1

Namo Tassa Bhagavato Arahato Sammåsambuddhassa

Sahassapå¬isuttanta

apm

Svåkkhåto Bhagavatå Dhammo

2

bhavanirodha nibbånaµ

3

D¥ghanikåya 5

S¥lakkhandhavagga 7

Mahåvagga 16

På†ikavagga 33

Majjhimanikåya 37

MËlapaˆˆåsap嬥 39

Majjhimapaˆˆåsap嬥 99

Uparipaˆˆåsap嬥 118

Saµyuttanikåya 181

Sagåthåvagga 183

Nidånavagga 198

Khandhavagga 246

SaŒyatanavagga 324

Mahåvagga 400

A!guttaranikåya 433

Eka-Duka-Tikanipåta 435

Catukkanipåta 453

Pañcaka-Chakkanipåta 471

Sattaka-A††haka-Navakanipåta 489

Dasaka-Ekådasakanipåta 501

Khuddakanikåya 509

Dhammapåda 511

Udåna 519

Itivuttaka 526

Suttanipåta 536

Theragåthå 571

Ther¥gåthå 594

4

5

Namo Tassa Bhagavato Arahato Sammåsambuddhassa

D¥ghanikåya

S¥lakkhandhavagga

Mahåvagga

På†ikavagga

Svåkkhåto Bhagavatå Dhammo

6

7

D¥ghanikåya S¥lakkhandhavagga

| |s¥lakkhandhavagga brahmajålasuttanta| |

|| ||ye hi keci bhikkhave samaˆå vå bråhmaˆå vå pubbantakappikå ca aparantakappikå ca

pubbantåparantakappikå ca, pubbantåparantånudi††hino pubbantåparantaµ årabbha an-

ekavihitåni adhivuttipadåni abhivadanti – sabbe te imeh’ eva dvåsa††hiyå vatthËhi etesaµ

vå aññatarena, n’ atthi ito bahiddhå. tayidaµ bhikkhave tathågato pajånåti: ime di††hi-

††hånå evaµ gahitå evaµ paråma††hå evaµ gatikå bhavissanti evam abhisamparåyå ti. tañ

ca tathågato pajånåti tato ca uttaritaraµ pajånåti, tañ ca pajånanaµ na paråmasati. aparå-

masato c’ assa paccattañ ñeva nibbuti viditå. vedanånaµ samudayañ ca atthagamañ ca

assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ viditvå, anupådå vimutto bhikkhave

tathågato|| ||DN1:329||

| |s¥lakkhandhavagga brahmajålasuttanta| |

|| ||tatra bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå sassatavådå, sassataµ attånañ ca lokañ ca

paññåpenti catuhi vatthËhi; tad api tesaµ bhavataµ samaˆabråhmaˆånaµ ajånataµ

apassataµ vedayitaµ, taˆhågatånaµ paritasitavipphanditam eva|| ||tatra bhikkhave ye te

samaˆabråhmaˆå ekaccasassatikå ekaccåsassatikå, ekaccaµ sassataµ ekaccaµ asassataµ

attånañ ca lokañ ca paññåpenti catuhi vatthËhi; tad api tesaµ bhavataµ samaˆabråhma-

ˆånaµ ajånataµ apassataµ vedayitaµ, taˆhågatånaµ paritasitavipphanditam eva|| ||tatra

bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå antånantikå, antånantaµ lokassa paññåpenti catuhi

vatthËhi; tad api tesaµ bhavataµ samaˆabråhmaˆånaµ ajånataµ apassataµ vedayitaµ,

taˆhågatånaµ paritasitavipphanditam eva|| ||tatra bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå

amaråvikkhepikå, tattha tattha pañhaµ pu††hå samånå våcåvikkhepaµ åpajjanti amarå-

vikkhepaµ catuhi vatthËhi; tad api tesaµ bhavataµ samaˆabråhmaˆånaµ ajånataµ

apassataµ vedayitaµ, taˆhågatånaµ paritasitavipphanditam eva|| ||tatra bhikkhave ye te

samaˆabråhmaˆå adhiccasamuppannikå, adhiccasamuppannaµ attånañ ca lokañ ca pañ-

ñåpenti dv¥hi vatthËhi; tad api tesaµ bhavataµ samaˆabråhmaˆånaµ ajånataµ apassataµ

vedayitaµ, taˆhågatånaµ paritasitavipphanditam eva|| ||tatra bhikkhave ye te samaˆa-

bråhmaˆå pubbantakappikå pubbantånudi††hino pubbantaµ årabbha anekavihitåni adhi-

8

vuttipadåni abhivadanti a††hådasahi vattËhi; tad api tesaµ bhavataµ samaˆabråhmaˆå-

naµ ajånataµ apassataµ vedayitaµ, taˆhågatånaµ paritasitavipphanditam eva|| ||DN1||

| |s¥lakkhandhavagga brahmajålasuttanta| |

|| ||tatra bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå uddhamåghatanikå saññivådå, uddham

åghatanå saññiµ attånaµ paññåpenti so¬asahi vatthËhi; tad api tesaµ bhavataµ samaˆa-

bråhmaˆånaµ ajånataµ apassataµ vedayitaµ, taˆhågatånaµ paritasitavipphanditam eva||

||tatra bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå uddhamåghatanikå asaññivådå, uddham åghatanå

asaññiµ attånaµ paññåpenti a††hahi vatthËhi; tad api tesaµ bhavataµ samaˆabråhmaˆ-

ånaµ ajånataµ apassataµ vedayitaµ taˆhågatånaµ paritasitavipphanditam eva|| ||tatra

bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå uddhamåghatanikå n’ evasaññinåsaññivådå, uddham

åghatanå n’ eva saññiµ nåsaññiµ attånaµ paññåpenti a††hahi vatthËhi; tad api tesaµ

bhavataµ samaˆabråhmaˆånaµ ajånataµ apassataµ vedayitaµ, taˆhågatånaµ paritasita-

vipphanditam eva|| ||tatra bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå ucchedavådå, sato sattassa

ucchedaµ vinåsaµ vibhavaµ paññåpenti sattahi vatthËhi; tad api tesaµ bhavataµ sam-

aˆabråhmaˆånaµ ajånataµ apassataµ vedayitaµ, taˆhågatånaµ paritasitavipphanditam

eva|| ||tatra bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå paramadi††hadhammanibbånavådå, sato

sattassa paramadi††hadhammanibbånaµ paññåpenti pañcahi vatthËhi; tad api tesaµ

bhavataµ samaˆabråhmaˆånaµ ajånataµ apassataµ vedayitaµ, taˆhågatånaµ paritasita-

vipphanditam eva|| ||tatra bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå aparantakappikå aparantå-

nudi††hino aparantaµ årabbha anekavihitåni adhivuttipadåni abhivadanti catucattår¥såya

vattËhi; tad api tesaµ bhavataµ samaˆabråhmaˆånaµ ajånataµ apassataµ vedayitaµ,

taˆhågatånaµ paritasitavipphanditam eva|| ||DN1||

| |s¥lakkhandhavagga brahmajålasuttanta| |

|| ||ye pi te samaˆabråhmaˆå pubbantakappikå ca aparantakappikå ca pubbantåparanta-

kappikå ca pubbantåparantånudi††hino; pubbantåparantaµ årabbha anekavihitåni adhi-

vuttipadåni abhivadanti dvåsa††hiyå vattËhi. sabbe te chahi phassåyatanehi phussa phussa

pa†isaµvedenti, tesaµ vedanåpaccayå taˆhå, taˆhåpaccayå upådånaµ, upådånapaccayå

bhavo, bhavapaccayå jåti, jåtipaccayå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upå-

9

yåså sambhavanti. yato kho bhikkhave bhikkhu channaµ phassåyatanånaµ samudayañ ca

atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ pajånåti – ayaµ imehi

sabbeh’ eva uttaritaraµ pajånåti|| ||ye hi keci bhikkhave samaˆå vå bråhmaˆå vå pubban-

takappikå vå aparantakappikå vå pubbantåparantakappikå vå pubbantåparantånudi††hino;

pubbantåparantaµ årabbha anekavihitåni adhivuttipadåni abhivadanti – sabbe te imeh’

eva dvåsa††iyå vatthËhi antojålikatå. ettha sitå va ummujjamånå ummujjanti, ettha pariyå-

pannå antojålikatå va ummujjamånå ummujjanti. seyyathå pi bhikkhave dakkho keva††o

vå keva††antevås¥ vå sukhumacchikena jålena parittaµ udakadahaµ otthareyya, tassa

evam assa: ye kho keci imasmiµ udakadahe o¬årikå påˆå, sabbe te antojålikatå ettha sitå

va ummujjamånå ummujjanti. ettha pariyåpannå antojålikatå va ummujjamånå ummujja-

nt¥ ti|| ||ucchinnabhavanettiko bhikkhave tathågatassa kåyo ti††hati. yåv’ assa kåyo †hassati

tåva naµ dakkhinti devamanusså. kåyassa bhedå uddhaµ j¥vitapariyådånå na dakkhinti

devamanusså. seyyathå pi bhikkhave ambapiˆ"iyå vaˆ†acchinnåya yåni kånici ambåni

vaˆ†Ëpanibandhanåni, sabbåni tåni tad anvayåni bhavanti. evam eva kho bhikkhave uc-

chinnabhavanettiko tathågatassa kåyo ti††hati. yåv’ assa kåyo †hassati tåva naµ dakkhinti

devamanusså. kåyassa bhedå uddhaµ j¥vitapariyådånå na dakkhinti devamanusså ti||

||DN1||

| |s¥lakkhandhavagga såmaññaphalasuttanta| |

|| ||so evaµ samåhite citte parisuddhe pariyodåte ana!gaˆe vigatËpakkilese mËdËbhËte

kammaniye †hite ånejjappatte – ñåˆadassanåya cittaµ abhin¥harati abhininnåmeti. so

evaµ pajånanti: ayaµ kho me kåyo rËp¥ cåtummahåbhËtiko måtåpettikasambhavo

odanakummåsËpacayo, aniccucchådanaparimaddanabhedanaviddhaµsanadhammo – idañ

ca pana me viññåˆaµ ettha sitaµ ettha pa†ibaddhaµ. seyyathå pi udåyi maˆi ve¬uriyo

subho, jåtimå a††haµso suparikammakato accho vippasanno sabbåkårasampanno, tatr’

assa suttaµ åvutaµ n¥laµ vå p¥taµ vå lohitaµ vå odåtaµ vå paˆ"usuttaµ vå. taµ enaµ

cakkhumå puriso hatthe karitvå paccavekkheyya: ayaµ kho maˆi ve¬uriyo subho, jåtimå

a††haµso suparikammakato accho vippasanno sabbåkårasampanno, tatr’ idaµ suttaµ

åvutaµ n¥laµ vå p¥taµ vå lohitaµ vå odåtaµ vå paˆ"usuttaµ vå ti|| ||DN2:83||

10

| |s¥lakkhandhavagga amba††hasuttanta| |

|| ||yadå bhagavå aññåsi bråhmaˆaµ pokkharasåtiµ kallacittaµ muducittaµ vin¥varaˆa-

cittaµ udaggacittaµ pasannacittaµ atha yå buddhånaµ såmukkaµsikå dhammadesanå

taµ pakåsesi – dukkhaµ samudayaµ nirodhaµ maggaµ. seyyathå pi nåma suddhaµ

vatthaµ apagatakå¬akaµ sammadeva rajanaµ patigaˆheyya, evam eva bråhmaˆassa

pokkharasåtissa tasmiñ ñeva åsane, virajaµ v¥tamalaµ dhammacakkhuµ udapådi: yaµ

kiñci samudayadhammaµ sabbantaµ nirodhadhamman ti|| ||atha kho bråhmaˆo pokkha-

rasåti di††hadhammo pattadhammo viditadhammo pariyogå¬hadhammo, tiˆˆavicikiccho

vigatakatha!katho vesårajjappatto aparapaccayo satthu såsane. bhagavantaµ etad avoca:

abhikkantaµ bho gotamo abhikkantaµ bho gotamo! seyyathå pi bho gotama nikkujjitaµ

vå ukkujjeyya, pa†icchannaµ vå vivareyya, mˬhassa vå maggaµ åcikkheyya, andhakåre

vå telapajotaµ dhåreyya cakkhumanto rËpåni dakkhint¥ ti, evam eva bhotå gotamena

anekapariyåyena dhammo pakåsito|| ||DN3:221||

| |s¥lakkhandhavagga jåliyasuttanta| |

|| ||ñåˆadassanåya cittaµ abhin¥harati abhininnåmeti. yo nu kho åvuso bhikkhu evaµ

jånåti evaµ passati, kallan nu kho tass’ etaµ vacanåya: taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti vå aññaµ

j¥vaµ aññaµ sar¥ran ti vå ti? yo so åvuso bhikkhu evaµ jånåti evaµ passati, kallan tass’

etaµ vacanåya: taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti vå aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥ran ti vå ti. ahaµ kho

pan’ etaµ åvuso evaµ jånåmi evaµ passåmi, atha ca panåhaµ na vadåmi: taµ j¥vaµ taµ

sar¥ran ti vå aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥ran ti vå|| ||nåparaµ itthattayåti pajånåti. yo nu kho

åvuso bhikkhu evaµ jånåti evaµ passati, kallan nu kho tass’ etaµ vacanåya: taµ j¥vaµ

taµ sar¥ran ti vå aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥ran ti vå ti? yo so åvuso bhikkhu evaµ jånåti

evaµ passati, na kallan tass’ etaµ vacanåya: taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti vå aññaµ j¥vaµ añ-

ñaµ sar¥ran ti vå ti. ahaµ kho pan’ etaµ åvuso evaµ jånåmi evaµ passåmi, atha ca pan-

åhaµ na vadåmi: taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti vå aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥ran ti vå ti|| ||DN7||

11

| |s¥lakkhandhavagga po††hapådasuttanta| |

|| ||tass’ ime pañca n¥varaˆe pah¥ne attani samanupassato påmujjaµ jåyati. pamuditassa

p¥ti jåyati, p¥timanassa kåyo passambhati; passaddhakåyo sukhaµ vedeti, sukhino cittaµ

samådhiyati. so vivicc’ eva kåmehi vivicca akusalehi dhammehi, savitakkaµ savicåraµ

vivekajaµ p¥tisukhaµ pa†hamajjhånaµ upasampajja viharati. tassa yå purimå kåmasaññå

så nirujjhati. vivekajaµ p¥tisukhaµ sukhumasaccasaññå tasmiµ samaye hoti, vivekajaµ

p¥tisukhaµ sukhumasaccasaññ¥ yeva tasmiµ samaye hoti. evam pi sikkhå ekå saññå

uppajjanti, sikkhå ekå saññå nirujjhanti. ayaµ sikkhå ti bhagavå avoca|| ||puna ca paraµ

po††hapåda bhikkhu vitakkavicårånaµ vËpasamå ajjhattaµ sampasådanaµ cetaso ekodib-

båvaµ avitakkaµ avicåraµ samådhijaµ p¥tisukhaµ dutiyajjhånaµ upasampajja viharati.

tassa yå purimå vivekajaµ p¥tisukhaµ sukhumasaccasaññå så nirujjhati. samådhijaµ

p¥tisukhaµ sukhumasaccasaññå tasmiµ samaye hoti, samådhijaµ p¥tisukhaµ sukhuma-

saccasaññ¥ yeva tasmiµ samaye hoti. evam pi sikkhå ekå saññå uppajjanti, sikkhå ekå

saññå nirujjhanti. ayaµ sikkhå ti bhagavå avoca|| ||DN9:10||

| |s¥lakkhandhavagga po††hapådasuttanta| |

|| ||yato kho po††hapåda bhikkhu idha sakasaññ¥ hoti, so tato amutra tato amutra anu-

pubbena saññaggaµ phusati. tassa saññagge †hitassa evañ hoti: cetayamånassa me påpiyo

acetayamånassa me seyyo. ahañ ce va kho pana ceteyyaµ abhisa!khareyyaµ, imå ca me

saññå nirujjheyyuµ, aññå ca o¬årikå saññå uppajjeyyuµ. yan nËnå ’haµ na ceteyyaµ na

abhisa!khareyyan ti? so na c’ eva ceteti na abhisa!kharoti. tassa acetayato anabhi-

sa!kharoto tå c’ eva saññå nirujjhanti, aññå ca o¬årikå saññå na uppajjanti. so nirodhaµ

phusati. evaµ kho po††hapåda anupubbåbhisaññånirodhasampajånasamåpatti hoti|| ||DN9||

| |s¥lakkhandhavagga po††hapådasuttanta| |

|| ||saññå nu kho bhante pa†hamaµ uppajjati pacchå ñåˆaµ, udåhu pa†hamaµ ñåˆaµ

uppajjati, paccha saññå, udåhu saññå ca ñåˆañ ca apubbaµ acarimaµ uppajant¥ ti? saññå

kho po††hapåda pa†hamaµ uppajjati pacchå ñåˆaµ, saññuppådå ca pana ñåˆuppådo hoti.

so evaµ pajånåti: idappaccayå kira me ñåˆaµ udapåd¥ ti. iminå p’ etaµ po††hapåda

12

pariyåyena veditabbaµ yathå saññå pa†hamaµ uppajjati pacchå ñåˆaµ, saññuppådå ca

pana ñåˆuppådo hot¥ ti|| ||DN9:20||

| |s¥lakkhandhavagga po††hapådasuttanta| |

|| ||saññå nu kho bhante purisassa attå, udåhu aññå saññå añño attå ti? kiµ pana tvaµ

po††hapåda attånaµ pacces¥ ti? o¬årikaµ kho ahaµ bhante attånaµ paccemi rËpiµ cåtum-

mahåbhËtikaµ kabali!kåråhårabhakkhan ti. o¬åriko ca hi te po††hapåda attå abhavissa

rËp¥ catummahåbhËtiko kabali!kåråhårabhakkho, evaµ santaµ kho te po††hapåda aññå

va saññå bhavissati añño attå. tad iminå p’ etaµ po††hapåda pariyåyena veditabbaµ, yathå

aññå va saññå bhavissati añño attå: ti††hat’ ev’ ayaµ po††hapåda o¬åriko attå rËp¥ cåtum-

mahåbhËtiko kabali!kåråhårabhakkho, atha imassa purisassa aññå va saññå uppajjanti

aññå va saññå nirujjhanti. iminå pi kho etaµ po††hapåda pariyåyena veditabbaµ, yathå

aññå va saññå bhavissati añño attå ti|| ||manomayaµ kho ahaµ bhante attånaµ paccemi

sabba!gapacca!gaµ ah¥nindriyan ti. manomayo ca hi te po††hapåda attå abhavissa sabb-

a!gapacca!g¥ ah¥nindriyo ti, evaµ santaµ pi kho te po††hapåda aññå va saññå bhavissati

añño attå. tad iminå p’ etaµ po††hapåda pariyåyena veditabbaµ, yathå aññå va saññå

bhavissati añño attå: ti††hat’ ev’ ayaµ po††hapåda manomayo attå sabba!gapacca!g¥

ah¥nindriyo, atha imassa purisassa aññå va saññå uppajjanti aññå va saññå nirujjhanti.

iminå pi kho etaµ po††hapåda pariyåyena veditabbaµ, yathå aññå va saññå bhavissati

añño attå ti|| ||arËpiµ kho ahaµ bhante attånaµ paccemi saññåmayan ti. arËp¥ ca hi te

po††hapåda attå abhavissa saññåmayo, evaµ santaµ pi kho te po††hapåda aññå va saññå

bhavissati añño attå. tad iminå p’ etaµ po††hapåda pariyåyena veditabbaµ, yathå aññå va

saññå bhavissati añño attå: ti††hat’ ev’ ayaµ po††hapåda arËp¥ attå saññåmayo, atha

imassa purisassa aññå va saññå uppajjanti aññå va saññå nirujjhanti. iminå pi kho etaµ

po††hapåda pariyåyena veditabbaµ, yathå aññå va saññå bhavissati añño attå ti|| ||DN9||

| |s¥lakkhandhavagga po††hapådasuttanta| |

|| ||kiµ pana bhante hoti tathågato param maraˆå, idam eva saccaµ mogham aññan ti?

avyåkataµ kho etaµ po††hapåda mayå: hoti tathågato param maraˆå, idam eva saccaµ

mogham aññan ti. kiµ pana bhante na hoti tathågato param maraˆå, idam eva saccaµ

13

mogham aññan ti? etam pi kho po††hapåda mayå avyåkataµ: na hoti tathågato param

maraˆå, idam eva saccaµ mogham aññan ti. kiµ pana bhante hoti ca na ca hoti tathågato

param maraˆå, idam eva saccaµ mogham aññan ti? avyåkataµ kho etaµ po††hapåda

mayå: hoti ca na ca hoti tathågato param maraˆå, idam eva saccaµ mogham aññan ti. kiµ

pana bhante n’ eva hoti na na hoti tathågato param maraˆå, idam eva saccaµ mogham

aññan ti? etam pi kho po††hapåda mayå avyåkataµ: n’ eva hoti na na hoti tathågato param

maraˆå, idam eva saccaµ mogham aññan ti. kasmå bhante bhagavatå avyåkatan ti? na h’

etaµ po††hapåda atthasaµhitaµ na dhammasaµhitaµ na ådibrahmacariyakaµ, na nibbi-

dåya na viragåya na nirodhåya na upasamåya na abhiññåya na sambodhåya na nibbånåya

saµvattati. tasmå taµ mayå avyåkatan ti|| ||kiµ pana bhante bhagavatå vyåkatan ti? idaµ

dukkhan ti po††hapåda mayå vyåkataµ. ayaµ dukkhasamudayo ti kho po††hapåda mayå

vyåkataµ. ayaµ dukkhanirodha ti kho po††hapåda mayå vyåkataµ. ayaµ dukkhanirodha-

gåmin¥ patipadå ti kho po††hapåda mayå vyåkatan ti. kasmå pan’ etaµ bhante bhagavatå

vyåkatan ti? etañ hi kho po††hapåda atthasaµhitaµ etaµ dhammasaµhitaµ etaµ ådibrah-

macariyakaµ, etaµ nibbidåya virågåya nirodhåya upasamåya abhiññåya sambodhåya

nibbånåya saµvattati. tasmå taµ mayå vyåkatan ti|| ||DN9:27||

| |s¥lakkhandhavagga po††hapådasuttanta| |

|| ||o¬årikassa kho ahaµ po††hapåda attapa†ilåbhassa pahånåya dhammaµ desemi; yathå

pa†ipannånaµ vo sa!kilesikå dhammå pah¥yissanti, vodåniyå dhammå abhiva""hissanti,

paññåpåripËriµ vepullatañ ca di††he va dhamme sayaµ abhiññå sacchikatvå upasampajja

viharissathå ti. siyå kho pana te po††hapåda evam assa: sa!kilesikå dhammå pah¥yissanti,

vodåniyå dhammå abhiva""hissanti, paññåpåripËriµ vepullata ca di††he va dhamme

sayaµ abhiññå sacchikatvå upasampajja viharissati, dukkho ca kho vihåro ti. na kho pan’

etaµ po††hapåda evaµ da††habbaµ. sa!kilesikå c’ eva dhammå pah¥yissant¥, vodåniyå

dhammå abhiva""hissanti, paññåpåripËriµ vepullatañ ca di††he va dhamme sayaµ abhiñ-

ñå sacchikatvå upasampajja viharissati, påmujjañ c’ eva bhavissati p¥ti ca passaddhi ca

sati ca sampajaññañ ca sukho ca vihåro|| ||manomayassa pi kho ahaµ po††hapåda atta-

pa†ilåbhassa pahånåya dhammaµ desemi; yathå pa†ipannånaµ vo sa!kilesikå dhammå

pah¥yissanti, vodåniyå dhammå abhiva""hissanti, paññåpåripËriµ vepullatañ ca di††he va

dhamme sayaµ abhiññå sacchikatvå upasampajja viharissathå ti. siyå kho pana te

14

po††hapåda evam assa: sa!kilesikå dhammå pah¥yissanti, vodåniyå dhammå abhiva"-

"hissanti, paññåpåripËriµ vepullata ca di††he va dhamme sayaµ abhiññå sacchikatvå

upasampajja viharissati, dukkho ca kho vihåro ti. na kho pan’ etaµ po††hapåda evaµ

da††habbaµ. sa!kilesikå c’ eva dhammå pah¥yissant¥, vodåniyå dhammå abhiva""hissan-

ti, paññåpåripËriµ vepullatañ ca di††he va dhamme sayaµ abhiññå sacchikatvå upasam-

pajja viharissati, påmujjañ c’ eva bhavissati p¥ti ca passaddhi ca sati ca sampajaññañ ca

sukho ca vihåro|| ||arupassa pi kho ahaµ po††hapåda attapa†ilåbhassa pahånåya dhammaµ

desemi; yathå pa†ipannånaµ vo sa!kilesikå dhammå pah¥yissanti, vodåniyå dhammå

abhiva""hissanti, paññåpåripËriµ vepullatañ ca di††he va dhamme sayaµ abhiññå sacchi-

katvå upasampajja viharissathå ti. siyå kho pana te po††hapåda evam assa: sa!kilesikå

dhammå pah¥yissanti, vodåniyå dhammå abhiva""hissanti, paññåpåripËriµ vepullatañ ca

di††he va dhamme sayaµ abhiññå sacchikatvå upasampajja viharissati, dukkho ca kho

vihåro ti. na kho pan’ etaµ po††hapåda evaµ da††habbaµ. sa!kilesikå c’ eva dhammå

pah¥yissant¥, vodåniyå dhammå abhiva""hissanti, paññåpåripËriµ vepullatañ ca di††he va

dhamme sayaµ abhiññå sacchikatvå upasampajja viharissati, påmujjañ c’ eva bhavissati

p¥ti ca passaddhi ca sati ca sampajaññañ ca sukho ca vihåro|| ||DN9:40||

| |s¥lakkhandhavagga po††hapådasuttanta| |

|| ||sace taµ citta evaµ puccheyyuµ: ahosi tvaµ at¥tam addhånaµ na tvaµ na ahosi,

bhavissasi tvaµ anågatam addhånaµ na tvaµ na bhavissasi, atthi tvaµ etarahi na tvaµ n’

atth¥ ti? evaµ pu††˙o tvaµ citta kin ti vyåkareyyås¥ ti? sace maµ bhante evaµ

puccheyyuµ: ahosi tvaµ åt¥tam addhånaµ na tvaµ na ahosi, bhavissasi tvaµ anågatam

addhånaµ na tvaµ na bhavissasi, atthi tvaµ etarahi na tvaµ n’ atth¥ ti? evaµ pu††ho

ahaµ bhante evaµ vyåkareyyaµ: ahos’ ahaµ at¥tam addhånaµ nåhaµ nåhosiµ, bha-

vissåm’ ahaµ anågatam addhånaµ nåhaµ na bhavissåmi, atthåhaµ etarahi nåhaµ n’ atth¥

ti? evaµ pu††ho ahaµ bhante evaµ vyåkareyyan ti|| ||sace pana taµ citta evaµ

puccheyyuµ: yo te ahosi at¥to attapa†ilåbho sveva te attapa†ilåbho sacco, mogho anågato

mogho paccuppanno? yo vå te bhavissati anågato attapa†ilåbho sveva te attapa†ilåbho

sacco, mogho anågato mogho paccuppanno? yo vå te etarahi paccuppanno attapa†ilåbho

sveva te attapa†ilåbho sacco, mogho at¥to mogho anågato ti? evaµ pu††ho tvaµ citta kin ti

vyåkareyyås¥ ti?|| ||sace pana maµ bhante evaµ puccheyyuµ: yo te ahosi at¥to

15

attapa†ilåbho sveva te attapa†ilåbho sacco, mogho anågato mogho paccuppanno? yo vå te

bhavissati anågato attapa†ilåbho sveva te attapa†ilåbho sacco, mogho anågato mogho

paccuppanno? yo vå te etarahi paccuppanno attapa†ilåbho sveva te attapa†ilåbho sacco,

mogho at¥to mogho anågato ti? evaµ pu††ho ahaµ bhante evaµ vyåkareyyaµ: yo me

ahosi at¥to attapa†ilåbho sveva me attapa†ilåbho tasmiµ samaye sacco ahosi, mogho

anågato mogho paccuppanno. yo vå me bhavissati anågato attapa†ilåbho sveva me

attapa†ilåbho tasmiµ samaye sacco bhavissati, mogho at¥to mogho paccuppanno. yo me

etarahi paccuppanno attapa†ilåbho sveva me attapa†ilåbho sacco, mogho at¥to mogho

anågato ti. evaµ pu††ho ahaµ bhante vyåkareyyan ti||…||evam eva kho citta yasmiµ sa-

maye o¬åriko attapa†ilåbho hoti, n’ eva tasmiµ samaye manomayo attapa†ilåbho ti

sa!khaµ gacchati, na arËpo attapa†ilåbho ti sa!khaµ gacchati, o¬åriko attapa†ilåbho tveva

tasmiµ samaye sa!khaµ gacchati. yasmiµ citta samaye manomayo attapa†ilåbho hoti, n’

eva tasmiµ samaye o¬åriko attapa†ilåbho ti sa!khaµ gacchati, na arËpo attapa†ilåbho ti

sa!khaµ gacchati, manomayo attapa†ilåbho tveva tasmiµ samaye sa!khaµ gacchati.

yasmiµ citta samaye arËpo attapa†ilåbho hoti, n’ eva tasmiµ samaye o¬åriko attapa†i-

låbho ti sa!khaµ gacchati, na manomayo attapa†ilåbho ti sa!khaµ gacchati, arËpo atta-

pa†ilåbho tveva tasmiµ samaye sa!khaµ gacchati. iti må kho citta lokasamaññå loka-

niruttiyo lokavohårå lokapaññattiyo – yå hi tathågato voharati aparåmasan ti|| ||DN9:50||

| |s¥lakkhandhavagga kevaddhasuttanta| |

|| ||na kho eso bhikkhu pañho evaµ pucchitabbo: kattha nu kho bhante ime cattåro

mahåbhËtå apariseså nirujjhanti, seyyath¥daµ pa†hav¥dhåtu åpodhåtu tejodhåtu våyodhåtË

ti? evañ ca kho eso bhikkhu pañho pucchitabbo||

||kattha åpo ca pa†hav¥ tejo våyo na gådhati?

kattha d¥ghañ ca rassañ ca anuµ thËlaµ subhåsubhaµ?

kattha nåmañ ca rËpañ ca asesaµ uparujjhat¥ ti?|| [tatra veyyåkaraˆaµ bhavati]

||viññånaµ anidassanaµ anantaµ sabbato pahaµ

ettha åpo ca pa†hav¥ tejo våyo na gådhati

ettha d¥ghañ ca rassañ ca anuµ thËlaµ subhåsubhaµ

ettha nåmañ ca rËpañ ca asesaµ uparujjhati

viññåˆassa nirodhena etth’ etaµ uparujjhat¥ ti||DN11||

16

D¥ghanikåya Mahåvagga

| |mahåvagga måhapadånasuttanta| |

|| ||addaså kho bhikkhave vipass¥ kumåro uyyånabhËmiµ niyyanto mahåjanakåyaµ

sannipatitaµ nånårattånañ ca dussånaµ milåtaµ kayiramånaµ. disvå sårathiµ åmantesi:

kin nu kho so samma sårathi mahåjanakåyo sannipatito nånårattånañ ca dussånaµ

milåtaµ kayirat¥ ti? eso kho deva kålakato nåmå ti. tena hi samma sårathi yena so

kålakato tena rathaµ peseh¥ ti. evaµ devå ti kho bhikkhave sårathi vipassissa kumårassa

pa†issutvå yena so kålakato tena rathaµ pesesi. addaså kho bhikkhave vipass¥ kumåro

petaµ kålakataµ. disvå sårathiµ åmantesi: kiµ panåyaµ samma sårathi kålakato nåmå

ti? eso kho deva kålakato nåma: na dåni taµ dakkhinti måtå vå pitå vå aññe vå

ñåtisålohitå, so pi na dakkhissati måtaraµ vå pitaraµ vå aññe vå ñåtisålohite ti|| ||kiµ

pana samma sårathi aham pi maraˆadhammo maraˆaµ anat¥to ti? mam pi na dakkhinti

devo vå dev¥ vå aññe vå ñåtisålohitå, aham pi na dakkhissåmi devaµ vå deviµ vå aññe

ñåtisålohite ti? tvañ ca deva mayañ c’ amhå sabbe maraˆadhammå maraˆaµ anat¥tå. tam

pi na dakkhinti devo vå dev¥ vå aññe vå ñåtisålohitå. tvam pi na dakkhissasi devaµ vå

deviµ vå aññe vå ñåtisålohite ti|| ||tena hi samma sårathi alan dån’ ajja uyyånabhËmiyå,

ito va antepuraµ paccaniyyåh¥ ti. evaµ devå ti kho bhikkhave sårathi vipassissa

kumårassa pa†issutvå tato va antepuraµ paccaniyyåsi. tatra sudaµ bhikkhave vipass¥

kumåro antepuragato dukkh¥ dummano pajjhåyati: dhiratthu kira bho jåti nåma, yatra hi

nåma jåtassa jarå paññåyissati byådhi paññåyissati maraˆaµ paññåyissat¥ ti|| ||DN14||

| |mahåvagga mahåpadånasuttanta| |

|| ||atha kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa våsËpagatassa rahogatassa pa†isall¥nassa

evaµ cetaso parivitakko udapådi: kicchaµ vatåyaµ loko åpanno jåyati ca j¥yati ca m¥yati

ca cavati ca uppajjati ca. atha ca pan’ imassa dukkhassa nissaraˆaµ nappajånåti jarå-

maraˆassa. kudassu nåma imassa dukkhassa nissaraˆaµ paññåyissati jaråmaraˆasså ti?||

||atha kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etad ahosi: kiñ hi nu kho sati jaråmaraˆaµ

hoti? kimpaccayå jaråmaraˆan ti? atha kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yoniso-

manasikårå ahu paññåya abhisamayo: jåtiyå kho sati jaråmaraˆaµ hoti jåtipaccayå jarå-

17

maraˆan ti. atha kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etad ahosi: kiñ hi nu kho sati jåti

hoti? kimpaccayå jåt¥ ti? atha kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikårå

ahu paññåya abhisamayo: bhave kho sati jåti hoti bhavapaccayå jåt¥ ti|| ||DN14||

| |mahåvagga mahånidånasuttanta| |

|| ||acchariyaµ bhante abbhutaµ bhante yå va gambh¥ro cåyaµ bhante pa†iccasamuppådo

gambh¥råvabhåso ca. atha ca pana me uttånakuttånako viya khåyat¥ ti. må h’ evaµ

ånanda avaca, må h’ evaµ ånanda avaca. gambh¥ro cåyaµ ånanda pa†iccasamuppådo

gambh¥råvabhåso ca. etassa ånanda dhammassa ananubodhå appa†ivedhå evam ayaµ pajå

tantåkulakajåtå gulåguˆ†hikajåtå muñjababbajabhËtå apåyaµ duggatiµ vinipåtaµ saµså-

raµ nåtivattati|| ||DN15:1||

| |mahåvagga mahånidånasuttanta| |

|| ||atthi idappaccayå jaråmaraˆan ti? iti pu††hena satå ånanda, atth¥ ti ’ssa vacan¥yaµ.

kimpaccayå jaråmaraˆan ti? iti ce vadeyya, jåtipaccayå jaråmaraˆan ti icc assa vacan¥-

yaµ. atthi idappaccayå jåt¥ ti? iti pu††hena satå ånanda, atth¥ ti ’ssa vacan¥yaµ. kimpac-

cayå jåt¥ ti? iti ce vadeyya, bhavapaccayå jåt¥ ti icc assa vacan¥yaµ. atthi idappaccayå

bhavo ti? iti pu††hena satå ånanda, atth¥ ti ’ssa vacan¥yaµ. kimpaccayå bhavo ti? iti ce

vadeyya, upådånapaccayå bhavo ti icc assa vacan¥yaµ. atthi idappaccayå upådånan ti? iti

pu††hena satå ånanda, atth¥ ti ’ssa vacan¥yaµ. kimpaccayå upådånan ti? iti ce vadeyya,

taˆhåpaccayå upådånan ti icc assa vacan¥yaµ. atthi idappaccayå taˆhå ti? iti pu††hena

satå ånanda, atth¥ ti ’ssa vacan¥yaµ. kimpaccayå taˆhå ti? iti ce vadeyya, vedanåpaccayå

taˆhå ti icc assa vacan¥yaµ. atthi idappaccayå vedanå ti? iti pu††hena satå ånanda, atth¥ ti

’ssa vacan¥yaµ. kimpaccayå vedanå ti? iti ce vadeyya, phassapaccayå vedanå ti icc assa

vacan¥yaµ. atthi idappaccayå phasso ti? iti pu††hena satå ånanda, atth¥ ti ’ssa vacan¥yaµ.

kimpaccayå phasso ti? iti ce vadeyya, nåmarËpapaccayå phasso ti icc assa vacan¥yaµ||

||atthi idappaccayå nåmarËpan ti? iti pu††hena satå ånanda, atth¥ ti ’ssa vacan¥yaµ. kim-

paccayå nåmarËpan ti? iti ce vadeyya, viññåˆapaccayå nåmarËpan ti icc assa vacan¥yaµ.

atthi idappaccayå viññåˆan ti? iti pu††hena satå ånanda, atth¥ ti ’ssa vacan¥yaµ. kim-

18

paccayå viññåˆan ti? iti ce vadeyya, nåmarËpapaccayå viññåˆan ti icc assa vacan¥yaµ||

||DN15:2||

| |mahåvagga mahånidånasuttanta| |

|| ||jåtipaccayå jaråmaraˆan ti, iti kho pan’ etaµ vuttaµ. tad ånanda iminå p’ etaµ

pariyåyena veditabbaµ yathå jåtipaccayå jaråmaraˆaµ: jåti ca hi ånanda nåbhavissa

sabbena sabbaµ sabbathå sabbaµ kassaci kimhici, seyyath¥daµ devånaµ vå devattåya,

gandhabbånaµ vå gandhabbattåya, yakkhånaµ vå yakkhattåya, bhËtånaµ vå bhËtattåya,

manussånaµ vå manussattåya, catuppadånaµ vå catuppadattåya, pakkh¥naµ vå pakkhat-

tåya, siriµsapånaµ vå siriµsapattåya. tesaµ tesañ ca hi ånanda sattånaµ tathattåya jåti

nåbhavissa sabbaso jåtiyå asati jåtinirodhå – api nu kho jaråmaraˆaµ paññåyethå ti? no

h’ etaµ bhante. tasmåt ih’ ånanda es’ eva hetu etaµ nidånaµ esa samudayo esa paccayo

jaråmaraˆassa, yad idaµ jåti|| ||DN15:4||

| |mahåvagga mahånidånasuttanta| |

|| ||bhavapaccayå jåt¥ ti, iti kho pan’ etaµ vuttaµ. tad ånanda iminå p’ etaµ pariyåyena

veditabbaµ yathå bhavapaccayå jåti: bhavo ca hi ånanda nåbhavissa sabbena sabbaµ

sabbathå sabbaµ kassaci kimhici, seyyath¥daµ kåmabhavo vå rËpabhavo vå arËpabhavo

vå. sabbaso bhave asati bhavanirodhå – api nu kho jåti paññåyethå ti? no h’ etaµ bhante.

tasmåt ih’ ånanda es’ eva hetu etaµ nidånaµ esa samudayo esa paccayo jåtiyå, yad idaµ

bhavo|| ||DN15:5||

| |mahåvagga mahånidånasuttanta| |

|| ||upådånapaccayå bhavo ti, iti kho pan’ etaµ vuttaµ. tad ånanda iminå p’ etaµ

pariyåyena veditabbaµ yathå upådånapaccayå bhavo: upådånañ ca hi ånanda nåbhavissa

sabbena sabbaµ sabbathå sabbaµ kassaci kimhici, seyyath¥daµ kåmËpådånaµ vå di††h-

Ëpådånaµ vå s¥labbatËpådånaµ vå attavådËpådånaµ vå. sabbaso upådåne asati upådåna-

nirodhå – api nu kho bhavo paññåyethå ti? no h’ etaµ bhante. tasmåt ih’ ånanda es’ eva

hetu etaµ nidånaµ esa samudayo esa paccayo bhavassa, yad idaµ upådånaµ|| ||DN15:6||

19

| |mahåvagga mahånidånasuttanta| |

|| ||taˆhåpaccayå upådånan ti, iti kho pan’ etaµ vuttaµ. tad ånanda iminå p’ etaµ pariyå-

yena veditabbaµ yathå taˆhåpaccayå upådånaµ: taˆhå ca hi ånanda nåbhavissa sabbena

sabbaµ sabbathå sabbaµ kassaci kimhici, seyyath¥daµ rËpataˆhå saddataˆhå gandha-

taˆhå rasataˆhå pho††habbataˆhå dhammataˆhå. sabbaso taˆhåya asati taˆhånirodhå – api

nu kho upådånaµ paññåyethå ti? no h’ etaµ bhante. tasmåt ih’ ånanda es’ eva hetu etaµ

nidånaµ esa samudayo esa paccayo upådånassa, yad idaµ taˆhå|| ||vedanåpaccayå taˆhå

ti, iti kho pan’ etaµ vuttaµ. tad ånanda iminå p’ etaµ pariyåyena veditabbaµ yathå

vedanåpaccayå taˆhå: vedanå ca hi ånanda nåbhavissa sabbena sabbaµ sabbathå sabbaµ

kassaci kimhici, seyyath¥daµ cakkhusamphassajå vedanå, sotasamphassajå vedanå, ghå-

nasamphassajå vedanå, jivhåsamphassajå vedanå, kåyasamphassajå vedanå, manosam-

phassajå vedanå. sabbaso vedanåya asati vedanånirodhå – api nu kho taˆhå paññåyethå

ti? no h’ etaµ bhante. tasmåt ih’ ånanda es’ eva hetu etaµ nidånaµ esa samudayo esa

paccayo taˆhåya, yad idaµ vedanå|| ||iti kho pan’ etaµ ånanda vedanaµ pa†icca taˆhå,

taˆhaµ pa†icca pariyesanå, pariyesanaµ pa†icca låbho, låbhaµ pa†icca vinicchayo,

vinicchayaµ pa†icca chandarågo, chandarågaµ pa†icca ajjhosånaµ, ajjhosånaµ pa†icca

pariggaho, pariggahaµ pa†icca macchariyaµ, macchariyaµ pa†icca årakkho, årakkh-

ådhikaraˆaµ daˆ"ådånasatthådånakalahaviggahavivådatuvaµtuvapesuññamusåvådå –

aneke påpakå akusalå dhammå sambhavanti||…||taˆhaµ pa†icca pariyesanå ti, iti kho pan’

etaµ vuttaµ. tad ånanda iminå p’ etaµ pariyåyena veditabbaµ, yathå taˆhaµ pa†icca

pariyesanå: taˆhå ca hi ånanda nåbhavissa sabbena sabbaµ sabbathå sabbaµ kassaci

kimhici, seyyath¥daµ kåmataˆhå bhavataˆhå vibhavataˆhå. sabbaso taˆhåya asati taˆhå-

nirodhå – api nu kho pariyesanå paññåyethå ti? no h’ etaµ bhante. tasmåt ih’ ånanda es’

eva hetu etaµ nidånaµ esa samudayo esa paccayo pariyesanåya, yad idaµ taˆhå. iti kho

ånanda ime dve dhammå dvayena vedanåya eka samosaraˆå bhavanti|| ||DN15:9||

20

| |mahåvagga mahånidånasuttanta| |

|| ||phassa pa†icca vedanå ti, iti kho pan’ etaµ vuttaµ. tad ånanda iminå p’ etaµ pariyå-

yena veditabbaµ, yathå phassapaccayå vedanå. phasso ca hi ånanda nåbhavissa sabbena

sabbaµ sabbathå sabbaµ kassaci kimhici, seyyath¥daµ cakkhusamphasso sotasamphasso

ghånasamphasso jivhåsamphasso kåyasamphasso manosamphasso. sabbaso phasse asati

phassanirodhå – api nu kho vedanå paññåyethå ti? no h’ etaµ bhante. tasmåt ih’ ånanda

es’ eva hetu etaµ nidånaµ esa samudayo esa paccayo vedanåya, yad idaµ phasso||

||nåmarËpapaccayå phasso ti, iti kho pan’ etaµ vuttaµ. tad ånanda iminå p’ etaµ pariyå-

yena veditabbaµ yathå nåmarËpapaccayå phasso: yehi ånanda åkårehi yehi li!gehi yehi

nimittehi yehi uddesehi nåmakåyassa paññatti hoti, tesu åkåresu tesu li!gesu tesu nimit-

tesu tesu uddesesu asati – api nu kho rËpakåye adhivacanasamphasso paññåyethå ti? no

h’ etaµ bhante|| ||yehi ånanda åkårehi yehi li!gehi yehi nimittehi yehi uddesehi rËpa-

kåyassa paññatti hoti, tesu åkåresu tesu li!gesu tesu nimittesu tesu uddesesu asati – api nu

kho nåmakåye pa†ighasamphasso paññåyethå ti? no h’ etaµ bhante|| ||yehi ånanda åkårehi

yehi li!gehi yehi nimittehi yehi uddesehi nåmakåyassa ca rËpakayassa ca paññatti hoti,

tesu åkåresu tesu li!gesu tesu nimittesu tesu uddesesu asati – api nu kho adhivacana-

samphasso vå pa†ighasamphasso vå paññåyethå ti? no h’ etaµ bhante|| ||yehi ånanda åkå-

rehi yehi li!gehi yehi nimittehi yehi uddesehi nåmarËpassa paññatti hoti, tesu åkåresu

tesu li!gesu tesu nimittesu tesu uddesesu asati – api nu kho phasso paññåyethå ti? no h’

etaµ bhante. tasmåt ih’ ånanda es’ eva hetu etaµ nidånaµ esa samudayo esa paccayo

phassassa, yad idaµ nåmarËpaµ|| ||DN15:20||

| |mahåvagga mahånidånasuttanta| |

|| ||viññåˆapaccayå nåmarËpan ti, iti kho pan’ etaµ vuttaµ. tad ånanda iminå p’ etaµ

pariyåyena veditabbaµ yathå viññåˆapaccayå nåmarËpaµ. viññåˆañ ca hi ånanda måtu

kucchismiµ na okkamissatha – api nu kho nåmarËpaµ måtu kucchismiµ samucchissathå

ti? no h’ etaµ bhante. viññåˆañ ca hi ånanda måtu kucchismiµ okkamitvå vokkamissatha

– api nu kho nåmarËpaµ itthattåya abhinibbattissathå ti? no h’ etaµ bhante. viññåˆañ ca

hi ånanda daharass’ eva sato vocchijjissatha kumårassa vå kumårikåya vå – api nu kho

nåmarËpaµ vu""hiµ virˬhiµ vepullaµ åpajjissathå ti? no h’ etaµ bhante. tasmåt ih’

21

ånanda es’ eva hetu etaµ nidånaµ esa samudayo esa paccayo nåmarËpassa, yad idaµ

viññåˆaµ|| ||nåmarËpapaccayå viññåˆan ti, iti kho pan’ etaµ vuttaµ. tad ånanda iminå p’

etaµ pariyåyena veditabbaµ yathå nåmarËpapaccayå viññåˆaµ. viññåˆañ ca hi ånanda

nåmarËpe pati††haµ nålabhissatha – api nu kho åyatiµ jåtijaråmaraˆaµ dukkha samu-

dayasambhavo paññåyethå ti? no h’ etaµ bhante. tasmåt ih’ ånanda es’ eva hetu etaµ

nidånaµ esa samudayo esa paccayo viññåˆassa, yad idaµ nåmarËpaµ. ettåvatå kho

ånanda jåyetha vå j¥yetha vå m¥yetha vå cavetha vå upapajjetha vå, ettåvatå adhivacana-

patho ettåvatå niruttipatho ettåvatå paññattipatho ettåvatå paññåvacaraµ ettåvatå va††aµ

va††ati itthattaµ paññåpanåya, yad idaµ nåmarËpaµ saha viññåˆena|| ||DN15:21||

| |mahavagga mahånidånasuttanta| |

|| ||kittåvatå ca ånanda attånaµ paññåpento paññåpeti? rËpiµ vå hi ånanda parittaµ

attånaµ paññåpento paññåpeti: rËp¥ me paritto attå ti. rËpiµ vå hi ånanda anantaµ attå-

naµ paññåpento paññåpeti: rËp¥ me ananto attå ti. arËpiµ vå hi ånanda parittaµ attånaµ

paññåpento paññåpeti: arËp¥ me paritto attå ti. arËpiµ vå hi ånanda anantaµ attånaµ pañ-

ñåpento paññåpeti: arËp¥ me ananto attå ti|| ||tatr’ ånanda yo so rËpiµ parittaµ attånaµ

paññåpento paññåpeti: etarahi vå so rËpiµ parittaµ attånaµ paññåpento paññåpeti, tathå-

bhåviµ vå so rËpiµ parittaµ attånaµ paññåpento paññåpeti; atathaµ va pana santaµ

tathattåya upakappessåm¥ ti, iti vå pan’ assa hoti. evaµ santaµ kho ånanda rËpiµ

parittattånudi††hi anuset¥ ti icc alaµ vacanåya|| ||tatr’ ånanda yo so rËpiµ anantaµ attå-

naµ paññåpento paññåpeti: etarahi vå so rËpiµ anantaµ attånaµ paññåpento paññåpeti,

tathåbhåviµ vå so rËpiµ anantaµ attånaµ paññåpento paññåpeti; atathaµ va pana

santaµ tathattåya upakappessåm¥ ti, iti vå pan’ assa hoti. evaµ santaµ kho ånanda rËpiµ

anantattånudi††hi anuset¥ ti icc alaµ vacanåya|| ||tatr’ ånanda yo so arËpiµ parittaµ attå-

naµ paññåpento paññåpeti: etarahi vå so arËpiµ parittaµ attånaµ paññåpento paññåpeti,

tathåbhåviµ vå so arËpiµ parittaµ attånaµ paññåpento paññåpeti; atathaµ va pana san-

taµ tathattåya upakappessåm¥ ti, iti vå pan’ assa hoti. evaµ santaµ kho ånanda arËpiµ

parittattånudi††hi anuset¥ ti icc alaµ vacanåya|| ||tatr’ ånanda yo so arËpiµ anantaµ attå-

naµ paññåpento paññåpeti: etarahi vå so arËpiµ anantaµ attånaµ paññåpento paññåpeti,

tathåbhåviµ vå so arËpiµ anantaµ attånaµ paññåpento paññåpeti; atathaµ va pana san-

22

taµ tathattåya upakappessåm¥ ti, iti vå pan’ assa hoti. evaµ santaµ kho ånanda arËpiµ

anantattånudi††hi anuset¥ ti icc alaµ vacanåya|| ||DN15:23||

| |mahåvagga mahånidånasuttanta| |

|| ||kittåvatå ca ånanda attånaµ na paññåpento na paññåpeti? rËpiµ vå hi ånanda parittaµ

attånaµ na paññåpento na paññåpeti: rËp¥ me paritto attå ti. rËpiµ vå hi ånanda anantaµ

attånaµ na paññåpento na paññåpeti: rËp¥ me ananto attå ti. arËpiµ vå hi ånanda parittaµ

attånaµ na paññåpento na paññåpeti: arËp¥ me paritto attå ti. arËpiµ vå hi ånanda an-

antaµ attånaµ na paññåpento na paññåpeti: arËp¥ me ananto attå ti|| ||tatr’ ånanda yo so

rËpiµ parittaµ attånaµ na paññåpento na paññåpeti: etarahi vå so rËpiµ parittaµ attånaµ

na paññåpento na paññåpeti, tathåbhåviµ vå so rËpiµ parittaµ attånaµ na paññåpento na

paññåpeti; atathaµ va pana santaµ tathattåya upakappessåm¥ ti, iti vå pan’ assa na hoti.

evaµ santaµ kho ånanda rËpiµ parittattånudi††hi nånuset¥ ti icc alaµ vacanåya|| ||tatr’

ånanda yo so rËpiµ anantaµ attånaµ na paññåpento na paññåpeti: etarahi vå so rËpiµ

anantaµ attånaµ na paññåpento na paññåpeti, tathåbhåviµ vå so rËpiµ anantaµ attånaµ

na paññåpento na paññåpeti; atathaµ va pana santaµ tathattåya upakappessåm¥ ti, iti vå

pan’ assa na hoti. evaµ santaµ kho ånanda rËpiµ anantattånudi††hi nånuset¥ ti icc alaµ

vacanåya|| ||tatr’ ånanda yo so arËpiµ parittaµ attånaµ na paññåpento na paññåpeti:

etarahi vå so arËpiµ parittaµ attånaµ na paññåpento na paññåpeti, tathåbhåviµ vå so

arËpiµ parittaµ attånaµ na paññåpento na paññåpeti; atathaµ va pana santaµ tathattåya

upakappessåm¥ ti, iti vå pan’ assa na hoti. evaµ santaµ kho ånanda arËpiµ parittattånu-

di††hi nånuset¥ ti icc alaµ vacanåya|| ||tatr’ ånanda yo so arËpiµ anantaµ attånaµ na pañ-

ñåpento na paññåpeti: etarahi vå so arËpiµ anantaµ attånaµ na paññåpento na paññåpeti,

tathåbhåviµ vå so arËpiµ anantaµ attånaµ na paññåpento na paññåpeti; atathaµ va pana

santaµ tathattåya upakappessåm¥ ti, iti vå pan’ assa na hoti. evaµ santaµ kho ånanda

arËpiµ anantattånudi††hi nånuset¥ ti icc alaµ vacanåya|| ||DN15:25||

| |mahåvagga mahånidånasuttanta| |

|| ||kittåvatå ca ånanda attånaµ samanupassamåno samanupassati? vedanaµ vå hi ånanda

attånaµ samanupassamåno samanupassati: vedanå me attå ti. na h’ eva kho me vedanå

23

attå, appa†isaµvedano me attå ti, iti vå hi ånanda attånaµ samnupassamåno samanu-

passati. na h’ eva kho me vedanå attå, no pi appa†isaµvedano me attå; attå me vediyati

vedanådhammo hi me attå ti, iti vå hi ånanda attånaµ samnupassamåno samanupassati||

||tatr’ ånanda yo so evaµ åha: vedanå me attå ti, so evaµ assa vacan¥yo: tisso kho imå

åvuso vedanå, sukhå vedanå dukkhå vedanå adukkhamasukhå vedanå. imåsaµ tvaµ tis-

sannaµ vedanånaµ katamaµ attano samanupassas¥ ti? yasmiµ ånanda samaye sukhaµ

vedanaµ vedeti, n’ eva tasmiµ samaye dukkhaµ vedanaµ vedeti na adukkhamasukhaµ

vedanaµ vedeti, sukhañ ñeva tasmiµ samaye vedanaµ vedeti. yasmiµ ånanda samaye

dukkhaµ vedanaµ vedeti, n’ eva tasmiµ samaye sukhaµ vedanaµ vedeti na adukkham-

asukhaµ vedanaµ vedeti, dukkhañ ñeva tasmiµ samaye vedanaµ vedeti. yasmiµ ånanda

samaye adukkhamasukhaµ vedanaµ vedeti, n’ eva tasmiµ samaye sukhaµ vedanaµ

vedeti na dukkhaµ vedanaµ vedeti, adukkhamasukhañ ñeva tasmiµ samaye vedanaµ

vedeti. sukhå pi kho ånanda vedanå aniccå sa!khatå paticcasamuppannå khayadhammå

vayadhammå virågadhammå nirodhadhammå. dukkhå pi kho ånanda vedanå aniccå sa!-

khatå paticcasamuppannå khayadhammå vayadhammå virågadhammå nirodhadhammå.

adukkhåmasukhå pi kho ånanda vedanå aniccå sa!khatå paticcasamuppannå khayadham-

må vayadhammå virågadhammå nirodhadhammå. tassa sukhaµ vedanaµ vediyamånassa

eso me attå ti hoti, tasså yeva sukhåya vedanåya nirodhå vyågå me attå ti hoti. dukkhaµ

vedanaµ vediyamånassa eso me attå ti hoti, tasså yeva dukkhåya vedanåya nirodhå vyågå

me attå ti hoti. adukkhamasukhaµ vedanaµ vediyamånassa eso me attå ti hoti, tasså yeva

adukkhamasukhåya vedanåya nirodhå vyågå me attå ti hoti. iti so di††he va dhamme

aniccaµ sukhadukkhavokiˆˆaµ uppådavayadhammaµ attånaµ samanupassamåno sama-

nupassati yo so evam åha: vedanå me attå ti. tasmåt ih’ ånanda etena p’ etaµ nakkhamati:

vedanå me attå ti samanupassituµ|| ||tatr’ ånanda yo so evaµ åha: na h’ eva kho me veda-

nå attå, appa†isaµvedano me attå ti. so evaµ assa vacan¥yo: yattha pan’ åvuso sabbaso

vedayitaµ n’ atthi, api nu kho tattha asm¥ ti siyå ti? no h’ etaµ bhante. tasmåt ih’ ånanda

etena p’ etaµ nakkhamati: na h’ eva kho me vedanå attå, appa†isaµvedano me attå ti

samanupassituµ|| ||tatr’ ånanda yo so evaµ åha: na h’ eva kho me vedanå attå, no pi

appa†isaµvedano me attå; attå me vediyati vedanådhammo hi me attå ti. so evam assa

vacan¥yo: vedanå va hi åvuso sabbena sabbaµ sabbathå sabbaµ apariseså nirujjheyyuµ

sabbaso vedanåya asati vedanånirodhå api nu kho tattha ayaµ aham asm¥ ti siyå ti? no h’

etaµ bhante. tasmåt ih’ ånanda etena p’ etaµ nakkhamati: na h’ eva kho me vedanå attå,

24

no pi appa†isaµvedano attå; attå me vediyati, vedanådhammo hi me attå ti samanupassi-

tuµ|| ||yato kho ånanda bhikkhu n’ eva vedanaµ attånaµ samanupassati; no pi appa†isaµ-

vedanaµ attånaµ samanupassati; no pi attå me vediyati, vedanådhammo hi me attå ti

samanupassati. so evaµ asamanupassanto na kiñci loke upådiyati. anupådiyaµ na pari-

tassati, aparitassaµ paccattañ ñeva parinibbåyati. kh¥ˆå jåti vusitaµ brahmacariyaµ

kataµ karaˆ¥yaµ nåparaµ itthattåyåti pajånåti|| ||DN15||

| |mahåvagga mahånidånasuttanta| |

|| ||evaµ vimuttacittaµ kho ånanda bhikkhuµ yo evaµ vadeyya: hoti tathågato param

maraˆå ti, iti ’ssa di††h¥ ti tad akallaµ. na hoti tathågato param maraˆå ti, iti ’ssa di††h¥ ti

tad akallaµ. hoti ca na ca hoti tathågato param maraˆå ti, iti ’ssa di††h¥ ti tad akallaµ. n’

eva hoti na na hoti tathågato param maraˆå ti, iti ’ssa di††h¥ ti tad akallaµ. taµ kissa hetu?

yåvat’ ånanda adhivacanaµ yåvatå adhivacanapatho, yåvatå nirutti yåvatå niruttipatho,

yåvatå paññatti yåvatå paññattipatho, yåvatå paññå yåvatå paññåvacaraµ, yåvatå va††aµ

yåvatå va††aµ va††ati. tad abhiññå vimutto bhikkhu, tad abhiññå vimutto bhikkhu na

jånåti na passati, iti ’ssa di††h¥ ti tad akallaµ|| ||DN15:32||

| |mahåvagga mahånidånasuttanta| |

|| ||tatr’ ånanda yåyaµ pa†hamå viññåˆa††hiti nånattakåyå nånattasaññino seyyathå pi

manusså ekacce ca devå ekacce ca vinipåtikå; yo nu kho ånanda tañ ca pajånåti, tasså ca

samudayaµ pajånåti, tasså ca atthagamaµ pajånåti, tasså ca assådaµ pajånåti, tasså ca

åd¥navaµ pajånåti, tasså ca nissaraˆaµ pajånåti – kallan nu tena tad abhinanditun ti? no

h’ etaµ bhante|| ||tatr’ ånanda yåyaµ dutiyå viññåˆa††hiti nånattakåyå ekattasaññino

seyyathå pi devå brahmakåyikå pa†hamåbhinibbattå; yo nu kho ånanda tañ ca pajånåti,

tasså ca samudayaµ pajånåti, tasså ca atthagamaµ pajånåti, tasså ca assådaµ pajånåti,

tasså ca åd¥navaµ pajånåti, tasså ca nissaraˆaµ pajånåti – kallan nu tena tad abhinanditun

ti? no h’ etaµ bhante|| ||tatr’ ånanda yåyaµ tatiya viññåˆa††hiti ekattakåyå nånattasaññino

seyyathå pi devå åbhassarå; yo nu kho ånanda tañ ca pajånåti, tasså ca samudayaµ

pajånåti, tasså ca atthagamaµ pajånåti, tasså ca assådaµ pajånåti, tasså ca åd¥navaµ

pajånåti, tasså ca nissaraˆaµ pajånåti – kallan nu tena tad abhinanditun ti? no h’ etaµ

25

bhante|| ||tatr’ ånanda yåyaµ catutthå viññåˆa††hiti ekattakåyå ekattasaññino seyyathå pi

devå subhakiˆˆå; yo nu kho ånanda tañ ca pajånåti, tasså ca samudayaµ pajånåti, tasså ca

atthagamaµ pajånåti, tasså ca assådaµ pajånåti, tasså ca åd¥navaµ pajånåti, tasså ca

nissaraˆaµ pajånåti – kallan nu tena tad abhinanditun ti? no h’ etaµ bhante|| ||tatr’ ånanda

yåyaµ pañcam¥ viññåˆa††hiti sabbaso rËpasaññånaµ samatikkamå pa†ighasaññånaµ

atthagamå nånattasaññånaµ amanasikårå, ananto åkåso ti åkåsånañcåyatanËpagå; yo nu

kho ånanda tañ ca pajånåti, tasså ca samudayaµ pajånåti, tasså ca atthagamaµ pajånåti,

tasså ca assådaµ pajånåti, tasså ca åd¥navaµ pajånåti, tasså ca nissaraˆaµ pajånåti –

kallan nu tena tad abhinanditun ti? no h’ etaµ bhante|| ||tatr’ ånanda yåyaµ cha††hå viñ-

ñåˆa††hiti sabbaso åkåsånañcåyatanaµ samatikkamå, anantaµ viññåˆan ti viññåˆañcå-

yatanËpagå; yo nu kho ånanda tañ ca pajånåti, tasså ca samudayaµ pajånåti, tasså ca

atthagamaµ pajånåti, tasså ca assådaµ pajånåti, tasså ca åd¥navaµ pajånåti, tasså ca

nissaraˆaµ pajånåti – kallan nu tena tad abhinanditun ti? no h’ etaµ bhante|| ||tatr’ ånanda

yåyaµ sattam¥ viññåˆa††hiti viññåˆañcåyatanaµ samatikkamå, n’ atthi kiñc¥ ti åkiñcaññå-

yatanËpagå; yo nu kho ånanda tañ ca pajånåti, tasså ca samudayaµ pajånåti, tasså ca

atthagamaµ pajånåti, tasså ca assådaµ pajånåti, tasså ca åd¥navaµ pajånåti, tasså ca

nissaraˆaµ pajånåti – kallan nu tena tad abhinanditun ti? no h’ etaµ bhante|| ||DN15:35||

| |mahåvagga mahåparinibbånasuttanta| |

|| ||tatra kho bhagavå bhikkhË åmantesi: catunnaµ bhikkhave ariyasaccånaµ ananubodhå

appa†ivedhå evaµ idaµ d¥gham addhånaµ sandhåvitaµ saµsaritaµ mamañ c’ eva tum-

håkañ ca. katamesaµ catunnaµ? dukkhassa bhikkhave ariyasaccassa ananubodhå

appa†ivedhå evaµ idaµ d¥gham addhånaµ sandhåvitaµ saµsaritaµ mamañ c’ eva tum-

håkañ ca. dukkhasamudayassa bhikkhave ariyasaccassa ananubodhå appa†ivedhå evaµ

idaµ d¥gham addhånaµ sandhåvitaµ saµsaritaµ mamañ c’ eva tumhåkañ ca. dukkha-

nirodhassa bhikkhave ariyasaccassa ananubodhå appa†ivedhå evaµ idaµ d¥gham addhå-

naµ sandhåvitaµ saµsaritaµ mamañ c’ eva tumhåkañ ca. dukkhanirodhagåminiyå pa†i-

padåya bhikkhave ariyasaccassa ananubodhå appa†ivedhå evaµ idaµ d¥gham addhånaµ

sandhåvitaµ saµsaritaµ mamañ c’ eva tumhåkañ ca|| ||tayidaµ bhikkhave dukkhaµ

ariyasaccaµ anubuddhaµ pa†ividdhaµ, dukkhasamudayaµ ariyasaccaµ anubuddhaµ

pa†ividdhaµ, dukkhanirodhaµ ariya saccaµ anubuddhaµ pa†ividdhaµ, dukkhanirodha-

26

gåmin¥ pa†ipadå ariyasaccaµ anubuddhaµ pa†ividdhaµ: ucchinnå bhavataˆhå kh¥ˆå

bhavanetti n’ atthi dåni punabbhavo ti. idaµ avoca bhagavå idaµ vatvå sugato athåparaµ

etad avoca satthå||

||catunnaµ ariyasaccånaµ yathåbhËtaµ adassanå

saµsitaµ d¥gham addhånaµ tåsu tås’ eva jåtisu||

||tåni etåni di††håni bhavanetti samËhatå

ucchinnaµ mËlaµ dukkhassa n’ atthi dåni punabbhavo ti||DN16||

| |mahåvagga mahåparinibbånasuttanta| |

|| ||tatra kho bhagavå bhikkhË åmantesi: catunnaµ bhikkhave dhammånaµ ananubodhå

appa†ivedhå evaµ idaµ d¥gham addhånaµ sandhåvitaµ saµsaritaµ mamañ c’ eva tum-

håkañ ca. katamesaµ catunnaµ? ariyassa bhikkhave s¥lassa ananubodhå appa†ivedhå

evaµ idaµ d¥gham addhånaµ sandhåvitaµ saµsaritaµ mamañ c’ eva tumhåkañ ca.

ariyassa bhikkhave samådhissa ananubodhå appa†ivedhå evaµ idaµ d¥gham addhånaµ

sandhåvitaµ saµsaritaµ mamañ c’ eva tumhåkañ ca. ariyåya bhikkhave paññåya ananu-

bodhå appa†ivedhå evaµ idaµ d¥gham addhånaµ sandhåvitaµ saµsaritaµ mamañ c’ eva

tumhåkañ ca. ariyåya bhikkhave vimuttiyå ananubodhå appa†ivedhå evaµ idaµ d¥gham

addhånaµ sandhåvitaµ saµsaritaµ mamañ c’ eva tumhåkañ ca|| ||tayidaµ bhikkhave

ariyaµ s¥laµ anubuddhaµ pa†ividdhaµ, ariyo samådhi anubuddho pa†ividdho, ariyå

paññå anubuddhå pa†ividdhå, ariyå vimutti anubuddhå pa†ividdhå: ucchinnå bhavataˆhå,

kh¥ˆå bhavanetti, n’ atthi dåni punabbhavo ti|| ||DN16:42||

| |mahåvagga janavasabhasuttanta| |

|| ||taµ kiµ maññanti bhonto devå tavatiµså? yåva suppaññattå v’ ime tena bhagavatå

jånatå passatå arahatå sammåsambuddhena satta samådhiparikkhårå sammåsamådhissa

bhåvanåya samådhissa påripËriyå. katame satta? seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!-

kappo sammåvåcå sammåkammanto sammååj¥vo sammåvåyåmo sammåsati. yå kho bho

imehi satta a!gehi cittass’ ekaggatå parikkhatå, ayaµ vuccati bho ariyo sammåsamådhi

27

saupaniso iti pi saparikkhåro iti pi|| ||sammådi††hissa bho sammåsa!kappo pahoti,

sammåsa!kappassa sammåvåcå pahoti sammåvåcassa sammåkammanto pahoti, sammå-

kammantassa sammååj¥vo pahoti, sammååj¥vassa sammåvåyåmo pahoti, sammåvåyåma-

ssa sammåsati pahoti, sammåsatissa sammåsamådhi pahoti, sammåsamådhissa sammå-

ñåˆaµ pahoti, sammåñåˆassa sammåvimutti pahoti. yañ hi taµ bho sammåvadamåno

vadeyya: svåkkhåto bhagavatå dhammo, sandi††hiko akåliko ehipassiko opanayiko pac-

cataµ veditabbo viññËh¥ ti, apårËtå amatassa dvårå ti – idaµ eva taµ sammåvadamåno

vadeyya|| ||DN18:27||

| |mahåvagga sakkapañhasuttanta| |

|| ||vitakko pana mårisa kinnidåno kiµsamudayo kiµjåtiko kimpabhavo, kismiµ sati

vitakko hoti, kismiµ asati vitakko na hot¥ ti? vitakko kho devånaµ inda papañcasaññå-

sa!khånidåno papañcasaññåsa!khåsamudayo papañcasaññåsa!khåjåtiko papañcasaññå-

sa!khåpabhavo papañcasaññåsa!khåya sati vitakko hoti, papañcasaññåsa!khåya asati vi-

takko na hot¥ ti|| ||DN21:22||

| |mahåvagga sakkapañhasuttanta| |

|| ||iti ha sakko devånaµ indo bhagavato bhåsitaµ abhinanditvå anumoditvå bhagavantaµ

etad avoca: ejå bhante rogo ejå gaˆ"o ejå sallaµ ejå imaµ purisaµ parika""hati, tassa

tass’ eva bhavassa abhinipphattiyå tasmå ayaµ puriso uccåvacam åpajjati|| ||DN21:27||

| |mahåvagga mahåsatipa††hånasuttanta| |

|| ||katamañ ca bhikkhave dukkhasamudayaµ ariyasaccaµ? yåyaµ taˆhå ponobhavikå

nandirågasahagatå tatra tatråbhinandin¥, seyyath¥daµ kåmataˆhå bhavataˆhå vibhava-

taˆhå. så kho pan’ eså bhikkhave taˆhå kattha uppajjamånå uppajjati kattha nivisamånå

nivisati? yaµ loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha ni-

visamånå nivisati. kiñci loke piyarËpaµ såtarËpaµ?|| ||cakkhuµ loke piyarËpaµ såta-

rËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati. sotaµ loke

piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati.

