5 ... طی چهار دهه گذشتهاجتماعی رفاهگیری شاخص اندازه

مجله اقتصادی 5 -28 ، صفحات1393، مرداد و شهریور 6 و 5های شماره

دهه گذشته چهار طی اجتماعی رفاهشاخص گیری اندازه

کشور مناطق شهری در

اسالمی…سیف ا ارشد اقتصاد کارشناس

seifallaheslami@yahoo.com دهد نشان میدر مناطق شهری کشور )1356-1392(های سالطی اجتماعی رفاهشاخص بررسی دست آمده از هنتایج ب

ـال 5/106 و باالترین رقم این شاخص با 1366 واحد در سال 3/61ترین رقم این شاخص با پایینکه 1386 واحد در سـاطق شـهری کـشور جینی وجود کاهش قابل مالحظه ضریب ، با 1386از پس های سالدر . وقوع پیوسته است هب در منـای طی سال اجتماعی شاخص رفاه ) 1389بجز سال ( های واقعی خانوارها هزینهمتوسط خ رشد دلیل منفی شدن نر هب ه واحد رسیده که کمتـر 7/86 به 1392رقم این شاخص در سال .توجهی مواجه شده است با کاهش قابل ) 1392-1387(

ـاس .باشـد مـی 1381سال اجتماعی در شاخص رفاه از رقم ـنجم توسـعه، در برنامـه درف طراحـی شـده اهـد ابراس پ درصدی تولیـد 8نرخ رشد حداقل ماعی تاج رفاهشاخص برای رسیدن به افزایش باالیی از مجموعه امور اقتصادی زیر

که شاخص طوری ه دهک باال و پایین درآمدی ب 2کاهش فاصله ناخالص داخلی و در بخش گسترش عدالت اجتماعی دهد کـه عمل آمده نشان می های به بررسی .بینی شده است پیش کاهش یابد 35/0 به بایست میجینی در کشور ضریب

ـاهش همراه درصدی به 8دستیابی همزمان به اهداف نرخ رشد اقتصادی ـاهش و 35/0 بـه جینـی ضـریب ک دیگـر ک دهاوخنپذیر امکان 1393پنجم برنامه های سال گروه باال و پایین درآمدی طی 2های توزیع درآمد نظیر فاصله شاخص

ششم توسعه اقتصادی کـشور ایـن موضـوع گردد در ترسیم اهداف اقتصادی برای تنظیم برنامه پیشنهاد می بنابراین ،بودـاالیی از همراه کاهش ضریب که دستیابی به نرخ رشد اقتصادی باال به نظر قرار گیرد مد جینی برای رسیدن به افزایش ب

.اجه خواهد شدماعی با مشکالتی مواجت رفاهشاخص

ینـی، نـرخ رشـد اقتـصادی، ج فقـر، ضـریب اجتماعی، توزیع درآمد، خط شاخص رفاه :های کلیدی اژهو

.برنامه ششم توسعه اقتصادی مقدمه. 1

پذیرش کـشورها در مورد های های حمایتی یکی از سیاست سیاست اجرای، اجتماعی رفاه افزایش جهت )هـا یارانـه (هـای انتقـالی پرداخـت ری هـای مهـم برقـرا اسـت، از هـدف اقتـصادی هر سـطحی از توسـعه

برقـراری عـدالت همـراه درخصوص مصرف، حمایت از طبقات ضـعیف جامعـه، افـزایش رفـاه آنـان بـه .گیرد در کشور صورت میدراین ارتباط نگاهی به روند پرداخت یارانه . ی استاجتماعی و اقتصاد

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

6 6 و 5های ارهمجله اقتصادی سال چهاردهم شم

درآمـدهای افـزایش . گـردد مـی بـاز 1350 به اوایـل دهـه در ایران )اعطای یارانه( های انتقالی پرداخت منـابع مـالی و ، بـود مسلمانانجنگ اسرائیل با دلیل بروز هخام ب افزایش قیمت جهانی نفت کشور که ناشی از

اتخـاذ پیرامـون ریـزی کـشور برنامـه عـدم در نتیجـه . نمـود منتقـل را بـه کـشور مـا فراوانـی ارزهای خارجی منابع از طریق تبدیل ازرهای خـارجی بـه ریـال این از فراوان حجم ،ور مذک تحول برابرهای مناسب در سیاست

خاصی از جامعـه توانـستند یها گروهمذکور به جامعه ایجاد شده نقدینگی سرازیرشدن وتوسط بانک مرکزی ـین مناطقنمایند، اما از مزایای آن استفاده ـتایی تنهـا معایـب چن را دریافـت تحـوالتی کوچـک شـهری و روس

ـین )جینـی افزایش ضـریب (عدالتی اقتصادی بی ایجاد موجب این امر .نمودند منـاطق مختلـف در و هـا گـروه ب وگرایـی گـسترش مـصرف همچنین دولت و ی خانوارها و ها همراه افزایش هزینه عوامل فوق به . کشور گردید

خـدمات در کـشور را تقاضاهای جدید، موجبات افزایش قیمت کاالها و پاسخ به تولید داخلی در اییعدم توان واردات انبوه کاالهـای اساسـی و حفظ قدرت خرید طبقات وسیعی از جامعه، اقدام به برایدولت . فراهم نمود

اسـالمی پیروزی انقـالب پس از .نمود به برخی از کاالهای اساسی ) یارانه اعطای( های انتقالی همچنین پرداخت افـزایش هـایی نظیـر پدیـده با این وجود . ش بیشتری یافت گستر ها اینگونه پرداخت نقش دولت، شدن بیشتر و

بـه اسـتفاده بیـشتر دولـت از . ..نرخ رشد جمعیت و مهاجرت به شهرها، تغییـر سـاختار کـشاورزی کـشور و ها در بودجه دولت، افزایش تعداد خانوارهای فقیر، افزایش بیکـاری و درآمدهای نفتی، کاهش سهم مالیات

و کـاهش شـاخص ) جینـی افـزایش ضـریب ( عـدالتی اجتمـاعی و اقتـصادی بـی تیدر نهاتورم در جامعه و .منجر گردید دهه گذشته در جامعه 4های در برخی ازسال اجتماعی رفاه

اهداف یارانه . 2هـای عنـوان پرداخـت و تحـت خانوارهـا های مصرفی در قالب تابع مـصرف یارانه،ی اقتصادنظریاتدر

هـای انتقـالی صـورت کلـی پرداخـت ه بـ بر ایـن عالوه .شود گان مطرح می کنند انتقالی دولت به مصرف .دارای نقش اساسی و محوری باشد هدف عمده اقتصادی دولت3تواند برای می)انهیار( دولت

اقتصادیعدالت واجتماعی رفاه. 2-1طور کلی بر اسـاس هب. وجود دارد عدالت اقتصادی اجتماعی و رفاه متناقضی در زمینه گاهینظریات مختلف و

نظریه بازار رقابت کامل در پروسه حداکثر نمودن سود در تولید کاال و خدمات، هر عاملی از تولیـد، سـهمی از رفـاه اجتمـاعی و با تأکید به این مسئله بسیاری بر این باورند که با رشد تولید، وضـعیت . آورد دست می هآن را ب

کـارگیری ه بـا عنایـت بـه بـروز انحـصارات و بـ با ایـن وجـود، .یابد میمدت بهبود نیز در بلند عدالت اقتصادی .مدت شیوه فوق بتواند کارساز باشد رسد که در کوتاه نمی نظر ههای نوین در تولید کاالها و خدمات ب شیوه

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

7 ... طی چهار دهه گذشتهاجتماعی رفاهگیری شاخص اندازه

لحـاظ اهمیـت ههای متعالی بوده و امروز بـ یکی از آرماناجتماعی و عدالت اقتصادی رفاهکه از آنجایی دولت جهت ،ها تبدیل شده است ع به یکی از اهداف سیاسی و اقتصادی و اجتماعی مهم برای دولت موضو

.نماید استفاده می) های انتقالی پرداختمالیات و(های مالی از اهرماجتماعی و عدالت اقتصادی رفاه بهبود در

اقتصادیثبیت های ت سیاست .2-2 شـرایط رکـود وجـود آمـدن بـه موجب ظاهر شده و ای صورت دوره ه ب طور معمول به ها نوسانات شدید قیمت

مـدت در بلنـد بر رشد و توسعه اقتـصادی و در نتیجه شده گذاران بدبینی سرمایه باعثین امر ا .گردد میتورمی ـتفاده از بامعموالًها ، دولتین نوساناتینچ جلوگیری از جهت. گذارد میاثر منفی نظیـر هـای مختلـف اهـرم اس

.برند کار می ههای تثبیت اقتصادی را در این زمینه ب و سیاسته نمودهخلاد در اقتصاد ممالیاهرم

کمیاب منابع از بهتر استفاده.2-3 نوسـانات آیـد کـه نتیجـه آن بـروز وجـود مـی هبـ شـرایطی ای صـورت دوره هیک کشور ب در اقتصاد

بـه بهینـه پـاراتو رسـیدن آیـد کـه وجـود مـی ه دیگـر شـرایطی در اقتـصاد بـ عبارت به .اقتصادی است و ی مالیـات نظـام در تغییـر در چنین شرایطی دولت با استفاده از ابزارهای مـالی نظیر . پذیر نیست امکان

. هدایت نماید پاراتومدوبازار را به تخصیص بهینه ) یارانه(های انتقالی پرداختگی و تنوع که با توجه به پیچید پرداخت یارانه است سیاست حمایتی های شیوهترین یکی از مهم

کـه اشاره خواهد شـد ییها در این مقاله به یارانه اما ، دارد خود را خاص های بندی طبقه و کاربرد آن .باشند بودجه قابل انعکاس می قانون صورت آشکار در هاز نظر هزینه ب

