ผลของโปรแกรมการสร้างความเชื่อด้านสุขภาพในผู้สูงอายุ กลุ่ม ...nurse.dusit.ac.th/news/download-file?path=/1/wqBzySUrMDitrNd4ex3Uy6... ·

Nursing Journal of the Ministry of Public Health 87

ผลของโปรแกรมการสรางความเชอดานสขภาพในผสงอาย

กลมเสยงตอโรคหลอดเลอดหวใจในชมชน

The Effects of Health Belief Application Program in Older

Adults on Risky Coronary Artery Disease in Community

ปณวตร สนประโคน1 อรนช ชศร1 ศรสดา วงศวเศษกล1

Panawat Sanprakhon1, Orranuch Chusri1, Sresuda Wongwisadkul1

1คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสวนดสต1School of Nursing,Suan Dusit Uniersity

Corresponding author, E-mail: [email protected]

Received: 10 June 2018 Revised: 31 July 2018 Accepted: 11 October 2018

ค�าส�าคญ: โรคหลอดเลอดหวใจ; ความเชอดานสขภาพ; ผสงอาย

บทคดยอ

การขาดการรบร โอกาสเสยงความรนแรงของโรคมผลตอความร สกคกคามชวตลดลงประกอบกบ

การขาดการรบรประโยชนและความสามารถแหงตน รวมกบการรบร อปสรรคทสงท�าใหผสงอายมพฤตกรรม

การปองกนโรคหลอดเลอดหวใจไมเหมาะสม การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง (Quasi-Experimental Research)

โดยใชรปแบบการวจยแบบมกลมควบคมทดสอบกอนและหลงการทดลอง (Pretest-Posttest Control Group

Design) มวตถประสงค เพอศกษาผลของโปรแกรมการสรางความเชอดานสขภาพในผสงอายระหวางกลมตวอยาง

ทเปนผสงอายทเสยงตอโรคหวใจในชมชนจ�านวน 70 คน แบงเปนกลมทดลองและกลมควบคมกลมละ 35 ราย

กลมทดลองจะไดรบโปรแกรมฯเปนเวลา 6 สปดาหและกลมควบคมไดรบการดแลตามปกต การวเคราะหขอมล

โดยสถตพนฐานและสถตท ผลการวจยพบวา ภายหลงการทดลองกลมทไดรบโปรแกรมการสรางความเชอดานสขภาพ

มคะแนนเฉลยของความเชอดานสขภาพตอโรคหลอดเลอดหวใจทสงกวากลมควบคมอยางมนยส�าคญทางสถตท .05

ผลการศกษาครงนชใหเหนวาโปรแกรมการสรางความเชอดานสขภาพมผลตอระดบการรบรตามความเชอดานสขภาพ

ในผสงอายเพมมากขนผวจยมขอเสนอแนะคอควรน�าโปรแกรมดงกลาวไปศกษาประสทธผลของโปรแกรมฯ ตอระดบ

วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข88

Abstract The lacks of perceived risk in disease severity affected on reducing in perception on health

threat. Moreover, perceived benefit and perceived self-efficacy affected to low self-protective behavior.

This study was quasi-experimental research designed in the pretest-posttest control group. The purpose

of the study was to test the effects of health belief application program among older adults in Community.

The samples consisted of 70 older adults who risky coronary artery disease (CAD). 35 subjects in each

group were equally assigned by random assignment to an experimental group and a control group, and

both of those were no difference in the characteristics. Those of the experimental subjects were received

in the program for 6 weeks, but those of the control group were received usual care. Then data were

collected and analyzed with descriptive and independent t-test statistics. The finding indicated that after

applying for the program, the mean of health belief score in the experimental group was found of being

better than the control group with statistical significance (p<.05). It could be concluded that the health

belief application program was the useful method for the increased health belief in older adults who risky

in coronary artery disease in the community. Thus, researchers have the suggestions for the future

research that should be promoted this programs for testing on self-protective behavior in older adults

Keywords: coronary artery disease (CAD); health belief; older adults.

The Effects of Health Belief Application Program in Older

Adults on Risky Coronary Artery Disease in Community

Panawat Sanprakhon1, Orranuch Chusri1, Sresuda Wongwisadkul1

1School of Nursing,Suan Dusit Uniersity

Corresponding author, E-mail: [email protected]

Received: 10 June 2018 Revised: 31 July 2018 Accepted: 11 October 2018


ความเปนมาและความส�าคญ โรคหลอดเลอดหวใจ (coronary artery disease) เกดจากการตบแคบหรออดตนของ coronary artery

ท�าใหเลอดมาเลยงกลามเนอหวใจไมเพยงพอกบความตองการ เปนสาเหตหลกของการเสยชวตฉบพลนกอนวย

อนควรและกอใหเกดความพการของประชากรทวโลกทงในประเทศทพฒนาแลวและก�าลงพฒนา ซงมรายงานอบตการณ

ผปวยรายใหมในประเทศสหรฐอเมรกาสงถง 720,000 รายและมผเสยชวตเฉลย 366,800 คนตอป1 ส�าหรบ

ประเทศไทยมผปวยรายใหมมากถง 98,148 คนอบตการณ 150.01 รายตอประชากรแสนคนสดสวนการเกดโรค

ระหวางเพศหญงและชายใกลเคยงกนท 1:1.2 และพบอบตการณเกดโรคและเสยชวตมากทสดในวยสงอาย2 เนองจาก

มปจจยเสยงส�าคญหลายประการ ไดแกภาวะความดนเลอดสง ระดบน�าตาลในเลอดสงคอเลสเตอรอลในเลอดสง