28

ghånaµ loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisa-

månå nivisati. jivhå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati

ettha nivisamånå nivisati. kåyo loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå

uppajjati ettha nivisamånå nivisati. mano loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå

uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati||…||cakkhuviññåˆaµ loke piyarËpaµ

såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati. sotaviññåˆaµ

loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå

nivisati. ghånaviññåˆaµ loke piyarËpa såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati

ettha nivisamånå nivisati. jivhåviññåˆaµ loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå

uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati. kåyaviññåˆaµ loke piyarËpaµ såta-

rËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati. manoviññåˆaµ

loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivi-

sati|| ||cakkhusamphasso loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati

ettha nivisamånå nivisati. sotasamphasso loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå

uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati. ghånasamphasso loke piyarËpa såta-

rËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati. jivhåsamphasso

loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå

nivisati. kåyasamphasso loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati

ettha nivisamånå nivisati. manosamphasso loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå

uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati|| ||cakkhusamphassajå vedanå loke piya-

rËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati.

sotasamphassajå vedanå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati

ettha nivisamånå nivisati. ghånasamphassajå vedanå loke piyarËpa såtarËpaµ, etth’ eså

taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati. jivhåsamphassajå vedanå loke

piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati.

kåyasamphassajå vedanå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppa-

jjati ettha nivisamånå nivisati. manosamphassajå vedanå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’

eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati|| ||DN22:19||

29

| |mahåvagga mahåsatipa††hånasuttanta| |

|| ||katamañ ca bhikkhave dukkhasamudayaµ ariyasaccaµ? yåyaµ taˆhå ponobhavikå

nandirågasahagatå tatra tatråbhinandin¥, seyyath¥daµ kåmataˆhå bhavataˆhå vibhava-

taˆhå. så kho pan’ eså bhikkhave taˆhå kattha uppajjamånå uppajjati kattha nivisamånå

nivisati? yaµ loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha

nivisamånå nivisati. kiñci loke piyarËpaµ såtarËpaµ?||…||rËpå loke piyarËpaµ såta-

rËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati. saddå loke

piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati.

gandhå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisa-

månå nivisati. raså loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha

nivisamånå nivisati. pho††habbå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå

uppajjati ettha nivisamånå nivisati. dhammå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå

uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati||…||rËpasaññå loke piyarËpaµ såta-

rËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati. saddasaññå loke

piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati.

gandhasaññå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha

nivisamånå nivisati. rasasaññå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå

uppajjati ettha nivisamånå nivisati. pho††habbasaññå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså

taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati. dhammasaññå loke piyarËpaµ

såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati|| ||rËpasañ-

cetanå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå

nivisati. saddasañcetanå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati

ettha nivisamånå nivisati. gandhasañcetanå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå

uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati. rasasañcetana loke piyarËpaµ såta-

rËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati. pho††habbasaññå

loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå

nivisati. dhammasaññå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati

ettha nivisamånå nivisati||…||rËpavitakko loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå

uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati. saddavitakko loke piyarËpaµ såtarËpaµ,

etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati. gandhavitakko loke

piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati.

30

rasavitakko loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha

nivisamånå nivisati. pho††habbavitakko loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå uppa-

jjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati. dhammavitakko loke piyarËpaµ såtarËpaµ,

etth’ eså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati|| ||DN22:19||

| |mahåvagga mahåsatipa††hånasuttanta| |

|| ||katamañ ca bhikkhave dukkhanirodhaµ ariyasaccaµ? yo tasså yeva taˆhåya asesa-

viråganirodho cågo pa†inissaggo mutti anålayo. så kho pan’ eså bhikkhave taˆhå kattha

pah¥yamånå pah¥yati kattha nirujjhamånå nirujjhati? yaµ loke piyarËpaµ såtarËpaµ,

etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. kiñci loke piyarËpaµ

såtarËpaµ?|| ||cakkhuµ loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati

ettha nirujjhamånå nirujjhati. sotaµ loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥ya-

månå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. ghånaµ loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså

taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. jivhå loke piyarËpaµ såtarËpaµ,

etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. kåyo loke piyarËpaµ

såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. mano loke

piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjha-

ti||…||cakkhuviññåˆaµ loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati

ettha nirujjhamånå nirujjhati. sotaviññåˆaµ loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå

pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. ghånaviññåˆaµ loke piyarËpaµ såta-

rËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. jivhåviññåˆaµ

loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå ni-

rujjhati. kåyaviññåˆaµ loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati

ettha nirujjhamånå nirujjhati. manoviññåˆaµ loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå

pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati|| ||cakkhusamphasso loke piyarËpaµ

såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. sotasam-

phasso loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjha-

månå nirujjhati. ghånasamphasso loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå

pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. jivhåsamphasso loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’

eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. kåyasamphasso loke piya-

rËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati.

31

manosamphasso loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha

nirujjhamånå nirujjhati|| ||cakkhusamphassajå vedanå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså

taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. sotasamphassajå vedanå loke

piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati.

ghånasamphassajå vedanå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥-

yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. jivhåsamphassajå vedanå loke piyarËpaµ såtarËpaµ,

etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. kåyasamphassajå

vedanå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjha-

månå nirujjhati. manosamphassajå vedanå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå

pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati|| ||DN22:20||

| |mahåvagga mahåsatipa††hånasuttanta| |

|| ||katamañ ca bhikkhave dukkhanirodhaµ ariyasaccaµ? yo tasså yeva taˆhåya asesa-

viråganirodho cågo pa†inissaggo mutti anålayo. så kho pan’ eså bhikkhave taˆhå kattha

pah¥yamånå pah¥yati kattha nirujjhamånå nirujjhati? yaµ loke piyarËpaµ såtarËpaµ,

etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. kiñci loke piyarËpaµ

såtarËpaµ?||…||rËpå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati

ettha nirujjhamånå nirujjhati. saddå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥ya-

månå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. gandhå loke piyarËpaµ såtarËpaµ etth’ eså

taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. raså loke piyarËpaµ såtarËpaµ,

etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. pho††habbå loke

piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati.

dhammå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjha-

månå nirujjhati||…||rËpasaññå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå

pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. saddasaññå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså

taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. gandhasaññå loke piyarËpaµ

såtarËpaµ etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. rasasaññå

loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå niru-

jjhati. pho††habbasaññå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati

ettha nirujjhamånå nirujjhati. dhammasaññå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå

pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati|| ||rËpasañcetanå loke piyarËpaµ såta-

32

rËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. saddasañcetanå

loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå niru-

jjhati. gandhasañcetanå loke piyarËpaµ såtarËpaµ etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati

ettha nirujjhamånå nirujjhati. rasasañcetanå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå

pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. pho††habbasañcetanå loke piyarËpaµ

såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. dhamma-

sañcetanå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjha-

månå nirujjhati||…|| rËpavitakko loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå

pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. saddavitakko loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså

taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. gandhavitakko loke piyarËpaµ

såtarËpaµ etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. rasavitakko

loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå

nirujjhati. pho††habbavitakko loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’ eså taˆhå pah¥yamånå

pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati. dhammavitakko loke piyarËpaµ såtarËpaµ, etth’

eså taˆhå pah¥yamånå pah¥yati ettha nirujjhamånå nirujjhati|| ||DN22:20||

33

D¥ghanikåya På†ikavagga

| |på†ikavagga sampasådan¥yasuttanta| |

|| ||aparam pana bhante etad ånuttariyaµ yathå bhagavå dhammaµ deseti gabbhåvakkan-

t¥su. catasso imå bhante gabbhåvakkantiyo: idha bhante ekacco asampajåno c’ eva måtu

kucchiµ okkamati, asampajåno måtu kucchismiµ †håti, asampajåno måtu kucchismå

nikkhamati; ayaµ pa†hamå gabbhåvakkanti|| ||puna ca paraµ bhante idh’ ekacco sam-

pajåno pi kho måtu kucchiµ okkamati, asampajåno måtu kucchismiµ †håti, asampajåno

måtu kucchismå nikkhamati; ayaµ dutiyå gabbhåvakkanti|| ||puna ca paraµ bhante idh’

ekacco sampajåno måtu kucchiµ okkamati, sampajåno måtu kucchismiµ †håti, asam-

pajåno måtu kucchismå nikkhamati; ayaµ tatiyå gabbhåvakkanti|| ||puna ca paraµ bhante

idh’ ekacco sampajåno c’ eva måtu kucchiµ okkamati, sampajåno måtu kucchismiµ

†håti, sampajåno måtu kucchismå nikkhamati; ayaµ catutthå gabbhåvakkanti|| ||etad

ånuttariyaµ bhante gabbhåvakkant¥su. taµ bhagavå asesam abhijånåti. taµ bhagavato

asesaµ abhijånato uttariµ abhiññeyyaµ n’ atthi, yad abhijånaµ añño samaˆo vå

bråhmaˆo vå bhagavatå bhiyyo ’bhiññataro assa yad idaµ gabbhåvakkant¥su|| ||DN28:5||

| |på†ikavagga sampasådan¥yasuttanta| |

|| ||puna ca paraµ bhante idh’ ekacco samaˆo vå bråhmaˆo vå åtappam anvåya padhånam

anvåya anuyogam anvåya appamådam anvåya sammåmanasikåram anvåya tathårËpaµ

cetosamådhiµ phusati, yathå samåhite citte imam eva kåyaµ uddhaµ pådatalå adho

kesamatthakå tacapariyantaµ pËraµ nånappakårassa asucino paccavekkhati. atthi

imasmiµ kåye: keså lomå nakhå dantå taco maµsaµ nahåru a††h¥ a††h¥miñjå vakkaµ

hadayaµ yakanaµ kilomakaµ pihakaµ papphåsaµ antaµ antaguˆaµ udariyaµ kar¥saµ

pittaµ semhaµ pubbo lohitaµ sedo medu assu vaså khelo si!ghånikå lasikå muttaµ,

atikkamma ca purisassa chavimaµsalohitaµ a††hiµ paccavekkhati – purisassa ca

viññåˆasotaµ pajånåti ubhayato abbocchinnaµ idhaloke pati††hitañ ca paraloke pati-

††hitañ ca; ayaµ tatiyå dassanasamåpatti|| ||puna ca paraµ bhante idh’ ekacco samaˆo vå

bråhmaˆo vå åtappam anvåya padhånam anvåya anuyogam anvåya appamådam anvåya

sammåmanasikåram anvåya tathårËpaµ cetosamådhiµ phusati, yathå samåhite citte

34

imam eva kåyaµ uddhaµ pådatalå adho kesamatthakå tacapariyantaµ pËraµ nånappa-

kårassa asucino paccavekkhati. atthi imasmiµ kåye: keså lomå nakhå dantå taco maµsaµ

nahåru a††h¥ a††h¥miñjå vakkaµ hadayaµ yakanaµ kilomakaµ pihakaµ papphåsaµ

antaµ antaguˆaµ udariyaµ kar¥saµ pittaµ semhaµ pubbo lohitaµ sedo medu assu vaså

khelo si!ghånikå lasikå muttaµ, atikkamma ca purisassa chavimaµsalohitaµ a††hiµ

paccavekkhati – purisassa ca viññåˆasotaµ pajånåti ubhayato abbocchinnaµ idhaloke

appati††hitañ ca paraloke appati††hitañ ca; ayaµ catutthå dassanasamåpatti|| ||DN28:7||

| |på†ikavagga sampasådan¥yasuttanta| |

|| ||aparam pana bhante etad ånuttariyaµ yathå bhagavå dhammaµ deseti sattånaµ

cutËpapåtañåˆe. idha bhante ekacco samaˆo vå bråhmaˆo vå åtappam anvåya padhånam

anvåya anuyogam anvåya appamådam anvåya sammåmanasikåram anvåya tathårËpaµ

cetosamådhiµ phusati, yathå samåhite citte dibbena cakkhunå visuddhena atikkanta-

månusakena satte passati: cavamåne uppajjamåne h¥ne paˆ¥te suvaˆˆe dubbaˆˆe sugate

duggate, yathåkammËpage satte pajånåti. ime vata bhonto sattå kåyaduccaritena saman-

någatå vac¥duccaritena samannågatå manoduccaritena samannågatå, ariyånaµ upavådakå

micchådi††hikå, micchådi††hikammasamådånå. te kåyassa bhedå param maraˆå, apåyaµ

duggatiµ vinipåtaµ nirayaµ upapannå. ime vå pana bhonto sattå kåyasucaritena sam-

annågatå vac¥sucaritena samannågatå manosucaritena samannågatå ariyånaµ anupa-

vådakå sammådi††hikå, sammådi††hikammasamådånå. te kåyassa bhedå param maraˆå,

sugatiµ saggaµ lokaµ upapannå ti|| ||iti dibbena cakkhunå visuddhena atikkantamånusa-

kena, satte passati cavamåne upapajjamåne h¥ne paˆ¥te suvaˆˆe dubbaˆˆe sugate dugga-

te, yathåkammËpage satte pajånåti. etad ånuttariyaµ bhante sattånaµ cutËpapåtañåˆe||

||DN28:17||

| |på†ikavagga påsådikasuttanta| |

|| ||aññataro sabrahmacår¥ sa!ghe dhammaµ bhåseyya, tatra ce tumhåkaµ evam assa:

ayaµ kho åyasmå atthañ c’ eva micchå ga!håti vyañjanåni ca micchå ropet¥ ti, tassa n’

eva abhinanditabbaµ na pa†ikkositabbaµ. anabhinanditvå appa†ikkositvå, so evam assa

vacan¥yo: imassa nu kho åvuso atthassa, imåni vå vyañjanåni etåni vå vyañjanåni. kata-

35

måni opåyikataråni? imesaµ vå vyañjanånaµ ayaµ vå attho eso vå attho. katamo

opåyikataro ti? so ce evaµ vadeyya: imassa kho åvuso atthassa imån’ eva vyañjanåni

opåyikataråni yåni c’ eva etåni; imesaµ vyañjanånaµ ayaµ eva attho opåyikataro yo c’

eva eso ti. so n’ eva ussådetabbo na apasådetabbo. anussådetvå na apasådetvå, so va

sådhukaµ saññåpetabbo tassa ca atthassa tesañ ca vyañjanånaµ nisantiyå|| ||DN29:18||

| |på†ikavagga påsådikasuttanta| |

|| ||at¥taµ kho cunda addhånaµ årabbha tathågatassa satånusåriviññåˆaµ hoti, so

yåvatakaµ åka!khati tåvatakaµ anussarati. anågatañ ca kho addhånaµ årabbha tathågata-

ssa bodhijaµ ñåˆaµ uppajjati: ayaµ antimå jåti n’ atthi dåni punabbhavo ti||…||imesañ ca

cunda pubbantasahagatånaµ di††hinissayånaµ, imesañ ca aparantasahagatånaµ di††hinis-

sayånaµ pahånåya samatikkamåya evaµ mayå ime cattåro satipa††hånå desitå paññattå.

katame cattåro? idha cunda bhikkhu kåye kåyånupass¥ viharati åtåp¥ sampajåno satimå,

vineyya loke abhijjhådomanassaµ. vedanåsu vedanånupass¥ viharati åtåp¥ sampajåno sa-

timå, vineyya loke abhijjhådomanassaµ. citte cittånupass¥ viharati åtåp¥ sampajåno sati-

må, vineyya loke abhijjhådomanassaµ. dhammesu dhammånupass¥ viharati åtåp¥ sampa-

jåno satimå, vineyya loke abhijjhådomanassaµ||DN29:27||

| |på†ikavagga sa!g¥tisuttanta| |

|| ||katamå ca åvuso samådhibhåvanå bhåvitå bahul¥katå satisampajaññåya saµvattati?

idh’ åvuso bhikkhuno viditå vedanå uppajjanti viditå upa††hahanti viditå abbhatthaµ gac-

chanti, viditå saññå uppajjanti viditå upa††hahanti viditå abbhatthaµ gacchanti, viditå

vitakkå uppajjanti viditå upa††hahanti viditå abbhatthaµ gacchanti. ayaµ åvuso samådhi-

bhåvanå bhåvitå bahul¥katå satisampajaññåya saµvattati|| ||katamå ca åvuso samådhi-

bhåvanå bhåvitå bahul¥katå åsavånaµ khayåya saµvattati? idh’ åvuso bhikkhu pañcas’

upådånakkhandhesu udayabbayånupass¥ viharati: iti rËpaµ iti rËpassa samudayo iti rËpa-

ssa atthagamo, iti vedanå iti vedanåya samudayo iti vedanåya atthagamo, iti saññå iti

saññåya samudayo iti saññåya atthagamo, iti sa!khårå iti sa!khårånaµ samudayo iti sa!-

khårånaµ atthagamo, iti viññåˆaµ iti viññåˆassa samudayo iti viññåˆassa atthagamo ti.

ayaµ åvuso samådhibhåvanå bhåvitå bahul¥katå åsavånaµ khayåya saµvattati|| ||DN33||

36

| |på†ikavagga sa!g¥tisuttanta| |

|| ||catasso viññåˆa††hitiyo: rËpËpåyaµ vå åvuso viññåˆaµ ti††hamånaµ ti††hati rËpå-

rammaˆaµ rËpappati††haµ nandËpavesanaµ, vuddhiµ virˬhiµ vepullaµ åpajjati. veda-

nËpåyaµ vå åvuso viññåˆaµ ti††hamånaµ ti††hati vedanårammaˆaµ vedanappati††haµ

nandËpavesanaµ, vuddhiµ virˬhiµ vepullaµ åpajjati. saññËpåyaµ vå åvuso viññåˆaµ

ti††hamånaµ ti††hati saññårammaˆaµ saññappati††haµ nandËpavesanaµ, vuddhiµ virˬ-

hiµ vepullaµ åpajjati. sa!khårËpåyaµ vå åvuso viññåˆaµ ti††hamånaµ ti††hati sa!khårå-

rammaˆaµ sa!khårappati††haµ nandËpavesanaµ, vuddhiµ virˬhiµ vepullaµ åpajjati||

||DN33||

| |på†ikavagga sa!g¥tisuttanta| |

|| ||cattåro attabhåvapa†ilåbhå: atth’ åvuso attabhåvapa†ilåbho yasmiµ attabhåvapa†ilåbhe

attasañcetanå yeva kamati no parasañcetanå. atth’ åvuso attabhåvapa†ilåbho yasmiµ atta-

bhåvapa†ilåbhe parasañcetanå yeva kamati no attasañcetanå. atth’ åvuso attabhåva-

pa†ilåbho yasmiµ attabhåvapa†ilåbhe attasañcetanå c’ eva kamati parasañcetanå ca. atth’

åvuso attabhåvapa†ilåbho yasmiµ attabhåvapa†ilåbhe n’ eva attasañcetanå kamati no

parasañcetanå|| ||DN33:4||

| |på†ikavagga dasuttarasuttanta| |

|| ||katame tayo dhammå duppa†ivijjhå? tisso nissåraˆ¥yå dhåtuyo: kåmånaµ etaµ nissa-

raˆañ ñad idaµ nekkhammaµ. rËpånaµ etaµ nissaraˆaµ yad idaµ åruppaµ. yaµ kho

pana kiñci bhËtaµ sa!khataµ pa†iccasamuppannaµ, nirodho tassa nissaraˆaµ. ime tayo

dhammå duppa†ivijjhå|| ||DN34:3||

37

Namo Tassa Bhagavato Arahato Sammåsambuddhassa

Majjhimanikåya

MËlapaˆˆåsap嬥

Majjhimapaˆˆåsap嬥

Uparipaˆˆåsap嬥

Svåkkhåto Bhagavatå Dhammo

38

39

Majjhimanikåya MËlapaˆˆåsap嬥

| |mËlapariyåyavagga mËlapariyåyasutta| |

|| ||idha bhikkhave assutavå puthujjano ariyånaµ adassåv¥ ariyadhammassa akovido

ariyadhamme avin¥to sappurisånaµ adassåv¥, sappurisadhammassa akovido sappurisa-

dhamme avin¥to: pa†haviµ pa†havito sañjånåti. pa†haviµ pa†havito saññatvå; pa†haviµ

maññati, pa†haviyå maññati, pa†havito maññati, pa†havim me ti maññati, pa†haviµ abhi-

nandati. taµ kissa hetu? apariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||åpaµ åpato sañjånåti. åpaµ åpato

saññatvå; åpaµ maññati, åpasmiµ maññati, åpato maññati, åpam me ti maññati, åpaµ

abhinandati. taµ kissa hetu? apariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||tejaµ tejato sañjånåti. tejaµ

tejato saññatvå; tejaµ maññati, tejasmiµ maññati, tejato maññati, tejam me ti maññati,

tejaµ abhinandati. taµ kissa hetu? apariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||våyaµ våyato sañjånåti.

våyaµ våyato saññatvå; våyaµ maññati, våyasmiµ maññati, våyato maññati, våyam me

ti maññati, våyaµ abhinandati. taµ kissa hetu? apariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||bhËte bhË-

tato sañjånåti. bhËte bhËtato saññatvå; bhËte maññati, bhËtesu maññati, bhËtato maññati,

bhËte me ti maññati, bhËte abhinandati. taµ kissa hetu? apariññåtaµ tasså ti vadåmi||

||deve devato sañjånåti. deve devato saññatvå; deve maññati, devesu maññati, devato

maññati, deve me ti maññati, deve abhinandati. taµ kissa hetu? apariññåtaµ tasså ti vadå-

mi|| ||pajåpatiµ pajåpatito sañjånåti. pajåpatiµ pajåpatito saññatvå; pajåpatiµ maññati,

pajåpatismiµ maññati, pajåpatito maññati, pajåpatim me ti maññati, pajåpatiµ abhinan-

dati. taµ kissa hetu? apariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||MN1:3-9||

| |mËlapariyåyavagga mËlapariyåyasutta| |

|| ||yo pi so bhikkhave bhikkhu arahaµ kh¥ˆåsavo vusitavå katakaraˆ¥yo ohitabhåro

anuppattasadattho parikkh¥ˆabhavasaµyojano sammadaññå vimutto, so pi pa†haviµ pa-

†havito abhijånåti. pa†haviµ pa†havito abhiññåya; pa†haviµ na maññati, pa†haviyå na

maññati, pa†havito na maññati, pa†havim me ti na maññati, pa†haviµ nåbhinandati. taµ

kissa hetu? pariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||åpaµ åpato abhijånåti. åpaµ åpato abhiññåya;

åpaµ na maññati, åpasmiµ na maññati, åpato na maññati, åpam me ti na maññati, åpaµ

nåbhinandati. taµ kissa hetu? pariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||tejaµ tejato abhijånåti. tejaµ

40

tejato abhiññåya; tejaµ na maññati, tejasmiµ na maññati, tejato na maññati, tejam me ti

na maññati, tejaµ nåbhinandati. taµ kissa hetu? pariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||våyaµ

våyato abhijånåti. våyaµ våyato abhiññåya; våyaµ na maññati, våyasmiµ na maññati,

våyato na maññati, våyam me ti na maññati, våyaµ nåbhinandati. taµ kissa hetu?

pariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||bhËte bhËtato abhijånåti. bhËte bhËtato abhiññåya; bhËte na

maññati, bhËtesu na maññati, bhËtato na maññati, bhËte me ti na maññati, bhËte nåbhi-

nandati. taµ kissa hetu? pariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||deve devato abhijånåti. deve devato

abhiññåya; deve na maññati, devesu na maññati, devato na maññati, deve me ti na mañ-

ñati, deve nåbhinandati. taµ kissa hetu? pariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||pajåpatiµ pajåpati-

to abhijånåti. pajåpatiµ pajåpatito abhiññåya; pajåpatiµ na maññati, pajåpatismiµ na

maññati, pajåpatito na maññati, pajåpatim me ti na maññati, pajåpatiµ nåbhinandati. taµ

kissa hetu? pariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||MN1:51-57||

| |mËlapariyåyavagga mËlapariyåyasutta| |

|| ||idha bhikkhave assutavå puthujjano ariyånaµ adassåv¥ ariyadhammassa akovido

ariyadhamme avin¥to sappurisånaµ adassåv¥, sappurisadhammassa akovido sappurisa-

dhamme avin¥to||…||brahmaµ brahmato sañjånåti. brahmaµ brahmato saññatvå; brah-

maµ maññati, brahmani maññati, brahmato maññati, brahmam me ti maññati, brahmaµ

abhinandati. taµ kissa hetu? apariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||åbhassare åbhassarato sañjå-

nåti. åbhassare åbhassarato saññatvå; åbhassare maññati, åbhassaresu maññati, åbha-

ssarato maññati, åbhassare me ti maññati, åbhassare abhinandati. taµ kissa hetu?

apariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||subhakiˆˆe subhakiˆˆato sañjånåti. subhakiˆˆe subha-

kiˆˆato saññatvå; subhakiˆˆe maññati, subhakiˆˆesu maññati, subhakiˆˆato maññati,

subhakiˆˆe me ti maññati, subhakiˆˆe abhinandati. taµ kissa hetu? apariññåtaµ tasså ti

vadåmi|| ||vehapphale vehapphalato sañjånåti. vehapphale vehapphalato saññatvå; veha-

pphale maññati, vehapphalesu maññati, vehapphalato maññati, vehapphale me ti maññati,

vehapphale abhinandati. taµ kissa hetu? apariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||abhibhuµ

abhibhËto sañjånåti. abhibhuµ abhibhËto saññatvå; abhibhuµ maññati, abhibhusmiµ

maññati, abhibhËto maññati, abhibhum me ti maññati, abhibhuµ abhinandati. taµ kissa

hetu? apariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||MN1:10-14||

41

| |mËlapariyåyavagga mËlapariyåyasutta| |

|| ||yo pi so bhikkhave bhikkhu arahaµ kh¥ˆåsavo vusitavå katakaraˆ¥yo ohitabhåro

anuppattasadattho parikkh¥ˆabhavasaµyojano sammadaññå vimutto, so pi||…||brahmaµ

brahmato abhijånåti. brahmaµ brahmato abhiññåya; brahmaµ na maññati, brahmani na

maññati, brahmato na maññati, brahmam me ti na maññati, brahmaµ nåbhinandati. taµ

kissa hetu? pariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||åbhassare åbhassarato abhijånåti. åbhassare

åbhassarato abhiññåya; åbhassare na maññati, åbhassaresu na maññati, åbhassarato na

maññati, åbhassare me ti na maññati, åbhassare nåbhinandati. taµ kissa hetu? pariññåtaµ

tasså ti vadåmi|| ||subhakiˆˆe subhakiˆˆato abhijånåti. subhakiˆˆe subhakiˆˆato abhi-

ññåya; subhakiˆˆe na maññati, subhakiˆˆesu na maññati, subhakiˆˆato na maññati,

subhakiˆˆe me ti na maññati, subhakiˆˆe nåbhinandati. taµ kissa hetu? pariññåtaµ tasså

ti vadåmi|| ||vehapphale vehapphalato abhijånåti. vehapphale vehapphalato abhiññåya;

vehapphale na maññati, vehapphalesu na maññati, vehapphalato na maññati, vehapphale

me ti na maññati, vehapphale nåbhinandati. taµ kissa hetu? pariññåtaµ tasså ti vadåmi||

||abhibhuµ abhibhËto abhijånåti. abhibhuµ abhibhËto abhiññåya; abhibhuµ na maññati,

abhibhusmiµ na maññati, abhibhËto na maññati, abhibhum me ti na maññati, abhibhuµ

nåbhinandati. taµ kissa hetu? pariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||MN1:51-57||

| |mËlapariyåyavagga mËlapariyåyasutta| |

|| ||idha bhikkhave assutavå puthujjano ariyånaµ adassåv¥ ariyadhammassa akovido

ariyadhamme avin¥to sappurisånaµ adassåv¥, sappurisadhammassa akovido sappurisa-

dhamme avin¥to||…||åkåsånañcåyatanaµ åkåsånañcåyatanato sañjånåti. åkåsånañcåyata-

naµ åkåsånañcåyatanato saññatvå; åkåsånañcåyatanaµ maññati, åkåsånañcåyatanasmiµ

maññati, åkåsånañcåyatanato maññati, åkåsånañcåyatanam me ti maññati, åkåsånañcå-

yatanaµ abhinandati. taµ kissa hetu? apariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||viññåˆañcåyatanaµ

viññåˆañcåyatanato sañjånåti. viññåˆañcåyatanaµ viññåˆañcåyatanato saññatvå; viññå-

ˆañcåyatanaµ maññati, viññåˆañcåyatanasmiµ maññati, viññåˆañcåyatanato maññati,

viññåˆañcåyatanam me ti maññati, viññåˆañcåyatanaµ abhinandati. taµ kissa hetu?

apariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||åkiñcaññåyatanaµ åkiñcaññåyatanato sañjånåti. åkiñcaññ-

åyatanaµ åkiñcaññåyatanato saññatvå; åkiñcaññåyatanaµ maññati, åkiñcaññåyatana-

42

smiµ maññati, åkiñcaññåyatanato maññati, åkiñcaññåyatanam me ti maññati, åkiñ-

caññåyatanaµ abhinandati. taµ kissa hetu? apariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||n’ evasaññå-

nåsaññåyatanaµ n’ evasaññånåsaññåyatanato sañjånåti. n’ evasaññånåsaññåyatanaµ n’

evasaññånåsaññåyatanato saññatvå; n’ evasaññånåsaññåyatanaµ maññati, n’ evasaññå-

nåsaññåyatanasmiµ maññati, n’ evasaññånåsaññåyatanato maññati, n’ evasaññånåsaññå-

yatanam me ti maññati, n’ evasaññånåsaññåyatanaµ abhinandati. taµ kissa hetu?

apariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||MN1:15-18||

| |mËlapariyåyavagga mËlapariyåyasutta| |

|| ||yo pi so bhikkhave bhikkhu arahaµ kh¥ˆåsavo vusitavå katakaraˆ¥yo ohitabhåro

anuppattasadattho parikkh¥ˆabhavasaµyojano sammadaññå vimutto, so pi||…||åkåså-

nañcåyatanaµ åkåsånañcåyatanato abhijånåti. åkåsånañcåyatanaµ åkåsånañcåyatanato

abhiññåya; åkåsånañcåyatanaµ na maññati, åkåsånañcåyatanasmiµ na maññati, åkåså-

nañcåyatanato na maññati, åkåsånañcåyatanam me ti na maññati, åkåsånañcåyatanaµ

nåbhinandati. taµ kissa hetu? pariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||viññåˆañcåyatanaµ viññå-

ˆañcåyatanato abhijånåti. viññåˆañcåyatanaµ viññåˆañcåyatanato abhiññåya; viññåˆañ-

cåyatanaµ na maññati, viññåˆañcåyatanasmiµ na maññati, viññåˆañcåyatanato na

maññati, viññåˆañcåyatanam me ti na maññati, viññåˆañcåyatanaµ nåbhinandati. taµ

kissa hetu? pariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||åkiñcaññåyatanaµ åkiñcaññåyatanato abhijånåti.

åkiñcaññåyatanaµ åkiñcaññåyatanato abhiññåya; åkiñcaññåyatanaµ na maññati, åkiñ-

caññåyatanasmiµ na maññati, åkiñcaññåyatanato na maññati, åkiñcaññåyatanam me ti na

maññati, åkiñcaññåyatanaµ nåbhinandati. taµ kissa hetu? pariññåtaµ tasså ti vadåmi||

||n’ evasaññånåsaññåyatanaµ n’ evasaññånåsaññåyatanato abhijånåti. n’ evasaññånå-

saññåyatanaµ n’ evasaññånåsaññåyatanato abhiññåya; n’ evasaññånåsaññåyatanaµ na

maññati, n’ evasaññånåsaññåyatanasmiµ na maññati, n’ evasaññånåsaññåyatanato na

maññati, n’ evasaññånåsaññåyatanam me ti na maññati, n’ evasaññånåsaññåyatanaµ

nåbhinandati. taµ kissa hetu? pariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||MN1:58-61||

43

| |mËlapariyåyavagga mËlapariyåyasutta| |

|| ||idha bhikkhave assutavå puthujjano ariyånaµ adassåv¥ ariyadhammassa akovido

ariyadhamme avin¥to sappurisånaµ adassåv¥, sappurisadhammassa akovido sappurisa-

dhamme avin¥to||…||di††haµ di††hato sañjånåti. di††haµ di††hato saññatvå; di††haµ mañña-

ti, di††hasmiµ maññati, di††hato maññati, di††ham me ti maññati, di††haµ abhinandati. taµ

kissa hetu? apariññåtaµ tasså ti vadåmi. sutaµ sutato sañjånåti. sutaµ sutato saññatvå;

sutaµ maññati, sutasmiµ maññati, sutato maññati, sutam me ti maññati, sutaµ abhinan-

dati. taµ kissa hetu? apariññåtaµ tasså ti vadåmi. mutaµ mutato sañjånåti. mutaµ mutato

saññatvå; mutaµ maññati, mutasmiµ maññati, mutato maññati, mutam me ti maññati,

mutaµ abhinandati. taµ kissa hetu? apariññåtaµ tasså ti vadåmi. viññåtaµ viññåtato

sañjånåti. viññåtaµ viññåtato saññatvå; viññåtaµ maññati, viññåtasmiµ maññati, viññå-

tato maññati, viññåtam me ti maññati, viññåtaµ abhinandati. taµ kissa hetu? apariññåtaµ

tasså ti vadåmi|| ||MN1:19||

| |mËlapariyåyavagga mËlapariyåyasutta| |

|| ||di††haµ di††hato abhijånåti. di††haµ di††hato abhiññåya; di††haµ må maññi, di††ha-

smiµ må maññi, di††hato må maññi, di††ham me ti må maññi, di††haµ må abhinandi. taµ

kissa hetu? pariññeyyaµ tasså ti vadåmi. sutaµ sutato abhijånåti. sutaµ sutato abhiññåya;

sutaµ må maññi, sutasmiµ må maññi, sutato må maññi, sutam me ti må maññi, sutaµ

må abhinandi. taµ kissa hetu? pariññeyyaµ tasså ti vadåmi. mutaµ mutato abhijånåti.

mutaµ mutato abhiññåya; mutaµ må maññi, mutasmiµ må maññi, mutato må maññi,

mutam me ti må maññi, mutaµ må abhinandi. taµ kissa hetu? pariññeyyaµ tasså ti

vadåmi. viññåtaµ viññåtato abhijånåti. viññåtaµ viññåtato abhiññåya; viññåtaµ må

maññi, viññåtasmiµ må maññi, viññåtato må maññi, viññåtam me ti må maññi, viññåtaµ

må abhinandi. taµ kissa hetu? pariññeyyaµ tasså ti vadåmi|| ||MN1:43||

| |mËlapariyåyavagga mËlapariyåyasutta| |

|| ||tathågato pi bhikkhave arahaµ sammåsambuddho||…||di††haµ di††hato abhijånåti.

di††haµ di††hato abhiññåya; di††haµ na maññati, di††hasmiµ na maññati, di††hato na mañ-

44

ñati, di††ham me ti na maññati, di††haµ nåbhinandati. taµ kissa hetu? nand¥ dukkhassa

mËlan ti iti viditvå, bhavå jåti bhËtassa jaråmaraˆan ti. tasmåt iha bhikkhave tathågato

sabbaso taˆhånaµ khayå virågå nirodhå cågå pa†inissaggå anuttaraµ sammåsambodhiµ

abhisambuddho ti vadåmi|| ||sutaµ sutato abhijånåti. sutaµ sutato abhiññåya; sutaµ na

maññati, sutasmiµ na maññati, sutato na maññati, sutam me ti na maññati, sutaµ nåbhi-

nandati. taµ kissa hetu? nand¥ dukkhassa mËlan ti iti viditvå, bhavå jåti bhËtassa jarå-

maraˆan ti. tasmåt iha bhikkhave tathågato sabbaso taˆhånaµ khayå virågå nirodhå cågå

pa†inissaggå anuttaraµ sammåsambodhiµ abhisambuddho ti vadåmi|| ||mutaµ mutato

abhijånåti. mutaµ mutato abhiññåya; mutaµ na maññati, mutasmiµ na maññati, mutato

na maññati, mutam me ti na maññati, mutaµ nåbhinandati. taµ kissa hetu? nand¥

dukkhassa mËlan ti iti viditvå, bhavå jåti bhËtassa jaråmaraˆan ti. tasmåt iha bhikkhave

tathågato sabbaso taˆhånaµ khayå virågå nirodhå cågå pa†inissaggå anuttaraµ sammå-

sambodhiµ abhisambuddho ti vadåmi|| ||viññåtaµ viññåtato abhijånåti. viññåtaµ viññåta-

to abhiññåya; viññåtaµ na maññati, viññåtasmiµ na maññati, viññåtato na maññati,

viññåtam me ti na maññati, viññåtaµ nåbhinandati. taµ kissa hetu? nand¥ dukkhassa

mËlan ti iti viditvå, bhavå jåti bhËtassa jaråmaraˆan ti. tasmåt iha bhikkhave tathågato

sabbaso taˆhånaµ khayå virågå nirodhå cågå pa†inissaggå anuttaraµ sammåsambodhiµ

abhisambuddho ti vadåmi|| ||MN1:187||

| |mËlapariyåyavagga mËlapariyåyasutta| |

|| ||idha bhikkhave assutavå puthujjano ariyånaµ adassåv¥ ariyadhammassa akovido

ariyadhamme avin¥to sappurisånaµ adassåv¥, sappurisadhammassa akovido sappurisa-

dhamme avin¥to||…||ekattaµ ekattato sañjånåti. ekattaµ ekattato saññatvå; ekattaµ mañ-

ñati, ekattasmiµ maññati, ekattato maññati, ekattam me ti maññati, ekattaµ abhinandati.

taµ kissa hetu? apariññåtaµ tasså ti vadåmi. nånåttaµ nånåttato sañjånåti. nånåttaµ

nånåttato saññatvå; nånåttaµ maññati, nånåttasmiµ maññati, nånåttato maññati, nånåttam

me ti maññati, nånåttaµ abhinandati. taµ kissa hetu? apariññåtaµ tasså ti vadåmi. sab-

baµ sabbato sañjånåti. sabbaµ sabbato saññatvå; sabbaµ maññati, sabbasmiµ maññati,

sabbato maññati, sabbam me ti maññati, sabbaµ abhinandati. taµ kissa hetu? apariñ-

ñåtaµ tasså ti vadåmi. nibbånaµ nibbånato sañjånåti. nibbånaµ nibbånato saññatvå;

45

nibbånaµ maññati, nibbånasmiµ maññati, nibbånato maññati, nibbånam me ti maññati,

nibbånaµ abhinandati. taµ kissa hetu? apariññåtaµ tasså ti vadåmi|| ||MN1:23||

| |mËlapariyåyavagga mËlapariyåyasutta| |

|| ||ekattaµ ekattato abhijånåti. ekattaµ ekattato abhiññåya; ekattaµ må maññi, ekatta-

smiµ må maññi, ekattato må maññi, ekattam me ti må maññi, ekattaµ må abhinandi. taµ

kissa hetu? pariññeyyaµ tasså ti vadåmi. nånåttaµ nånåttato abhijånåti. nånåttaµ

nånåttato abhiññåya; nånåttaµ må maññi, nånåttasmiµ må maññi, nånåttato må maññi,

nånåttam me ti må maññi, nånåttaµ må abhinandi. taµ kissa hetu? pariññeyyaµ tasså ti

vadåmi. sabbaµ sabbato abhijånåti. sabbaµ sabbato abhiññåya; sabbaµ må maññi,

sabbasmiµ må maññi, sabbato må maññi, sabbam me ti må maññi, sabbaµ må abhi-

nandi. taµ kissa hetu? pariññeyyaµ tasså ti vadåmi. nibbånaµ nibbånato abhijånåti.

nibbånaµ nibbånato abhiññåya; nibbånaµ må maññi, nibbånasmiµ må maññi, nibbånato

må maññi, nibbånam me ti må maññi, nibbånaµ må abhinandi. taµ kissa hetu? pariññey-

yaµ tasså ti vadåmi|| ||MN1:47||

| |mËlapariyåyavagga mËlapariyåyasutta| |

|| ||tathågato pi bhikkhave arahaµ sammåsambuddho||…||ekattaµ ekattato abhijånåti.

ekattaµ ekattato abhiññåya; ekattaµ na maññati, ekattasmiµ na maññati, ekattato na

maññati, ekattam me ti na maññati, ekattaµ nåbhinandati. taµ kissa hetu? nand¥ dukkha-

ssa mËlan ti iti viditvå, bhavå jåti bhËtassa jaråmaraˆan ti. tasmåt iha bhikkhave tathågato

sabbaso taˆhånaµ khayå virågå nirodhå cågå pa†inissaggå anuttaraµ sammåsambodhiµ

abhisambuddho ti vadåmi|| ||nånåttaµ nånåttato abhijånåti. nånåttaµ nånåttato abhiññåya;

nånåttaµ na maññati, nånåttasmiµ na maññati, nånåttato na maññati, nånåttam me ti na

maññati, nånåttaµ nåbhinandati. taµ kissa hetu? nand¥ dukkhassa mËlan ti iti viditvå,

bhavå jåti bhËtassa jaråmaraˆan ti. tasmåt iha bhikkhave tathågato sabbaso taˆhånaµ

khayå virågå nirodhå cågå pa†inissaggå anuttaraµ sammåsambodhiµ abhisambuddho ti

vadåmi|| ||sabbaµ sabbato abhijånåti. sabbaµ sabbato abhiññåya; sabbaµ na maññati,

sabbasmiµ na maññati, sabbato na maññati, sabbam me ti na maññati, sabbaµ nåbhinan-

dati. taµ kissa hetu? nand¥ dukkhassa mËlan ti iti viditvå, bhavå jåti bhËtassa jaråmara-

46

ˆan ti. tasmåt iha bhikkhave tathågato sabbaso taˆhånaµ khayå virågå nirodhå cågå

pa†inissaggå anuttaraµ sammåsambodhiµ abhisambuddho ti vadåmi|| ||nibbånaµ nibbå-

nato abhijånåti. nibbånaµ nibbånato abhiññåya; nibbånaµ na maññati, nibbånasmiµ na

maññati, nibbånato na maññati, nibbånam me ti na maññati, nibbånaµ nåbhinandati. taµ

kissa hetu? nand¥ dukkhassa mËlan ti iti viditvå, bhavå jåti bhËtassa jaråmaraˆan ti.

tasmåt iha bhikkhave tathågato sabbaso taˆhånaµ khayå virågå nirodhå cågå pa†inissaggå

anuttaraµ sammåsambodhiµ abhisambuddho ti vadåmi|| ||MN1:191||

| |mËlapariyåyavagga mËlapariyåyasutta| |

|| ||yo pi so bhikkhave bhikkhu arahaµ kh¥ˆåsavo vusitavå katakaraˆ¥yo ohitabhåro

anuppattasadattho parikkh¥ˆabhavasaµyojano sammadaññå vimutto, so pi||…||di††haµ

di††hato abhijånåti. di††haµ di††hato abhiññåya; di††haµ na maññati, di††hasmiµ na mañ-

ñati, di††hato na maññati, di††ham me ti na maññati, di††haµ nåbhinandati. taµ kissa hetu?

khayå rågassa v¥tarågattå. sutaµ sutato abhijånåti. sutaµ sutato abhiññåya; sutaµ na

maññati, sutasmiµ na maññati, sutato na maññati, sutam me ti na maññati, sutaµ

nåbhinandati. taµ kissa hetu? khayå rågassa v¥tarågattå. mutaµ mutato abhijånåti. mutaµ

mutato abhiññåya; mutaµ na maññati, mutasmiµ na maññati, mutato na maññati, mutam

me ti na maññati, mutaµ nåbhinandati. taµ kissa hetu? khayå rågassa v¥tarågattå.

viññåtaµ viññåtato abhijånåti. viññåtaµ viññåtato abhiññåya; viññåtaµ na maññati,

viññåtasmiµ na maññati, viññåtato na maññati, viññåtam me ti na maññati, viññåtaµ

nåbhinandati. taµ kissa hetu? khayå rågassa v¥tarågattå||…||di††haµ di††hato abhijånåti.

di††haµ di††hato abhiññåya; di††haµ na maññati, di††hasmiµ na maññati, di††hato na

maññati, di††ham me ti na maññati, di††haµ nåbhinandati. taµ kissa hetu? khayå dosassa

v¥tadosattå. sutaµ sutato abhijånåti. sutaµ sutato abhiññåya; sutaµ na maññati, sutasmiµ

na maññati, sutato na maññati, sutam me ti na maññati, sutaµ nåbhinandati. taµ kissa

hetu? khayå dosassa v¥tadosattå. mutaµ mutato abhijånåti. mutaµ mutato abhiññåya;

mutaµ na maññati, mutasmiµ na maññati, mutato na maññati, mutam me ti na maññati,

mutaµ nåbhinandati. taµ kissa hetu? khayå dosassa v¥tadosattå. viññåtaµ viññåtato

abhijånåti. viññåtaµ viññåtato abhiññåya; viññåtaµ na maññati, viññåtasmiµ na maññati,

viññåtato na maññati, viññåtam me ti na maññati, viññåtaµ nåbhinandati. taµ kissa hetu?

khayå dosassa v¥tadosattå||…||di††haµ di††hato abhijånåti. di††haµ di††hato abhiññåya;

47

di††haµ na maññati, di††hasmiµ na maññati, di††hato na maññati, di††ham me ti na mañña-

ti, di††haµ nåbhinandati. taµ kissa hetu? khayå mohassa v¥tamohattå. sutaµ sutato

abhijånåti. sutaµ sutato abhiññåya; sutaµ na maññati, sutasmiµ na maññati, sutato na

maññati, sutam me ti na maññati, sutaµ nåbhinandati. taµ kissa hetu? khayå mohassa

v¥tamohattå. mutaµ mutato abhijånåti. mutaµ mutato abhiññåya; mutaµ na maññati,

mutasmiµ na maññati, mutato na maññati, mutam me ti na maññati, mutaµ nåbhinandati.

taµ kissa hetu? khayå mohassa v¥tamohattå. viññåtaµ viññåtato abhijånåti. viññåtaµ

viññåtato abhiññåya; viññåtaµ na maññati, viññåtasmiµ na maññati, viññåtato na mañña-

ti, viññåtam me ti na maññati, viññåtaµ nåbhinandati. taµ kissa hetu? khayå mohassa

v¥tamohattå|| ||MN1||

| |mËlapariyåya sabbåsavasutta| |

|| ||katame ca bhikkhave åsavå dassanå pahåtabbå? idha bhikkhave assutavå puthujjano

ariyånaµ adassåv¥ ariyadhammassa akovido ariyadhamme avin¥to, sappurisånaµ adasså-

v¥ sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avin¥to: manasikaraˆ¥ye dhamme nap-

pajånåti amanasikaraˆ¥ye dhamme nappajånåti. so manasikaraˆ¥ye dhamme appajånanto

amanasikaraˆ¥ye dhamme appajånanto: ye dhammå na manasikaraˆ¥yå te dhamme mana-

sikaroti, ye dhammå manasikaraˆ¥yå te dhamme na manasikaroti|| ||katame ca bhikkhave

dhammå na manasikaraˆ¥yå ye dhamme manasikaroti? yassa bhikkhave dhamme manasi-

karoto: anuppanno vå kåmåsavo uppajjati uppanno vå kåmåsavo pava""hati, anuppanno

vå bhavåsavo uppajjati uppanno vå bhavåvaso pava""hati, anuppanno vå avijjåsavo

uppajjati uppanno vå avijjåsavo pava""hati. ime dhammå na manasikaraˆ¥yå ye dhamme

manasikaroti|| ||katame ca bhikkhave dhammå manasikaraˆ¥yå ye dhamme na manasi-

karoti? yassa bhikkhave dhamme manasikaroto: anuppanno vå kåmåsavo na uppajjati

uppanno vå kåmåsavo pah¥yati, anuppanno vå bhavåsavo na uppajjati uppanno vå bha-

våsavo pah¥yati, anuppanno vå avijjåsavo na uppajjati uppanno vå avijjåsavo pah¥yati.

ime dhammå manasikaraˆ¥yå ye dhamme na manasikaroti|| ||tassa amanasikaraˆ¥yånaµ

dhammånaµ manasikårå, manasikaraˆ¥yånaµ dhammånaµ amanasikårå: anuppannå c’

eva åsavå uppajjanti, uppannå ca åsavå pava""hanti. so evaµ ayoniso manasikaroti:

ahosin nu kho ahaµ at¥tam addhånaµ? na nu kho ahosiµ at¥tam addhånaµ? kin nu kho

ahosiµ at¥tam addhånaµ? kathannu kho ahosiµ at¥tam addhånaµ? kiµ hutvå, kiµ ahosin

48

nu kho ahaµ at¥tam addhånaµ?|| ||bhavissåmi nu kho ahaµ anågatam addhånaµ? na nu

kho bhavissåmi anågatam addhånaµ? kin nu kho bhavissåmi anågatam addhånaµ?

kathan nu kho bhavissåmi anågatam addhånaµ? kiµ hutvå, kiµ bhavissåmi nu kho ahaµ

anågatam addhånan ti?|| ||etarahi vå paccuppannam addhånaµ ajjhattaµ kathaµkath¥ hoti:

ahan nu kho ’smi? no nu kho ’smi? kin nu kho ’smi? kathan nu kho ’smi? ayaµ nu kho

satto kuto ågato? so kuhiµgåm¥ bhavissat¥ ti?|| ||tassa evaµ ayoniso manasikaroto chan-

naµ di††h¥naµ aññatarå di††hi uppajjati: atthi me attå ti vå ’ssa saccato thetato di††hi

uppajjati, n’ atthi me attå ti vå ’ssa saccato thetato di††hi uppajjati, attanå va attånaµ

sañjånåm¥ ti vå ’ssa saccato thetato di††hi uppajjati, attanå va anattånaµ sañjånåm¥ ti vå

’ssa saccato thetato di††hi uppajjati, anattanå va attånaµ sañjånåm¥ ti vå ’ssa saccato

thetato di††hi uppajjati. atha vå pan’ assa evaµ di††hi hoti: yo me ayaµ attå vado vedeyyo

tatra tatra kalyåˆapåpakånaµ kammånaµ vipåkaµ pa†isaµvedeti, so kho pana me ayaµ

attå nicco dhuvo sassato avipariˆåmadhammo sassatisamaµ tath’ eva †hassat¥ ti|| ||idaµ

vuccati bhikkhave di††higataµ di††higahanaµ di††hikantåraµ di††hivisËkaµ di††hivip-

phanditaµ di††hisaµyojanaµ. di††hisaµyojanasaµyutto bhikkhave assutavå puthujjano na

parimuccati jåtiyå jaråmaraˆena, sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upåyåsehi, na

parimuccati dukkhasmå ti vadåmi|| ||MN2:5||

| |mËlapariyåyavagga sabbåsavasutta| |

|| ||sutavå ca kho bhikkhave ariyasåvako ariyånaµ dassåv¥ ariyadhammassa kovido

ariyadhamme suvin¥to, sappurisånaµ dassåv¥ sappurisadhammassa kovido sappurisa-

dhamme suvin¥to: manasikaraˆ¥ye dhamme pajånåti amanasikaraˆ¥ye dhamme pajånåti.

so manasikaraˆ¥ye dhamme pajånanto amanasikaraˆ¥ye dhamme pajånanto: ye dhammå

na manasikaraˆ¥yå te dhamme na manasikaroti, ye dhammå manasikaraˆ¥yå te dhamme

manasikaroti|| ||katame ca bhikkhave dhammå na manasikaraˆ¥yå ye dhamme na manasi-

karoti? yassa bhikkhave dhamme manasikaroto: anuppanno vå kåmåsavo uppajjati upp-

anno vå kåmåsavo pava""hati, anuppanno vå bhavåsavo uppajjati uppanno vå bhavåsavo

pava""hati, anuppanno vå avijjåsavo uppajjati uppanno vå avijjåsavo pava""hati. ime

dhammå na manasikaraˆ¥yå ye dhamme na manasikaroti|| ||katame ca bhikkhave dhammå

manasikaraˆ¥yå ye dhamme manasikaroti? yassa bhikkhave dhamme manasikaroto: anup-

panno vå kåmåsavo na uppajjati uppanno vå kåmåsavo pah¥yati, anuppanno vå bhavåsavo