برخی از متغیرهاهای پرداختی به یارانه نسبت. 3 بودجه دولتنسبت یارانه به کل .3-1

نـسبت یارانـه بـه کـل بودجـه شـود منعکس می دولتهای بودجه ها در قالب هزینه مبالغ یارانه که نجاییآاز . هـای حمـایتی دولـت مـورد بررسـی قـرار گیـرد عنوان شاخص قابل اعتمادی از سیاسـت هبتواند میدولت

نسبت مخارج یارانه ) 1358-1368 (های طی سال کهگردد مالحظه می ) 1( جدول براساس آمار و اطالعات ایـن بـه بعـد 1369 از سـال امـا نات زیادی همراه بوده است ، های بودجه روند ثابتی نداشته و با نوسا به هزینه

درصـد از کـل بودجـه 7/12، 1373طوری کـه در سـال ه ب شده باالیی برخوردار اً نسبت شسهم از روند افزای .از این سال روندی کاهشی را طی نموده است پسو دولت صرف پرداخت یارانه گردیده

سال گذشته تجربـه نمـوده 3در را افزایش شدیدی اًها این نسبت مجدد سازی یارانه با اجرای قانون هدفمند ـته دچـار دلیل فرا های که دولت ب گونه ه ب ،است گیر بودن پرداخت یارانه بـه همـه مـردم کـشور طـی سـال گذش

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

8 6 و 5های ارهمجله اقتصادی سال چهاردهم شم

ـاس . منابع آن بوده اسـت مینأای برای ت مشکالت عدیده ـاون برنامـه بـر اس ـارت راهبـردی گفتـه مع ریـزی و نظها به حساب میلیارد تومان درآمد از اصالح قیمت6200 در مجموع 1393اول سال در سه ماهه جمهوری، ریاست

ـان بـه 400 هزار و 10که دولت در این مدت ، درحالی هها واریز شد سازمان هدفمندی یارانه ـارد توم صـورت میلی .دهد میلیارد تومانی را نشان می4200نقدی یارانه پرداخت کرده که کسری

ها به درآمدهای مالیاتی نسبت یارانه.3-2 همـراه بـوده و فراوانـی دهه گذشته با رشد 4ها به درآمدهای مالیاتی شاخص دیگری است که طی نسبت یارانه

در نتیجـه سازی نرخ ارز در اقتصاد کـشور و دلیل یکسان هب) 1372-1375 (های دهد که دولت در سال نشان می هـای خـود نزدیک به نصف دریافـت شود، افزایش هزینه واردات کاالهای اساسی که به آن یارانه پرداخت می

نی تغییراتـی نوسا صورت به بعد این نسبت های سالدر . صورت یارانه پرداخت نموده است هاز طریق مالیات را ب ـته سـال 3در اً این نسبت مجـدد ها یارانهسازی با آغاز اجرای قانون هدفمند .ه است را تجربه نمود افـزایش گذش

بیش از مقداری کـه مالیـات دریافـت نمـوده ) 1390-1391 (های سالای که دولت طی گونه ه ب ،داشتهشدیدی .یارانه پرداخت کرده است

داخلیالص نسبت یارانه به تولید ناخ.3-3را در اقتصاد به نمایش بگذارد نـسبت یارانـه بـه های حمایتی دولت سیاست جایگاه دتوان می شاخص دیگری که

ایـن دهـد کـه نـشان مـی ) 1( دهه گذشته اقتصاد ایران در جدول 4آمار و اطالعات .باشد تولید ناخلی داخلی می با آغاز اجرای . سان بوده است درصد در نو 2محور حول ها یارانهسازی نسبت تا قبل از آغاز اجرای قانون هدفمند

. رسیده است1391 درصد در سال 6توجهی به باالتر از این نسبت با افزایش قابلها یارانهسازی قانون هدفمند

یارانه سرانه .4 از آنجا که افـزایش .یارانه سرانه است های حمایتی دولت باشد دهنده ابعاد سیاست تواند نشان شاخص دیگری که می

، در نتیجه یارانـه سـرانه گردد میای یارانهکاالهای اساسی دریافت یارانه نقدی و افزایش تقاضا برای وجبمجمعیت .های انتقالی دولت به جامعه را نمایان سازد تواند وضعیت پرداخت های مهم اقتصادی می عنوان یکی از شاخص هب

ها نیز افزایش یافته میزان یارانه جمعیت حجمدهد که با افزایش نشان می ) 1( جدول آمار و اطالعات با اما، های جاری نیز روندی افزایشی به خود گرفته است ای به قیمت های یارانه و در نتیجه سرانه پرداخت

رغم روند صعودی یارانه هگردد که ب مالحظه می1376های ثابت سال های پرداختی به قیمت تعدیل یارانه به اوج خـود رسـیده آثـاری کـه 1391 آغاز گردیده و در سال 1368 که از سال ) به قیمت جاری (سرانه

بنـابراین . قدرت خرید مردم داشته بسیار اندک بوده است و اجتماعی رفاهها بر افزایش پرداخت این یارانه

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

9 ... طی چهار دهه گذشتهاجتماعی رفاهگیری شاخص اندازه

را صـرف پرداخـت یارانـه نقـدی و همچنـین یارانـه ساله مبالغ زیادی از بودجه عمومی گرچه دولت همه بهبود وضـع توجهی در ثیر قابل أها ت دلیل فراگیر بودن اینگونه پرداخت ه ب اما ، نموده است کاالهای اساسی

چنـدان های دولت بر الگوی تغذیـه جامعـه ارزش واقعی کمک نداشته و درآمد جامعه معیشتی اقشار کم ریـال ون میلیـ 6 ی در حـدود برای هر فرد مبلغـ 1391 دولت در سال ،طور مثال هب . توجه نبوده است شایان

هـزار ریـال ایجـاد 625که تنها توانسته است قدرت خریدی به میـزان هزینه نموده در حالی عنوان یارانه هبدهـد روند مذکور نـشان مـی . هزار ریال بوده است665 در حدود 1390این قدرت خرید در سال . نماید

ایـن امـر نیازمنـد همکـاری ( تغییری در اعطای فراگیر یارانه توسط دولت صورت نگیرد که در صورتی دلیـل ادامـه ه آینـده بـ های سالقدرت خرید مذکور طی ) باشد تمام ارکان حکومت و همراهی مردم می

. خواهد یافت کاهشای قابل مالحظهطور به رقمی 2های تورم نرخ

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

10 6 و 5های ارهمجله اقتصادی سال چهاردهم شم

کالن اقتصادی و سهم آن از برخی متغیرهایها یارانه.1جدول )100= 1376(

یارانه سرانه قیمت به

)ریال(ثابت

یارانه سرانه به قیمت جاری

)ریال(

ها نسبت یارانهبه تولید ناخالص

)درصد(داخلی

ها نسبت یارانهبه درآمدهای

مالیاتی )درصد(

نسبت ها به یارانه دولتبودجه

)درصد(

بودجه دولت قیمت به

جاری )ریالمیلیارد (

ها کل یارانهبه قیمت جاری

)میلیارد ریال(

سال

72020 2096 3/1 5/21 9/3 2/2018 2/79 1358 26461 950 59/0 11 7/1 3/2249 3/73 1359 45053 1991 1/1 7/14 0/3 27071 3/81 1360 45222 2587 1/1 9/17 1 /4 3/3166 7/109 1361 37195 2406 85/0 3/13 5/3 7/3671 1/106 1362 36821 2622 89/0 4/13 9/2 6/3353 2/102 1363 31876 2445 81/0 3/11 6/3 6/3313 4/116 1364 27279 2575 87/0 4/12 0/4 8/3156 1/127 1365 17599 2064 58/0 2/10 9/2 6/3640 5/104 1366 11951 1753 45/0 2/9 2/2 6/4210 6/90 1367 17869 3056 65/0 7/13 8/3 7/4316 5/162 1368 39891 7412 2/1 8/23 7/6 1/6051 9/403 1369 41112 9222 1/1 6/18 4/6 9/8090 9/514 1370 66131 18445 6/1 7/27 9/9 8/10756 8/1063 1371

107900 36957 1/2 3/52 2/11 9/20886 7/2337 1372 136438 63197 8/2 1/67 7/12 4/28912 1/3686 1373 119549 82704 6/2 9/66 8/11 41331 1/4895 1374 125730 107185 7/2 3/51 3/11 56783 6437 1375 94989 94989 2 4/33 9/8 65075 5801 1376 85822 101348 8/1 7/33 8/9 64359 6294 1377 85433 121152 8/1 6/29 1/8 94572 7651 1378 81818 130647 6/1 5/25 8/7 107029 8390 1379 90109 160304 8/1 27 2/8 128244 10468 1380 96304 198386 8/1 26 7/5 229963 13153 1381

120809 287053 1/2 7/29 3/7 263375 19323 1382 146786 402926 4/2 6/32 4/8 327318 27538 1383 246480 747082 8/3 5/50 11 470990 51840 1384 241083 817513 5/3 9/45 10 574989 57631 1385 190403 764466 8/2 6/33 7/8 629609 54684 1386 233956 1177032 4/3 1/42 6/10 803418 85434 1387 162108 939577 4/2 3/26 2/8 845273 69153 1388 237834 1540925 67/2 4/40 8/12 896074 114953 1389 665207 5237179 44/6 5/109 6/30 1284656 393574 1390 625813 5986342 73/6 1/115 5/43 1045796 454962 1391

کنندگان و های مختلف، بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایران، سازمان حمایت از مصرف با استفاده از آمار و اطالعات قوانین بودجه سال: مأخذ .ها یارانه سازمان هدفمند کردن ،تولیدکنندگان

