอบถามขอน –
ตวเลขประเมนขางตนนบวาคอนขางสง โดยเฉพาะกรณการใชคนคอยตรวจสอบเนอหาทผใชสราง
และการใหผใชแจงเนอหาทมปญหา เมอค านงถงความสะดวกและตนทนทต ามากของการเปดเวบไซต การเสย
คาใชจายขนต าราว 70,000-80,000 บาทตอปไปกบมาตรการทงสองน สงกวาคาใชจายในการเชาเซรฟเวอร
กวา 2 เทา ในกรณเวบไซตขนาดเลกทการจราจรยงไมหนาแนน ยกตวอยางเชน ปจจบนคาเชาพนทท าเวบไซต
(โฮสต) ต าสดอยท 500 บาทตอป คาเชาเซรฟเวอรต าสดอยท 2,500 บาทตอเดอน หรอ 30,000 บาทตอป
ดวยเหตน ตวเลขคาใชจายประเมนดงกลาวจงนาจะสงพอทจะบนรอนแรงจงใจของผประกอบการหนา
ใหมไมใหอยากเปดพนทส าหรบแสดงความคดเหน หรอเปดเวบไซตทเนอหาทผใชสรางเองเปนสวนส าคญ
ตงแตตน
พงสงเกตดวยวาตนทนทางตรงทผวจยประเมนขางตนนน นอกจากจะเปนตวเลขประเมนขนต าแลว ยง
ประเมนเพยงตนทนในการปดกนอนเทอรเนตของผประกอบการเอง (self-censorship) มไดรวมคาใชจายใน
การใหความรวมมอกบกระทรวงไอซท หรอคาใชจายอนๆ ในการปฏบตตาม พ.ร.บ.คอมพวเตอร อาท
คาใชจายทางกฎหมายเมอเวบมาสเตอรหรอลกคาของเวบถกฟอง คาใชจายในการเกบรกษาขอมลจราจรของ
ผใช เปนตน
ส าหรบรายงานวจยฉบบสมบรณในอนาคต ผวจยจะปรบปรงและขยายผลแบบสอบถามไปยงกลม
ผประกอบการในวงกวางขนตอไป
รวม 6 เดอน จ านวนราย ฐานเงนเดอน คาใชจายทงป คาใชจายเฉลยตอราย
เขยนสครปทหรอโปรแกรมกรองค า 2,657 22 15,000 498,188 22,645 ใชคนคอยตรวจสอบ 16,045 27 10,000 2,005,625 74,282 ใหผใชแจงเนอหาทมปญหา 12,919 20 10,000 1,614,875 80,744 รวม 31,621 ชวโมง
4,118,688 บาท
ถงทสดแลว ตนทนทางตรงของการปดกนอนเทอรเนต โดยเฉพาะในสถานการณทผใชเนตมองไมเหน
ตนทนดงกลาว อาจถกผลกใหเปนภาระของผใชเนตโดยงายโดยไมรตว ทงในฐานะผ เสยภาษ (เงนงบประมาณ
ของภาครฐ) และในฐานะผบรโภค (คาบรการทเสยใหกบผใหบรการอนเทอรเนต)
ตนทนทางออมของการปดกนอนเทอรเนต
ตนทนทางออมของการปดกนอนเทอรเนตแบงไดเปนสองประเภทใหญ คอตนทนทางเศรษฐกจ และ
ตนทนทางสงคม ในบทความนผวจยน าเสนอเพยงนยามและขอบเขตคราวๆ โดยจะน าเสนอการประเมนมลคา
ในรายงานวจยฉบบสมบรณตอไป
ตนทนทางออมทางเศรษฐกจ แบงไดเปน 2 ประเภทดงตอไปน
1. ความเสยหายทเกดขนจากการลดลงของความเรวในการเชอมตออนเทอรเนต
เนองจากโดยโครงสรางสถาปตยกรรมของอนเทอรเนตแลว การปดกนไมวาจะท าในรปแบบใดกตาม
ลวนสงผลใหความเรวของการเชอมตอลดลงส าหรบผใช ทกราย ทเปนลกคาของผใหบรการทปดกน
อนเทอรเนต มใชชาลงแตเฉพาะส าหรบผใชเนตทประสงคจะดเนอหาทถกปดกนเพยงกลมเดยวเทานน
2. การจ ากดมลคา ผลตภาพ และการเตบโตทางเศรษฐกจ โดยเฉพาะในระยะยาว
จากการทแรงจงใจของนกนวตกรรม ผประกอบการ และนกลงทนถกบนทอนจากมาตรการปดกน
อนเทอรเนต ตนทนทางตรงและทางออมในรปของความเรวทลดลง ประกอบกบมาตรการตดตามสอดสอง
อยางเขมขนของรฐซงมกจะด าเนนควบคไปกบการปดกนอนเทอรเนต ท าใหนกนวตกรรม ผประกอบการและ
นกลงทนในประเทศจ านวนมากมองวา “ไมคม” ทจะลงทนและพฒนานวตกรรม อกทงยงท าใหผประกอบการ
และนกลงทนตางดาวไมอยากเสยงกบการเขามาลงทนในประเทศทรฐปดกนอยางเขมงวด หนไปมองหาทาง
เลอกใหมในประเทศอนทมระดบเสรภาพอนเทอรเนตสงกวา
ประเดนนในตางประเทศมผน าเสนออยางกวางขวางมากขนเรอยๆ อาท ในป 2011 นางฮลลาร
คลนตน รฐมนตรกระทรวงตางประเทศ สหรฐอเมรกา กลาววาการลดรอนเสรภาพอนเทอรเนตคอการ “ตกรอบ
จ ากดอนาคตทางเศรษฐกจ” ของประเทศ เนองจาก “มตนทนระยะยาวซงวนหนงจะกลายเปนบวงจ ากดการ
เตบโตและการพฒนา” และตงขอสงเกตวา การจ ากดเสรภาพในอนเตอรเนตถงแมจะเปนสงทท าไดงาย แตก
ยากทจะรกษาใหด าเนนตอไปอยางราบรนโดยตลอด เพราะในโลกออนไลนนนไมมอนเทอรเนตทางเศรษฐกจ
อนเทอรเนตทางสงคม หรออนเทอรเนตทางการเมอง มเพยงพนทขนาดมหมาทเรยกวา "อนเทอรเนต" อนเปน
พนทของทกสงทกอยางผสมปนเปกนเทานน12
ตนทนทางออมทางสงคม
ตนทนทางออมทางสงคมของการปดกนอนเทอรเนต เกดขนเนองจากการปดกนสงผลกระทบตอ
พฒนาการของวฒภาวะสงคมและระบอบประชาธปไตยโดยตรง โดยเฉพาะในเมอการไดเขาถงขอมลขาวสาร
และความคดเหนทหลากหลายคอหวใจของการอภปรายสาธารณะ และปจจบนไมมพนทใดทจะมอบความ
หลากหลายนไดมากกวาโลกออนไลน
ความกงวลทรฐมตอประเดนทออนไหวอยางสถาบนกษตรยหรอการเคลอนไหวทางการเมอง ซงน าไปส
การปดกนแทนทจะจดการกบปญหาอยางตรงไปตรงมานน นอกจากจะขดกบหลกการสทธในการเขาถงขอมล
ขาวสารของประชาชนแลว ยงมแนวโนมทจะขดขวางพฒนาการของ “ระบบภมคมกน” ในสงคม การสรปเอา
เองวาประชาชนจะถก “หลอก” โดยขอมลเทจหรอขอมลอนๆ จนรฐตองยนมอเขามาปดกนไมใหเขาถงนน
เทากบไมเปดโอกาสใหสงคมคดไดดวยตวเอง ขดกบมโนทศนเรองภมค มกนในสงคมทเชอวา ในสงคมหรอ
ชมชนหนงๆ มความสามารถในการแกไขตนเองได (self-correct) ผานความพยายามรวมกน (collective
effort) ของสมาชกในชมชนหรอสงคมดงกลาว
ดงนนในดานหนง สงทรฐท าอาจมไดเปนเพยงการขดขวางพฒนาการเทานน แตอาจเปนการบอน
ท าลายระบบภมคมกนในสงคมทวานทางออม การทรฐพรอมตอบสนองตอขอรองเรยนของผคนในประเดน
12 Gross, Grant. “Clinton says Internet censorship harmful to governments,” IT News, 15 กมภาพนธ 2011.
http://www.itnews.com/regulation/28621/clinton-says-internet-censorship-harmful-governments
ออนไหวนน ในระยะยาวจะท าใหสมาชกในสงคมคนเคยกบการรองหาความรบผดชอบจากรฐบาลหรอผ ม
อ านาจ เมอใดกตามทพวกเขารสกไมสบายใจกบ “เนอหาไมเหมาะสม” ตางๆ13
ถงทสดแลว การปดกนอนเทอรเนตมแนวโนมทจะเพมโอกาสปญหาทแทจรงซงควรจะน ามาอภปราย
ถกเถยงกน ถก “กวาด” เขาใตพรมและปกปดจากสายตา อกทงยงมไดเปนหลกประกนใดๆ วาผกระท าผด (ใน
กรณทละเมดกฎหมายอยางชดเจน) จะถกจบกมตว ผ เชยวชาญบางคนมองวา การปดกนนอกจากแสดงใหเหน
ถงการไมยอมรบในวจารณญาณของประชาชนแลว ยงกอใหเกดการตงค าถามเกยวกบเจตนารมณทแทจรง
ของรฐวา ใชมาตรการปดกนอนเทอรเนตเพอคมครองประชาชนหรอพฒนาสงคม หรอเพอปกปองกลมอ านาจ
เกาจากการถกวพากษวจารณ14
หมายเหต: บทความชนนเปนรายงานความคบหนาของงานวจยเรอง “ราคาของการปดกนอนเทอรเนตไทย”
ผวจยจะเผยแพรรายงานวจยฉบบสมบรณในโอกาสตอไป
ตดตอผวจยไดท [email protected] หรอ http://www.facebook.com/SarineeA
งานนเผยแพรภายใตลขสทธ Creative Commons แบบ Attribution Non-commercial Share Alike (by-nc-sa) โดย
ผสรางอนญาตใหท าซ า แจกจาย แสดง และสรางงานดดแปลงจากสวนใดสวนหนงของงานนไดโดยเสร แตเฉพาะใน
กรณทใหเครดตผสราง ไมน าไปใชในทางการคา และเผยแพรงานดดแปลงภายใตลขสทธเดยวกนนเทานน
เผยแพรครงแรกบนเวบไซต http://www.thainetizen.org/ และ http://www.fringer.org/
13 Tan, Tarn How. 2008. "Internet censorship and Its Impact on Society". Seminar series, "INTERACTIONS",
LASALLE College of Arts, 5 พฤศจกายน 2008.
http://www.spp.nus.edu.sg/ips/docs/pub/sp_TH_Lasalle_051108.pdf
14 Clark, J.R. and Lee, Dwight R., “Censoring and Destroying Information in the Information Age,” Cato Journal,
Vol. 28, No. 3 (Fall 2008). http://www.cato.org/pubs/journal/cj28n3/cj28n3-3.pdf