49

na uppajjati uppanno vå bhavåsavo pah¥yati, anuppanno vå avijjåsavo na uppajjati

uppanno vå avijjåsavo pah¥yati. ime dhammå manasikaraˆ¥yå ye dhamme manasikaroti||

||tassa amanasikaraˆ¥yånaµ dhammånaµ amansikårå, manasikaraˆ¥yånaµ dhammånaµ

manasikårå: anuppannå c’ eva åsavå na uppajjanti, uppannå ca åsavå pah¥yanti. so idaµ

dukkhan ti yoniso manasikaroti, ayaµ dukkhasamudayo ti yoniso manasikaroti, ayaµ

dukkhanirodho ti yoniso manasikaroti, ayaµ dukkhanirodhagåmin¥ pa†ipadå ti yoniso

manasikaroti. tassa evaµ manasikaroto t¥ˆi saµyojanåni pah¥yanti: sakkåyadi††hi vici-

kicchå s¥labbataparåmåso|| ||MN2:9||

| |mËlapariyåyavagga sabbåsavasutta| |

|| ||katame ca bhikkhave åsavå saµvarå pahåtabbå? idha bhikkhave bhikkhu pa†isa!khå

yoniso cakkhundriyasaµvarasaµvuto viharati. yañ hi ’ssa bhikkhave cakkhundriyasaµ-

varaµ asaµvutassa viharato uppajjeyyuµ åsavå vighåtapari¬åhå, cakkhundriyasaµvaraµ

saµvutassa viharato evaµ sa te åsavå vighåtapari¬åhå na honti|| ||pa†isa!khå yoniso

sotindriyasaµvarasaµvuto viharati. yañ hi ’ssa bhikkhave sotindriyasaµvaraµ asaµvuta-

ssa viharato uppajjeyyuµ åsavå vighåtapari¬åhå, sotindriyasaµvaraµ saµvutassa vihara-

to evaµ sa te åsavå vighåtapari¬åhå na honti|| ||pa†isa!khå yoniso ghånindriyasaµvara-

saµvuto viharati. yañ hi ’ssa bhikkhave ghånindriyasaµvaraµ asaµvutassa viharato

uppajjeyyuµ åsavå vighåtapari¬åhå, ghånindriyasaµvaraµ saµvutassa viharato evaµ sa

te åsavå vighåtapari¬åhå na honti|| ||pa†isa!khå yoniso jivhindriyasaµvarasaµvuto

viharati. yañ hi ’ssa bhikkhave jivhindriyasaµvaraµ asaµvutassa viharato uppajjeyyuµ

åsavå vighåtapari¬åhå, jivhindriyasaµvaraµ saµvutassa viharato evaµ sa te åsavå

vighåtapari¬åhå na honti|| ||pa†isa!khå yoniso kåyindriyasaµvarasaµvuto viharati. yañ hi

’ssa bhikkhave kåyindriyasaµvaraµ asaµvutassa viharato uppajjeyyuµ åsavå vighåta-

pari¬åhå, kåyindriyasaµvaraµ saµvutassa viharato evaµ sa te åsavå vighåtapari¬åhå na

honti|| ||pa†isa!khå yoniso manindriyasaµvarasaµvuto viharati. yañ hi ’ssa bhikkhave

manindriyasaµvaraµ asaµvutassa viharato uppajjeyyuµ åsavå vighåtapari¬åhå, man-

indriyasaµvaraµ saµvutassa viharato evaµ sa te åsavå vighåtapari¬åhå na honti|| ||yañ hi

’ssa bhikkhave saµvaraµ asaµvutassa viharato uppajjeyyuµ åsavå vighåtapari¬åhå,

saµvaraµ saµvutassa viharato evaµ sa te åsavå vighåtapari¬åhå na honti. ime vuccanti

bhikkhave åsavå saµvarå pahåtabbå|| ||MN2:12||

50

| |mËlapariyåyavagga dhammadåyådasutta| |

|| ||tatr’ åvuso lobho ca påpako doso ca påpako. lobhassa ca pahånåya dosassa ca pahånå-

ya atthi majjhimå pa†ipadå, cakkhukaraˆ¥ ñåˆakaraˆ¥ upasamåya abhiññåya sambodhåya

nibbånåya saµvattati||…||tatr’ åvuso kodho ca påpako upanåho ca påpako. kodhassa ca

pahånåya upanåhassa ca pahånåya atthi majjhimå pa†ipadå, cakkhukaraˆ¥ ñåˆakaraˆ¥

upasamåya abhiññåya sambodhåya nibbånåya saµvattati||…||tatr’ åvuso makkho ca

påpako pa¬åso ca påpako. makkhassa ca pahånåya pa¬åsassa ca pahånåya atthi majjhimå

pa†ipadå, cakkhukaraˆ¥ ñåˆakaraˆ¥ upasamåya abhiññåya sambodhåya nibbånåya saµ-

vattati||…||tatr’ åvuso isså ca påpako maccherañ ca påpako. issåya ca pahånåya macchera-

ssa ca pahånåya atthi majjhimå pa†ipadå, cakkhukaraˆ¥ ñåˆakaraˆ¥ upasamåya abhiññåya

sambodhåya nibbånåya saµvattati||…||tatr’ åvuso måyå ca påpako så†heyyañ ca påpako.

måyåya ca pahånåya så†heyyassa ca pahånåya atthi majjhimå pa†ipadå, cakkhukaraˆ¥

ñåˆakaraˆ¥ upasamåya abhiññåya sambodhåya nibbånåya saµvattati||…||tatr’ åvuso

tambho ca påpako sårambho ca påpako. tambhassa ca pahånåya sårambhassa ca pahånåya

atthi majjhimå pa†ipadå, cakkhukaraˆ¥ ñåˆakaraˆ¥ upasamåya abhiññåya sambodhåya

nibbånåya saµvattati||…||tatr’ åvuso måno ca påpako atimåno ca påpako. månassa ca

pahånåya atimånassa ca pahånåya atthi majjhimå pa†ipadå, cakkhukaraˆ¥ ñåˆakaraˆ¥

upasamåya abhiññåya sambodhåya nibbånåya saµvattati||…||tatr’ åvuso mado ca påpako

pamådo ca påpako. madassa ca pahånåya, pamådassa ca pahånåya atthi majjhimå

pa†ipadå, cakkhukaraˆ¥ ñåˆakaraˆ¥ upasamåya abhiññåya sambodhåya nibbånåya saµ-

vattati|| ||katamå ca så åvuso majjhimå pa†ipadå, cakkhukaraˆ¥ ñåˆakaraˆ¥ upasamåya

abhiññåya sambodhåya nibbånåya saµvattati? ayaµ eva ariyo a††ha!giko maggo, seyya-

th¥daµ: sammådi††hi sammåsa!kappo sammavåcå sammåkammanto sammååjivo sammå-

våyåmo sammåsati sammåsamadhi. ayaµ kho så åvuso majjhimå pa†ipadå, cakkhukaraˆ¥

ñåˆakaraˆ¥ upasamåya abhiññåya sambodhåya nibbånåya saµvattati|| ||MN3:8||

| |mËlapariyåyavagga bhayabheravasutta| |

|| ||so evaµ samåhite citte parisuddhe pariyodåte ana!gaˆe vigatËpakkilese mudubhËte

kammaniye †hite ånejjappatte, åsavånaµ khayañåˆåya cittaµ abhininnåmesiµ. so idaµ

dukkhan ti yathåbhËtaµ abbhaññåsiµ, ayaµ dukkhasamudayo ti yathåbhËtaµ abbhañ-

51

ñåsiµ, ayaµ dukkhanirodho ti yathåbhËtaµ abbhaññåsiµ, ayaµ dukkhanirodhagåmin¥

pa†ipadå ti yathåbhËtaµ abbhaññåsiµ|| ||ime åsavå ti yathåbhËtaµ abbhaññåsiµ, ayaµ

åsavasamudayo ti yathåbhËtaµ abbhaññåsiµ, ayaµ åsavanirodho ti yathåbhËtaµ abbhañ-

ñåsiµ, ayaµ åsavanirodhagåmin¥ pa†ipadå ti yathåbhËtaµ abbhaññåsiµ|| ||tassa me evaµ

jånato evaµ passato: kåmåsavå pi cittaµ vimuccittha bhavåsavå pi cittaµ vimuccittha

avijjåsavå pi cittaµ vimuccittha. vimuttasmiµ vimuttan ti ñåˆaµ ahosi, kh¥ˆå jåti vusi-

taµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ nåparaµ itthattåyåti abbhaññåsiµ. ayaµ kho me

bråhmaˆa rattiyå pacchime yå me tatiyå vijja adhigatå: avijjå vihatå vijjå uppannå tamo

vihato åloko uppanno, yathå taµ appamattassa åtåpino pahitattassa viharato|| ||MN4:31||

| |mËlapariyåyavagga vatthËpamasutta| |

|| ||sa kho so bhikkhave bhikkhu: abhijjhåvisamalobho cittassa upakkileso ti iti viditvå,

abhijjhåvisamalobhaµ cittassa upakkilesaµ pajahati. byåpådo cittassa upakkileso ti iti

viditva, byåpådaµ cittassa upakkilesaµ pajahati. kodho cittassa upakkileso ti iti viditvå,

kodhaµ cittassa upakkilesaµ pajahati. upanåho cittassa upakkileso ti iti viditvå, upanå-

haµ cittassa upakkilesaµ pajahati. makkho cittassa upakkileso ti iti viditvå, makkhaµ

cittassa upakkilesaµ pajahati. pa¬åso cittassa upakkileso ti iti viditvå, pa¬åsaµ cittassa

upakkilesaµ pajahati. isså cittassa upakkileso ti iti viditvå, issaµ cittassa upakkilesaµ

pajahati. macchariyaµ cittassa upakkileso ti iti viditvå, macchariyaµ cittassa upakkile-

saµ pajahati. måyå cittassa upakkileso ti iti viditvå, måyaµ cittassa upakkilesaµ pajahati.

så†heyyaµ cittassa upakkileso ti iti viditvå, så†heyyaµ cittassa upakkilesaµ pajahati.

thambho cittassa upakkileso ti iti viditvå, thambhaµ cittassa upakkilesaµ pajahati. såra-

mbho cittassa upakkileso ti iti viditvå, sårambhaµ cittassa upakkilesaµ pajahati. måno

cittassa upakkileso ti iti viditvå, månaµ cittassa upakkilesaµ pajahati. at¥måno cittassa

upakkileso ti iti viditvå, atimånaµ cittassa upakkilesaµ pajahati. mado cittassa upak-

kileso ti iti viditvå, madaµ cittassa upakkilesaµ pajahati. pamådo cittassa upakkileso ti iti

viditvå, pamådaµ cittassa upakkilesaµ pajahati|| ||MN7:4||

52

| |mËlapariyåyavagga vatthËpamasutta| |

|| ||so mettåsahagatena cetaså ekaµ disaµ pharitvå viharati, tathå dutiyaµ tathå tatiyaµ

tathå catutthiµ, iti uddhamadho tiriyaµ, sabbadhi sabbatthatåya sabbåvantaµ lokaµ met-

tåsahagatena cetaså vipulena mahaggatena appamåˆena averena abyåbajjhena pharitvå

viharati|| ||karuˆåsahagatena cetaså ekaµ disaµ pharitvå viharati, tathå dutiyaµ tathå

tatiyaµ tathå catutthiµ, iti uddhamadho tiriyaµ, sabbadhi sabbatthatåya sabbåvantaµ

lokaµ karuˆåsahagatena cetaså vipulena mahaggatena appamåˆena averena abyåbajjhena

pharitvå viharati|| ||muditåsahagatena cetaså ekaµ disaµ pharitvå viharati, tathå dutiyaµ

tathå tatiyaµ tathå catutthiµ, iti uddhamadho tiriyaµ, sabbadhi sabbatthatåya sabbåvan-

taµ lokaµ muditåsahagatena cetaså vipulena mahaggatena appamåˆena averena abyåba-

jjhena pharitvå viharati|| ||upekhåsahagatena cetaså ekaµ disaµ pharitvå viharati, tathå

dutiyaµ tathå tatiyaµ tathå catutthiµ, iti uddhamadho tiriyaµ, sabbadhi sabbatthatåya

sabbåvantaµ lokaµ upekhåsahagatena cetaså vipulena mahaggatena appamåˆena avere-

na abyåbajjhena pharitvå viharati|| ||so atthi idaµ atthi h¥naµ atthi paˆ¥taµ atthi imassa

saññågatassa uttariµ nissaraˆan ti pajånåti. tassa evaµ jånato evaµ passato kåmåsavå pi

cittaµ vimuccati, bhavåsavå pi cittaµ vimuccati, avijjåsavå pi cittaµ vimuccati. vimutta-

smiµ vimuttan iti ñåˆaµ hoti, kh¥ˆå jåti vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ

nåparaµ itthattåyåti pajånåti|| ||MN7:13||

| |mËlapariyåyavagga sallekhasutta| |

|| ||yå imå bhante anekavihitå di††hiyo loke uppajjanti, attavådapa†isaµyuttå vå lokavåda-

pa†isaµyuttå vå. ådim eva nu kho bhante bhikkhuno manasikaroto, evam etåsaµ di††h¥-

naµ pahånaµ hoti, evam etåsaµ di††h¥naµ pa†inissaggo hot¥ ti?|| ||yå imå cunda aneka-

vihitå di††hiyo loke uppajjanti, attavådapa†isaµyuttå vå lokavådapa†isaµyuttå vå: yattha

c’ etå di††hiyo uppajjanti yattha ca anusenti yattha ca samudåcaranti taµ – n’ etaµ mama,

n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti – evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya passato;

evam etåsaµ di††h¥naµ pahånaµ hoti evam etåsaµ di††h¥naµ pa†inissaggo hoti|| ||MN8:3||

53

| |mËlapariyåyavagga sammådi††hisutta| |

|| ||katamo pan’ åvuso åhåro katamo åhårasamudayo katamo åhåranirodho katamå åhåra-

nirodhagåmin¥ pa†ipadå? cattåro ’ime åvuso åhårå bhËtånaµ vå sattånaµ †hitiyå sambha-

ves¥naµ vå anuggahåya. katame cattåro? kaba¬i!kåro åhåro o¬åriko vå sukhumo vå,

phasso dutiyo, manosañcetanå tatiyo, viññåˆaµ catuttho. taˆhåsamudayå åhårasamudayo.

taˆhånirodhå åhåranirodho. ayam eva ariyo a††ha!giko maggo åhåranirodhagåmin¥pa†i-

padå, seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!kappo sammåvåcå sammåkammanto sammå-

åj¥vo sammåvåyåmo sammåsati sammåsamådhi|| ||yato kho åvuso ariyasåvako evaµ

åhåraµ pajånåti, evaµ åhårasamudayaµ pajånåti, evaµ åhåranirodhaµ pajånåti, evaµ

åhåranirodhagåmin¥ pa†ipadaµ pajånåti: so sabbaso rågånusayaµ pahåya, pa†ighånu-

sayaµ pa†ivinodetvå, asm¥ ti di††himånånusayaµ samËhanitvå, avijjaµ pahåya vijjaµ

uppådetvå; di††he va dhamme dukkhass’ antakaro hoti. ettåvatå pi kho åvuso ariyasåvako

sammådi††hi hoti, ujugatå ’ssa di††hi dhamme aveccappasådena samannågato, ågato imaµ

saddhamman ti|| ||MN9:11||

| |mËlapariyåyavagga sammådi††hisutta| |

|| ||katamaµ pan’ åvuso jaråmaraˆaµ katamo jaråmaraˆasamudayo katamo jaråmaraˆa-

nirodho katamå jaråmaraˆanirodhagåmin¥ pa†ipadå? yå tesaµ tesaµ sattånaµ tamhi

tamhi sattanikåye jarå: j¥raˆatå khaˆ"iccaµ påliccaµ valittacatå åyuno saµhåni indriyå-

naµ paripåko, ayaµ vuccat’ åvuso jarå. yaµ tesaµ tesaµ sattånaµ tamhå tamhå

sattanikåyå cuti: cavanatå bhedo antaradhånaµ maccumaraˆaµ kålakiriyå khandhånaµ

bhedo ka¬ebarassa nikkhepo, idaµ vuccat’ åvuso maraˆaµ. iti ayañ ca jarå idañ ca mara-

ˆaµ, idaµ vuccat’ åvuso jaråmaraˆaµ. jåtisamudayå jaråmaraˆasamudayo. jåtinirodhå

jaråmaraˆanirodho. ayam eva ariyo a††ha!giko maggo jaråmaraˆanirodhagåmin¥ pa†i-

padå, seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!kappo sammåvåcå sammåkammanto sammå-

åj¥vo sammåvåyåmo sammåsati sammåsamådhi|| ||yato kho åvuso ariyasåvako evaµ

jaråmaraˆaµ pajånåti, evaµ jaråmaraˆasamudayaµ pajånåti, evaµ jaråmaraˆanirodhaµ

pajånåti, evaµ jaråmaraˆanirodhagåmin¥ pa†ipadaµ pajånåti: so sabbaso rågånusayaµ

pahåya, pa†ighånusayaµ pa†ivinodetvå, asm¥ ti di††himånånusayaµ samËhanitvå, avijjaµ

pahåya vijjaµ uppådetvå, di††he va dhamme dukkhass’ antakaro hoti. ettåvatå pi kho

54

åvuso ariyasåvako sammådi††hi hoti, ujugata ’ssa di††hi dhamme aveccappasådena saman-

någato, ågato imaµ saddhamman ti|| ||MN9:22||

| |mËlapariyåyavagga sammådi††hisutta| |

|| ||katamå pan’ åvuso jåti katamo jåtisamudayo, katamo jåtinirodho, katamå jåtinirodha-

gåmin¥ pa†ipadå? yå tesaµ tesaµ sattånaµ tamhi tamhi sattanikåye jåti: sañjåti okkanti

abhinibbatti khandhånaµ påtubhåvo åyatanånaµ pa†ilåbho, ayaµ vuccat’ åvuso jåti.

bhavasamudayå jåtisamudayo. bhavanirodhå jåtinirodho. ayam eva ariyo a††ha!giko mag-

go jåtinirodhagåmin¥ pa†ipadå, seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!kappo sammåvåcå

sammåkammanto sammååj¥vo sammåvåyåmo sammåsati sammåsamådhi|| ||yato kho

åvuso ariyasåvako evaµ jåtiµ pajånåti, evaµ jåtisamudayaµ pajånåti, evaµ jåtinirodhaµ

pajånåti, evaµ jåtinirodhagåmin¥ pa†ipadaµ pajånåti: so sabbaso rågånusayaµ pahåya,

pa†ighånusayaµ pa†ivinodetvå, asm¥ ti di††himånånusayaµ samËhanitvå, avijjaµ pahåya

vijjaµ uppådetvå; di††he va dhamme dukkhass’ antakaro hoti. ettåvatå pi kho åvuso

ariyasåvako sammådi††hi hoti, ujugatå ’ssa di††hi dhamme aveccappasådena samannågato,

ågato imaµ saddhamman ti|| ||MN9:26||

| |mËlapariyåyavagga sammådi††hisutta| |

|| ||katamo pan’ åvuso bhavo katamo bhavasamudayo katamo bhavanirodho katamå bha-

vanirodhagåmin¥ pa†ipadå? tayo ’me åvuso bhavå: kåmabhavo rËpabhavo arËpabhavo.

upådånasamudayå bhavasamudayo. upådånanirodhå bhavanirodho. ayam eva ariyo a††h-

a!giko maggo bhavanirodhagåmin¥ pa†ipadå, seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!kappo

sammåvåcå sammåkammanto sammååj¥vo sammåvåyåmo sammåsati sammåsamådhi||

||yato kho åvuso ariyasåvako evaµ bhavaµ pajånåti, evaµ bhavasamudayaµ pajånåti,

evaµ bhavanirodhaµ pajånåti, evaµ bhavanirodhagåmin¥ pa†ipadaµ pajånåti: so sabbaso

rågånusayaµ pahåya, pa†ighånusayaµ pa†ivinodetvå, asm¥ ti di††himånånusayaµ samË-

hanitvå, avijjaµ pahåya vijjaµ uppådetvå; di††he va dhamme dukkhass’ antakaro hoti.

ettåvatå pi kho åvuso ariyasåvako sammådi††hi hoti, ujugatå ’ssa di††hi dhamme avecca-

ppasådena samannågato, ågato imaµ saddhamman ti|| ||MN9:30||

55

| |mËlapariyåyavagga sammådi††hisutta| |

|| ||katamaµ pan’ åvuso upådånaµ katamo upådånasamudayo katamo upådånanirodho

katamå upådånanirodhagåmin¥ pa†ipadå? cattåro ’ime åvuso upådånå: kåmupådånaµ,

di††hupådånaµ, s¥labbatupådånaµ, attavådupådånaµ. taˆhåsamudayå upådånasamudayo.

taˆhånirodhå upådånanirodho. ayam eva ariyo a††ha!giko maggo upådånanirodhagåmin¥

pa†ipadå, seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!kappo sammåvåcå sammåkammanto

sammååj¥vo sammåvåyåmo sammåsati sammåsamådhi|| ||yato kho åvuso ariyasåvako

evaµ upådånaµ pajånåti, evaµ upådånasamudayaµ pajånåti, evaµ upådånanirodhaµ

pajånåti, evaµ upådånanirodhagåmin¥ pa†ipadaµ pajånåti: so sabbaso rågånusayaµ

pahåya, pa†ighånusayaµ pa†ivinodetvå, asm¥ ti di††himånånusayaµ samËhanitvå avijjaµ

pahåya vijjaµ uppådetvå; di††he va dhamme dukkhass’ antakaro hoti. ettåvatå pi kho

åvuso ariyasåvako sammådi††hi hoti, ujugatå ’ssa di††hi dhamme aveccappasådena saman-

någato, ågato imaµ saddhamman ti|| ||MN9:34||

| |mËlapariyåyavagga sammådi††hisutta| |

|| ||katamå pan’ åvuso taˆhå katamo taˆhåsamudayo katamo taˆhånirodho katamå taˆhå-

nirodhagåmin¥ pa†ipadå? chayime åvuso taˆhåkåyå: rËpataˆhå saddataˆhå gandhataˆhå

rasataˆhå pho††habbataˆhå dhammataˆhå. vedanåsamudayå taˆhåsamudayo. vedanåni-

rodhå taˆhånirodho. ayam eva ariyo a††ha!giko maggo taˆhånirodhagåmin¥ pa†ipadå,

seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!kappo sammåvåcå sammåkammanto sammååj¥vo

sammåvåyåmo sammåsati sammåsamådhi|| ||yato kho åvuso ariyasåvako evaµ taˆhaµ

pajånåti, evaµ taˆhåsamudayaµ pajånåti, evaµ taˆhånirodhaµ pajånåti, evaµ taˆhå-

nirodhagåmin¥ pa†ipadaµ pajånåti: so sabbaso rågånusayaµ pahåya, pa†ighånusayaµ

pa†ivinodetvå, asm¥ ti di††himånånusayaµ samËhanitvå, avijjaµ pahåya vijjaµ uppå-

detvå, di††he va dhamme dukkhass’ antakaro hoti. ettåvatå pi kho åvuso ariyasåvako

sammådi††hi hoti, ujugatå ’ssa di††hi dhamme aveccappasådena samannågato, ågato imaµ

saddhamman ti|| ||MN9:38||

56

| |mËlapariyåyavagga sammådi††hisutta| |

|| ||katamå pan’ åvuso vedanå katamo vedanåsamudayo katamo vedanånirodho katamå

vedanånirodhagåmin¥ pa†ipadå? chayime åvuso vedanåkåyå: cakkhusamphassajå vedanå,

sotasamphassajå vedanå, ghånasamphassajå vedanå, jivhåsamphassajå vedanå, kåyasam-

phassajå vedanå, manosamphassajå vedanå. phassasamudayå vedanåsamudayo. phassani-

rodhå vedanånirodho. ayam eva ariyo a††ha!giko maggo vedanånirodhagåmin¥ pa†ipadå,

seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!kappo sammåvåcå sammåkammanto sammååj¥vo

sammåvåyåmo sammåsati sammåsamådhi|| ||yato kho åvuso ariyasåvako evaµ vedanaµ

pajånåti, evaµ vedanåsamudayaµ pajånåti, evaµ vedanånirodhaµ pajånåti, evaµ veda-

nånirodhagåmin¥ pa†ipadaµ pajånåti: so sabbaso rågånusayaµ pahåya, pa†ighånusayaµ

pa†ivinodetvå, asm¥ ti di††himånånusayaµ samËhanitvå, avijjaµ pahåya vijjaµ up-

pådetvå; di††he va dhamme dukkhass’ antakaro hoti. ettåvatå pi kho åvuso ariyasåvako

sammådi††hi hoti, ujugatå ’ssa di††hi dhamme aveccappasådena samannågato, ågato imaµ

saddhamman ti|| ||MN9:42||

| |mËlapariyåyavagga sammådi††hisuttta| |

|| ||katamo pan’ åvuso phasso katamo phassasamudayo katamo phassanirodho katamå

phassanirodhagåmin¥ pa†ipadå? chayime åvuso phassakåyå: cakkhusamphasso sotasam-

phasso ghånasamphasso jivhåsamphasso kåyasamphasso manosamphasso. sa¬åyatana-

samudayå phassasamudayo. sa¬åyatananirodhå phassanirodho. ayam eva ariyo a††ha!giko

maggo phassanirodhagåmin¥ pa†ipadå, seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!kappo sam-

måvåcå sammåkammanto sammååj¥vo sammåvåyåmo sammåsati sammåsamådhi|| ||yato

kho åvuso ariyasåvako evaµ phassaµ pajånåti, evaµ phassasamudayaµ pajånåti, evaµ

phassanirodhaµ pajånåti, evaµ phassanirodhagåmin¥ pa†ipadaµ pajånåti: so sabbaso

rågånusayaµ pahåya, pa†ighånusayaµ pa†ivinodetvå, asm¥ ti di††himånånusayaµ samËha-

nitvå, avijjaµ pahåya vijjaµ uppådetvå; di††he va dhamme dukkhass’ antakaro hoti.

ettåvatå pi kho åvuso ariyasåvako sammådi††hi hoti, ujugatå ’ssa di††hi dhamme avecca-

ppasådena samannågato, ågato imaµ saddhamman ti|| ||MN9:46||

57

| |mËlapariyåyavagga sammådi††hisutta| |

|| ||katamaµ pan’ åvuso sa¬åyatanaµ katamo sa¬åyatanasamudayo katamo sa¬åyatana-

nirodho katamå sa¬åyatananirodhagåmin¥ pa†ipadå? chayimåni åvuso åyatanåni: cakkhå-

yatanaµ sotåyatanaµ ghånåyatanaµ jivhåyatanaµ kåyåyatanaµ manåyatanaµ. nåma-

rËpasamudayå sa¬åyatanasamudayo. nåmarËpanirodhå sa¬åyatananirodho. ayam eva ariyo

a††ha!giko maggo sa¬åyatananirodhagåmin¥ pa†ipadå, seyyath¥daµ sammådi††hi sammå-

sa!kappo sammåvåcå sammåkammanto sammååj¥vo sammåvåyåmo sammåsati sammå-

samådhi|| ||yato kho åvuso ariyasåvako evaµ sa¬åyatanaµ pajånåti, evaµ sa¬åyatana-

samudayaµ pajånåti, evaµ sa¬åyatananirodhaµ pajånåti, evaµ sa¬åyatananirodhagåmin¥

pa†ipadaµ pajånåti: so sabbaso rågånusayaµ pahåya, pa†ighånusayaµ pa†ivinodetvå,

asm¥ ti di††himånånusayaµ samËhanitvå, avijjaµ pahåya vijjaµ uppådetvå; di††he va

dhamme dukkhass’ antakaro hoti. ettåvatå pi kho åvuso ariyasåvako sammådi††hi hoti,

ujugatå ’ssa di††hi dhamme aveccappasådena samannågato, ågato imaµ saddhamman ti||

||MN9:50||

| |mËlapariyåyavagga sammådi††hisutta| |

|| ||katamaµ pan’ åvuso nåmarËpaµ katamo nåmarËpasamudayo katamo nåmarËpa-

nirodho katamå nåmarËpanirodhagåmin¥ pa†ipadå? vedanå saññå cetanå phasso manasi-

kåro, idaµ vuccat’ åvuso nåmaµ. cattåri ca mahåbhËtåni catunnañ ca mahåbhËtånaµ

upådåya rËpaµ, idaµ vuccat’ åvuso rËpaµ. iti idañ ca nåmaµ idañ ca rËpaµ; idaµ

vuccat’ åvuso nåmarËpaµ. viññåˆasamudayå nåmarËpasamudayo. viññåˆanirodhå

nåmarËpanirodho. ayam eva ariyo a††ha!giko maggo nåmarËpanirodhagåmin¥ pa†ipadå,

seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!kappo sammåvåcå sammåkammanto sammååj¥vo

sammåvåyåmo sammåsati sammåsamådhi|| ||yato kho åvuso ariyasåvako evaµ nåma-

rËpaµ pajånåti, evaµ nåmarËpasamudayaµ pajånåti, evaµ nåmarËpanirodhaµ pajånåti,

evaµ nåmarËpanirodhagåmin¥ pa†ipadaµ pajånåti: so sabbaso rågånusayaµ pahåya,

pa†ighånusayaµ pa†ivinodetvå, asm¥ ti di††himånånusayaµ samËhanitvå, avijjaµ pahåya

vijjaµ uppådetvå; di††he va dhamme dukkhass’ antakaro hoti. ettåvatå pi kho åvuso

ariyasåvako sammådi††hi hoti, ujugatå ’ssa di††hi dhamme aveccappasådena samannågato,

ågato imaµ saddhamman ti|| ||MN9:54||

58

| |mËlapariyåyavagga sammådi††hisutta| |

|| ||katamaµ pan’ åvuso viññåˆaµ katamo viññåˆasamudayo katamo viññåˆanirodho

katamå viññåˆanirodhagåmin¥ pa†ipadå? chayime åvuso viññåˆakåyå: cakkhuviññåˆaµ

sotaviññåˆaµ ghånaviññåˆaµ jivhåviññåˆaµ kåyaviññåˆaµ manoviññåˆaµ. sa!khåra-

samudayå viññåˆasamudayo. sa!khåranirodhå viññåˆanirodho. ayam eva ariyo a††ha!-

giko maggo viññåˆanirodhagåmin¥ pa†ipadå seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!kappo

sammåvåcå sammåkammanto sammååj¥vo sammåvåyåmo sammåsati sammåsamådhi||

||yato kho åvuso ariyasåvako evaµ viññåˆaµ pajånåti, evaµ viññåˆasamudayaµ pajå-

nåti, evaµ viññåˆanirodhaµ pajånåti, evaµ viññåˆanirodhagåmin¥ pa†ipadaµ pajånåti: so

sabbaso rågånusayaµ pahåya, pa†ighånusayaµ pa†ivinodetvå, asm¥ ti di††himånånusayaµ

samËhanitvå, avijjaµ pahåya vijjaµ uppådetvå; di††he va dhamme dukkhass’ antakaro

hoti. ettåvatå pi kho åvuso ariyasåvako sammådi††hi hoti, ujugatå ’ssa di††hi dhamme

aveccappasådena samannågato, ågato imaµ saddhamman ti|| ||MN9:58||

| |mËlapariyåyavagga sammådi††hisutta| |

|| ||katame pan’ åvuso sa!khårå katamo sa!khårasamudayo katamo sa!khåranirodho

katamå sa!khåranirodhagåmin¥ pa†ipadå? tayo ’me åvuso sa!khårå: kåyasa!khåro vac¥-

sa!khåro cittasa!khåro. avijjåsamudayå sa!khårasamudayo. avijjånirodhå sa!khåra-

nirodho. ayam eva ariyo a††ha!giko maggo sa!khåranirodhagåmin¥ pa†ipadå, seyyath¥daµ

sammådi††hi sammåsa!kappo sammåvåcå sammåkammanto sammååj¥vo sammåvåyåmo

sammåsati sammåsamådhi|| ||yato kho åvuso ariyasåvako evaµ sa!khåraµ pajånåti, evaµ

sa!khårasamudayaµ pajånåti, evaµ sa!khåranirodhaµ pajånåti, evaµ sa!khåranirodha-

gåmin¥ pa†ipadaµ pajånåti: so sabbaso rågånusayaµ pahåya, pa†ighånusayaµ pa†i-

vinodetvå, asm¥ ti di††himånånusayaµ samËhanitvå, avijjaµ pahåya vijjaµ uppådetvå;

di††he va dhamme dukkhass’ antakaro hoti. ettåvatå pi kho åvuso ariyasåvako sammå-

di††hi hoti, ujugatå ’ssa di††hi dhamme aveccappasådena samannågato, ågato imaµ

saddhamman ti|| ||MN9:62||

59

| |mËlapariyåyavagga sammådi††hisutta| |

|| ||katamå pan’ åvuso avijjå katamo avijjåsamudayo katamo avijjånirodho katamå

avijjånirodhagåmin¥ pa†ipadå? yaµ kho åvuso dukkhe aññåˆaµ, dukkhasamudaye aññå-

ˆaµ, dukkhanirodhe aññåˆaµ, dukkhanirodhagåmin¥ pa†ipadåya aññåˆaµ; ayaµ vuccat’

åvuso avijjå. åsavasamudayå avijjåsamudayo. åsavanirodhå avijjånirodho. ayam eva

ariyo a††ha!giko maggo avijjånirodhagåmin¥ pa†ipadå, seyyath¥daµ sammådi††hi sammå-

sa!kappo sammåvåcå sammåkammanto sammååj¥vo sammåvåyåmo sammåsati sammå-

samådhi|| ||yato kho åvuso ariyasåvako evaµ avijjaµ pajånåti, evaµ avijjåsamudayaµ

pajånåti, evaµ avijjånirodhaµ pajånåti, evaµ avijjånirodhagåmin¥ pa†ipadaµ pajånåti: so

sabbaso rågånusayaµ pahåya, pa†ighånusayaµ pa†ivinodetvå, asm¥ ti di††himånånusayaµ

samËhanitvå, avijjaµ pahåya vijjaµ uppådetvå; di††he va dhamme dukkhass’ antakaro

hoti. ettåvatå pi kho åvuso ariyasåvako sammådi††hi hoti, ujugatå ’ssa di††hi dhamme

aveccappasådena samannågato, ågato imaµ saddhamman ti|| ||MN9:66||

| |mËlapariyåyavagga sammådi††hisutta| |

|| ||katamo pan’ åvuso åsavo katamo åsavasamudayo katamo åsavanirodho katamå

åsavanirodhagåmin¥ pa†ipadå? tayo ’me åvuso åsavå: kåmåsavo bhavåsavo avijjåsavo.

avijjåsamudayå åsavasamudayo. avijjånirodhå åsavanirodho. ayam eva ariyo a††ha!giko

maggo åsavanirodhagåmin¥ pa†ipadå, seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!kappo sammå-

våcå sammåkammanto sammååj¥vo sammåvåyåmo sammåsati sammåsamådhi|| ||yato kho

åvuso ariyasåvako evaµ åsavaµ pajånåti, evaµ åsavasamudayaµ pajånåti, evaµ åsava-

nirodhaµ pajånåti, evaµ åsavanirodhagåmin¥ pa†ipadaµ pajånåti: so sabbaso rågånu-

sayaµ pahåya, pa†ighånusayaµ pa†ivinodetvå, asm¥ ti di††himånånusayaµ samËhanitvå,

avijjaµ pahåya vijjaµ uppådetvå; di††he va dhamme dukkhass’ antakaro hoti. ettåvatå pi

kho åvuso ariyasåvako sammådi††hi hoti, ujugatå ’ssa di††hi dhamme aveccappasådena

samannågato, ågato imaµ saddhamman ti|| ||MN9:70||

60

| |mËlapariyåyavagga satipa††hånasutta| |

|| ||puna ca paraµ bhikkhave bhikkhu imam eva kåyaµ yathå†hitaµ yathåpaˆihitaµ

dhåtuso paccavekkhati: atthi imasmiµ kåye pa†hav¥dhåtu åpodhåtu tejodhåtu våyodhåtË

ti. seyyathå pi bhikkhave dakkho goghåtako vå goghåtakantevås¥ vå gåviµ vadhitvå

cåtummahåpathe bilaso pa†ivibhajitvå nisinno assa, evam eva kho bhikkhave bhikkhu

imam eva kåyaµ yathå†hitaµ yathåpaˆihitaµ dhåtuso paccavekkhati: atthi imasmiµ kåye

pa†hav¥dhåtu åpodhåtu tejodhåtu våyodhåtË ti|| ||iti ajjhattaµ vå kåye kåyånupass¥ vihara-

ti, bahiddhå vå kåye kåyånupass¥ viharati, ajjhattabahiddhå vå kåye kåyånupass¥ viharati.

samudayadhammånupass¥ vå kåyasmiµ viharati, vayadhammånupass¥ vå kåyasmiµ vi-

harati, samudayavayadhammånupass¥ vå kåyasmiµ viharati. atthi kåyo ti vå pan’ assa

sati paccupa††hitå hoti yåvad eva ñåˆamattåya patissatimattåya, anissito ca viharati na ca

kiñci loke upådiyati. evam pi bhikkhave bhikkhu kåye kåyånupass¥ viharati|| ||MN10:12||

| |mËlapariyåyavagga satipa††hånasutta| |

|| ||kathañ ca bhikkhave bhikkhu vedanåsu vedanånupass¥ viharati? idha bhikkhave

bhikkhu sukhaµ vedanaµ vediyamåno, sukhaµ vedanaµ vediyåm¥ ti pajånåti; dukkhaµ

vedanaµ vediyamåno, dukkhaµ vedanaµ vediyåm¥ ti pajånåti; adukkhamasukhaµ veda-

naµ vediyamåno adukkhamasukhaµ vedanaµ vediyåm¥ ti pajånåti|| ||såmisaµ vå sukhaµ

vedanaµ vediyamåno, såmisaµ vå sukhaµ vedanaµ vediyåm¥ ti pajånåti. niråmisaµ vå

sukhaµ vedanaµ vediyamåno, niråmisaµ vå sukhaµ vedanaµ vediyåm¥ ti pajånåti.

såmisaµ vå dukkhaµ vedanaµ vediyamåno, såmisaµ vå dukkhaµ vedanaµ vediyåm¥ ti

pajånåti. niråmisaµ vå dukkhaµ vedanaµ vediyamåno, niråmisaµ vå dukkhaµ vedanaµ

vediyåm¥ ti pajånåti. såmisaµ vå adukkhamasukhaµ vedanaµ vediyamåno, såmisaµ vå

adukkhamasukhaµ vedanaµ vediyåm¥ ti pajånåti. niråmisaµ vå adukkhamasukhaµ

vedanaµ vediyamåno, niråmisaµ vå adukkhamasukhaµ vedanaµ vediyåm¥ ti pajånåti||

||iti ajjhattaµ vå vedanåsu vedanånupass¥ viharati, bahiddhå vå vedanåsu vedanånupass¥

viharati, ajjhattabahiddhå vå vedanåsu vedanånupass¥ viharati. samudayadhammånupass¥

vå vedanåsu viharati, vayadhammånupass¥ vå vedanåsu viharati, samudayavayadhammå-

nupass¥ vå vedanåsu viharati. atthi vedanå ti vå pan’ assa sati paccupa††hitå hoti yåvad

61

eva ñåˆamattåya patissatimattåya, anissito ca viharati na ca kiñci loke upådiyati. evaµ

kho bhikkhave bhikkhu vedanåsu vedanånupass¥ viharati|| ||MN10:32||

| |mËlapariyåyavagga satipa††hånasutta| |

|| ||kathañ ca bhikkhave bhikkhu citte cittånupass¥ viharati? idha bhikkhave bhikkhu:

sarågaµ vå cittaµ sarågaµ cittan ti pajånåti, v¥tarågaµ vå cittaµ v¥tarågaµ cittan ti pajå-

nåti. sadosaµ vå cittaµ sadosaµ cittan ti pajånåti, v¥tadosaµ vå cittaµ v¥tadosaµ cittan ti

pajånåti. samohaµ vå cittaµ samohaµ cittan ti pajånåti, v¥tamohaµ vå cittaµ v¥tamohaµ

cittan ti pajånåti. sa!khittaµ vå cittaµ sa!khittaµ cittan ti pajånåti, vikkhittaµ vå cittaµ

vikkhittaµ cittan ti pajånåti. mahaggataµ vå cittaµ mahaggattaµ cittan ti pajånåti, ama-

haggataµ vå cittaµ amahaggataµ cittan ti pajånåti. sauttaraµ vå cittaµ sauttaraµ cittan

ti pajånåti, anuttaraµ vå cittaµ anuttaraµ cittan ti pajånåti. samåhitaµ vå cittaµ samå-

hitaµ cittan ti pajånåti, asamåhitaµ vå cittaµ asamåhitaµ cittan ti pajånåti. vimuttaµ vå

cittaµ vimuttaµ cittan ti pajånåti, avimuttaµ vå cittaµ avimuttaµ cittan ti pajånåti|| ||iti

ajjhattaµ vå citte cittånupass¥ viharati, bahiddhå vå citte cittånupass¥ viharati, ajjhatta-

bahiddhå vå citte cittånupass¥ viharati. samudayadhammånupass¥ vå cittasmiµ viharati,

vayadhammånupass¥ vå cittasmiµ viharati, samudayavayadhammånupass¥ vå cittasmiµ

viharati. atthi cittan ti vå pan’ assa sati paccupa††hitå hoti yåvad eva ñåˆamattåya patis-

satimattåya, anissito ca viharati na ca kiñci loke upådiyati. evaµ kho bhikkhave bhikkhu

citte cittånupass¥ viharati|| ||MN10:34||

| |mËlapariyåyvagga satipa††hånasutta| |

|| ||puna ca paraµ bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammånupass¥ viharati chasu ajjhat-

tikabåhiresu åyatanesu. kathañ ca bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammånupass¥ viharati

chasu ajjhattikabåhiresu åyatanesu? idha bhikkhave bhikkhu cakkhuñ ca pajånåti rËpe ca

pajånåti, yañ ca tad ubhayaµ pa†icca uppajjati saµyojanaµ tañ ca pajånåti. yathå ca anu-

ppannassa saµyojanassa uppådo hoti tañ ca pajånåti; yathå ca uppannassa saµyojanassa

pahånaµ hoti tañ ca pajånåti; yathå ca pah¥nassa saµyojanassa åyatiµ anuppådo hoti tañ

ca pajånåti|| ||sotañ ca pajånåti sadde ca pajånåti, yañ ca tad ubhayaµ pa†icca uppajjati

saµyojanaµ tañ ca pajånåti. yathå ca anuppannassa saµyojanassa uppådo hoti tañ ca

62

pajånåti; yathå ca uppannassa saµyojanassa pahånaµ hoti tañ ca pajånåti; yathå ca

pah¥nassa saµyojanassa åyatiµ anuppådo hoti tañ ca pajånåti|| ||ghånañ ca pajånåti

gandhe ca pajånåti, yañ ca tad ubhayaµ pa†icca uppajjati saµyojanaµ tañ ca pajånåti.

yathå ca anuppannassa saµyojanassa uppådo hoti tañ ca pajånåti; yathå ca uppannassa

saµyojanassa pahånaµ hoti tañ ca pajånåti; yathå ca pah¥nassa saµyojanassa åyatiµ

anuppådo hoti tañ ca pajånåti|| ||jivhañ ca pajånåti rase ca pajånåti, yañ ca tad ubhayaµ

pa†icca uppajjati saµyojanaµ tañ ca pajånåti. yathå ca anuppannassa saµyojanassa up-

pådo hoti tañ ca pajånåti; yathå ca uppannassa saµyojanassa pahånaµ hoti tañ ca

pajånåti; yathå ca pah¥nassa saµyojanassa åyatiµ anuppådo hoti tañ ca pajånåti|| ||kåyañ

ca pajånåti pho††habbe ca pajånåti, yañ ca tad ubhayaµ pa†icca uppajjati saµyojanaµ tañ

ca pajånåti. yathå ca anuppannassa saµyojanassa uppådo hoti tañ ca pajånåti; yathå ca

uppannassa saµyojanassa pahånaµ hoti tañ ca pajånåti; yathå ca pah¥nassa saµyojanassa

åyatiµ anuppådo hoti tañ ca pajånåti|| ||manañ ca pajånåti dhamme ca pajånåti, yañ ca tad

ubhayaµ pa†icca uppajjati saµyojanaµ tañ ca pajånåti. yathå ca anuppannassa saµyo-

janassa uppådo hoti tañ ca pajånåti; yathå ca uppannassa saµyojanassa pahånaµ hoti tañ

ca pajånåti; yathå ca pah¥nassa saµyojanassa åyatiµ anuppådo hoti tañ ca pajånåti|| ||iti

ajjhattaµ vå dhammesu dhammånupass¥ viharati, bahiddhå vå dhammesu dhammå-

nupass¥ viharati, ajjhattabahiddhå vå dhammesu dhammånupass¥ viharati. samudaya-

dhammånupass¥ vå dhammaesu viharati, vayadhammånupass¥ vå dhammesu viharati,

samudayavayadhammånupass¥ vå dhammesu viharati. atthi dhammå ti vå pan’ assa sati

paccupa††hitå hoti yåvad eva ñåˆamattåya patissatimattåya, anissito ca viharati na ca kiñci

loke upådiyati. evaµ kho bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammånupass¥ viharati chasu

ajjhattikabåhiresu åyatanesu|| ||MN10:40||

| |mËlapariyåyavagga satipa††hånasutta| |

|| ||puna ca paraµ bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammånupass¥ viharati catusu

ariyasaccesu. kathañ ca bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammånupass¥ viharati catusu

ariyasaccesu? idha bhikkhave bhikkhu: idaµ dukkhan ti yathåbhËtaµ pajånåti, ayaµ

dukkhasamudayo ti yathåbhËtaµ pajånåti, ayaµ dukkhanirodho ti yathåbhËtaµ pajånåti,

ayaµ dukkhanirodhagåmin¥ pa†ipadå ti yathåbhËtaµ pajånåti|| ||iti ajjhattaµ vå dha-

mmesu dhammånupass¥ viharati, bahiddhå vå dhammesu dhammånupass¥ viharati,

63

ajjhattabahiddhå vå dhammesu dhammånupass¥ viharati. samudayadhammånupass¥ vå

dhammesu viharati, vayadhammånupass¥ vå dhammesu viharati, samudayavayadhamm-

ånupass¥ vå dhammesu viharati. atthi dhammå ti vå pan’ assa sati paccupa††hitå hoti

yåvad eva ñåˆamattåya patissatimattåya, anissito ca viharati na ca kiñci loke upådiyati.

evaµ kho bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammånupass¥ viharati catusu ariyasaccesu||

||MN10:40||

| |s¥hanådavagga cˬas¥hanådasutta| |

|| ||dve ’må bhikkhave di††hiyo: bhavadi††hi ca vibhavadi††hi ca. ye hi keci bhikkhave

samaˆå vå bråhmaˆå vå bhavadi††hiµ all¥nå bhavadi††hiµ upagatå bhavadi††hiµ ajjhositå,

vibhavadi††hiyå te pa†iviruddhå. ye hi keci bhikkhave samaˆå vå bråhmaˆå vå vibhava-

di††hiµ all¥nå vibhavadi††hiµ upagatå vibhavadi††hiµ ajjhositå, bhavadi††hiyå te pa†i-

viruddhå|| ||ye hi keci bhikkhave samaˆå vå bråhmaˆå vå imåsaµ dvinnaµ di††h¥naµ

samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ nap-

pajånanti; te sarågå te sadoså te samohå te sataˆhå te saupådånå te aviddasuno te

anuruddhapa†iviruddhå te papañcåråmå papañcaratino – te na parimuccanti jåtiyå jaråya

maraˆena, sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upåyåsehi, na parimuccanti dukkha-

små ti vadåmi|| ||ye ca kho keci bhikkhave samaˆå vå bråhmaˆå vå imåsaµ dvinnaµ

di††h¥naµ samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathå-

bhËtaµ pajånanti; te v¥tarågå te v¥tadoså te v¥tamohå te v¥tataˆhå te anupådånå te

viddasuno te ananuruddhappa†iviruddhå te nippapañcåråmå nippapañcaratino – te pari-

muccanti jåtiyå jaråya maraˆena, sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upåyåsehi,

parimuccanti dukkhasmå ti vadåmi|| ||MN11:6||

| |s¥hanådavagga cˬas¥hanådasutta| |

|| ||santi bhikkhave eke samaˆabråhmaˆå sabbupådånapariññåvådå pa†ijånamånå te na

sammå sabbupådånapariññaµ paññåpenti: kåmupådånassa pariññaµ paññåpenti, di††hu-

pådånassa pariññaµ paññåpenti, s¥labbatupådånassa pariññaµ paññåpenti, na attavådu-

pådånassa pariññaµ paññåpenti. taµ kissa hetu? imañ hi te bhonto samaˆabråhmaˆå

ekaµ †hånaµ yathåbhËtaµ nappajånanti, tasmå te bhonto samaˆabråhmaˆå sabbupådåna-

64

pariññåvådå pa†ijånamånå, te na sammå sabbupådånapariññaµ paññåpenti: kåmupådå-

nassa pariññaµ paññåpenti, di††hupådånassa pariññaµ paññåpenti, s¥labbatupådånassa

pariññaµ paññåpenti, na attavådupådånassa pariññaµ paññåpenti|| ||evarËpe kho bhikkha-

ve dhammavinaye yo satthari pasådo so na sammaggato akkhåyati, yo dhamme pasådo so

na sammaggato akkhåyati, yå s¥lesu paripËrakåritå så na sammaggatå akkhåyati, yå

sahadhammikesu piyamanåpatå så na sammaggatå akkhåyati. taµ kissa hetu? evañ h’

etaµ bhikkhave hoti yathå taµ durakkhåte dhammavinaye duppavedite aniyyånike

anupasamasaµvattanike asammåsambuddhappavedite|| ||tathågato ca kho bhikkhave

arahaµ sammåsambuddho sabbupådånapariññåvådo pa†ijånamåno sammå sabbupådåna-

pariññaµ paññåpeti: kåmupådånassa pariññaµ paññåpeti, di††hupådånassa pariññaµ

paññåpeti, s¥labbatupådånassa pariññaµ paññåpeti, attavådupådånassa pariññaµ pañ-

ñåpeti|| ||evarËpe kho bhikkhave dhammavinaye yo satthari pasådo so sammaggato

akkhåyati, yo dhamme pasådo so sammaggato akkhåyati, yå s¥lesu paripËrakåritå så

sammaggatå akkhåyati, yå sahadhammikesu piyamanåpatå så sammaggatå akkhåyati. taµ

kissa hetu? evañ h’ etaµ bhikkhave hoti yathå taµ svåkkhåte dhammavinaye suppavedite

niyyånike upasamasaµvattanike sammåsambuddhappavedite|| ||MN11:12||

| |s¥hanådavagga madhupiˆ"ikasutta| |

|| ||ekam antaµ †hito kho daˆ"apåˆi sakko bhagavantaµ etad avoca: kiµvåd¥ samaˆo

kimakkhåy¥ ti? yathåvåd¥ kho åvuso sadevake loke samårake sabrahmake sassamaˆa-

bråhmaˆiyå pajåya sadevamanussåya na kenaci loke viggayha ti††hati; yathå ca pana

kåmehi visaµyuttaµ viharantaµ taµ bråhmaˆaµ, akathaµkathiµ chinnakukkuccaµ

bhavåbhave v¥tataˆhaµ saññå nånusenti: evaµvåd¥ kho ahaµ åvuso evaµ akkhåy¥ ti.

evaµ vutte daˆ"apåˆi sakko s¥saµ okampetvå jivhaµ nillå¬etvå tivisåkhaµ nalå†ikaµ

nalå†e vu††håpetvå daˆ"am olubbha pakkåmi|| ||MN18:4||

| |s¥hanådavagga madhupiˆ"ikasutta| |

|| ||evaµ vutte aññataro bhikkhu bhagavantaµ etad avoca: kiµvåd¥ pana bhante bhagavå

sadevake loke samårake sabrahmake sassamaˆabråhmaˆiyå pajåya sadevamanussåya na

kenaci loke viggayha ti††hati? kathañ ca pana bhante bhagavantaµ kåmehi visaµyuttaµ

65

viharantaµ taµ bråhmaˆaµ, akathaµkathiµ chinnakukkuccaµ bhavåbhave v¥tataˆhaµ

saññå nånusenti?|| ||yato nidånaµ bhikkhu purisaµ papañcasaññåsa!khå samudåcaranti,

ettha ce n’ atthi abhinanditabbaµ abhivaditabbaµ ajjhositabbaµ: es’ ev’ anto rågånusay-

ånaµ, es’ ev’ anto pa†ighånusayånaµ, es’ ev’ anto di††hånusayånaµ, es’ ev’ anto vicikic-

chånusayånaµ, es’ ev’ anto månånusayånaµ, es’ ev’ anto bhavarågånusayånaµ, es’ ev’

anto avijjånusayånaµ; es’ ev’ anto daˆ"ådånasatthådånakalahaviggahavivådatuvantuvap-

esuññamusåvådånaµ. etth’ ete påpakå akusalå dhammå apariseså nirujjhant¥ ti||||MN18:8||

| |s¥hanådavagga madhupiˆ"ikasutta| |

|| ||cakkhuñ c’ åvuso pa†icca rËpe ca uppajjati cakkhuviññånaµ. tiˆˆaµ sa!gati phasso.

phassapaccayå vedanå. yaµ vedeti taµ sañjånåti. yaµ sañjånåti taµ vitakketi, yaµ vitak-

keti taµ papañceti; yaµ papañceti tatonidånaµ purisaµ papañcasaññåsa!khå samudåca-

ranti at¥tånågatapaccuppannesu cakkhuviññeyyesu rËpesu|| ||sotañ c’ åvuso pa†icca sadde

ca uppajjati sotaviññånaµ. tiˆˆaµ sa!gati phasso. phassapaccayå vedanå. yaµ vedeti taµ

sañjånåti. yaµ sañjånåti taµ vitakketi, yaµ vitakketi taµ papañceti; yaµ papañceti tato-

nidånaµ purisaµ papañcasaññåsa!khå samudåcaranti at¥tånågatapaccuppannesu sotaviñ-

ñeyyesu saddesu|| ||ghånañ c’ åvuso pa†icca gandhe ca uppajjati ghånaviññånaµ. tiˆˆaµ

sa!gati phasso. phassapaccayå vedanå. yaµ vedeti taµ sañjånåti. yaµ sañjånåti taµ vita-

kketi, yaµ vitakketi taµ papañceti; yaµ papañceti tatonidånaµ purisaµ papañcasaññå-

sa!khå samudåcaranti at¥tånågatapaccuppannesu ghånaviññeyyesu gandhesu|| ||jivhañ c’

åvuso pa†icca rase ca uppajjati jivhåviññånaµ. tiˆˆaµ sa!gati phasso. phassapaccayå ve-

danå. yaµ vedeti taµ sañjånåti. yaµ sañjånåti taµ vitakketi, yaµ vitakketi taµ papañceti;

yaµ papañceti tatonidånaµ purisaµ papañcasaññåsa!khå samudåcaranti at¥tånågata-

paccuppannesu jivhåviññeyyesu rasesu|| ||kåyañ c’ åvuso pa†icca pho††habbe ca uppajjati

kåyaviññånaµ. tiˆˆaµ sa!gati phasso. phassapaccayå vedanå. yaµ vedeti taµ sañjånåti.

yaµ sañjånåti taµ vitakketi, yaµ vitakketi taµ papañceti; yaµ papañceti tatonidånaµ

purisaµ papañcasaññåsa!khå samudåcaranti at¥tånågatapaccuppannesu kåyaviññeyyesu

pho††habbesu|| ||manañ c’ åvuso pa†icca dhamme ca uppajjati manoviññånaµ. tiˆˆaµ sa!-

gati phasso. phassapaccayå vedanå. yaµ vedeti taµ sañjånåti. yaµ sañjånåti taµ vitakke-

ti, yaµ vitakketi taµ papañceti; yaµ papañceti tatonidånaµ purisaµ papañcasaññåsa!khå

samudåcaranti at¥tånågatapaccuppannesu manoviññeyyesu dhammesu|| ||MN18:16||

66

| |s¥hanådavagga madhupiˆ"ukasutta| |

|| ||so vat’ åvuso cakkhusmiµ sati rËpe sati cakkhuviññåˆe sati phassapaññattiµ

paññåpessat¥ ti †hånam etaµ vijjati. phassapaññattiyå sati vedanåpaññattiµ paññåpessat¥

ti †hånam etaµ vijjati. vedanåpaññattiyå sati saññåpaññattiµ paññåpessat¥ ti †hånam etaµ

vijjati. saññåpaññattiyå sati vitakkapaññattiµ paññåpessat¥ ti †hånam etaµ vijjati; vitak-

kapaññattiyå sati papañcasaññåsa!khåsamudåcaraˆapaññattiµ paññåpessat¥ ti †hånam

etaµ vijjati|| ||so vat’ åvuso sotasmiµ sati sadde sati sotaviññåˆe sati phassapaññattiµ

paññåpessat¥ ti †hånam etaµ vijjati. phassapaññattiyå sati vedanåpaññattiµ paññåpessat¥

ti †hånam etaµ vijjati. vedanåpaññattiyå sati saññåpaññattiµ paññåpessat¥ ti †hånam etaµ

vijjati. saññåpaññattiyå sati vitakkapaññattiµ paññåpessat¥ ti †hånam etaµ vijjati; vitak-

kapaññattiyå sati papañcasaññåsa!khåsamudåcaraˆapaññattiµ paññåpessat¥ ti †hånam

etaµ vijjati|| ||so vat’ åvuso ghånasmiµ sati gandhe sati ghånaviññåˆe sati phassapañ-

ñattiµ paññåpessat¥ ti †hånam etaµ vijjati. phassapaññattiyå sati vedanåpaññattiµ paññå-

pessat¥ ti †hånam etaµ vijjati. vedanåpaññattiyå sati saññåpaññattiµ paññåpessat¥ ti

†hånam etaµ vijjati. saññåpaññattiyå sati vitakkapaññattiµ paññåpessat¥ ti †hånam etaµ

vijjati; vitakkapaññattiyå sati papañcasaññåsa!khåsamudåcaraˆapaññattiµ paññåpessat¥

ti †hånam etaµ vijjati|| ||so vat’ åvuso jivhåya sati rase sati jivhåviññåˆe sati phassapañ-

ñattiµ paññåpessat¥ ti †hånam etaµ vijjati. phassapaññattiyå sati vedanåpaññattiµ paññå-

pessat¥ ti †hånam etaµ vijjati. vedanåpaññattiyå sati saññåpaññattiµ paññåpessat¥ ti

†hånam etaµ vijjati. saññåpaññattiyå sati vitakkapaññattiµ paññåpessat¥ ti †hånam etaµ

vijjati; vitakkapaññattiyå sati papañcasaññåsa!khåsamudåcaraˆapaññattiµ paññåpessat¥

ti †hånam etaµ vijjati|| ||so vat’ åvuso kåyasmiµ sati pho††habbe sati kåyaviññåˆe sati

phassapaññattiµ paññåpessat¥ ti †hånam etaµ vijjati. phassapaññattiyå sati vedanåpañ-

ñattiµ paññåpessat¥ ti †hånam etaµ vijjati. vedanåpaññattiyå sati saññåpaññattiµ paññå-

pessat¥ ti †hånam etaµ vijjati. saññåpaññattiyå sati vitakkapaññattiµ paññåpessat¥ ti

†hånam etaµ vijjati; vitakkapaññattiyå sati papañcasaññåsa!khåsamudåcaraˆapaññattiµ

paññåpessat¥ ti †hånam etaµ vijjati|| ||so vat’ åvuso manasmiµ sati dhamme sati mano-

viññåˆe sati phassapaññattiµ paññåpessat¥ ti †hånam etaµ vijjati. phassapaññattiyå sati

vedanåpaññattiµ paññåpessat¥ ti †hånam etaµ vijjati. vedanåpaññattiyå sati saññåpaññat-

tiµ paññåpessat¥ ti †hånam etaµ vijjati. saññåpaññattiyå sati vitakkapaññattiµ paññåpes-

67

sat¥ ti †hånam etaµ vijjati; vitakkapaññattiyå sati papañcasaññåsa!khåsamudåcaraˆa-

paññattiµ paññåpessat¥ ti †hånam etaµ vijjati|| ||MN18:17||

| |s¥hanådavagga madhupiˆ"ukasutta| |

|| ||so vat’ åvuso cakkhusmiµ asati rËpe asati cakkhuviññåˆe asati phassapaññattiµ

paññåpessat¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati. phassapaññattiyå asati vedanåpaññattiµ paññå-

pessat¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati. vedanåpaññattiyå asati saññåpaññattiµ paññåpessat¥ ti n’

etaµ †hånaµ vijjati. saññåpaññattiyå asati vitakkapaññattiµ paññåpessat¥ ti n’ etaµ

†hånaµ vijjati; vitakkapaññattiyå asati papañcasaññåsa!khåsamudåcaraˆapaññattiµ pañ-

ñåpessat¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati|| ||so vat’ åvuso sotasmiµ asati sadde asati sotaviññåˆe

asati phassapaññattiµ paññåpessat¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati. phassapaññattiyå asati

vedanåpaññattiµ paññåpessat¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati. vedanåpaññattiyå asati saññå-

paññattiµ paññåpessat¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati. saññåpaññattiyå asati vitakkapaññattiµ

paññåpessat¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati; vitakkapaññattiyå asati papañcasaññåsa!khå-

samudåcaraˆapaññattiµ paññåpessat¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati|| ||so vat’ åvuso ghåna-

smiµ asati gandhe asati ghånaviññåˆe asati phassapaññattiµ paññåpessat¥ ti n’ etaµ

†hånaµ vijjati. phassapaññattiyå asati vedanåpaññattiµ paññåpessat¥ ti n’ etaµ †hånaµ

vijjati. vedanåpaññattiyå asati saññåpaññattiµ paññåpessat¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati.

saññåpaññattiyå asati vitakkapaññattiµ paññåpessat¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati; vitakka-

paññattiyå asati papañcasaññåsa!khåsamudåcaraˆapaññattiµ paññåpessat¥ ti n’ etaµ

†hånaµ vijjati|| ||so vat’ åvuso jivhåya asati rase asati jivhåviññåˆe asati phassapaññattiµ

paññåpessat¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati. phassapaññattiyå asati vedanåpaññattiµ paññå-

pessat¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati. vedanåpaññattiyå asati saññåpaññattiµ paññåpessat¥ ti n’

etaµ †hånaµ vijjati. saññåpaññattiyå asati vitakkapaññattiµ paññåpessat¥ ti n’ etaµ

†hånaµ vijjati; vitakkapaññattiyå asati papañcasaññåsa!khåsamudåcaraˆapaññattiµ pañ-

ñåpessat¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati|| ||so vat’ åvuso kåyasmiµ asati pho††habbe asati kåya-

viññåˆe asati phassapaññattiµ paññåpessat¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati. phassapaññattiyå

asati vedanåpaññattiµ paññåpessat¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati. vedanåpaññattiyå asati

saññåpaññattiµ paññåpessat¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati. saññåpaññattiyå asati vitakka-

paññattiµ paññåpessat¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati; vitakkapaññattiyå asati papañcasaññå-

sa!khåsamudåcaraˆapaññattiµ paññåpessat¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati|| ||so vat’ åvuso

68

manasmiµ asati dhamme asati manoviññåˆe asati phassapaññattiµ paññåpessat¥ ti n’

etaµ †hånaµ vijjati. phassapaññattiyå asati vedanåpaññattiµ paññåpessat¥ ti n’ etaµ

†hånaµ vijjati. vedanåpaññattiyå asati saññåpaññattiµ paññåpessat¥ ti n’ etaµ †hånaµ

vijjati. saññåpaññattiyå asati vitakkapaññattiµ paññåpessat¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati;

vitakkapaññattiyå asati papañcasaññåsa!khåsamudåcaraˆapaññattiµ paññåpessat¥ ti n’

etaµ †hånaµ vijjati|| ||MN18:18||

| | tatiyavagga alagaddËpamasutta| |

|| ||idha pana bhikkhave ekacce kulaputtå dhammaµ pariyåpuˆanti: suttaµ geyyaµ

veyyåkaraˆaµ gåthaµ udånaµ itivuttakaµ jåtakaµ abbhutadhammaµ vedallaµ. te taµ

dhammaµ pariyåpuˆitvå tesaµ dhammånaµ paññåya atthaµ upaparikkhanti. tesaµ te

dhammå paññåya atthaµ upaparikkhataµ nijjhånaµ khamanti. te na c’ eva upårambhå-

nisaµsa dhammaµ pariyåpuˆanti na itivådappamokkhånisaµså. yassa c’ atthåya dham-

maµ pariyåpuˆanti tañ c’ assa atthaµ anubhonti. tesaµ te dhammå suggah¥tå d¥gharattaµ

hitåya sukhåya saµvattanti. taµ kissa hetu? suggah¥tattå bhikkhave dhammånaµ||

||MN22:11||

| | tatiyavagga alagaddËpamasutta| |

|| ||chayimåni bhikkhave di††hi††hånåni. katamåni cha? idha bhikkhave assutavå puthu-

jjano ariyånaµ adassåvi ariyadhammassa akovido ariyadhamme avin¥to, sappurisånaµ

adassåv¥ sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avin¥to. rËpaµ etaµ mama, eso

’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. vedanaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me

attå ti samanupassati. saññaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati.

sa!khåre etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. yam p’ idaµ di††haµ

sutaµ mutaµ viññåtaµ pattaµ pariyesitaµ anuvicaritaµ manaså, tam pi etaµ mama, eso

’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. yam p’ idaµ di††hi††hånaµ: so loko so attå so

pecca bhavissåmi nicco dhuvo sassato avipariˆåmadhammo, sassatisamaµ tath’ eva

†hassåm¥ ti, tam pi etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati|| ||sutavå ca

kho bhikkhave ariyasåvako ariyånaµ dassåvi ariyadhammassa kovido ariyadhamme

suvin¥to, sappurisånaµ dassåv¥ sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvin¥to.