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

11 ... طی چهار دهه گذشتهاجتماعی رفاهگیری شاخص اندازه

فقر خطمحاسبه . 5هـای اعمـال شـده در بل سیاست اقم فشار به اقشار ضعیف جامعه در ،ای یارانههای طور معمول پرداخت هب

هـا را کـاهش داده و منجـر بـه بهبـود وضـعیت معیـشتی آن ...اقتصاد شامل فشارهای قیمتـی، درآمـدی و در صورت ثابت بـودن دیگـر شـرایط ها را فراهم نموده و این شرایط موجبات کاهش نابرابری .گردد می

دلیـل ارتبـاط مبحـث هبـ در ادامه بحث بنابراین .خواهد داشت همراه را به اجتماعی رفاهاقتصادی، افزایش .شود ساله پرداخته می22ایران طی یک دوره درفقر محاسبه خطبه اجتماعی رفاه با موضوع فقر خط

ـین و هـا خانوار میانـه داده روش در این .است از میانه آماری استفاده فقر خط محاسبه های یکی از روش تعی و پـس از آن نـصف گرفتـه مورد استناد قـرار ،عنوان هزینه میانه هنوار مذکور ب هزینه انجام شده توسط خا پس س

3 برخی از کشورها( . نمایند می نسبی تلقیفقر خطعنوان چارک اول یا ه را بآن) هزینه خانوار مذکور 2

عبارت دیگر به . است در استفاده از این روش، نرمال بودن توزیع درآمد در کشور کلیدیفرض تـوان از روش چـارک اول بـرای تعیـین مـی نرمـال باشـد صـورت به توزیع درآمد در کشور چنانچه ایـن روش بایـد تعـدیلی در توزیـع درآمـد در چولگی وجود در صورت .فقر نسبی استفاده نمود خط

خانوارهـا ای هزینـه همـواره میانـه در اقتـصاد ایـران دهـه گذشـته 4طی دلیل اینکه هب. صورت پذیرد صـورت بـه های مـورد نظـر طی سال ) هزینه( توزیع درآمد بنابراین ،شتهقرار دا آن تر از میانگین پایین

. ای هستند جامعه در سطوح پایین هزینه خانوارهای زیادی از یها گروه یعنی ؛بوده است چوله راست از بایـد ای خانوارهـا هزینـه هجـای اسـتفاده از میانـ ه بـ اقتـصاد ایـران فقر در بنابراین برای محاسبه خط

.استفاده گردد خانوارهاای هزینهمیانگین ـای ، متوسط هزینه 1391در سال مرکز آمار ایران خانوارهای شهری درآمد هزینه اساس آمار و اطالعات بر هـارک اول هزینـه و چنانچه میلیون ریال 3/164 خانوار شهری در حدود یک ساالنه ای تلقـی نصف رقم مذکور چ . میلیون ریال خواهد بود15/82 در حدود 1391فقر نسبی در سال خط،گردد

گروه 3باشد تر از رقم مذکور می پایین1391ای مناطق شهری در سال گروه اول هزینه 3 هزینهکه از آنجاییو ) 1268 و 5/930، 873(ی مذکور ها گروهدرحال با عنایت به تعداد خانوار . برند سر می فقر نسبی به فوق زیر خط

در سال کشور مناطق شهری درصد افراد 75/12حدود )19/3و 85/2، 1/2( گروه فوق 3متوسط بعد خانوار در بـه کـل جمعیـت شـهری کـشور گیری مرکز آمـار ایـران با تعمیم نمونه .اند سر برده هفقر نسبی ب زیر خط 1391

.اند فقر نسبی بوده در مناطق شهری زیر خط میلیون نفر96/6 حدود 1391در سال ،) میلیون نفر6/54( میلیـون ریـال 2/108 حدود 1391 سال در یک خانوار روستایی مناطق روستایی متوسط هزینه ساالنه برای

. میلیون ریـال خواهـد بـود 1/54 حدود فقر نسبی خطو اگر نصف رقم مذکور چارک اول در نظر گرفته شود،

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

12 6 و 5های ارهمجله اقتصادی سال چهاردهم شم

رقم مذکور قرار تر از پایین 1391ای مناطق روستایی کشور در سال گروه اول هزینه3بنابراین، هزینه و متوسط بعـد خـانوار ) 1775 و 881، 576(ی مذکور ها گروهحال با توجه به تعداد خانوار . گیرد می زیـر 1391 درصد مناطق روسـتایی در سـال 84/9در حدود ) 843/2 و 94/1، 46/1( گروه فوق 3در ) میلیون نفر 4/21( با پذیرش تعمیم نمونه به کل جمعیت روستایی کشور .اند دهوسر ب ه نسبی ب فقر خط

بـر اسـاس .انـد نـسبی بـوده فقـر خطنفر در مناطق روستایی زیر میلیون 11/2 در حدود 1391در سال در منـاطق شـهری و 1391در سـال نـسبی فقـر خـط ای بـرای تعیـین میـانگین هزینـه روش استفاده از

.انـد دهربـ سـر هب نسبی فقر خطزیر ) درصد 93/11در حدود ( میلیون نفر 07/9د روستایی کشور حدو نیـز بـا اسـتفاده از ) 1370-1391 (هـای سـال نسبی طـی فقر خط برای زمانی جهت طراحی یک سری

.شده استدر جدول ذیل آورده و نسبی محاسبه فقر خط همین روش

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

13 ... طی چهار دهه گذشتهاجتماعی رفاهگیری شاخص اندازه یا هزینهبراساس روش استفاده از میانگین ی شهری و روستایی ی خانوارهانسبفقر خطمحاسبه .2 جدول

*1392 1391 1390 1389 1388 1387 1386 1385 1384 1383 1382 1381 1380 1379 1378 1377 1376 1375 1374 1373 1372 1371 1370 سالمیانگین هزینه ساالنه

)میلیون ریال (شهری06/3 79/3 61/4 24/6 88/8 06/11 34/13 67/16 70/20 18/24 02/28 97/34 99/40 5/51 24/59 29/62 29/81 21/92 19/99 68/113 72/132 3/164 206

میانگین هزینه ساالنه )میلیون ریال( وستاییر

93/1 31/2 73/2 89/3 95/5 99/6 50/8 8/10 64/13 67/15 23/17 40/21 68/25 54/33 5/37 75/41 85/48 99/53 26/59 48/68 97/83 2/108 6/129

شهر نسبی ساالنهفقر خط )میلیون ریال(

53/1 89/1 31/2 12/3 44/4 53/5 67/6 335/8 35/10 09/12 01/14 49/17 49/20 74/25 62/29 64/33 65/40 1/47 6/49 84/56 36/66 15/82 103

نسبی ساالنهفقر خط )میلیون ریال( روستا

965/0 16/1 37/1 95/1 98/2 50/3 25/4 4/5 82/6 84/7 62/8 70/10 84/12 77/16 75/18 79/20 42/24 99/26 63/29 24/34 99/41 1/54 8/64

در فقر خطزیر تعداد افراد )هزار نفر (شهر

9/16 11 6/4 4/13 3/19 36/12 7/12 22/6 21/10 01/13 53/9 23/14 89/8 93/9 12 29/11 65/16 17/14 15/12 55/15 45/9 53/8

افرادتعدادهزار (ادرروستفقر خطزیر

)نفر4/19 2/13 7/5 8 17/14 05/11 6/11 40/10 22/20 2/15 26/17 11/12 4/10 62/12 88/14 81/14 65/15 48/20 36/17 92/12 65/5 56/7

تعداد کل افراد نمونه در )هزار نفر (شهر

8/46 1/46 1/33 09/60 8/100 69/52 1/52 1/39 60/60 69/55 15/55 65/66 18/48 9/49 6/52 42/56 12/58 23/74 55/70 01/69 69007 911/66

تعداد کل افراد نمونه )هزار نفر (درروستا

1/55 7/53 1/33 96/43 8/92 09/61 6/59 9/49 12/79 05/77 75/75 38/86 95/59 87/62 1/66 32/77 14/75 15/84 18/77 1/80 7/79 86/76

در فقر خطافراد زیر )رصدد (شهر

1/36 9/23 7/13 3/22 1/19 45/23 3/24 91/15 84/16 35/23 27/17 35/21 46/18 9/19 82/22 02/20 64/28 1/19 23/17 54/22 69/13 75/12

در فقر خطافراد زیر )درصد (تاروس

2/35 6/24 2/17 2/18 3/15 1/18 4/19 82/20 56/25 73/19 79/22 03/14 39/17 1/20 52/22 16/19 83/20 34/24 5/22 12/16 08/7 84/9

.، سایر سطرها قابل محاسبه نخواهد بودهزینه، درآمد خانوارهای شهری و روستایی مرکز آمار ایران) 1392(دلیل عدم انتشار کامل آمار و اطالعات سال به* .باشد های تحقیق می سطرها یافتهسایرختلف و های م سطر اول از هزینه، درآمد خانوارهای شهری و روستایی مرکز آمار ایران در سال2: مأخذ

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

14 6 و 5های مجله اقتصادی سال چهاردهم شماره

ــدگی جهــت ــود وضــعیت زن ــر بهب ــزایش و1391 در ســال فقــر خــط خانوارهــای زی در نتیجــه افکسری خانوارهـای زیـر . گردد اعطا به آنها های انتقالی عنوان پرداخت ه ب مبالغی بایست می اجتماعی رفاه .دباش ی ذیل مصورت به در مناطق شهری و روستایی فقر خط

15/82 حدود نسبیفقر خط اینکهای خانوارهای شهری، با توجه به گروه اول هزینه سطح زندگییبهبود و ارتقابرای میلیون ریال 95/8 در حدود این گروهخانوارفرد در برای هر ،باشد میلیون ریال می76/22 و سرانه آن در حدود میلیون ریال

) رنف 1/2( به تعداد افراد خانوار در گروه اول توجهبا ). میلیون ریال بوده است81/13وه اول متوسط هزینه گر(نیاز خواهد بود میلیون ریال 79/18به فقر خطتا سطح زندگی در حد سطح زندگی یبهبود و ارتقا در این گروه برای یک خانوار کسری ـهری کـشور در صورت تعم،حال با در نظر گرفتن کل نفرات گروه اول . گردد بالغ می در ایـن گـروه یم نمونه به جامعه شـال خواهـد بـود 3/13384در حـدود ای هزینه کسری گروه اول مجموع) میلیون نفر 496/1 (ای هزینه ـارد ری کـسری . میلی

میلیارد 4/4751 و 5/9001ترتیب مبلغ بر همین اساس به1391ای مناطق شهری در سال خانوارها در گروه دوم و سوم هزینهـا فقر خط سطح زندگی این خانوارها تا ی ترتیب برای ارتقا ه این ب. خواهد بود ریال مبلغـی در ی نسبی، کـشور نیازمنـد اعط

. ای بوده است گروه هزینه3 به این خانوارها در 1391 میلیارد ریال برای سال 27137حدود فقـر خطتا سطح ، ندگی سطح ز یبهبود و ارتقا برای ای خانوارهای روستایی اول هزینه گروه 3کسری

ترتیـب کـسری ه ایـن بـ .بوده است میلیارد ریال 5/2235در حدود بر اساس روش فوق 1391در سال نسبی ای گروه هزینـه 3در نسبی فقر خطتا سطح سطح زندگییبهبود و ارتقابرای خانوارهای شهری و روستایی

. بوده استمیلیارد ریال 7/29372 در حدود 1391در سال ـامل 07/9انوارها که جمعیتی بالغ بر ن در حالی است که به هریک از افراد این خ ای میلیون نفر را در کشور ش 49522پرداخت( پرداخت نموده است 1391عنوان یارانه نقدی در سال ه میلیون ریال ب 46/5شود، دولت مبلغ می

).ای در مناطق شهری و روستایی کشور گروه هزینه3 به کل افراد 1391 سال میلیارد ریال یارانه نقدی در هـزار میلیـارد تومـان 5 عـالوه بـر پرداخـت مبلغـی در حـدود 1391به بیان دیگر دولت در سال

سـطح یبهبـود و ارتقـا بـرای عنوان یارانه نقدی بـه ایـن خانوارهـا در منـاطق شـهری و روسـتایی، هبار میلیـارد تومـان دیگـر نیـز بـه آنهـا هـز 94/2 مبلـغ بایـست مـی نسبی فقر خطتا سطح ، اجتماعی رفاه

هــای اجرایــی در نحــوه کنکــاش در اعــداد و ارقــام فــوق لــزوم تغییــر سیاســت . نمــود پرداخــت مــی اقدام شجاعانه دولت در شناسایی نخستاین امر در وهله . سازد سازی یارانه را دو چندان می هدفمندای ی متوسط به بـاالی هزینـه ها گروهنه نقدی حذف یارا . نماید ی نیازمند به یارانه را طلب می ها گروه

دهـد، موجبـات پـذیر جامعـه افـزایش مـی عالوه بر اینکه توان دولت را در رسیدگی به اقشار آسـیب .نماید سال گذشته بر دولت وارد شده است را فراهم می3کاهش بار مالی سنگینی که طی

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

15 ... طی چهار دهه گذشتهاجتماعی رفاهگیری شاخص اندازه

1391 در سالفقر خط محاسبه کسری هزینه خانوارها تا .3جدول

های گروه مناطق ای هزینه

کسری هزینه خانوارهر

)ریال نمیلیو(

کسری سرانه )ریال نمیلیو(

افراد سهم تعداد نمونه کلاز

)درصد(

در میزان جمعیت کل کشور

)نفر نمیلیو(

مجموع کسری

)ریال میلیارد( 3/133846 496/1 74/2 59/8 79/18 گروه اول 5/9001 164/2 963/3 16/4 862/11 گروه دوم 4/4751 3/3 044/6 44/1 59/4 گروه سوم

شهری

2/27137 96/6 747/12 -- -- جمع شهری 1267 234/0 094/1 42/5 9/7 گروه اول 2/427 476/0 223/2 9/0 74/1 گروه دوم روستایی 2/541 404/1 56/5 39/0 1/1 گروه سوم

جمع روستایی

- - 876/9 113/2 5/2235

7/29372 07/9 - - - ل کشور کجمع . تحقیقنتایج: مأخذ

تولید ناخالص داخلی و همچنین چولگی راست در توزیـع درآمـد بودن دلیل پایین ه کشورهای در حال توسعه ب کثر ا درـر خـط نماید کمتر از مبلغی است که نسبی را تعیین میفقر خطمبلغی که بنابراین ،است بسیار پایین اجتماعی رفاهسطح مطلـق فق

نابرابری شـدید درآمـدی بوده و تغذیه و فقر مزمن مشکل اصلی سوء درحال توسعه دیگر در کشورهای بیانبه . کند ترسیم می ـه مـصرف به .گیرد می از آن قرار پسدر مراحل عبارت دیگر در این کشورها طیف وسیعی از جمعیت کشور قادر نیـستند کلحاظ حجـم ه در مقابل این کشورها، کشورهای صنعتی و پیشرفته ب . نرمال تنظیم نمایند اساس الگوی تغذیه مناسب و خود را بر

ـاهش چند دهه اخیر اند و در باالی تولید ناخالص داخلی تا حدود زیادی موفق به حذف فقر مطلق در کشورهایشان شده ـه ک بـالص داخلـی ی ایه کشور بنابراین،. اند اقدام نموده های مختلف های درآمدی با اهرم نابرابری که از سطح و نرخ رشد تولیـد ناخ

ـا را اما ، باالست در آنها اجتماعی رفاه و زندگی گرچه سطح ندباالیی برخوردار ـاالنه درصـدی از خانواره ـر س ـار ب ـاس معی اس

3 برخی از کشورها، (نصف میانگین درآمد سرانه کشور تعیین فقر خطن خانوارهای زیر عنوا به) میانگین درآمد سرانه کشور 2

ـر ( کشورها این نسبی در فقر خطکننده عبارت دیگر مبلغ تعیین به. نمایند می ـه ب ـر ک ـعه و فقی ـال توس عکـس کـشورهای در حـر خطدست آوردن الگوی تغذیه استاندارد، باالتر از ه تعیین شده برای ب مطلق فقر خط ـاالتر از مبلـغ )باشـد نـسبی مـی فق بـسیار ب . استدر این کشورها مطلق فقر خطکننده نتعیی

ـین وجود چولگی راست در نحوه توزیع درآمد در کشور، انتظار می به توجهبا ـاالنه رود کـه مبلـغ تعی کننـده سل مناطق میلیون ریا 2/82( نسبی در مناطق شهری و روستایی فقر خطشده برای مبالغ تعیین از مطلق بسیار بیشتر فقر خط

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

16 6 و 5های ارهمجله اقتصادی سال چهاردهم شم

ـا گـروه در فقـر مطلـق بـرای برطـرف نمـودن بنابراین،. کشور باشد ) مناطق روستایی میلیون ریال 1/54شهری و یه .نیاز بوده استمورد هزار میلیارد ریال 4/29بیشتر از بسیار مبلغی 1391در سال ای کشور هزینه

اجتماعی رفاههای مختلف کنکاشی پیرامون دیدگاه. 6ـا نمـوده اسـت نقـش مهمـی را ب اقتصادی از یونان باستان تا دوران معاصر های مکات توزیع درآمد در اندیشه در ایـن . ایف

دسته، توزیـع مبتنـی بـر 2 بهتوان طورکلی می هاین نظریات را ب . اند نموده بیانیک از مکاتب نظریات مختلفی را راستا هر ـا ) باشد ی برخوردار می کسب درآمد از اهمیت زیاد ها برای تولید و که در آن فعالیت (عوامل تولید و توزیـع شخـصی ی

.تفکیک نمود) گیرد ها برای کسب درآمد در درجه دوم اهمیت قرار می که در آن فعالیت(مقداری درآمد و آل ایـده بـه بررسـی شـرایط دهـد اهمیت مـی که به چگونگی تخصیص منابع نهوگاقتصاد همان

کـه نیـز عـدالت اقتـصادی این اسـاس بر .ازدپرد نیز می توزیع شود اینکه تخصیص منابع چگونه باید .ای دارد ویژه در نظریات اقتصادی جایگاه باشد می عدالت در جامعه از مقولهیبخش

تواند به اندیشه تحلیل از آن میبرداشت و ترین و سادهنخستین، اقتصادیعدالت برای رسیدن بهدرآمـد توزیع نسبتاً برابر بهولتی است که معتقد است بهترین دولت د این تفکر . بینجامدطلبی تساوی

بـین افـراد برابـر صـورت ثـروت بـه درآمـد و چنانکه زیرا ،اعضای جامعه همت گماردثروت میان و .شود می جامعه یمناسبی بین اعضا رابطه باعث ایجادد وتوزیع ش

دافـر بهتر شدن وضـعیت ا مختلف پیرامون تفکراتاین تفکر با آن مواجه خواهد بود وجود که لیئاسمیکی از ـا گـروه افراد و دلیل متفاوت بودن مطلوبیت ه ب در این شرایط . باشد جامعه می ـاعی، مـساوی شـدن ی مخت ه لـف اجتم . نمـود د را به جامعه تحمیل خواهـ فراوانیغیر قابل تصور و های هزینهی مختلف اجتماعی، ها گروه افراد و کامل رفاه

ـین صورت بهمنابع و امکانات را جای توزیع برابر ثروت، هب بایست مید که ای معتقد هستن به همین دلیل عده مساوی بـتند افرادی از جامعهاگر اما در این شرایط عدالت برقرار است . نمودتوزیعی مختلف اجتماعی ها گروهافراد و نخواس

ـای ه اجازه استفاده از فرصـت کند ک های برابر ایجاد شده استفاده نمایند شرط کارایی اقتصادی حکم می از فرصت ه. آیـد در این صورت تلفیقی بین کارایی و عـدالت اقتـصادی پدیـد مـی ؛اده شودد در جامعه به افراد دیگری باقیمانده

های ذهنی مـردم، قـوانین و مقـررات برتریها و شود به ارزش کار گرفته می های از کارایی و عدالت ب اینکه چه درجه دراین راستا نظریات مختلفـی توسـط . خواهد داشتبستگی ر جامعه ی موجود د کارکرد نهادها نحوه و هاحاکم برآن

.ه گردیده استئبنت میت و همچنین رالز ارا خطـی و از مجمـوع صـورت به اجتماعی رفاهاین صورت توابع کل جامعه مهم تلقی شود در اجتماعی رفاه اگر

در این نظریه چنانچه مطلوبیت یک فرد . داشت هداخو ن یوزیع اهمیت آید که در آن نحوه ت دست می همطلوبیت افراد ب ـابع ـاه کاهش و به همان میزان مطلوبیـت فـرد دیگـری افـزایش یابـد ت ـاعی رف ـا ثابـت خواهـد مانـد، اجتم چنانچـه ام

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

17 ... طی چهار دهه گذشتهاجتماعی رفاهگیری شاخص اندازه

ـاه این صـورت توابـع ارتباط تنگاتنگی داشته باشد در نحوه توزیع بین افراد جامعه ا جامعه ب اجتماعی رفاه ـاعی رف اجتمایـن شـرایط هرچـه سـطوح مختلـف در.آیـد دست می هشکل از مجموع مطلوبیت افراد جامعه ب L تابعیصورت به

ـابع به ؛ باالتر است اجتماعی رفاهتر باشد جامعه به هم نزدیک مطلوبیت افراد ـاه عبارت دیگر ت ـاعی رف صـورت بـه اجتم . خواهد بودتک افراد جامعه های تک تابعی از مینیمم مطلوبیت

،تک افـراد جامعـه های تک هر دو فاکتور مجموع مطلوبیت افراد و مطلوبیت در صورت مهم بودن .کننده خواهند بود توابع کالسیک مطلوبیت مصرفمانندو عادی صورت هب اجتماعی رفاهتوابع وجـود دارد، رویکرد کلی تولیدی و تـوزیعی 2ط به توزیع درآمد و به اینکه در تفکرات مرب توجه با

و )جینـی ضـریب ( ریهمچنـین نـابراب رشد اقتصادی و تولید و در ادامه این مقاله به مباحث مربوط به .شود تصاد کالن پرداخته میق متغیر مهم ا2این روابط

1فرضیه کوزنتس. 6-1ـال نخـستین توزیع درآمد را بـرای ورشد اقتصادی خود پیرامون سیمون کوزنتس نظریه ـار در س . ارائـه نمـود 1945ب

قتـصادی بـه ا نابرابری درآمدی در مراحل اولیه رشد اقتصادی افزایش یافته و پس از رسیدن رشد این نظریه، براساس ـا گروهرسد که سهم کوزنتس در مطالعات خود به این نتیجه می .یابد نابرابری درآمدی کاهش می عینسطحی م ی ه

ـال عنوان هب. است بیشتر حال توسعه در مقایسه با کشورهای صنعتی در کشورهای در مرفه از تولید ناخالص داخلی مثـالی در ،نماینـد جذب میدرآمد را از درصد 30بیشتر از درصد خانوارها در کشورهای در حال توسعه 5 کـه ایـن ح

ی متوسط در کشورهایها گروه سهم ،همچنین. درصد بوده است25 الی 20 در حدود پیشرفتهنسبت در کشورهای رشـد آنکـه زپس ا بلندمدتدر نماید عنوان می کوزنتس. باشد می بیشتر نسبت به کشورهای در حال توسعه پیشرفته

. برسد نابرابری کاهش خواهد یافتعینیاقتصادی به حجم مـای در نظریـه .گـردد اطالق می تولید ناخالص داخلی یک کشور پیوستهافزایش به رشد اقتصادی اقتـصادی، ه

رشد اقتصادی در نیمـه دوم قـرن طراحی شده پیرامون های مدل. استر بالقوه رشد یک مفهوم بلندمدت سیرشد یا م . شناسایی نمایند ها را بر آنثرؤ ماملو ع تعیین نموده و را اقتصادی رشدرسی شیب م و که سطحتالش نمودندبیستم

ر واحـدهای تولیـدی، اثبـات عامـل کـار و سـرمایه د 2 با فرض وجـود تنهـا ،های رشد یکنواخت در مدل باشد و سهم سود از تولید، شیب تـابع تولیـد بلندمـدت شود که شیب تابع تولید بلندمدت همان نرخ سود می میـته که درصورتی ،بنابراین. باشد طه تعادل می قدر ن کشوری در سطوح پایین تولید ملی بلندمدت خـود قـرار داشاین نقـاط منجـر بـه سـهم بـاالی سـرمایه از د شیب آن زیاد است تعادل در دلیل اینکه در اوایل تابع تولی ه ب ،باشد

ثر نرخ سود بـاالی پـول در کـشورهای در ؤبه همین دلیل یکی از عوامل م . گردد تولید نسبت به نیروی کار می

1. Kuzents Hypothesis

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

18 6 و 5های ارهمجله اقتصادی سال چهاردهم شم

کشوری نظیـر ژاپـن کـه از سـطح بـاالی در در مقابل . حال توسعه و فقیر سطح پایین تولید دراین کشورهاست نزدیک اًشیب تابع تولید تقریب ) مقدار تولید در مجاورت ماکزیمم تابع تولید قرار دارد ( باشد ید برخوردار می تول

همین دلیل نرخ سود پول در به). استسهم سرمایه از تولید در مقایسه با سهم دستمزد بسیار ناچیز ( به صفر است دلیـل جلـوگیری از هبـ اران کـشورهای مـذکور د این شرایط سـرمایه در .باشد این کشور نزدیک به صفر می

.نمایند صفر شدن سهم سرمایه اقدام به انتقال سرمایه به کشورهای پیرامون خود میـهم سـرمایه افزایش می طور مرتب به دلیل اینکه شیب تابع تولید ه در مراحل اول تولید ب ،اساس مطالب فوق بر یابد س

ـا ثابـت بـودن بنابراین،. د از تولید کاهش می یابد از تولید افزایش و در نتیجه سهم دستمز در مراحل اولیه رشد اقتصادی، بـهم ) افزایش تولید(با حرکت روی تابع تولید . شود توزیع درآمد بدتر می ،سایر عوامل ـیب آن، س ـاهش ش ـه ک و در نتیج

ـفر باشد نهایت این روند ماکزیمم تولید می . یابد سرمایه کاهش و سهم دستمزد افزایش می که در آنجا سهم سرمایه به صـان . گیرد تمام سهم تولید به دستمزد تعلق می ،)ماکزیمم تولید (عبارت دیگر در نهایت تابع تولید به. رسد می این رونـد همـا (این اساس کشورهایی که در سطوح پایین تولید قرار دارنـد بر. نظری استصورت به شکل نظریه کوزنتس Uمسیر ب

. با افزایش تولید با بدتر شدن توزیع درآمد مواجه خواهند شـد ،...) فرهنگی، سیاسی و عوامل اجتماعی، بودن ثابتفرض ـه بهبـود توزیـع نماید تر می عبارت دیگر افزایش تولید در این کشورها توزیع درآمد را نامناسب به و کاهش تولید منجر ب

ـاخص هدانان ب دلیل بسیاری از اقتصاد اینبه . درآمد خواهد شد ـتفاده از ش ـای اس ـابرابری نظیـر ضـریب ج ـای ن جینـی از هتولید و توزیع درآمد در آن نهفته اسـت را شود که ترکیبی از محسوب می اجتماعی رفاهشاخص سن که یک شاخص

.نمایند مختلف استفاده میهای سالبرای ارزیابی وضعیت یک جامعه در بایـست نـسبت بـه سـال قبـل بهبـود یابـد مـی معهدر این شرایط چنانچه توزیع درآمد در یک جا

چرا که بهتر شدن وضعیت توزیع ،بررسی شود که تولید در این دوره زمانی چگونه تغییر نموده استتولید در وضـعیت در شرایطی که ،همچنین. نخواهد بود اجتماعی رفاه بهبود در ایمعن به اًدرآمد الزام

ه توزیع درآمد در آن جامعه نسبت به سـال قبـل چگونـه بررسی شود ک بایست میبرد سر می هرکود ب واسطه کاهش تولیدات کل جامعـه و رکـود هبرخی از شرایط کاهش نابرابری ب در .تغییر نموده است

عبـارت دیگـر بـه . گسترش فقـر در جامعـه خواهـد بـود عنایم شود که این امر به اقتصادی حاصل می ، بـافرض همـان شـرایط گـردد ر به افـزایش نـابرابری مـی همانگونه که در شرایطی افزایش تولید منج

. کاهش تولید و رکود اقتصادی نیز منجر به کاهش نابرابری و بهبود در توزیع درآمد خواهد شد دقت الزم باید برای رسیدن به اهداف توسعه در اینگونه کشورها گرفته رتهای صو ریزی اساس مطالب فوق در برنامه بر

ـرار دارد، به. تصادی صورت پذیرد در ترسیم اهداف اق ـود ق ـه رشـد اقتـصادی خ عبارت دیگر چنانچه کشوری در مراحل اولی . نظر قرار داد های توسعه مد تر شدن توزیع درآمد در اهداف برنامه همراه مناسب بهرا توان همزمان رشد اقتصادی باال نمی

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

19 ... طی چهار دهه گذشتهاجتماعی رفاهگیری شاخص اندازه

جینی ضریب .6-2ـابرابری میـزان تحلیل و جزیهت برای اقتصاددانانتوسط لفی تخم های شیوه ـار گرفتـه شـده هبـ ن ـا از یکـی کـه ک آنه

ـابرابری درآمـد ترین شاخص که از متداول استجینی ضریب ـای ن ـین ه دارای کمیتـی کـ شاخـصی . باشـد مـی ه بـاخص ایـن در . باشـد مـی ) نهایت خـود درنابرابری( یک و) نابرابری عدم وجود(صفر ـا ش ـالی و ی ـابع م چنانچـه منـاهش جبمو ل شودقپذیر منت ی آسیبها گروهیا افراد به ی مرفه جامعهها گروه افراد یا ازی درآمد ـاخص در ک ش

ـیف . باشـد مـی حـساس جامعـه میانی یها گروه در درآمد توزیعنحوه به کمیت مطلق آنو شدهمذکور در توص . ذیل تعریف می شودصورت بهاین شاخص شکل هندسی صورت بهجینی ضریب

بنابراین، .ها x درجه بامحور45بین خط سطح انتگرال درجه با منحنی لورنز تقسیم بر 45بین خط انتگرال سطح :توان نوشت میصورت زیر ضریب جینی را بهفرمول جبری

ـتفاده هارائه گردیـد سنا آمارتی توسط که یاجتماعی از شاخص رفاه شاخص محاسبهبرای در این مقاله شـده اسفرمـول . اسـت دادهطور همزمان مورد توجه قرار هب ترکیب تولید و توزیع را ،اجتماعی توسط سن شاخص رفاه . است

.باشد صورت ذیل می ارائه شده توسط آمارتیا سن به

G)Y(1W −=

.باشد میجینی ضریب =G و تولید =Y ،شاخص سن= W ،که در آن

در متغیرمتوسط هزینه واقعی یک خانواراین مقاله از دریران دهه گذشته در ا4برای محاسبه شاخص سن طی .شود به تولید استفاده میترین متغیر نزدیکعنوان ه ب1376های ثابت سال به قیمت، مناطق شهری

)1356-1392 (های سالطی مناطق شهری کشور در اجتماعی رفاهبررسی تحوالت شاخص . 7دلیـل عـدم انجـام ه یـادآوری گـردد کـه بـ بایست می اجتماعی رفاه از شروع بحث پیرامون شاخص پیشتوسـط مرکـز 1360 و 1357 هـای سـال هزینه درآمد خانوارهای مناطق شهری و روستایی در گیری نمونه

عنوان ه سال فوق از میانگین سال قبل و بعد از آن ب 2آمار و اطالعات در دست آوردن هبرای ب ، آمار ایران دسـت آوردن آمـار و اطالعـات هزینـه درآمـد هعنـوان مثـال بـرای بـ ه بـ .شده است جانشین آنها استفاده

. استفاده شده است1358 و 1356 های سال، از میانگین 1357خانوارهای مناطق شهری در سال دهـه 4 طـی اجتمـاعی رفـاه دست آمـده از بررسـی شـاخص هنتایج ب ) 4 (آمار و اطالعات جدول

واحـد 3/61 بـا اجتماعی رفاهترین رقم شاخص پایین. دهد شان میگذشته در مناطق شهری کشور را ن

)y(y*)x(x1G 1ii1ii

n

1i++−∑−= −

= )1(

)2(

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

20 6 و 5های ارهمجله اقتصادی سال چهاردهم شم

در . وقـوع پیوسـته اسـت ه بـ 1386 در سـال واحد5/106ترین رقم این شاخص با و باال 1366در سال دلیـل هجینی در مناطق شـهری کـشور، بـ ، با وجود کاهش قابل مالحظه ضریب 1386 از پس های سال

)1387-1392(هـای طـی سـال ) 1389بجز سـال ( واقعی خانوارها یها هزینهمنفی شدن نرخ رشد متوسط بـه 1392رقـم ایـن شـاخص در سـال . توجهی مواجه شده اسـت با کاهش قابل اجتماعی رفاهشاخص

.باشد می1381 در سال اجتماعی رفاه واحد رسیده که کمتر از رقم شاخص 7/86ـای هزینه نرخ رشد متوسط 1366 در سال ـا د ه ـاهش یافتـه و افـزایش 9ر حـدود واقعـی خانواره درصـد ک

نرخ رشد متوسط 1386این در حالی است که در سال . واحد بوده است 2/0جینی در این سال در حدود ضریب . واحد بوده است5/0جینی در این سال در حدود درصد و کاهش ضریب2 واقعی خانوارها در حدود های هزینه

ـته اسـت ه ب 1377 و 1362، 1381، 1383 های سال در اجتماعی رفاهباالترین نرخ رشد شاخص .وقوع پیوستـرین واحـد بـوده و پـایین 8/6 و 7/7 ، 85/7 ، 91/7ترتیب فوق به های سال در اجتماعی رفاهنرخ رشد شاخص نـرخ رشـد .شده اسـت واقع 1392 و 1388، 1366، 1374، 1365 های سال در اجتماعی رفاهنرخ رشد شاخص

. استواحد بوده -5/6 و -9، -1/9 ، -7/9 ، -2/15ترتیب فوق بههای سالاعی در اجتم شاخص رفاهـای ایجاد شده، سال اجتماعی رفاهی که باالترین نرخ رشد شاخص های سالدر ـزایش متوسـط ،1381 و 1377 ه ـا اف ب .استوقوع پیوسته هبان نیز در اقتصاد ایر) جینی کاهش در ضریب( واقعی خانوارها، بهبود در توزیع درآمدهای هزینه

ـاهش ، 1388 ایجاد شده، سال اجتماعی ترین نرخ رشد شاخص رفاه ی که پایین های سال در ،همچنین ـا وجودک ب .شده است) جینی افزایش در ضریب( تر واقعی خانوارها وضعیت توزیع درآمد نیز نامناسبهای هزینهدر متوسط

6/13 و 6/80ترتیـب سال دوره مطالعـه بـه 37ی اجتماعی ط معیار شاخص رفاه میانگین و انحراف تعیـین برای معیـار برابر انحـراف 2عالوه و منهای ه باجتماعی رفاهچنانچه میانگین شاخص . بوده است

د کـه بـا وجـود کـاهش و گـرد مالحظه مـی ) 53 و 108( دامنه خارج از نرمال استاندارد محاسبه شود هـای متـضاد بـا وجـود اعمـال سیاسـت (اجتمـاعی اهرفدر هیچ سالی شاخص در این شاخص افزایش

. از دامنه نرمال استاندارد خارج نشده است) سال دوره مطالعه37های مختلف طی توسط دولت

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

21 ... طی چهار دهه گذشتهاجتماعی رفاهگیری شاخص اندازه

کشور مناطق شهری جینی و متوسط هزینه واقعی خانوارهای ، ضریباجتماعی رفاه روند شاخص .4جدول ) 1356-1392 (های سالطی

)1376ثابت (

.دنباش تحقیق مینتایج ها ستون سایر و، ستون سوم، بانک مرکزیاز هزینه، درآمد خانوارهای شهری مرکز آمار ایرانو دوم اول ستون: مأخذ

متوسط هزینه سالتورمشاخص جینی ضریب )ریال( خانوارها

)درصد(متوسط هزینه واقعی

)ریالهزار (خانوارها اجتماعیرفاه

آمارتیا سنشاخص

اجتماعی رفاه1356 438209 5420/0 4/2 18412 8433 6/75 1357 483208 5291/0 6/2 18657 8786 8/78 1358 528206 5161/0 9/2 18214 8814 8/78 1359 545544 4431/0 6/3 15154 8439 9/75 1360 714507 4486/0 4/4 16239 8954 9/79 1361 883469 4541/0 7/5 15499 8461 6/75 1362 1113116 4681/0 5/6 17125 9109 1/82 1363 1240489 4621/0 1/7 17472 9398 1/84 1364 1279958 4651/0 7/7 16623 8892 1/80 1365 1314576 4611/0 4/9 13985 7536 3/67 1366 1488784 4618/0 7/11 12725 6848 3/61 1367 1800328 4341/0 7/14 12247 6931 3/62 1368 2086138 4313/0 1/17 12200 6938 2/62 1369 2293779 4452/0 6/18 12332 6842 4/61 1370 3058691 4531/0 4/22 13655 7468 9/66 1371 3795752 4219/0 9/27 13605 7865 6/70 1372 4612736 4251/0 3/34 13448 7731 4/69 1373 6242460 4151/0 3/46 13483 7886 7/70 1374 8879638 4448/0 2/69 12832 7124 9/63 1375 11060675 4391/0 3/85 12967 7273 3/65 1376 13345863 4203/0 100 13346 7737 4/69 1377 16669600 4146/0 118 14115 8263 1/74 1378 20702886 4128/0 142 14600 8573 9/76 1379 24175312 4110/0 160 15138 8916 80 1380 28020350 4199/0 178 15751 9137 82 1381 34970661 4195/0 206 16976 9855 4/88 1382 40989283 3996/0 238 17208 10332 7/92 1383 51478921 4055/0 275 18754 11149 100 1384 59242426 4058/0 303 19546 11614 2/104 1385 67286021 4156/0 339 19843 11596 104 1386 81289139 4136/0 402 20246 11872 5/106 1387 94214106 3867/0 503 18727 11485 103 1388 99191330 3893/0 580 17114 10451 7/93 1389 113677504 3841/0 648 17546 10806 9/96 1390 132716096 3567/0 787 16857 10842 3/97 1391 164280621 3542/0 1028 15988 10325 6/92 1392 206034242 3513/0 1384 14888 9658 7/86

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

22 6 و 5های ارهمجله اقتصادی سال چهاردهم شم

کشور مناطق شهری اجتماعی رفاهجینی و شاخص رشد متوسط هزینه واقعی خانوارها، ضریبنرخ. 5جدول

)1357-1392( های طی سال )درصد(

نرخ رشد متوسط هزینه واقعی سالجینی نرخ رشد ضریب خانوارها نرخ رشد شاخص

اجتماعی رفاه 1357 3/1 4/2- 2/4 1358 7/2- 4/2- 03/0- 1359 3/16- 1/14- 7/3- 1360 4/6 2/1 3/5 1361 5/4- 2/1 4/5- 1362 4/11 1/3 5/8 1363 3/1 3/1- 4/2 1364 2/4- 6/0 8/4- 1365 6/16- 9/0- 9/15- 1366 9/8- 2/0 9/0- 1367 3/3- 6- 7/1 1368 6/- 6/0- 1/0- 1369 2/1 2/3 3/1- 1370 5/10 8/1 9/8 1371 2/- 9/6- 5/5 1372 1- 8/0 6/1- 1373 1/0 4/2- 8/1 1374 8/4- 2/7 6/9- 1375 1/1 3/1- 1/2 1376 9/2 3/4- 3/6 1377 8/5 4/1- 8/6 1378 4/3 4/- 7/3 1379 7/3 4/0- 0/4 1380 0/4 2/2 5/2 1381 8/7 1/0- 9/7 1382 4/1 7/4- 8/4 1383 0/9 5/1 9/7 1384 2/4 1/0 2/4 1385 5/1 4/2 2/0- 1386 0/2 5/0- 4/2 1387 5/7- 5/6- 3/3- 1388 6/8- 7/0- 9- 1389 5/2 3/1- 4/3 1390 9/3- 1/7- 3/0 1391 1/5- 7/0- 8/4- 1392 8/6- 8/0- 4/6-

.نتایج تحقیق: مأخذ

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

23 ... طی چهار دهه گذشتهاجتماعی رفاهگیری شاخص اندازه

.شود تفاده می از مشتق کلی شاخص اساجتماعی رفاه شاخص یبرای تعیین اثرات اجزاطور معمول به :صورت ذیل نوشت به توان می راشاخص سنمشتق کلی

dw = (1− G) dy − y dG

هـای سـال را طـی اجتمـاعی رفـاه تـوان تغییـرات و نوسـانات در با استفاده از مشتق کلی فوق می ثیر عوامـل دوگانـه أاسـاس تـ تغییرات در این متغیـر را بـر ،همچنین و مختلف مورد ارزیابی قرار داد

اول مشتق، مربوط به تغییرات متوسط هزینه واقعـی یـک زءج . مشخص نمود یآمدرتولید و توزیع د دوم آن مربـوط بـه تغییـرات ء و جـز اجتمـاعی رفـاه و اثر آن بر 1376های ثابت سال خانوار به قیمت

. باشد میاجتماعی رفاهجینی و اثر آن بر ضریب کـل هزینـه واقعی میانگینرشد نرخ )1356-1392(ته دهه گذش4 طیشود می مالحظه که همانگونه

10( در حدود متوسط طور بهمناطق شهری واحـد 2/1 کـاهش از طـرف دیگـر . درصدکاهش یافته است )6

افـزایش کـه طـوری بـه ، داده قرار تأثیر تحت را دست آمده به رشد دوره این طی جینی ضریب در درصدی

10( دود متوسط در حطور به .است داشتهرا در پی مناطق شهری اجتماعی رفاهدرصدی در شاخص )4

، به آن اشـاره گردیـد قبلتوان عنوان نمود همانگونه که در صفحات توضیح این موضوع می در بایـد بهبـود یابـد، قبـل چنانچه توزیع درآمد در یـک جامعـه نـسبت بـه سـال داشت توجه بایست میهایی که توزیـع همچنین در دوره. سی شود که تولید در این دوره زمانی چگونه تغییر نموده است برر

بدتر شده باید بررسی شود که آیا تولید در ایـن دوره زمـانی گذشتهدرآمد در یک جامعه نسبت به سال لکـ هزینـه واقعـی میـانگین سـاله بـا وجـودی کـه نـرخ رشـد 37در ایـن دوره . افزایش یافته اسـت

10( متوسط طور هی مناطق شهری بخانوارهادلیل بهبود در وضعیت توزیع ه باما ،درصدکاهش یافته )6

10( در حدود مناطق شهریاجتماعی رفاهدرآمد شاخص .درصد افزایش یافته است )4

همـراه درصدی به 8رشد اقتصادی همزمان به اهداف نرخ ،برهمین اساس دستیابی اقتصاد کشور گـروه بـاال و پـایین 2های توزیع درآمد نظیر فاصـله و یا دیگر شاخص 35/0 جینی به کاهش ضریب

در ترسـیم اهـداف اقتـصادی بنـابراین . باشـد پـذیرنمی برنامه پنجم امکان های سال درآمدی در اواخر وع که دستیابی به نرخ رشـد اقتـصادی برای تنظیم قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی کشور این موض

با مـشکالتی اجتماعی رفاهشاخص برای رسیدن به افزایش باالیی از جینی همراه کاهش ضریب باال به شود که این موضوع به شـرط ثبـات کید می أدوباره ت (نظر قرار گیرد مد بایست میمواجه خواهد شد

)3(

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

24 6 و 5های ارهمجله اقتصادی سال چهاردهم شم

طیـف کـه طـوری بـه پدیـدار شـود یـق فرهنگـی ای تحول عم در جامعه اگر اما ،باشد سایر شرایط می د ایـن نظریـه تـا حـدود زیـادی نوسیعی از افراد آن کشورحاضر به فداکاری برای جامعه خویش باش

نظیـر وقـوع انقــالب اسـالمی در ایـران و یـا تفکـرات رایـج در کــشورهای . تعـدیل خواهـد گردیـد ). اند ان انجام دادههای زیادی برای پیشرفت کشورش که تالش... جنوبی و ژاپن،کره

در و نـرخ آن رشد اقتصادیریزی برای پیرامون برنامه تعیین و اجرا شده های سیاستراهبردها و هـای خاصـی از منـاطق صـنعتی و کـشاورزی در محـدوده اساس ایجـاد بر دهه گذشته 4کشور طی

را در شـرایط بهبـود اجتماعی و رفاه وضعیت توزیع درآمد عالوه بر اینکه شهرها و روستاهای کشور تـوازن در توزیـع موجـب عـدم تعـادل و ) استثنای چند سال مشخص به( توجهی قرار نداده است قابل

عـدم توجـه کـافی در . های مختلف کشور نیـز شـده اسـت منابع، امکانات و رشد بین مناطق و استان شور پیرامـون هـای توسـعه کـ مصوب در برنامـه های سیاست و همچنین اجرای ناقص ها سیاستگذاری

بیـشتر نمـوده ها و مناطق مختلف کشور را یافتگی بین استان فاصله توسعه ،های آمایش سرزمین برنامهاز نظر را های کشور همه استان تعیین و اجرا شده های سیاستراهبردها و اگر چه به بیان دیگر . است

از یافتـه بـسیار بیـشتر منـاطق توسـعه میزان این بهبود درحال با این بخشیده،یافتگی بهبود توسعهدرجه .لف کشور را تشدید نموده استتیافتگی در مناطق مخ بوده و همین امر شکاف توسعه مناطق محروم

مقطـع 2وجود آمده ههای کشور و تغییرات ب یافتگی استان بررسی نتایج محاسبه درجه توسعه . 8 براساس روش تاپسیس1385 و 1375

تمـام یـافتگی درجـه توسـعه د کـه نـ ده نشان می دست آمده هنتایج ب ،)6 (ت جدول آمار و اطالعا براساس اگرچـه بـاالترین میـزان درجـه . بهبـود یافتـه اسـت 1375 نسبت بـه سـال 1385های کشور در سال استان ،متعلـق به استان تهـران اسـت ) ترین استان پیشرفته (1385و 1375 های شور در سال یافتگی مناطق ک توسعه

100(سطح یافتگی این استان در بهبود در درجه توسعه میزان تـرین ینی پـا ،همچنـین . واحـد بـوده اسـت )10

به استان سیستان و بلوچستان و متعلق ، )ترین استان محروم (1385و 1375 مقطع 2یافتگـی در درجه توسعه

100( ستان حدود این ابرای مقطع مذکور نیز2یافتگی در میزان بهبود در درجه توسعه . واحد بوده است )7

متعلق بـه یافتگی مناطق کشور دست آمده باالترین میزان بهبود در درجه توسعه هبر اساس نتایج ب

100(هــای خوزســتان اســتان100(، هرمزگــان واحــد )17

100(، زنجــان واحــد )15واحــد، مازنــدران و )14

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

25 ... طی چهار دهه گذشتهاجتماعی رفاهگیری شاخص اندازه

100(رضوی خراسان 1375 مقطع 2یافتگی در ترین میزان بهبود در درجه توسعه و پایین واحد بوده )12

100( متعلق به استان یزد کمتر از1385و . واحد بوده است )1

میــانگین و 1385 و 1375 هــای هــا در ســال ســتاندســت آمــده از ا هیــافتگی بــ درجــه توســعهبــر اســاس، 061/0 و 33/0ترتیـب برابـر بـا هـای مـذکور بـه های کشور در سال یافتگی استان معیار درجه توسعه انحراف

. بوده است053/0و 41/0باشـد کـه دارای تـر مـی ای مطلـوب جامعـه آمـاری، جامعـه 2در مباحث علم آمار، بـرای قیـاس

ــاالتر و پ ــار انحــراف(گی راکنــدمیــانگین ب ــابراین، کمتــری باشــد) معی ــهبن طــور متوســط وضــعیت بکـه چـرا ؛گـردد بهتـر تلقـی مـی 1375 سـال نسبت بـه 1385های کشور در سال یافتگی استان توسعه

افـزایش و انحـراف معیـار 1375 نسبت به سال 1385های کشور در سال یافتگی استان میانگین توسعه چنانچـه امـا ، کاهش یافته است 1375 نسبت به سال 1385 کشور در سال یافتگی توسعه) پراکندگی(

تنهـا بهبـود نیافتـه بلکـه تـا حـد این مقایسه با شاخص دامنه تغییرات انجـام شـود وضـعیت کـشور نـه کـه بهبـود در درجـه دلیـل ایـن امـر نیـز روشـن اسـت چـرا . توجهی نیز فاصله بیشتر شده اسـت قابل

، اسـت آمـده پدیـد هایی که درحال توسـعه هـستند در استانطور عمده بهیافتگی در سطح باال توسعه . استشدهها ترین استان مانده ترین و عقب شکاف میان پیشرفتهموارد فوق موجب افزایشبنابراین

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

26 6 و 5های ارهمجله اقتصادی سال چهاردهم شم

1385 و 1375 مقطع 2و میزان بهبود آن در مختلف کشوریافتگی مناطق درجه توسعه .6 جدول روش تاپسیسبر اساس

یافتگی در سال درجه توسعه استان

1375 1385 بهبودمیزان

08/0 4417/0 3618/0 شرقی ذربایجانآ

09/0 3731/0 2828/0 غربی ذربایجانآ

11/0 3951/0 2884/0 اردبیل

07/0 4674/0 4022/0 اصفهان

08/0 3848/0 3074/0 ایالم

03/0 3753/0 3413/0 بوشهر

10/0 6004/0 4991/0 تهران

07/0 4021/0 3323/0 محال و بختیاری چهار

--- 4036/0 --- خراسان جنوبی

12/0 4298/0 3078/0 خراسان رضوی

--- 3755/0 --- خراسان شمالی

17/0 4640/0 2913/0 خوزستان

14/0 4293/0 2941/0 زنجان

06/0 4647/0 4082/0 سمنان

07/0 3028/0 2337/0 سیستان و بلوچستان

06/0 3799/0 3196/0 فارس

--- 4337/0 --- قزوین

--- 4825/0 --- قم

09/0 3749/0 2898/0 کردستان

05/0 3701/0 /03163 کرمان

05/0 4003/0 3459/0 کرمانشاه

09/0 3685/0 2827/0 احمد کهگیلویه و بویر

--- 3986/0 --- گلستان

08/0 4367/0 3545/0 گیالن

11/0 3635/0 2559/0 لرستان

13/0 4365/0 3107/0 مازندران

07/0 4333/0 3594/0 مرکزی

15/0 3821/0 2358/0 هرمزگان

10/0 4302/0 3314/0 همدان

005/0 4447/0 /04402 یزد

10/0 6004/0 4991/0 ترین پیشرفته درجه توسعه

07/0 3028/0 2337/0 ترین مانده درجه توسعه عقب

.1391 ،اسالمی: مأخذ

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

27 ... طی چهار دهه گذشتهاجتماعی رفاهگیری شاخص اندازه

منابع .، معاونت امور اقتصادیهای اقتصادی ها و سیاست فصلنامه پژوهش ،"فقر خطیارانه و " ،)1379 (اهللا اسالمی، سیف

انـدازهای توسـعه هـا و چـشم ، همـایش چـالش "های حمایتی دولت بر نـابرابری اثرسیاست" ،)1381 (اهللا اسالمی، سیف . اسفند ماه،ریزی کشور ایران، سازمان مدیریت و برنامه

، همایش اقتصاد ایـران در گـام نهـم، "توزیع درآمد برخی از متغیرهای اقتصاد کالن بر اثر" ،)1385 (اهللا اسالمی، سیف . ماه مرداد،وزارت امور اقتصادی ودارایی

نجم ، همـایش برنامـه پـ "بررسی تحقق اهداف برنامه پنجم توسـعه پیرامـون توزیـع درآمـد " ،)1389 (اهللا اسالمی، سیف .ماه خرداد،اسالمی مجلس شورای،توسعه

معاونـت امـور اقتـصادی ،مجلـه اقتـصادی ، "اسـتریت نگرشی اقتصادی بر جنبش ضـد وال " ،)1390 (اهللا اسالمی، سیف .ماه مهر،11سال ، 8و7 های ی، شمارهیوزارت امور اقتصادی و دارا

،مجله اقتـصادی ، ")1375-1385 ( مقطع2های کشور طی گی استان یافت تعیین و محاسبه درجه توسعه " ،)1391(اهللا اسالمی، سیف .فروردین ماه، 1، شماره 12معاونت امور اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی، سال

جینـی و شـاخص رفـاه بررسی وضعیت توزیع درآمد با استفاده از محاسبه ضـریب " ،)1387 (یکتا و زینت گلی اشرفی، . ماه، اسفندمجله اقتصادی معاونت امور اقتصادی، ")1368-1386 (های سن طی سال

فصلنامه ، ")1338-1379(آزمون موتور رشد کالدور در اقتصاد ایران در دوره " ،)1385(بهشتی، محمد و رضا صدیق .، پاییز28، شماره های اقتصادی ایران پژوهش

.ماه ، تیرروندفصلنامه ، "جینی و کشش درآمدی آن در ایران تجزیه ضریب" ،)1385 (جاللی، محسن

.بهار و تابستان، روندفصلنامه ، " در ایراناجتماعی رفاهبررسی تابع "،)1386 (جاللی، محسن .دانشکده اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی ، کارشناسی ارشد،2ه درس اقتصاد کالن زوج، )1370 (دکتر درکوش

.دانشگاه شهید بهشتیدانشکده اقتصاد ، ر اقتصاد اسالمی، کارشناسی ارشدجزوه درسی موضوعات انتخابی د، )1370(دکتر صدر

اجتماعی دانشگاه علـوم بهزیـستی، نامه رفاهفصل، "نقد و بررسی چند الگوی نظری در اقتصاد رفاه "، )1381(دانا، فریبرز رئیس .، بهار3سال دوم، شماره

.دارایی و اقتصاد وزارت ،"ایران در درآمد توزیع و اجتماعی عدالت "،)1375 (مرتضی سامتی،

سنجش کاردینالی رفاه و ارزیابی اثر متغیرهای کالن " ،)1392 (و الهام شیوایی، صابر موالیی، نبی تاش، محممد شهیکی، معاونت امـور اقتـصادی اقتصادی های سیاستها و فصلنامه پژوهش ، "ایران برمبنای رگرسیون فازی رتغییرات رفاه در ب

.، بهار65وزارت دارایی، شماره

، "یـک تحلیـل نظـری و تجربـی : آمارتیاسن در ایران اجتماعی رفاهبررسی تابع "،)1385 (صیادزاده، علی و سید محمد مهدی احمدی .دی ماه دانشگاه مفید، ،نامه مفید

، "بررسی رابطه بلندمدت بین رشد اقتصادی و توزیع درآمـد در ایـران " ،)1384 (حسین و علی رنجبرکی عادلی، محمد .یزیپا، 18 شماره ،فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی

و شـهری منـاطق تفکیـک های کشور بـه استان درآمد در توزیع های شاخص روند بررسی، )1386 (زاده، رسول عادل . ماه اسفند،، پژوهشکده آمار مرکز آمار ایران)1350-1384(دوره طی روستایی

).1356-1392(های هزینه، درآمد خانوارهای شهری و روستایی طی سالمرکز آمار ایران،

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1

28 6 و 5های ارهمجله اقتصادی سال چهاردهم شم

و مجلـه برنامـه ، ")1361-1372 (هـای اجتمـاعی در سـال رشد اقتـصادی، توزیـع درآمـد و رفـاه " ،)1375 ( فرهاد ،نیلی .1شماره ، سازمان برنامه و بودجه،بودجه .سازمان برنامه و بودجه، 39 و 38 های ، شمارهمجله برنامه و بودجه، "رشد اقتصادی و توزیع درآمد" ،)1378(فرهاد ، نیلی، 35و 34 هـای شماره ،مجله برنامه و بودجه ، "ارتباط رشد اقتصادی و توزیع درآمد " ،)1377 (و علی فرحبخش مسعود ،نیلی

.سازمان برنامه و بودجهAghion, P. & P. Bolton (1992), "Distribution and Growth in Models of Imperfect Capital Markets", European Economic Review, No. 36. Champernowne, D. G. (1953), A Model of Income Distribution", The Economic Journal, Vol. 63, No. 250. Jun. Kuznetes’s (1955), "Economic Growth and Income Inequality, op, PP. 7-18. Lars P. Feld, Justina A.V. & Fischer, Gebhard Kirchassner, The Effect of Direct Democracy on Income Redistribution: Evidence for Switzerland Phillips-University of Marburg, University of St. Gallen and CESifo University of St. Gallen, SIAW-HSG , CESifo and Leopoldina. Provisional Data from OECD Income Distribution and Poverty Database (2011), Oct, 18. Saint-Paul, Gilles, & Thierry Verdier (1996), "Inequality, Redistribution and Growth: A Challenge to the Conventional Political Economy Approach", European Economic Review, No. 40. Sen, A.(1973), On Eonomic Inequality, Oxford, Colrendon Press.

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 3:3

0 +

0330

on

Sat

urda

y F

ebru

ary

13th

202

1