พฤตกรรมการสบบหรและภาวะอวน3 ความรนแรงของโรคสะทอนจากอบตการณทเพมสงขนอยางตอเนอง ซงสง

ผลกระทบตอคณภาพชวตทเปลยนแปลงไป ท�าใหเกดความยากล�าบากในการใชชวต ผปวยสงอายบางรายมแนวโนม

ทจะเปนโรคซมเศราและแยกตวจากสงคมมากขนโดยมงานศกษาทสนบสนนวาผปวยโรคหลอดเลอดหวใจทมภาวะ

ซมเศราจะเขารบการรกษาในโรงพยาบาลมากกวาผปวยทไมมภาวะซมเศราและมกจะไมใหความรวมมอ

ในการดแลตนเองเมอกลบไปอยทบาน บางรายมพฤตกรรมการดแลตนเองไมเหมาะสมเนองจากภาวะซมเศราท�าให

ความจ�าและความร คดในการตดสนใจบกพรองไป4 ดวยเหตนการปองกนระยะทสองจงมความจ�าเปนเนองจาก

เปนการเตรยมผสงอายกลมเสยงใหสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมการด�าเนนชวตจากการหลกเลยงควนและการ

สบบหร ออกก�าลงกายอยางสม�าเสมอ รบประทานอาหารทเหมาะสม รบวคซนปองกนโรคไขหวดใหญและควบคม

คมน�าหนกใหอยเกณฑปกต หรอวธการบ�าบดรกษาดวยยา ACEI, aspirin, beta blocker เพอควบคมอาการของ

ภาวะเสยงและคงระดบความดนเลอดใหอยในเกณฑปกต (<140/90 mm Hg หรอ <130/80 mm Hg ในผปวย

เบาหวานและไตวายเรอรง) รวมถงควบคมระดบคอเลสเตอรอลไมใหสงเกนไปในผปวยเบาหวาน5 ซงพฤตกรรม

เหลานจ�าเปนอยางยงในการปองกนภาวะแทรกซอนทรนแรงจากโรคหลอดเลอดหวใจ

พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดหวใจ เปนพฤตกรรมทมกระบวนการซบซอน จะตองเขาใจสาเหตท

แทจรงของพฤตกรรมเหลานน จ�าเปนตองอาศยแนวคดทฤษฎทเกยวของกบพฤตกรรมมาอธบายโดยความเชอ

ดานสขภาพ (health belief model) เปนทฤษฎหนงทนาสนใจ เพราะกลาวถงการรบร วาบคคลจะปฏบตพฤตกรรมท

ถกตองไดนนตองอาศยปจจยหลายอยาง ปจจยหนงทส�าคญคอ เกดภาวะคกคามตอชวตเพอหลกเลยงการเกดโรค

ดวยการสรางการรบรความเสยง (perceived susceptibility) และความรนแรงของโรค (perceived severity) รวมกบ

สรางการรบรประโยชนทจะไดรบจากการปฏบต (perceived benefits) วามประโยชนสงสดเพอน�ามาเปรยบเทยบกบ

การรบรอปสรรคทเกดขน (perceived barriers) พรอมกบสงเสรมการรบรความสามารถแหงตน (perceived self-

efficacy) วาจะสามารถปฏบตได โดยอาศยสงชกน�าสการปฏบต (cues to action) ทมากพอ กจะสามารถ

ปรบเปลยนพฤตกรรมได6 อยางไรกตาม กจกรรมใดๆ ทเกดขนเพอใหเกดการรบรตามความเชอดานสขภาพนน

จะเปนสงส�าคญทจะชวยพฒนาศกยภาพในการดแลตนเองของผสงอาย มงานวจยทศกษาความเชอดานสขภาพดวย

วธการทหลากหลาย โดยเฉพาะอยางยงวธการชวยเหลอแบบรายบคคล (individual) ทงการอบรมใหความรและ

การเยยมบาน กเปนวธการหนงทสามารถสรางการรบรตามความเชอดานสขภาพไดเปนอยางด7

การเยยมบาน (home visit) จดเปนวธการในการดแลสรางเสรมสขภาพ ปองกนโรคและฟนฟสขภาพใน

ชมชน ถกน�ามาใชเพอดแลผปวยและครอบครวอยางตอเนองทบาน โดยใหผปวยและครอบครวมสวนรวมในการ

ปรบเปลยนความเชอดานสขภาพ ทงนการเยยมบานตามปกตกระท�าอยางนอยปละครงตอครอบครว และเพมจ�านวน


ครงในการเยยมตามปญหาสขภาพของแตละครอบครว อยางไรกตาม ตนทนคาใชจายในการเยยมบานอยระหวาง

643.80-694.70 บาทตอครง8 และเพอใหเกดความคมคาและลดชองวางดานขอจ�ากดในการรบรของผสงอาย

และเพอปองกนภาวะแทรกซอนจากโรคหวใจทอาจจะเกดขนกบผสงอายในพนททมมากถง 2,091 คนและสวนใหญ

มโรคเรอรงอนจะเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจฉบพลน ผวจยจงน�าวธการทางสขศกษาแบบอภปรายกลม

ระหวางบคคล เนนใหผสงอายแลกเปลยนความร ความคดเหนประสบการณ รบฟงความคดเหนของผอนและเขาใจ

ตนเอง ทงยงไดรบการกระตนใหมอสระในการแสดงความคดเหนในการแกปญหาอยางเตมท ภายใตกระบวนการ

กลมดวยการสนบสนนของสมาชกภายในกลมทมลกษณะคลายกนเพอใหเกดการรบรทางความเชอดานสขภาพทด9

ดงนนการศกษาครงนจงน�าโปรแกรมการสรางความเชอดานสขภาพดวยกระบวนการกลมและการเยยมบานมาเปน

แนวทางในการแกไขปญหารวมกนเพอใหเกดการรบรตามความเชอดานสขภาพทดและจะสงผลตอการเปลยนแปลง

พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดหวใจในอนาคต

วตถประสงค เพอเปรยบเทยบระดบความเชอดานสขภาพในผสงอายทเสยงตอโรคหลอดเลอดหวใจในชมชนระหวางกลม

ทไดรบโปรแกรมการสรางความเชอดานสขภาพและกลมทไดรบการดแลตามปกต

สมมตฐานการวจย ผสงอายในกลมทดลองหลงไดรบโปรแกรมการสรางความเชอดานสขภาพมคาเฉลยของระดบความเชอ

ดานสขภาพเกยวกบโรคหลอดเลอดหวใจดกวาผสงอายทไมไดรบโปรแกรมฯ

กรอบแนวคดการวจย การศกษาในครงน ใชแนวคดทฤษฎแบบแผนความเชอดานสขภาพ6 โดยมงหวงใหผสงอายทเสยงตอการเกด

โรคหวใจมการรบร เพอหลกเลยงการเกดโรคหวใจโดยอาศยกจกรรมซงกอใหเกดการรบรโอกาสเสยงและความรนแรง

ของโรค รบรประโยชนทจะไดรบจากการปฏบต การรบรอปสรรค การรบรความสามารถแหงตน และสงชกน�าใหเกด

การปฏบต ดงรปภาพท 1

ภาพท 1 กรอบการวจย

ระเบยบวธศกษา เปนการวจยกงทดลอง (quasi-experimental rResearch) แบบ two groups pretest-posttest design เพอ

ศกษาผลของโปรแกรมการสรางความเชอดานสขภาพของผสงอายทเสยงตอโรคหวใจในชมชนเขตฝงธนบร

กรงเทพมหานคร โดยแบงกลมตวอยางออกเปน 2 กลมคอ กลมทดลอง (experimental group) และกลมควบคม

(control group) ซงมระยะเวลาด�าเนนการทงสน 6 สปดาห


ประชากรและกลมตวอยาง

1. ประชากร ทใชในการศกษาครงน คอ ผสงอายทเปนกลมเสยงตอโรคหวใจในกรงเทพมหานครฝงธนบร

ซงประกอบดวย เขตธนบร บางกอกใหญ คลองสาน ตลงชน บางกอกนอย บางขนเทยน ภาษเจรญ หนองแขม

ราษฎรบรณะ บางพลด จอมทอง บางแค ทววฒนา ทงคร และบางบอน

2. กลมตวอยาง คอ ผสงอายทมอายมากกวาหรอเทากบ 60 ปทเสยงตอโรคหวใจทงชายและหญงอาศยอย

ในกรงเทพมหานครฝงธนบร มคณสมบตตามเกณฑคดเขา (inclusion criteria) คอ ตองเปนผทเจบปวยดวยโรคใด

โรคหนงหรอรวมกนของโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง ภาวะไขมนในเลอดสง หรอสบบหร ซงสามารถปฏบตกจวตร

ประจ�าวนไดดวยตนเอง สอสารภาษาไทยได มสตสมปชญญะสมบรณ และไมมอาการใดๆ ทก�าลงคกคามตอชวต

คดเลอกกลมตวอยางโดยจบสลาก 2 ครง จากในเขตทงฝงธนบร 15 แหง และเพอปองกน contaminated จงก�าหนด

กลมตวอยางใหเปนพนทตางกน ก�าหนดใหครงท 1 ใหเปนกลมทดลอง ไดชมชนในเขตบางกอกนอย และครงท 2

ไดชมชนในเขตบางพลด เปนกลมควบคมจากนน เพศ และประเภทของปจจยเสยงเพอใหทง 2 กลมมลกษณะใกล

เคยงกนและจบสลากเขากลมกลมละ 35 คน จ�านวนทงหมด 70 คน

3. ขนาดกลมตวอยางใช power analysis จากโปรแกรม G*Power ในการก�าหนดคาขนาดอทธพลเทากบ

2.43 ทไดจากงานวจยเรองผลของโปรแกรมสงเสรมการรบรประโยชนและการรบรการจดการอปสรรคตอความรวม

มอในการรบประทานยาของผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอดหลงไดรบการขยายหลอดเลอดโคโรนาร10 เปนขนาด

อทธพลใหญซงไดขนาดกลมตวอยางนอย จงไดก�าหนดขนาดอทธพล เทากบ .80 คาระดบนยส�าคญเทากบ .05

อ�านาจการท�านายท .9511 ไดกลมตวอยาง จ�านวน 35 คนตอกลม ทงนกจกรรมกลมของโปรแกรมม 1 ครงเทานน

สอดคลองกบระยะด�าเนนกจกรรมสนเพยง 6 สปดาหผวจยจงไมค�านวณกลมตวอยางเพมในกรณ drop out เพอไม

รบกวนกลมตวอยาง

เครองมอทใชในงานวจย

1. แบบสมภาษณขอมลทวไปทผวจยสรางขน ประกอบดวยขอมลเกยวกบเพศ อาย สถานภาพสมรสระดบ

การศกษา อาชพ รายได จ�านวนสมาชกในครอบครว และภาวะสขภาพ

2. แบบประเมนการรบรตามความเชอดานสขภาพของโรคหลอดเลอดหวใจ ผวจยประยกตใชเครองมอจาก

วจย เรองปจจยท�านายพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดหวใจของบคลากรมหาวทยาลยในก�ากบของรฐ

กรงเทพมหานคร12 ซงประกอบดวย แบบสอบถามการรบร โอกาสเสยงของการเกดโรคหวใจ แบบสอบถามการรบร

ความรนแรงของโรคหวใจ แบบสอบถามการรบรประโยชนของการปองกนโรคหวใจ แบบสอบถามการรบรอปสรรค

ของการปองกนโรคหวใจ แบบสอบถามการรบรแหงตนในการปองกนโรคหวใจ และแบบสอบถามปจจยกระตนการ

ปฏบตเพอปองกนโรคหวใจ ซงผานการ try out และไดคาสมประสทธความเชอมน Cronbach’s Alpha เทากบ .91,

.86, .86, .81, .82, และ .90 ตามล�าดบ ค�าถามเปนมาตราสวนประมาณคา 4 ระดบ คอ เหนดวยอยางยง เหน

ดวย ไมเหนดวย และไมเหนดวยอยางยง โดยแบบสอบถามการรบรอปสรรคของการปองกนโรคหวใจ ผวจยไดก�าหนด

คาคะแนนแบบยอนกลบ การแปลผลเปนดงน

60 -120 คะแนน หมายถง การรบรตามความเชอทางสขภาพระดบต�า

121-180 คะแนน หมายถง มการรบรตามความเชอทางสขภาพระดบปานกลาง

181-240 คะแนน หมายถง การรบรตามความเชอทางสขภาพระดบสง


3. โปรแกรมการสรางความเชอดานสขภาพโดยผวจยสรางจากองคประกอบพนฐานของแนวคดความเชอ

ดานสขภาพ6 รวมกบการทบทวนงานวจยทเกยวของทผานมา ซงไดผานการตรวจสอบความครอบคลมเชงเนอหา

จากผทรงคณวฒ 3 ทานซงมคา content of validity index เทากบ 1 ประกอบดวย 2 กจกรรม คอ กระบวนการ

กลมและการเยยมบานโดยด�าเนนงานของผวจยและผชวยวจยซงเปนพยาบาลวชาชพทไดรบการอบรมจากผวจย

จ�านวน 3 ทาน เพอใหด�าเนนการของโปรแกรมเปนไปในแนวทางเดยวกนมรายละเอยดกจกรรม ดงน

3.1 กจกรรมการสรางความเชอดานสขภาพดวยกระบวนกลม 1 ครงด�าเนนกจกรรมในสปดาหท 1 ดวย

กระบวนการกลมในการสรางการรบร โอกาสเสยงและความรนแรง ประโยชนและอปสรรค รวมกบการสรางการรบร

ความสามารถแหงตน13 ประกอบดวย 4 กจกรรม ดงน 1) กจกรรมการสรางการรบร โอกาสเสยงของโรคหวใจ

2) กจกรรมการสรางการรบรความรนแรงของโรคหวใจ 3) กจกรรมการสรางการรบรประโยชนและลดอปสรรค และ

4) กจกรรมการสรางการรบรแหงตน

3.2 กจกรรมการสรางความเชอดานสขภาพดวยการเยยมบาน1 ครงในสปดาหท 6 โดยใชเวลาประมาณ

30 นาท เพอเปนกจกรรมเสรมสรางสงชกน�าในการปฏบต รวมกบการสรางการรบร โอกาสเสยงและความรนแรงของ

โรคของกจกรรม จากคาความดนโลหตทประเมนได ขณะเยยมรวมทงใหค�าแนะน�าในขอทสงสย สรางก�าลงใจและให

ครอบครวมสวนรวมในการสรางการรบร

ขนตอนการด�าเนนการ

ผวจยไดการด�าเนนการทดลอง ทงสน 6 สปดาห โดยมขนตอน ดงน

1. สปดาหท 1 เกบรวบรวมขอมลกอนการทดลอง ดวยแบบสอบถามขอมลทวไปสวนบคคล และ

แบบประเมนการรบรตามความเชอดานสขภาพเกยวกบโรคหลอดเลอดหวใจ จ�านวน 60 ขอ จากนนจงใหกลมตวอยาง

ทง 2 กลมรบบรการตามปกตจากศนยบรการสาธารณสข โดยมพยาบาลวชาชพเปนผด�าเนนงานซงมเนอหาท

แตกตางและไมเกยวของกบโปรแกรม

2. สปดาหท 2 ด�าเนนกจกรรมการสรางความเชอดานสขภาพดวยกระบวนกลมใน 4 กจกรรมดงนกจกรรม

การสรางการรบร โอกาสเสยงของโรคหวใจ กจกรรมการสรางการรบรความรนแรงของโรคหวใจ กจกรรมการสราง

การรบรประโยชนและลดอปสรรค กจกรรมการสรางการรบรความสามารถของตนระยะเวลาด�าเนนกจกรรม 2 ชวโมง

50 นาท รายละเอยดตามตารางท 1


ตารางท 1 กจกรรมการสรางความเชอดานสขภาพดวยกระบวนกลม


3. สปดาหท 3-5 ไมมกจกรรมใดๆ เปนชวงเวลาท กลมตวอยางไดเกดการรบรความเชอดานสขภาพจาก

กจกรรมกลม

4. สปดาหท 6 กจกรรมการสรางความเชอดานสขภาพดวยการเยยมบาน เพอเปนกจกรรมเสรมสรางสงชกน�า

ในการปฏบต รวมกบการสรางการรบร โอกาสเสยงและความรนแรงของโรคของกจกรรม จากคาความดนโลหตท

ประเมนไดขณะเยยม หากพบวา สงกวาปกตผวจยและผชวยวจยจะอธบายถงความเสยงของภาวะแทรกซอนทอนตราย

รนแรงทอาจเกดขนเฉยบพลนอนตราย แตหากพบวา ระดบความดนโลหตอยในเกณฑปกต กจะชมเชยและใหก�าลง

ใจเพอใหเกดการรบรทดอยางตอเนอง พรอมทงเปดโอกาสใหครอบครวมสวนรวมในการกระตนกลมตวอยาง ด�าเนน

การโดยผชวยวจยซงเปนพยาบาลชมชน 3 ทานทมความเชยวชาญเรองการเยยมบานด�าเนนการเยยมคนละ 30 นาท

การวเคราะหขอมล ขอมลสวนบคคลทวไป ใชสถตพรรณนา รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ไคสแควรและหาความแตก

ตางของคาเฉลยความเชอดานสขภาพในผสงอายกลมเสยงตอโรคหวใจระหวางกลมทไดรบโปรแกรมการสรางความ

เชอดานสขภาพและกลมทไมไดรบดวยทดสอบสถตท (independent t-test)

การพทกษสทธกลมตวอยาง

โครงการวจยผานการรบรองจากคณะอนกรรมการจรยธรรมการท�าวจยในมนษย ของมหาวทยาลยสวนดสต

เลขท SDU-RDI 2018-009 จงเขาสกระบวนการเชญชวนใหเขารวมการวจย ท�าการเชญชวนกลมตวอยางเขารวม

โครงการและประชาสมพนธผานเสยงตามสาย เชอเชญโดยอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน (อสม.) ในพนท

และโปสเตอรทผวจยจดท�าขนตดไว ณ ศนยบรการสาธารณสขชมชน เมอไดกลมตวอยางครบผวจยจงเขาพบกลม

ตวอยาง เพออธบายวตถประสงค กระบวนการกจกรรม การเกบรวบรวมขอมล ประโยชนทไดรบ ความเสยงทเกดขน

การพทกษสทธกลมตวอยางและการออกจากการศกษา และขอความยนยอมจากผเขารวมวจยและใหกลมตวอยาง

ลงนามเปนลายลกษณอกษรในเอกสารชแจง

ผลการศกษา ขอมลทวไปสวนบคคล

กลมตวอยางเปนผสงอายทมอายระหวาง 60-88 ป (Mean=70.8 ป, SD=7.57) สวนใหญเพศหญง

(รอยละ 71.4) มสถานภาพสมรสครอยละ 51.4 สวนใหญมสมาชกอยกบครอบครวนอยกวา 4 คน (รอยละ 67.1)

และมรายไดครวเรอนต�ากวา 10,000 บาทตอเดอน (รอยละ 51.4) กลมตวอยางสวนใหญจบการศกษาระดบประถม

ศกษาและปจจบนไมไดประกอบอาชพแลวรอยละ 41.4 และรอยละ 60 ตามล�าดบ และพบวามปญหาสขภาพทเสยง

ตอการเกดโรคหวใจ คอปวยดวยโรคความดนโลหตสงอยางเดยว 22 คน คดเปนรอยละ 31.4 รองลงมาคอ มภาวะ

ไขมนในเลอดสงอยางเดยว 21 คน มโรครวม 2 ชนด จ�านวน 11 คน มโรครวมมากกวาสองชนด จ�านวน 10 คน

และปวยดวยโรคเบาหวานอยางเดยว จ�านวน 6 คน คดเปนรอยละ 30,15.7 ,14.3 และ 8.6 ตามล�าดบ เมอเปรยบ

เทยบคณลกษณะทางประชากร พบวา ทง 2 กลมไมแตกตาง (p>.05)


ความเชอดานสขภาพเกยวกบโรคหลอดเลอดหวใจ

คะแนนความเชอดานสขภาพเกยวกบโรคหลอดเลอดหวใจในภาพรวมในระยะกอนการทดลอง พบวา ระหวาง

กลมทดลองและกลมควบคมมคะแนนเฉลยความเชอดานสขภาพเกยวกบโรคหลอดเลอดหวใจไมแตกตางกน

(p>.05) สวนหลงการทดลองพบวา กลมทดลองมคะแนนเฉลยของความเชอดานสขภาพเกยวกบโรคหลอดเลอด

หวใจ เทากบ 150.28 และคาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 9.28 และกลมควบคมมคะแนนเฉลยของความเชอดาน

สขภาพเทากบมคะแนนเฉลยเทากบ 125.74 และคาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 11.29 เมอเปรยบเทยบคาเฉลย

ความแตกตางของผลตางของคะแนนความเชอดานสขภาพเกยวกบโรคหลอดเลอดหวใจระหวางกลมทดลองและกลม

ควบคมหลงการทดลอง พบวา คาเฉลยความแตกตางของผลตางคะแนนความเชอดานสขภาพระหวางกลมทดลอง

และกลมควบคมแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต (p<.05) ดงแสดงไวในตารางท 2

ตารางท 2 เปรยบเทยบความแตกตางกอนการทดลองของคะแนนความเชอดานสขภาพเกยวกบโรคหลอดเลอดหวใจ

ระหวางกลมทดลองและกลมควบคม

คะแนนความเชอดานสขภาพเกยวกบโรคหลอดเลอดหวใจ รายดานระหวางกลม พบวา หลงการทดลองระดบ

การรบรตามความเชอดานสขภาพเกยวกบโรคหลอดเลอดหวใจในแตละดานของกลมทดลองแตกตางกนอยางมนย

ส�าคญทางสถต (p<.5) โดยพบวาในหมวดของการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมปองกนโรคหลอดเลอด

หวใจมคะแนนเฉลยสงสดโดยกลมทดลองและกลมควบคม มคะแนนเฉลย เทากบ 31.89 คะแนน และ 25.69

คะแนน ตามล�าดบ ซงเปนคาคะแนนเฉลยทแปลผลกลบ นนหมายถง กลมทดลองมการรบรอปสรรคนอยกวากลม

ควบคม สวนหมวดการรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดหวใจมคะแนนเฉลยต�าสด เทากบ 21.26 คะแนน สวน

กลมควบคม หมวดทมคะแนนเฉลยต�าสด คอ การรบรประโยชนจากการปฏบต เทากบ 17.46 คะแนนดงแสดงไว

ในตารางท 3

ตารางท 3 เปรยบเทยบคาเฉลยหลงการทดลองของระดบความเชอดานสขภาพเกยวกบโรคหลอดเลอดหวใจ

รายดานระหวางกลมทดลองและกลมควบคม


อภปรายผล สมมตฐานการวจย คอ ผสงอายในกลมทดลองหลงไดรบโปรแกรมการสรางความเชอดานสขภาพ มคาเฉลย

ของระดบความเชอดานสขภาพเกยวกบโรคหลอดเลอดหวใจสงกวาผสงอายทไมไดรบโปรแกรมฯ

ผสงอายกลมเสยงตอโรคหลอดเลอดหวใจในชมชนในกลมทดลองหลงไดรบโปรแกรมการสรางความเชอดาน

สขภาพมคาเฉลยภาพรวมของระดบความเชอดานสขภาพในทกดานและรายดานเกยวกบโรคหลอดเลอดหวใจสงกวา

ผสงอายทไมไดรบโปรแกรมฯ

ผลการศกษาพบวา ภายหลงไดรบโปรแกรมการสรางความเชอดานสขภาพผสงอายทเสยงตอโรคหลอดเลอด

หวใจ ในชมชนของกลมทดลองมคะแนนเฉลยความเชอดานสขภาพดกวากลมควบคมอยางมนยส�าคญทางสถตท .05

ซงสมมตฐานไดรบการสนบสนน สามารถอธบายไดวาโปรแกรมการสรางความเชอดานสขภาพทออกแบบดวย

กระบวนการกลมและการเยยมบานทเนนวธทางสขศกษาดวยแบบอภปรายกลม สะทอนคด เสนอตวแบบและการ

เยยมบาน สามารถท�าใหกลมตวอยางเกดการรบรทดไดครบทกองคประกอบ ซงกจกรรมดงกลาวนนท�าใหเกดการ

รบร ไดโดยงายทงเพมการรบร โอกาสเสยง การรบรความรนแรง การรบรประโยชน การรบรความสามารถแหงตน

การรบรในสงชกน�าในการปฏบต และสามารถลดการรบรอปสรรคไดเปนอยางดจนผลกดนใหผลการทดสอบเปนไป

ตามสมมตฐานการวจย

ประสทธภาพของโปรแกรมไดกอใหเกดการรบรตามความเชอดานสขภาพไดจรง กจกรรมทด�าเนนงานท�าให

ผสงอายไดเรยนร ไปพรอมๆ กน การใชผลของคาความดนโลหต ระดบน�าตาลในเลอดและไขมนในเลอดมาเปนตว

ก�าหนด และชใหเหนกลไกของตวบงชทางสขภาพแตละชนดทกอใหเกดภาวะแทรกซอน กสามารถท�าใหผสงอาย

เขาใจกระบวนการเกดโรคหวใจและภาวะแทรกซอนไดอยางชดเจน ประกอบกบผลจากการใชสอวดทศน เรองโอกาส

สดทายตายแลวฟน เปนการใหขอมลทแสดงถงความรนแรงของโรคทอนตรายถงแกชวตฉบพลนทนท ยงไปกวานน

การรวมกนแลกเปลยนประสบการณการเจบปวย ความยากล�าบากและทกขทรมานจากโรคหวใจของผทเคยประสบ

เหต กยงท�าใหกลมตวอยางรบร โอกาสเสยงของตนและความรนแรงของโรคมากยงขน สงทส �าคญทท�าใหเพมการ

รบรประโยชน และการรบรความสามารถแหงตนรวมทงลดการรบรอปสรรคไดมากคอ ประสทธผลของโปแกรมท

ประกอบดวย กจกรรมสขศกษาดวยกระบวนกลม การอภปรายกลม แลกเปลยน แสดงความคดเหนเกยวกบพฤตกรรม

สขภาพและเชอในความสามารถของตนเอง ท�าใหกลมตวอยางเกดความเขาใจ มนใจและรบรความเชอในทกดาน

ประกอบกบการรบร ถกกระตนจากการเยยมบานในการใหความร เพมเตมในกรณทยงไมเขาใจ รวมทงตดตาม


คาความดนโลหตและใชคาบงชโลหตนนเปนตวทกระตนใหกลมตวอยางรบรความเสยงและความรนแรงทก�าลงคกคาม

สขภาพ และใหก�าลงใจ ตลอดจนใหสมาชกครอบครวเปนผกระตนและสวนรวมในกจกรรม ท�าใหกลมตวอยางมการ

รบร ดานสขภาพทดมากขน วธการนนอกจากจะชวยเพมการรบร ในดานตางๆ และลดการรบรอปสรรคแลว ยงเปน

วธการกระตนสงชกน�าสการปฏบตทดอกดวย ซงสอดคลองกบแนวคดทวา หากผสงอายทมความเสยงตอการเกด

โรคหลอดเลอดหวใจโดยรบร วาตนมโอกาสเสยงตอการเกดโรคมาก และรบรความรนแรงของโรคหลอดเลอดหวใจมาก

ขนแลว จะท�าใหผสงอายเหลานนแสวงหาแหลงประโยชนเพอใหเกดการรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรม

สขภาพระดบสง เพอลดการรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ และตองรบรความสามารถแหงตนทมาก

ข น โดยเชอวาตนนนมความสามารถทจะปฏบตพฤตกรรมสขภาพไดไมยาก กจะสงผลใหเกดการปรบเปลยน

พฤตกรรมสขภาพทดในอนาคต6

สอดคลองกบการศกษาผลของดวงเดอน หนทยงและคณะ14 ทน�าแนวคดความเชอดานสขภาพมาใชศกษา

เรอง ผลของการใชโปรแกรมประยกตทฤษฎแบบแผนความเชอดานสขภาพตอพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของ

ผปวยเบาหวาน โดยจดกจกรรมสงเสรมความร เกยวกบโรคเบาหวานดวยการเสนอตวแบบ การบรรยายประกอบวด

ทศน การอภปรายกลมและตดตามเยยมบานโดยเจาหนาทสาธารณสข พบวา หลงการทดลองกลมทดลองมคะแนน

การรบร โอกาสเสยงและความรนแรงของภาวะแทรกซอนจากการเปนโรคเบาหวาน การรบรประโยชนและอปสรรค

ของการปฏบตตวในการปองกนภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวาน ดกวากลมควบคมอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ

.05 เชนเดยวกนกบ ธาวน ชวยแทนและ นรลกขณ เออกจ10 ทศกษาผลของโปรแกรมสงเสรมการรบรประโยชนและ

การรบรการจดการอปสรรคตอความรวมมอในการรบประทานยาของผปวยกลามเนอหวใจขาดเลอดหลงไดรบการ

ขยายหลอดเลอดโคโรนาร โดยการใหความรและตดตามเยยม พบวา กลมทดลองมคะแนนการรบรประโยชนของ

ความรวมมอในการรบประทานยาโรคหวใจสงกวากลมควบคมอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05 และกลมทดลอง

มคะแนนการรบรการจดการอปสรรคของความรวมมอในการรบประทานยาโรคหวใจต�ากวากลมควบคมอยางมนย

ส�าคญทางสถตทระดบ .05 เชนกน

และยงสอดคลองกบผลการศกษาของณฏฐรา ประสาทแกวและคณะ15 ทศกษาผลของโปรแกรมการเยยม

บานรวมกบการตดตามทางโทรศพทตอความเชอดานสขภาพของผทเปนความดนโลหตสงทควบคมไมไดและพบวา

ภายหลงไดรบโปรแกรมการเยยมบานกลมทดลองมคะแนนเฉลยความเชอดานสขภาพโดยรวม การรบร โอกาสเสยง

ตอการเกดภาวะแทรกซอน การรบรความรนแรงตอการเกดภาวะแทรกซอน การรบรประโยชนของการปฏบต

พฤตกรรมสขภาพ การรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ ดกวากอนไดรบโปรแกรมและกลมควบคม

อยางมนยส�าคญทางสถตและผลของการเยยมบานท�าใหคะแนนเฉลยความเชอดานสขภาพการปฏบตตวดกวากลม

ควบคมอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .0516 เชนเดยวกนผลการศกษา เรองผลของโปรแกรมการพฒนาพฤตกรรม

เพอปองกนภาวะแทรกซอนโรคไตในผปวยเบาหวานชนดท 2 : กรณศกษาทโรงพยาบาลบานผอ จงหวดอดรธาน ท

ใชกจกรรมใหความร แบบบรรยายประกอบสอ การสาธต การแนะน�า การฝกปฏบต การประชมกลมและการเยยม

บาน พบวา ภายหลงการทดลองกลมทดลองมคาเฉลยของคะแนนความร การรบร โอกาสเสยง การรบรความรนแรง

การรบรอปสรรคและประโยชนการปฏบตตวเพอปองกนภาวะแทรกซอนโรคไตจากโรคเบาหวานในดานการควบคม

อาหารดานการออกก�าลงกาย ดานการคลายเครยด ดานการรบประทานยา การพบแพทยตามนด การท�าความสะอาด

รางกาย มคาของคะแนนเฉลยมากกวากอนการทดลองและมากกวากลมควบคมอยางมนยส�าคญทางสถต (p<.05)17

สรป โปรแกรมการสรางความเชอดานสขภาพ ทใชกจกรรมทเหมาะสมกบบรบทกลมตวอยาง สามารถท�าให


ผสงอายในชมชนทเสยงตอการเกดโรคหวใจ เกดการรบรความเชอดานสขภาพไดดและอาจน�าไปสการปรบเปลยน

พฤตกรรมสขภาพตอไปในอนาคต

ขอจ�ากดและเสนอแนะ ขอจ�ากดในการวจยครงน คอ ระยะเวลาการศกษานอยเกนไป ท�าใหการรบรตามความเชอดานสขภาพไม

ชดเจน ดงนนผวจยจงขอเสนอแนะ ดงตอไปน

ขอเสนอแนะดานการปฏบตการพยาบาล

1. ควรสนบสนนใหพยาบาลเวชปฏบตชมชน ทปฏบตงานในสถานสาธารณสขพยาบาลหนวยปฐมภม ไดน�า

โปรแกรมไปประยกตใชในการสรางการรบรความเชอดานสขภาพ เพอปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของผปวย

2. ควรสนบสนนใหพยาบาลเวชปฏบตชมชน ไดพฒนาทกษะกระบวนการตางๆ ไดแก กระบวนการสอน

แบบกลม กระบวนการเยยมบานในการสรางการรบรตามความเชอดานสขภาพ เนองจากพยาบาลทปฏบตงานใน

หนวยบรการระดบปฐมภมจ�าเปนตองมการปรบเปลยนและพฒนาสมรรถนะใหสอดรบกบการเปลยนแปลงทเกดขน18

ซงควรใชการเยยมบาน เปนกจกรรมหนงทส�าคญเพอชวยใหผรบบรการเกดการรบรทดและเปลยนแปลงพฤตกรรม

สขภาพ

ขอเสนอแนะในการท�าวจยครงตอไป

1. ควรน�าโปรแกรมการสรางความเชอดานสขภาพไปใชในการศกษาในผปวยกลมอนๆ

2. ควรเพมระยะเวลาในการศกษามากกวา 6 สปดาหและขนาดของกลมตวอยางเพมขน เพอตดตามระดบ

การรบรความเชอดานสขภาพและทดสอบประสทธภาพของโปรแกรมไดดยงขน

3. ควรศกษาประสทธผลของโปรแกรมการใหสขศกษาดวยกระบวนการกลมรวมกบการเยยมบาน ตอระดบ

พฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดหวใจและตวบงชทางสขภาพทเกยวของ เชน ระดบคอเลสเตอรอลชนด LDL,

BMI, BP, FBS HbA1C เปนตน เพอใหเหนประสทธภาพของโปรแกรมทชดเจนขน

References 1. American Heart Association Council. Heart disease and stroke statistics2018 update. A report from

the American Heart Association [Internet]. 2018 [cited 2018 September 12]. Available from:

https://www.heart.org/-/media/data-import/downloadables/heart-disease-and-stroke-

statistics-2018---at-a-glance-ucm_498848.pdf.

2. Karnjanapiboonwong A. Coronary Artery Disease (CAD). Annual epidemiological

surveillancereport [Internet]. 2015 [cited 2018 March 14]. Available from: http://obe.

moph.go.th/

3. Nutchanart S, Nantarat K, Nongnuch S, Chatri S, Upa K, Vichai S. Thrombomodulin Gene -33GA

Polymorphism in Thai patients with coronary artery disease. Srinagarind Med J 2015;30

(6):543-51.

4. Goldston K, Baillie J. Depression and coronary heart disease: A review of the epidemiological


evidence, explanatory mechanisms and management approaches. Clin Psychol Rev 2008;

28: 288-306.

5. Scottl H, Todd L. Secondary prevention of coronary artery disease. American Family Physician

2010;81(3):289-96.

6. Rosenstock M, Strecher J, Becker H. Social learning theory and the health belief model. Health

Education Quarterly 1988;15(2).

7. Fatma E, Zuhal B. Effect of health belief model and health promotion model on breast

cancer early diagnosis behavior: a systematic review. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention

2011;12:2555-62.

8. Prasartkaew N, Terathongkum S, Maneesriwongkul W. The effect of a home visit and telephone

follow-up program on health beliefs and blood pressure in persons with uncontrolled hypertension.

J Public Health 2012;42(3):19-31.

9. Srimahachota S, Wunsuwan R, Siritantikorn A, Boonla C, Chaiwongkarjohn S, Tosukhowong P.

Effects of lifestyle modification on oxidized LDL, reactive oxygen species production and

endothelial cell viability inpatients with coronary artery disease. Clin Biochem 2010;43:858-62.

10. Chuaytaen T, Ua-KitN. The effect of promoting perceived benefits and perceived barriers program

on medication adherence of myocardial infarction patients who underwent percutaneous coronary

intervention. Songklanagarind Journal of Nursing 2016;36:56-75.

11. Cohen J. Statistical power analysis for the behavioral sciences. 2nd ed. Hillsdale, NJ: Erlbaum;

1988

12. Chareerat S, Ratsiri T. That Factors predicting preventive behaviors for coronary artery

disease among autonomous university staff in Bangkok. Thai Journal of Cardio-Thoracic Nursing

2017;28(2):111-25.

13. Carpenter J. A meta-analysis of the effectiveness of health belief model variables in predicting

behavior. Health Communication 2010;25:661-9.

14. Hunthayung D,Waengnork W, Kriengkaisakda W. The effects of an applied health belief model

program on self-care behavior of diabetic patients in Meung-Pai sundistrict health promotion

hospital zone. Phranakhon Rajabhat Research journal (Science and Technology) 2016;11:

36-51.

15. Prasartkaew N, Terathongkum S, Maneesriwongkul W. The effect of a home visit and telephone

follow-up program on health beliefs and blood pressure in persons with uncontrolled hypertension.

J Public Health 2012;42(3):19-31.

16. Maleewan S, Chamusri S, Wongpiriyayothar A. Effects of home visit program on health beliefs,

behaviors and blood Pressure among patients with hypertension in community. Journal of Nursing

and Health Care 2016;34(4):63–72.

17. Muenkaewkram S, Duangsong R. Effects of Behavioral Development Program in the Prevention


of Complicated Kidney Disease among Type 2 Diabetic Patients: A case study in Banphue

hospital Banphue District, Udonthani province. Srinagarind Med J 2013;28(4):461-8.

18. Sarakshetrin A, Chantra R, Kunlaka S. Nursing competency in primary care services in a

Changing Era. Nursing Journal of the Ministry of Public Health 2017;27(3):19-28.

Documents

ผลของโปรแกรมการสร้างความเชื่อด้านสุขภาพในผู้สูงอายุ กลุ่ม ...nurse.dusit.ac.th/news/download-file?path=/1/wqBzySUrMDitrNd4ex3Uy6... ·