69

rËpaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. vedanaµ n’ etaµ

mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. saññaµ n’ etaµ mama, n’ eso

’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. sa!khåre n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na

meso attå ti samanupassati. yam p’ idaµ di††haµ sutaµ mutaµ viññåtaµ pattaµ pari-

yesitaµ anuvicaritaµ manaså, tam pi n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, n’ meso attå ti

samanupassati. yam p’ idaµ di††hi††hånaµ: so loko so attå so pecca bhavissåmi nicco

dhuvo sassato avipariˆåmadhammo, sassatisamaµ tath’ eva †hassåm¥ ti, tam pi n’ etaµ

mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. so evaµ samanupassanto asati na

paritassat¥ ti|| ||MN22:15||

| | tatiyavagga alagaddËpamasutta| |

|| ||siyå nu kho bhante bahiddhå asati paritassanå ti? siyå bhikkhË ti bhagavå avoca. idha

bhikkhu ekaccassa evaµ hoti: ahË vata me, taµ vata me n’ atthi, siyå vata me, taµ

vatåhaµ na labhåm¥ ti. so socati kilamati paridevati urattå¬iµ kandati sammohaµ åpajjati.

evaµ kho bhikkhu bahiddhå asati paritassanå hot¥ ti|| ||siyå pana bhante bahiddhå asati

aparitassanå ti? siyå bhikkhË ti bhagavå avoca. idha bhikkhu ekaccassa na evaµ hoti: ahË

vata me, taµ vata me n’ atthi, siyå vata me, taµ vatåhaµ na labhåm¥ ti. so na socati na

kilamati na paridevati na urattå¬iµ kandati na sammohaµ åpajjati. evaµ kho bhikkhu

bahiddhå asati aparitassanå hot¥ ti|| ||MN22:18||

| | tatiyavagga alagaddËpamasutta| |

|| ||siyå nu kho bhante ajjhattaµ asati paritassanå ti? siyå bhikkhË ti bhagavå avoca. idha

bhikkhu ekaccassa evaµ di††hi hoti: so loko so attå so pecca bhavissåmi nicco dhuvo sas-

sato avipariˆåmadhammo, sassatisamaµ tath’ eva †hassåm¥ ti. so suˆåti tathågatassa vå

tathågatasåvakassa vå sabbesaµ di††hi††hånådhi††hånapariyu††hånåbhinivesånusayånaµ

samugghåtåya, sabbasa!khårasamathåya sabbËpadhipa†inissaggåya, taˆhakkhayåya virå-

gåya nirodhåya nibbånåya dhammaµ desentassa. tassa evaµ hoti: ucchijjissåmi nåma su,

vinassissåmi nåma su, na su nåma bhavissåm¥ ti. so socati kilamati paridevati urattå¬iµ

kandati sammohaµ åpajjati. evaµ kho bhikkhu ajjhattaµ asati paritassanå hot¥ ti|| ||siyå

pana bhante ajjhattaµ asati aparitassanå ti? siyå bhikkhË ti bhagavå avoca. idha bhikkhu

70

ekaccassa na evaµ di††hi hoti: so loko so attå so pecca bhavissåmi nicco dhuvo sassato

avipariˆåmadhammo, sassatisamaµ tath’ eva †hassåm¥ ti. so suˆåti tathågatassa vå tathå-

gatasåvakassa vå sabbesaµ di††hi††hånådhi††hånapariyu††hånåbhinivesånusayånaµ samu-

gghåtåya, sabbasa!khårasamathåya sabbËpadhipa†inissaggåya, taˆhakkhayåya virågåya

nirodhåya nibbånåya dhammaµ desentassa. tassa na evaµ hoti: ucchijjissåmi nåma su,

vinassissåmi nåma su, na su nåma bhavissåm¥ ti. so na socati na kilamati na paridevati na

urattå¬iµ kandati na sammohaµ åpajjati. evaµ kho bhikkhu ajjhattaµ asati aparitassanå

hot¥ ti|| ||MN22:20||

| | tatiyavagga alagaddËpamasutta| |

|| ||taµ bhikkhave pariggahaµ parigaˆheyyåtha yvåssa pariggaho nicco dhuvo sassato

avipariˆåmadhammo, sassatisamaµ tath’ eva ti††heyya. passatha no tumhe bhikkhave taµ

pariggahaµ yvåssa pariggaho nicco dhuvo sassato avipariˆåmadhammo, sassatisamaµ

tath’ eva ti††heyyå ti? no h’ etaµ bhante. sådhu bhikkhave. aham pi kho taµ bhikkhave

pariggahaµ na samanupassåmi yvåssa pariggaho nicco dhuvo sassato avipariˆåmadham-

mo, sassatisamaµ tath’ eva ti††heyya|| ||taµ bhikkhave attavådupådånaµ upådiyetha yaµ

sa attavådupådånaµ upådiyato na uppajjeyyuµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså.

passatha no tumhe bhikkhave taµ attavådupådånaµ yaµ sa attavådupådånaµ upådiyato

na uppajjeyyuµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså ti? no h’ etaµ bhante. sådhu

bhikkhave. aham pi kho taµ bhikkhave attavådupådånaµ na samanupassåmi yaµ sa

attavådupådånaµ upådiyato na uppajjeyyuµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså||

||taµ bhikkhave di††hinissayaµ nissayetha yaµ sa di††hinissayaµ nissayato na upajjey-

yuµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså. passatha no tumhe bhikkhave taµ di††hinis-

sayaµ yaµ sa di††hinissayaµ nissayato na uppajjeyyuµ sokaparidevadukkhadomanass’

upåyåså ti? no h’ etaµ bhante. sådhu bhikkhave. aham pi kho taµ bhikkhave di††hinissa-

yaµ na samanupassåmi yaµ sa di††hinissayaµ nissayato na uppajjeyyaµ sokaparideva-

dukkhadomanass’ upåyåså|| ||attani vå bhikkhave sati attaniyaµ me ti asså ti? evaµ

bhante. attaniye vå bhikkhave sati attå me ti asså ti? evaµ bhante. attani ca bhikkhave

attaniye ca saccato thetato anupalabbhamåne, yam p’ idaµ di††hi††hånaµ: so loko so attå

so pecca bhavissåmi nicco dhuvo sassato avpariˆåmadhammo, sassatisamaµ tath’ eva

71

†hassåm¥ ti – nanåyaµ bhikkhave kevalo paripËro båladhammo ti? kiñ hi no siyå bhante

kevalo paripËro båladhammo ti|| ||MN22:22||

| | tatiyavagga alagaddËpamasutta| |

|| ||vimuttasmiµ vimuttam iti ñåˆaµ hoti. kh¥ˆå jåti vusitaµ brahmacariyaµ kataµ

karaˆ¥yaµ nåparaµ itthattåyåti pajånåti. ayaµ vuccati bhikkhave bhikkhu ukkhittapali-

gho iti pi, sa!kiˆˆaparikho iti pi, abbˬhesiko iti pi, niragga¬o iti pi, ariyo pannaddhajo

pannabhåro visaµyutto iti pi|| ||kathañ ca bhikkhave bhikkhu ukkhittapaligho hoti? idha

bhikkhave bhikkhuno avijjå pah¥nå hoti, ucchinnamËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå åya-

tiµ anuppådadhammå. evaµ kho bhikkhave bhikkhu ukkhittapaligho hoti|| ||kathañ ca

bhikkhave bhikkhu sa!kiˆˆaparikho hoti? idha bhikkhave bhikkhuno ponobhaviko jåti-

saµsåro pah¥no hoti, ucchinnamËlo tålåvatthukato anabhåvakato åyatiµ anuppådadham-

mo. evaµ kho bhikkhave bhikkhu sa!kiˆˆaparikho hoti|| ||kathañ ca bhikkhave bhikkhu

abbˬhesiko hoti? idha bhikkhave bhikkhuno taˆhå pah¥nå hoti, ucchinnamËlå tålåvatthu-

katå anabhåvakatå åyatiµ anuppådadhammå. evaµ kho bhikkhave bhikkhu abbˬhesiko

hoti|| ||kathañ ca bhikkhave bhikkhu niragga¬o hoti? idha bhikkhave bhikkhuno pañc’

orambhågiyåni saµyojanåni pah¥nåni honti, ucchinnamËlåni tålåvatthukatåni anabhåva-

katåni åyatiµ anuppådadhammåni. evaµ kho bhikkhave bhikkhu niragga¬o hoti|| ||kathañ

ca bhikkhave bhikkhu ariyo pannaddhajo pannabhåro visaµyutto hoti? idha bhikkhave

bhikkhuno asmimåno pah¥no hoti, ucchinnamËlo tålåvatthukato anabhåvakato åyatiµ

anuppådadhammo. evaµ kho bhikkhave bhikkhu pannaddhajo pannabhåro visaµyutto

hoti|| ||evaµ vimuttacittaµ kho bhikkhave bhikkhuµ sa indå devå sa brahmakå sa

pajåpatikå anvesaµ nådhigacchanti: idaµ nissitaµ tathågatassa viññåˆan ti. taµ kissa

hetu? di††he våhaµ bhikkhave dhamme tathågataµ ananuvejjo ti vadåmi|| ||MN22:29||

| | tatiyavagga alagaddËpamasutta| |

|| ||evaµvådiµ kho maµ bhikhave evamakkhåyiµ, eke samaˆabråhmaˆå asatå tucchå

muså abhËtena abbhåcikkhanti: venayiko samaˆo gotamo sato sattassa ucchedaµ vinå-

saµ vibhavaµ paññåpet¥ ti. yathå våhaµ bhikkhave na yathå cåhaµ na vadåmi, tathå

maµ te bhonto samaˆabråhmaˆå asatå tucchå muså abhËtena abbhåcikkhanti: venayiko

72

samaˆo gotamo sato sattassa ucchedaµ vinåsaµ vibhavaµ paññåpet¥ ti. pubbe cåhaµ

bhikkhave etarahi ca dukkhañ c’ eva paññåpemi dukkhassa ca nirodhaµ|| ||MN22:37||

| | tatiyavagga alagaddËpamasutta| |

|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave? yaµ imasmiµ jetavane tiˆaka††hasåkhåpalåsaµ taµ

jano hareyya vå "aheyya vå yathåpaccayaµ vå kareyya, api nu tumhåkaµ evam assa:

amhe jano harati vå "ahati vå yathåpaccayaµ vå karot¥ ti? no h’ etaµ bhante. taµ kissa

hetu? na hi no etaµ bhante attå vå attaniyaµ vå ti. evam eva kho bhikkhave yaµ na

tumhåkaµ taµ pajahatha, taµ vo pah¥naµ d¥gharattaµ hitåya sukhåya bhavissati. kiñ ca

bhikkhave na tumhåkaµ? rËpaµ bhikkhave na tumhåkaµ taµ pajahatha, taµ vo pah¥naµ

d¥gharattaµ hitåya sukhåya bhavissati. vedanå bhikkhave na tumhåkaµ taµ pajahatha,

taµ vo pah¥naµ d¥gharattaµ hitåya sukhåya bhavissati. saññå bhikkhave na tumhåkaµ

taµ pajahatha, taµ vo pah¥naµ d¥gharattaµ hitåya sukhåya bhavissati. sa!khårå bhikkha-

ve na tumhåkaµ taµ pajahatha, taµ vo pah¥naµ d¥gharattaµ hitåya sukhåya bhavissati.

viññåˆaµ bhikkhave na tumhåkaµ taµ pajahatha, taµ vo pah¥naµ d¥gharattaµ hitåya

sukhåya bhavissati|| ||evaµ svåkkhåto bhikkhave mayå dhammo uttåno viva†o pakåsito

chinnapilotiko. evaµ svåkkhåte bhikkhave mayå dhamme uttåne viva†e pakåsite chinna-

pilotike, ye te bhikkhË arahanto kh¥ˆåsavå vusitavanto katakaraˆ¥yå ohitabhårå anuppat-

tasadatthå parikkh¥ˆabhavasaµyojanå sammadaññå vimuttå, va††aµ tesaµ n’ atthi

paññåpanåya|| ||MN22:41||

| | tatiyavagga ariyapariyesanåsutta| |

|| ||kiñ ca bhikkhave jåtidhammaµ vadetha? puttabhariyaµ bhikkhave jåtidhammaµ,

dåsidåsaµ jåtidhammaµ, aje¬akaµ jåtidhammaµ, kukku†asËkaraµ jåtidhammaµ, hat-

thigavåssava¬avaµ jåtidhammaµ, jåtarËparajataµ jåtidhammaµ. jåtidhammå h’ ete

bhikkhave upadhayo, etthå ’yaµ gathito mucchito ajjhopanno, attanå jåtidhammo samåno

jåtidhammañ ñeva pariyesati|| ||kiñ ca bhikkhave jarådhammaµ vadetha? puttabhariyaµ

bhikkhave jarådhammaµ, dåsidåsaµ jarådhammaµ, aje¬akaµ jarådhammaµ, kukku†a-

sËkaraµ jarådhammaµ, hatthigavåssava¬avaµ jarådhammaµ, jåtarËparajataµ jarå-

dhammaµ. jarådhammå h’ ete bhikkhave upadhayo, etthå ’yaµ gathito mucchito ajjho-

73

panno, attanå jarådhammo samåno jarådhammañ ñeva pariyesati|| ||kiñ ca bhikkhave

byådhidhammaµ vadetha? puttabhariyaµ bhikkhave byådhidhammaµ, dåsidåsaµ

byådhidhammaµ, aje¬akaµ byådhidhammaµ, kukku†asËkaraµ byådhidhammaµ, hat-

thigavåssava¬avaµ byådhidhammaµ. byådhidhammå h’ ete bhikkhave upadhayo, etthå

’yaµ gathito mucchito ajjhopanno, attanå byådhidhammo samåno byådhidhammañ ñeva

pariyesati|| ||kiñ ca bhikkhave maraˆadhammaµ vadetha? puttabhariyaµ bhikkhave

maraˆadhammaµ, dåsidåsaµ maraˆadhammaµ, aje¬akaµ maraˆadhammaµ, kukku†a-

sËkaraµ maraˆadhammaµ, hatthigavåssava¬avaµ maraˆadhammaµ. maraˆadhammå h’

ete bhikkhave upadhayo, etthå ’yaµ gathito mucchito ajjhopanno, attanå maraˆadhammo

samåno maraˆadhammañ ñeva pariyesati|| ||MN26:6||

| | tatiyavagga ariyapariyesanåsutta| |

|| ||so kho ahaµ bhikkhave attanå jåtidhammo, samåno jåtidhamme åd¥navaµ viditvå,

ajåtaµ anuttaraµ yogakkhemaµ nibbånaµ pariyesamåno; ajåtaµ anuttaraµ yogakkhe-

maµ nibbånaµ ajjhagamaµ|| ||attanå jarådhammo, samåno jarådhamme åd¥navaµ

viditvå, ajaraµ anuttaraµ yogakkhemaµ nibbånaµ pariyesamåno; ajaraµ anuttaraµ

yogakkhemaµ nibbånaµ ajjhagamaµ|| ||attanå byådhidhammo, samåno byådhidhamme

åd¥navaµ viditvå, abyådhiµ anuttaraµ yogakkhemaµ nibbånaµ pariyesamåno; abyådh-

iµ anuttaraµ yogakkhemaµ nibbånaµ ajjhagamaµ|| ||attanå maraˆadhammo, samåno

maraˆadhamme åd¥navaµ viditvå, amataµ anuttaraµ yogakkhemaµ nibbånaµ pariyesa-

måno; amataµ anuttaraµ yogakkhemaµ nibbånaµ ajjhagamaµ|| ||attanå sokadhammo,

samåno sokadhamme åd¥navaµ viditvå, asokaµ anuttaraµ yogakkhemaµ nibbånaµ

pariyesamåno; asokaµ anuttaraµ yogakkhemaµ nibbånaµ ajjhagamaµ|| ||attanå

sa!kilesadhammo, samåno sa!kilesadhamme åd¥navaµ viditvå, asa!kili††haµ anuttaraµ

yogakkhemaµ nibbånaµ pariyesamåno; asa!kili††haµ anuttaraµ yogakkhemaµ nibbå-

naµ ajjhagamaµ|| ||ñåˆañ ca pana me dassanaµ udapådi: akuppå me vimutti ayaµ

antimå jåti n’ atthi dåni punabbhavo ti. tassa mayhaµ bhikkhave etad ahosi: adhigato kho

me ayaµ dhammo gambh¥ro duddaso duranubodho santo paˆ¥to atakkåvacaro nipuˆo

paˆ"itavedan¥yo. ålayaråmå kho panåyaµ pajå ålayaratå ålayasammuditå. ålayaråmåya

kho pana pajåya ålayaratåya ålayasammuditåya duddasaµ idaµ †hånaµ yad idaµ

74

idappaccayatå pa†iccasamuppådo. idam pi kho †hånaµ duddasaµ yad idaµ sabbasa!kh-

årasamatho sabbËpadhipa†inissaggo, taˆhakkhayo virågo nirodho nibbånaµ|| ||MN26:18||

| | tatiyavagga mahåhatthipadopamasutta| |

|| ||katamå c’ åvuso pa†hav¥dhåtu? pa†hav¥dhåtu siyå ajjhattikå siyå båhirå. katamå c’

åvuso ajjhattikå pa†hav¥dhåtu? yaµ ajjhattaµ paccattaµ kakkha¬aµ kharigataµ upådiˆ-

ˆaµ, seyyath¥daµ keså lomå nakhå dantå taco maµsaµ nahåru a††h¥ a††himiñjå vakkaµ

hadayaµ yakanaµ kilomakaµ pihakaµ papphåsaµ antaµ antaguˆaµ udariyaµ kar¥saµ;

yaµ vå pan’ aññam pi kiñci ajjhattaµ paccattaµ kakkha¬aµ kharigataµ upådiˆˆaµ.

ayaµ vuccat’ åvuso ajjhattikå pa†hav¥dhåtu. yå c’ eva kho pana ajjhattikå pa†hav¥dhåtu yå

ca båhirå pa†hav¥dhåtu, pa†hav¥dhåtur ev’ eså. taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na

meso attå ti evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. evam etaµ yathå-

bhËtaµ sammappaññåya disvå, pa†hav¥dhåtuyå nibbindati pa†hav¥dhåtuyå cittaµ viråjeti||

||hoti kho so åvuso samayo yaµ båhirå åpodhåtu pakuppati, antarahitå tasmiµ samaye

båhirå pa†hav¥dhåtu hoti. tasså hi nåma åvuso båhiråya pa†hav¥dhåtuyå tåva mahallikåya,

aniccatå paññåyissati khayadhammatå paññåyissati vayadhammatå paññåyissati vipari-

ˆåmadhammatå paññåyissati; kiµ pan’ imassa matta††hakassa kåyassa taˆhupådiˆˆassa?

ahan ti vå maman ti vå asm¥ ti vå, atha khvåssa no t’ ev’ ettha hoti|| ||MN28:6||

| | tatiyavagga mahåhatthipadopamasutta| |

|| ||katamå c’ åvuso åpodhåtu? åpodhåtu siyå ajjhattikå siyå båhirå. katamå c’ åvuso

ajjhattikå åpodhåtu? yaµ ajjhattaµ paccattaµ åpo åpogataµ upådiˆˆaµ, seyyath¥daµ

pittaµ semhaµ pubbo lohitaµ sedo medo assu vaså khe¬o si!ghåˆikå lasikå muttaµ, yaµ

vå pan’ aññam pi kiñci ajjhattaµ paccattaµ åpo åpogataµ upådiˆˆaµ. ayaµ vuccat’

åvuso ajjhattikå åpodhåtu. yå c’ eva kho pana ajjhattikå åpodhåtu yå ca båhirå åpodhåtu,

åpodhåtur ev’ eså. taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti evam etaµ

yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya

disvå, åpodhåtuyå nibbindati åpodhåtuyå cittaµ viråjeti|| ||hoti kho so åvuso samayo yaµ

båhirå åpodhåtu pakuppati. så gåmam pi vahati nigamam pi vahati nagaram pi vahati

janapadam pi vahati janapadapadesam pi vahati. hoti kho so åvuso samayo yaµ

75

mahåsamudde yojanasatikåni pi udakåni ogacchanti, dviyojanasatikåni pi udakåni oga-

cchanti, tiyojanasatikåni pi udakåni ogacchanti, catuyojanasatikåni pi udakåni ogacchanti,

pañcayojanasatikåni pi udakåni ogacchanti, chayojanasatikåni pi udakåni ogacchanti,

sattayojanasatikåni pi udakåni ogacchanti||…||hoti kho so åvuso samayo yaµ mahå-

samudde a!gulipabbatemanamattaµ pi udakaµ na hoti. tasså hi nåma åvuso båhiråya

åpodhåtuyå tåva mahallikåya, aniccatå paññåyissati khayadhammatå paññåyissati vaya-

dhammatå paññåyissati vipariˆåmadhammatå paññåyissati; kiµ pan’ imassa matta††ha-

kassa kåyassa taˆhupådiˆˆassa? ahan ti vå maman ti vå asm¥ ti vå, atha khvåssa no t’ ev’

ettha hoti|| ||MN28:11||

| | tatiyavagga mahåhatthipadopamasutta| |

|| ||katamå c’ åvuso tejodhåtu? tejodhåtu siyå ajjhattikå siyå båhirå. katamå c’ åvuso

ajjhattikå tejodhåtu? yaµ ajjhattaµ paccattaµ tejo tejogataµ upådiˆˆaµ, seyyath¥daµ

yena ca santappati, yena ca jiriyati, yena ca pari"ayhati, yena ca asitap¥takhåyitasåyitaµ

sammå pariˆåmaµ gacchati; yaµ vå pan’ aññam pi kiñci ajjhattaµ paccattaµ tejo

tejogataµ upådiˆˆaµ. ayaµ vuccat’ åvuso ajjhattikå tejodhåtu. yå c’ eva kho pana

ajjhattikå tejodhåtu yå ca båhirå tejodhåtu, tejodhåtur ev’ eså. taµ n’ etaµ mama, n’ eso

’ham asmi, na meso attå ti evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. evam

etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya disvå, tejodhåtuyå nibbindati tejodhåtuyå cittaµ

viråjeti|| ||hoti kho so åvuso samayo yaµ båhirå tejodhåtu pakuppati. så gåmam pi "ahati,

nigamaµ pi "ahati, nagaraµ pi "ahati, janapadaµ pi "ahati, janapadapadesaµ pi "ahati.

så haritantaµ vå, panthantaµ vå, selantaµ vå, udakantaµ vå, ramaˆ¥yaµ vå bhËmi-

bhågaµ ågamma anåhårå nibbåyati. hoti kho so åvuso samayo yaµ kukku†apattena pi

nahårudaddulena pi aggiµ gavesanti. tasså hi nåma åvuso båhiråya tejodhåtuyå tåva

mahallikåya, aniccatå paññåyissati khayadhammatå paññåyissati vayadhammatå paññå-

yissati vipariˆåmadhammatå paññåyissati; kiµ pan’ imassa matta††hakassa kåyassa

taˆhupådiˆˆassa? ahan ti vå maman ti vå asm¥ ti vå, atha khvåssa no t’ ev’ ettha hoti||

||MN28:16||

76

| | tatiyavagga mahåhattipadopamasutta| |

|| ||katamå c’ åvuso våyodhåtu? våyodhåtu siyå ajjhattikå siyå båhirå. katamå c’ åvuso

ajjhattikå våyodhåtu? yaµ ajjhattaµ paccattaµ våyo våyogataµ upådiˆˆaµ, seyyath¥daµ

uddhaµgamå våtå, adhogamå våtå, kucchisayå våtå, ko††hasayå våtå, a!gama!gånusårino

våtå, assåso passåso iti vå; yaµ vå pan’ aññam pi kiñci ajjhattaµ paccattaµ våyo våyo-

gataµ upådiˆˆaµ. ayaµ vuccat’ åvuso ajjhattikå våyodhåtu. yå c’ eva kho pana ajjhattikå

våyodhåtu yå ca båhirå våyodhåtu, våyodhåtur ev’ eså. taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham

asmi, na meso attå ti, evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. evam etaµ

yathåbhËtaµ sammappaññåya disvå, våyodhåtuyå nibbindati våyodhåtuyå cittaµ viråjeti||

||hoti kho so åvuso samayo yaµ båhirå våyodhåtu pakuppati. så gåmaµ pi vahati,

nigamam pi vahati, nagaram pi vahati, janapadam pi vahati, janapadapadesam pi vahati.

hoti kho so åvuso samayo yaµ gimhånaµ pacchime måse tålavaˆ†ena pi vidhËpanena pi

våtaµ pariyesanti, ossavane pi tiˆåni na icchanti. tasså hi nåma åvuso båhiråya våyo-

dhåtuyå tåva mahallikåya, aniccatå paññåyissati khayadhammatå paññåyissati vayadham-

matå paññåyissati vipariˆåmadhammatå paññåyissati; kiµ pan’ imassa matta††hakassa

kåyassa taˆhupådiˆˆassa? ahan ti vå maman ti vå asm¥ ti vå, atha khvåssa no t’ ev’ ettha

hoti|| ||MN28:21||

| | tatiyavagga mahåhatthipadopamasutta| |

|| ||ajjhattikañ ce åvuso cakkhuµ aparibhinnaµ hoti båhirå ca rËpå na åpåthaµ

ågacchanti, no ca tajjo samannåhåro hoti, n’ eva tåva tajjassa viññåˆabhågassa påtubhåvo

hoti. ajjhattikañ ce åvuso cakkhuµ aparibhinnaµ hoti båhirå ca rËpå åpåthaµ ågacchanti,

no ca tajjo samannåhåro hoti, n’ eva tåva tajjassa viññåˆabhågassa påtubhåvo hoti. yato

ca kho åvuso ajjhattikañ c’ eva cakkhuµ aparibhinnaµ hoti båhirå ca rËpå åpåthaµ

ågacchanti, tajjo ca samannåhåro hoti, evaµ tajjassa viññåˆabhågassa påtubhåvo hoti||

||yaµ tathåbhËtassa rËpaµ taµ rËpupådånakkhandhe sa!gahaµ gacchati. yå tathå-

bhËtassa vedanå så vedanupådånakkhandhe sa!gahaµ gacchati. yå tathåbhËtassa saññå så

saññupådånakkhandhe sa!gahaµ gacchati. ye tathåbhËtassa sa!khårå te sa!khårupådåna-

kkhandhe sa!gahaµ gacchanti. yaµ tathåbhËtassa viññåˆaµ taµ viññåˆupådånakkh-

andhe sa!gahaµ gacchati. so evaµ pajånåti: evaµ kira ’mesaµ pañcannaµ upådåna-

77

kkhandhånaµ sa!gaho sannipåto samavåyo hot¥ ti. vuttaµ kho pan’ etaµ bhagavatå: yo

pa†iccasamuppådaµ passati so dhammaµ passati, yo dhammaµ passati so pa†iccasam-

uppådaµ passat¥ ti. pa†iccasamuppannå kho pan’ ime yad idaµ pañc’ upådånakkhandhå.

yo imesu pañcas’ upådånakkhandhesu chando ålayo anunayo ajjhosånaµ so dukkha-

samudayo. yo imesu pañcas’ upådånakkhandhesu chandarågavinayo chandarågapahånaµ

so dukkhanirodho|| ||MN28:27||

| | tatiyavagga mahåhatthipadopamasutta| |

|| ||ajjhattikañ ce åvuso sotaµ aparibhinnaµ hoti båhirå ca saddå na åpåthaµ ågacchanti,

no ca tajjo samannåhåro hoti, n’ eva tåva tajjassa viññåˆabhågassa påtubhåvo hoti.

ajjhattikañ ce åvuso sotaµ aparibhinnaµ hoti båhirå ca saddå åpåthaµ ågacchanti, no ca

tajjo samannåhåro hoti, n’ eva tåva tajjassa viññåˆabhågassa påtubhåvo hoti. yato ca kho

åvuso ajjhattikañ c’ eva sotaµ aparibhinnaµ hoti båhirå ca saddå åpåthaµ ågacchanti,

tajjo ca samannåhåro hoti, evaµ tajjassa viññåˆabhågassa påtubhåvo hoti|| ||yaµ tathå-

bhËtassa rËpaµ taµ rËpupådånakkhandhe sa!gahaµ gacchati. yå tathåbhËtassa vedanå så

vedanupådånakkhandhe sa!gahaµ gacchati. yå tathåbhËtassa saññå så saññupådåna-

kkhandhe sa!gahaµ gacchati. ye tathåbhËtassa sa!khårå te sa!khårupådånakkhandhe

sa!gahaµ gacchanti. yaµ tathåbhËtassa viññåˆaµ taµ viññåˆupådånakkhandhe sa!ga-

haµ gacchati. so evaµ pajånåti: evaµ kira ’mesaµ pañcannaµ upådånakkhandhånaµ

sa!gaho sannipåto samavåyo hot¥ ti. vuttaµ kho pan’ etaµ bhagavatå: yo pa†iccasam-

uppådaµ passati so dhammaµ passati, yo dhammaµ passati so pa†iccasamuppådaµ

passat¥ ti. pa†iccasamuppannå kho pan’ ime yad idaµ pañc’ upådånakkhandhå. yo imesu

pañcas’ upådånakkhandhesu chando ålayo anunayo ajjhosånaµ so dukkhasamudayo. yo

imesu pañcas’ upådånakkhandhesu chandarågavinayo, chandarågapahånaµ so dukkha-

nirodho|| ||MN28:29||

| | tatiyavagga mahåhatthipadopamasutta| |

|| ||ajjhattikañ ce åvuso ghånaµ aparibhinnaµ hoti båhirå ca gandhå na åpåthaµ

ågacchanti, no ca tajjo samannåhåro hoti, n’ eva tåva tajjassa viññåˆabhågassa påtubhåvo

hoti. ajjhattikañ ce åvuso ghånaµ aparibhinnaµ hoti båhirå ca gandhå åpåthaµ

78

ågacchanti, no ca tajjo samannåhåro hoti, n’ eva tåva tajjassa viññåˆabhågassa påtubhåvo

hoti. yato ca kho åvuso ajjhattikañ c’ eva ghånaµ aparibhinnaµ hoti båhirå ca gandhå

åpåthaµ ågacchanti, tajjo ca samannåhåro hoti, evaµ tajjassa viññåˆabhågassa påtubhåvo

hoti|| ||yaµ tathåbhËtassa rËpaµ taµ rËpupådånakkhandhe sa!gahaµ gacchati. yå tathå-

bhËtassa vedanå så vedanupådånakkhandhe sa!gahaµ gacchati. yå tathåbhËtassa saññå så

saññupådånakkhandhe sa!gahaµ gacchati. ye tathåbhËtassa sa!khårå te sa!khårupådåna-

kkhandhe sa!gahaµ gacchanti. yaµ tathåbhËtassa viññåˆaµ taµ viññåˆupådåna-

kkhandhe sa!gahaµ gacchati. so evaµ pajånåti: evaµ kira ’mesaµ pañcannaµ upådåna-

kkhandhånaµ sa!gaho sannipåto samavåyo hot¥ ti. vuttaµ kho pan’ etaµ bhagavatå: yo

pa†iccasamuppådaµ passati so dhammaµ passati, yo dhammaµ passati so pa†iccasam-

uppådaµ passat¥ ti. pa†iccasamuppannå kho pan’ ime yad idaµ pañc’ upådånakkhandhå.

yo imesu pañcas’ upådånakkhandhesu chando ålayo anunayo ajjhosånaµ so dukkhasam-

udayo. yo imesu pañcas’ upådånakkhandhesu chandarågavinayo, chandarågapahånaµ so

dukkhanirodho|| ||MN28:31||

| | tatiyavagga mahåhatthipadopamasutta| |

|| ||ajjhattikañ ce åvuso jivhå aparibhinnå hoti båhirå ca raså na åpåthaµ ågacchanti, no

ca tajjo samannåhåro hoti, n’ eva tåva tajjassa viññåˆabhågassa påtubhåvo hoti. ajjhatti-

kañ ce åvuso jivhå aparibhinnå hoti båhirå ca raså åpåthaµ ågacchanti, no ca tajjo

samannåhåro hoti, n’ eva tåva tajjassa viññåˆabhågassa påtubhåvo hoti. yato ca kho

åvuso ajjhattikañ c’ eva jivhå aparibhinnaµ hoti båhirå ca raså åpåthaµ ågacchanti, tajjo

ca samannåhåro hoti, evaµ tajjassa viññåˆabhågassa påtubhåvo hoti|| ||yaµ tathåbhËtassa

rËpaµ taµ rËpupådånakkhandhe sa!gahaµ gacchati. yå tathåbhËtassa vedanå så vedan-

upådånakkhandhe sa!gahaµ gacchati. yå tathåbhËtassa saññå så saññupådånakkhandhe

sa!gahaµ gacchati. ye tathåbhËtassa sa!khårå te sa!khårupådånakkhandhe sa!gahaµ

gacchanti. yaµ tathåbhËtassa viññåˆaµ taµ viññåˆupådånakkhandhe sa!gahaµ gacchati.

so evaµ pajånåti: evaµ kira ’mesaµ pañcannaµ upådånakkhandhånaµ sa!gaho sannipå-

to samavåyo hot¥ ti. vuttaµ kho pan’ etaµ bhagavatå: yo pa†iccasamuppådaµ passati so

dhammaµ passati, yo dhammaµ passati so pa†iccasamuppådaµ passat¥ ti. pa†iccasam-

uppannå kho pan’ ime yad idaµ pañc’ upådånakkhandhå. yo imesu pañcas’ upådånakkh-

79

andhesu chando ålayo anunayo ajjhosånaµ so dukkhasamudayo. yo imesu pañcas’ upå-

dånakkhandhesu chandarågavinayo, chandarågapahånaµ so dukkhanirodho|| ||MN28:33||

| | tatiyavagga mahåhatthipadopamasutta| |

|| ||ajjhattikañ ce åvuso kåyo aparibhinno hoti båhirå ca pho††habbå na åpåthaµ

ågacchanti, no ca tajjo samannåhåro hoti, n’ eva tåva tajjassa viññåˆabhågassa påtubhåvo

hoti. ajjhattikañ ce åvuso kåyo aparibhinno hoti båhirå ca pho††habbå åpåthaµ ågacchan-

ti, no ca tajjo samannåhåro hoti, n’ eva tåva tajjassa viññåˆabhågassa påtubhåvo hoti.

yato ca kho åvuso ajjhattikañ c’ eva kåyo aparibhinno hoti båhirå ca pho††habbå åpåthaµ

ågacchanti, tajjo ca samannåhåro hoti, evaµ tajjassa viññåˆabhågassa påtubhåvo hoti||

||yaµ tathåbhËtassa rËpaµ taµ rËpupådånakkhandhe sa!gahaµ gacchati. yå tathåbhËt-

assa vedanå så vedanupådånakkhandhe sa!gahaµ gacchati. yå tathåbhËtassa saññå så

saññupådånakkhandhe sa!gahaµ gacchati. ye tathåbhËtassa sa!khårå te sa!khårupådåna-

kkhandhe sa!gahaµ gacchanti. yaµ tathåbhËtassa viññåˆaµ taµ viññåˆupådånakkhan-

dhe sa!gahaµ gacchati. so evaµ pajånåti: evaµ kira ’mesaµ pañcannaµ upådåna-

kkhandhånaµ sa!gaho sannipåto samavåyo hot¥ ti. vuttaµ kho pan’ etaµ bhagavatå: yo

pa†iccasamuppådaµ passati so dhammaµ passati, yo dhammaµ passati so pa†iccasam-

uppådaµ passat¥ ti. pa†iccasamuppannå kho pan’ ime yad idaµ pañc’ upådånakkhandhå.

yo imesu pañcas’ upådånakkhandhesu chando ålayo anunayo ajjhosånaµ so dukkha-

samudayo. yo imesu pañcas’ upådånakkhandhesu chandarågavinayo, chandarågapahå-

naµ so dukkhanirodho|| ||MN28:35||

| | tatiyavagga mahåhatthipadopamasutta| |

|| ||ajjhattikañ ce åvuso mano aparibhinno hoti båhirå ca dhammå na åpåthaµ ågacchanti,

no ca tajjo samannåhåro hoti, n’ eva tåva tajjassa viññåˆabhågassa påtubhåvo hoti.

ajjhattikañ ce åvuso mano aparibhinno hoti båhirå ca dhammå åpåthaµ ågacchanti, no ca

tajjo samannåhåro hoti, n’ eva tåva tajjassa viññåˆabhågassa påtubhåvo hoti. yato ca kho

åvuso ajjhattikañ c’ eva mano aparibhinno hoti båhirå ca dhammå åpåthaµ ågacchanti,

tajjo ca samannåhåro hoti, evaµ tajjassa viññåˆabhågassa påtubhåvo hoti|| ||yaµ tathå-

bhËtassa rËpaµ taµ rËpupådånakkhandhe sa!gahaµ gacchati. yå tathåbhËtassa vedanå så

80

vedanupådånakkhandhe sa!gahaµ gacchati. yå tathåbhËtassa saññå så saññupådåna-

kkhandhe sa!gahaµ gacchati. ye tathåbhËtassa sa!khårå te sa!khårupådånakkhandhe

sa!gahaµ gacchanti. yaµ tathåbhËtassa viññåˆaµ taµ viññåˆupådånakkhandhe sa!ga-

haµ gacchati. so evaµ pajånåti: evaµ kira ’mesaµ pañcannaµ upådånakkhandhånaµ

sa!gaho sannipåto samavåyo hot¥ ti. vuttaµ kho pan’ etaµ bhagavatå: yo pa†iccasam-

uppådaµ passati so dhammaµ passati, yo dhammaµ passati so pa†iccasamuppådaµ

passat¥ ti. pa†iccasamuppannå kho pan’ ime yad idaµ pañc’ upådånakkhandhå. yo imesu

pañcas’ upådånakkhandhesu chando ålayo anunayo ajjhosånaµ so dukkhasamudayo. yo

imesu pañcas’ upådånakkhandhesu chandarågavinayo, chandarågapahånaµ so dukkha-

nirodho|| ||MN28:37||

| |mahåyamakavagga cˬasaccakasutta| |

|| ||kathaµ pana bhava! gotamo såvake vineti? kathaµbhågå ca pana bhoto gotamassa

såvakesu anusåsan¥ bahulå pavattat¥ ti? evaµ kho ahaµ aggivessana såvake vinemi,

evaµbhågå ca pana me såvakesu anusåsan¥ bahulå pavattati. rËpaµ bhikkhave aniccaµ

vedanå aniccå saññå aniccå sa!khårå aniccå viññåˆaµ aniccaµ; rËpaµ bhikkhave anattå

vedanå anattå saññå anattå sa!khårå anattå viññåˆaµ anattå; sabbe sa!khårå aniccå sabbe

dhammå anattå ti. evaµ kho ahaµ aggivessana såvake vinemi, evaµbhågå ca pana me

såvakesu anusåsan¥ bahulå pavattat¥ ti|| ||upamå maµ bho gotama pa†ibhåt¥ ti. pa†ibhåtu

taµ aggivessanå ti bhagavå avoca. seyyathå pi bho gotama ye kec’ ime b¥jagåmabhËta-

gåmå vuddhiµ virˬhiµ vepullaµ åpajjanti, sabbe te pa†haviµ nissåya pa†haviyaµ pati-

††håya evam ete b¥jagåmabhËtagåmå vuddhiµ virˬhaµ vepullaµ åpajjanti. seyyathå pi

vå panå bho gotama ye kec’ ime balakaraˆ¥yå kammantå kar¥yanti, sabbe te pa†haviµ

nissåya pa†haviyaµ pati††håya evam ete balakaraˆ¥yå kammantå kar¥yanti. evam eva kho

bho gotama rËpattå ’yaµ purisapuggalo, rËpe pati††håya puññaµ vå apuññaµ vå pasavati.

vedanattå ’yaµ purisapuggalo, vedanåya pati††håya puññaµ vå apuññaµ vå pasavati.

saññattå ’yaµ purisapuggalo, saññåya pati††håya puññaµ vå apuññaµ vå pasavati. sa!-

khårattå ’yaµ purisapuggalo, sa!khåresu pati††håya puññaµ vå apuññaµ vå pasavati.

viññåˆattå ’yaµ purisapuggalo, viññåˆe pati††håya puññaµ vå apuññaµ vå pasavat¥ ti||

||nanu tvaµ aggivessana evaµ vadesi: rËpaµ me attå, vedanå me attå, saññå me attå,

sa!khårå me attå, viññåˆaµ me attå ti? ahañ hi bho gotama evaµ vadåmi: rËpaµ me attå,

81

vedanå me attå, saññå me attå, sa!khårå me attå, viññåˆaµ me attå ti; ayañ ca mahat¥

janatå ti|| ||MN35:9||

| |mahåyamakavagga cˬasaccakasutta| |

|| ||taµ kiµ maññasi aggivessana? yaµ tvaµ evaµ vadesi rËpam me attå ti, vattati te

tasmiµ rËpe vaso: evam me rËpaµ hotu, evam me rËpaµ må ahos¥ ti? no h’ idaµ bho

gotama. manasikarohi aggivessana manasikaritvå kho aggivessana vyåkarohi. na kho te

sandh¥yati purimena vå pacchimaµ pacchimena vå purimaµ|| ||taµ kiµ maññasi

aggivessana? yaµ tvaµ evaµ vadesi vedanå me attå ti, vattati te tasmiµ vedanåya vaso:

evam me vedanå hotu, evam me vedanå må ahos¥ ti? no h’ idaµ bho gotama. manasi-

karohi aggivessana manasikaritvå kho aggivessana vyåkarohi. na kho te sandh¥yati

purimena vå pacchimaµ pacchimena vå purimaµ|| ||taµ kiµ maññasi aggivessana? yaµ

tvaµ evaµ vadesi saññå me attå ti, vattati te tasmiµ saññåya vaso: evam me saññå hotu,

evam me saññå må ahos¥ ti? no h’ idaµ bho gotama. manasikarohi aggivessana manasi-

karitvå kho aggivessana vyåkarohi. na kho te sandh¥yati purimena vå pacchimaµ

pacchimena vå purimaµ|| ||taµ kiµ maññasi aggivessana? yaµ tvaµ evaµ vadesi sa!-

khårå me attå ti, vattati te tasmiµ sa!khåresu vaso: evam me sa!khårå hotu, evam me

sa!khårå må ahos¥ ti? no h’ idaµ bho gotama. manasikarohi aggivessana manasikaritvå

kho aggivessana vyåkarohi. na kho te sandh¥yati purimena vå pacchimaµ pacchimena vå

purimaµ|| ||taµ kiµ maññasi aggivessana? yaµ tvaµ evaµ vadesi viññåˆam me attå ti,

vattati te tasmiµ viññåˆe vaso: evam me viññåˆaµ hotu, evam me viññåˆaµ må ahos¥ ti?

no h’ idaµ bho gotama. manasikarohi aggivessana manasikaritvå kho aggivessana vyåka-

rohi. na kho te sandh¥yati purimena vå pacchimaµ pacchimena vå purimaµ|| ||MN35:15||

| |mahåyamakavagga cˬasaccakasutta| |

|| ||taµ kiµ maññasi aggivessana? yo nu kho dukkhaµ all¥no dukkhaµ upagato

dukkhaµ ajjhosito, dukkhaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati,

api nu kho so såmaµ vå dukkhaµ parijåneyya dukkhaµ vå parikkhepetvå vihareyyå ti?

kiñ hi siyå bho gotama, no h’ idaµ bho gotamå ti. taµ kiµ maññasi aggivessana? nanu

tvaµ evaµ sante dukkhaµ all¥no dukkhaµ upagato dukkhaµ ajjhosito, dukkhaµ etaµ

82

mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassas¥ ti? kiñ hi no siyå bho gotama, evam

etaµ bho gotamå ti|| ||seyyathå pi aggivessana puriso såratthiko såragaves¥ sårapariyesa-

naµ caramåno, tiˆhaµ ku†hårim ådåya vanaµ paviseyya. so tattha passeyya mahantaµ

kadalikkhandhaµ ujuµ navaµ akukkukajåtaµ. taµ enaµ mËle chindeyya mËle chetvå

agge chindeyya, agge chetvå pattava††iµ vinibbhujeyya; so tattha pattava††iµ vinibbhu-

janto, phegguµ pi nådhigaccheyya – kuto såraµ. evam eva kho tvaµ aggivessana mayå

sakasmiµ våde samanuyuñjiyamåno samanugåhiyamåno samanubhåsiyamåno, ritto tucc-

ho aparaddho|| ||MN35:21||

| |mahåyamakavagga cˬasaccakasutta| |

|| ||kittåvatå ca nu kho bhoto gotamassa såvako såsanakaro hoti, ovådapatikaro tiˆˆa-

vicikiccho vigatakatha!katho vesårajjappatto aparappaccayo satthusåsane viharat¥ ti? idh’

aggivessana mama såvako yaµ kiñci rËpaµ at¥tånågatapaccuppannaµ, ajjhattaµ vå

bahiddhå vå o¬årikaµ vå sukhumaµ vå h¥naµ vå paˆ¥taµ vå, yaµ dËre santike vå;

sabbaµ rËpaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti evam etaµ yathåbhËtaµ

sammappaññåya passati|| ||yå kåci vedanå at¥tånågatapaccuppannå, ajjhattaµ vå bahiddhå

vå o¬årikå vå sukhumå vå h¥nå vå paˆ¥tå vå, yå dËre santike vå; sabbå vedanå n’ etaµ

mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya

passati|| ||yå kåci saññå at¥tånågatapaccuppannå, ajjhattaµ vå bahiddhå vå o¬årikå vå

sukhumå vå h¥nå vå paˆ¥tå vå, yå dËre santike vå; sabbå saññå n’ etaµ mama, n’ eso

’ham asmi, na meso attå ti evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya passati|| ||ye keci

sa!khårå at¥tånågatapaccuppannå, ajjhattaµ vå bahiddhå vå o¬årikå vå sukhumå vå h¥nå

vå paˆ¥tå vå, ye dËre santike vå; sabbe sa!khårå n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na

meso attå ti evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya passati|| ||yaµ kiñci viññåˆaµ

at¥tånågatapaccuppannaµ, ajjhattaµ vå bahiddhå vå o¬årikaµ vå sukhumaµ vå h¥naµ vå

paˆ¥taµ vå, yaµ dËre santike vå; sabbaµ viññåˆaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na

meso attå ti evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya passati. ettåvatå kho aggivessana

mama såvako såsanakaro hoti, ovådapatikaro tiˆˆavicikiccho vigatakatha!katho veså-

rajjappatto aparappaccayo satthusåsane viharat¥ ti|| ||MN35:25||

83

| |mahåyamakavagga cˬasaccakasutta| |

|| ||kittåvatå pana bho gotamo bhikkhu arahaµ hoti, kh¥ˆåsavo vusitavå katakaraˆ¥yo

ohitabhåro anuppattasadattho parikkh¥ˆabhavasaµyojano sammadaññå vimutto ti? idh’

aggivessana bhikkhu yaµ kiñci rËpaµ at¥tånågatapaccuppannaµ, ajjhattaµ vå bahiddhå

vå o¬årikaµ vå sukhumaµ vå h¥naµ vå paˆ¥taµ vå, yaµ dËre santike vå; sabbaµ rËpaµ

n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti evam etaµ yathåbhËtaµ sammappañ-

ñåya disvå, anuppådå vimutto hoti|| ||yå kåci vedanå at¥tånågatapaccuppannå, ajjhattaµ

vå bahiddhå vå o¬årikå vå sukhumå vå h¥nå vå paˆ¥tå vå, yå dËre santike vå; sabbå

vedanå n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti evam etaµ yathåbhËtaµ

sammappaññåya disvå, anuppådå vimutto hoti|| ||yå kåci saññå at¥tånågatapaccuppannå,

ajjhattaµ vå bahiddhå vå o¬årikå vå sukhumå vå h¥nå vå paˆ¥tå vå, yå dËre santike vå;

sabbå saññå n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti evam etaµ yathåbhËtaµ

sammappaññåya disvå, anuppådå vimutto hoti|| ||ye keci sa!khårå at¥tånågatapaccu-

ppannå, ajjhattaµ vå bahiddhå vå o¬årikå vå sukhumå vå h¥nå vå paˆ¥tå vå, ye dËre

santike vå; sabbe sa!khårå n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti evam etaµ

yathåbhËtaµ sammappaññåya disvå, anuppådå vimutto hoti|| ||yaµ kiñci viññåˆaµ

at¥tånågatapaccuppannaµ, ajjhattaµ vå bahiddhå vå o¬årikaµ vå sukhumaµ vå h¥naµ vå

paˆ¥taµ vå, yaµ dËre santike vå; sabbaµ viññåˆaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na

meso attå ti evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya disvå, anuppådå vimutto hoti||

||ettåvatå kho aggivessana bhikkhu arahaµ hoti, kh¥ˆåsavo vusitavå katakaraˆ¥yo ohita-

bhåro anuppattasadattho, parikkh¥ˆabhavasaµyojano sammadaññå vimutto. evaµ vimu-

ttacitto kho aggivessana bhikkhu t¥hi anuttariyehi samannågato hoti: dassanånuttariyena

pa†ipadånuttariyena vimuttånuttariyena. evaµ vimutto kho aggivessana bhikkhu tathå-

gatañ ñeva sakkaroti garukaroti måneti pËjeti: buddho so bhagavå bodhåya dhammaµ

deseti. danto so bhagavå damathåya dhammaµ deseti. santo so bhagavå samathåya

dhammaµ deseti. tiˆˆo so bhagavå taraˆåya dhammaµ deseti. parinibbuto so bhagavå

parinibbånåya dhammaµ deset¥ ti|| ||MN35:25||

84

| |mahåyamakavagga mahåsaccakasutta| |

|| ||kathañ ca aggivessana abhåvitakåyo ca hoti abhåvitacitto ca? idha aggivessana

assutavato puthujjanassa uppajjati sukhå vedanå. so sukhåya vedanåya phu††ho samåno,

sukhasåråg¥ ca hoti sukhasårågitañ ca åpajjati. tassa så sukhå vedanå nirujjhati. sukhåya

vedanåya nirodhå uppajjati dukkhå vedanå. so dukkhåya vedanåya phu††ho samåno socati

kilamati paridevati urattå¬iµ kandati sammohaµ åpajjati. tassa kho eså aggivessana

uppannå pi sukhå vedanå, cittaµ pariyådåya ti††hati abhåvitattå kåyassa. uppannå pi

dukkhå vedanå, cittaµ pariyådåya ti††hati abhåvitattå cittassa. yassa kassaci aggivessana

evaµ ubhatopakkhaµ; uppannå pi sukhå vedanå cittaµ pariyådåya ti††hati abhåvitattå

kåyassa, uppannå pi dukkhå vedanå cittaµ pariyådåya ti††hati abhåvitattå cittassa. evaµ

kho aggivessana abhåvitakåyo ca hoti abhåvitacitto ca|| ||kathañ ca aggivessana bhåvita-

kåyo ca hoti bhåvitacitto ca? idha aggivessana sutavato ariyasåvakassa uppajjati sukhå

vedanå. so sukhåya vedanåya phu††ho samåno, no sukhasåråg¥ hoti na sukhasårågitañ ca

åpajjati. tassa så sukhå vedanå nirujjhati. sukhåya vedanåya nirodhå uppajjati dukkhå

vedanå. so dukkhåya vedanåya phu††ho samåno na socati na kilamati na paridevati na

urattå¬iµ kandati na sammohaµ åpajjati. tassa kho eså aggivessana uppannå pi sukhå

vedanå, cittaµ na pariyådåya ti††hati bhåvitattå kåyassa. uppannå pi dukkhå vedanå,

cittaµ na pariyådåya ti††hati bhåvitattå cittassa. yassa kassaci aggivessana evaµ ubhato-

pakkhaµ; uppannå pi sukhå vedanå cittaµ na pariyådåya ti††hati bhåvitattå kåyassa,

uppannå pi dukkhå vedanå cittaµ na pariyådåya ti††hati bhåvitattå cittassa. evaµ kho

aggivessana bhåvitakåyo ca hoti bhåvitacitto cå ti|| ||MN36:8||

| |mahåyamakavagga mahåsaccakasutta| |

|| ||seyyathå pi aggivessana allaµ ka††haµ sasnehaµ årakå udakå thale nikkhittaµ, atha

puriso ågaccheyya uttaråraˆiµ ådåya: aggiµ abhinibbattessåmi tejo påtukarissåm¥ ti. taµ

kiµ maññasi aggivessana? api nu so puriso amuµ allaµ ka††haµ sasnehaµ årakå udakå

thale nikkhittaµ, uttaråraˆaµ ådåya abhimanthento aggiµ abhinibbatteyya tejo

påtukareyyå ti? no h’ idaµ bho gotama. taµ kissa hetu? aduñ hi bho gotama allaµ

ka††haµ sasnehaµ; kiñcåpi årakå udakå thale nikkhittaµ, yåvad eva ca pana so puriso

kilamathassa vighåtassa bhåg¥ asså ti|| ||evam eva kho aggivessana ye hi keci samaˆå vå

85

bråhmaˆå vå kåyena c’ eva kåmehi vËpaka††hå viharanti, yo ca nesaµ kåmesu kåmacch-

ando kåmasneho kåmamucchå kåmapipåså kåmapari¬åho so ca ajjhattaµ na suppah¥no

hoti na suppa†ippassaddho. opakkamikå ce pi te bhonto samaˆabråhmaˆå dukkhå tippå

ka†ukå vedanå vediyanti, abhabbå va te ñåˆåya dassanåya anuttaråya sambodhåya. no ce

pi te bhonto samaˆabråhmaˆå opakkamikå dukkhå tippå ka†ukå vedanå vediyanti,

abhabbå va te ñåˆåya dassanåya anuttaråya sambodhåya|| ||MN36:18||

| |mahåyamakavagga mahåsaccakasutta| |

|| ||yassa kassaci aggivessana ye åsavå sa!kilesikå ponobhavikå sadarå dukkhavipåkå

åyatiµ jåtijaråmaraˆiyå appah¥nå, taµ ahaµ sammˬho ti vadåmi. åsavånañ hi aggives-

sana appahånå sammˬho ti hoti. yassa kassaci aggivessana ye åsavå sa!kilesikå pono-

bhavikå sadarå dukkhavipåkå åyatiµ jåtijaråmaraˆiyå pah¥nå, taµ ahaµ asammˬho ti

vadåmi. åsavånañ hi aggivessana pahånå asammˬho ti hoti|| ||tathågatassa kho aggivessa-

na ye åsavå sa!kilesikå ponobhavikå sadarå dukkhavipåkå åyatiµ jåtijaråmaraˆiyå

pah¥nå, ucchinnamËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatiµ anuppådadhammå. seyyathå pi

aggivessanatålo matthakåcchinno abhabbo puna virˬhiyå, evam eva kho aggivessana

tathågatassa ye åsavå sa!kilesikå ponobhavikå sadarå dukkhavipåkå åyatiµ jåtijarå-

maraˆiyå pah¥nå, ucchinnamËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatiµ anuppådadhammå||

||MN36:47||

| |mahåyamakavagga mahåtaˆhåsankhayasutta| |

|| ||ekamantaµ nisinnaµ kho såti bhikkhuµ keva††aputtaµ bhagavå etad avoca: saccaµ

kira te såti evarËpaµ påpakaµ di††higataµ uppannaµ: tathåhaµ bhagavatå dhammaµ

desitaµ åjånåmi, yathå tad ev’ idaµ viññåˆaµ sandhåvati saµsarati anaññan ti? evaµ

byå kho ahaµ bhante bhagavatå dhammaµ desitaµ åjånåmi, yathå tad ev’ idaµ viñ-

ñåˆaµ sandhåvati saµsarati anaññan ti|| ||kataman taµ såti viññåˆan ti? yvåyaµ bhante

vado vedeyyo tatra tatra kalyåˆapåpakånaµ kammånaµ vipåkaµ pa†isaµvedet¥ ti. kassa

nu kho nåma tvaµ moghapurisa mayå evaµ dhammaµ desitaµ åjånåsi? nanu mayå

moghapurisa anekapariyåyena pa†iccasamuppannaµ viññåˆaµ vuttaµ: aññatra paccayå

n’ atthi viññåˆassa sambhavo ti? atha ca pana tvaµ moghapurisa attanå duggah¥tena

86

amhe c’ eva abbhåcikkhasi attånañ ca khaˆasi bahuñ ca apuññaµ pasavasi. tañ hi te

moghapurisa bhavissati d¥gharattaµ ahitåya dukkhåyå ti|| ||atha kho bhagavå bhikkhË

åmantesi. taµ kiµ maññatha bhikkhave? api nåyaµ såti bhikkhu keva††aputto usm¥kato

pi imasmiµ dhammavinaye ti? kiñ hi siyå bhante no h’ etaµ bhante ti. evaµ vutte såti

bhikkhu keva††aputto tuˆh¥bhËto ma!kubhËto pattakkhandho adhomukho pajjhåyanto

appa†ibhåno nis¥di|| ||MN38:5||

| |mahåyamakavagga mahåtaˆhåsankhayasutta| |

|| ||yañ ñad eva bhikkhave paccayaµ pa†icca uppajjati viññåˆaµ tena ten’ eva sa!khaµ

gacchati: cakkuñ ca pa†icca rËpe ca uppajjati viññåˆaµ cakkhuviññåˆan t’ eva sa!khaµ

gacchati. sotañ ca pa†icca sadde ca uppajjati viññåˆaµ sotaviññåˆaµ t’ eva sa!khaµ gac-

chati. ghånañ ca pa†icca gandhe ca uppajjati viññåˆaµ ghånaviññåˆaµ t’ eva sa!khaµ

gacchati. jivhañ ca pa†icca rase ca uppajjati viññåˆaµ jivhåviññåˆaµ t’ eva sa!khaµ gac-

chati. kåyañ ca pa†icca pho††habbe ca uppajjati viññåˆaµ kåyaviññåˆaµ t’ eva sa!khaµ

gacchati. manañ ca pa†icca dhamme ca uppajjati viññåˆaµ manoviññåˆaµ t’ eva

sa!khaµ gacchati|| ||seyyathå pi bhikkhave yañ ñad eva paccayaµ pa†icca aggi jalati tena

ten’ eva sa!khaµ gacchati: ka††hañ ca pa†icca aggi jalati ka††haggi t’ eva sa!khaµ

gacchati. sakalikañ ca pa†icca aggi jalati sakalikaggi t’ eva sa!khaµ gacchati. tiˆañ ca

pa†icca aggi jalati tiˆaggi t’ eva sa!khaµ gacchati. gomayañ ca pa†icca aggi jalati

gomayaggi t’ eva sa!khaµ gacchati. thusañ ca pa†icca aggi jalati thusaggi t’ eva sa!khaµ

gacchati. sa!kårañ ca pa†icca aggi jalati sa!kåraggi t’ eva sa!khaµ gacchati|| ||MN38:8||

| |mahåyamakavagga mahåtaˆhåsankhayasutta| |

|| ||bhËtaµ idan ti bhikkhave passathå ti? evaµ bhante. tad åhårasambhavan ti bhikkhave

passathå ti? evaµ bhante. tad åhåranirodhå yaµ bhËtaµ, taµ nirodhadhamman ti

bhikkhave passathå ti? evaµ bhante|| ||bhËtaµ idaµ no’ ssË ti bhikkhave ka!khåto

uppajjati vicikicchå ti? evaµ bhante. tad åhårasambhavaµ no’ ssË ti bhikkhave ka!khåto

uppajjati vicikicchå ti? evaµ bhante. tad åhåranirodhå yaµ bhËtaµ, taµ nirodha-

dhammaµ no’ ssË ti ka!khåto uppajjati vicikicchå ti? evaµ bhante|| ||bhËtaµ idan ti

bhikkhave yathåbhËtaµ sammappaññåya passato yå vicikicchå så pah¥yat¥ ti? evaµ

87

bhante. tad åhårasambhavan ti bhikkhave yathåbhËtaµ sammappaññåya passato yå

vicikicchå så pah¥yat¥ ti? evaµ bhante. tad åhåranirodhå yaµ bhËtaµ, taµ nirodha-

dhamman ti bhikkhave yathåbhËtaµ sammappaññåya passato yå vicikicchå så pah¥yat¥

ti? evaµ bhante|| ||bhËtaµ idan ti bhikkhave iti pi vo ettha nivicikicchå ti? evaµ bhante.

tad åhårasambhavan ti bhikkhave iti pi vo ettha nivicikicchå ti? evaµ bhante. tad åhåra-

nirodhå yaµ bhËtaµ, taµ nirodhadhamman ti bhikkhave iti pi vo ettha nivicikicchå ti?

evaµ bhante|| ||bhËtaµ idan ti bhikkhave yathåbhËtaµ sammappaññåya sudi††han ti?

evaµ bhante. tad åhårasambhavan ti bhikkhave yathåbhËtaµ sammappaññåya sudi††han

ti? evaµ bhante. tad åhåra nirodhå yaµ bhËtaµ, taµ nirodhadhamman ti bhikkhave

yathåbhËtaµ sammappaññåya sudi††han ti? evaµ bhante|| ||imañ ce tumhe bhikkhave

di††hiµ evaµ parisuddhaµ evaµ pariyodåtaµ, all¥yetha kelåyetha dhanåyetha mamå-

yetha; api nu tumhe bhikkhave kullËpamaµ dhammaµ desitaµ åjåneyyåtha, nittharaˆa-

tthåya no gahaˆatthåyå ti? no h’ etaµ bhante. imañ ce tumhe bhikkhave di††hiµ evaµ

parisuddhaµ evaµ pariyodåtaµ, na all¥yetha na kelåyetha na dhanåyetha na mamåyetha;

api nu tumhe bhikkhave kullËpamaµ dhammaµ desitaµ åjåneyyåtha, nittharaˆatthåya no

gahaˆatthåyå ti? evaµ bhante|| ||MN38:9||

| |mahåyamakavagga mahåtaˆhåsankhayasutta| |

|| ||cattåro ’ime bhikkhave åhårå bhËtånaµ vå sattånaµ †hitiyå sambhaves¥naµ vå

anuggahåya. katame cattåro? kaba¬i!kåro åhåro o¬åriko vå sukhumo vå, phasso dutiyo,

manosañcetanå tatiyå, viññåˆaµ catutthaµ. ime ca bhikkhave cattåro åhårå kinnidånå

kiµsamudayå kiµjåtikå kimpabhavå? ime cattåro åhårå taˆhånidånå taˆhåsamudayå

taˆhåjåtikå taˆhåpabhavå|| ||taˆhå cåyaµ bhikkhave kinnidånå kiµsamudayå kiµjåtikå

kimpabhavå? taˆhå vedanånidånå vedanåsamudayå vedanåjåtikå vedanåpabhavå. vedanå

cåyaµ bhikkhave kinnidånå kiµsamudayå kiµjåtikå kimpabhavå? vedanå phassanidånå

phassasamudayå phassajåtikå phassapabhavå. phasso cåyaµ bhikkhave kinnidåno kiµ-

samudayo kiµjåtiko kimpabhavo? phasso sa¬åyatananidåno sa¬åyatanasamudayo sa¬åya-

tanajåtiko sa¬åyatanapabhavo. sa¬åyatanañ c’ idaµ bhikkhave kinnidånaµ kiµsamuda-

yaµ kiµjåtikaµ kimpabhavaµ? sa¬åyatanaµ nåmarËpanidånaµ nåmarËpasamudayaµ

nåmarËpajåtikaµ nåmarËpapabhavaµ. nåmarËpañ c’ idaµ bhikkhave kinnidånaµ kiµ-

samudayaµ kiµjåtikaµ kimpabhavaµ? nåmarËpaµ viññåˆanidånaµ viññåˆasamudayaµ

88

viññåˆajåtikaµ viññåˆapabhavaµ. viññåˆañ c’ idaµ bhikkhave kinnidånaµ kiµsamu-

dayaµ kiµjåtikaµ kimpabhavaµ? viññåˆaµ sa!khåranidånaµ sa!khårasamudayaµ

sa!khårajåtikaµ sa!khårapabhavaµ. sa!khårå c’ ime bhikkhave kinnidånå kiµsamudayå

kiµjåtikå kimpabhavå? sa!khårå avijjånidånå avijjåsamudayå avijjåjåtikå avijjåpabhavå||

||MN38:15||

| |mahåyamakavagga mahåtaˆhåsankhayasutta| |

|| ||imasmiµ sati idaµ hoti, imass’ uppådå idaµ uppajjati, yad idaµ avijjåpaccayå

sa!khårå, sa!khårapaccayå viññåˆaµ, viññåˆapaccayå nåmarËpaµ, nåmarËpapaccayå

sa¬åyatanaµ, sa¬åyatanapaccayå phasso, phassapaccayå vedanå, vedanåpaccayå taˆhå,

taˆhåpaccayå upådånaµ, upådånapaccayå bhavo, bhavapaccayå jåti, jåtipaccayå jarå-

maraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså sambhavanti. evam etassa kevalassa

dukkhakkhandhassa samudayo hoti||…||imasmiµ asati idaµ na hoti, imassa nirodhå idaµ

nirujjhati, yad idaµ avijjånirodhå sa!khåranirodho, sa!khåranirodhå viññåˆanirodho,

viññåˆånirodhå nåmarËpanirodho, nåmarËpanirodhå sa¬åyatananirodho, sa¬åyatananiro-

dhå phassanirodho, phassanirodhå vedanånirodho, vedanånirodhå taˆhånirodho, taˆhå-

nirodhå upådånanirodho, upådånanirodhå bhavanirodho, bhavanirodhå jåtinirodho, jåti-

nirodhå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså nirujjhanti. evam etassa

kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti|| ||api nu tumhe bhikkhave evaµ jånantå evaµ

passantå pubbantaµ vå pa†idhåveyyåtha: ahesumha nu kho mayaµ at¥tam addhånaµ?

nanu kho ahesumha at¥tam addhånaµ? kin nu kho ahesumha at¥tam addhånaµ? kathan nu

kho ahesumha at¥tam addhånaµ? kiñ hutvå, kiµ ahesumha nu kho mayaµ at¥tam

addhånan ti? no h’ etaµ bhante. api nu tumhe bhikkhave evaµ jånantå evaµ passantå

aparantaµ vå ådhåveyyåtha: bhavissåma nu kho mayaµ anågatam addhånaµ? nanu kho

bhavissåma anågatam addhånaµ? kin nu kho bhavissåma anågatam addhånaµ? kathan

nu kho bhavissåma anågatam addhånaµ? kiñ hutvå, kiµ bhavissåma nu kho mayaµ

anågatam addhånan ti? no h’ etaµ bhante. api nu tumhe bhikkhave evaµ jånantå evaµ

passantå etarahi vå paccuppannam addhånaµ ajjhattaµ kathaµkath¥ assatha: ahan nu kho

’smi? no nu kho ’smi? kin nu kho ’smi? kathan nu kho ’smi? ayan nu kho satto kuto

ågato, so kuhiµgåm¥ bhavissat¥ ti? no h’ etaµ bhante|| ||MN38:22||

89

| |mahåyamakavagga mahåtaˆhåsankhayasutta| |

|| ||so cakkhunå rËpaµ disvå, piyarËpe rËpe sårajjati appiyarËpe rËpe byåpajjati. anupa-

††hitakåyasati ca viharati parittacetaso, tañ ca cetovimuttiµ paññåvimuttiµ yathåbhËtaµ

nappajånåti yatth’ assa te påpakå akusalå dhammå apariseså nirujjhanti||…||so sotena

saddaµ sutvå, piyarËpe sadde sårajjati appiyarËpe sadde byåpajjati. anupa††hitakåyasati

ca viharati parittacetaso, tañ ca cetovimuttiµ paññåvimuttiµ yathåbhËtaµ nappajånåti

yatth’ assa te påpakå akusalå dhammå apariseså nirujjhanti||…||so ghånena gandhaµ

ghåyitvå, piyarËpe gandhe sårajjati appiyarËpe gandhe byåpajjati. anupa††hitakåyasati ca

viharati parittacetaso, tañ ca cetovimuttiµ paññåvimuttiµ yathåbhËtaµ nappajånåti yatth’

assa te påpakå akusalå dhammå apariseså nirujjhanti||…||so jivhåya rasaµ såyitvå,

piyarËpe rase sårajjati appiyarËpe rase byåpajjati. anupa††hitakåyasati ca viharati paritta-

cetaso, tañ ca cetovimuttiµ paññåvimuttiµ yathåbhËtaµ nappajånåti yatth’ assa te

påpakå akusalå dhammå apariseså nirujjhanti||…||so kåyena pho††habbaµ phusitvå,

piyarËpe pho††habbe sårajjati appiyarËpe pho††habbe byåpajjati. anupa††hitakåyasati ca

viharati parittacetaso, tañ ca cetovimuttiµ paññåvimuttiµ yathåbhËtaµ nappajånåti yatth’

assa te påpakå akusalå dhammå apariseså nirujjhanti||…||so manaså dhammaµ viññåya,

piyarËpe dhamme sårajjati appiyarËpe dhamme byåpajjati. anupa††hitakåyasati ca viharati

parittacetaso, tañ ca cetovimuttiµ paññåvimuttiµ yathåbhËtaµ nappajånåti yatth’ assa te

påpakå akusalå dhammå apariseså nirujjhanti|| ||so evaµ anurodhavirodhaµ samåpanno;

yaµ kañci vedanaµ vedeti, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, so taµ

vedanaµ abhinandati abhivadati ajjhosåya ti††hati. tassa taµ vedanaµ abhinandato

abhivadato ajjhosåya ti††hato uppajjati nand¥. yå vedanåsu nand¥ tad upådånaµ. tass’

upådånapaccayå bhavo, bhavapaccayå jåti, jåtipaccayå jaråmaraˆaµ sokaparideva-

dukkhadomanass’ upåyåså sambhavanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa

samudayo hoti|| ||MN38:30||

| |mahåyamakavagga mahåtaˆhåsa!khayasutta| |

|| ||so cakkhunå rËpaµ disvå, piyarËpe rËpe na sårajjati appiyarËpe rËpe na byåpajjati.

upa††hitakåyasati ca viharati appamåˆacetaso, tañ ca cetovimuttiµ paññåvimuttiµ yathå-

bhËtaµ pajånåti yatth’ assa te påpakå akusalå dhammå apariseså nirujjhanti||…||so sotena

90

saddaµ sutvå, piyarËpe sadde na sårajjati appiyarËpe sadde na byåpajjati. upa††hita-

kåyasati ca viharati appamåˆacetaso, tañ ca cetovimuttiµ paññåvimuttiµ yathåbhËtaµ

pajånåti yatth’ assa te påpakå akusalå dhammå apariseså nirujjhanti||…||so ghånena

gandhaµ ghåyitvå, piyarËpe gandhe na sårajjati appiyarËpe gandhe na byåpajjati. upa-

††hitakåyasati ca viharati appamåˆacetaso, tañ ca cetovimuttiµ paññåvimuttiµ yathå-

bhËtaµ pajånåti yatth’ assa te påpakå akusalå dhammå apariseså nirujjhanti||…||so

jivhåya rasaµ såyitvå, piyarËpe rase na sårajjati appiyarËpe rase na byåpajjati. upa††hita-

kåyasati ca viharati appamåˆacetaso, tañ ca cetovimuttiµ paññåvimuttiµ yathåbhËtaµ

pajånåti yatth’ assa te påpakå akusalå dhammå apariseså nirujjhanti||…||so kåyena pho†-

†habbaµ phusitvå, piyarËpe pho††habbe na sårajjati appiyarËpe pho††habbe na byåpajjati.

upa††hitakåyasati ca viharati appamåˆacetaso, tañ ca cetovimuttiµ paññåvimuttiµ yathå-

bhËtaµ pajånåti yatth’ assa te påpakå akusalå dhammå apariseså nirujjhanti||…||so

manaså dhammaµ viññåya, piyarËpe dhamme na sårajjati appiyarËpe dhamme na byåpa-

jjati. upa††hitakåyasati ca viharati appamåˆacetaso, tañ ca cetovimuttiµ paññåvimuttiµ

yathåbhËtaµ pajånåti yatth’ assa te påpakå akusalå dhammå apariseså nirujjhanti|| ||so

evaµ anurodhavirodhavippah¥no; yaµ kañci vedanaµ vedeti, sukhaµ vå dukkhaµ vå

adukkhamasukhaµ vå, so taµ vedanaµ nåbhinandati nåbhivadati nåjjhosåya ti††hati.

tassa taµ vedanaµ anabhinandato anabhivadato anajjhosåya ti††hato. yå vedanåsu nand¥

så nirujjhati. tassa nand¥nirodhå upådånanirodho, upådånanirodhå bhavanirodho, bhava-

nirodhå jåtinirodho, jåtinirodhå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså

nirujjhanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti|| ||MN38:40||

| |cu¬ayamakavagga mahåvedallasutta| |

|| ||viññåˆaµ viññåˆan ti åvuso vuccati. kittåvatå nu kho åvuso viññåˆan ti vuccat¥ ti?

vijånåti vijånåt¥ ti kho åvuso tasmå viññåˆan ti vuccati. kiñ ca vijånåti? sukhan ti pi

vijånåti, dukkhan ti pi vijånåti, adukkhamasukhan ti pi vijånåti. vijånåti vijånåt¥ ti kho

åvuso tasmå viññåˆan ti vuccat¥ ti||…||vedanå vedanå ti åvuso vuccati. kittåvatå nu kho

åvuso vedanå ti vuccat¥ ti? vedeti vedet¥ ti kho åvuso tasmå vedanå ti vuccati. kiñ ca

vedeti? sukham pi vedeti, dukkham pi vedeti, adukkhamasukham pi vedeti. vedeti vedet¥

ti kho åvuso tasmå vedanå ti vuccat¥ ti|| ||saññå saññå ti åvuso vuccati. kittåvatå nu kho

åvuso saññå ti vuccat¥ ti? sañjånåti sañjånåt¥ ti kho åvuso tasmå saññå ti vuccati. kiñ ca

91

sañjånåti? n¥lakam pi sañjånåti, p¥takam pi sañjånåti, lohitakam pi sañjånåti, odåtam pi

sañjånåti. sañjånåti sañjånåt¥ ti kho åvuso tasmå saññå ti vuccat¥ ti|| ||yå c’ åvuso vedanå

yå ca saññå yañ ca viññåˆaµ, ime dhammå saµsa††hå udåhu visaµsa††hå? labbhå ca pan’

imesaµ dhammånaµ vinibbhujitvå vinibbhujitvå nånåkaraˆaµ paññåpetun ti? yå c’

åvuso vedanå yå ca saññå yañ ca viññåˆaµ, ime dhammå saµsa††hå no visaµsa††hå, na ca

labbhå imesaµ dhammånaµ vinibbhujitvå vinibbhujitvå nånåkaraˆaµ paññåpetuµ. yañ

h’ åvuso vedeti taµ sañjånåti, yaµ sañjånåti taµ vijånåti. tasmå ime dhammå saµsa††hå

no visaµsa††hå, na ca labbhå imesaµ dhammånaµ vinibbhujitvå vinibbhujitvå nånåkara-

ˆaµ paññåpetun ti|| ||MN43:4||

| |cˬayamakavagga mahåvedallasutta| |

|| ||kati pan’ åvuso paccayå sammådi††iyå uppådåyåti? dve kho åvuso paccayå sammå-

di††hiyå uppådåya: parato ca ghoso, yoniso ca manasikåro. ime kho åvuso dve paccayå

sammådi††hiyå uppådåyåti. kati hi pan’ åvuso a!gehi anuggah¥tå sammådi††hi; cetovimu-

ttiphalå ca hoti cetovimuttiphalånisaµså ca, paññåvimuttiphalå ca hoti paññåvimutti-

phalånisaµså cå ti? pañcahi kho åvuso a!gehi anuggah¥tå sammådi††hi; cetovimuttiphalå

ca hoti cetovimuttiphalånisaµså ca paññåvimuttiphalå ca hoti paññåvimuttiphalånisaµså

ca. idh’ åvuso sammådi††hi s¥lånuggah¥tå ca hoti, sutånuggah¥tå ca hoti, såkacchånu-

ggah¥tå ca hoti, samathånuggah¥tå ca hoti, vipassanånuggah¥tå ca hoti|| ||MN43:13||

| |cˬayamakavagga mahåvedallasutta| |

|| ||kati pan’ åvuso bhavå ti? tayo ’me åvuso bhavå: kåmabhavo rËpabhavo arËpabhavo

ti. kathaµ pan’ åvuso åyatiµ punabbhavåbhinibbatti hot¥ ti? avijjån¥varaˆånaµ kho

åvuso sattånaµ taˆhåsaµyojanånaµ tatra tatråbhinandanå, evaµ åyatiµ punabbhavåbhi-

nibbatti hot¥ ti. kathaµ pan’ åvuso åyatiµ punabbhavåbhinibbatti na hot¥ ti? avijjåvirågå

kho åvuso vijj’ uppådå taˆhånirodhå, evaµ åyatiµ punabbhavåbhinibbatti na hot¥ ti||

||MN43:15||

92

| |cˬayamakavagga mahåvedallasutta| |

|| ||imesaµ kho åvuso pañcannaµ indriyånaµ nånåvisayånaµ nånågocarånaµ, na

aññamaññassa gocaravisayaµ paccanubhontånaµ, kiµ pa†isaraˆaµ? ko ca nesaµ goca-

ravisayaµ paccanubhot¥ ti? pañc’ imåmi åvuso indriyåni nånåvisayåni nånågocaråni, na

aññamaññassa gocaravisayaµ paccanubhonti, seyyath¥daµ cakkhundriyaµ sotindriyaµ

ghånindriyaµ jivhindriyaµ kåyindriyaµ. imesaµ kho åvuso pañcannaµ indriyånaµ

nånåvisayånaµ nånågocarånaµ, na aññamaññassa gocaravisayaµ paccanubhontånaµ,

mano pa†isaraˆaµ mano ca nesaµ gocaravisayaµ paccanubhot¥ ti|| ||MN43:21||

| |cˬayamakavagga mahåvedallasutta| |

|| ||pañc’ imåmi åvuso indriyåni, seyyath¥daµ cakkhundriyaµ sotindriyaµ ghånindriyaµ

jivhindriyaµ kåyindriyaµ. imåni kho åvuso pañc’ indriyåni kiµ pa†icca ti††hant¥ ti? pañc’

imåmi åvuso indriyåni, seyyath¥daµ cakkhundriyaµ sotindriyaµ ghånindriyaµ jivh-

indriyaµ kåyindriyaµ. imåni kho åvuso pañc’ indriyåni åyuµ pa†icca ti††hant¥ ti|| ||åyu

pan’ åvuso kiµ pa†icca ti††hat¥ ti? åyu usmaµ pa†icca ti††hat¥ ti. usmå pan’ åvuso kiµ

pa†icca ti††hat¥ ti? usmå åyuµ pa†icca ti††hat¥ ti. idån’ eva kho mayaµ åvuso åyasmato

såriputtassa bhåsitaµ evaµ åjånåma: åyu usmaµ pa†icca ti††hat¥ ti. idån’ eva kho mayaµ

åyasmato såriputtassa bhåsitaµ evaµ åjånåma: usmå åyuµ pa†icca ti††hat¥ ti. yathåkath-

aµ pan’ åvuso imassa bhåsitassa attho da††habbo ti?|| ||tena h’ åvuso upaman te karissåmi,

upamåya p’ idh’ ekacce viññË puriså bhåsitassa atthaµ åjånanti. seyyathå pi åvuso tela-

ppad¥passa jhåyato; acciµ pa†icca åbhå paññåyati, åbhaµ pa†icca acci paññåyati – evam

eva kho åvuso åyu usmaµ pa†icca ti††hati, usmå ca åyuµ pa†icca ti††hat¥ ti|| ||MN43:22||

| |cˬayamakavagga mahåvedallasutta| |

|| ||yadå nu kho åvuso imaµ kåyaµ kati dhammå jahanti, athåyaµ kåyo ujjhito avak-

khitto seti yathå ka††haµ acetanan ti? yadå kho åvuso imaµ kåyaµ tayo dhammå jahanti:

åyu usmå ca viññåˆaµ, athåyaµ kåyo ujjhito avakkhitto seti yathå ka††haµ acetanan ti.

yvåyaµ åvuso mato kålakato, yo c’ åyaµ bhikkhu saññåvedayitanirodhaµ samåpanno –

imesaµ kiµ nånåkaraˆan ti?|| ||yvåyaµ åvuso mato kålakato: tassa kåyasa!khårå

93

niruddhå pa†ippassaddhå, vac¥sa!khårå niruddhå pa†ippassaddhå, cittasa!khårå niruddhå

pa†ippassaddhå, åyu parikkh¥ˆo usmå vËpasantå indriyåni viparibhinnåni. yo c’ åyaµ

bhikkhu saññåvedayitanirodhaµ samåpanno: tassa pi kåyasa!khårå niruddhå pa†ippas-

saddhå, vac¥sa!khårå niruddhå pa†ippassaddhå, cittasa!khårå niruddhå pa†ippassaddhå,

åyu aparikkh¥ˆo usmå avËpasantå indriyåni vippasannåni|| ||MN43:25||

| |cˬayamakavagga mahåvedallasutta| |

|| ||katamå c’ åvuso suññåtå cetovimutti? idh’ åvuso bhikkhu araññagato vå rukkhamËla-

gato vå suññågårogato vå, iti pa†isañcikkhati suññam idaµ attena vå attaniyena vå ti.

ayaµ vuccat’ åvuso suññatå cetovimutti|| ||MN43:33||

| |cˬayamakavagga mahåvedallasutta| |

|| ||rågo kho åvuso pamåˆakaraˆo doso pamåˆakaraˆo moho panåˆakaraˆo, te kh¥ˆåsa-

vassa bhikkhuno pah¥nå ucchinnamËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatiµ anuppåda-

dhammå. yåvatå kho åvuso appamåˆå cetovimuttiyo akuppå tåsaµ cetovimutti aggam

akkhåyati. så kho pan’ åkuppå cetovimutti suññå rågena suññå dosena suññå mohena||

||rågo kho åvuso kiñcano doso kiñcano moho kiñcano, te kh¥ˆåsavassa bhikkhuno pah¥nå

ucchinnamËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatiµ anuppådadhammå. yåvatå kho åvuso

åkiñcaññå cetovimuttiyo akuppå tåsaµ cetovimutti aggam akkhåyati. så kho pan’ åkuppå

cetovimutti suññå rågena suññå dosena suññå mohena|| ||rågo kho åvuso nimittakaraˆo

doso nimittakaraˆo moho nimittakaraˆo, te kh¥ˆåsavassa bhikkhuno pah¥nå ucchinna-

mËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatiµ anuppådadhammå. yåvatå kho åvuso animittå

cetovimuttiyo akuppå tåsaµ cetovimutti aggam akkhåyati. så kho pan’ åkuppå ceto-

vimutti suññå rågena suññå dosena suññå mohena|| ||MN43:35||

| |cˬayamakavagga cˬavedallasutta| |

|| ||sakkåyo sakkåyo ti ayye vuccati. katamo nu kho ayye sakkåyo vutto bhagavatå ti?

pañca kho ime åvuso visåkha upådånakkhandhå sakkåyo vutto bhagavatå, seyyath¥daµ

rËpupådånakkhandho vedanupådånakkhandho saññupådånakkhandho sa!khårupådåna-

94

kkhandho viññåˆupådånakkhandho. ime kho åvuso visåkha pañc’ upådånakkhandhå sak-

kåyo vutto bhagavatå ti|| ||sådh’ ayye ti kho visåkho upåsako dhammadinnåya bhikkhu-

niyå bhåsitaµ abhinanditvå anumoditvå dhammadinnaµ bhikkhuniµ uttariµ pañhaµ

apucchi: sakkåyasamudayo sakkåyasamudayo ti ayye vuccati. katamo nu kho ayye

sakkåyasamudayo vutto bhagavatå ti? yå ’yaµ åvuso visåkha taˆhå ponobhavikå nandi-

rågasahagatå tatra tatråbhinandin¥, seyyath¥daµ kåmataˆhå bhavataˆhå vibhavataˆhå.

ayaµ kho åvuso visåkha sakkåyasamudayo vutto bhagavatå ti|| ||sakkåyanirodho sakkåya-

nirodho ti ayye vuccati. katamo nu kho ayye sakkåyanirodho vutto bhagavatå ti? yo kho

åvuso visåkha tasså yeva taˆhåya asesaviråganirodho cågo pa†inissaggo mutti anålayo.

ayaµ kho åvuso visåkha sakkåyanirodho vutto bhagavatå ti|| ||sakkåyanirodhagåmin¥

pa†ipadå sakkåyanirodhagåmin¥ pa†ipadå ti ayye vuccati. katamå nu kho ayye sakkåya-

nirodhagåmin¥ pa†ipadå vuttå bhagavatå ti? ayam eva kho åvuso visåkha ariyo a††ha!giko

maggo sakkåyanirodhagåmin¥ pa†ipadå vuttå bhagavatå, seyyath¥daµ sammådi††hi samm-

åsa!kappo sammåvåcå sammåkammanto sammååj¥vo sammåvåyåmo sammåsati sammå-

samådh¥ ti|| ||MN44:2||

| |cˬayamakavagga cˬavedallasutta| |

|| ||kathaµ pan’ ayye sakkåyadi††hi hot¥ ti? idh’ åvuso visåkha assutavå puthujjano

ariyånaµ adassåv¥ ariyadhammassa akovido ariyadhamme avin¥to, sappurisånaµ adasså-

v¥ sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avin¥to: rËpaµ attato samanupassati,

rËpavantaµ vå attånaµ, attani vå rËpaµ, rËpasmiµ vå attånaµ; vedanaµ attato

samanupassati, vedanåvantaµ vå attånaµ, attani vå vedanaµ, vedanåya vå attånaµ;

saññaµ attato samanupassati, saññåvantaµ vå attånaµ, attani vå saññaµ, saññåya vå

attånaµ; sa!khåre attato samanupassati, sa!khåravantaµ vå attånaµ, attani vå sa!khåre,

sa!khåresu vå attånaµ; viññåˆaµ attato samanupassati, viññåˆavantaµ vå attånaµ, attani

vå viññåˆaµ, viññåˆasmiµ vå attånaµ. evaµ kho åvuso visåkha sakkåyadi††hi hot¥ ti||

||kathaµ pan’ ayye sakkåyadi††hi na hot¥ ti? idh’ åvuso visåkha sutavå ariyasåvako

ariyånaµ dassåv¥ ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvin¥to, sappurisånaµ dassåv¥

sappurisadhammassa kovido sapurisadhamme suvin¥to: na rËpaµ attato samanupassati,

na rËpavantaµ attånaµ, na attani rËpaµ, na rËpasmiµ attånaµ; na vedanaµ attato

samanupassati, na vedanåvantaµ attånaµ, na attani vedanaµ, na vedanåya attånaµ; na

95

saññaµ attato samanupassati, na saññåvantaµ attånaµ, na attani saññaµ, na saññåya

attånaµ; na sa!khåre attato samanupassati, na sa!khåravantaµ attånaµ, na attani

sa!khåre, na sa!khåresu attånaµ; na viññåˆaµ attato samanupassati, na viññåˆavantaµ

attånaµ, na attani viññåˆaµ, na viññåˆasmiµ attånaµ. evaµ kho åvuso visåkha sakkåya-

di††hi na hot¥ ti|| ||MN44:7||

| |cˬayamakavagga cˬavedallasutta| |

|| ||katamo pan’ ayye samådhi? katame samådhinimittå? katame samådhiparikkhårå?

katamå samådhibhåvanå ti? yå kho åvuso visåkha cittassa ekaggatå ayaµ samådhi,

cattåro satipa††hånå samådhinimittå, cattåro sammappadhånå samådhiparikkhårå, yå tesañ

ñeva dhammånaµ åsevanå bhåvanå bahul¥kammaµ ayaµ tattha samådhibhåvanå ti||

||MN44:12||

| |cˬayamakavagga cˬavedallasutta| |

|| ||kati pan’ ayye sa!khårå ti? tayo ’me åvuso visåkha sa!khårå: kåyasa!khåro vac¥-

sa!khåro cittasa!khåro ti. katamo pan’ ayye kåyasa!khåro? katamo vac¥sa!khåro?

katamo cittasa!khåro ti? assåsapassåså kho åvuso visåkha kåyasa!khåro, vitakkavicårå

vac¥sa!khåro, saññå ca vedanå ca cittasa!khåro ti|| ||kasmå pan’ ayye assåsapassåså

kåyasa!khåro? kasmå vitakkavicårå vac¥sa!khåro? kasmå saññå ca vedanå ca

cittasa!khåro ti? assåsapassåså kho åvuso visåkha kåyikå ete dhammå kåyapa†ibaddhå,

tasmå assåsapassåså kåyasa!khåro. pubbe kho åvuso visåkha vitakketvå vicåretvå pacchå

våcaµ bhindati, tasmå vitakkavicårå vac¥sa!khåro. saññå ca vedanå ca cetasikå ete

dhammå cittapa†ibaddhå, tasmå saññå ca vedanå ca cittasa!khåro ti|| ||MN44:13||

| |cˬayamakavagga cˬavedallasutta| |

|| ||katamå pan’ ayye sukhå vedanå? katamå dukkhå vedanå? katamå adukkhamasukhå

vedanå ti? yaµ kho åvuso visåkha kåyikaµ vå cetasikaµ vå sukhaµ såtaµ vedayitaµ,

ayaµ sukhå vedanå. yaµ kho åvuso visåkha kåyikaµ vå cetasikaµ vå dukkhaµ asåtaµ

vedayitaµ, ayaµ dukkhå vedanå. yaµ kho åvuso visåkha kåyikaµ vå cetasikaµ vå n’

96

eva såtaµ nåsåtaµ vedayitaµ, ayaµ adukkhamsukhå vedanå ti|| ||sukhå pan’ ayye vedanå

kiµsukhå kiµdukkhå? dukkhå vedanå kiµdukkhå kiµsukhå? adukkhamasukhå vedanå

kiµsukhå kiµdukkhå? sukhå kho åvuso visåkha vedanå †hitisukhå vipariˆåmadukkhå.

dukkhå vedanå †hitidukkhå vipariˆåmasukhå. adukkhamasukhå vedanå ñåˆasukhå

aññåˆadukkhå ti|| ||MN44:22||

| |cˬayamakavagga cˬavedallasutta| |

|| ||sukhåya pan’ ayye vedanåya kiµanusayo anuseti? dukkhåya vedanåya kiµanusayo

anuseti? adukkhamasukhåya vedanåya kiµanusayo anuset¥ ti? sukhåya kho åvuso

visåkha vedanåya rågånusayo anuseti. dukkhåya vedanåya pa†ighånusayo anuseti. aduk-

khamasukhåya vedanåya avijjånusayo anuset¥ ti. sabbåya nu kho ayye sukhåya vedanåya

rågånusayo anuseti? sabbåya dukkhåya vedanåya pa†ighånusayo anuseti? sabbåya aduk-

khamasukhåya vedanåya avijjånusayo anuset¥ ti? na kho åvuso visåkha sabbåya sukhåya

vedanåya rågånusayo anuseti. na sabbåya dukkhåya vedanåya pa†ighånusayo anuseti. na

sabbåya adukkhamasukhåya vedanåya avijjånusayo anuset¥ ti||…||sukhåya pan’ ayye

vedanåya kiµ pahåtabbaµ? dukkhåya vedanåya kiµ pahåtabbaµ? adukkhamasukhåya

vedanåya kiµ pahåtabban ti? sukhåya kho åvuso visåkha vedanåya rågånusayo

pahåtabbo. dukkhåya vedanåya pa†ighånusayo pahåtabbo. adukkhamasukhåya vedanåya

avijjånusayo pahåtabbo ti. sabbåya nu kho ayye sukhåya vedanåya rågånusayo pahå-

tabbo? sabbåya dukkhåya vedanåya pa†ighånusayo pahåtabbo? sabbåya adukkham-

asukhåya vedanåya avijjånusayo pahåtabbo ti? na kho åvuso visåkha sabbåya sukhåya

vedanåya rågånusayo pahåtabbo. na sabbåya dukkhåya vedanåya pa†ighånusayo pahå-

tabbo. na sabbåya adukkhamasukhåya vedanåya avijjånusayo pahåtabbo ti|| ||MN44:25||

| |cˬayamakavagga mahådhammasamådånasutta| |

|| ||idha bhikkhave assutavå puthujjano ariyånaµ adassåvi ariyadhammassa akovido

ariyadhamme avin¥to, sappurisånaµ adassåv¥ sappurisadhammassa akovido sappurisa-

dhamme avin¥to: sevitabbe dhamme na jånåti asevitabbe dhamme na jånåti, bhajitabbe

dhamme na jånåti abhajitabbe dhamme na jånåti. so sevitabbe dhamme ajånanto asevi-

tabbe dhamme ajånanto, bhajitabbe dhamme ajånanto abhajitabbe dhamme ajånanto.

97

asevitabbe dhamme sevati sevitabbe dhamme na sevati, abhajitabbe dhamme bhajati bha-

jitabbe dhamme na bhajati. tassa asevitabbe dhamme sevato sevitabbe dhamme asevato,

abhajitabbe dhamme bhajato bhajitabbe dhamme abhajato; ani††hå akantå amanåpå dham-

må abhiva""hanti, i††hå kantå manåpå dhammå parihåyanti. taµ kissa hetu? evañ h’ etaµ

bhikkhave hoti yathå taµ aviddasuno|| ||sutavå ca kho bhikkhave ariyasåvako ariyånaµ

dassåvi ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvin¥to, sappurisånaµ dassåv¥ sappurisa-

dhammassa kovido sapurisadhamme suvin¥to: sevitabbe dhamme pajånåti asevitabbe

dhamme pajånåti, bhajitabbe dhamme pajånåti abhajitabbe dhamme pajånåti. so sevita-

bbe dhamme pajånanto asevitabbe dhamme pajånanto, bhajitabbe dhamme pajånanto

abhajitabbe dhamme pajånanto. asevitabbe dhamme na sevati sevitabbe dhamme sevati,

abhajitabbe dhamme na bhajati bhajitabbe dhamme bhajati. tassa asevitabbe dhamme

asevato sevitabbe dhamme sevato, abhajitabbe dhamme abhajato bhajitabbe dhamme

bhajato; ani††hå akantå amanåpå dhammå parihåyanti, i††hå kantå manåpå dhammå abhi-

va""hanti. taµ kissa hetu? evañ h’ etaµ bhikkhave hoti yathå taµ viddasuno|| ||MN46:3||

| |cˬayamakavagga v¥maµsakasutta| |

|| ||yathå yathå kho bhikkhave bhikkhuno satthå dhammaµ deseti uttaruttariµ paˆ¥ta-

paˆ¥taµ kaˆhasukkasappa†ibhågaµ, tathå tathå so tasmiµ dhamme abhiññåya idh’

ekaccaµ dhammaµ, dhammesu ni††haµ gacchati. satthari pas¥dati: sammåsambuddho

bhagavå svåkkhato bhagavå dhammo supa†ipanno sa!gho ti|| ||MN47:14||

| |cˬayamakavagga brahmanimantaˆikasutta| |

|| ||sabbaµ kho ahaµ brahme sabbato abhiññåya yåvatå sabbassa sabbattena ananu-

bhËtaµ tad abhiññåya; sabbaµ nåhosi, sabbasmiµ nåhosi, sabbato nåhosi, sabbaµ me ti

nåhosi, sabbaµ nåbhivadiµ|| ||evam pi kho ahaµ brahme n’ eva te samasamo abhiññåya,

kuto n¥ceyyaµ? atha kho aham eva tayå bhiyyo ti. sace kho te mårisa sabbassa sabbattena

ananubhËtaµ, må h’ eva te rittakam eva ahosi tucchakam eva ahosi|| ||viññåˆaµ ani-

dassanaµ anantaµ sabbatopabhaµ – taµ pa†haviyå pa†havattena ananubhËtaµ, åpassa

åpattena ananubhËtaµ, tejassa tejattena ananubhËtaµ, våyassa våyattena ananubhËtaµ,

bhËtånaµ bhËtattena ananubhËtaµ, devånaµ devattena ananubhËtaµ, pajåpatissa pajå-

98

patattena ananubhËtaµ, brahmånaµ brahmattena ananubhËtaµ, åbhassarånaµ åbhassa-

rattena ananubhËtaµ, subhakiˆˆånaµ subhakiˆˆattena ananubhËtaµ, vehapphalånaµ

vehapphalattena ananubhËtaµ, abhibhussa abhibhattena ananubhËtaµ, sabbassa sabba-

ttena ananubhËtaµ|| ||MN49:23||

| |cˬayamakavagga brahmanimantaˆikasutta| |

|| ||atha khvåhaµ bhikkhave tathårËpaµ iddhåbhisa!khåraµ abhisa!khåsiµ: ettåvatå

brahmå ca brahmapariså ca brahmapårisajjå ca saddañ ca me sossanti na ca maµ dakkh-

int¥ ti antarahito imaµ gåthaµ abhåsiµ||

||bhave våhaµ bhayaµ disvå, bhavañ ca vibhavesinaµ

bhavaµ nåbhivadiµ kañci, nandiñ ca na upådiyin ti||

||atha kho bhikkhave brahmå ca brahmapariså ca brahmapårisajjå ca acchariyabbhuta-

cittajåtå ahesuµ: acchariyaµ vata bho abbhutaµ vata bho samaˆassa gotamassa mahid-

dhikatå mahånubhåvatå. na vata no ito pubbe di††ho vå suto vå añño samaˆo vå bråhmaˆo

vå evaµ mahiddhiko evaµ mahånubhåvo yathå ’yaµ samaˆo gotamo sakyaputto

sakyakulå pabbajito. bhavaråmåya vata bho pajåya bhavaratåya bhavasammuditåya –

samËlaµ bhavaµ udabbah¥ ti|| ||MN49:27||

99

Majjhimanikåya Majjhimapaˆˆåsapå¬i

| |gahapativagga a††hakanågarasutta| |

|| ||katamo pana bhante ånanda tena bhagavatå jånatå passatå arahatå sammåsambuddhe-

na ekadhammo akkhåto, yattha bhikkhuno appamattassa åtåpino pahitattassa viharato,

avimuttañ c’ eva cittaµ vimuccati, aparikkh¥ˆå ca åsavå parikkhayaµ gacchanti, ananu-

ppattañ ca anuttaraµ yogakkhemaµ anupåpuˆåt¥ ti?|| ||idha gahapati bhikkhu vivicc’ eva

kåmehi vivicca akusalehi dhammehi, savitakkaµ savicåraµ, vivekajaµ p¥tisukhaµ, pa†h-

amaµ jhånaµ upasampajja viharati. so iti pa†isañcikkhati: idam pi kho pa†hamaµ jhånaµ

abhisa!khataµ abhisañcetayitaµ||…||vitakkavicårånaµ vËpasamå ajjhattaµ sampasåda-

naµ cetaso ekodibhåvaµ avitakkaµ avicåraµ samådhijaµ p¥tisukhaµ dutiyaµ jhånaµ

upasampajja viharati. so iti pa†isañcikkhati: idam pi kho dutiyaµ jhånaµ abhisa!khataµ

abhisañcetayitaµ||…||p¥tiyå ca virågå upekhako ca viharati sato ca sampajåno sukhañ ca

kåyena pa†isaµvedeti yan taµ ariyå åcikkhanti: upekhako satimå sukhavihår¥ ti tatiyaµ

jhånaµ upasampajja viharati. so iti pa†isañcikkhati: idam pi kho tatiyaµ jhånaµ

abhisa!khataµ abhisañcetayitaµ||…||sukhassa ca pahånå dukkhassa ca pahånå pubbe va

somanassadomanassånaµ atthagamå adukkhaµ asukhaµ upekhåsatipårisuddhiµ catu-

tthaµ jhånaµ upasampajja viharati. so iti pa†isañcikkhati: idam pi kho catutthaµ jhånaµ

abhisa!khataµ abhisañcetayitaµ|| ||yaµ kho pana kiñci abhisa!khataµ abhisañcetayitaµ,

tad aniccaµ nirodhadhamman ti pajånåti. so tattha †hito åsavånaµ khayaµ påpuˆåti. no

ce åsavånaµ khayaµ påpuˆåti ten’ eva dhammarågena tåya dhammanandiyå, pañcannaµ

orambhågiyånaµ saµyojanånaµ parikkhayå opapåtiko hoti, tatthaparinibbåy¥ anåvatti-

dhammo tasmå lokå|| ||MN52:3||

| |gahapativagga a††hakanågarasutta| |

|| ||katamo pana bhante ånanda tena bhagavatå jånatå passatå arahatå sammåsambuddhe-

na ekadhammo akkhåto, yattha bhikkhuno appamattassa åtåpino pahitattassa viharato,

avimuttañ c’ eva cittaµ vimuccati, aparikkh¥ˆå ca åsavå parikkhayaµ gacchanti, ananu-

ppattañ ca anuttaraµ yogakkhemaµ anupåpuˆåt¥ ti? idha gahapati bhikkhu||…||sabbaso

rËpasaññånaµ samatikkamå pa†ighasaññånaµ attha!gamå nånattasaññånaµ amanasikårå

100

ananto åkåso ti åkåsånañcåyatanaµ upasampajja viharati. so iti pa†isañcikkhati: ayam pi

kho åkåsånañcåyatanasamåpatti abhisa!khatå abhisañcetayitå||…||sabbaso åkåsånañcå-

yatanaµ samatikkamå anantaµ viññåˆan ti viññåˆañcåyatanaµ upasampajja viharati. so

iti pa†isañcikkhati: ayam pi kho viññåˆañcåyatanasamåpatti abhisa!khatå abhisañcetayitå

||…||sabbaso viññåˆañcåyatanaµ samatikkamå n’ atthi kiñc¥ ti åkiñcaññåyatanaµ upa-

sampajja viharati. so iti pa†isañcikkhati: ayam pi kho åkiñcaññåyatanasamåpatti abhisa!-

khatå abhisañcetayitå|| ||yaµ kho pana kiñci abhisa!khataµ abhisañcetayitaµ, tad

aniccaµ nirodhadhamman ti pajånåti. so tattha †hito åsavånaµ khayaµ påpuˆåti. no ce

åsavånaµ khayaµ påpuˆåti ten’ eva dhammarågena tåya dhammanandiyå, pañcannaµ

orambhågiyånaµ saµyojanånaµ parikkhayå opapåtiko hoti, tatthaparinibbåy¥ anåvatti-

dhammo tasmå lokå|| ||MN52:12||

| |gahapativagga upålisutta| |

|| ||yadå bhagavå aññåsi upåliµ gahapatiµ kallacittaµ muducittaµ vin¥varaˆacittaµ

udaggacittaµ pasannacittaµ, atha yå buddhånaµ såmukkaµsikå dhammadesanå taµ

pakåsesi: dukkhaµ samudayaµ nirodhaµ maggaµ. seyyathå pi nåma suddhaµ vatthaµ

apagatakå¬akaµ sammadeva rajanaµ patigaˆheyya; evam evaµ upålissa gahapatissa

tasmiñ ñeva åsane, virajaµ v¥tamalaµ dhammacakkhuµ udapådi: yaµ kiñci samudaya-

dhammaµ sabban taµ nirodhadhamman ti. atha kho upåli gahapati di††hadhammo patta-

dhammo viditadhammo pariyogå¬hadhammo tiˆˆavicikiccho vigatakathaµkatho vesårajj-

appatto, aparappaccayo satthusåsane|| ||MN56:18||

| |gahapativagga kukkuravatikasutta| |

|| ||katamañ ca puˆˆa kammaµ kaˆhasukkaµ kaˆhasukkavipåkaµ? idha puˆˆa ekacco

sabyåbajjham pi abyåbajjham pi kåyasa!khåraµ abhisa!kharoti, sabyåbajjham pi abyåba-

jjham pi vac¥sa!khåraµ abhisa!kharoti, sabyåbajjham pi abyåbajjham pi manosa!khåraµ

abhisa!kharoti. so sabyåbajjham pi abyåbajjham pi kåyasa!khåraµ abhisa!kharitvå,

sabyåbajjham pi abyåbajjham pi vac¥sa!khåraµ abhisa!kharitvå, sabyåbajjham pi abyå-

bajjham pi manosa!khåraµ abhisa!kharitvå; sabyåbajjham pi abyåbajjham pi lokaµ

upapajjati. tam enaµ sabyåbajjham pi abyåbajjham pi lokaµ upapannaµ samånaµ,

101

sabyåbajjhå pi abyåbajjhå pi phasså phusanti. so sabyåbajjhehi pi abyåbajjhehi pi phas-

sehi phu††ho samåno; sabyåbajjham pi abyåbajjham pi vedanaµ vedeti vokiˆˆaµ

sukhadukkhaµ, seyyathå pi manusså ekacce ca devå ekacce ca vinipåtikå|| ||iti kho puˆˆa

bhËtå bhËtassa upapatti hoti; yaµ karoti tena upapajjati upapannam enaµ phasså phu-

santi. evam p’ ahaµ puˆˆa: kammadåyådå sattå ti vadåmi. idaµ vuccati puˆˆa kammaµ

kaˆhasukkaµ kaˆhasukkavipåkaµ|| ||MN57:10||

| |gahapativagga apaˆˆakasutta| |

|| ||santi gahapatayo eke samaˆabråhmaˆå evaµvådino evaµdi††hino: n’ atthi sabbaso

bhavanirodho ti. tesañ ñeva kho gahapatayo samaˆabråhmaˆånaµ eke samaˆabråhmaˆå

ujuvipaccan¥kavådå, te evaµ åhaµsu: atthi sabbaso bhavanirodho ti. taµ kiµ maññatha

gahapatayo nanu ’me samaˆabråhmaˆå aññamaññassa ujuvipaccan¥kavådå ti? evaµ

bhante. tatra gahapatayo viññË puriso iti pa†isañcikkhati: ye kho te bhonto samaˆa-

bråhmaˆå evaµvådino evaµdi††hino n’ atthi sabbaso bhavanirodho ti, idam me adi††haµ.

ye pi te bhonto samaˆabråhmaˆå evaµvådino evaµdi††hino atthi sabbaso bhavanirodho

ti, idam me aviditaµ. ahañ c’ eva kho pana ajånanto apassanto ekaµsena ådåya voha-

reyyaµ: idam eva saccaµ mogham aññan ti; na me taµ assa patirËpaµ|| ||ye kho te

bhonto samaˆabråhmaˆå evaµvådino evaµdi††hino n’ atthi sabbaso bhavanirodho ti; sace

tesaµ bhavataµ saµaˆabråhmaˆånaµ saccaµ vacanaµ, †hånam etaµ vijjati ye te devå

arËpino saññåmayå, apaˆˆakam me tatr’ Ëpapatti bhavissati. ye pana te bhonto samaˆa-

bråhmaˆå evaµvådino evaµdi††hino atthi sabbaso bhavanirodho ti; sace tesaµ bhavataµ

samaˆabråhmaˆånaµ saccaµ vacanaµ, †hånam etaµ vijjati yaµ di††he va dhamme

parinibbåyissåmi|| ||ye kho te bhonto samaˆabråhmaˆå evaµvådino evaµdi††hino n’ atthi

sabbaso bhavanirodho ti; tesam ayaµ di††hi sårågåya santike saµyogåya santike abhi-

nandanåya santike ajjhosånåya santike upådånåya santike. ye pana te bhonto samaˆa-

bråhmaˆå evaµvådino evaµdi††hino atthi sabbaso bhavanirodho ti; tesam ayaµ di††hi

asårågåya santike asaµyogåya santike anabhinandanåya santike anajjhosånåya santike

anupådånåya santike ti. so iti pa†isa!khåya bhavånañ ñeva nibbidåya virågåya nirodhåya

pa†ipanno hoti|| ||MN60:32||

102

| |bhikkhuvagga mahåråhulovådasutta| |

|| ||pa†hav¥samaµ råhula bhåvanaµ bhåvehi. pa†hav¥samañ hi te råhula bhåvanaµ

bhåvayato uppannå manåpåmanåpå phasså cittaµ na pariyådåya †hassanti. seyyathå pi

råhula pa†haviyå sucim pi nikkhipanti asucim pi nikkhipanti, gËthagatam pi nikkhipanti

muttagatam pi nikkhipanti khe¬agatam pi nikkhipanti pubbagatam pi nikkhipanti lohita-

gatam pi nikkhipanti; na ca tena pa†hav¥ a††¥yati vå haråyati vå jigucchati vå. evam eva

kho tvaµ råhula pa†hav¥samaµ bhåvanaµ bhåvehi. pa†hav¥samañ hi te råhula bhåvanaµ

bhåvayato uppannå manåpåmanåpå phasså cittaµ na pariyådåya †hassanti|| ||åposamaµ

råhula bhåvanaµ bhåvehi. åposamañ hi te råhula bhåvanaµ bhåvayato uppannå manåpå-

manåpå phasså cittaµ na pariyådåya †hassanti. seyyathå pi råhula åpasmiµ sucim pi

dhovanti asucim pi dhovanti, gËthagatam pi dhovanti muttagatam pi dhovanti khe¬agatam

pi dhovanti pubbagatam pi dhovanti lohitagatam pi dhovanti; na ca tena åpo a††¥yati vå

haråyati vå jigucchati vå. evam eva kho tvaµ råhula åposamaµ bhåvanaµ bhåvehi.

åposamañ hi te råhula bhåvanaµ bhåvayato uppannå manåpåmanåpå phasså cittaµ na

pariyådåya †hassanti|| ||tejosamaµ råhula bhåvanaµ bhåvehi. tejosamañ hi te råhula

bhåvanaµ bhåvayato uppannå manåpåmanåpå phasså cittaµ na pariyådåya †hassanti. sey-

yathå pi råhula tejo sucim pi "ahati asucim pi "ahati, gËthagatam pi "ahati muttagatam pi

"ahati khe¬agatam pi "ahati pubbagatam pi "ahati lohitagatam pi "ahati; na ca tena tejo

a††¥yati vå haråyati vå jigucchati vå. evam eva kho tvaµ råhula tejosamaµ bhåvanaµ

bhåvehi. tejosamañ hi te råhula bhåvanaµ bhåvayato uppannå manåpåmanåpå phasså

cittaµ na pariyådåya †hassanti|| ||våyosamaµ råhula bhåvanaµ bhåvehi. våyosamañ hi te

råhula bhåvanaµ bhåvayato uppannå manåpåmanåpå phasså cittaµ na pariyådåya

†hassanti. seyyathå pi råhula våyo sucim pi upavåyati asucim pi upåvåyati, gËthagatam pi

upavåyati muttagatam pi upavåyati khe¬agatam pi upavåyati pubbagatam pi upavåyati

lohitagatam pi upavåyati; na ca tena våyo a††¥yati vå haråyati vå jigucchati vå. evam eva

kho tvaµ råhula våyosamaµ bhåvanaµ bhåvehi. våyosamañ hi te råhula bhåvanaµ

bhåvayato uppannå manåpåmanåpå phasså cittaµ na pariyådåya †hassanti|| ||MN62:13||

103

| |bhikkhuvagga cˬamålu!kyåsutta| |

|| ||sassato loko ti målu!kyåputta di††hiyå sati brahmacariyavåso abhavissåti evaµ no.

asassato loko ti målu!kyåputta di††hiyå sati brahmacariyavåso abhavissåti evam pi no.

sassato loko ti målu!kyåputta di††hiyå sati; asassato loko ti vå di††hiyå sati – atth’ eva jåti

atthi jarå atthi maraˆaµ santi sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså, yesåhaµ di††he va

dhamme nighåtaµ paññapemi|| ||antavå loko ti målu!kyåputta di††hiyå sati brahma-

cariyavåso abhavissåti evaµ no. anantavå loko ti målu!kyåputta di††hiyå sati

brahmacariyavåso abhavissåti evam pi no. antavå loko ti målu!kyåputta di††hiyå sati;

anantavå loko ti vå di††hiyå sati – atth’ eva jåti atthi jarå atthi maraˆaµ santi soka-

paridevadukkhadomanass’ upåyåså, yesåhaµ di††he va dhamme nighåtaµ paññapemi||

||taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti målu!kyåputta di††hiyå sati brahmacariyavåso abhavissåti evaµ

no. aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥ran ti målu!kyåputta di††hiyå sati brahmacariyavåso

abhavissåti evam pi no. taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti målu!kyåputta di††hiyå sati; aññaµ

j¥vaµ aññaµ sar¥ran ti vå di††hiyå sati – atth’ eva jåti atthi jarå atthi maraˆaµ santi soka-

paridevadukkhadomanass’ upåyåså, yesåhaµ di††he va dhamme nighåtaµ pañ-

ñapemi||…||tasmåt iha målu!kyåputta avyåkatañ ca me avyåkatato dhåretha, vyåkatañ ca

me vyåkatato dhåretha. kiñ ca målu!kyåputta mayå avyåkataµ? sassato loko ti mayå

avyåkataµ. asassato loko ti mayå avyåkataµ. antavå loko ti mayå avyåkataµ. anantavå

loko ti mayå avyåkataµ. taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti mayå avyåkataµ. aññaµ j¥vaµ aññaµ

sar¥ran ti mayå avyåkataµ||…||kasmå c’ etaµ målu!kyåputta mayå avyåkataµ? na h’

etaµ målu!kyåputta atthasaµhitaµ n’ ådibrahmacariyikaµ, na nibbidåya na virågåya na

nirodhåya na upasamåya na abhiññåya na sambodhåya na nibbånåya saµvattati. tasmå

taµ mayå avyåkataµ|| ||kiñ ca målu!kyåputta mayå vyåkataµ? idaµ dukkhan ti målu!ky-

åputta mayå vyåkataµ. ayaµ dukkhasamudayo ti mayå vyåkataµ. ayaµ dukkhanirodho

ti mayå vyåkataµ. ayaµ dukkhanirodhagåmin¥ pa†ipadå ti mayå vyåkataµ. kasmå c’

etaµ målu!kyåputta mayå vyåkataµ? etañ hi målu!kyåputta atthasaµhitaµ etaµ ådi-

brahmacariyikaµ, etaµ nibbidåya virågåya nirodhåya upasamåya abhiññåya sambodhåya

nibbånåya saµvattati. tasmå taµ mayå vyåkataµ|| ||MN63:6||

104

| |bhikkhuvagga cˬamålu!kyåsutta| |

|| ||hoti tathågato param maraˆå ti målu!kyåputta di††hiyå sati brahmacariyavåso

abhavissåti evaµ no. na hoti tathågato param maraˆå ti målu!kyåputta di††hiyå sati

brahmacariyavåso abhavissåti evam pi no. hoti tathågato param maraˆå ti målu!kyåputta

di††hiyå sati; na hoti tathågato param maraˆå ti vå di††hiyå sati – atth’ eva jåti atthi jarå

atthi maraˆaµ santi sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså, yesåhaµ di††he va dhamme

nighåtaµ paññapemi|| ||hoti ca na ca hoti tathågato param maraˆå ti målu!kyåputta

di††hiyå sati brahmacariyavåso abhavissåti evaµ no. n’ eva hoti na na hoti tathågato

param maraˆå ti målu!kyåputta di††hiyå sati brahmacariyavåso abhavissåti evam pi no.

hoti ca na ca hoti tathågato param maraˆå ti målu!kyåputta di††hiyå sati; n’ eva hoti na na

hoti tathågato param maraˆå ti vå di††hiyå sati – atth’ eva jåti atthi jarå atthi maraˆaµ

santi sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså, yesåhaµ di††he va dhamme nighåtaµ pañ-

ñapemi. tasmåt iha målu!kyåputta avyåkatañ ca me avyåkatato dhåretha, vyåkatañ ca me

vyåkatato dhåretha. kiñ ca målu!kyåputta mayå avyåkataµ?||…||hoti tathågato param

maraˆå ti mayå avyåkataµ. na hoti tathågato param maraˆå ti mayå avyåkataµ. hoti ca

na ca hoti tathågato param maraˆå ti mayå avyåkataµ. n’ eva hoti na na hoti tathågato

param maraˆå ti mayå avyåkataµ. kasmå c’ etaµ målu!kyåputta mayå avyåkataµ? na h’

etaµ målu!kyåputta atthasaµhitaµ n’ ådibrahmacariyikaµ, na nibbidåya na virågåya na

nirodhåya na upasamåya na abhiññåya na sambodhåya na nibbånåya saµvattati. tasmå

taµ mayå avyåkataµ|| ||kiñ ca målu!kyåputta mayå vyåkataµ? idaµ dukkhan ti målu!ky-

åputta mayå vyåkataµ. ayaµ dukkhasamudayo ti mayå vyåkataµ. ayaµ dukkhanirodho

ti mayå vyåkataµ. ayaµ dukkhanirodhagåmin¥ pa†ipadå ti mayå vyåkataµ. kasmå c’

etaµ målu!kyåputta mayå vyåkataµ? etañ hi målu!kyåputta atthasaµhitaµ etaµ ådi-

brahmacariyikaµ, etaµ nibbidåya virågåya nirodhåya upasamåya abhiññåya sambodhåya

nibbånåya saµvattati. tasmå taµ mayå vyåkataµ|| ||MN63:7||

| |bhikkhuvagga mahåmålu!kyåsutta| |

|| ||idh’ ånanda assutavå puthujjano ariyånaµ adassåv¥ ariyadhammassa akovido ariya-

dhamme avin¥to, sappurisånaµ adassåv¥ sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme

avin¥to; sakkåyadi††hipariyu††hitena cetaså viharati sakkåyadi††hiparetena, uppannåya ca

105

sakkåyadi††hiyå nissaraˆaµ yathåbhËtaµ nappajånåti, tassa så sakkåyadi††hi thåmagatå

appa†ivin¥tå orambhågiyaµ saµyojanaµ. vicikicchåpariyu††hitena cetaså viharati vici-

kicchåparetena, uppannåya ca vicikicchåya nissaraˆaµ yathåbhËtaµ nappajånåti, tassa så

vicikicchå thåmagatå appa†ivin¥tå orambhågiyaµ saµyojanaµ. s¥labbataparåmåsapari-

yu††hitena cetaså viharati s¥labbataparåmåsaparetena, uppannassa ca s¥labbataparåmåsa-

ssa nissaraˆaµ yathåbhËtaµ nappajånåti, tassa so s¥labbataparåmåso thåmagato appa†ivi-

n¥to orambhågiyaµ saµyojanaµ. kåmarågapariyu††hitena cetaså viharati kåmarågapare-

tena, uppannassa ca kåmarågassa nissaraˆaµ yathåbhËtaµ nappajånåti, tassa so kåma-

rågo thåmagato appa†ivin¥to orambhågiyaµ saµyojanaµ. byåpådapariyu††hitena cetaså

viharati byåpådaparetena, uppannassa ca byåpådassa nissaraˆaµ yathåbhËtaµ nappajånå-

ti, tassa so byåpådo thåmagato appa†ivin¥to orambhågiyaµ saµyojanaµ|| ||MN64:5||

| |bhikkhuvagga mahåmålu!kyåsutta| |

|| ||sutavå ca kho ånanda ariyasåvako ariyånaµ dassåv¥ ariyadhammassa kovido ariya-

dhamme suvin¥to, sappurisånaµ dassåv¥ sappurisadhammassa kovido sapurisadhamme

suvin¥to; na sakkåyadi††hipariyu††hitena cetaså viharati na sakkåyadi††hiparetena, uppa-

nnåya ca sakkåyadi††hiyå nissaraˆaµ yathåbhËtaµ pajånåti, tassa så sakkåyadi††hi

sånusayå pah¥yati. na vicikicchåpariyu††hitena cetaså viharati na vicikicchåparetena,

uppannåya ca vicikicchåya nissaraˆaµ yathåbhËtaµ pajånåti, tassa så vicikicchå sånusa-

yå pah¥yati. na s¥labbataparåmåsapariyu††hitena cetaså viharati na s¥labbataparåmåsa-

paretena, uppannassa ca s¥labbataparåmåsassa nissaraˆaµ yathåbhËtaµ pajånåti, tassa so

s¥labbataparåmåso sånusåyo pah¥yati. na kåmarågapariyu††hitena cetaså viharati na

kåmarågaparetena, uppannassa ca kåmarågassa nissaraˆaµ yathåbhËtaµ pajånåti, tassa

so kåmarågo sånusåyo pah¥yati. na byåpådapariyu††hitena cetaså viharati na byåpåda-

paretena, uppannassa ca byåpådassa nissaraˆaµ yathåbhËtaµ pajånåti, tassa so byåpådo

sånusåyo pah¥yati|| ||MN64:5||

| |bhikkhuvagga mahåmålu!kyåsutta| |

|| ||seyyathå pi ånanda ga!gå nad¥ pËrå udakassa samatittikå kåkapeyyå, atha dubbalako

puriso ågaccheyya: ahaµ imisså ga!gåya nadiyå tiriyaµ båhåya sotaµ, chetvå sotthinå

106

påraµ gacchåm¥ ti. so na sakkuˆeyya ga!gåya nadiyå tiriyaµ båhåya sotaµ, chetvå

sotthinå påraµ gantuµ. evam eva kho ånanda yassa kassaci sakkåyanirodhåya dhamme

desiyamåne, cittaµ na pakkhandati nappas¥dati na santi††hati na vimuccati; seyyathå pi so

dubbalako puriso evam ete da††habbå|| ||seyyathå pi ånanda ga!gå nad¥ pËrå udakassa

samatittikå kåkapeyyå, atha balavå puriso ågaccheyya: ahaµ imisså ga!gåya nadiyå

tiriyaµ båhåya sotaµ, chetvå sotthinå påraµ gacchåm¥ ti. so sakkuˆeyya ga!gåya nadiyå

tiriyaµ båhåya sotaµ, chetvå sotthinå påraµ gantuµ. evam eva kho ånanda yassa kassaci

sakkåyanirodhåya dhamme desiyamåne, cittaµ pakkhandati pas¥dati santi††hati vimucca-

ti; seyyathå pi so balavå puriso evam ete da††habbå|| ||MN64:8||

| |bhikkhuvagga mahåmålu!kyåsutta| |

|| ||katamo c’ ånanda maggo katamå pa†ipadå pañcannaµ orambhågiyånaµ saµyojanå-

naµ pahånåya? idh’ ånanda bhikkhu upadhivivekå akusalånaµ dhammånaµ pahånå

sabbaso kåyadu††hullånaµ pa†ippassaddhiyå; vivicc’ eva kåmehi vivicca akusalehi

dhammehi, savitakkaµ savicåraµ, vivekajaµ p¥tisukhaµ, pa†hamaµ jhånaµ upasam-

pajja viharati||…||vitakkavicårånaµ vËpasamå ajjhattaµ sampasådanaµ cetaso ekodi-

bhåvaµ avitakkaµ avicåraµ samådhijaµ p¥tisukhaµ dutiyaµ jhånaµ upasampajja

viharati||…||p¥tiyå ca virågå upekhako ca viharati sato ca sampajåno sukhañ ca kåyena

pa†isaµvedeti yan taµ ariyå åcikkhanti: upekhako satimå sukhavihår¥ ti tatiyaµ jhånaµ

upasampajja viharati||…||sukhassa ca pahånå dukkhassa ca pahånå pubbe va somanassa-

domanassånaµ atthagamå adukkhaµ asukhaµ upekhåsatipårisuddhiµ catutthaµ jhånaµ

upasampajja viharati|| ||so yad eva tattha hoti rËpagataµ vedanågataµ saññågataµ

sa!khåragataµ viññåˆagataµ te dhamme aniccato dukkhato rogato gaˆ"ato sallato

aghato åbådhato parato palokato suññato anattato samanupassati. so tehi dhammehi

cittaµ pa†ivåpeti. so te hi dhammehi cittaµ pa†ivåpetvå, amatåya dhåtuyå cittaµ

upasaµharati: etaµ santaµ etaµ paˆ¥tµ yad idaµ sabbasa!khårasamatho sabbËpadhi-

pa†inissaggo taˆhakkhayo virågo nirodho nibbånan ti. so tattha††hito åsavånaµ khayaµ

påpuˆåti. no ce åsavånaµ khayaµ påpuˆåti ten’ eva dhammarågena tåya dhamma-

nandiyå; pañcannaµ orambhågiyånaµ saµyojanånaµ parikkhayå opapåtiko hoti, tattha-

parinibbåy¥ anåvattidhammo tasmå lokå|| ||MN64:9||

107

| |bhikkhuvagga mahåmålu!kyåsutta| |

|| ||katamo c’ ånanda maggo katamå pa†ipadå pañcannaµ orambhågiyånaµ saµyojanå-

naµ pahånåya?||…||puna ca paraµ ånanda bhikkhu sabbaso rËpasaññånaµ samatikkamå

pa†ighasaññånaµ atthagamå nånattasaññånaµ amanasikårå ananto åkåso ti åkåsånañcå-

yatanaµ upasampajja viharati. so iti pa†isañcikkhati: ayam pi kho åkåsånañcåyatana-

samåpatti abhisa!khatå abhisañcetayitå||…||sabbaso åkåsånañcåyatanaµ samatikkamå

anantaµ viññåˆan ti viññåˆañcåyatanaµ upasampajja viharati. so iti pa†isañcikkhati:

ayam pi kho viññåˆañcåyatanasamåpatti abhisa!khatå abhisañcetayitå||…||sabbaso viñ-

ñåˆañcåyatanaµ samatikkamå n’ atthi kiñc¥ ti åkiñcaññåyatanaµ upasampajja viharati||

||so yad eva tattha hoti vedanågataµ saññågataµ sa!khåragataµ viññåˆagataµ te

dhamme aniccato dukkhato rogato gaˆ"ato sallato aghato åbådhato parato palokato

suññato anattato samanupassati. so tehi dhammehi cittaµ pa†ivåpeti. so te hi dhammehi

cittaµ pa†ivåpetvå, amatåya dhåtuyå cittaµ upasaµharati: etaµ santaµ etaµ paˆ¥tµ yad

idaµ sabbasa!khårasamatho sabbËpadhipa†inissaggo taˆhakkhayo virågo nirodho nibbå-

nan ti. so tattha††hito åsavånaµ khayaµ påpuˆåti. no ce åsavånaµ khayaµ påpuˆåti ten’

eva dhammarågena tåya dhammanandiyå; pañcannaµ orambhågiyånaµ saµyojanånaµ

parikkhayå opapåtiko hoti, tatthaparinibbåy¥ anåvattidhammo tasmå lokå|| ||MN64:9||

| |bhikkhuvagga la†ukikopamasutta| |

|| ||evam eva kho udåyi idh’ ekacco puggalo upadhipahånåya pa†ipanno hoti upadhi-

pa†inissaggåya. tam enaµ upadhipahånåya pa†ipannaµ upadhipa†inissaggåya, kadåci

karahaci satisammoså, upadhipa†isaµyuttå sarasa!kappå samudåcaranti. dandho udåyi

satuppådo, atha kho naµ khippam eva pajahati, vinodeti vyantikaroti anabhåvaµ gameti.

imam pi kho ahaµ udåyi puggalaµ saµyutto ti vadåmi no visaµyutto. taµ kissa hetu?

indriyavemattatå hi me udåyi imasmiµ puggale viditvå|| ||idha pan’ udåyi ekacco puggalo

upadhi dukkhassa mËlan ti iti viditvå, nirupadhi hoti upadhisa!khaye vimutto. imaµ kho

ahaµ udåyi puggalaµ visaµyutto ti vadåmi no saµyutto. taµ kissa hetu? indriyavematta-

tå hi me udåyi imasmiµ puggale viditå|| ||MN66:16||

108

| |bhikkhuvagga k¥†ågirisutta| |

|| ||katamo ca bhikkhave puggalo paññåvimutto? idha bhikkhave ekacco puggalo ye te

santå vimokhå atikkamma rËpe åruppå te na kåyena phassitvå viharati, paññåya c’ assa

disvå åsavå parikkh¥ˆå honti. ayaµ vuccati bhikkhave puggalo paññåvimutto. imassa pi

kho ahaµ bhikkhave bhikkhuno na appamådena karaˆ¥yan ti vadåmi||…||katamo ca

bhikkhave puggalo di††hippatto? idha bhikkhave ekacco puggalo ye te santå vimokhå

atikkamma rËpe åruppå te na kåyena phassitvå viharati, paññåya c’ assa disvå ekacce

åsavå parikkh¥ˆå honti. tathågatappaveditå c’ assa dhammå paññåya vodi††hå honti

vocaritå. ayaµ vuccati bhikkhave puggalo di††hippatto. imassa pi kho ahaµ bhikkhave

bhikkhuno appamådena karaˆ¥yan ti vadåmi||…||katamo ca bhikkhave puggalo dhamm-

ånusår¥? idha bhikkhave ekacco puggalo ye te santå vimokhå atikkamma rËpe åruppå te

na kåyena phassitvå viharati, paññåya c’ assa disvå åsavå aparikkh¥ˆå honti. tathå-

gatappaveditå c’ assa dhammå paññåya mattaso nijjhånaµ khamanti, api c’ assa ime

dhammå honti, seyyath¥daµ saddhindriyaµ viriyindriyaµ satindriyaµ samådhindriyaµ

paññindriyaµ. ayaµ vuccati bhikkhave puggalo dhammånusår¥. imassa pi kho ahaµ

bhikkhave bhikkhuno appamådena karaˆ¥yan ti vadåmi|| ||MN70:16||

| |bhikkhuvagga k¥†ågirisutta| |

|| ||nåhaµ bhikkhave ådiken’ eva aññårådhanaµ vadåmi. api ca bhikkhave anupubba-

sikkhå anupubbakiriyå anupubbapa†ipadå aññårådhanå hoti. kathañ ca bhikkhave

anupubbasikkhå anupubbakiriyå anupubbapa†ipadå aññårådhanå hoti? idha bhikkhave

saddhåjåto upasa!kamati, upasa!kamanto payirupåsati. payirupåsanto sotaµ odahati,

ohitasoto dhammaµ suˆåti. sutvå dhammaµ dhåreti, dhatånaµ dhammånaµ atthaµ

upaparikkhati. atthaµ upaparikkhato dhammå nijjhånaµ khamanti, dhammanijjhåna-

khantiyå sati chando jåyati. chandajåto ussahati, ussahitvå tuleti. tulayitvå padahati,

pahitatto samåno kåyena c’ eva paramaµ saccaµ sacchikaroti paññåya ca naµ ativijjha

passati|| ||MN70:22||

109

| |paribbåjakavagga aggivacchagottasutta| |

|| ||hoti tathågato param maraˆå ti kho vaccha di††higatam etaµ, di††higahanaµ di††hi-

kantåraµ di††hivisËkaµ di††hivipphanditaµ di††hisaµyojanaµ. sadukkhaµ savighåtaµ

saupåyåsaµ sapari¬åhaµ. na nibbidåya na virågåya na nirodhåya na upasamåya na abhiñ-

ñåya na sambodhåya na nibbånåya saµvattati|| ||na hoti tathågato param maraˆå ti kho

vaccha di††higatam etaµ, di††higahanaµ di††hikantåraµ di††hivisËkaµ di††hivipphanditaµ

di††hisaµyojanaµ. sadukkhaµ savighåtaµ saupåyåsaµ sapari¬åhaµ. na nibbidåya na

virågåya na nirodhåya na upasamåya na abhiññåya na sambodhåya na nibbånåya

saµvattati|| ||hoti ca na ca hoti tathågato param maraˆå ti kho vaccha di††higatam etaµ,

di††higahanaµ di††hikantåraµ di††hivisËkaµ di††hivipphanditaµ di††hisaµyojanaµ. sadu-

kkhaµ savighåtaµ saupåyåsaµ sapari¬åhaµ. na nibbidåya na virågåya na nirodhåya na

upasamåya na abhiññåya na sambodhåya na nibbånåya saµvattati|| ||n’ eva hoti na na hoti

tathågato param maraˆå ti kho vaccha di††higatam etaµ, di††higahanaµ di††hikantåraµ

di††hivisËkaµ di††hivipphanditaµ di††hisaµyojanaµ. sadukkhaµ savighåtaµ saupåyåsaµ

sapari¬åhaµ. na nibbidåya na virågåya na nirodhåya na upasamåya na abhiññåya na

sambodhåya na nibbånåya saµvattati. imaµ kho ahaµ vaccha ådinavaµ sampassamåno

evaµ imåni sabbaso di††higatåni anupagato ti|| ||atthi pana bhoto gotamassa kiñci di††hi-

gatan ti? di††higatan ti kho vaccha apan¥tam etaµ tathågatassa. di††haµ h’ etaµ vaccha

tathågatena: iti rËpaµ iti rËpassa samudayo iti rËpassa atthagamo, iti vedanå iti vedanåya

samudayo iti vedanåya atthagamo, iti saññå iti saññåya samudayo iti saññåya atthagamo,

iti sa!khårå iti sa!khårånaµ samudayo iti sa!khårånaµ atthagamo, iti viññåˆaµ iti

viññåˆassa samudayo iti viññåˆassa atthagamo ti. tasmå tathågato sabbamaññitånaµ

sabbamathitånaµ sabbåha!kåramama!kåramånånusayånaµ khayå virågå nirodhå cågå

pa†inissagga anupådå vimutto ti vadåm¥ ti|| ||MN72:14||

| |paribbåjakavagga aggivacchagottasutta| |

|| ||evaµ vimuttacitto pana bho gotama bhikkhu kuhiµ upapajjat¥ ti? iti pu††ho samåno:

upapajjat¥ ti kho vaccha na upet¥ ti vadesi. tena hi bho gotama na upapajjat¥ ti? iti pu††ho

samåno: na upapajjat¥ ti kho vaccha na upet¥ ti vadesi. tena hi bho gotama upapajjati ca

na ca upapajjat¥ ti? iti pu††ho samåno: upapajjati ca na ca upapajjat¥ ti kho vaccha na upet¥

110

ti vadesi. tena hi bho gotama n’ eva upapajjati na na upapajjat¥ ti? iti pu††ho samåno: n’

eva upapajjati na na upapajjat¥ ti kho vaccha na upet¥ ti vadesi. etthåhaµ bho gotama

aññåˆam åpådiµ ettha sammoham åpådiµ, yå pi me eså bhoto gotamassa purimena

kathåsallåpena ahu pasådamattå så pi me etarahi antarahitå ti|| ||alañ hi te vaccha aññå-

ˆåya alaµ sammohåya. gambh¥ro h’ ayaµ vaccha dhammo, duddaso duranubodho santo

paˆ¥to atakkåvacaro nipuˆo paˆ"itavedaniyo. so tayå dujjåno, aññadi††hikena aññakha-

ntikena aññarucikena aññatrayogena aññatråcariyakena|| ||taµ kim maññasi vaccha?

sace te purato aggi jaleyya jåneyyåsi tvaµ: ayam me purato aggi jalat¥ ti? sace me bho

gotama purato aggi jaleyya jåneyyåhaµ: ayam me purato aggi jalat¥ ti. sace pana taµ

vaccha evaµ puccheyya: yo te ayaµ purato aggi jalati, ayaµ aggi kiµ pa†icca jalat¥ ti –

evaµ pu††ho tvaµ vaccha kinti vyåkareyyås¥ ti? sace maµ bho gotama evaµ puccheyya:

yo te ayaµ purato aggi jalati, ayaµ aggi kiµ pa†icca jalat¥ ti – evaµ pu††ho ahaµ bho

gotama evaµ vyåkareyyaµ: yo me ayaµ purato aggi jalati ayaµ aggi tiˆaka††hupådånaµ

pa†icca jalat¥ ti|| ||sace te vaccha purato so aggi nibbåyeyya jåneyyåsi tvaµ: ayam me

purato aggi nibbuto ti? sace me bho gotama purato so aggi nibbåyeyya jåneyyåhaµ:

ayam me purato aggi nibbuto ti. sace pana taµ vaccha evaµ puccheyya: yo te ayaµ

purato aggi nibbuto, so aggi ito katamaµ disaµ gato puratthimaµ vå pacchimaµ vå

uttaraµ vå dakkhiˆaµ vå ti – evaµ pu††ho tvaµ vaccha kinti vyåkareyyås¥ ti? na upeti

bho gotama. yañ hi so bho gotama aggi tiˆaka††hupådånaµ pa†icca ajali, tassa ca

pariyådånå aññassa ca anupahårå anåhåro nibbuto t’ eva sa!khaµ gacchat¥ ti|| ||MN72:17||

| |paribbåjakavagga aggivacchagottasutta| |

|| ||evam eva kho vaccha yena rËpena tathågataµ paññåpayamåno paññåpeyya, taµ

rËpaµ tathågatassa pah¥naµ ucchinnamËlaµ tålåvatthukataµ anabhåvakataµ åyatiµ

anuppådadhammaµ. rËpasa!khåvimutto kho vaccha tathågato gambh¥ro appameyyo dup-

pariyogåho seyyathå pi mahåsamuddo. upapajjat¥ ti na upeti, na upapajjat¥ ti na upeti,

upapajjati ca na ca upapajjat¥ ti na upeti, n’ eva upapajjati na na upapajjat¥ ti na upeti||

||yåya vedanåya tathågataµ paññåpayamåno paññåpeyya, så vedanå tathågatassa pah¥nå

ucchinnamËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatiµ anuppådadhammå. vedanåsa!khåvim-

utto kho vaccha tathågato gambh¥ro appameyyo duppariyogåho seyyathå pi mahå-

samuddo. upapajjat¥ ti na upeti, na upapajjat¥ ti na upeti, upapajjati ca na ca upapajjat¥ ti

111

na upeti, n’ eva upapajjati na na upapajjat¥ ti na upeti|| ||yåya saññayå tathågataµ

paññåpayamåno paññåpeyya, så saññåya tathågatassa pah¥nå ucchinnamËlå tålåvatthu-

katå anabhåvakatå åyatiµ anuppådadhammå. saññasa!khåvimutto kho vaccha tathågato

gambh¥ro appameyyo duppariyogåho seyyathå pi mahåsamuddo. upapajjat¥ ti na upeti, na

upapajjat¥ ti na upeti, upapajjati ca na ca upapajjat¥ ti na upeti, n’ eva upapajjati na na

upapajjat¥ ti na upeti|| ||yehi sa!khårehi tathågataµ paññåpayamåno paññåpeyya, te

sa!khårå tathågatassa pah¥nå ucchinnamËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatiµ an-

uppådadhammå. sa!khårasa!khåvimutto kho vaccha tathågato gambh¥ro appameyyo

duppariyogåho seyyathå pi mahåsamuddo. upapajjat¥ ti na upeti, na upapajjat¥ ti na upeti,

upapajjati ca na ca upapajjat¥ ti na upeti, n’ eva upapajjati na na upapajjat¥ ti na upeti||

||yena viññåˆena tathågataµ paññåpayamåno paññåpeyya, taµ viññåˆaµ tathågatassa

pah¥naµ ucchinnamËlaµ tålåvatthukataµ anabhåvakataµ åyatiµ anuppådadhammaµ.

viññåˆasa!khåvimutto kho vaccha tathågato gambh¥ro appameyyo duppariyogåho sey-

yathå pi mahåsamuddo. upapajjat¥ ti na upeti, na upapajjat¥ ti na upeti, upapajjati ca na ca

upapajjat¥ ti na upeti, n’ eva upapajjati na na upapajjat¥ ti na upeti|| ||MN72:20||

| |paribbåjakavagga d¥ghanakhasutta| |

|| ||tatr’ aggivessana ye te samaˆabråhmaˆå evaµvådino evaµdi††hino: ekaccaµ me

khamati ekaccaµ me na khamat¥ ti – yå hi kho nesaµ khamati såyaµ di††hi sårågåya

santike saµyogåya santike abhinandanåya santike ajjhosånåya santike upådånåya santike;

yå hi kho nesaµ na khamati såyaµ di††hi asårågåya santike asaµyogåya santike anabhi-

nandanåya santike anajjhosånåya santike anupådånåya santike||…||tatr’ aggivessana ye te

samaˆabråhmaˆå evaµvådino evaµdi††hino: ekaccaµ me khamati ekaccaµ me na

khamat¥ ti – tattha viññË puriso iti pa†isañcikkhati yå kho me ayaµ di††hi: ekaccaµ me

khamati ekaccaµ me na khamat¥ ti. imañ ce ahaµ di††hiµ thåmaså paråmassa abhinivissa

vohareyyaµ: idam eva saccaµ mogham aññan ti, dv¥hi me assa viggaho: yo cåyaµ

samaˆo vå bråhmaˆo vå evaµvåd¥ evaµdi††hi: sabbaµ me khamat¥ ti; yo cåyaµ samaˆo

vå bråhmaˆo vå evaµvåd¥ evaµdi††hi: sabbaµ me na khamat¥ ti. imehi me assa dv¥hi

viggaho, iti viggahe sati vivådo. vivåde sati vighåto, vighåte sati viheså. iti so viggahañ

ca vivådañ ca vighåtañ ca vihesañ ca attani sampassamåno; tañ c’ eva di††hiµ pajahati,

112

aññañ ca di††hiµ na upådiyati – evam etåsaµ di††h¥naµ pahånaµ hoti evam etåsaµ

di††h¥naµ pa†inissaggo hoti|| ||MN74:5||

| |paribbåjakavagga d¥ghanakhasutta| |

|| ||yasmiµ aggivessana samaye sukhaµ vedanaµ vedeti: n’ eva tasmiµ samaye

dukkhaµ vedanaµ vedeti na adukkhamasukhaµ vedanaµ vedeti, sukhañ ñeva tasmiµ

samaye vedanaµ vedeti. yasmiµ aggivessana samaye dukkhaµ vedanaµ vedeti: n’ eva

tasmiµ samaye sukhaµ vedanaµ vedeti na adukkhamasukhaµ vedanaµ vedeti, dukkhañ

ñeva tasmiµ samaye vedanaµ vedeti. yasmiµ aggivessana samaye adukkhamasukhaµ

vedanaµ vedeti: n’ eva tasmiµ samaye sukhaµ vedanaµ vedeti na dukkhaµ vedanaµ

vedeti, adukkhamasukhañ ñeva tasmiµ samaye vedanaµ vedeti|| ||sukhå pi kho aggi-

vessana vedanå aniccå, sa!khatå pa†iccasamuppannå khayadhammå vayadhammå

virågadhammå nirodhadhammå. dukkhå pi kho aggivessana vedanå aniccå, sa!khatå

pa†iccasamuppannå khayadhammå vayadhammå virågadhammå nirodhadhammå. aduk-

khamasukhå pi kho aggivessana vedanå aniccå, sa!khatå pa†iccasamuppannå khaya-

dhammå vayadhammå virågadhammå nirodhadhammå|| ||evaµ passaµ aggivessana

sutavå ariyasåvako: sukhåya pi vedanåya nibbindati, dukkhåya pi vedanåya nibbindati,

adukkhamasukhåya pi vedanåya nibbindati. nibbindaµ virajjati, virågå vimuccati. vimut-

tasmiµ vimuttam iti ñåˆaµ hoti, kh¥ˆå jåti vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ

nåparaµ itthattåyåti pajånåti. evaµ vimuttacitto kho aggivessana bhikkhu na kenaci saµ-

vadati na kenaci vivadati, yañ ca loke vuttaµ tena voharati aparåmasan ti|| ||MN74:10||

| |paribbåjakavagga mågandiyasutta| |

|| ||evam eva kho mågandiya at¥tam pi addhånaµ kåmå dukkhasamphasså c’ eva mahå-

bhitåpå ca mahåpari¬åhå ca. anågatam pi addhånaµ kåmå dukkhasamphasså c’ eva

mahåbhitåpå ca mahåpari¬åhå ca. etarahi pi paccuppannam addhånaµ kåmå dukkhasam-

phasså c’ eva mahåbhitåpå ca mahåpari¬åhå ca. ime ca mågandiya sattå kåmesu av¥tarågå

kåmataˆhåhi khajjamånå kåmapari¬åhena pari"ayhamånå, upahatindriyå: dukkhasam-

phasses’ eva kåmesu sukhaµ iti vipar¥tasaññaµ paccalatthuµ|| ||seyyathå pi mågandiya

ku††h¥ puriso arugatto pakkagatto kim¥hi khajjamåno nakhehi vaˆamukhåni vippata-

113

cchamåno, a!gårakåsuyå kåyaµ paritåpeti; yathå yathå kho mågandiya asu ku††h¥ puriso

arugatto pakkagatto kim¥hi khajjamåno nakhehi vaˆamukhåni vippatacchamåno, a!gåra-

kåsuyå kåyaµ paritåpeti – tathå tathå ’ssa tåni vaˆamukhåni asucitaråni c’ eva honti dug-

gandhataråni ca pËtikataråni ca, hoti c’ eva kåci såtamattå assådamattå yad idaµ

vaˆamukhånaµ kaˆ"Ëvanahetu. evam eva kho mågandiya sattå kåmesu av¥tarågå

kåmataˆhåhi khajjamånå kåmapari¬åhena pari"ayhamånå kåme pa†isevanti; yathå yathå

kho mågandiya sattå kåmesu av¥tarågå kåmataˆhåhi khajjamånå kåmapari¬åhena

pari"ayhamånå kåme pa†isevanti – tathå tathå tesaµ sattånaµ kåmataˆhå c’ eva pava""h-

ati kåmapari¬åhena ca pari"ayhanti, hoti c’ eva kåci såtamattå assådamattå yad idaµ

pañca kåmaguˆe pa†icca|| ||MN75:16||

| |paribbåjakavagga mågandiyasutta| |

|| ||evam eva kho mågandiya ahañ c’ eva te dhammaµ deseyyaµ: idan taµ årogyaµ idan

taµ nibbånan ti, so tvaµ årogyaµ jåneyyåsi nibbånaµ passeyyåsi. tassa te saha cakkh’

uppåda, yo pañcas’ upådånakkhandhesu chandarågo so pah¥yetha. api ca te evam assa

d¥gharattaµ vata bho ahaµ iminå cittena nikato vañcito paladdho. ahañ hi rËpañ ñeva

upådiyamåno upådiyiµ, vedanañ ñeva upådiyamåno upådiyiµ, saññañ ñeva upådiya-

måno upådiyiµ, sa!khåre yeva upådiyamåno upådiyiµ, viññåˆañ ñeva upådiyamåno

upådiyiµ. tassa me upådånapaccayå bhavo, bhavapaccayå jåti, jåtipaccayå jaråmaraˆaµ

sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså sambhavanti. evam etassa kevalassa dukkhakkh-

andhassa samudayo hot¥ ti|| ||evaµ pasanno ahaµ bhoto gotamassa: pahoti me bhavaµ

gotamo tathå dhammaµ desetuµ yathå ’haµ imamhå åsanå anando vu††haheyyan ti||

||tena hi tvaµ mågandiya sappurise bhajeyyåsi. yato kho tvaµ mågandiya sappurise

bhajissasi, tato tvaµ mågandiya saddhammaµ sossasi. yato kho tvaµ mågandiya sad-

dhammaµ sossasi, tato tvaµ mågandiya dhammånudhammaµ pa†ipajjissasi. yato kho

tvaµ mågandiya dhammånudhammaµ pa†ipajjissasi, tato tvaµ mågandiya såmañ ñeva

ñassasi såmaµ dakkhisi: ime rogå gaˆ"å sallå, idha rogå gaˆ"å sallå apariseså nirujjhanti.

tassa me upådånanirodhå bhavanirodho, bhavanirodhå jåtinirodho, jåtinirodhå jarå-

maraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså nirujjhanti. evam etassa kevalassa duk-

khakkhandhassa nirodho hot¥ ti|| ||MN75:24||

114

| |paribbåjakavagga mahåsakuludåyisutta| |

|| ||puna ca paraµ udåyi akkhåtå mayå såvakånaµ pa†ipadå yathå pa†ipannå me såvakå

åsavånaµ khayå, anåsavaµ cetovimuttiµ paññåvimuttiµ di††he va dhamme sayaµ

abhiññå sacchikatvå, upasampajja viharanti. seyyathå pi udåyi pabbatasa!khepe udaka-

rahado accho vippasanno anåvilo, tattha cakkhumå puriso t¥re †hito passeyya: sippisam-

bukam pi sakkharaka†halam pi macchagumbam pi carantam pi ti††hantam pi. tassa evaµ

assa: ayaµ kho udakarahado accho vippasanno anåvilo tatr’ ime sippisambukå pi

sakkharaka†halå pi macchagumbå pi caranti pi ti††hanti p¥ ti|| ||MN77:36||

| |paribbåjakavagga samaˆamaˆ"ikåsutta| |

|| ||katame ca thapati akusalasa!kappå? kåmasa!kappo byåpådasa!kappo vihiµså-

sa!kappo. ime vuccanti thapati akusalasa!kappå. ime ca thapati akusalasa!kappå kiµ

samu††hånå? samu††hånam pi nesaµ vuttaµ: saññåsamu††hånå ti ’ssa vacan¥yaµ. katamå

saññå? saññå pi hi bahu anekavidhå nånappakårikå kåmasaññå byåpådasaññå vihiµså-

saññå, ito samu††hånå akusalasa!kappå|| ||ime ca thapati akusalasa!kappå kuhiµ apariseså

nirujjhanti? nirodho pi nesaµ vutto: idha thapati bhikkhu vivicc’ eva kåmehi vivicca

akusalehi dhammehi, savitakkaµ savicåraµ vivekajaµ p¥tisukhaµ pa†hamajjhånaµ

upasampajja viharati, etth’ ete akusalasa!kappå apariseså nirujjhanti|| ||kathaµ pa†ipanno

ca thapati akusalånaµ sa!kappånaµ nirodhåya pa†ipanno hoti? idha thapati bhikkhu

anuppannånaµ påpakånaµ akusalånaµ dhammånaµ anuppådåya chandaµ janeti, våya-

mati viriyaµ årabhati cittaµ paggaˆhåti padahati. uppannånaµ påpakånaµ akusalånaµ

dhammånaµ pahånåya chandaµ janeti, våyamati viriyaµ årabhati cittaµ paggaˆhåti

padahati. anuppannånaµ kusalånaµ dhammånaµ uppådåya chandaµ janeti, våyamati

viriyaµ årabhati cittaµ paggaˆhåti padahati. uppannånaµ kusalånaµ dhammånaµ †hitiyå

asammosåya bhiyyobhåvåya vepullåya bhåvanåya påripËriyå chandaµ janeti, våyamati

viriyaµ årabhati cittaµ paggaˆhåti padahati|| ||MN78:12||

115

| |paribbåjakavagga samaˆamaˆ"ikåsutta| |

|| ||katame ca thapati kusalasa!kappå? nekkhammasa!kappo abyåpådasa!kappo avihiµ-

såsa!kappo. ime vuccanti thapati kusalasa!kappå. ime ca thapati kusalasa!kappå kiµ

samu††hånå? samu††hånam pi nesaµ vuttaµ: saññåsamu††hånå ti ’ssa vacan¥yam. katamå

saññå? saññå pi hi bahu anekavidhå nånappakårikå nekkhammasaññå abyåpådasaññå

avihiµsåsaññå, ito samu††hånå kusalasa!kappå|| ||ime ca thapati kusalasa!kappå kuhiµ

aparisesa nirujjhanti? nirodho pi nesaµ vutto: idha thapati bhikkhu vitakkavicårånaµ

vËpasamå ajjhattaµ sampasådanaµ cetaso ekodibhåvaµ avitakkaµ avicåraµ samådhi-

jaµ p¥tisukhaµ dutiyajjhånaµ upasampajja viharati, etth’ ete kusalasa!kappå apariseså

nirujjhanti|| ||kathaµ pa†ipanno ca thapati akusalånaµ sa!kappånaµ nirodhåya pa†ipanno

hoti? idha thapati bhikkhu anuppannånaµ påpakånaµ akusalånaµ dhammånaµ anu-

ppådåya chandaµ janeti, våyamati viriyaµ årabhati cittaµ paggaˆhåti padahati. uppan-

nånaµ påpakånaµ akusalånaµ dhammånaµ pahånåya chandaµ janeti, våyamati viriyaµ

årabhati cittaµ paggaˆhåti padahati. anuppannånaµ kusalånaµ dhammånaµ uppådåya

chandaµ janeti, våyamati viriyaµ årabhati cittaµ paggaˆhåti padahati. uppannånaµ ku-

salånaµ dhammånaµ †hitiyå asammosåya bhiyyobhåvåya vepullåya bhåvanåya påripËri-

yå chandaµ janeti, våyamati viriyaµ årabhati cittaµ paggaˆhåti padahati|| ||MN78:12||

| |paribbåjakavagga cˬasakuludåyisutta| |

|| ||yo kho udåyi anekavihitaµ pubbenivåsaµ anussareyya, seyyath¥daµ ekam pi jåtiµ

dve pi jåtiyo tisso pi jåtiyo catasso pi jåtiyo pañca pi jåtiyo, dasa pi jåtiyo v¥satim pi

jåtiyo tiµsam pi jåtiyo cattår¥sam pi jåtiyo paññåsam pi jåtiyo, jåtisatam pi jåtisahassam

pi jåtisatasahassam pi, aneke pi saµva††akappe aneke pi viva††akappe aneke pi saµva††a-

viva††akappe; amutr’ åsiµ evannåmo evaµgotto evaµvaˆˆo evamåhåro evaµ sukha-

dukkhapa†isaµved¥ evamåyupariyanto, so tato cuto amutra udapådiµ; tatra p’ åsiµ evan-

nåmo eva!gotto evaµvaˆˆo evamåhåro evaµ sukhadukkhapa†isaµved¥ evamåyupariyan-

to, so tato cuto idh’ Ëpapanno ti|| ||iti såkåraµ sauddesaµ anekavihitaµ pubbenivåsaµ

anussareyya: so vå maµ pubbantaµ årabbha pañhaµ puccheyya, taµ våhaµ pubbantaµ

årabbha pañhaµ puccheyyaµ; so vå me pubbantaµ årabbha pañhassa veyyåkaraˆena

cittaµ årådheyya, tassa våhaµ pubbantaµ årabbha pañhassa veyyåkaraˆena cittaµ

116

årådheyyaµ|| ||so kho udåyi dibbena cakkhunå visuddhena atikkantamånusakena satte

passeyya cavamåne upapajjamåne, h¥ne paˆ¥te suvaˆˆe dubbaˆˆe sugate duggate yathå-

kammËpage satte pajåneyya: ime vata bhonto sattå kåyaduccaritena samannågatå vac¥-

duccaritena samannågatå manoduccaritena samannågatå, ariyånaµ upavådakå micchå-

di††hikå micchådi††hikammasamådånå; te kåyassa bhedå param maraˆå apåyaµ duggatiµ

vinipåtaµ nirayaµ upapannå. ime vå pana bhonto sattå kåyasucaritena samannågatå

vac¥sucaritena samannågatå manosucaritena samannågatå, ariyånaµ anupavådakå sam-

mådi††hikå sammådi††hikammasamådånå; te kåyassa bhedå param maraˆå sugatiµ

saggaµ lokaµ upapannå ti|| ||iti dibbena cakkhunå visuddhena atikkantamånusakena satte

passeyya cavamåne upapajjamåne, h¥ne paˆ¥te suvaˆˆe dubbaˆˆe sugate duggate yathå-

kammËpage satte pajåneyya: so vå maµ aparantaµ årabbha pañhaµ puccheyya, taµ

våhaµ aparantaµ årabbha pañhaµ puccheyyaµ; so vå me aparantaµ årabbha pañhassa

veyyåkaraˆena cittaµ årådheyya, tassa våhaµ aparantaµ årabbha pañhassa veyyå-

karaˆena cittaµ årådheyyaµ|| ||api c’ udåyi ti††hatu pubbanto ti††hatu aparanto. dhamman

te desessåmi: imasmiµ sati idaµ hoti, imass’ uppådå idaµ uppajjati. imasmiµ asati idaµ

na hoti, imassa nirodhå idaµ nirujjhat¥ ti|| ||MN79:7||

| | råjavagga ra††hapålasutta| |

|| ||upan¥yati loko addhuvo ti kho mahåråja tena bhagavatå jånatå passatå arahatå

sammåsambuddhena pa†hamo dhammuddeso uddi††ho, yaµ ahaµ ñatvå ca disvå ca sutvå

ca agårasmå anagåriyaµ pabbajito. attåˆo loko anabhissaro ti kho mahåråja tena

bhagavatå jånatå passatå arahatå sammåsambuddhena dutiyo dhammuddeso uddi††ho,

yaµ ahaµ ñatvå ca disvå ca sutvå ca agårasmå anagåriyaµ pabbajjito. assako loko

sabbaµ pahåya gaman¥yan ti kho mahåråja tena bhagavatå jånatå passatå arahatå

sammåsambuddhena tatiyo dhammuddeso uddi††ho, yaµ ahaµ ñatvå ca disvå ca sutvå ca

agårasmå anagåriyaµ pabbajjito. Ëno loko atitto taˆhådåso ti kho mahåråja tena

bhagavatå jånatå passatå arahatå sammåsambuddhena catuttho dhammuddeso uddi††ho,

yaµ ahaµ ñatvå ca disvå ca sutvå ca agårasmå anagåriyaµ pabbajito|| ||MN82:36||

117

| |råjavagga piyajåtakasutta| |

|| ||atha kho so gahapati yena bhagavå ten’ upasaµkami, upasaµkamitvå bhagavantaµ

abhivådetvå ekamantaµ nis¥di. ekamantaµ nisinnaµ kho taµ gahapatiµ bhagavå etad

avoca: na kho te gahapati sake citte †hitassa indriyåni atthi, te indriyånaµ aññathattan ti.

kiñ hi me bhante indriyånaµ nåññathattam bhavissati? mayhañ hi bhante ekaputtako piyo

manåpo kålakato, tassa kålakiriyåya n’ eva kammantå pa†ibhanti na bhattaµ pa†ibhåti. so

å¬åhanaµ gantvå gantvå kandåmi: kahaµ ekaputtaka? kahaµ ekaputtakå ti? evam etaµ

gahapati piyajåtikå hi gahapati sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså piyappabhavikå

ti|| ||MN87:3||

| |bråhmaˆavagga cank¥sutta| |

|| ||chandassa pana bho gotama katamo dhammo bahukåro? chandassa bahukåraµ

dhammaµ mayaµ bhavantaµ gotamaµ pucchåmå ti? chandasssa kho bhåradvåja dham-

manijjhånakhanti bahukårå. no ce taµ dhammanijjhånaµ khameyyuµ, nayidaµ chando

jåyetha; yasmå ca kho dhammanijjhånaµ khamanti, tasmå chando jåyati. tasmå chan-

dassa dhammanijjhånakhanti bahukårå ti|| ||dhammanijjhånakhantiyå pana bho gotama

katamo dhammo bahukåro? dhammanijjhånakhantiyå bahukåraµ dhammaµ mayaµ

bhavantaµ gotamaµ pucchåmå ti? dhammanijjhånakhantiyå kho bhåradvåja atth’ upa-

parikkhå bahukårå. no ce taµ atthaµ upaparikkheyya, nayidaµ dhammå nijjhånaµ

khameyyuµ; yasmå ca kho atthaµ upaparikkhati, tasmå dhammå nijjhånaµ khamanti.

tasmå dhammanijjhånakhantiyå atth’ upaparikkhå bahukårå ti|| ||atth’ upaparikkhåya pana

bho gotamo katamo dhammo bahukåro? atth’ upaparikkhåya bahukåraµ dhammaµ

mayaµ bhavantaµ gotamaµ pucchåmå ti? atth’ upaparikkhåya kho bhåradvåja dham-

madhåraˆå bahukårå. no ce taµ dhammaµ dhåreyya, nayidaµ atthaµ upaparikkheyya;

yasmå ca kho dhammaµ dhåreti, tasmå atthaµ upaparikkhati. tasmå atth’ upaparikkhåya

dhammadhåraˆå bahukårå ti|| ||dhammadhåraˆåya pana bho gotamo katamo dhammo

bahukåro? dhammadhåraˆåya bahukåraµ dhammaµ mayaµ bhavantaµ gotamaµ

pucchåmå ti? dhammadhåraˆåya kho bhåradvåja dhammasavanaµ bahukåraµ. no ce taµ

dhammaµ suˆeyya, nayidaµ dhammaµ dhåreyya; yasmå ca kho dhammaµ suˆåti, tasmå

dhammaµ dhåreti. tasmå dhammadhåraˆåya dhammasavanaµ bahukåran ti|| ||MN95:26||

118

Majjhimanikåya Uparipaˆˆåsapå¬i

| |devadahavagga devadahasutta| |

|| ||kathañ ca bhikkhave saphalo upakkamo hoti saphalaµ padhånaµ? idha bhikkhave

bhikkhu na h’ eva anaddhabhËtaµ, attånaµ dukkhena addhabhåveti; dhammikañ ca

sukhaµ na paricajjati, tasmiñ ca sukhe anadhimucchite hoti. so evaµ pajånåti: imassa

kho me dukkhanidånassa, sa!khåraµ padahato sa!khårappadhånå virågo hoti. imassa

pana me dukkhanidånassa, ajjh’ upekkhato upekhaµ bhåvayato virågo hot¥ ti|| ||so yassa

khvåssa dukkhanidånassa, sa!khåraµ padahato sa!khårappadhånå virågo hoti, sa!khå-

raµ tattha padahati; yassa pana dukkhanidånassa, ajjh’ upekkhato upekhaµ bhåvayato

virågo hoti, upekhaµ tattha bhåveti. tassa tassa dukkhanidånassa, sa!khåraµ padahato

sa!khårappadhånå virågo hoti; evam pi ’ssa taµ dukkhaµ nijjiˆˆaµ hoti. tassa tassa

dukkhanidånassa, ajjh’ upekkhato upekhaµ bhåvayato virågo hoti; evam pi ’ssa taµ duk-

khaµ nijjiˆˆaµ hoti|| ||MN101:23||

| |devadahavagga pañcattayasutta| |

|| ||tayidaµ bhikkhave tathågato pajånåti ye kho te bhonto samaˆabråhmaˆå saññiµ attå-

naµ paññåpenti arogaµ param maraˆå: rËpiµ vå te bhonto samaˆabråhmaˆå saññiµ

attånaµ paññåpenti arogaµ param maraˆå. arËpiµ vå te bhonto samaˆabråhmaˆå saññiµ

attånaµ paññåpenti arogaµ param maraˆå, rËpiñ ca arËpiñ ca vå te bhonto samaˆa-

bråhmaˆå saññiµ attånaµ paññåpenti arogaµ param maraˆå, n’ eva rËpiµ vå nå rËpiµ

vå te bhonto samaˆabråhmaˆå saññiµ attånaµ paññåpenti arogaµ param maraˆå.

ekattasaññiµ vå te bhonto samaˆabråhmaˆå saññiµ attånaµ paññåpenti arogaµ param

maraˆå, nånattasaññiµ vå te bhonto samaˆabråhmaˆå saññiµ attånaµ paññåpenti aro-

gaµ param maraˆå, parittasaññiµ vå te bhonto samaˆabråhmaˆå saññiµ attånaµ

paññåpenti arogaµ param maraˆå, appamåˆasaññiµ vå te bhonto samaˆabråhmaˆå sañ-

ñiµ attånaµ paññåpenti arogaµ param maraˆå|| ||yå vå pan’ esaµ saññånaµ parisuddhå

paramå aggå anuttariyå akkhåyati, yadi rËpasaññånaµ yadi arËpasaññånaµ yadi

ekattasaññånaµ yadi nånattasaññånaµ, n’ atthi kiñt¥ ti åkiñcaññåyatanaµ eke abhivadanti

119

appamåˆaµ åˆañjaµ. tayidaµ sa!khataµ o¬arikaµ atthi kho pana sa!khårånaµ nirodho.

atth’ etan ti iti viditvå tassa nissaraˆadassåv¥ tathågato tad upåtivatto|| ||MN102:4||

| |devadahavagga pañcattayasutta| |

|| ||tayidaµ bhikkhave tathågato pajånåti ye kho te bhonto samaˆabråhmaˆå asaññiµ

attånaµ paññåpenti arogaµ param maraˆå: rËpiµ vå te bhonto samaˆabråhmaˆå asaññiµ

attånaµ paññåpenti arogaµ param maraˆå. arËpiµ vå te bhonto samaˆabråhmaˆå

asaññiµ attånaµ paññåpenti arogaµ param maraˆå, rËpiñ ca arËpiñ ca vå te bhonto sa-

maˆabråhmaˆå asaññiµ attånaµ paññåpenti arogaµ param maraˆå, n’ eva rËpiµ nå rËp-

iµ vå te bhonto samaˆabråhmaˆå asaññim attånaµ paññåpenti arogaµ param maraˆå||

||yo hi koci bhikkhave samaˆo vå bråhmaˆo vå evaµ vadeyya: ahaµ aññatra rËpå aññatra

vedanåya aññatra saññåya aññatra sa!khårehi aññatra viññåˆassa, ågatiµ vå gatiµ vå

cutiµ vå uppattiµ vå vuddhiµ vå virˬhiµ vå vepullaµ vå paññåpessåm¥ ti – n’ etaµ

†hånaµ vijjati. tayidaµ sa!khataµ o¬årikaµ atthi kho pana sa!khårånaµ nirodho. atth’

etan ti iti viditvå tassa nissaraˆadassåv¥ tathågato tad upåtivatto|| ||MN102:7||

| |devadahavagga pañcattayasutta| |

|| ||tayidaµ bhikkhave tathågato pajånåti ye kho te bhonto samaˆabråhmaˆå n’ eva

saññiµ nå saññiµ attånaµ paññåpenti arogaµ param maraˆå: rËpiµ vå te bhonto

samaˆabråhmaˆå n’ eva saññiµ nå saññiµ attånaµ paññåpenti arogaµ param maraˆå.

arËpiµ vå te bhonto samaˆabråhmaˆå n’ eva saññiµ nå saññiµ attånaµ paññåpenti

arogaµ param maraˆå, rËpiñ ca arËpiñ ca vå te bhonto samaˆabråhmaˆå n’ eva saññiµ

nå saññiµ attånaµ paññåpenti arogaµ param maraˆå, n’ eva rËpiµ nå rËpiµ vå te bhonto

samaˆabråhmaˆå n’ eva saññiµ nå saññiµ attånaµ paññåpenti arogaµ param maraˆå||

||ye hi keci bhikkhave samaˆabråhmaˆå di††hasutamutaviññåtabbassa sa!khåramattena

etassa åyatanassa upasampadaµ paññåpenti, vyasanaµ h’ etaµ bhikkhave akkhåyati.

etassa åyatanassa upasampadåya: na h’ etaµ bhikkhave åyatanaµ sasa!khårasamåpatti

pattabbaµ akkhåyati, sasa!khåråvasesåsamåpatti pattabbaµ etaµ bhikkhave åyatanaµ

akkhåyati. tayidaµ sa!khataµ o¬årikaµ atthi kho pana sa!khårånaµ nirodho. atth’ etan ti

iti viditvå tassa nissaraˆadassåv¥ tathågato tad upåtivatto|| ||MN102:10||

120

| |devadahavagga pañcattayasutta| |

|| ||tayidaµ bhikkhave tathågato pajånåti, ye kho te bhonto samaˆabråhmaˆå sato

sattassa ucchedaµ vinåsaµ vibhavaµ paññåpenti, te sakkåyabhayå sakkåyaparijeguccha

sakkåyañ ñeva anuparidhåvanti anuparivattanti. seyyathå pi nåma sågaddËlabaddho da¬he

thambhe vå kh¥le vå upanibaddho, tam eva thambaµ vå kh¥laµ vå anuparidhåvati

anuparivattati; evaµ ev’ ime bhonto samaˆabråhmaˆå sakkåyabhayå sakkåyaparije-

gucchå sakkåyañ ñeva anuparidhåvanti anuparivattanti. tayidaµ sa!khataµ o¬årikaµ atthi

kho pana sa!khårånaµ nirodho. atth’ etan ti iti viditvå tassa nissaraˆadassåv¥ tathågato

tad upåtivatto|| ||MN102:12||

| |devadahavagga pañcattayasutta| |

|| ||tatra bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå evaµvådino evaµdi††hino: sassato attå ca loko

ca, idam eva saccaµ mogham aññan ti||…||tatra bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå evaµ-

vådino evaµdi††hino: asassato attå ca loko ca, idam eva saccaµ mogham aññan ti||…||

tatra bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå evaµvådino evaµdi††hino: sassato ca asassato ca

attå ca loko ca, idam eva saccaµ mogham aññan ti||…||tatra bhikkhave ye te samaˆa-

bråhmaˆå evaµvådino evaµdi††hino: n’ eva sassato n’ åsassato attå ca loko ca, idam eva

saccaµ mogham aññan ti|| ||tesaµ vata aññatr’ eva saddhåya aññatra ruciyå aññatra

anussavå aññatra åkåraparivitakkå aññatra di††hinijjhånakkhantiyå, paccattañ ñeva ñåˆaµ

bhavissati parisuddhaµ pariyodåtan ti, n’ etaµ †hånaµ vijjati. paccattaµ kho pana

bhikkhave ñåˆe asati parisuddhe pariyodåte, yad api te bhonto samaˆabråhmaˆå tattha

ñåˆabhågamattam eva pariyodapenti, tad api tesaµ bhavataµ samaˆabråhmaˆånaµ

upådånaµ akkhåyati. tayidaµ sa!khataµ o¬årikaµ atthi kho pana sa!khårånaµ nirodho

atth’ etan ti iti viditvå, tassa nissaraˆadassåv¥ tathågato tad upåtivatto|| ||MN102:15||

| |devadahavagga pañcattayasutta| |

|| ||tatra bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå evaµvådino evaµdi††hino: antavå attå ca loko

ca, idam eva saccaµ mogham aññan ti||…||tatra bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå evaµ-

vådino evaµdi††hino: anantavå attå ca loko ca, idam eva saccaµ mogham aññan ti||…||

121

tatra bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå evaµvådino evaµdi††hino: antavå ca anantavå ca

attå ca loko ca, idam eva saccaµ mogham aññan ti||…||tatra bhikkhave ye te samaˆa-

bråhmaˆå evaµvådino evaµdi††hino: n’ ev’ antavå n’ ånantavå attå ca loko ca, idam eva

saccaµ mogham aññan ti|| ||tesaµ vata aññatr’ eva saddhåya aññatra ruciyå aññatra

anussavå aññatra åkåraparivitakkå aññatra di††hinijjhånakkhantiyå, paccattañ ñeva ñåˆaµ

bhavissati parisuddhaµ pariyodåtan ti, n’ etaµ †hånaµ vijjati. paccattaµ kho pana

bhikkhave ñåˆe asati parisuddhe pariyodåte, yad api te bhonto samaˆabråhmaˆå tattha

ñåˆabhågamattam eva pariyodapenti, tad api tesaµ bhavataµ samaˆabråhmaˆånaµ

upådånaµ akkhåyati. tayidaµ sa!khataµ o¬årikaµ atthi kho pana sa!khårånaµ nirodho

atth’ etan ti iti viditvå, tassa nissaraˆadassåv¥ tathågato tad upåtivatto|| ||MN102:15||

| |devadahavagga pañcattayasutta| |

|| ||tatra bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå evaµvådino evaµdi††hino: ekattasaññ¥ attå ca

loko ca, idam eva saccaµ mogham aññan ti||…||tatra bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå

evaµvådino evaµdi††hino: nånattasaññ¥ attå ca loko ca, idam eva saccaµ mogham aññan

ti||…||tatra bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå evaµvådino evaµdi††hino: parittasaññ¥ attå

ca loko ca, idam eva saccaµ mogham aññan ti||…||tatra bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå

evaµvådino evaµdi††hino: appamåˆasaññ¥ attå ca loko ca, idam eva saccaµ mogham

aññan ti|| ||tesaµ vata aññatr’ eva saddhåya aññatra ruciyå aññatra anussavå aññatra

åkåraparivitakkå aññatra di††hinijjhånakkhantiyå, paccattañ ñeva ñåˆaµ bhavissati pari-

suddhaµ pariyodåtan ti, n’ etaµ †hånaµ vijjati. paccattaµ kho pana bhikkhave ñåˆe asati

parisuddhe pariyodåte, yad api te bhonto samaˆabråhmaˆå tattha ñåˆabhågamattam eva

pariyodapenti, tad api tesaµ bhavataµ samaˆabråhmaˆånaµ upådånaµ akkhåyati.

tayidaµ sa!khataµ o¬årikaµ atthi kho pana sa!khårånaµ nirodho atth’ etan ti iti viditvå,

tassa nissaraˆadassåv¥ tathågato tad upåtivatto|| ||MN102:15||

| |devadahavagga pañcattayasutta| |

|| ||tatra bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå evaµvådino evaµdi††hino: ekantasukh¥ attå ca

loko ca, idam eva saccaµ mogham aññan ti||…||tatra bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå

evaµvådino evaµdi††hino: ekantadukkh¥ attå ca loko ca, idam eva saccaµ mogham

122

aññan ti||…||tatra bhikkhave ye te samaˆabråhmaˆå evaµvådino evaµdi††hino: sukha-

dukkh¥ attå ca loko ca, idam eva saccaµ mogham aññan ti||…||tatra bhikkhave ye te

samaˆabråhmaˆå evaµvådino evaµdi††hino: adukkhamasukh¥ attå ca loko ca, idam eva

saccaµ mogham aññan ti|| ||tesaµ vata aññatr’ eva saddhåya aññatra ruciyå aññatra

anussavå aññatra åkåraparivitakkå aññatra di††hinijjhånakkhantiyå, paccattañ ñeva ñåˆaµ

bhavissati parisuddhaµ pariyodåtan ti, n’ etaµ †hånaµ vijjati. paccattaµ kho pana

bhikkhave ñåˆe asati parisuddhe pariyodåte, yad api te bhonto samaˆabråhmaˆå tattha

ñåˆabhågamattam eva pariyodapenti, tad api tesaµ bhavataµ samaˆabråhmaˆånaµ

upådånaµ akkhåyati. tayidaµ sa!khataµ o¬årikaµ atthi kho pana sa!khårånaµ nirodho

atth’ etan ti iti viditvå, tassa nissaraˆadassåv¥ tathågato tad upåtivatto|| ||MN102:15||

| |devadahavagga pañcattayasutta| |

|| ||tayidaµ bhikkhave tathågato pajånåti: ayaµ kho bhavaµ samaˆo vå bråhmaˆo vå

pubbantånudi††h¥nañ ca pa†inissaggå, aparantånudi††h¥nañ ca pa†inissaggå, sabbaso kåma-

saµyojanånaµ anadhi††hånå, pavivekåya p¥tiyå samatikkamå, niråmisassa sukhassa

samatikkamå, adukkhamasukhåya vedanåya samatikkamå; santo ’ham asmi, nibbuto

’ham asmi, anupådåno ’ham asm¥ ti samanupassati|| ||addhå ayaµ åysamå nibbånaµ

sappåyañ ñeva pa†ipadaµ abhivadati. atha ca pan’ åyaµ bhavaµ samaˆo vå bråhmaˆo

vå: pubbantånudi††hiµ vå upådiyamåno upådiyati, aparantånudi††hiµ vå upådiyamåno

upådiyati, kåmasaµyojanaµ vå upådiyamåno upådiyati, pavivekaµ vå p¥tiµ upådiya-

måno upådiyati, niråmisaµ vå sukhaµ upådiyamåno upådiyati, adukkhamasukhaµ vå

vedanaµ upådiyamåno upådiyati. yañ ca kho ayaµ åyasmå santo ’ham asmi, nibbuto

’ham asmi, anupådåno ’ham asm¥ ti samanupassati, tad ap’ imassa bhoto samaˆabråhma-

ˆassa upådånaµ akkhåvati. tayidaµ sa!khataµ o¬årikaµ atthi kho pana sa!khårånaµ

nirodho. atth’ etan ti iti viditvå tassa nissaraˆadassåv¥ tathågato tad upåtivatto|| ||idaµ kho

pana bhikkhave tathågatena anuttaraµ santivarapadaµ abhisambuddhaµ, yad idaµ

channaµ phassåyatanånaµ samudayañ ca attha!gamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca

nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ viditvå, anupådå vimokkho. tayidaµ bhikkhave tathågatena

anuttaraµ santivarapadaµ abhisambuddhaµ, yad idaµ channaµ phassåyatanånaµ samu-

dayañ ca attha!gamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ viditvå –

anupådå vimokkho ti|| ||MN102:24||

123

| |devadahavagga sunakkhattasutta| |

|| ||†hånaµ kho pan’ etaµ sunakkhatta vijjati yaµ idh’ ekaccassa bhikkhuno evam assa:

taˆhå kho sallaµ samaˆena vuttaµ avijjåvisadoso chandarågabyåpådehi ruppati. tam me

taˆhåsallaµ pah¥naµ, apan¥to avijjåvisadoso, sammånibbånådhimutto ’ham asm¥ ti. evaµ

mån¥ assa atthaµ samånaµ, so yåni sammånibbånådhimuttassa asappåyåni, tåni anuyuñ-

jeyya: asappåyaµ cakkhunå rËpadassanaµ anuyuñjeyya, asappåyaµ sotena saddaµ anu-

yuñjeyya, asappåyaµ ghånena gandhaµ anuyuñjeyya, asappåyaµ jivhåya rasaµ anuyuñ-

jeyya, asappåyaµ kåyena pho††habbaµ anuyuñjeyya, asappåyaµ manaså dhammaµ

anuyuñjeyya. tassa asappåyaµ cakkhunå rËpadassanaµ anuyuttassa, asappåyaµ sotena

saddaµ anuyuttassa asappåyaµ ghånena gandhaµ anuyuttassa, asappåyaµ jivhåya rasaµ

anuyuttassa, asappåyaµ kåyena pho††habbaµ anuyuttassa, asappåyaµ manaså dhammaµ

anuyuttassa; rågo cittaµ anuddhaµseyya. so rågånuddhasitena cittena maraˆaµ vå niga-

ccheyya maraˆamattaµ vå dukkhaµ||…||†hånaµ kho pan’ etaµ sunakkhatta vijjati yaµ

idh’ ekaccassa bhikkhuno evam assa: taˆhå kho sallaµ samaˆena vuttaµ avijjåvisadoso

chandarågabyåpådehi ruppati. tam me taˆhåsallaµ pah¥naµ, apan¥to avijjåvisadoso, sam-

månibbånådhimutto ’ham asm¥ ti. sammånibbånådhimuttassa eva sato so yåni sammå-

nibbånådhimuttasa asappåyåni tåni nånuyuñjeyya: asappåyaµ cakkhunå rËpadassanaµ

nånuyuñjeyya, asappåyaµ sotena saddaµ nånuyuñjeyya, asappåyaµ ghånena gandhaµ

nånuyuñjeyya, asappåyaµ jivhåya rasaµ nånuyuñjeyya, asappåyaµ kåyena pho††habbaµ

nånuyuñjeyya, asappåyaµ manaså dhammaµ nånuyuñjeyya. tassa asappåyaµ cakkhunå

rËpadassanaµ ananuyuttassa, asappåyaµ sotena saddaµ ananuyuttassa asappåyaµ ghån-

ena gandhaµ ananuyuttassa, asappåyaµ jivhåya rasaµ ananuyuttassa, asappåyaµ kåyena

pho††habbaµ ananuyuttassa, asappåyaµ manaså dhammaµ ananuyuttassa; rågo cittaµ

nånuddhaµseyya. so na rågånuddhasitena cittena n’ eva maraˆaµ vå nigaccheyya na

maraˆamattaµ vå dukkhaµ|| ||MN105:23||

124

| |devadahavagga sunakkhattasutta| |

|| ||so vata sunakkhatta bhikkhu chasu phassåyatanesu saµvutakår¥: upadhi dukkhassa

mËlan ti iti viditvå nirupadhi upadhisa!khaye vimutto, upadhismiµ vå kåyaµ upasaµ-

harissati cittaµ vå uppådessat¥ ti – n’ etaµ †hånaµ vijjati|| ||seyyathå pi sunakkhatta

åpån¥yakaµso vaˆˆasampanno gandhasampanno so ca kho visena saµsattho, atha puriso

ågaccheyya j¥vitukåmo amaritukåmo sukhakåmo dukkhapa†ikkËlo. taµ kiµ maññasi

sunakkhatta? api nu so puriso amuµ åpån¥yakaµsaµ piveyya yaµ jaññå: imå ’haµ pitvå

maraˆaµ vå nigacchåmi maraˆamattaµ vå dukkhan ti? no h’ etaµ bhante. evam eva kho

sunakkhatta so vata bhikkhu chasu phassåyatanesu saµvutakår¥: upadhi dukkhassa mËlan

ti iti viditvå nirupadhi upadhisa!khaye vimutto, upadhismiµ vå kåyaµ upasaµharissati

cittaµ vå uppådessat¥ ti – n’ etaµ †hånaµ vijjati|| ||seyyathå pi sunakkhatta ås¥viso

ghoraviso, atha puriso ågaccheyya j¥vitukåmo amaritukåmo sukhakåmo dukkhapa†ikkËlo.

taµ kiµ maññasi sunakkhatta? api nu so puriso amussa ås¥visassa ghoravisassa hatthaµ

vå a!gu††haµ vå dajjå yaµ jaññå: iminå ’haµ da††ho maraˆaµ vå nigacchåmi maraˆa-

mattaµ vå dukkhan ti? no h’ etaµ bhante. evam eva kho sunakkhatta so vata bhikkhu

chasu phassåyatanesu saµvutakår¥: upadhi dukkhassa mËlan ti iti viditvå nirupadhi

upadhisa!khaye vimutto, upadhismiµ vå kåyaµ upasaµharissati cittaµ vå uppådessat¥ ti

– n’ etaµ †hånaµ vijjat¥ ti|| ||MN105:28||

| |devadahavagga åneñjasappåyasutta| |

|| ||idha bhante bhikkhu evaµ pa†ipanno hoti: no c’ assa no ca me siyå, na bhavissati na

me bhavissati, yad atthi yaµ bhËtaµ taµ pajahåm¥ ti. evaµ upekhaµ pa†ilabhati. pari-

nibbåyi nu kho eso bhante bhikkhË ti? ap’ etth’ ekacco ånanda bhikkhu parinibbåyeyya,

ap’ etth’ ekacco bhikkhu na parinibbåyeyyå ti. ko nu kho bhante hetu ko paccayo, yena

ap’ etth’ ekacco bhikkhu parinibbåyeyya, ap’ etth’ ekacco bhikkhu na parinibbåyeyyå

ti?|| ||idh’ ånanda bhikkhu evaµ pa†ipanno hoti: no c’ assa no ca me siyå, na bhavissati na

me bhavissati, yad atthi yaµ bhËtaµ taµ pajahåm¥ ti. evaµ upekhaµ pa†ilabhati. so taµ

upekhaµ abhinandati abhivadati ajjhosåya ti††hati. tassa taµ upekkhaµ abhinandato abhi-

vadato ajjhosåya ti††hato, tan nissitaµ hoti viññåˆaµ tad upådånaµ. saupådåno ånanda

bhikkhu na parinibbåyat¥ ti. kahaµ pana so bhante bhikkhu upådiyamåno upådiyat¥ ti? n’

125

evasaññånåsaññåyatanaµ ånandå ti. upådånase††haµ kira so bhante bhikkhu upådiyamå-

no upådiyat¥ ti. upådånase††haµ so ånanda bhikkhu upådiyamåno upådiyati, upådåna-

se††haµ h’ etaµ ånanda yad idaµ n’evasaññånåsaññåyatanaµ|| ||idh’ ånanda bhikkhu

evaµ pa†ipanno hoti: no c’ assa no ca me siyå, na bhavissati na me bhavissati, yad atthi

yaµ bhËtaµ taµ pajahåm¥ ti. evaµ upekhaµ pa†ilabhati. so taµ upekhaµ nåbhinandati

nåbhivadati na ajjhosåya ti††hati. tassa taµ upekhaµ anabhinandato anabhivadato anajjh-

osåya ti††hato, na tan nissitaµ hoti viññåˆaµ na tad upådånaµ. ånupådåno ånanda

bhikkhu parinibbåyat¥ ti|| ||MN106:10||

| |devadahavagga åneñjasappåyasutta| |

|| ||katamo pana bhante ariyo vimokkho ti? idh’ ånanda ariyasåvako iti pa†isañcikkhati:

ye ca di††hadhammikå kåmå ye ca samparåyikå kåmå, yå ca di††hadhammikå kåmasaññå

yå ca samparåyikå kåmasaññå, ye ca di††hadhammikå rËpå ye ca samparåyikå rËpå, yå ca

di††hadhammikå rËpasaññå yå ca samparåyikå rËpasaññå, yå ca åˆañjasaññå yå ca åkiñ-

caññåyatanasaññå, yå ca n’ evasaññånåsaññåyatanasaññå – esa sakkåyo yåvatå sakkåyo.

etaµ amataµ yad idaµ anupådå cittassa vimokko|| ||MN106:13||

| |devadahavagga mahåpuˆˆamasutta| |

|| ||ime pana bhante pañc’ upådånakkhandhå kimmËlakå ti? ime kho bhikkhu pañc’

upådånakkhandhå chandamËlakå ti. tañ ñeva nu kho bhante upådånaµ te pañc’ upådåna-

kkhandhå? udåhu aññatra pañc’ upådånakkhandhehi upådånan ti? na kho bhikkhu tañ

ñeva upådånaµ te pañc’ upådånakkhandhå, na pi aññatra pañc’ upådånakkhandhehi upå-

dånaµ. yo kho bhikkhu pañc’ upådånakkhandhesu chandarågo taµ tattha upådånan ti||

||siyå pana bhante pañc’ upådånakkhandhesu chandarågåvemattatå ti? siyå bhikkhË ti

bhagavå avoca: idha bhikkhu ekaccassa evaµ hoti evaµrËpo siyaµ anågatam addhånaµ,

evaµvedano siyaµ anågatam addhånaµ, evaµsañño siyaµ anågatam addhånaµ,

evaµsa!khåro siyaµ anågatam addhånaµ, evaµviññåˆo siyaµ anågatam addhånan ti.

evaµ kho bhikkhu pañc’ upådånakkhandhesu chandarågavemattatå ti|| ||MN109:5||

126

| |devadahavagga mahåpuˆˆamasutta| |

|| ||kittåvatå pana bhante khandhånaµ khandhådhivacanaµ hot¥ ti? yaµ kiñci bhikkhu

rËpaµ at¥tånågatapaccuppannaµ, ajjhattaµ vå bahiddhå vå o¬årikaµ vå sukhumaµ vå

h¥naµ vå paˆ¥taµ vå, yaµ dËre santike vå. ayaµ rËpakkhandho. yå kåci vedanå

at¥tånågatapaccuppannå, ajjhattaµ vå bahiddhå vå o¬årikå vå sukhumå vå h¥nå vå paˆ¥tå

vå, yå dËre santike vå. ayaµ vedanåkkhandho. yå kåci saññå at¥tånågatapaccuppannå,

ajjhattaµ vå bahiddhå vå o¬årikå vå sukhumå vå h¥nå vå paˆ¥tå vå, yå dËre santike vå.

ayaµ saññåkkhandho. ye keci sa!khårå at¥tånågatapaccuppannå, ajjhattaµ vå bahiddhå

vå o¬årikå vå sukhumå vå h¥nå vå paˆ¥tå vå, ye dËre santike vå. ayaµ sa!khårakkhandho.

yaµ kiñci viññåˆaµ at¥tånågatapaccuppannaµ, ajjhattaµ vå bahiddhå vå o¬årikaµ vå

sukhumaµ vå h¥naµ vå paˆ¥taµ vå, yaµ dËre santike vå. ayaµ viññåˆakkhandho.

ettåvatå kho bhikkhu khandhånaµ khandhådhivacanaµ hot¥ ti|| ||ko nu kho bhante hetu

ko paccayo rËpakkhandhassa paññåpanåya? ko hetu ko paccayo vedanåkkhandhassa

paññåpanåya? ko hetu ko paccayo saññåkkhandhassa paññåpanåya? ko hetu ko paccayo

sa!khårakkhandhassa paññåpanåya? ko hetu ko paccayo viññåˆakkhandhassa paññå-

panåyå ti? cattåro kho bhikkhu mahåbhutå hetu cattåro mahåbhËtå paccayo rËpakkh-

andhassa paññåpanåya. phasso hetu phasso paccayo vedanåkkhandhassa paññåpanåya.

phasso hetu phasso paccayo saññåkkhandhassa paññåpanåya. phasso hetu phasso paccayo

sa!khårakkhandhassa paññåpanåya. nåmarËpam kho bhikkhu hetu nåmarËpaµ paccayo

viññåˆakkhandhassa paññåpanåyå ti|| ||MN109:9||

| |devadahavagga mahåpuˆˆamasutta| |

|| ||kathaµ pana bhante jånato kathaµ passato imasmiñ ca saviññåˆake kåye bahiddhå ca

sabbanimittesu aha!kåramama!kåramånånusayå na hont¥ ti? yaµ kiñci bhikkhu rËpaµ

at¥tånågatapaccuppannaµ, ajjhattaµ vå bahiddhå vå o¬årikaµ vå sukhumaµ vå h¥naµ vå

paˆ¥taµ vå, yaµ dËre santike vå; sabbaµ rËpaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na

meso attå ti evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya passati|| ||yå kåci vedanå

at¥tånågatapaccuppannå, ajjhattaµ vå bahiddhå vå o¬årikå vå sukhumå vå h¥nå vå paˆ¥tå

vå, yå dËre santike vå; sabbå vedanå n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti

evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya passati|| ||yå kåci saññå at¥tånågatapaccupp-

127

annå, ajjhattaµ vå bahiddhå vå o¬årikå vå sukhumå vå h¥nå vå paˆ¥tå vå, yå dËre santike

vå; sabbå saññå n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti evam etaµ yathåbhËtaµ

sammappaññåya passati|| ||ye keci sa!khårå at¥tånågatapaccuppannå, ajjhattaµ vå

bahiddhå vå o¬årikå vå sukhumå vå h¥nå vå paˆ¥tå vå, ye dËre santike vå; sabbe sa!khårå

n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti evam etaµ yathåbhËtaµ sammappañ-

ñåya passati. yaµ kiñci viññåˆaµ at¥tånågatapaccuppannaµ, ajjhattaµ vå bahiddhå vå

o¬årikaµ vå sukhumaµ vå h¥naµ vå paˆ¥taµ vå, yaµ dËre santike vå; sabbaµ viññåˆaµ

n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti evam etaµ yathåbhËtaµ sammappañ-

ñåya passati. evaµ kho bhikkhu jånato evaµ passato imasmiñ ca saviññåˆake kåye

bahiddhå ca sabbanimittesu aha!kåramama!kåramånånusayå na hont¥ ti|| ||MN109:13||

| |devadahavagga mahåpuˆˆamasutta| |

|| ||atha kho aññatarassa bhikkhuno evaµ cetaso parivitakko udapådi: iti kira bho rËpaµ

anattå vedanå anattå saññå anattå sa!khårå anattå viññåˆaµ anattå. anattakatåni kammåni

kam attånaµ phusissant¥ ti? atha kho bhagavå tassa bhikkhuno cetaså ceto parivitakkaµ

aññåya bhikkhË åmantesi: †hånaµ kho pan’ etaµ bhikkhave vijjati yaµ idh’ ekacco

moghapuriso avidvå avijjågato taˆhådhipateyyena cetaså satthusåsanaµ atidhåvitabbaµ

maññeyya: iti kira bho rËpaµ anattå vedanå anattå saññå anattå sa!khårå anattå viññåˆaµ

anattå. anattakatåni kammåni kam attånaµ phusissant¥ ti? pa†icca vin¥tå kho me tumhe

bhikkhave tatra tatra tesu tesu dhammesu. taµ kiµ maññatha bhikkhave?|| ||MN109:14||

| |anupadavagga anupadasutta| |

|| ||tatr’ idaµ bhikkhave såriputtassa anupadadhammavipassanåya hoti: idha bhikkhave

såriputto vivicc’eva kåmehi vivicca akusalehi dhammehi, savitakkaµ savicåraµ, viveka-

jaµ p¥tisukhaµ, pa†hamajjhånaµ upasampajja viharati. ye ca pa†hamajjhåne dhammå

vitakko ca vicåro ca p¥ti ca sukhañ ca citt’ ekaggatå ca, phasso vedanå saññå cetanå,

cittaµ chando adhimokkho viriyaµ sati upekhå manasikåro; tyåssa dhammå anupadava-

vatthitå honti. tyåssa dhammå viditå uppajjanti, viditå upa††hahanti, viditå abbhatthaµ

gacchanti. so evaµ pajånåti: evaµ kira me dhammå ahutvå sambhonti, hutvå pativedent¥

ti. so tesu dhammesu anupåyo anapåyo anissito apa†ibaddho vippamutto visaµyutto vi-

128

mariyådikatena cetaså viharati. so atthi uttariµ nissaraˆan ti pajånåti – tabbahulikårå atthi

t’ ev’ assa hoti|| ||MN111:3||

| |anupadavagga chabbisodhanasutta| |

|| ||cattåro ’me åvuso vohårå tena bhagavatå jånatå passatå arahatå sammåsambuddhena

sammadakkhåtå. katame cattåro? di††he di††havåditå, sute sutavåditå, mute mutavåditå,

viññåte viññåtavåditå. ime kho åvuso cattåro vohårå tena bhagavatå jånatå passatå arahatå

sammåsambuddhena sammadakkhåtå|| ||kathaµ jånato pan’ åyasmato kathaµ passato

imesu catusu vohåresu anupådåya åsavehi cittaµ vimuttan ti? kh¥ˆåsavassa bhikkhave

bhikkhuno vusitavato katakaraˆ¥yassa ohitabhårassa anuppattasadatthassa parikkh¥ˆa-

bhavasaµyojanassa sammadaññåvimuttassa ayaµ anudhammo hoti veyyåkaraˆåya:

di††he kho ahaµ åvuso anupåyo anapåyo anissito appa†ibaddho vippamutto visaµyutto

vimariyådikatena cetaså viharåmi. sute kho ahaµ åvuso anupåyo anapåyo anissito appa†i-

baddho vippamutto visaµyutto vimariyådikatena cetaså viharåmi. mute kho ahaµ åvuso

anupåyo anapåyo anissito appa†ibaddho vippamutto visaµyutto vimariyådikatena cetaså

viharåmi. viññåte kho ahaµ åvuso anupåyo anapåyo anissito appa†ibaddho vippamutto

visaµyutto vimariyådikatena cetaså viharåmi. evaµ kho me åvuso jånato evaµ passato

imesu catusu vohåresu anupådåya åsavehi cittaµ vimuttan ti|| ||MN112.3||

| |anupadavagga chabbisodhanasutta| |

|| ||kathaµ jånato pan’ åyasmato kathaµ passato imesu pañcas’ upådånakkhandhesu

anupådåya åsavehi cittaµ vimuttan ti? kh¥ˆåsavassa bhikkhave bhikkhuno vusitavato

katakaraˆ¥yassa ohitabhårassa anuppattasadatthassa parikkh¥ˆabhavasaµyojanassa sam-

madaññåvimuttassa, ayam anudhammo hoti veyyåkaraˆåya|| ||rËpaµ kho ahaµ åvuso

abalaµ virågaµ anassåsikaµ viditvå; ye rËpe upåy’ upådånå cetaso adhi††hånåbhiniveså-

nusayå, tesaµ khayå virågå nirodhå cågå pa†inissaggå, vimuttam me cittan ti pajånåmi||

||vedanaµ kho ahaµ åvuso abalaµ virågaµ anassåsikaµ viditvå; ye vedane upåy’ upå-

dånå cetaso adhi††hånåbhinivesånusayå, tesaµ khayå virågå nirodhå cågå pa†inissaggå,

vimuttam me cittan ti pajånåmi|| ||saññaµ kho ahaµ åvuso abalaµ virågaµ anassåsikaµ

viditvå; ye saññe upåy’ upådånå cetaso adhi††hånåbhinivesånusayå, tesaµ khayå virågå

129

nirodhå cågå pa†inissaggå, vimuttam me cittan ti pajånåmi|| ||sa!khåre kho ahaµ åvuso

abalaµ virågaµ anassåsikaµ viditvå; ye sa!khåresu upåy’ upådånå cetaso adhi††hån-

åbhinivesånusayå, tesaµ khayå virågå nirodhå cågå pa†inissaggå, vimuttam me cittan ti

pajånåmi|| ||viññåˆaµ kho ahaµ åvuso abalaµ virågaµ anassåsikaµ viditvå; ye viññåˆe

upåy’ upådånå cetaso adhi††hånåbhinivesånusayå, tesaµ khayå virågå nirodhå cågå

pa†inissaggå, vimuttam me cittan ti pajånåmi. evaµ kho me åvuso jånato evaµ passato

imesu pañcas’ upådånakkhandhesu anupådåya åsavehi cittaµ vimuttan ti|| ||MN112:5||

| |anupadavagga chabbisodhansutta| |

|| ||kathaµ jånato pan’ åyasmato kathaµ passato imåsu chasu dhåtusu anupådåya åsavehi

cittaµ vimuttan ti? kh¥ˆåsavassa bhikkhave bhikkhuno vusitavato katakaraˆ¥yassa ohita-

bhårassa anuppattasadatthassa parikkh¥ˆabhavasaµyojanassa sammadaññåvimuttassa,

ayam anudhammo hoti veyyåkaraˆåya|| ||pa†hav¥dhåtuµ kho ahaµ åvuso anattato upaga-

cchiµ, na ca pa†hav¥dhåtunissitaµ attånaµ; ye ca pa†hav¥dhåtunissitå upåy’ upådånå

cetaso adhi††hånåbhinivesånusayå, tesaµ khayå virågå nirodhå cågå pa†inissaggå, vimut-

tam me cittan ti pajånåmi|| ||åpodhåtuµ kho ahaµ åvuso anattato upagacchiµ, na ca

åpodhåtunissitaµ attånaµ; ye ca åpodhåtunissitå upåy’ upådånå cetaso adhi††hånåbhi-

nivesånusayå, tesaµ khayå virågå nirodhå cågå pa†inissaggå, vimuttam me cittan ti

pajånåmi|| ||tejodhåtuµ kho ahaµ åvuso anattato upagacchiµ, na ca tejodhåtunissitaµ

attånaµ; ye ca tejodhåtunissitå upåy’ upådånå cetaso adhi††hånåbhinivesånusayå, tesaµ

khayå virågå nirodhå cågå pa†inissaggå, vimuttam me cittan ti pajånåmi|| ||våyodhåtuµ

kho ahaµ åvuso anattato upagacchiµ, na ca våyodhåtunissitaµ attånaµ; ye ca våyo-

dhåtunissitå upåy’ upådånå cetaso adhi††hånåbhinivesånusayå, tesaµ khayå virågå niro-

dhå cågå pa†inissaggå, vimuttam me cittan ti pajånåmi|| ||åkåsadhåtuµ kho ahaµ åvuso

anattato upagacchiµ, na ca åkåsadhåtunissitaµ attånaµ; ye ca åkåsadhåtunissitå upåy’

upådånå cetaso adhi††hånåbhinivesånusayå, tesaµ khayå virågå nirodhå cågå pa†inis-

saggå, vimuttam me cittan ti pajånåmi|| ||viññåˆadhåtuµ kho ahaµ åvuso anattato

upagacchiµ, na ca viññåˆadhåtunissitaµ attånaµ; ye ca viññåˆadhåtunissitå upåy’ upå-

dånå cetaso adhi††hånåbhinivesånusayå, tesaµ khayå virågå nirodhå cågå pa†inissaggå,

vimuttam me cittan ti pajånåmi. evaµ kho me åvuso jånato evaµ passato imåsu chasu

dhåtusu anupådåya åsavehi cittaµ vimuttan ti|| ||MN112:7||

130

| |anupadavagga chabbisodhanasutta| |

|| ||kathaµ jånato pan’ åyasmato kathaµ passato imesu chasu ajjhattikabåhiresu åyatan-

esu anupådåya åsavehi cittaµ vimuttan ti? kh¥ˆåsavassa bhikkhave bhikkhuno vusitavato

katakaraˆ¥yassa ohitabhårassa anuppattasadatthassa parikkh¥ˆabhavasaµyojanassa sam-

madaññåvimuttassa, ayam anudhammo hoti veyyåkaraˆåya|| ||cakkhusmiµ åvuso rËpe

cakkhuviññåˆe cakkhuviññåˆaviññåtabbesu dhammesu yo chando yo rågo yå nand¥ yå

ta!hå; ye upåy’ upådånå cetaso adhi††hånåbhinivesånusayå, tesaµ khayå virågå nirodhå

cågå pa†inissaggå, vimuttam me cittan ti pajånåmi|| ||sotasmiµ åvuso sadde sotaviññåˆe

sotaviññåˆaviññåtabbesu dhammesu yo chando yo rågo yå nand¥ yå ta!hå; ye upåy’

upådånå cetaso adhi††hånåbhinivesånusayå, tesaµ khayå virågå nirodhå cågå pa†inis-

saggå, vimuttam me cittan ti pajånåmi|| ||ghånasmiµ åvuso gandhe ghånaviññåˆe ghåna-

viññåˆaviññåtabbesu dhammesu yo chando yo rågo yå nand¥ yå ta!hå; ye upåy’ upådånå

cetaso adhi††hånåbhinivesånusayå, tesaµ khayå virågå nirodhå cågå pa†inissaggå, vimut-

tam me cittan ti pajånåmi|| ||jivhåya åvuso rase jivhåviññåˆe jivhåviññåˆaviññåtabbesu

dhammesu yo chando yo rågo yå nand¥ yå ta!hå; ye upåy’ upådånå cetaso adhi††hån-

åbhinivesånusayå, tesaµ khayå virågå nirodhå cågå pa†inissaggå, vimuttam me cittan ti

pajånåmi|| ||kåyasmiµ åvuso pho††habbe kåyaviññåˆe kåyaviññåˆaviññåtabbesu dham-

mesu yo chando yo rågo yå nand¥ yå ta!hå; ye upåy’ upådånå cetaso adhi††hånåbhi-

nivesånusayå, tesaµ khayå virågå nirodhå cågå pa†inissaggå, vimuttam me cittan ti

pajånåmi|| ||manasmiµ åvuso dhamme manoviññåˆe manoviññåˆaviññåtabbesu dham-

mesu yo chando yo rågo yå nand¥ yå ta!hå; ye upåy’ upådånå cetaso adhi††hånåbhi-

nivesånusayå, tesaµ khayå virågå nirodhå cågå pa†inissaggå, vimuttam me cittan ti

pajånåmi. evaµ kho me åvuso jånato evaµ passato imesu chasu ajjhattikabåhiresu

åyatanesu anupådåya åsavehi cittaµ vimuttan ti|| ||MN112:9||

| |anupadavagga chabbisodhanasutta| |

|| ||evaµ samåhite citte parisuddhe pariyodåte ana!gaˆe vigatËpakkilese mudubhËte

kammaniye †hite åˆañjappatte åsavånaµ khayañåˆåya cittaµ abhininnåmesiµ. so idaµ

dukkhan ti yathåbhËtaµ abbhaññåsiµ, ayaµ dukkhasamudayo ti yathåbhËtaµ abbhañ-

ñåsiµ, ayaµ dukkhanirodho ti yathåbhËtaµ abbhaññåsiµ, ayaµ dukkhanirodhagåmin¥

131

pa†ipadå ti yathåbhËtaµ abbhaññåsiµ. ime åsavå ti yathåbhËtaµ abbhaññåsiµ, ayaµ

åsavasamudayo ti yathåbhËtaµ abbhaññåsiµ, ayaµ åsavanirodho ti yathåbhËtaµ abbhañ-

ñåsiµ, ayaµ åsavanirodhagåmin¥ pa†ipadå ti yathåbhËtaµ abbhaññåsiµ|| ||tassa me evaµ

jånato evaµ passato kåmåsavå pi cittaµ vimuccittha, bhavåsavå pi cittaµ vimuccittha,

avijjåsavå pi cittaµ vimuccittha. vimuttasmiµ vimuttam iti ñåˆaµ ahosi. kh¥ˆå jåti

vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ nåparaµ itthattåyåti abbhaññåsiµ. evaµ kho

me åvuso jånato evaµ passato imasmiµ ca saviññåˆake kåye bahiddhå ca sabbanimittesu

aha!kåramama!kåramånånusayå susamËhatå ti|| ||MN112:19||

| |anupadavagga sappurisasutta| |

|| ||puna ca paraµ bhikkhave asappuriso vivicc’ eva kåmehi vivicc’ akusalehi dhammehi,

savitakkaµ savicåraµ, vivekajaµ p¥tisukhaµ pa†hamajjhånaµ upasampajja viharati. so

iti pa†isañcikkhati: ahaµ kho ’mhi pa†hamajjhånasamåpattiyå låbh¥, ime pan’ aññe bhik-

khË pa†hamajjhånasamåpattiyå na låbhino ti. so tåya pa†hamajjhånasamåpattiyå attån’ uk-

kaµseti paraµ vambheti. ayam pi bhikkhave asappurisadhammo. sappuriso ca kho

bhikkhave iti patisañcikkhati: pa†hamajjhånasamåpattiyå pi kho atammayatå vuttå bhaga-

vatå; yena yena hi maññanti tato taµ hoti aññathå ti. so atammayatañ ñeva antaraµ

karitvå, tåya pa†hamajjhånasamåpattiyå n’ ev’ attån’ ukkaµseti na paraµ vambheti. ayam

pi bhikkhave sappurisadhammo|| ||puna ca paraµ bhikkhave asappuriso vitakkavicårånaµ

vËpasamå ajjhattaµ sampasådanaµ cetaso ekodibhåvaµ avitakkaµ avicåraµ samådhi-

jaµ p¥tisukhaµ dutiyaµ jhånaµ upasampajja viharati. so iti pa†isañcikkhati: ahaµ kho

’mhi dutiyajjhånasamåpattiyå låbh¥, ime pan’ aññe bhikkhË dutiyajjhånasamåpattiyå na

låbhino ti. so tåya dutiyajjhånasamåpattiyå attån’ ukkaµseti paraµ vambheti. ayam pi

bhikkhave asappurisadhammo. sappuriso ca kho bhikkhave iti patisañcikkhati: dutiya-

jjhånasamåpattiyå pi kho atammayatå vuttå bhagavatå; yena yena hi maññanti tato taµ

hoti aññathå ti. so atammayatañ ñeva antaraµ karitvå, tåya dutiyajjhånasamåpattiyå n’

ev’ attån’ ukkaµseti na paraµ vambheti. ayam pi bhikkhave sappurisadhammo|| ||puna ca

paraµ bhikkhave asappuriso p¥tiyå ca virågå upekhako ca viharati sato ca sampajåno

sukhañ ca kåyena pa†isaµvedeti yan taµ ariyå åcikkhanti: upekhako satimå sukhavihår¥ ti

tatiyaµ jhånaµ upasampajja viharati. so iti pa†isañcikkhati: ahaµ kho ’mhi tatiya-

jjhånasamåpattiyå låbh¥, ime pan’ aññe bhikkhË tatiyajjhånasamåpattiyå na låbhino ti. so

132

tåya tatiyajjhånasamåpattiyå attån’ ukkaµseti paraµ vambheti. ayam pi bhikkhave

asappurisadhammo. sappuriso ca kho bhikkhave iti patisañcikkhati: tatiyajjhånasamå-

pattiyå pi kho atammayatå vuttå bhagavatå; yena yena hi maññanti tato taµ hoti aññathå

ti. so atammayatañ ñeva antaraµ karitvå, tåya tatiyajjhånasamåpattiyå n’ ev’ attån’

ukkaµseti na paraµ vambheti. ayam pi bhikkhave sappurisadhammo|| ||puna ca paraµ

bhikkhave asappuriso sukhassa ca pahånå dukkhassa ca pahånå pubbe va somanassa-

domanassånaµ atthagamå adukkhaµ asukhaµ upekhåsatipårisuddhiµ catutthaµ jhånaµ

upasampajja viharati. so iti pa†isañcikkhati: ahaµ kho ’mhi catutthajjhånasamåpattiyå

låbh¥, ime pan’ aññe bhikkhË catutthajjhånasamåpattiyå na låbhino ti. so tåya catuttha-

jjhånasamåpattiyå attån’ ukkaµseti paraµ vambheti. ayam pi bhikkhave asappurisa-

dhammo. sappuriso ca kho bhikkhave iti patisañcikkhati: catutthajjhånasamåpattiyå pi

kho atammayatå vuttå bhagavatå; yena yena hi maññanti tato taµ hoti aññathå ti. so

atammayatañ ñeva antaraµ karitvå, tåya catutthajjhånasamåpattiyå n’ ev’ attån’ ukkaµ-

seti na paraµ vambheti. ayam pi bhikkhave sappurisadhammo|| ||MN113:21||

| |anupadavagga sappurisasutta| |

|| ||puna ca paraµ bhikkhave asappuriso sabbaso rËpasaññånaµ samatikkamå pa†igha-

saññånaµ atthagamå nånattasaññånaµ amanasikårå: ananto åkåso ti åkåsånañcåyatanaµ

upasampajja viharati. so iti pa†isañcikkhati: ahaµ kho ’mhi åkåsånañcåyatanasamåpattiyå

låbh¥, ime pan’ aññe bhikkhË åkåsånañcåyatanasamåpattiyå na låbhino ti. so tåya

åkåsånañcåyatanasamåpattiyå attån’ ukkaµseti paraµ vambheti. ayam pi bhikkhave

asappurisadhammo. sappuriso ca kho bhikkhave iti patisañcikkhati: åkåsånañcåyatana-

samåpattiyå pi kho atammayatå vuttå bhagavatå; yena yena hi maññanti tato taµ hoti

aññathå ti. so atammayatañ ñeva antaraµ karitvå, tåya åkåsånañcåyatanasamåpattiyå n’

ev’ attån’ ukkaµseti na paraµ vambheti. ayam pi bhikkhave sappurisadhammo|| ||puna ca

paraµ bhikkhave asappuriso sabbaso åkåsånañcåyatanaµ samatikkamå: anantaµ viññå-

ˆan ti viññåˆañcåyatanaµ upasampajja viharati. so iti pa†isañcikkhati: ahaµ kho ’mhi

viññåˆañcåyatanasamåpattiyå låbh¥, ime pan’ aññe bhikkhË viññåˆañcåyatanasamåpatti-

yå na låbhino ti. so tåya viññåˆañcåyatanasamåpattiyå attån’ ukkaµseti paraµ vambheti.

ayam pi bhikkhave asappurisadhammo. sappuriso ca kho bhikkhave iti patisañcikkhati:

viññåˆañcåyatanasamåpattiyå pi kho atammayatå vuttå bhagavatå; yena yena hi maññanti

133

tato taµ hoti aññathå ti. so atammayatañ ñeva antaraµ karitvå, tåya viññåˆañcå-

yatanasamåpattiyå n’ ev’ attån’ ukkaµseti na paraµ vambheti. ayam pi bhikkhave

sappurisadhammo|| ||puna ca paraµ bhikkhave asappuriso sabbaso viññåˆañcåyatanaµ

samatikkamå: n’ atthi kiñc¥ ti åkiñcaññåyatanaµ upasampajja viharati. so iti pa†isañcik-

khati: ahaµ kho ’mhi åkiñcaññåyatanasamåpattiyå låbh¥, ime pan’ aññe bhikkhË

åkiñcaññåyatanasamåpattiyå na låbhino ti. so tåya åkiñcaññåyatanasamåpattiyå attån’ uk-

kaµseti paraµ vambheti. ayam pi bhikkhave asappurisadhammo. sappuriso ca kho

bhikkhave iti patisañcikkhati: åkiñcaññåyatanasamåpattiyå pi kho atammayatå vuttå

bhagavatå; yena yena hi maññanti tato taµ hoti aññathå ti. so atammayatañ ñeva antaraµ

karitvå, tåya åkiñcaññåyatanasamåpattiyå n’ ev’ attån’ ukkaµseti na paraµ vambheti.

ayam pi bhikkhave sappurisadhammo|| ||puna ca paraµ bhikkhave asappuriso sabbaso

åkiñcaññåyatanaµ samatikkamå n’ evasaññånåsaññåyatanaµ upasampajja viharati. so iti

pa†isañcikkhati: ahaµ kho ’mhi n’ evasaññånåsaññåyatanasamåpattiyå låbh¥, ime pan’

aññe bhikkhË n’ evasaññånåsaññåyatanasamåpattiyå na låbhino ti. so tåya n’ evasaññå-

nåsaññåyatanasamåpattiyå attån’ ukkaµseti paraµ vambheti. ayam pi bhikkhave asap-

purisadhammo. sappuriso ca kho bhikkhave iti patisañcikkhati: n’ evasaññånåsaññå-

yatanasamåpattiyå pi kho atammayatå vuttå bhagavatå; yena yena hi maññanti tato taµ

hoti aññathå ti. so atammayatañ ñeva antaraµ karitvå, tåya n’ evasaññånåsaññåyatana-

samåpattiyå n’ ev’ attån’ ukkaµseti na paraµ vambheti. ayam pi bhikkhave sappurisa-

dhammo|| ||MN113:25||

| |anupadavagga sevitabbåsevitabbasutta| |

|| ||attabhåvapa†ilåbhaµ p’ ahaµ bhikkhave duvidhena: sevitabbam pi asevitabbam pi

tañ c’ aññamaññaµ attabhåvapa†ilåbhan ti, iti kho pan’ etaµ vuttaµ bhagavatå. kiñ c’

etaµ pa†icca vuttaµ? yathårËpaµ bhante attabhåvapa†ilåbhaµ sevato akusalå dhammå

abhiva""hanti kusalå dhammå parihåyanti, evarËpo attabhåvapa†ilåbho na sevitabbo.

yathårËpañ ca kho bhante attabhåvapa†ilåbhaµ sevato akusalå dhammå parihåyanti

kusalå dhammå abhiva""hanti, evarËpo attabhåvapa†ilåbho sevitabbo|| ||kathaµrËpaµ

bhante attabhåvapa†ilåbhaµ sevato akusalå dhammå abhiva""hanti kusalå dhammå pari-

håyanti? sabyåpajjhaµ bhante attabhåvapa†ilåbhaµ abhinibbattayato; aparini††hitabhå-

våya akusalå dhammå abhiva""hanti kusalå dhammå parihåyanti|| ||kathaµrËpaµ bhante

134

attabhåvapa†ilåbhaµ sevato akusalå dhammå parihåyanti kusalå dhammå abhiva""hanti?

abyåpajjhaµ bhante attabhåvapa†ilåbhaµ abhinibbattayato; parini††hitabhåvåya akusalå

dhammå parihåyanti kusalå dhammå abhiva""hanti|| ||MN114:11||

| |anupadavagga bahudhåtukasutta| |

|| ||kittåvatå pana bhante †hån円hånakusalo bhikkhË ti alaµ vacanåyå ti? idh’ ånanda

bhikkhu: a††hånam etaµ anavakåso, yaµ di††hisampanno puggalo kiñci sa!khåraµ nicca-

to upagaccheyya – n’ etaµ †hånaµ vijjat¥ ti pajånåti. †hånañ ca kho etaµ vijjati, yaµ

puthujjano kiñci sa!khåraµ niccato upagaccheyya – †hånaµ etaµ vijjat¥ ti pajånåti||

||a††hånam etaµ anavakåso, yaµ di††hisampanno puggalo kiñci sa!khåraµ sukhato upa-

gaccheyya – n’ etaµ †hånaµ vijjat¥ ti pajånåti. †hånañ ca kho etaµ vijjati, yaµ puthujjano

kiñci sa!khåraµ sukhato upagaccheyya – †hånaµ etaµ vijjat¥ ti pajånåti|| ||a††hånam etaµ

anavakåso, yaµ di††hisampanno puggalo kiñci dhammaµ attato upagaccheyya – n’ etaµ

†hånaµ vijjat¥ ti pajånåti. †hånañ ca kho etaµ vijjati, yaµ puthujjano kiñci dhammaµ

attato upagaccheyya – †hånaµ etaµ vijjat¥ ti pajånåti|| ||MN115:12||

| |anupadavagga mahåcattår¥sakasutta| |

|| ||tatra bhikkhave sammådi††hi pubba!gamå hoti. kathañ ca bhikkhave sammådi††hi

pubba!gamå hoti? micchådi††hiµ micchådi††h¥ ti pajånåti sammådi††hiµ sammådi††h¥ ti

pajånåti – så ’ssa hoti sammådi††hi|| ||katamå ca bhikkhave micchådi††hi? n’ atthi dinnaµ

n’ atthi yi††haµ n’ atthi hutaµ, n’ atthi suka†adukka†ånaµ kammånaµ phalaµ vipåko, n’

atthi ayaµ loko n’ atthi paro loko, n’ atthi måtå n’ atthi pitå n’ atthi sattå opapåtikå, n’

atthi loke samaˆabråhmaˆå sammaggatå sammåpa†ipannå: ye imañ ca lokaµ parañ ca

lokaµ sayaµ abhiññå sacchikatvå pavedent¥ ti. ayaµ bhikkhave micchådi††hi. katamå ca

bhikkhave sammådi††hi? sammådi††hiµ p’ ahaµ bhikkhave dvayaµ vadåmi: atthi bhik-

khave sammådi††hi såsavå puññåbhågiyå upadhivepakkå, atthi bhikkhave sammådi††hi

ariyå anåsavå lokuttarå magga!gå|| ||katamå ca bhikkhave sammådi††hi såsavå puññå-

bhågiyå upadhivepakkå? atthi dinnaµ atthi yi††haµ atthi hutaµ, atthi suka†adukka†ånaµ

kammånaµ phalaµ vipåko, atthi ayaµ loko atthi paro loko, atthi måtå atthi pitå atthi sattå

opapåtikå, atthi loke samaˆabråhmaˆå sammaggatå sammåpa†ipannå: ye imañ ca lokaµ

135

parañ ca lokaµ sayaµ abhiññå sacchikatvå pavedent¥ ti. ayaµ bhikkhave sammådi††hi

såsavå puññåbhågiyå upadhivepakkå|| ||katamå ca bhikkhave sammådi††hi ariyå anåsavå

lokuttarå magga!gå? yå kho bhikkhave ariyacittassa anåsavacittassa ariyamaggassa sam-

a!gino ariyamaggaµ bhåvayato: paññå paññindriyaµ paññåbalaµ dhammavicayasam-

bojjha!go sammådi††hi magga!gå, ayaµ bhikkhave sammådi††hi ariyå anåsavå lokuttarå

magga!ga. yo micchådi††hiyå pahånåya våyamati sammådi††hiyå upasampadåya, svåssa

hoti sammåvåyåmo. so sato micchådi††hiµ pajahati sato sammådi††hiµ upasampajja

viharati, svåssa hoti sammåsati. itissime tayo dhammå sammådi††hiµ anuparidhåvanti

anuparivattanti, seyyath¥daµ sammådi††hi sammåvåyåmo sammåsati|| ||MN117:4||

| |anupadavagga ånåpånasatisutta| |

|| ||kathaµ bhåvitå ca bhikkhave ånåpånasati kathaµ bahul¥katå cattåro satipa††håne

paripËreti? yasmiµ samaye bhikkhave bhikkhu d¥ghaµ vå assasanto d¥ghaµ assasåm¥ ti

pajånåti, d¥ghaµ vå passasanto d¥ghaµ passasåm¥ ti pajånåti. rassaµ vå assasanto rassaµ

assasåm¥ ti pajånåti, rassaµ vå passasanto rassaµ passasåm¥ ti pajånåti. sabbakåya-

pa†isamved¥ assasissåm¥ ti sikkhati, sabbakåyapa†isamved¥ passasissåm¥ ti sikkhati.

passambhayaµ kåyasa!khåraµ assasissåm¥ ti sikkhati, passambhayaµ kåyasa!khåraµ

passasissåm¥ ti sikkhati|| ||kåye kåyånupass¥ bhikkhave tasmiµ samaye bhikkhu viharati,

åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ. kåyesu kåyaññatarå ’haµ

bhikkhave etaµ vadåmi yad idaµ assåsapassåsaµ. tasmåt iha bhikkhave kåye kåyånu-

pass¥ tasmiµ samaye bhikkhu viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhå-

domanassaµ|| ||p¥tipa†isamved¥ assasissåm¥ ti sikkhati, p¥tipa†isamved¥ passasissåm¥ ti

sikkhati. sukhapa†isamved¥ assasissåm¥ ti sikkhati, sukhapa†isamved¥ passasissåm¥ ti

sikkhati. cittasa!khårapa†isamved¥ assasissåm¥ ti sikkhati, cittasa!khårapa†isamved¥ pas-

sasissåm¥ ti sikkhati. passambhayaµ cittasa!khåraµ assasissåm¥ ti sikkhati, passam-

bhayaµ cittasa!khåraµ passasissåm¥ ti sikkhati|| ||vedanåsu vedanånupass¥ bhikkhave

tasmiµ samaye bhikkhu viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanas-

saµ. vedanåsu vedanåññatarå ’haµ bhikkhave etaµ vadåmi yad idaµ assåsapassåsaµ

sådhukaµ manasikåraµ. tasmåt iha bhikkhave vedanåsu vedånånupass¥ tasmiµ samaye

bhikkhu viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ|| ||citta-

pa†isamved¥ assasissåm¥ ti sikkhati, cittapa†isamved¥ passasissåm¥ ti sikkhati. abhippa-

136

modayaµ cittaµ assasissåm¥ ti sikkhati, abhippamodayaµ cittaµ passasissåm¥ ti sikkhati.

samådahaµ cittaµ assasissåm¥ ti sikkhati, samådahaµ cittaµ passasissåm¥ ti sikkhati. vi-

mocayaµ cittaµ assasissåm¥ ti sikkhati, vimocayaµ cittaµ passasissåm¥ ti sikkhati|| ||citte

cittånupass¥ bhikkhave tasmiµ samaye bhikkhu viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya

loke abhijjhådomanassaµ. nåhaµ bhikkhave mu††hassatissa asampajånassa ånåpånasati-

bhåvanaµ vadåmi. tasmåt iha bhikkhave citte cittånupass¥ tasmiµ samaye bhikkhu

viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ|| ||aniccånupass¥

assasissåm¥ ti sikkhati, aniccånupass¥ passasissåm¥ ti sikkhati. virågånupass¥ assasissåm¥

ti sikkhati, virågånupass¥ passasissåm¥ ti sikkhati. nirodhånupass¥ assasissåm¥ ti sikkhati,

nirodhånupass¥ passasissåm¥ ti sikkhati. pa†inissaggånupass¥ assasissåm¥ ti sikkhati, pa†i-

nissaggånupass¥ passasissåm¥ ti sikkhati|| ||dhammesu dhammånupass¥ bhikkhave tasmiµ

samaye bhikkhu viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ. so

yaµ taµ abhijjhådomanassånaµ pahånaµ taµ paññåya disvå sådhukaµ ajjh’ upekkhitå

hoti. tasmåt iha bhikkhave dhammesu dhammånupass¥ tasmiµ samaye bhikkhu viharati,

åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ. evaµ bhåvitå kho bhikkhave

ånåpånasati evaµ bahul¥katå cattåro satipa††håne paripËreti|| ||MN118:24||

| |anupadavagga ånåpånasatisutta| |

|| ||kathaµ bhåvitå ca bhikkhave cattåro satipa††hånå kathaµ bahul¥katå satta bojjha!ge

paripËrenti? yasmiµ samaye bhikkhave bhikkhu kåye kåyånupass¥ viharati, åtåp¥ sampa-

jåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ, upa††hit’ assa tasmiµ samaye sati hoti

asammu††hå||…||yasmiµ samaye bhikkhave bhikkhu vedanåsu vedanånupass¥ viharati,

åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ, upa††hit’ assa tasmiµ samaye

sati hoti asammu††hå||…||yasmiµ samaye bhikkhave bhikkhu citte cittånupass¥ viharati,

åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ, upa††hit’ assa tasmiµ samaye

sati hoti asammu††hå||…||yasmiµ samaye bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammånupass¥

viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ, upa††hit’ assa tasmiµ

samaye sati hoti asammu††hå|| ||yasmiµ samaye bhikkhave bhikkhuno upa††hitå sati hoti

asammu††hå; satisambojjha!go tasmiµ samaye bhikkhuno åraddho hoti, satisambojjh-

a!gaµ tasmiµ samaye bhikkhu bhåveti, satisambojjha!go tasmiµ samaye bhikkhuno

bhåvanåpåripËriµ gacchati|| ||so tathåsato viharanto, taµ dhammaµ paññåya pavicinati

137

pavicarati pariv¥maµsaµ åpajjati. yasmiµ samaye bhikkhave bhikkhu tathåsato vihara-

nto, taµ dhammaµ paññåya pavicinati pavicarati pariv¥maµsaµ åpajjati; dhamma-

vicayasambojjha!go tasmiµ samaye bhikkhuno åraddho hoti, dhammavicayasambojjh-

a!gaµ tasmiµ samaye bhikkhu bhåveti, dhammavicayasambojjha!go tasmiµ samaye

bhikkhuno bhåvanåpåripËriµ gacchati|| ||tassa taµ dhammaµ paññåya pavicinato pavica-

rato pariv¥maµsaµ åpajjato, åraddhaµ hoti viriyaµ asall¥naµ. yasmiµ samaye bhikkha-

ve bhikkhuno taµ dhammaµ paññåya pavicinato pavicarato pariv¥maµsaµ åpajjato,

åraddhaµ hoti viriyaµ asall¥naµ; viriyasambojjha!go tasmiµ samaye bhikkhuno årad-

dho hoti, viriyasambojjha!gaµ tasmiµ samaye bhikkhu bhåveti, viriyasambojjha!go

tasmiµ samaye bhikkhuno bhåvanåpåripËriµ gacchati|| ||åraddhaviriyassa uppajjati, p¥ti

niråmiså. yasmiµ samaye bhikkhave bhikkhuno åraddhaviriyassa uppajjati, p¥ti niråmiså;

p¥tisambojjha!go tasmiµ samaye bhikkhuno åraddho hoti, p¥tisambojjha!gaµ tasmiµ

samaye bhikkhu bhåveti, p¥tisambojjha!go tasmiµ samaye bhikkhuno bhåvanåpåripËriµ

gacchati|| ||p¥timanassa, kåyo pi passambhati cittam pi passambhati. yasmiµ samaye

bhikkhave bhikkhuno p¥timanassa, kåyo pi passambhati cittam pi passambhati; pas-

saddhisambojjha!go tasmiµ samaye bhikkhuno åraddho hoti, passaddhisambojjha!gaµ

tasmiµ samaye bhikkhu bhåveti, passaddhisambojjha!go tasmiµ samaye bhikkhuno

bhåvanåpåripËriµ gacchati|| ||passaddhakåyassa sukhino, cittaµ samådhiyati. yasmiµ

samaye bhikkhave bhikkhuno passaddhakåyassa sukhino, cittaµ samådhiyati; samådhi-

sambojjha!go tasmiµ samaye bhikkhuno åraddho hoti, samådhisambojjha!gaµ tasmiµ

samaye bhikkhu bhåveti, samådhisambojjha!go tasmiµ samaye bhikkhuno bhåvanå-

påripËriµ gacchati|| ||so tathåsamåhitaµ cittaµ sådhukaµ, ajjhupekkhitå hoti. yasmiµ

samaye bhikkhave bhikkhuno tathåsamåhitaµ cittaµ sådhukaµ, ajjhupekkhitå hoti;

upekhåsambojjha!go tasmiµ samaye bhikkhuno åraddho hoti, upekhåsambojjha!gaµ

tasmiµ samaye bhikkhu bhåveti, upekhåsambojjha!go tasmiµ samaye bhikkhuno

bhåvanåpåripËriµ gacchati|| ||MN118:30||

| |suññatavagga cˬasuññatasutta| |

|| ||puna ca paraµ ånanda bhikkhu amanasikaritvå åkiñcaññåyatanasaññaµ amanasi-

karitvå n’ evasaññånåsaññåyatanasaññaµ, animittaµ cetosamådhiµ pa†icca manasikaroti

ekattaµ. tassa animitte cetosamådhimhi cittaµ pakkhandati pas¥dati santi††hati vimuccati||

138

||so evaµ pajånåti: ye assu darathå åkiññåyatanasaññaµ pa†icca te ’dha na santi, ye assu

darathå n’ evasaññånåsaññåyatanasaññaµ pa†icca te ’dha na santi, atthi c’ evåyaµ dara-

thamattå, yad idaµ imam eva kåyaµ pa†icca sa¬åyatanikaµ j¥vitapaccayå ti. so suññaµ

idaµ saññågataµ åkiñcaññåyatanasaññåyå ti pajånåti, suññaµ idaµ saññågataµ n’ eva-

saññånåsaññåyatanasaññåyå ti pajånåti, atthi c’ ev’ idaµ asuññataµ, yad idaµ imam eva

kåyaµ pa†icca sa¬åyatanikaµ j¥vitapaccayå ti. iti yañ hi kho tattha na hoti, tena taµ suñ-

ñaµ samanupassati; yaµ pana tattha avasi††haµ hoti taµ santaµ idaµ atth¥ ti pajånåti.

evam pi ’ssa eså ånanda yathåbhuccå avipallatthå parisuddhå paramånuttarå suññatå-

vakkan ti bhavati|| ||MN121:10||

| |suññatavagga cˬasuññatasutta| |

|| ||puna ca paraµ ånanda bhikkhu amanasikaritvå åkiñcaññåyatanasaññaµ amanasi-

karitvå n’ evasaññånåsaññåyatanasaññaµ, animittaµ cetosamådhiµ pa†icca manasikaroti

ekattaµ. tassa animitte cetosamådhimhi cittaµ pakkhandati pas¥dati santi††hati vimuccati.

so evaµ pajånåti: ayaµ pi kho animitto cetosamådhi abhisa!khato abhisañcetayito. yaµ

kho pana kiñci abhisa!khataµ abhisañcetayitaµ, tad aniccaµ nirodhadhamman ti pajå-

nåti. tassa evaµ jånato evaµ passato: kåmåsavå pi cittaµ vimuccati, bhavåsavå pi cittaµ

vimuccati, avijjåsavå pi cittaµ vimuccati. vimuttasmiµ vimuttam iti ñåˆaµ hoti. kh¥ˆå

jåti vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ nåparaµ itthattåyåti pajånåti|| ||so evaµ

pajånåti: ye assu darathå kåmåsavaµ pa†icca te ’dha na santi, ye assu darathå bhavåsavaµ

pa†icca te ’dha na santi, ye assu darathå avijjåsavaµ pa†icca te ’dha na santi. atthi c’ ev’

åyaµ darathamattå, yad idaµ imam eva kåyaµ pa†icca sa¬åyatanikaµ j¥vitapaccayå ti. so

suññaµ idaµ saññågataµ kåmåsavenå ti pajånåti, suññaµ idaµ saññågataµ bhavåsavenå

ti pajånåti, suññaµ idaµ saññågataµ avijjåsavenå ti pajånåti. atthi c’ ev’ idaµ asuñña-

taµ, yad idaµ imam eva kåyaµ pa†icca sa¬åyatanikaµ j¥vitapaccayå ti. iti yañ hi kho

tattha na hoti, tena taµ suññaµ samanupassati; yaµ pana tattha avasi††haµ hoti taµ

santaµ idaµ atth¥ ti pajånåti. evam assa eså ånanda yathåbhuccå avipallatthå parisuddhå

paramånuttarå suññatåvakkan ti bhavati|| ||MN121:11||

139

| |suññatavagga devadËtasutta| |

|| ||coditå devadËtehi ye pamajjanti måˆavå

te d¥gharattaµ socanti h¥nakåyËpagå narå||

||ye ca kho devadËtehi santo sappuriså idha

coditå nappamajjanti ariyadhamme kudåcanaµ||

||upådåne bhayaµ disvå jåtimaraˆasambhave

anupådå vimuccanti jåtimaraˆasa!khaye||

||te khemapattå sukhino di††hadhammåbhinibbutå

sabbaverabhayåt¥tå sabbadukkhaµ upaccagun ti||MN130||

| |vibha!gavagga bhaddekarattasutta| |

|| ||at¥taµ nånvågameyya, nappa†ika!khe anågataµ

yad at¥taµ pah¥nan taµ, appattañ ca anågataµ||

||paccuppannañ ca yo dhammaµ, tattha tattha vipassati

asaµh¥raµ asaµkuppaµ, taµ vidvå manubrËhaye||

||ajj’ eva kiccam åtappaµ, ko jaññå maraˆaµ suve?

na hi no saµgaran tena, mahasenena maccunå||

||evaµvihårim åtåpiµ, ahorattam atanditaµ

taµ ve bhaddekaratto ti, santo åcikkhate mun¥ ti||MN131||

| |vibha!gavagga bhaddekarattasutta| |

|| ||kathañ ca bhikkhave at¥taµ anvågameti? evarËpo ahosiµ at¥tam addhånan ti tattha

nandiµ samanvåneti. evaµvedano ahosiµ at¥tam addhånan ti tattha nandiµ samanvåneti.

140

evaµsañño ahosiµ at¥tam addhånan ti tattha nandiµ samanvåneti. evaµsa!khåro ahosiµ

at¥tam addhånan ti tattha nandiµ samanvåneti. evaµviññåˆo ahosiµ at¥tam addhånan ti

tattha nandiµ samanvåneti. evaµ kho bhikkhave at¥taµ anvågameti|| ||kathañ ca bhikkha-

ve at¥taµ nånvågameti? evarËpo ahosiµ at¥tam addhånan ti tattha nandiµ na samanvån-

eti. evaµvedano ahosiµ at¥tam addhånan ti tattha nandiµ na samanvåneti. evaµsañño

ahosiµ at¥tam addhånan ti tattha nandiµ na samanvåneti. evaµsa!khåro ahosiµ at¥tam

addhånan ti tattha nandiµ na samanvåneti. evaµviññåˆo ahosiµ at¥tam addhånan ti tattha

nandiµ na samanvåneti. evaµ kho bhikkhave at¥taµ nånvågameti|| ||kathañ ca bhikkhave

anågataµ pa†ika!khati? evarËpo siyaµ anågatam addhånan ti tattha nandiµ samanvåneti,

evaµvedano siyaµ anågatam addhånan ti tattha nandiµ samanvåneti. evaµsañño siyaµ

anågatam addhånan ti tattha nandiµ samanvåneti. evaµsa!khåro siyaµ anågatam ad-

dhånan ti tattha nandiµ samanvåneti. evaµviññåˆo siyaµ anågatam addhånan ti tattha

nandiµ samanvåneti. evaµ kho bhikkhave anågataµ pa†ika!khati|| ||kathañ ca bhikkhave

anågataµ nappa†ika!khati? evarËpo siyaµ anågatam addhånan ti tattha nandiµ na

samanvåneti. evaµvedano siyaµ anågatam addhånan ti tattha nandiµ na samanvåneti.

evaµsañño siyaµ anågatam addhånan ti tattha nandiµ na samanvåneti. evaµsa!khåro

siyaµ anågatam addhånan ti tattha nandiµ na samanvåneti. evaµviññåˆo siyaµ anåga-

tam addhånan ti tattha nandiµ na samanvåneti. evaµ kho bhikkhave anågataµ nappa†i-

ka!khati|| ||MN131||

| |vibha!gavagga bhaddekarattasutta| |

|| ||kathañ ca bhikkhave paccuppannesu dhammesu saµh¥rati? idha bhikkhave assutavå

puthujjano ariyånaµ adassåv¥ ariyadhammassa akovido ariyadhamme avin¥to, sappuriså-

naµ adassåv¥ sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avin¥to: rËpaµ attato

samanupassati, rËpavantaµ vå attånaµ, attani vå rËpaµ, rËpasmiµ vå attånaµ; vedanaµ

attato samanupassati, vedanåvantaµ vå attånaµ, attani vå vedanaµ, vedanåya vå attå-

naµ; saññaµ attato samanupassati, saññåvantaµ vå attånaµ, attani vå saññaµ, saññåya

vå attånaµ; sa!khåre attato samanupassati, sa!khåravantaµ vå attånaµ, attani vå sa!khå-

re, sa!khåresu vå attånaµ; viññåˆaµ attato samanupassati, viññåˆavantaµ vå attånaµ,

attani vå viññåˆaµ, viññåˆasmiµ vå attånaµ. evaµ kho bhikkhave paccuppannesu dha-

mmesu saµh¥rati|| ||kathañ ca bhikkhave paccuppannesu dhammesu na saµh¥rati? idha

141

bhikkhave sutavå ariyasåvako ariyånaµ dassåv¥ ariyadhammassa kovido ariyadhamme

vin¥to, sappurisånaµ dassåv¥ sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme vin¥to: na

rËpaµ attato samanupassati, na rËpavantaµ attånaµ, na attani rËpaµ, na rËpasmiµ

attånaµ; na vedanaµ attato samanupassati, na vedanåvantaµ attånaµ, na attani vedanaµ,

na vedanåya attånaµ; na saññaµ attato samanupassati, na saññåvantaµ attånaµ, na attani

saññaµ, na saññåya attånaµ; na sa!khåre attato samanupassati, na sa!khåravantaµ

attånaµ, na attani sa!khåre, na sa!khåresu attånaµ; na viññåˆaµ attato samanupassati,

na viññåˆavantaµ attånaµ, na attani viññåˆaµ, na viññåˆasmiµ attånaµ. evaµ kho

bhikkhave paccuppannesu dhammesu na saµh¥rati|| ||MN131:8||

| |vibha!gavagga mahåkaccånabhaddekarattasutta| |

|| ||kathañ c’ åvuso at¥taµ anvågameti? iti me cakkhuµ ahosi at¥tam addhånaµ iti rËpå ti,

tattha chandarågapa†ibaddhaµ hoti viññåˆaµ. chandarågapa†ibaddhattå viññåˆassa tad

abhinandati. tad abhinandanto at¥taµ anvågameti|| ||iti me sotaµ ahosi at¥tam addhånaµ

iti saddå ti, tattha chandarågapa†ibaddhaµ hoti viññåˆaµ. chandarågapa†ibaddhattå

viññåˆassa tad abhinandati. tad abhinandanto at¥taµ anvågameti|| ||iti me ghånaµ ahosi

at¥tam addhånaµ iti gandhå ti, tattha chandarågapa†ibaddhaµ hoti viññåˆaµ. chandaråga-

pa†ibaddhattå viññåˆassa tad abhinandati. tad abhinandanto at¥taµ anvågameti|| ||iti me

jivhå ahosi at¥tam addhånaµ iti raså ti, tattha chandarågapa†ibaddhaµ hoti viññåˆaµ.

chandarågapa†ibaddhattå viññåˆassa tad abhinandati. tad abhinandanto at¥tam anvågame-

ti|| ||iti me kåyo ahosi at¥tam addhånaµ iti pho††habbå ti, tattha chandarågapa†ibaddhaµ

hoti viññåˆaµ. chandarågapa†ibaddhattå viññåˆassa tad abhinandati. tad abhinandanto

at¥taµ anvågameti|| ||iti me mano ahosi at¥tam addhånaµ iti dhammå ti, tattha chanda-

rågapa†ibaddhaµ hoti viññåˆaµ. chandarågapa†ibaddhattå viññåˆassa tad abhinandati.

tad abhinandanto at¥taµ anvågameti. evaµ kho åvuso at¥taµ anvågameti|| ||MN133:13||

| |vibha!gavagga mahåkaccånabhaddekarattasutta| |

||kathañ c’ åvuso at¥taµ nånvågameti? iti me cakkhuµ ahosi at¥tam addhånaµ iti rËpå ti,

na tattha chandarågapa†ibaddhaµ hoti viññåˆaµ. na chandarågapa†ibaddhattå viññåˆassa

na tad abhinandati. na tad abhinandanto at¥taµ nånvågameti|| ||iti me sotaµ ahosi at¥tam

142

addhånaµ iti saddå ti, na tattha chandarågapa†ibaddhaµ hoti viññåˆaµ. na chandaråga-

pa†ibaddhattå viññåˆassa na tad abhinandati. na tad abhinandanto at¥taµ nånvågameti||

||iti me ghånaµ ahosi at¥tam addhånaµ iti gandhå ti, na tattha chandarågapa†ibaddhaµ

hoti viññåˆaµ. na chandarågapa†ibaddhattå viññåˆassa na tad abhinandati. na tad abhi-

nandanto at¥taµ nånvågameti|| ||iti me jivhå ahosi at¥tam addhånaµ iti raså ti, na tattha

chandarågapa†ibaddhaµ hoti viññåˆaµ. na chandarågapa†ibaddhattå viññåˆassa na tad

abhinandati. na tad abhinandanto at¥taµ nånvågameti. iti me kåyo ahosi at¥tam addhå-

naµ|| ||iti pho††habbå ti, na tattha chandarågapa†ibaddhaµ hoti viññåˆaµ. na chanda-

rågapa†ibaddhattå viññåˆassa na tad abhinandati. na tad abhinandanto at¥taµ nånvåga-

meti|| ||iti me mano ahosi at¥tam addhånaµ iti dhammå ti, na tattha chandarågapa†i-

baddhaµ hoti viññåˆaµ. na chandarågapa†ibaddhattå viññåˆassa na tad abhinandati. na

tad abhinandanto at¥taµ nånvågameti. evaµ kho åvuso at¥taµ nånvågameti|| ||MN133:14||

| |vibha!gavagga mahåkaccånabhaddekarattasutta| |

|| ||kathañ c’ åvuso anågataµ pa†ika!khati? iti me cakkhuµ siyå anågatam addhånaµ iti

rËpå ti, appa†iladdhassa pa†ilåbhåya cittaµ paˆidahati. cetaso paˆidhånapaccayå tad abhi-

nandati. tad abhinandanto anågataµ pa†ika!khati|| ||iti me sotaµ siyå anågatam addhånaµ

iti saddå ti, appa†iladdhassa pa†ilåbhåya cittaµ paˆidahati. cetaso paˆidhånapaccayå tad

abhinandati. tad abhinandanto anågataµ pa†ika!khati|| ||iti me ghånaµ siyå anågatam

addhånaµ iti gandhå ti, appa†iladdhassa pa†ilåbhåya cittaµ paˆidahati. cetaso paˆidhåna-

paccayå tad abhinandati. tad abhinandanto anågataµ pa†ika!khati|| ||iti me jivhå siyå

anågatam addhånaµ iti raså ti, appa†iladdhassa pa†ilåbhåya cittaµ paˆidahati. cetaso

paˆidhånapaccayå tad abhinandati. tad abhinandanto anågataµ pa†ika!khati|| ||iti me kåyo

siyå anågatam addhånaµ iti pho††habbå ti, appa†iladdhassa pa†ilåbhåya cittaµ paˆidahati.

cetaso paˆidhånapaccayå tad abhinandati. tad abhinandanto anågataµ pa†ika!khati|| ||iti

me mano siyå anågatam addhånaµ iti dhammå ti, appa†iladdhassa pa†ilåbhåya cittaµ

paˆidahati. cetaso paˆidhånapaccayå tad abhinandati. tad abhinandanto anågataµ pa†i-

ka!khati. evaµ kho åvuso anågataµ pa†ika!khati|| ||MN133:15||

143

| |vibha!gavagga mahåkaccånabhaddekarattasutta| |

|| ||kathañ c’ åvuso anågataµ na pa†ika!khati? iti me cakkhuµ siyå anågatam addhånaµ

iti rËpå ti, appa†iladdhassa pa†ilåbhåya cittaµ na paˆidahati. cetaso appaˆidhånapaccayå

na tad abhinandati. na tad abhinandanto anågataµ na pa†ika!khati|| ||iti me sotaµ siyå

anågatam addhånaµ iti saddå ti, appa†iladdhassa pa†ilåbhåya cittaµ na paˆidahati. cetaso

appaˆidhånapaccayå na tad abhinandati. na tad abhinandanto anågataµ na pa†ika!khati||

||iti me ghånaµ siyå anågatam addhånaµ iti gandhå ti, appa†iladdhassa pa†ilåbhåya cittaµ

na paˆidahati. cetaso appaˆidhånapaccayå na tad abhinandati. na tad abhinandanto

anågataµ na pa†ika!khati|| ||iti me jivhå siyå anågatam addhånaµ iti raså ti, appa†iladdha-

ssa pa†ilåbhåya cittaµ na paˆidahati. cetaso appaˆidhånapaccayå na tad abhinandati. na

tad abhinandanto anågataµ na pa†ika!khati|| ||iti me kåyo siyå anågatam addhånaµ iti

pho††habbå ti, appa†iladdhassa pa†ilåbhåya cittaµ na paˆidahati. cetaso appaˆidhåna-

paccayå na tad abhinandati. na tad abhinandanto anågataµ na pa†ika!khati|| ||iti me mano

siyå anågatam addhånaµ iti dhammå ti, appa†iladdhassa pa†ilåbhåya cittaµ na paˆidahati.

cetaso appaˆidhånapaccayå na tad abhinandati. na tad abhinandanto anågataµ na

pa†ika!khati. evaµ kho åvuso anågataµ na pa†ika!khati|| ||MN133:16||

| |vibha!gavagga mahåkaccånabhaddekarattasutta| |

|| ||kathañ c’ åvuso paccuppannesu dhammesu saµh¥rati? yañ c’ åvuso cakkhuµ ye ca

rËpå ubhayam etaµ paccuppannaµ, tasmiñ ñeva paccuppanne chandarågapa†ibaddhaµ

hoti viññåˆaµ. chandarågapa†ibaddhattå viññåˆassa tad abhinandati. tad abhinandanto

paccuppannesu dhammesu saµh¥rati|| ||yañ c’ åvuso sotaµ ye ca saddå ubhayam etaµ

paccuppannaµ, tasmiñ ñeva paccuppanne chandarågapa†ibaddhaµ hoti viññåˆaµ. chan-

darågapa†ibaddhattå viññåˆassa tad abhinandati. tad abhinandanto paccuppannesu dham-

mesu saµh¥rati|| ||yañ c’ åvuso ghånaµ ye ca gandhå ubhayam etaµ paccuppannaµ,

tasmiñ ñeva paccuppanne chandarågapa†ibaddhaµ hoti viññåˆaµ. chandarågapa†ibaddh-

attå viññåˆassa tad abhinandati. tad abhinandanto paccuppannesu dhammesu saµh¥rati||

||yañ c’ åvuso jivhå ye ca raså ubhayam etaµ paccuppannaµ, tasmiñ ñeva paccuppanne

chandarågapa†ibaddhaµ hoti viññåˆaµ. chandarågapa†ibaddhattå viññåˆassa tad abhi-

nandati. tad abhinandanto paccuppannesu dhammesu saµh¥rati|| ||yañ c’ åvuso kåyo ye ca

144

pho††habbå ubhayam etaµ paccuppannaµ, tasmiñ ñeva paccuppanne chandarågapa†iba-

ddhaµ hoti viññåˆaµ. chandarågapa†ibaddhattå viññåˆassa tad abhinandati. tad abhinan-

danto, paccuppannesu dhammesu saµh¥rati|| ||yañ c’ åvuso mano ye ca dhammå ubhayam

etaµ paccuppannaµ, tasmiñ ñeva paccuppanne chandarågapa†ibaddhaµ hoti viññåˆaµ.

chandarågapa†ibaddhattå viññåˆassa tad abhinandati. tad abhinandanto paccuppannesu

dhammesu saµh¥rati. evaµ kho åvuso paccuppannesu dhammesu saµh¥rati|| ||MN133||

| |vibha!gavagga mahåkaccånabhaddekarattasutta| |

|| ||kathañ c’ åvuso paccuppannesu dhammesu na saµh¥rati? yañ c’ åvuso cakkhuµ ye ca

rËpå ubhayam etaµ paccuppannaµ, tasmiñ ñeva paccuppanne na chandarågapa†ibad-

dhaµ hoti viññåˆaµ. na chandarågapa†ibaddhattå viññåˆassa na tad abhinandati. na tad

abhinandanto paccuppannesu dhammesu na saµh¥rati|| ||yañ c’ åvuso sotaµ ye ca saddå

ubhayam etaµ paccuppannaµ, tasmiñ ñeva paccuppanne na chandarågapa†ibaddhaµ hoti

viññåˆaµ. na chandarågapa†ibaddhattå viññåˆassa na tad abhinandati. na tad abhinandan-

to paccuppannesu dhammesu na saµh¥rati|| ||yañ c’ åvuso ghånaµ ye ca gandhå ubhayam

etaµ paccuppannaµ, tasmiñ ñeva paccuppanne na chandarågapa†ibaddhaµ hoti viññå-

ˆaµ. na chandarågapa†ibaddhattå viññåˆassa na tad abhinandati. na tad abhinandanto

paccuppannesu dhammesu na saµh¥rati|| ||yañ c’ åvuso jivhå ye ca raså ubhayam etaµ

paccuppannaµ, tasmiñ ñeva paccuppanne na chandarågapa†ibaddhaµ hoti viññåˆaµ. na

chandarågapa†ibaddhattå viññåˆassa na tad abhinandati. na tad abhinandanto paccuppan-

nesu dhammesu na saµh¥rati|| ||yañ c’ åvuso kåyo ye ca pho††habbå ubhayam etaµ paccu-

ppannaµ, tasmiñ ñeva paccuppanne na chandarågapa†ibaddhaµ hoti viññåˆaµ. na chan-

darågapa†ibaddhattå viññåˆassa na tad abhinandati. na tad abhinandanto paccuppannesu

dhammesu na saµh¥rati|| ||yañ c’ åvuso mano ye ca dhammå ubhayam etaµ paccuppan-

naµ, tasmiñ ñeva paccuppanne na chandarågapa†ibaddhaµ hoti viññåˆaµ. na chandarå-

gapa†ibaddhattå viññåˆassa na tad abhinandati. na tad abhinandanto paccuppannesu dha-

mmesu na saµh¥rati. evaµ kho åvuso paccuppannesu dhammesu na saµh¥rati|| ||MN133||

145

| |vibha!gavagga saŒyatanavibha!gasutta| |

|| ||a††˙ådasa manopavicårå veditabbå ti iti kho pan’ etaµ vuttaµ. kiñ c’ etaµ pa†icca

vuttaµ? cakkhunå rËpaµ disvå, somanassa††hån¥yaµ rËpaµ upavicarati domanassa††hå-

n¥yaµ rËpaµ upavicarati upekha††hån¥yaµ rËpaµ upavicarati. sotena saddaµ sutvå, so-

manassa††hån¥yaµ saddaµ upavicarati domanassa††hån¥yaµ saddaµ upavicarati upekha†-

†hån¥yaµ saddaµ upavicarati. ghånena gandhaµ ghåyitvå, somanassa††hån¥yaµ gandhaµ

upavicarati domanassa††hån¥yaµ gandhaµ upavicarati upekha††hån¥yaµ gandhaµ upa-

vicarati. jivhåya rasaµ såyitvå, somanassa††hån¥yaµ rasaµ upavicarati domanassa††hå-

n¥yaµ rasaµ upavicarati upekha††hån¥yaµ rasaµ upavicarati. kåyena pho††habbaµ

phusitvå, somanassa††hån¥yaµ pho††habbaµ upavicarati domanassa††hån¥yaµ pho††ha-

bbaµ upavicarati upekha††hån¥yaµ pho††habbaµ upavicarati. manaså dhammaµ viññåya,

somanassa††hån¥yaµ dhammaµ upavicarati domanassa††hån¥yaµ dhammaµ upavicarati

upekha††hån¥yaµ dhammaµ upavicarati. iti cha somanassupavicårå, cha domanassupa-

vicårå, cha upekhupavicårå. a††hådasa manopavicårå veditabbå ti. iti yan taµ vuttaµ idam

etaµ pa†icca vuttaµ|| ||MN137:8||

| |vibha!gavagga saŒyatanavibha!gasutta| |

|| ||tattha katamåni cha gehasitåni somanassåni? cakkhuviññeyyånaµ rËpånaµ i††hånaµ

kantånaµ manåpånaµ manoramånaµ lokåmisapa†isaµyuttånaµ pa†ilåbhaµ vå pa†ilåb-

hato samanupassato, pubbe vå pa†iladdhapubbaµ at¥taµ niruddhaµ vipariˆataµ samanu-

ssarato; uppajjati somanassaµ. yaµ evarËpaµ somanassaµ idaµ vuccati gehasitaµ

somanassaµ|| ||sotaviññeyyånaµ saddånaµ i††hånaµ kantånaµ manåpånaµ manoramå-

naµ lokåmisapa†isaµyuttånaµ pa†ilåbhaµ vå pa†ilåbhato samanupassato, pubbe vå

pa†iladdhapubbaµ at¥taµ niruddhaµ vipariˆataµ samanussarato; uppajjati somanassaµ.

yaµ evarËpaµ somanassaµ idaµ vuccati gehasitaµ somanassaµ|| ||ghånaviññeyyånaµ

gandhånaµ i††hånaµ kantånaµ manåpånaµ manoramånaµ lokåmisapa†isaµyuttånaµ

pa†ilåbhaµ vå pa†ilåbhato samanupassato, pubbe vå pa†iladdhapubbaµ at¥taµ niruddhaµ

vipariˆataµ samanussarato; uppajjati somanassaµ. yaµ evarËpaµ somanassaµ idaµ

vuccati gehasitaµ somanassaµ|| ||jivhåviññeyyånaµ rasånaµ i††hånaµ kantånaµ manå-

pånaµ manoramånaµ lokåmisapa†isaµyuttånaµ pa†ilåbhaµ vå pa†ilåbhato samanupassa-

146

to, pubbe vå pa†iladdhapubbaµ at¥taµ niruddhaµ vipariˆataµ samanussarato; uppajjati

somanassaµ. yaµ evarËpaµ somanassaµ idaµ vuccati gehasitaµ somanassaµ|| ||kåya-

viññeyyånaµ pho††habbånaµ i††hånaµ kantånaµ manåpånaµ manoramånaµ lokåmisa-

pa†isaµyuttånaµ pa†ilåbhaµ vå pa†ilåbhato samanupassato, pubbe vå pa†iladdhapubbaµ

at¥taµ niruddhaµ vipariˆataµ samanussarato; uppajjati somanassaµ. yaµ evarËpaµ

somanassaµ idaµ vuccati gehasitaµ somanassaµ|| ||manoviññeyyånaµ dhammånaµ

i††hånaµ kantånaµ manåpånaµ manoramånaµ lokåmisapa†isaµyuttånaµ pa†ilåbhaµ vå

pa†ilåbhato samanupassato, pubbe vå pa†iladdhapubbaµ at¥taµ niruddhaµ vipariˆataµ

samanussarato; uppajjati somanassaµ. yaµ evarËpaµ somanassaµ idaµ vuccati geha-

sitaµ somanassaµ. imåni cha gehasitåni somanassåni|| ||MN137:10||

| |vibha!gavagga saŒyatanavibha!gasutta| |

|| ||tattha katamåni cha nekkhammasitåni somanassåni? rËpånaµ tveva aniccataµ viditvå

vipariˆåmaviråganirodhaµ, pubbe c’ eva rËpå etarahi ca, sabbe te rËpå aniccå dukkhå

vipariˆåmadhammå ti evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya passato; uppajjati soma-

nassaµ. yaµ evarËpaµ somanassaµ idaµ vuccati nekkhammasitaµ somanassaµ||

||saddånaµ tveva aniccataµ viditvå vipariˆåmaviråganirodhaµ, pubbe c’ eva saddå

etarahi ca, sabbe te saddå aniccå dukkhå vipariˆåmadhammå ti evam etaµ yathåbhËtaµ

sammappaññåya passato; uppajjati somanassaµ. yaµ evarËpaµ somanassa idaµ vuccati

nekkhammasitaµ somanassaµ|| ||gandhånaµ tveva aniccataµ viditvå vipariˆåmaviråga-

nirodhaµ, pubbe c’ eva gandhå etarahi ca, sabbe te gandhå aniccå dukkhå vipariˆåma-

dhammå ti evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya passato; uppajjati somanassaµ. yaµ

evarËpaµ somanassaµ idaµ vuccati nekkhammasitaµ somanassaµ|| ||rasånaµ tveva

aniccataµ viditvå vipariˆåmaviråganirodhaµ, pubbe c’ eva raså etarahi ca, sabbe te raså

aniccå dukkhå vipariˆåmadhammå ti evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya passato;

uppajjati somanassaµ. yaµ evarËpaµ somanassaµ idaµ vuccati nekkhammasitaµ soma-

nassaµ|| ||pho††habbånaµ tveva aniccataµ viditvå vipariˆåmaviråganirodhaµ, pubbe c’

eva pho††habbå etarahi ca, sabbe te pho††habbå aniccå dukkhå vipariˆåmadhammå ti

evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya passato; uppajjati somanassaµ. yaµ evarËpaµ

somanassaµ idaµ vuccati nekkhammasitaµ somanassaµ|| ||dhammånaµ tveva aniccataµ

viditvå vipariˆåmaviråganirodhaµ, pubbe c’ eva dhammå etarahi ca, sabbe te dhammå

147

aniccå dukkhå vipariˆåmadhammå ti evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya passato;

uppajjati somanassaµ. yaµ evarËpaµ somanassaµ idaµ vuccati nekkhammasitaµ

somanassaµ. imåni cha nekkhammasitåni somanassåni|| ||MN137:11||

| |vibha!gavagga saŒyatanavibha!gasutta| |

|| ||tattha katamåni cha gehasitåni domanassåni? cakkhuviññeyyånaµ rËpånaµ i††hånaµ

kantånaµ manåpånaµ manoramånaµ lokåmisapa†isaµyuttånaµ appa†ilåbhaµ vå appa†i-

låbhato samanupassato, pubbe vå appa†iladdhapubbaµ at¥taµ niruddhaµ vipariˆataµ

samanussarato; uppajjati domanassaµ. yaµ evarËpaµ domanassaµ idaµ vuccati gehasi-

taµ domanassaµ|| ||sotaviññeyyånaµ saddånaµ i††hånaµ kantånaµ manåpånaµ manora-

månaµ lokåmisapa†isaµyuttånaµ appa†ilåbhaµ vå appa†ilåbhato samanupassato, pubbe

vå appa†iladdhapubbaµ at¥taµ niruddhaµ vipariˆataµ samanussarato; uppajjati doma-

nassaµ. yaµ evarËpaµ domanassaµ idaµ vuccati gehasitaµ domanassaµ|| ||ghånaviñ-

ñeyyånaµ gandhånaµ i††hånaµ kantånaµ manåpånaµ manoramånaµ lokåmisapa†isaµ-

yuttånaµ appa†ilåbhaµ vå appa†ilåbhato samanupassato, pubbe vå appa†iladdhapubbaµ

at¥taµ niruddhaµ vipariˆataµ samanussarato; uppajjati domanassaµ. yaµ evarËpaµ

domanassaµ idaµ vuccati gehasitaµ domanassaµ|| ||jivhåviññeyyånaµ rasånaµ i††hå-

naµ kantånaµ manåpånaµ manoramånaµ lokåmisapa†isaµyuttånaµ appa†ilåbhaµ vå

appa†ilåbhato samanupassato, pubbe vå appa†iladdhapubbaµ at¥taµ niruddhaµ vipariˆa-

taµ samanussarato; uppajjati domanassaµ. yaµ evarËpaµ domanassaµ idaµ vuccati

gehasitaµ domanassaµ|| ||kåyaviññeyyånaµ pho††habbånaµ i††hånaµ kantånaµ manå-

pånaµ manoramånaµ lokåmisapa†isaµyuttånaµ appa†ilåbhaµ vå appa†ilåbhato samanu-

passato, pubbe vå appa†iladdhapubbaµ at¥taµ niruddhaµ vipariˆataµ samanussarato;

uppajjati domanassaµ. yaµ evarËpaµ domanassaµ idaµ vuccati gehasitaµ domanas-

saµ|| ||manoviññeyyånaµ dhammånaµ i††hånaµ kantånaµ manåpånaµ manoramånaµ

lokåmisapa†isaµyuttånaµ appa†ilåbhaµ vå appa†ilåbhato samanupassato, pubbe vå ap-

pa†iladdhapubbaµ at¥taµ niruddhaµ vipariˆataµ samanussarato; uppajjati domanassaµ.

yaµ evarËpaµ domanassaµ idaµ vuccati gehasitaµ domanassaµ|| ||MN137:12||

148

| |vibha!gavagga saŒyantanavibha!gasutta| |

|| ||atthi bhikkhave upekhå nånattå nånattasitå, atthi upekhå ekattå ekattasitå. katamå ca

bhikkhave upekhå nånattå nåttasitå? atthi bhikkhave upekhå rËpesu atthi saddesu atthi

gandhesu atthi rasesu atthi pho††habbhesu. ayaµ bhikkhave upekhå nånattå nånattasitå.

katamå ca bhikkhave upekhå ekattå ekattasitå? atthi bhikkhave upekhå åkåsånañcå-

yatananissitå atthi viññåˆañcåyatananissitå atthi åkiñcaññåyatananissitå atthi n’ eva-

saññånåsaññåyatananissitå. ayaµ bhikkhave upekhå ekattå ekattasitå|| ||tatra bhikkhave

yåyaµ upekhå ekattå ekattasitå taµ nissåya taµ ågamma, yåyaµ upekhå nånattå

nånattasitå taµ pajahatha taµ samatikkamatha. evaµ etisså pahånaµ hoti evaµ etisså

samatikkamo hoti. atammayataµ bhikkhave nissåya atammayataµ ågamma, yåyaµ

upekhå ekattå ekattasitå taµ pajahatha taµ samatikkamatha. evaµ etisså pahånaµ hoti

evaµ etisså samatikkamo hoti|| ||MN137:17||

| |vibha!gavagga uddesavibha!gasutta| |

|| ||tathå tathå bhikkhave bhikkhu upaparikkheyya, yathå yathå ’ssa upaparikkhato bahid-

dhå c’ assa viññåˆaµ avikkhittaµ avisa†aµ ajjhattaµ asaˆ†hitaµ; anupådåya na paritas-

seyya. bahiddhå bhikkhave viññåˆe avikkhitte avisa†e sati ajjhattaµ asaˆ†hite anupådåya

aparitassato, åyatiµ jåtijaråmaraˆadukkhasamudayasambhavo na hot¥ ti|| ||MN138:3||

| |vibha!gavagga uddesavibha!gasutta| |

|| ||kathañ c’ åvuso bahiddhå viññåˆaµ vikkhittaµ visa†an ti vuccati? idh’ åvuso

bhikkhuno cakkhunå rËpaµ disvå, rËpanimittånusår¥ viññåˆaµ hoti rËpanimittassåda-

gathitaµ rËpanimittassådavinibaddhaµ rËpanimittassådasaµyojanasaµyuttaµ; bahiddhå

viññåˆaµ vikkhittaµ visa†an ti vuccati|| ||sotena saddaµ sutvå, saddanimittånusår¥ viññå-

ˆaµ hoti saddanimittassådagathitaµ saddanimittassådavinibaddhaµ saddanimittasså-

dasaµyojanasaµyuttaµ; bahiddhå viññåˆaµ vikkhittaµ visa†an ti vuccati|| ||ghånena

gandhaµ ghåyitvå, gandhanimittånusår¥ viññåˆaµ hoti gandhanimittassådagathitaµ

gandhanimittassådavinibaddhaµ gandhanimittassådasaµyojanasaµyuttaµ; bahiddhå viñ-

ñåˆaµ vikkhittaµ visa†an ti vuccati|| ||jivhåya rasaµ såyitvå, rasanimittånusår¥ viññåˆaµ

149

hoti rasanimittassådagathitaµ rasanimittassådavinibaddhaµ rasanimitassådasaµyojana-

saµyuttaµ, bahiddhå viññåˆaµ vikkhittaµ visa†an ti vuccati|| ||kåyena pho††habbaµ

phusitvå, pho††habbanimittånusår¥ viññåˆaµ hoti pho††habbanimittassådagathitaµ pho†-

†habbanimittassådavinibaddhaµ pho††habbanimittassådasaµyojanasaµyuttaµ; bahiddhå

viññåˆaµ vikkhittaµ visa†an ti vuccati|| ||manaså dhammaµ viññåya, dhammanimitt-

ånusår¥ viññåˆaµ hoti dhammanimittassådagathitaµ dhammanimittassådavinibaddhaµ

dhammanimittassådasaµyojanasaµyuttaµ; bahiddhå viññåˆaµ vikkhittaµ visa†an ti

vuccati. evaµ kho åvuso bahiddhå viññåˆaµ vikkhittaµ visa†an ti vuccati|| ||MN138:11||

| |vibha!gavagga uddesavibha!gasutta| |

||kathañ c’ åvuso bahiddhå viññåˆaµ avikkhittaµ avisa†an ti vuccati? idh’ åvuso

bhikkhuno cakkhunå rËpaµ disvå, na rËpanimittånusår¥ viññåˆaµ hoti na rËpanimitt-

assådagathitaµ na rËpanimittassådavinibaddhaµ na rËpanimittassådasaµyojanasaµyut-

taµ; bahiddhå viññåˆaµ avikkhittaµ avisa†an ti vuccati|| ||sotena saddaµ sutvå, na

saddanimittånusår¥ viññåˆaµ hoti na saddanimittassådagathitaµ na saddanimittassåda-

vinibaddhaµ na saddanimittassådasaµyojanasaµyuttaµ; bahiddhå viññåˆaµ avikkhit-

taµ avisa†an ti vuccati|| ||ghånena gandhaµ ghåyitvå, na gandhanimittånusår¥ viññåˆaµ

hoti na gandhanimittassådagathitaµ na gandhanimittassådavinibaddhaµ na gandha-

nimittassådasaµyojanasaµyuttaµ, bahiddhå viññåˆaµ avikkhittaµ avisa†an ti vuccati||

||jivhåya rasaµ såyitvå, na rasanimittånusår¥ viññåˆaµ hoti na rasanimittassådagathitaµ

na rasanimittassådavinibaddhaµ na rasanimitassådasaµyojanasaµyuttaµ, bahiddhå viñ-

ñåˆaµ avikkhittaµ avisa†an ti vuccati|| ||kåyena pho††habbaµ phusitvå, na pho††habba-

nimittånusår¥ viññåˆaµ hoti na pho††habbanimittassådagathitaµ na pho††habbanimitt-

assådavinibaddhaµ na pho††habbanimittassådasaµyojanasaµyuttaµ, bahiddhå viññåˆaµ

avikkhittaµ avisa†an ti vuccati|| ||manaså dhammaµ viññåya, na dhammanimittånusår¥

viññåˆaµ hoti na dhammanimittassådagathitaµ na dhammanimittassådavinibaddhaµ na

dhammanimittassådasaµyojanasaµyuttaµ; bahiddhå viññåˆaµ avikkhittaµ avisa†an ti

vuccati. evaµ kho åvuso bahiddhå viññåˆaµ avikkhittaµ avisa†an ti vuccati|| ||MN138||

150

| |vibha!gavagga uddesavibha!gasutta| |

|| ||kathañ ca’ åvuso ajjhattaµ cittaµ saˆ†hitan ti vuccati? idh’ åvuso bhikkhu vivicc’ eva

kåmehi vivicca akusalehi dhammehi, savitakkaµ savicåraµ vivekajaµ p¥tisukhaµ,

pa†hamajjhånaµ upasampajja viharati. tassa vivekajap¥tisukhånusår¥ viññåˆaµ hoti, vi-

vekajap¥tisukhassådagathitaµ vivekajap¥tisukhassådavinibaddhaµ vivekajap¥tisukhasså-

dasaµyojanasaµyuttaµ; ajjhattaµ cittaµ saˆ†hitan ti vuccati|| ||puna ca paraµ åvuso

bhikkhu vitakkavicårånaµ vËpasamå, ajjhattaµ sampasådanaµ cetaso ekodibhåvaµ

avitakkaµ avicåraµ samådhijaµ p¥tisukhaµ, dutiyajjhånaµ upasampajja viharati. tassa

samådhijap¥tisukhånusår¥ viññåˆaµ hoti, samådhijap¥tisukhassådagathitaµ samådhija-

p¥tisukhassådavinibaddhaµ samådhijap¥tisukhassådasaµyojanasaµyuttaµ; ajjhattaµ cit-

taµ saˆ†hitan ti vuccati|| ||puna ca paraµ åvuso bhikkhu p¥tiyå ca virågå, upekhako ca

viharati sato ca sampajåno sukhañ ca kåyena pa†isaµvedeti, yan taµ ariyå acikkhanti

upekhako satimå sukhavihår¥ ti, tatiyajjhånaµ upasampajja viharati. tassa upekhånusår¥

viññåˆaµ hoti, upekhåsukhassådagathitaµ, upekhåsukhassådavinibaddhaµ, upekhåsukh-

assådasaµyojanasaµyuttaµ; ajjhattaµ cittaµ saˆ†hitan ti vuccati|| ||puna ca paraµ åvuso

bhikkhu sukhassa ca pahånå dukkhassa ca pahånå pubbe va somanassadomanassånaµ at-

thagamå, adukkhamasukhaµ upekhåsatipårisuddhiµ, catutthajjhånaµ upasampajja vihar-

ati. tassa adukkhamasukhånusår¥ viññåˆaµ hoti, adukkhamasukhassådagathitaµ, adukkh-

amasukhassådavinibaddhaµ, adukkhamasukhassådasaµyojanasaµyuttaµ; ajjhattaµ cit-

taµ saˆ†hitan ti vuccati. evaµ kho åvuso ajjhattaµ cittaµ saˆ†hitan ti vuccati|| ||MN138||

| |vibha!gavagga uddesavibha!gasutta| |

|| ||kathañ ca’ åvuso ajjhattaµ cittaµ asaˆ†hitan ti vuccati? idh’ åvuso bhikkhu vivicc’

eva kåmehi vivicca akusalehi dhammehi, savitakkaµ savicåraµ vivekajaµ p¥tisukhaµ,

pa†hamajjhånaµ upasampajja viharati. tassa na vivekajap¥tisukhånusår¥ viññåˆaµ hoti, na

vivekajap¥tisukhassådagathitaµ na vivekajap¥tisukhassådavinibaddhaµ na vivekajap¥ti-

sukhassådasaµyojanasaµyuttaµ; ajjhattaµ cittaµ asaˆ†hitan ti vuccati|| ||puna ca paraµ

åvuso bhikkhu vitakkavicårånaµ vËpasamå, ajjhattaµ sampasådanaµ cetaso ekodibhå-

vaµ avitakkaµ avicåraµ samådhijaµ p¥tisukhaµ, dutiyajjhånaµ upasampajja viharati.

tassa na samådhijap¥tisukhånusår¥ viññåˆaµ hoti, na samådhijap¥tisukhassådagathitaµ na

151

samådhijap¥tisukhassådavinibaddhaµ na samådhijap¥tisukhassådasaµyojanasaµyuttaµ,

ajjhattaµ cittaµ asaˆ†hitan ti vuccati|| ||puna ca paraµ åvuso bhikkhu p¥tiyå ca virågå

upekhako ca viharati, sato ca sampajåno sukhañ ca kåyena pa†isaµvedeti, yan taµ ariyå

acikkhanti upekhako satimå sukhavihår¥ ti, tatiyajjhånaµ upasampajja viharati. tassa na

upekhånusår¥ viññåˆaµ hoti, na upekhåsukhassådagathitaµ na upekhåsukhassåda-

vinibaddhaµ na upekhåsukhassådasaµyojanasaµyuttaµ, ajjhattaµ cittaµ asaˆ†hitan ti

vuccati|| ||puna ca paraµ åvuso bhikkhu sukhassa ca pahånå dukkhassa ca pahånå pubbe

va somanassadomanassånaµ atthagamå, adukkhamasukhaµ upekhåsatipårisuddhiµ,

catutthajjhånaµ upasampajja viharati. tassa na adukkhamasukhånusår¥ viññåˆaµ hoti, na

adukkhamasukhassådagathitaµ na adukkhamasukhassådavinibaddhaµ na adukkhama-

sukhassådasaµyojanasaµyuttaµ, ajjhattaµ cittaµ asaˆ†hitan ti vuccati. evaµ kho åvuso

ajjhattaµ cittaµ saˆ†hitan ti vuccati|| ||MN138:12||

| |vibha!gavagga uddesavibha!gasutta| |

|| ||kathañ c’ åvuso upådå paritassanå hoti? idh’ åvuso assutavå puthujjano ariyånaµ

adassåv¥ ariyadhammassa akovido ariyadhamme avin¥to, sappurisånaµ adassåv¥ sappuri-

sadhammassa akovido sappurisadhamme avin¥to|| ||rËpaµ attato samanupassati, rËpavan-

taµ vå attånaµ, attani vå rËpaµ, rËpasmiµ vå attånaµ. tassa taµ rËpaµ vipariˆamati

aññathå hoti. tassa rËpavipariˆåmaññathåbhåvå rËpavipariˆåmånuparivatti viññåˆaµ

hoti. tassa rËpavipariˆåmånuparivattajå paritassanå dhammasamuppådå cittaµ pariyå-

dåya ti††hanti. cetaso pariyådånå uttåsavå ca hoti vighåtavå ca apekhavå ca upådåya ca

paritassati|| ||vedanaµ attato samanupassati, vedanåvantaµ vå attånaµ, attani vå veda-

naµ, vedanåya vå attånaµ. tassa så vedanå vipariˆamati aññathå hoti. tassa vedanåvipari-

ˆåmaññathåbhåvå vedanåvipariˆåmånuparivatti viññåˆaµ hoti. tassa vedanåvipariˆåm-

ånuparivattajå paritassanå dhammasamuppådå cittaµ pariyådåya ti††hanti. cetaso pariyå-

dånå uttåsavå ca hoti vighåtavå ca apekhavå ca upådåya ca paritassati|| ||saññaµ attato

samanupassati, saññåvantaµ vå attånaµ, attani vå saññaµ, saññåya vå attånaµ. tassa så

saññå vipariˆamati aññathå hoti. tassa saññåvipariˆåmaññathåbhåvå saññåvipariˆåmå-

nuparivatti viññåˆaµ hoti. tassa saññåvipariˆåmånuparivattajå paritassanå dhammasam-

uppådå cittaµ pariyådåya ti††hanti. cetaso pariyådånå uttåsavå ca hoti vighåtavå ca

apekhavå ca upådåya ca paritassati|| ||sa!khåre attato samanupassati, sa!khåravantaµ vå

152

attånaµ, attani vå sa!khåre, sa!khåresu vå attånaµ. tassa te sa!khårå vipariˆamanti

aññathå honti. tassa sa!khåravipariˆåmaññathåbhåvå sa!khåravipariˆåmånuparivatti

viññåˆaµ hoti. tassa sa!khåravipariˆåmånuparivattajå paritassanå dhammasamuppådå

cittaµ pariyådåya ti††hanti. cetaso pariyådånå uttåsavå ca hoti vighåtavå ca apekhavå ca

upådåya ca paritassati|| ||viññåˆaµ attato samanupassati, viññåˆavantaµ vå attånaµ,

attani vå viññåˆaµ, viññåˆasmiµ vå attånaµ. tassa taµ viññåˆaµ vipariˆamati aññathå

hoti. tassa viññåˆavipariˆåmaññathåbhåvå viññåˆavipariˆåmånuparivatti viññåˆaµ hoti.

tassa viññåˆavipariˆåmånuparivattajå paritassanå dhammasamuppådå cittaµ pariyådåya

ti††hanti. cetaso pariyådånå uttåsavå ca hoti vighåtavå ca apekhavå ca upådåya ca

paritassati. evaµ kho åvuso upådå paritassanå hoti|| ||MN138:20||

| |vibha!gavagga uddesavibha!gasutta| |

|| ||kathañ c’ åvuso anupådå aparitassanå hoti? idh’ åvuso sutavå ariyasåvako ariyånaµ

dassåv¥ ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvin¥to, sappurisånaµ dassåv¥ sappurisa-

dhammassa kovido sappurisadhamme suvin¥to. na rËpaµ attato samanupassati, na rËpa-

vantaµ vå attånaµ, na attani vå rËpaµ, na rËpasmiµ vå attånaµ. tassa taµ rËpaµ vipari-

ˆamati aññathå hoti. tassa rËpavipariˆåmaññathåbhåvå na rËpavipariˆåmånuparivatti

viññåˆaµ hoti. tassa na rËpavipariˆåmånuparivattajå paritassanå dhammasamuppådå

cittaµ na pariyådåya ti††hanti. cetaso apariyådånå na c’ ev’ uttåsavå hoti na ca vighåtavå

na ca apekhavå ca anupådåya ca na paritassati|| ||na vedanaµ attato samanupassati, na

vedanåvantaµ vå attånaµ, na attani vå vedanaµ, na vedanåya vå attånaµ. tassa så

vedanå vipariˆamati aññathå hoti. tassa vedanåvipariˆåmaññathåbhåvå na vedanåvipari-

ˆåmånuparivatti viññåˆaµ hoti. tassa na vedanåvipariˆåmånuparivattajå paritassanå

dhammasamuppådå cittaµ na pariyådåya ti††hanti. cetaso apariyådånå na c’ ev’ uttåsavå

hoti na ca vighåtavå na ca apekhavå anupådåya ca na paritassati|| ||na saññaµ attato

samanupassati, na saññåvantaµ vå attånaµ, na attani vå saññaµ, na saññåya vå attånaµ.

tassa så saññå vipariˆamati aññathå hoti. tassa saññåvipariˆåmaññathåbhåvå na saññå-

vipariˆåmånuparivatti viññåˆaµ hoti. tassa na saññåvipariˆåmånuparivattajå paritassanå

dhammasamuppådå cittaµ na pariyådåya ti††hanti. cetaso apariyådånå na c’ ev’ uttåsavå

hoti na ca vighåtavå na ca apekhavå anupådåya ca na paritassati|| ||na sa!khåre attato

samanupassati, na sa!khåravantaµ vå attånaµ, na attani vå sa!khåre, na sa!khåresu vå

153

attånaµ. tassa te sa!khårå vipariˆamanti aññathå honti. tassa sa!khåravipariˆåmaññathå-

bhåvå na sa!khåravipariˆåmånuparivatti viññåˆaµ hoti. tassa na sa!khåravipariˆåmånu-

parivattajå paritassanå dhammasamuppådå cittaµ na pariyådåya ti††hanti. cetaso apariyå-

dånå na c’ ev’ uttåsavå hoti na ca vighåtavå na ca apekhavå anupådåya ca na paritassati||

||na viññåˆaµ attato samanupassati, na viññåˆavantaµ vå attånaµ, na attani vå viññå-

ˆaµ, na viññåˆasmiµ vå attånaµ. tassa taµ viññåˆaµ vipariˆamati aññathå hoti. tassa

viññåˆavipariˆåmaññathåbhåvå na viññåˆavipariˆåmånuparivatti viññåˆaµ hoti. tassa na

viññåˆavipariˆåmånuparivattajå paritassanå dhammasamuppådå cittaµ na pariyådåya

ti††hanti. cetaso apariyådånå na c’ ev’ uttåsavå hoti na ca vighåtavå na ca apekhavå

anupådåya ca na paritassati. evaµ kho åvuso anupådå aparitassanå hoti|| ||MN138:21||

| |vibha!gavagga araˆavibha!gasutta| |

|| ||yesaµ kesañci bhavasaµyojanaµ appah¥naµ, sabbe te sadukkhå saupaghåtå

saupåpåyåså sapari¬åhå micchåpa†ipannå ti; iti vadaµ itth’ eke apasådeti. yesaµ kesañci

bhavasaµyojanaµ pah¥naµ, sabbe te adukkhå anupaghåtå anupåyåså apari¬åhå sammå-

pa†ipannå ti; iti vadaµ itth’ eke ussådeti. evaµ kho bhikkhave ussådanå ca hoti apasådanå

ca, no ca dhammadesanå||…||yesaµ kesañci bhavasaµyojanaµ appah¥naµ, sabbe te sa-

dukkhå saupaghåtå saupåpåyåså sapari¬åhå micchåpa†ipannå ti na evam åha, bhavasaµ-

yojane kho appah¥ne bhavo appah¥no hot¥ ti; iti vadaµ dhammaµ eva deseti. yesaµ

kesañci: bhavasaµyojanaµ pah¥naµ, sabbe te adukkhå anupaghåtå anupåyåså apari¬åhå

sammåpa†ipannå ti na evam åha, bhavasaµyojane ca kho pah¥ne bhavo pah¥no hot¥ ti; iti

vadaµ dhammaµ eva deseti. evaµ kho bhikkhave n’ ev’ ussådanå hoti na apasådanå,

dhammadesanå ca. ussådanañ ca jaññå apasådanañ ca jaññå, ussådanañ ca ñatvå apaså-

danañ ca ñatvå, n’ ev’ ussådeyya na apasådeyya – dhammaµ eva deseyyå ti|| ||MN139:7||

| |vibha!gavagga dhåtuvibha!gasutta| |

|| ||athåparaµ viññåˆañ ñeva avasissati parisuddhaµ pariyodåtaµ. tena viññåˆena kiñci

jånåti? sukhan ti pi vijånåti, dukkhan ti pi vijånåti, adukkhamasukhan ti pi vijånåti.

sukhavedan¥yaµ bhikkhu phassaµ pa†icca uppajjati sukhå vedanå. so sukhaµ vedanaµ

vediyamåno: sukhaµ vedanaµ vediyåm¥ ti pajånåti. tass’ eva sukhavedan¥yassa phassas-

154

sa nirodhå yaµ tajjaµ vedayitaµ, sukhavedan¥yaµ phassaµ pa†icca uppannå sukhå veda-

nå, så nirujjhati så vËpasammat¥ ti pajånåti|| ||dukkhavedan¥yaµ bhikkhu phassaµ pa†icca

uppajjati dukkhå vedanå. so dukkhaµ vedanaµ vediyamåno: dukkhaµ vedanaµ vedi-

yåm¥ ti pajånåti. tass’ eva dukkhavedan¥yassa phassassa nirodhå yaµ tajjaµ vedayitaµ,

dukkhavedan¥yaµ phassaµ pa†icca uppannå dukkhå vedanå, så nirujjhati så vËpasammat¥

ti pajånåti|| ||adukkhamasukhavedan¥yaµ bhikkhu phassaµ pa†icca uppajjati adukkham-

asukhå vedanå. so adukkhamasukhaµ vedanaµ vediyamåno: adukkhamasukhaµ veda-

naµ vediyåm¥ ti pajånåti. tass’ eva adukkhamasukhavedan¥yassa phassassa nirodhå yaµ

tajjaµ vedayitaµ, adukkhamasukhavedan¥yaµ phassaµ pa†icca uppannå adukkham-

asukhå vedanå, så nirujjhati så vËpasammat¥ ti pajånåti|| ||seyyathå pi bhikkhu dvinnaµ

ka††hånaµ samphassasamodhånå: usmå jåyati tejo abhinibbattati, tesañ ñeva dvinnaµ

ka††hånaµ nånåbhåvå vinikkhepå, yå tajjå usmå så nirujjhati så vËpasammati|| ||MN140||

| |vibha!gavagga dhåtuvibha!gasutta| |

|| ||evam eva kho bhikkhu athåparaµ upekhå yeva avasissati parisuddhå pariyodåtå

mudu ca kammaññå ca pabhassarå ca. so evaµ pajånåti: imañ ce ahaµ upekhaµ evaµ

parisuddhaµ evaµ pariyodåtaµ åkåsånañcåyatanaµ upasaµhareyyaµ, tad anudhammañ

ca cittaµ bhåveyyaµ; evam me ayaµ upekhå tan nissitå tad upådånå, ciraµ d¥gham

addhånaµ ti††heyya|| ||imañ ce ahaµ upekhaµ evaµ parisuddhaµ evaµ pariyodåtaµ

viññåˆañcåyatanaµ upasaµhareyyaµ, tad anudhammañ ca cittaµ bhåveyyaµ; evam me

ayaµ upekhå tan nissitå tad upådånå, ciraµ d¥gham addhånaµ ti††heyya|| ||imañ ce ahaµ

upekhaµ evaµ parisuddhaµ evaµ pariyodåtaµ åkiñcåyatanaµ upasaµhareyyaµ, tad

anudhammañ ca cittaµ bhåveyyaµ; evam me ayaµ upekhå tan nissitå tad upådånå, ciraµ

d¥gham addhånaµ ti††heyya|| ||imañ ce ahaµ upekhaµ evaµ parisuddhaµ evaµ pari-

yodåtaµ n’ evasaññånåsaññåyatanaµ upasaµhareyyaµ, tad anudhammañ ca cittaµ

bhåveyyaµ; evam me ayaµ upekhå tan nissitå tad upådånå, ciraµ d¥gham addhånaµ

ti††heyyå ti|| ||so evaµ pajånåti: imañ ce ahaµ upekhaµ evaµ parisuddhaµ evaµ pari-

yodåtaµ åkåsånañcåyatanaµ upasaµhareyyaµ, tad anudhammañ ca cittaµ bhåveyyaµ;

sa!khatam etaµ. imañ ce ahaµ upekhaµ evaµ parisuddhaµ evaµ pariyodåtaµ viññå-

ˆañcåyatanaµ upasaµhareyyaµ, tad anudhammañ ca cittaµ bhåveyyaµ; sa!khatam

etaµ. imañ ce ahaµ upekhaµ evaµ parisuddhaµ evaµ pariyodåtaµ, åkiñcåyatanaµ

155

upasaµhareyyaµ, tad anudhammañ ca cittaµ bhåveyyaµ; sa!khatam etaµ. imañ ce

ahaµ upekhaµ evaµ parisuddhaµ evaµ pariyodåtaµ n’ evasaññånåsaññåyatanaµ

upasaµhareyyaµ, tad anudhammañ ca cittaµ bhåveyyaµ; sa!khatam etan ti|| ||so n’ eva

abhisa!kharoti nåbhisañcetayati bhavåya vå vibhavåya vå. so anabhisa!kharonto anabhi-

sañcetayanto bhavåya vå vibhavåya vå, na kiñci loke upådiyati. anupådiyaµ na

paritassati. aparitassaµ paccattañ ñeva parinibbåyati. kh¥ˆå jåti vusitaµ brahmacariyaµ

kataµ karan¥yaµ nåparaµ itthattåyåti pajånåti|| ||MN140:20||

| |vibha!gavagga dhåtuvibha!gasutta| |

|| ||so n’ eva abhisa!kharoti nåbhisañcetayati bhavåya vå vibhavåya vå. so anabhisa!kha-

ronto anabhisañcetayanto bhavåya vå vibhavåya vå na kiñci loke upådiyati. anupådiyaµ

na paritassati. aparitassaµ paccattañ ñeva parinibbåyati. kh¥ˆå jåti vusitaµ brahma-

cariyaµ kataµ karan¥yaµ nåparaµ itthattåyåti pajånåti|| ||so sukhañ ce vedanaµ vedeti,

så aniccå ti pajånåti anajjhositå ti pajånåti anabhinanditå ti pajånåti. dukkhañ ce vedanaµ

vedeti, så aniccå ti pajånåti anajjhositå ti pajånåti anabhinanditå ti pajånåti. adukkham-

asukhañ ce vedanaµ vedeti, så aniccå ti pajånåti anajjhositå ti pajånåti anabhinanditå ti

pajånåti|| ||so sukhañ ce vedanaµ vedeti visaµyutto naµ vedeti. dukkhañ ce vedanaµ

vedeti visaµyutto naµ vedeti. adukkhamasukhañ ce vedanaµ vedeti visaµyutto naµ ve-

deti. so kåyapariyantikaµ vedanaµ vediyamåno, kåyapariyantikaµ vedanaµ vediyåm¥ ti

pajånåti. j¥vitapariyantikaµ vedanaµ vediyamåno, j¥vitapariyantikaµ vedanaµ vediyåm¥

ti pajånåti. kåyassa bhedå uddhaµ j¥vitapariyådånå, idh’ eva sabbavedayitåni abhinan-

ditåni s¥tibhavissant¥ ti pajånåti|| ||seyyathå pi bhikkhu telañ ca pa†icca vattiñ ca pa†icca,

telappad¥po jhåyati; tass’ eva telassa ca vattiyå ca pariyådånå, aññassa ca anupåhårå

anåhåro nibbåyati|| ||MN140:22||

| |vibha!gavagga dhåtuvibha!gasutta| |

|| ||seyyathå pi bhikkhu telañ ca pa†icca vattiñ ca pa†icca, telappad¥po jhåyati; tass’ eva

telassa ca vattiyå ca pariyådånå, aññassa ca anupåhårå anåhåro nibbåyati. evam eva bhik-

khu kåyapariyantikaµ vedanaµ vediyamåno, kåyapariyantikaµ vedanaµ vediyåm¥ ti

pajånåti. j¥vitapariyantikaµ vedanaµ vediyamåno, j¥vitapariyantikaµ vedanaµ vediyåm¥

156

ti pajånåti. kåyassa bhedå uddhaµ j¥vitapariyådånå, idh’ eva sabbavedayitåni abhi-

nanditåni s¥tibhavissant¥ ti pajånåti. tasmå evaµ samannågato bhikkhu iminå paramena

paññådhi††hånena samannågato hoti. eså hi bhikkhu paramå ariyå paññå, yad idaµ sabba-

dukkhakkhaye ñåˆaµ|| ||tassa så vimutti sacce †hitå akuppå hoti. tañ hi bhikkhu muså yaµ

mosadhammaµ, taµ saccaµ yaµ amosadhammaµ nibbånaµ. tasmå evaµ samannågato

bhikkhu iminå paramena saccådhi††hånena samannågato hoti. etañ hi bhikkhu paramaµ

ariyasaccaµ, yad idaµ amosadhammaµ nibbånaµ|| ||tass’ eva kho pana pubbe avidda-

suno, upadh¥ honti samattå samådiˆˆå. tyassa pah¥nå honti ucchinnamËlå tålåvatthukatå

anabhåvakatå åyatiµ anuppådadhammå. tasmå evaµ samannågato bhikkhu iminå param-

ena cågådhi††hånena samannågato hoti. eso hi bhikkhu paramo ariyo cågo, yad idaµ

sabbËpadhipa†inissaggo|| ||tass’ eva kho pana pubbe aviddasuno abhijjhå hoti chando

sårågo, svåssa pah¥no hoti ucchinnamËlo tålåvatthukato anabhåvakato åyatiµ anuppåda-

dhammo. tass’ eva kho pana pubbe aviddasuno åghåto hoti byåpådo sampadoso, svåssa

pah¥no hoti ucchinnamËlo tålåvatthukato anabhåvakato åyatiµ anuppådadhammo. tass’

eva kho pana pubbe aviddasuno avijjå hoti sammoho sampadoso, svåssa pah¥no hoti

ucchinnamËlo tålåvatthukato anabhåvakato åyatiµ anuppådadhammo. tasmå evaµ sama-

nnågato bhikkhu iminå paramena upasamådhi††hånena samannågato hoti. eso hi bhikkhu

paramo ariyo upasamo, yad idaµ rågadosamohånaµ upasamo|| ||MN140:22||

| |vibha!gavagga dhåtuvibha!gasutta| |

|| ||yattha †hitaµ maññussavå nappavattanti, maññussave kho pana nappavattamåne muni

santo ti vuccat¥ ti. iti kho pan’ etaµ vuttaµ. kiñ c’ etaµ pa†icca vuttaµ? asm¥ ti bhikkhu

maññitaµ etaµ, ayaµ aham asm¥ ti maññitam etaµ, bhavissan ti maññitaµ etaµ, na

bhavissan ti maññitaµ etaµ, rËp¥ bhavissan ti maññitaµ etaµ, arËp¥ bhavissan ti

maññitaµ etaµ, saññ¥ bhavissan ti maññitaµ etaµ, asaññ¥ bhavissan ti maññitaµ etaµ,

n’ evasaññ¥nåsaññ¥ bhavissan ti maññitaµ etaµ|| ||maññitaµ bhikkhu rogo maññitaµ

gaˆ"o maññitaµ sallaµ, sabbamaññitånaµ tveva bhikkhu samatikkamå muni santo ti

vuccati. muni kho pana bhikkhu santo na jåyati na jiyyati na kuppati nappiheti. tam pi

’ssa bhikkhu n’ atthi yena jåyetha. ajåyamåno kiµ jiyyissati? ajiyyamåno kiµ miyyissati?

amiyyamåno kiµ kuppissati? akuppamåno kissa pihessati? yattha †hitaµ maññussavå

157

nappavattanti, maññussave kho pana nappavattamåne muni santo ti vuccat¥ ti. iti yan taµ

vuttaµ idaµ etaµ pa†icca vuttaµ|| ||MN140:30||

| |sa¬åyatanavagga anåthapiˆ"ikovådasutta| |

|| ||tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na cakkhuµ upådiyissåmi, na ca me

cakkhunissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te

gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na sotaµµ upådiyissåmi, na ca me sotanissitaµ viññåˆaµ

bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ:

na ghånaµ upådiyissåmi, na ca me ghånanissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te

gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na jivhaµ upådiyis-

såmi, na ca me jivhånissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ.

tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na kåyaµ upådiyissåmi, na ca me kåya-

nissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te gahapati

evaµ sikkhitabbaµ: na manaµ upådiyissåmi, na ca me manonissitaµ viññåˆaµ

bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ|| ||MN143:5||

| |sa¬åyatanavagga anåthapiˆ"ikovådasutta| |

|| ||tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na rËpaµ upådiyissåmi, na ca me

rËpanissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te

gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na saddaµ upådiyissåmi, na ca me saddanissitaµ viññåˆaµ

bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ:

na gandhaµ upådiyissåmi, na ca me gandhanissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te

gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na rasaµ upådiyis-

såmi, na ca me rasanissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ.

tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na pho††habbaµ upådiyissåmi, na ca me

pho††habbanissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha

te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na dhammaµ upådiyissåmi, na ca me dhammanissitaµ

viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ|| ||MN143:6||

158

| |sa¬åyatanavagga anåthapiˆ"ikovådasutta| |

|| ||tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na cakkhuviññåˆaµ upådiyissåmi, na ca

me cakkhuviññåˆanissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ.

tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na sotaviññåˆaµ upådiyissåmi, na ca me

sotaviññåˆanissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha

te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na ghånaviññåˆaµ upådiyissåmi, na ca me ghåna-

viññåˆanissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te

gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na jivhåviññåˆaµ upådiyissåmi, na ca me jivhåviññaˆa-

nissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te gahapati

evaµ sikkhitabbaµ: na kåyaviññåˆaµ upådiyissåmi, na ca me kåyaviññåˆanissitaµ viñ-

ñåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te gahapati evaµ

sikkhitabbaµ: na manoviññåˆaµ upådiyissåmi, na ca me manoviññåˆanissitaµ viññå-

ˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ|| ||MN143:5||

| |sa¬åyatanavagga anåthapiˆ"ikovådasutta| |

|| ||tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na cakkhusamphassaµ upådiyissåmi, na ca

me cakkhusamphassanissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ.

tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na sotasamphassaµ upådiyissåmi, na ca me

sotasamphassanissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt

iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na ghånasamphassaµ upådiyissåmi, na ca me ghåna-

samphassanissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha

te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na jivhåsamphassaµ upådiyissåmi, na ca me jivhåsam-

phassanissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te

gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na kåyasamphassaµ upådiyissåmi, na ca me kåyasam-

phassanissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te

gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na manosamphassaµ upådiyissåmi, na ca me mano-

samphassanissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ|| ||MN143:8||

159

| |sa¬åyatanavagga anåthapiˆ"ikovådasutta| |

|| ||tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na cakkhusamphassajaµ vedanaµ upådi-

yissåmi, na ca me cakkhusamphassajaµ vedanånissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi

te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na sotasamphassa-

jaµ vedanaµ upådiyissåmi, na ca me sotasamphassajaµ vedanånissitaµ viññåˆaµ

bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ:

na ghånasamphassajaµ vedanaµ upådiyissåmi, na ca me ghånasamphassajaµ vedanå-

nissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te gahapati

evaµ sikkhitabbaµ: na jivhåsamphassajaµ vedanaµ upådiyissåmi, na ca me jivhåsam-

phassajaµ vedanånissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ.

tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na kåyasamphassajaµ vedanaµ upådiyissåmi,

na ca me kåyasamphassajaµ vedanånissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati

sikkhitabbaµ. tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na manosamphassajaµ veda-

naµ upådiyissåmi, na ca me manosamphassajaµ vedanånissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti.

evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ|| ||MN143:9||

| |sa¬åyatanavagga anåthapiˆ"ikovådasutta| |

|| ||tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na pa†hav¥dhåtuµ upådiyissåmi, na ca me

pa†hav¥dhåtunissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha

te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na åpodhåtuµ upådiyissåmi, na ca me åpodhåtunissitaµ

viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te gahapati evaµ

sikkhitabbaµ: na tejodhåtuµ upådiyissåmi, na ca me tejodhåtunissitaµ viññåˆaµ bhavis-

sat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na

våyodhåtuµ upådiyissåmi, na ca me våyodhåtunissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te

gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na åkåsadhåtuµ

upådiyissåmi, na ca me åkåsadhåtunissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati

sikkhitabbaµ. tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na viññåˆadhåtuµ upådiyis-

såmi, na ca me viññåˆadhåtunissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhi-

tabbaµ|| ||MN143:10||

160

| |sa¬åyatanavagga anåthapiˆ"ikovådasutta| |

|| ||tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na rËpaµ upådiyissåmi, na ca me rËpanis-

sitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te gahapati

evaµ sikkhitabbaµ: na vedanaµ upådiyissåmi, na ca me vedanånissitaµ viññåˆaµ

bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ:

na saññaµ upådiyissåmi, na ca me saññånissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te

gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na sa!khåre upådi-

yissåmi, na ca me sa!khåranissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhi-

tabbaµ. tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na viññåˆaµ upådiyissåmi, na ca me

viññåˆanissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ|| ||MN143||

| |sa¬åyatanavagga anåthapiˆ"ikovådasutta| |

|| ||tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na åkåsånañcåyatanaµ upådiyissåmi, na ca

me åkåsånañcåyatananissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ.

tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na viññåˆanañcåyatanaµ upådiyissåmi, na ca

me viññåˆanañcåyatananissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhi-

tabbaµ. tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na åkiñcaññåyatanaµ upådiyissåmi,

na ca me åkiñcaññåyatananissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhi-

tabbaµ. tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na n’ evasaññånåsaññåyatanaµ

upådiyissåmi, na ca me n’ evasaññånåsaññåyatananissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ

hi te gahapati sikkhitabbaµ|| ||MN143:12||

| |sa¬åyatanavagga anåthapiˆ"ikovådasutta| |

|| ||tasmåt iha te gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na idhalokaµ upådiyissåmi, na ca me

idhalokanissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te

gahapati evaµ sikkhitabbaµ: na paralokaµ upådiyissåmi, na ca me paralokanissitaµ

viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te gahapati sikkhitabbaµ. tasmåt iha te gahapati evaµ

sikkhitabbaµ: yam p’ idaµ di††haµ sutaµ mutaµ viññåtaµ pariyesitaµ anuvicaritaµ

161

manaså, tam pi na upådiyissåmi, na ca me tan nissitaµ viññåˆaµ bhavissat¥ ti. evañ hi te

gahapati sikkhitabbaµ|| ||MN143:13||

| |sa¬åyatanavagga channovådasutta| |

|| ||cakkhusmiµ åvuso såriputta cakkhuviññåˆe cakkhuviññåˆaviññåtabbesu dhammesu

nirodhaµ disvå nirodhaµ abhiññåya, cakkhuµ cakkhuviññåˆaµ cakkhuviññåˆaviññå-

tabbe dhamme n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na me so attå ti samanupassåmi||

||sotasmiµ åvuso såriputta sotaviññåˆe sotaviññåˆaviññåtabbesu dhammesu nirodhaµ

disvå nirodhaµ abhiññåya, sotaµ sotaviññåˆaµ sotaviññåˆaviññåtabbe dhamme n’ etaµ

mama, n’ eso ’ham asmi, na me so attå ti samanupassåmi|| ||ghånasmiµ åvuso såriputta,

ghånaviññåˆe ghånaviññåˆaviññåtabbesu dhammesu nirodhaµ disvå nirodhaµ abhi-

ññåya, ghånaµ ghånaviññåˆaµ ghånaviññåˆaviññåtabbe dhamme n’ etaµ mama, n’ eso

’ham asmi, na me so attå ti samanupassåmi|| ||jivhåya åvuso såriputta jivhåviññåˆe jivhå-

viññåˆaviññåtabbesu dhammesu nirodhaµ disvå nirodhaµ abhiññåya, jivhaµ jivhåviñ-

ñåˆaµ jivhåviññåˆaviññåtabbe dhamme n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na me so attå

ti samanupassåmi|| ||kåyasmiµ åvuso såriputta kåyaviññåˆe kåyaviññåˆaviññåtabbesu

dhammesu nirodhaµ disvå nirodhaµ abhiññåya, kåyaµ kåyaviññåˆaµ kåyaviññåˆa-

viññåtabbe dhamme n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na me so attå ti samanupassåmi||

||manasmiµ åvuso såriputta manoviññåˆe manoviññåˆaviññåtabbesu dhammesu nirodh-

aµ disvå nirodhaµ abhiññåya, manaµ manoviññåˆaµ manoviññåˆaviññåtabbe dhamme

n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na me so attå ti samanupassåmi|| ||MN144:10||

| |sa¬åyatanavagga channovådasutta| |

|| ||tasmåt ih’ åvuso channa idam pi tassa bhagavato såsanaµ niccakappaµ manasikåtab-

baµ: nissitassa calitaµ anissitassa calitaµ n’ atthi. calite asati passaddhi. passaddhiyå sati

nati na hoti. natiyå asati ågatigati na hoti. ågatigatiyå asati cutËpapåto na hoti. cutËpapåte

asati n’ ev’ idha na huraµ na ubhayam antarena – es’ ev’ anto dukkhasså ti|| ||MN144:11||

162

| |sa¬åyatanavagga puˆˆovådasutta| |

|| ||santi kho puˆˆa cakkhuviññeyyå rËpå i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmËpasaµhitå

rajan¥yå. tañ ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosåya ti††hati; tassa taµ abhinandato

abhivadato ajjhosåya ti††hato uppajjati nand¥. nand¥samudayå dukkhasamudayo puˆˆå ti

vadåmi|| ||santi kho puˆˆa sotaviññeyyå saddå i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmËpa-

saµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosåya ti††hati; tassa taµ

abhinandato abhivadato ajjhosåya ti††hato uppajjati nand¥. nand¥samudayå dukkhasamu-

dayo puˆˆå ti vadåmi|| ||santi kho puˆˆa ghånaviññeyyå gandhå i††hå kantå manåpå

piyarËpå kåmËpasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosåya

ti††hati; tassa taµ abhinandato abhivadato ajjhosåya ti††hato uppajjati nand¥. nand¥samu-

dayå dukkhasamudayo puˆˆå ti vadåmi|| ||santi kho puˆˆa jivhåviññeyyå raså i††hå kantå

manåpå piyarËpå kåmËpasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjho-

såya ti††hati; tassa taµ abhinandato abhivadato ajjhosåya ti††hato uppajjati nand¥. nand¥-

samudayå dukkhasamudayo puˆˆå ti vadåmi|| ||santi kho puˆˆa kåyaviññeyyå pho††habbå

i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmËpasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu abhinandati

abhivadati ajjhosåya ti††hati; tassa taµ abhinandato abhivadato ajjhosåya ti††hato uppajjati

nand¥. nand¥samudayå dukkhasamudayo puˆˆå ti vadåmi|| ||santi kho puˆˆa manoviñ-

ñeyyå dhammå i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmËpasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu

abhinandati abhivadati ajjhosåya ti††hati; tassa taµ abhinandato abhivadato ajjhosåya

ti††hato uppajjati nand¥. nand¥samudayå dukkhasamudayo puˆˆå ti vadåmi|| ||MN145:3||

| |sa¬åyatanavagga puˆˆovådasutta| |

|| ||santi kho puˆˆa cakkhuviññeyyå rËpå i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmËpasaµhitå

rajan¥yå. tañ ce bhikkhu nåbhinandati nåbhivadati nåjjhosåya ti††hati; tassa taµ anabhi-

nandato anabhivadato anajjhosåya ti††hato nand¥ nirujjhati. nand¥nirodhå dukkhanirodho

puˆˆå ti vadåmi|| ||santi kho puˆˆa sotaviññeyyå saddå i††hå kantå manåpå piyarËpå

kåmËpasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu nåbhinandati nåbhivadati nåjjhosåya ti††hati;

tassa taµ anabhinandato anabhivadato anajjhosåya ti††hato nand¥ nirujjhati. nand¥nirodhå

dukkhanirodho puˆˆå ti vadåmi|| ||santi kho puˆˆa ghånaviññeyyå gandhå i††hå kantå

manåpå piyarËpå kåmËpasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu nåbhinandati nåbhivadati

163

nåjjhosåya ti††hati; tassa taµ anabhinandato anabhivadato anajjhosåya ti††hato nand¥

nirujjhati. nand¥nirodhå dukkhanirodho puˆˆå ti vadåmi|| ||santi kho puˆˆa jivhåviññeyyå

raså i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmËpasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu nåbhinandati

nåbhivadati nåjjhosåya ti††hati; tassa taµ anabhinandato anabhivadato anajjhosåya ti††hato

nand¥ nirujjhati. nand¥nirodhå dukkhanirodho puˆˆå ti vadåmi|| ||santi kho puