25
مؤلفهتیذان اس سوج تأثیزگذار بز حکم اس های مهدی ساجدی* ج حذ لشآىـگببس دا اػتبدبفت:خ دستبس( 28 / 9 / 93 خ ؛ تبسشؽ پز: 8 / 7 / 94 ) چكیدهچ آ اصبس ثؼ اصبت،ا س ثشداؿت هد ؿي ا اػت و كحتب اثبح ثشخ اصبل اف،ج صجبدشب غ جبد ثه ارىد صى ه اػت. اهبدي هحذ تجف تىلج صزاى دس اػت اصد ص بسات اختد هحذ دسجبم ا دادىي چ،بل افذبصه ثشسػ هؤلفب اػت وذ ؿب ثشي ا هؼئل حىن آىشگزاس تإحذ ثبؿ. سس هزو اهشگزاس تإحي هؤلفه اص ا ش ش تغستش دس كت اص ؿم هتبث لضش داذ گؼتشدب ؿب ؤلفهي ههد. ادتش ؿهحهذب ه تشهب دس اػهجبة ارىهذم استفهب د، استفهب ص ثهشاس حك اػهتوتب تلح ت ارى اصبى ارى، تج ثح ذ اص جبست ثاد ومذ اصد تب لت ثبؿذب ه ست دائن ك. دیژگان كلی واادمذ اصد ،ج، ص اػجبة ارى، حك اػتوتبش، استفب ارى ؿ. *. Email: [email protected] ؾ پظ، فمب س د 13 ، ؿوبس 1 ، بس ث1396 كفح بت125 - 149

جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

  • Upload
    others

  • View
    23

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

های‌تأثیزگذار‌بز‌حکم‌استیذان‌اس‌سوج‌مؤلفه

* مهدی ساجدی

اػتبدبس داـگب لشآى حذج

(8/7/94 :پزشؽ؛ تبسخ 28/9/93)تبسخ دسبفت:

چكیده

جبد ب غشجبد صج، افبل اص ثشخ اثبح ب كحت و اػت اي ؿد ه ثشداؿت سابت، اص ثؼبس اص آچ ثه

چي دادى اجبم دس هحذد اختبسات صد اص دس اػتزاى صج تىلف تجي هحذد اهب. اػت هى صد ارى

تإحشگزاس اهس هزوس .ثبؿذ تإحشگزاس آى حىن هؼئل اي ثش ؿبذ و اػت ب هؤلف ثشسػ بصهذ افبل،

ب ؿبذ گؼتشد داش لضم هتبثت اص ؿش دس كست تغش ش ه اص اي هؤلف هب تش ب هحهذدتش ؿهد. اهي هؤلفه

جبستذ اص ح ثبى ارى، تجت ارى اص ح تلس حك اػهتوتب ثهشا صد، استفهب هذم استفهب اػهجبة ارى دس

.كست دائن ب هلت ثبؿذ بت مذ اصداد و ث

واژگان كلیدی

.ارى ؿش، استفب اػجبة ارى، حك اػتوتب، صج، مذ اصداد

*. Email: [email protected]

1396ثبس ، 1 ، ؿوبس13 دسب فم، پظؾ 149-125بت كفح

Page 2: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

626 3131بهار ، 3، شمارۀ 31های فقهی، دورۀ پژوهش

مقدمه

ثبؿذ و واس ا گ اػالم، تبهل استجبى سفتبس صى ثب ؿش، ثبذ ثاص هش ؿشت

هب س دس سابت هب اص ثشخ فبلهت د. اص ايؿحك صد دس اػتوتب اص صج هشابت

و ثبذ ثب لحب سهبت ؿش ارى ا كهست پهزشد. دس اهي اػت صج بم ثشد ؿذ

ابهت اص صد دس جؼهتي اص بفشههب ؿهش خهد هس وله ثه سابت، صبى ث

. الجته اذ ؿذثشخ اهس جبد ب غشجبد ثذى ارى ؿش ه دادى ب اص اجبم ؽػفبس

هملد اكل اص گبسؽ اهي ، وف آى پظؾ دس استجبى ثب هاسد لضم ارى ؿش ون

سػبل ؼت، اهب پزشؽ جد هاسد اص افبل صجه الجوله بصههذ ارى صد وه فه

اي افبل، گشفتي گفت لضم ارى ثشا اجبم تاى هس اص اي خاذ ثد؛ پزش اىبس ،اػت

كحت ؿش ثشخ اوبل جبد آبى هتلف ثش ارى صد اػهت هض دس كهست

آهب، تإهذ دادى ب غشجبدـبى ثش آبى هجهب اػهت وه دس اجهبم فبلتدادى اجبم

ثشسػه ،گهبسؽ اهي ؿهتبس اص دػهت آسهذ. اههب هملهد اكهل سهبت ؿش سا ثه

اهب لجهل اص پهشداختي ثه .ثش حىن اػتزاى اص صد تإحشگزاس ثبؿذ ؿبذ اػت و ب هؤلف

.هش ؿذاى همذه ثشخ هجبحج ث ثبذآى،

اذن و مفبهیم همسو

، هؼهتلضم آى آحبس فم آى دس استجبى ثب ههه ههسد پهظؾ ارىهفم آؿب ثب

ن. هفبو اص لجل سههبت وجذا آبهفبن هـبث همبؼ اص ثشخ اػت و ارى سا ثب

ث اجب. دس ؼتذث ارى ؿجبت داسذ، ثب ارى هتفبت ب جاجبص، اگشچ اص ج ثب

.نشداصپ ارى ثب اي هفبن ه همبؼ

اذن و زضبیتتفبوت

، اتخهبة، (خـهن غوهت )هب خـد، ههذ ػهخي سهب ب سهبت دس لغت ث

؛ 323: 14، د 1414هههس، ؛ اثههي102: 1412، لشـهه) هافمههت اختههبس آهههذ اػههت

وهبى . اي اط دس فم هض داسا اكهال خبكه ؼهت دس (151: 1402هلف،

Page 3: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

627 اس سوج یذانبز حکم است یزگذارتأث یها مؤلفه

وه دهذ هسد. ثشسػ ولوبت فمب ـبى وبس ه همبثل اوشا اججبس ثهب لغ دس

وهذ هه آبى اص خـد ثب هافمت هل للج ؼجت ث اهش، ث سهبت تجش

ث والم ثشخ فمب تاى ه، صه. دس اي آسذ هحؼبة ارى ؿخق سا وبؿف اص آى ث

اذ ؿوشدثبل ، اججبس دگش سا ث ارى دادى اؿبس وشد و الحم شثش دس حبؿ هبكش

ثب ؿهخق اػهت سهبت وبؿف اصو ارى دس حممت ذو هسا چي ثبى دلل آى

اگش آچ هتجش اػت، ار اػت و وبؿف اص سهبت ثبؿهذ » : سهبت ثب اوشا تبف داسد

ثهب اججهبس چهي اره هحمهك هاللهت داسد گ و بش اهش ض ثش وي هلت د وبى ه

(.663: 2، د 1419، الحم شدس حبؿ ثش گلپبگب) «ؿد و

اػهت، ه تهإحش ههى : كحت مذ، ث سهبت شفي ؿد هثبثشاي لت گفت

هـهشى مذ تحمك لاصم آى دس خبسد، ث ل مذ اص س اختبس هل للج هشفي

،هس وه ثهبى ؿهذ اي اػهت وه وهبى هزوسدگش دس استجبى ثب اط . ىتخاذ ثد

: گفهت تهاى ارى ثهب سههبت هه همبؼسهبت، هافمت خـد ثب اػت. لزا دس

بههذ سهب ب سهب ثهب ،ابس شػذ اػت سهب تب صهب و ابس ـذ ث هشحل

، ؿهد اثشاص ثب للذ اـهب وهشا ان اص لل فل ا لػ و ث، ل گبهؿد ه

اهالم (لل ب فهل تػيخا )تب صهب و سهبت ثبثشاي . ؿد ارى خاذ ه د، ـه

مهذ وه فم دس هسد هبذ اهوهب دس تج، اص ش ؛وذ ثش پذا و چش، اساد

ؼهت. هحمهك پهزش ب وهبى ارى اػهت، هتجهش اػهتبد بصهذ االم سههبت كهشی ه

فول جبست داسد و دس هبهل دس ثبى ذم وفبت سهبت ثب دس تفز (س)اكفب

،سهبت ثب اهوهب مهذ ؼهت : »... ؿذ اػتاؿبس ض آى ث تفبت سهبت ارى

(.78: 2، د 1418)اكفب، «ثلى ث ابس ثب ارى ب اجبص دادى بصهذ اػت

اذن و اجبشهتفبوت

سههبت وذ اص اي جت و ثبى]ارى اجبص »: اذ فشهدثشخ فمب دس استجبى ثب اي د اط

(.137تب: ، ثخو) «ؼتذ[ هـتشوذ اختالف آب دس تمذم تإخش اػت ثب ؿخق

فل تػي دگش لجل اص اجبم دادى جبم االم سهبت، ؼجت ث ا اگش اي والم

Page 4: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

628 3131بهار ، 3، شمارۀ 31های فقهی، دورۀ پژوهش

و اي االم پغ اص تحمهك فهل بصههذ پزشفتي آى فل ثبؿذ، ارى بم داسد دس كست

: ؼهذ ه صهاي دس ض )س(كبحت بي. شدگ ه اػتزاى كست پزشد، اجبص بم

گب ثهذ ؿد هگ تلشف اػت و ارى بهذ االم سهبت گب لجل اص ش»...

الجت ث اهي ىته دس وهالم دگهش .(506تب: ث حؼ،) «اص تلشف اػت و اجبص بم داسد

(.159تب: ث سؿت، ؛385: 1415البس، فمب ض اؿبس ؿذ اػت )

ؿذ: بدآس ضسا صشهاسد تاى هارى اجبص، دس همبؼثب اي حبل

ض االم سههبت. له اجهبص دى وشارى د جج داسد: سخلت دادى سف هب .1

چشا و سخلت دادى ؼجت ث تلشف ول د،اخش ابس سهبت سا داس تب جج

اجبص دس هسد اـب سهبت، وبس ثشدى اط ث لزا. ؼتهمل ،و لجال تحمك بفت اػت

كحح ؼت. اػتوبل پؾ اص ال ؿذى ول،

و ارى سا امب ذان ب دس ههوي مهذ الصهه ؿهشى ـهذ دس كست) دذ ارى .2

اص تلشف تػي هإرى، اص ارى خهؾ سجه فل دادى اص اجبم لجل تاذ ه (ثبؿذ

اص ارى اهال ههإرى اص دهذ سج ارى س پغ اص . اص ايوذتحمك آحبس ارى جلگش

دس كست اداه دادى، تلشف ب تلشف ثپشداصدول اداهث تاذ و دگش ، سج

ؿد هحؼة هب الذام ا خالف ؿش لبى هحهن له، . اهب اص آجب وه اجهبص ثه

هخال پغ اص دادى اجبص ث ثه .دجبل خاذ داؿت، سج اص آى هوىي ؼت آحبس سا ث

وذ ؼجت ث آى هلهضم هه اجبص اػت، ث بفز ؿذكست فول همذ و ث ،دؿه

.كست غشبفز هلف دسآسد ثبس دگش ث تاى صشا مذ بفز سا و

ی تأثیسگراز بس حكم استیران اش شوجهب مؤلفه

هب جهبد هب ث ارى صد ؼجت ث ثشخ اص فبلت گ و ثبى ؿذ، پزشؽ بصهذ وبى

ؼتذ و دس اي حىن تإحشگزاسهذ ب هؤلفالجول اىبسبپزش اػت، اهب غشجبد صج، ف

جبستذ اص: ب هؤلف ؿبذ داش جة هتبثت اص صد سا گؼتشد ب هحذد وذ. اي

بیبن اذن ۀنحو .1

،ارى صد ث ش كست و احهشاص ؿهد و ب صج ثبذ تجي ؿد دس استجبى ثب فبلت

Page 5: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

629 اس سوج یذانبز حکم است یزگذارتأث یها مؤلفه

دس حىن ث كحت اثبح وبف اػت ب تب اگش دس ؿىل خبكه كهست پهزشد، فهل

؟وذ هصج سا اص حذ ثالى ب حشهت خبسد

گه ؿش ثذى ه اثشاص كشی ارى االم سهبت لف اص بحو اهی اػت

دجبل خاذ داؿت، اهب ث (و بصهذ اػتزاى اػتسا )فل صج كحت اثبحتشدذ،

ي حبل ض ثشا حىن ثه كهحت اثبحه كست هو اص لشا احشاص سهبت صد ث

احشاص و ؟ وچي ثش فشمخاذ ثدوبف اػت جبگضي االم سهبت كشی صد

ثب فل و صجه للهذ اجهبم سا بلفت صد سهبت ؿش وبف ثبؿذ، ػىت ذم هخ

ؿوبس آسد؟ اى وبؿف سهبت ث تاى ث ه ،آى سا داسددادى

ت گوبسد مؾ تإحش اجبص االم سههبت وهلت دگش ض و ث تجي آى ثبذ

دس اهي ثبهذ س افبل صج اػت. اص اهي ول، دس كحت اثبحدادى صد ثذ اص اجبم

.ونصه سابت سا ثشسػ

تتج دس سابت ثهبگش اهي اػهت وه ههالن كهحت دس اوهبل جهبد اثبحه دس

فبلت جهبست ساهبت ثهب ب غشجبد ثشا صج، احشاص سههبت ؿهش اػهت ثه

ؿهشى (اص هش شمه وه احهشاص ؿهد )سهبت ؿش و وذ ثبى ه ،وهت و داسد

فل اػت تهب دس اهي ساهبت اص دادى ب ػجت سخلت داؿتي صج دس اجبم كحت

1ول تػي صج ثذى ارى گشفتي اص صد، كست گشفت اػت. گشفتي اجبم

ارى سا امهب ثهذان، دس تحمهك اگهش سػذ و ش ه اهب تزوش اي ىت ض هشس ث

س دس چهي فشهه اي الصم اػت. اص (م غش اص لفشچذ اص ش)آى، اـب اثشاص تإحش

ي حبل احشاص هو سهبت ؿش اـب ا اص شك لشا د، اگشچه اهي احهشاص ؿه

لبثلت اػت پزش ؿش سج فل وبف اػت، چي ار اص بح ثشا كحت اثبح

، هگش اى لهشا ذاسداػتبد ثشا صج له ارى تػهي صد وهشا ثهب ي، اص اـهب ف

هي طبػ الوسا لصرب اى ال تصم تطػب اال »...اهلل )ص(: قبل زسل»ػجداهلل)ع( قبل: ػي اثاى و: . ث1

( ػي ػل )ع( ف حدج 2، ح 94، ثبة 534 :94، د 9441حسي، شخ حس(، هحودثي ) ػبهل« )ثبذ...

(.4، 11، ثبة 219: 23)وبى، د «ب شد... ال وي للد هغ الد ال للوسا هغ »االزثؼوبئ قبل:

Page 6: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

631 3131بهار ، 3، شمارۀ 31های فقهی، دورۀ پژوهش

ثبؿهذ، هخهل حهبو ب ل تحمك اـب االم سهبت صد ؼجت ث فل صج ـب

ب صجه سا ثهب خهد دس ػهفش صهبست الذامهؼتحج اى صد ض وبذ صج ث سص

تحلل دس داـگب ب وبس دس ه اداس ثبؿذ. ثشاذ ب هـق ا ووشا

ثبهذ گفهت: خهش، تاذ هحشص سهبت صد ثبؿذ ب هسد ػىت اى آب هاهب دس

تاى و وذ ثش اهش داللت وخد خد ػىت ث هاى هجهشص وبؿهف آى سا ثه

.ؿوبس آسد خبسج ث

اعتبار اجازه در تصحیح افعال زوجه

چبچه وشدافبل صج، ثبذ سؿي اهب لجل اص ثشسػ اتجبس اجبص دس كحت اثبح

هؼتحج ب غشجبد ش ػفش ب خشد اص هضل تػي صج لجهل فل جبد ش سص

كست ثبل هب حهشام هحمهك ؿهذ هب اص ارى گشفتي اص ؿش اجبم پزشد، چي فل ث

جبست . ثاػتهتلف ثذ اص بح صد ثش ذم كذس اجبص ،حىن ث ثالى ب حشهت

ؿد هحؼة هدگش فل كبدس اص ػ صج اص ش ؿش، فل هس و اص اثتهذا ثه

ثذ جد ذاسد ا و اهىبى تلحی آى ثب اجبص گ ثاػت، ثبل بكحی تحمك بفت

ب تب صهب و هه صد ؼجت ثه الهذام صجه سؿهي ـهذ، ههت آى فهل هض

صد اػت. ش فمب هلك ثش اجبصبهـخق ث تج

آىش اهب ثشسػ ولوبت آبى دس هب ،اذ دىشل ابس ش ئاي هؼ ثبسفمب اهبه دس

ؿد و ثشخ اص س دذ ه دذ و دس اي استجبى، اختالف آسا جد داسد. اص اي ـبى ه

داذ ثشخه دگهش فهل هثذ سا ض وبذ ارى اثتذا، هلحی فل صج فمب اجبص

لئدس هؼه )س(اى و، هحمك ضد آسذ. ث حؼبة ه ثذى ارى سا ثبل ث ا صجه

هتلهف صد و ثذى ارى صد، خد سا اجش غش لشاس داد، كهحت اجهبس سا ثهش اجهبص

خدؽ سا اجش غش ثهشا ،دس كست و صج ثذى ارى صد»فشهبذ: هاػت داؼت

دادى لشاس دذ اي هه ثب حك اػتوتب تبف داؿت ثبؿذ )كحت اجبس( هتلهف ؿش

.(52: 1419ضد، ) «صد خاذ ثد ثش اجبص

اللبلحي، ن ارى ن اجبص سا ثشا كحت وبف ػؼتب دس هبد اهلل وچي آت

Page 7: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

636 اس سوج یذانبز حکم است یزگذارتأث یها مؤلفه

ثهذى ، سا دس اهس و ثب حك اػتوتب صد تبف داسدس اـبى، زس صج اص اي ؛داذ ه

.(229تب: صد كحی ذاؼت اػت )ػؼتب، ث جبصاارى

س دس حىن ثه اذ. اص اي اهب ثشخ دگش اص فمب ول ثذى ارى سا اص اثتذا ثبل داؼت

ضد اي اػت و بش جبست هحمك»اذ: فشهد اذ دوشاخش اؿىبل لئكحت دس هؼ

اجبس ثذى ارى ؿش دس كست ذم هبفبت ثهب حهك اػهتوتب هذم سد صد، كهحی

صشا توىي ؼجت ث صد حهك صد اػهت صى ،اهب اي هلت داسا اؿىبل اػت ،اػت

اجش ؿذى ول وبذ حك صد ن هتلف ثش اساد اػ تاذ ثشخالف اي حك ث و

،اػتوتب ؼت «تاهذ اػهتفب حهك وبهذ ثلى هلك ثد ش صهبى وه ثخاهذ هه

.(83: 5، د 1419، گلپبگب)

ل ػه احتوهبل ئدلل جد وي تفبت دس آسا، ثشخ اص فمهب دس رهل وهي هؼه ث

اص اهذ وهشد هبفبت ثب حك صد ذم هبفبت سا هش جثالى، كحت تفلل اص ج

: 19، د 1413ػهجضاس، ) اهذ اى د لل هشف هبم ثهشد احتوبل ثالى تفلل، ث

80.)

ث ش س دلت ش دس ولوبت فمب ثبگش اي اػت و اهبس هش دس اهي صهه ثهب

چگگ تلس حك اػتوتب صد دس استجبى اػت. صههب، هىهب ثبهذ هحهذد ه

صج ض حذد اختبس آصاد وهل ههي د سؿي ؿد تب دس بحوفت اػتحمبق ص

ؿبس اي حك سا ثشا صد هلهك لهشاس داد هب و جبست دگش ثبذ هلم ؿد د ثؿ

دلل اوت ثشسػه اهي س ث ايؿشا سا دس جل حك اػتوتب لحب وشد اػت. اص

، الصم اػت ثخـ اص پظؾ سا ثه اهي ههه وبسثشد آى دس هجبحج آت ججل اص ئهؼ

اختلبف دن.

تبعیت اذن اش حق استمتبع .2

ن اػت ثب ثشلشاس مذ ىب ، ش ه اص صجي اص حمق خبك ثشخسداس آچ هؼل

. خاذ ؿذداس ب هـخل سا ذ دس ثشاثش آى حمق، بف هؼئلت ؿذ ه

و پغ اص تحمك مذ ىب ثشا صد دس لجبل صج اجبد تشي حم دس اي هبى هن

Page 8: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

632 3131بهار ، 3، شمارۀ 31های فقهی، دورۀ پژوهش

ل اختالف ثي فمب جد ذاسد. اهب ئؿد، حك اػتوتب اص صج اػت دس اي هؼ ه

چگ ،ا و ثش ذ داسد و صج دس لجبل ف ثداي ،آچ هسد اختالف اػت

س هلك دس توبه سهبت ث ي هب و ارى ؿش احشاص اث ؛ثبذ سفتبس وذ

ب ا ثب حك و فبلت ب بصهذ اػتزاى، ثش ا الصم اػت ب تب دس كست فبلت

ل ههت ئبثذ ارى صد دس هؼ اػتوتب صد دس تبف ثبؿذ، اػتزاى اص صد لضم ه

هذ صج ث ارى، مؾ ذاسد. آب حوس ب غجت ؿش ب هؼبفشت ب هشو ا دس بص

حىن لضم ارى ؿش ىؼبى اػت. لجل اص ثشسػ اي ب، تداسد ب دس توبه اي حبل

.ػپغ ث مذ ثشسػ آسا ثپشداصن ثبثن ل، الصم اػت ش فمبى سا دس حذ اهىبى ئهؼ

وجو در آرای فقها جست

و اص اخهتالف آهبى دس گ و ثبى ؿذ ثشسػ ولوبت فمهب دس اهي صهه حهب وبى

ؿهد وه اساد تلس حك اػتوتب ثشا صد اػت. اص ثشخ ولوبت آبى چي ثشداؿت ه

جبست دگش اي حهك ثهشا سص، لت تبه دس لضم ارى اػت. ث صد دس توبم البت ؿجب

دػهتىن س هلك حبثت ثد لضم اػتزاى اص صد، دس توبه هاسد هب صد ث اص ثشخه

خاهذ ثهد، روهش ؿهببى ولوبت و دس تإذ اي ػهخي جول آب اهش تجذ اػت. اص

هشد اگهش »اػت. اـبى دس وتبة ؿشف هجؼى چي گبؿت اػت: (س)ػخي ؿخ ػ

صهشا اػهتوتب اص صجه دس ،تاذ وؼشؽ سا اص ثشى سفتي اص خب هه وهذ ثخاذ ه

پهذس تاذ هب ؿشوت وؼشؽ دس تـ جبص ػت، ثبثشاي هسص حك هشد ا ل ؿجب

،صشا ابهت اص صد اجهت اػهت ،ب هبدس ب فشصذؽ ؿد وه اجهبم اههس دس كهست

)ػه، «س ثبذ اجت ثهش هؼهتحت همهذم گهشدد بدؿذ هجب ب هؼتحت اػت، اص اي

(.331: 4، د 1387

وتبة ؿشف لو دس استجبى ثهب لهضم ارى صد دس ؿش ػخي ؿذ ال دس )س(ؿذ حب

ال اهي اػهت وه سص هؼهتحج ثهذى ارى دس ههسد »فشهبذ: هل دس سص هؼتحج ه

گهشدد غشصج هولن وشات داسد ... اهب دس هسد اي د ارى ؿشى ثد سص همذ وه

(.153: 1418بهل، ) «د هل دس اي حىن ؼت تفبت ثي غجت حوس ص

Page 9: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

633 اس سوج یذانبز حکم است یزگذارتأث یها مؤلفه

دس استجبى ثب حىن ػفش صج ثذى ارى ؿش هوي اؿبس )س(وچي كبحت جاش

اگش صج ثذى ارى صد هؼهبفشت هؼهتحت هب هجهب سد، »ث اي هه فشهد اػت:

ثش صى اهي اػهت گشدد، صشا اص حمق هشد ه ثالخالف ثذى اؿىبل فم ا ػبلي

)جفه، «و ثذى ارى صد هؼبفشت شد، شچذ هبفبت ثب حهك اػهتوتب ذاؿهت ثبؿهذ

.(314: 31تب، د ث

دس حبؿ ثش ش، هوي اؿىبل گشفتي ثه كهحت )س(گلپبگب اهلل آت هبكشفم

ؿهىبل اههب اهي حىهن داسا ا »اجبس دس هؼئل اجش ؿذى صج ثشا غش، فشهد اػهت:

اػ تاذ ثشخالف اي حك ث صشا توىي ؼجت ث صد حك صد اػت صى و ،اػت

ثلىه هلهك ثهد ،اػتوتب ؼت اجش ؿذى ول وبذ حك صد ن هتلف ثش اساد

(.53: 5، د 1419)گلپبگب، « تاذ اػتفب حك وبذ ش صهبى و ثخاذ ه

اػت. اـبى دس )س(اذ، هحمك اساو دس اي صه ػخي ساذاص دگش فمب هبكش و

ؿد اي اػهت وه حهك آچ و اص اخجبس اػتفبد ه»اذ: هؼئل خشد صى اص هضل فشهد

صد ثش صج هحلش دس د حك اػت:

. حك اى ثذى ارى ا اص هضل خبسد ـد، پغ اگش صج سا اص ثهشى سفهتي ه 1

گشدد، شچذ صد ثب اي ه خهد اػهتوتب اص د ؿذى اص هضل ثش ا حشام هوبذ، خبس

ؿد و ذم خشد، ههت داسد صج سا للذ ىشد ثبؿذ، چى اص خجش اػتفبد ه

دلل هشابت حك اػتوتب ؼت. هؼتمال هتلك حك اػت ث

وبذ، ثهش صجه توىهي حك اػتوتب، پغ ش صهبى و صد اساد اػتوتب اص صج .2

(.260: 1414)اساو، « اجت اػت ...

اهذ دس وچي ثشخ اص فمب هبكش، حك اػتوتب صد سا ث ح اػتغشاق داؼهت

حهك »اهذ: سد تمذ جاص سص هؼتحج صى ث ذم هضاحوت ثب حك ؿهش چهي گبؿهت

سص، هـهب ثلىه هؼهتغشق جباػتوتب اص صج فل دائو ؼجت ثه الهبت ؿه

و اص اي ؿهول خهبسد اػهت، ( ب خبف )هبذ ابم بدت ... فشاگش اػت هگش صهبى

س والم هلف وه ثبثشاي دائوب ثي حك صد اجش غش ؿذى تضاحن جد داسد، اص اي

Page 10: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

634 3131بهار ، 3، شمارۀ 31های فقهی، دورۀ پژوهش

(.390: 1417)اؿتبسد، «فشهد دس كست تضاحن ثب حك صد، داسا اؿىبل اػت

گشذ و هتمذذ لضم اػهتزاى اص صد دس همبثل اي ش، آى دػت اص فمب لشاس ه

ب صج، دس توبه هاسد ب اوخش آب ث ههالن هشاهبت اهىبى ه صد اص ثشخ فبلت

حك اػتوتب صد اػت تجذ خبك دس اي هسد جد هذاسد. اص اهي دػهت فمهب هض

سا بم ثشد. اـهبى دس ثحهج لهضم ارى صد دس سص هؼهتحج )س(بحت جاشتاى ك ه

ابت اص ؿش دس اي اهس و هبف اػتوتب ؼت، جث هذاسد. ثهبثشاي »فشهبذ: ه

.«سص صى كحی اػت ل ؿش ا سا وذ، هگش اىه اجوهب ثهش خهالف آى ثبؿهذ

اـبى دس اداه هلت دس فشم ذم فشهبهذ: هبفبت سص هؼتحج صى ثب حهك ؿهش هه

تب چض و هوىي اػت ث اي حىن اؿىبل اسد ػبصد، ي ث جد اجوب ثش خهالف »

اػت، اال دس كست جد اجوب دس هؼئل، حىن ث كهحت سص هخلكهب دس كهست

ثهب حهك صد غجت صد ب اهتب صد اص اػتوتب ب هشوه ا هبهذ آى وه تبسهه

(.131: 17تب، د )جف، ث« ذاسد، خبل اص لت ؼت

اص هالن هبفبت ثهب حهك صد هذم آى دس جوه )س(وچي هشصا هحوذ تم آهل

ا سا ثهشا صجه اخجبس ب اص سص هؼتحج صى ثهذى ارى اخجهبس وه چهي سص

دس »داذ، اػتفبد وشد فشهد اػت: كحی ه ثهي ضد هي ال اي اػت و خجهش له

جفش سا ثش كست هذم هضاحوهت سص صى ثهب اػهتوتب صد اص ا اخجهبس هبه سا ثهش

: 1380)آهله، «كست و اػتوتب صد اص صج ثب سص دس تهضاحن اػهت حوهل وهبن

107.)

صى اص گ اص حىن اتىبف صجه، هؼهئل ثهشى سفهتي ض دس گفت )س(هحمك خ

هضل هالن جاص ذم آى سا تبف داؿتي خشد ذم تبف آى ثب حك اػتوتب داؼت

اگش ثذى ارى صد اص هضل ثشا اتىبف خبسد گهشدد، اتىهبف ا ثبهل » فشهد اػت:

دلل سابت ثؼبس و داللت داسد ثش اى خهشد صى اص ههضل ؿهش، دس گشدد ... ث ه

)خ، «هذت ثبؿذ ف داؿتي ثب حك صد جبض ؼت، هگش اى خشد، وتبكست تب

(.361: 2تب، د ث

»اهذ: ثشخ اص فمب هبكش ض دس اي صه چي گبؿت تاهذ صى داسا ؿهش هه

Page 11: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

635 اس سوج یذانبز حکم است یزگذارتأث یها مؤلفه

شچذ صد ث دس اي وهبس ارى ذهذ. ،خدؽ سا ثشا ؿش دادى، اجش غش لشاس دذ

تاذ خدؽ سا اجش غش و ،و اجش ؿذى ثب حك صد هبفبت داؿت ثبؿذ ثل دس كست

هگش اى ثهذا صد ،لشاس دذ ... دس كست اجش ؿذى ثذى ارى، اجبس كحی ؼت

(.334: 1413الذي، صي« )اجبص دذ

نقد و بسزسی

ثشخه دادى ؿهش ثهشا صى دس اجهبم آچ اص ولوبت فمب دس ههسد لهضم ارى اجهبص

ثهد، صهشا ن گب آبى ؼجت ث حك اػتوتب صد وذ ، هوب ثبىؿذب مل فبلت

ثهذ ا فل و ثب ارى صد ب اجبص فمب دس اػتذالل خد ثشا حىن ث كحت ب اثبح

ههذ هش لهشاس داد س اص صجه سا اػهتحمبق صد دس ثهش ، حاػت كست پزشفت

وهن ل سا ثشسػه ئهؼ الصم اػت ادل ،س لجل اص مذ ثشسػ ولوبت آبى ثدذ. اص اي

دػت آسن تب ثتان اص اي هالن دس داس هالن هسد ش ؿبس سا دس هسد اي حك، ث

ن.و مذ ولوبت فمب اػتفبد

تجهي ثبذدػت آسدى هالن، اثتذا ث گ هسد گفت لئدس پظؾ دس استجبى ثب هؼ

ا، چه ب چى صهبى، هىبى، حوهس غجهت صد اساد اص ش ؿبس، هؤلفو ؿد

اػهتوتب دس جهبست دگهش آهب اساد مؾ داسذ؟ ث اذاص دس جل حك اػتوتب ثشا صد

،صد ث ح ثبلم ؿإ هذ ش ؿبس لشاس گشفت ثه وه صد دس هش صههبى ا گه

س اص صج اػت، خا اهىبى اػتفب اي حك ثشا صد فشان ثبؿذ هىبى هؼتحك ثش

ثبلفل وذ، ب اساد تجش ه «اػتغشاق جو البت»و فمب دس هتى فم اص آى ث خش ب

اهىهبى فلهت د وشاػتوتب اص صج ش صهبى اساد ،)فل( ا هتلك اي حك اػت

اؽ ض هؼش ثد، ثش صج توىي الصم اػت؟ سؿهي اػهت وه دس ثخـ ث اساد تحمك

ػجت جد همتو ب جد ها ؿش ب شف ب ... اهىبى اػتفب اهي فشم دم اگش ث

ب صج سا ذاسد. الجت اي تلهس حك ثشا صد فشان جد، حك هوبت اص فبلت

اساد (هبذ خشد اص هضل)ض هوىي اػت و ؿبس دس ثشخ اص هلبدك صد سا ثه حه

هتلهك حىهن لهشاس داد ثبؿهذ. ،ح ثبلفهل هؼتحج ث ثبلم دس ثشخ دگش هبذ سص

Page 12: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

636 3131بهار ، 3، شمارۀ 31های فقهی، دورۀ پژوهش

دذ، ص و خد سا ثشا ؿش دادى اجبس ه ض دس ثحج اص حىن اجبس )س(هحمك شال

ئدس هؼه جاص ذم جاص اػهت تلهس حهك اػهتوتب هتشتهت داؼهت ل سا ثهش حه

صجت التوب ثـهتش اص تؼهلي داؿهتي تحمك اي اػت و گفت ؿد: لم»فشهبذ: ه

كست هلهك ثهد حبكل اص صجت ث صد ثش اػتوتب ذاسد اگش ثگن اي ػل

،بهذ گفهت اجهبس كهحی ؼهت اؽ تؼلي صد ثش حف همذهبت اػتوتب اػهت، ث الصه

اػتوتب ض ذاؿت ثبؿذ ...اهب اگهش ثگهن تؼهلي صد ثهش اػهتوتب دس شچذ صد اساد

تاهذ كست اػت و لبثلت تحمك اي تؼلي جد داؿت ثبؿذ، دگش اهي تؼهلي وه

سد اص لبثلهت اػهتوتب خهب ،هب كحت اجبس گشدد، صشا ثب اجش غش ؿذى، هحل )صج(

(.455: 1414شال، ) «گشدد ه

هتجبدس ث ري اص ولوبت فمب اي اػهت وه تفهبت ثشداؿهت اص ادله دس اهي صهه،

ؿد وه فمه دس س دذ ه شب هختلف سا دس هبى فمبى پذذ آسد اػت. اص اي

ؿهش سا سص، لضم ارى صد، فشل ثي حوس غجت ا لبئل ؼهت هب دس توهبم ؿهجب

ؿوشد ب حت ا سا هؼتحك اص خهشد وؼهش اص ههضل هؼتحك اػتوتب اص وؼش ثشه

داذ، شچذ ثب اي ، اػتوتب اص صج سا للذ ىشد ثبؿذ فمه دگهش دس توهبم ه

داذ. هاسد ب ثشخ اص آب، توبم هالن سا تبف ثب حك ؿش ه

ادلۀ مسئله

تاى اص لشآى دس هسد چگگ حجت حك اػهتوتب ثهشا صد روهش هتشي دلل و هن

(.223)ثمش: «شئتن ... أ حسحکن فأتا لکن حسث سبؤکن»وشد، آ ؿشف صش اػت:

س ثبذ اي ولوه سا اػت. اص اي «ؤ ؿئتن» ثش «فإتا»ؿبذ هخبل دس آ ؿشف، تشتت

بػش ثشسػ ون.دس لغت تف

هب دس آ ؿشف، ث «ؤ»ؿد و اط اص ثشسػ ولوبت ال لغت چي اػتفبد ه

اذ. هب صهبى داؼت هىبى ب وفت اػت ثشخ ض دس تشوت آ، اي اط سا ث

. اػهت "ؤي" هبؾ: ؤ»گبسد: الشة دس هسد اي اط چي ه هس دس لؼبى اثي

،"را لک أي هي" : "را لک أ": گ لت ه "وهف "ههب ... گب هن ثه

Page 13: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

637 اس سوج یذانبز حکم است یزگذارتأث یها مؤلفه

ههس، )اثهي «"ذلفک لفک کف " : "الحصي تفتح أى لک أ": گ لت ه آذ، ه

(.438: 15، د 1414

ج اص حبلت هىبى اػت. اص ثشا جؼت ؤ»خان: وچي دس هفشدات ساغت ه

هب چگ وجهب اػهت، صهشا ههب هش د سا دسثهش داسد. ث "أ"س گفت ؿذ: اي

فشهبذ: خذاذ هتبل ه )ساغهت « وهف ؤهي، ههي : ؤ (37 وهشاى: )آل فرا لفک أف

(.96: 1412اكفب،

ؿشف سا چهي تشوهت وهشد اػهت: دس آ «ؤ»وچي الجذل ف اشاة المشآى

"ائتها " ث هتلك ؼت ؿشى ه هتووي اػت ػىى هج ثش هىبى شف "أ"»

: أ»خان: ؿت ه دس پ «اػت گب ثه هب ،"کف " ههب ثه هب ،"ؤهي " ههب

جهذالشحن، )كبف هحودثي «اػت، پغ دس آ ثش شف صهبى داللت داسد "هت" هب ث

1418 :464.)

هب ؿذ اػت. الجت ثهب اهي تفهبت وه «هي ؤي»ث هىبى ب «ؤ»دس تفبػش ض اط

: 2تب، د اذ )ػ، ث ثشخ تفبػش وبسثشد اي ولو سا تب دس هب هىبى كحی داؼت

565: 1372؛ جشػ، 223 هىهبسم )اهذ د(. اهب ثشخ دگش هب صهبى سا هض ثه آى افهض

(.40: 1، د 1419؛ ػجضاس، 133: 1421 142: 1374ؿشاص،

"اص اػوبء ؿشى اػهت هبهذ "ؤ" »دس تفؼش الوضاى چي آهذ اػت: دس "هته

وهبس سفته اػهت، هبهذ اهي آه گب دس هسد هىبى ض ث سد وبس ه هسد صهبى ض ث

"اگهش (37 وهشاى: )آل "اللف ػفد هي قبلت را لک أ هسن ب"ؿشف: دس آه "ؤه

اگش دس هب صهبى "اص ش هحل و خاػتذ"هب وبس سد ث ؿشف دس هب هىبى ث

خاذ ثد دس هش كهست داسا اهالق "دس ش صهبى و ثخاذ"هب وبس سد ث ث

ؿد فل اهش ض همذ ؿذ اػت اي االق ثبج ه "شئتن"لو اػت هخلكب و ث و

داللت ثش جة ذاؿت ثبؿذ، صهشا ،"حسحکن فأتا" فشهبذ: دس ػخي خذاذ هتبل و ه

(.213: 2، د 1374)جبجب، «هبػت جة فل ثب اسجب آى ث اختبس هىلف ث

االله خاهذ ثهد، هىبى ثبؿذ ب صهبى ب ش د، آچ ههن «ؤ»ش س، هب ث

Page 14: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

638 3131بهار ، 3، شمارۀ 31های فقهی، دورۀ پژوهش

ؿشف، اتبى صج ثش هـهت اػت و دس هب اي ولو جد داسد ض اى دس آ

فل ؼجت ثه ش صهبى ش هىبى و صد، اساد خاػت فل صد هتشتت اػت،

جه ثهشا ا جهبض اػهت اص هش ؿهش، س اص ص اػتوتب اص صج داؿت ثبؿذ، ثش

غش اص صهبى ب هىب و ؿشب هوه ) فلت ثخـذى ث اي حك، ث صهبم ب هىبى خبك

ؿشف دس كذد ثبى اي هلت اػت وه ههالن جبست دگش آ اختلبف ذاسد. ث (اػت

تاذ فلت بثهذ و دس ش صهبى ب هىبى ه خواهد بودصد دس اػتفب اي حك، اساد

اػهتوتب اص صجه ل جد ذاسد. لزا اگش دس هسد صد، ثبلفل، اسادئتجذ دس اي هؼ

سدسا ذاؿت ب تحمك فلت ثخـذى ث اساد ثشا ا هؼش جد، الت ثش صج هذا

جهبم دس اي فشم ثهشا صجه، اهىهبى ا پغتوىي هتج صج ؼت. شتىلف اص

فشان اػت دس چي ههاسد اػهتزاى اص ،توىي استجب ذاسد فل و ثب فدادى

بثذ. صد لضم و

الجت آه داللهت داسد وه صجه ثبهذ دس هش صههبى هب هىهب وه اهىهبى تحمهك

ثخـ ث اساد ثشا صد جد داسد، حبهش دس دػتشع ثبؿذ تب ثتاذ ؼهجت ثه فلت

ثخـه ثه س دس كست حوس صد دس هىب و اهىهبى تحمهك . اص ايوذد توىي ص

آى هحل الصم اػت، شچذ صد، ثش صج ض حوس دس ،اػتوتب ثشا ا جد داسد اساد

ثخـه صشا دس كست ذم حوس صج، اهىبى فلت ،اػتوتب ذاؿت ثبؿذ ثبلفل اساد

جبست دگش دس اي فشم، صجه لهت هذم اهىهبى ؼت ثث اساد ثشا صد فشان

تحمك اساد دس صد اػت.

ههالن ثهدى اساد )اى ؿبذ هؤذ ثش اهي هلهت دگش و دس اي استجبى ث آ

ؼبء اػت و خذاذ هتهبل دس هجبسو رل اص ػس ؿشف ، آؿد ههش (فل صد

ازفسي فؼظفي شفشي تخبفى الالت ...»فشهبذ: هسد خف ـص صبى ه فف

.(34: )ؼهبء «کجفسا ػلفب کبى الل إى سجال ػلي تجغا فال أطؼکن فإى اضسثي الوضبرغ

جش هشة ثش خف ـص صج هتشتت ؿذ ثذ اػت و ،صشا دس اي آ ه

خهد فلهت ثخـهذ اال دس و صد ثخاهذ ثه اساد خاذ ثدتحمك ـص دس فشه

Page 15: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

639 اس سوج یذانبز حکم است یزگذارتأث یها مؤلفه

هبػت. فشه و اهىبى اػتفب اي حك ثشا صد جد ذاسد، ـص ض ث

فله صد سوهى ؿهد. هب سا ث هالن ثدى اساد ؿبذدلت تإهل دس سابت ض

ثه مهل اص ()هحوذثي هؼلن اص اهبم ثهبلش تاى ث كحح اى و دس اي صه ه ث

»: دوشاػتبد (ف)پبهجش اوشم ػفي هحوفد أحودثي ػي أصحبثب هي هحودثي ؼقة ػي ػد

اهفسأ رفب قفبل: السالم ػل رؼفس أث ػي هسلن ثي هحود ػي ػط ثي هبلک ػي هحجة اثي

تطؼف أى لب فقبل الوسأ ػل الصد حق هب الل زسل ب فقبلت صل اهلل ػل آل الج إل

.(507: 1365)ول، «قتت ظس ػل کبت إى ب فس توؼ لب ... تؼص لب

دس اي والم سا، حوشت دس همبم تإوذ لضم هشابت حك صد، صجه سا اص هذم

ه ،توىي دس حذالل ؿشا و اهىبى فلت ثخـذى ث اساد ثشا صد هؼهش اػهت

فله صد ي سات س داسد و هالن دس حك اػهتوتب، اساد جبست دگش ا ذ. ثو ه

وه هوبهت دس فشهه چهشا ،هب خاذ ثهد كست، هوبت ث صشا دس غش اي ،اػت

س دس هش ؿهشاي خهد سا فلهت ثخـهذ، اص اهي هتلس اػت و صد ثخاهذ اساد

داؿت ثبؿذ، توىي ثش صج الصم اػت.هلت و اي اساد، اهىبى تحمك فلت بفتي

صد سا دس وه ؿهبس، اساد ؿد ههلم ،ثب تج ث آچ اص آبت سابت گزؿت

ح تحمك ثبلفل ث اػتفب حك اػتوتب، ث فله لحهب كهست اساد جبست دگش ثه

ك خهبسج اساد ا و ش صهبى هىبى و صد ثخاذ اهىهبى تحمه گ ث وشد اػت،

ثشا ا جد داؿت ثبؿذ، هشابت حك ا اص جبت صج لضم بثهذ اهي ههالن دس هه

.داسدجشبى اذ( هى ؿذو دس سابت ث ارى صد )توبه افبل صج

،آهذ دػت وچي ثب تج ث هالن ث پبػخ ث پشػؾ پـي ض سؿي هه د وه ؿه

ثبل حشام ؼت، ثلى ثالى ،اثتذا ثذى ارى كست پزشدفل صج دس كست و

صد دس اػهتوتب اص صجه هتشتهت اػهت. حشهت ثش اهىبى تحمهك فلهت هبفتي اساد

هب بؿذفل تػي صج، چي اهىب ثشا صد فشان جدادى ثبثشاي اگش دس صهبى اجبم

الحهك وه اجهبص )خهد فلهت ثخـهذ اگش فشان ثد، صد خاػت اػت و ثه اساد

دس اداه ض ثب لحهب اػتفل صج كحی هجب (تاذ وبؿف اص ذم اساد ثبؿذ ه

Page 16: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

641 3131بهار ، 3، شمارۀ 31های فقهی، دورۀ پژوهش

اهب اگهش ؛بثذ فل، اػتزاى اص صد لضم ه اهىبى تحمك جد اساد ،اي د ؿشى

دػهتشع جهدى دس جهد صد هؼتذ ث اي اهىبى فشان ثد فلت پذا ىشدى اساد

و اهىبى تلهحی آى جهد اػت وؼش ثد اػت، هشتىت فل حشام ب ثبل ؿذ

هگش اى اجبص ؛ذاسد حؼهبة الحك صد سا وبؿف اص اػمبى حهك خهد دس آى صههبى ثه

آسن.

ؿببى روش اػت هالو و ثبى ؿهذ ثهب وهالم ثشخه اص فمهب تإهذ . هحمهك ؿهد هه

ص و خد سا ثشا ؿهش گ اص كحت ذم كحت اجبس دس هوي گفت س()اكفب

دادى اجش غش لشاس داد، كس هختلف سا ثشا حك اػتوتب صد ث تلش وـهذ اػهت.

ح ثبلم ب ث اـبى هوي سد تلس اي حك ثشا صد ث حه اػهتغشاق جبست دگش ثه

ث هشس ثدى بدسػت اهي فهشم وه ثگهن صد ثب تج »: فشهبذ هجو البت

سص اػت، بچبس تلس حهك اػهتوتب ثهشا صد اص هؼتحك اػتوتب دس توبه البت ؿجب

. حك اػتوتب 2 ؛. حك اػتوتب هختق ث صهبى هي اػت1 :ى اص اي كس خبسد ؼت

ػتوتب صهب ثهشا صد . حك ا3 ؛كست بهي ثشا صد حبثت اػت دس فشد اص صهبى ث

اػتوتب وذ ) اي حك هلك ثهش اساد ح اجت هلك اساد گشدد و صد ث ه هحمك

4 ؛صد اػت( . حك اػتوتب صهب ثشا صد هحمهك هه حه اجهت گهشدد وه صد ثه

اػهتوتب اص بحه اػتوتب وذ ) تحمك اي حك، هـشى ث تحمهك اساد هـشى اساد

الجته بتهب ،كست ول دس ههي حبثهت اػهت . حك اػتوتب ثشا صد ث5 ؛(د اػتص

.(183: 1409اكفب، )...« دػت صد اػت اختبس هتي وشدى ول دس ه هلذاق ث

،ػپغ اـبى دس ثبى لت ثالى توبه كس كهست وله دس ههي غش اص تلس ثه

:اذ فشهد

فشم ثبل اػت. اهب ثالى فشم ال اص اي جت اػت و ثم ،غش اص فشم آخش»

، صهبى هاػتوتب ثشا صد، ؿشب شفب جهت هحهبل ذاسد ثهالى فهشم دم ثه

ثدى مل هلىت هشدد اػت فشم ػم چبسم ن ثذي جت ثبل اػت وه حهك

اػتوتب داؿت ثبؿهذ هب ه، ثهبثشاي خا صد اساد ،اػتوتب ثشا صد ؿشب حبثت اػت

صد ؼت ض حجت اي حك، هـهشى حجت حك اػتوتب هتلف ثش خاػت اساد

Page 17: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

646 اس سوج یذانبز حکم است یزگذارتأث یها مؤلفه

گشدد، ثلى صد آى حم و ؿشب ثشاؾ حبثت اػهت سا صد و همذ ث خاػت اساد

وبس ه ث سد چهبسم، گشد. ثب تج ث ثالى ػبش فشم احلبس فهشم كهحی دس هه

،تبف خاذ ثهد ،اجش وشدى صى جت سهب اػ دگش ثي حك اػتوتب حك غش ث

كست وله ح ول دس هي اػت ) حك اػتوتب ث صشا اػتحمبق دس ش د هسد ث

تاذ اي حهك وله سا دس هه هلهذاق ثشا صد حبثت اػت صد ش صهبى ثخاذ ه

)وبى(. الجت اـبى هتمذ اػت و الت دس تي، دس ...« (ي ثخـذتهـخق اص صهبى،

اختبس صد لشاس داسد.

گ اص حىن اي هؼئل، آى سا هتفش ثهش چگهگ دس گفت )س(وچي هحمك شال

حه اهالق لهشاس داد تلس حك اػتوتب داؼت ذم كحت سا الصه تلس اي حك ث

گ تلس تـىه ه ت دس اياػت، اهب دس ب اص آجهب وه حهك »فشهبهذ: وذ هه

اػتوتب، ث اي د كست لبثل تلس اػت، ثحج دس اي خاذ ثد وه تؼهلي صد ثهش

گن: جهت صجهت وبهذ ه اص اي د كست اػت. دس پبػخ ه اي حك ث وذام

حه هلهك ثبؿهذ الصهه هلهك ثهدى آى هلىت شفب چي التوب داسد و اي تؼلي ث

كحی جدى اجبس ثذى ارى ؿش اػت، الجت اگش دس هلك ثدى اي ػل ؿه ىن

، تؼلي ثش اػهتوتب دس هشف ؿد هاػ لم صجت حبثت ثگن بت چض و ث

گه هي ثخـ ث اهي حهك( الصهه ا لبثلت هحل اػت ) دس كست اهىبى فلت

« تلس حك اػتوتب، اي اػت و ثگن حجت اهي حهك ههب اص كهحت اجهبس ؼهت

(.456: 1414)شال،

اسببة اذن ازتفبع .3

دس ثحج اص هبت ارى، ثشخ لبئل ث امب ثدى ارى ؼتذ ثشخ دگش ارى سا تب ه

فهل تلهشف وه احهشؽ اثبحه داهذ هس ؿبدت اوبذ الش ،فل حمل داسا احش

صهشا خاهذ ثهد، دگش اػت. پزشؽ ش ه اص اي د ش دس اي ثحج ض تإحشگزاس

ه دادى اجبم ثشاپغ اص ارى دادى ث صج تاذ ودگش صد ،اگش ارى سا امب ثذان

تاهذ هه صد اهب دس فشم دم، .ول جبد ب فبلت غشجبد، اص ارى خد سج وذ

Page 18: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

642 3131بهار ، 3، شمارۀ 31های فقهی، دورۀ پژوهش

س صجه پهغ اص سجه ؿهش اص ، اص ايوذدس ش صهبى و ثخاذ اص ارى خد سج

وه ؼهجت ثه جهبد شده گ هه لهشاس اؽ هذ دگش ثهش ف اػت، ار و داد

فهل جهبد ثبؿهذ، دادى غشجبد ثدى ول هتفبت اػت. اگهش صجه دس حهبل اجهبم

، ثلى ثالى هجت دؿ و، فل جبد ا ثبل اػت ار و داد هجشد سج ؿش اص ث

خهد سا ذ ثخاذ اسادآكذد اػتوتب اص صج ثش اگش صد دس صد اػت، ثش اساد

فهل جهبد ثهشا صجه دگش اهىبى اداه بثذ هفلت ثخـذ، توىي ثش صج لضم

ت ك ثشا صد هؼش جد، كحت فهل صجه ثه له جد ذاسد. اهب اگش اػتفب اي ح

و گبم سج، فل صج فل غشجبد ش ػهفش خد ثبل اػت. وچي دس كست

خهد سا دس ،و دس الي فشكت هوىهي ؿد هثبؿذ، ثب جد وي ؿشى، ثش صج الصم

ذ.وفشان اهىبى فلت ثخـذى ث اساد سا ثشا ا ذدػتشع صد لشاس د

و اگش ؿش ؼجت ثه اجهبم د وشهش تاى هاهب دس فشم استفب ارى، اي ػؤال سا

ث وؼش خؾ ارى دذ (و بصهذ اػتزاى اص صد اػت)اص اوبل صج ولدادى

وؼش خد ساهخل اى ،استفب ارى حبدث ؿد هجت، ػجج ولاجبم پزشفتي پؾ اص

؟خشدذ، آب ارى ا ثبل اػت ب ثبئي الق

. آبى ثي هسد وه ؿهش ثه دؿ و ارى هزوس ثبل ههتمذذ صهفمب دس اي

اذ دس كست دم وؼش خؾ ارى داد ثب هسد و وبلت داد اػت، فشق لبئل ؿذ

؛ همهذع 409: 27ب، دت )جف، ث داذ وبلت سا ثبل تلشف صج سا كحی بفز ه

)س((. كبحت جاش559: 1403، لاسدث داهذ لت اي اهش سا صال كفت صجت هه

االل دس كست ثبصگـت اي كفت ض اهىبى د ارى جد هذاسد حت ل ذفشهب ه

(.263: 24تب، د )جف، ث

. الهه وهذ ههش هه هض ل سا دس هجحج ارى ههال ثه جهذ خهؾ ئفمب ش اي هؼ

اگش هال ث جذ خهؾ ارى دهذ وه ثه تجهبست ثپهشداصد، دس : »ؼذ دس لاذ ه )س(حل

دس ثالى ارى د ش هجد اػت ش الشة آى اػهت وه ارى ،ا فشاس وذ ثذ و كست

ش ثفشؿهذ، خؾ سا آصاد وذ هب آى سا ثه دگه . وچي دس هسد و هال ثذاػتثبل

(.351: 1413)اله حل، «وي د لل جبس اػت ش ساجی ثالى ارى اػت

Page 19: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

643 اس سوج یذانبز حکم است یزگذارتأث یها مؤلفه

ل هجت وشد اػت و آب ئدس ؿش لاذ، د ش فق سا ثش اي هؼ )س(فخشالوحممي

اص هلبدك وبلت حمم اػت ب ارى كهشف. اگهش آى سا ارى ،هإرى ثدى ثذ دس تجبست

صشا ارى تبث هلىت اػت هلىت ؼهجت ،ؿد ه هاسد ثبل گ ياكشف ثذان، دس

(.336: 1387فخش الوحممي، اػت ) ؿذل ئث جذ صا

الجت ؿبذ اي ؿج ث ري ثشػذ و دس اي هاسد ثب اهىبى اػتلحبة ثمب ارى، دلل

و اسوبى اػتلهحبة دس اجهب تهبم دؿ هثش ثالى جد ذاسد، اهب ثب اذو تإهل سؿي

ؼت، صشا ثمب هه ب ث تجش هحمك خشاػب، اتحبد لو هتم لوه هـهىو

(. اص اي گزؿهت صههب دس 436: 1424اص جج هه هحول هحمك ؼت )خشاػب،

اي هسد دگهش و هحل ارى وچبى ثبل ثبؿذ، اهب دس بثذ هثمب ارى، ؿه تشدذ سا

صج جد ذاسد تب ث ارى ا دس اجبم دادى فل بص ثبؿذ.

. نوع عقد اشدواج4

و ثبذ دس ثحج لضم ارى صد ثشسػ ؿد اي اػت و آب ههى ثهدى ا هؤلفآخشي

كست مذ دائهن كحت اثبح افبل صج ث ارى صد، دس كست اػت و صجت ث

؟دؿ هثبؿذ ب ؿبهل مذ هلت ن تحمك پزشفت

و دس اي صه تفبت ههبى صجه دائهن ؿد هاص والم ثشخ فمب چي ثشداؿت

صج دائهن هلهت، تهب دس چهذ و اذ دهلت جد ذاسد، صشا اي فمب تلشی وش

(.32: 1359 الغب، )وبؿف ؿد وحىن ثب ىذگش تفبت داسذ و ؿبهل لضم اػتزاى

ثشخ دگش هتمذذ و اػتوبل صج دس صج هلهت هب ثه اكهال همه، ثه

احتوبل ل هجبص اػت دس گبم االق، اص اي لف، صج هلت ث ري تجهبدس هذاسد

هتمذ اػت صجه )س((. كبحت سبم592تب: ، هجبذ، ث187: 13، د 1418جبجب، )

ثش آى تاى واالل دس سابت آهذ دس ال هؼتإجش اػت، لزا لس و هلت وبى

(. پغ اي فمبى اص ساهبت وه دس 165: 5، د 1418)جبجب، صج االق وشد متبحم

.وذ هوبس سفت اػت، احىبم اختلبك صج دائن سا اػتجبى آى لف صج ث

تمذذ كشف اختالف وؼش دائن هلهت دس ه )س(اهب ثشخ دگش هبذ هحمك خ

Page 20: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

644 3131بهار ، 3، شمارۀ 31های فقهی، دورۀ پژوهش

. هحمهك ههزوس دس اهي ؿهد وه احىبم، ػجت اختلبف پذا وشدى صج ث صج دائن

هلهت دس ثوه اص احىهبم، هجهت دائهن هجشد اخهتالف وؼهش »گبسد: استجبى ه

اختلبف پذا وذ، صشا وؼش هلت ض حممتهب وؼهش دائنو صج ث صج گشدد و

اهالق جد هذاسد هض دائناػت، ثبثشاي دلل ثشا ادب الشاف وؼش ث وؼش

(.378: 1تب، د )خ، ث «وؼش ثش وؼش هلت ض اص ثبة هجبص ؼت

جهبى ثهب هـهإ دس ؿش تحششالػهل دس است )س(ىشاوچي هحمك هبكش، فبهل ل

:ذفشهب هادب ذم ؿول ثشخ احىبم ؼجت ث صج هلت

ثشخ احىبم ؼجت ث صج هلت اي اػت و صج هلت ؿول ذم ادب هـإ»

، ش ث اى صج هلت وؼش اجشؿذ ثهشا اػهتوتب ؿد وصج هحؼة متبحم

ه هي ثه اػهتوتتمن فوهب ": ذفشهب هو اي ػخي، والم خذاذ هتبل اػت ذهؤاػت

صشا دس آ ؿشف اص هش ث اجشت تجش ؿذ اػت و س دس اجبس "ؤمجسي فأتمي

اجش ثدى صج هلت داسد دس سابت ض دس هسد صج هلت وهي تجهش ه

(.446: 1418ا، )فبهل لىش« آهذ اػت "هؼتإجشات ي"

ههسد پهزشؽ هـهإ اهب اهي »: ذفشهب هداؼت اػت بؿذ اـبى اي هـإ سا دفب

هثش وؼش هلت، االل هجبص اػت هؤذ اي هلهت هؼتإجشؼت، صشا االق وشدى

ه وتهبة اهذ وهشد ال ثش اى توبه فمب اص احىبم صج هلت دس وتبة ىب ثحج

اصداد هلت اجبس ثد، ثبذ دس لف مهذ اص ولوه اجهبس الباي اػت و اگش هاجبس

)وبى(.« وذ وثب اى اهی اػت چي االل وفبت ؿذ هاػتفبد

ثب تج ث آچ اص ولوبت فمب دس استجبى ثب كهحت اػهتوبل حممه لفه صجه دس

لىي ،و لضم ارى صد ث وؼش دائن اختلبف ذاسد ؿد ههلت گزؿت، هلم صج

دس ثشخ اص افبل وؼش هلت دس كهست تج ث اي ىت هشس اػت و ارى ؿش

.و همتو ارى هجد ثبؿذ بثذ هلضم هاى وه ارى دس خهشد اص ههضل صههب ثه

دس هضل ؿش اػت، خق ؿذ هشست داسد و صج ل ث همذاس صهب و دس مذ هـ

ػىت داؿت ثبؿذ.

Page 21: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

645 اس سوج یذانبز حکم است یزگذارتأث یها مؤلفه

گیسی نتیجه

ب جهبد گ و ثبى ؿذ پزشؽ بصهذ ث ارى صد ؼجت ث ثشخ اص فبلت وبى

دس اهي ؿهبذ ؼهتذ وه ب هؤلفؼت، اهب ؿذ الجول اىبس ب غشجبد صج، ف

ذ. اهي وه ص صد سا گؼهتشد هب هحهذد جهة هتبثهت ا داش بؿذحىن تإحشگزاس ث

جبستذ اص: ب هؤلف

اص ،ي حهبل ثبؿهذ كهست ههو اص لهشا احشاص سهبت صد ثاگش .ثبى ارى ح

ؿد و اي همذاس ثشا حىن ث كحت اثبح وبف اػت، صهشا سابت چي اػتفبد ه

هؼتفبد اص سابت اي اػهت وه خاذ ثدهالن كحت اثبح، احشاص سهبت ؿش

ؿشى كحت ب ػجت سخلت داؿهتي صجه (اص ش شم و احشاص ؿد)سهبت ؿش

سههبت صد اص شهك ػهىت هذم هخبلفهت احهشاص . الجته فل اػتدادى دس اجبم

تهاى وه وذ ثش اهش داللت وخد خد د، صشا ػىت ثؿ و هاى آى سا ثه

.ؿوبس آسد وبؿف خبسج ث هجشص

وه ؿهذ هلم ،تج ث آچ اص آبت سابت گزؿتثب .تجت ارى اص حك اػتوتب

ؿبس، اساد صد سا دس اػتفب حك اػهتوتب، ثه جهبست دگهش حه تحمهك ثبلفهل ثه

ا و ش صهبى هىهبى وه صد ثخاهذ گ ث وشد اػت،فل لحب كست اساد ث

اهىبى تحمك خبسج اساد ثشا ا جد داؿت ثبؿذ، هشابت حك ا اص جبت صج لهضم

لبثهل ههى ؿهذ( و دس سابت ثه ارى صد )بثذ اي هالن دس توبه افبل صج ه

جشبى اػت.

پهغ اص ارى دادى ثه تاهذ وه ش صد اگش ارى سا امب ثهذان دگه .استفب اػجبة ارى

اهب دس ؛ه ول جبد ب فبلت غشجبد، اص ارى خد سج وذدادى اجبم ثشاصج

دس ش تاذ هن، صد وول حمل وبذ الشاس ؿبدت هحؼة و ارى سا كست

ؿهش اص اره وه س صج پغ اص سج ذ، اص ايوصهبى و ثخاذ اص ارى خد سج

و ؼجت ث جبد غشجهبد ثهدى شدگ هلشاس اؽ ذدگش ثش فاػت، داد

ول هتفبت اػت.

Page 22: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

646 3131بهار ، 3، شمارۀ 31های فقهی، دورۀ پژوهش

هى ثدى كحت اثبح افبل صج ث ارى صد تهب دس كهست . مذ اصداد

ن كست مذ دائن تحمك پزشفت ثبؿذ، ثلىه ؿهبهل مهذ هلهت ه ؼت و صجت ث

اي اػهت وه دس اهي صهه ؿد هؿد لل حك و اص والم اوخش فمب ض ثشداؿت ه

تفبت هبى صج دائن هلت جد ذاسد.

Page 23: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

647 اس سوج یذانبز حکم است یزگذارتأث یها مؤلفه

منببع

لشآى وشن.

هصجبح الفد فف شفسح ػفس (. 1380آهل، هشصا هحوذ تم ) .1 ، تهشاى: 9د ، الفحق

اتـبسات هؤلف.

، ثشت: داسكبدس.15 14د ، لسبى الؼسة(. ه1414)ثي هىشم هس، هحوذ اثي .2

لهن: ،9د ،هزوفغ الفبئفد الجسفبى (. هه 1403احوهذثي هحوهذ ) ، همهذع( ) لاسدث .3

هذسػي. اتـبسات جبه

ه(. 1413اساو، ؿخ هحوذ ل ) .4 دس ، لهن: هؤػؼه زسبلتبى ف االزث فق الصرف

سا حك.

الـش. للجب داساألػ، تشاى: 21د ، هدازک الؼس (.ه1417پب ) اؿتبسد، ل .5

، ثهشت: الوففساا فف یسفت القفسآى (.ه1412ثي هحوذ ) ساغت(، حؼي) اكفب .6

اتـبسات داساللن.

هذسػي. لن: اتـبسات جبه ،االربزه(. 1409اكفب، هحوذ حؼي ) .7

اتـبسات هحمك.لن: ،2د ، حبش ثس هکبست(. ه1418) --------------- .8

جب ؿخ ان. گشواتـبسات لن: ،3د ، هکبست (.ه1415البس، هشتو ) .9

هذسػي. جبهاتـبسات لن: ،2د ، قاػد االحکبم (.ه1413ثي ػف ) حل، حؼي .10

اتـهبسات ، لهن: 2د ،الفائفد ضفبح ا (.1387فخشالوحممي(، هحوذثي حؼهي ) ) حل .11

.بىلاػوب هؤػؼ

ب. جب: ث ث 2د ، الؼبي الفقتب(. حؼ، جذالفتب )ث .12

هذسػي. لن: اتـبسات جبه ،کفب االصل(. ه1424خشاػب، هحوذ وبن ) .13

تهن ـهش ػؼه ؤه اتـبسات :جب ث ،2د ، وتبة الجتب(. اهلل )ث خو، ػذ س .14

.)س(اهبم خو آحبس

ب. جب: ث ث ،2د ، هؼتود ػس الحقتب(. خ، ػذ اثالمبػن )ث .15

Page 24: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

648 3131بهار ، 3، شمارۀ 31های فقهی، دورۀ پژوهش

ب. ث جب: ث ،2د ، الوستد ف شسح ػس الحقتب(. )ث -------------- .16

ب. ث :جب ، ثاالربزتب(. اهلل )ث سؿت، هشصا حجت .17

لهن: اتـهبسات ػهذ جهاد ،2د ، کلو التق(. ه1413الذي، ؿخ هحوذ اهي ) صي .18

دا.

اتـهبسات دفتهش لهن: ،19د ، هفرة االحکفبم (. هه 1413ػجضاس، ػذ جهذاالل ) .19

اهلل ػجضاس. آت

،1د ، اسؿهبد االرهبى یله تفؼهش المهشآى (.هه 1419اهلل ) ػجضاس، هحوذثي حجهت .20

.للوجبت اتـبسات داسالتبسفثشت:

ثهشت: ،2د ، الزفدل فف اػفساة القفسآى (. هه 1418كبف هحودثي جهذالشحن ) .21

اتـبسات داسالشؿذ.

الجت. اتـبسات آل لن: ،13 5د ، زبض الوسبئل(. ه1418جبجب، ػذ ل ) .22

لهن: اتـهبسات ،2د ، القفسآى تفسفس ف الوصاى(. 1374ػذ هحوذ حؼي ) جبجب، .23

هذسػي. جبه

اتـهبسات لهن: ،2د ، القفسآى تفسفس ف الجبى هزوغ(. 1372ثي حؼي ) فول جشػ، .24

بكش خؼش.

التجفبى تهب(. ػ، هحوذثي حؼي )ث .25 ، ثهشت: اتـهبسات 2د ، القفسآى تفسفس فف

تشاث شث.الحبء الداسا

26. --------------- (1387 .) تههشاى: الوىتجهه ،4د ، الوجسففف ففف فقفف االهبهفف

الوشتو.

(. هه 1418) ؿذ حهب( ) يالذ بهل، صي .27 ، لهن: اتـهبسات دفتهش 1د ، زضف الجف

تجلغبت اػاله.

.(هه 1409ؿهخ حهش(، هحوهذثي حؼهي ) ) بهل .28 ، لهن: 23 10، د سفبئل الشفؼ

.الجت آلاتـبسات

هذسػي. لن: اتـبسات جبه ،5د ، شسح تجصس الوتؼلوي ه(.1414شال، آلب هبء ) .29

Page 25: جوسساناذیتسامکحزبراذگزیثأتیاههفلؤم · هشبجا و نذا توبفت تÍبههس ÉذÂÂو¿بÎث Æو تÈج ÀÍا صا[ Åصبجا Ã ¿را«

649 اس سوج یذانبز حکم است یزگذارتأث یها مؤلفه

اتـهبسات داسالتهبسف ثهشت: ،1د ، کتفبة الحفذ (. ه1418فبهل لىشا، هحوذ ) .30

للوجبت.

اتـبسات داسالىتت االػاله.تشاى: ،3د ، قبهس (.ه1412لشـ، ل اوجش ) .31

(. 1359الغب، هحوذ حؼهي ) وبؿف .32 جهف: اتـهبسات الوىتجه ،2د ، تحسفس الوزلف

الوشتو.

االػاله.، تشاى: اتـبسات داسالىتت 5د ، کبف .(1365ول، هحوذثي مة ) .33

ب. ث :جب ، ثالوبلتب(. هجبذ، ػذ هحوذ )ث .34

تهشاى: اتـهبسات ،4د ، التحقق ف کلوب القسآى الکسن(. ه1402هلف، حؼي ) .35

هشوض الىتبة للتشجو الـش.

تشاى: اتـبسات داسالىتت االػاله. ،2د ، تفسس و(. 1374هىبسم ؿشاص، بكش ) .36

، لهن: اتـهبسات 2د ، اهلل الوصل االهخل ف تفسس کتبة(. ه1421) -------------- .37

اهبم ل)(.هذسػ

، 31 27 24د ، راس الکالم ف شسح شفساغ االسفالم تب(. جف، هحوذ حؼي )ث .38

داساالحبء التشاث شث. ثشت: اتـبسات

لهن: اتـهبسات جبهه ،5د ، ػس الحق هحش(. هه 1419ضد، ػذ هحوذ وبن ) .39

هذسػي.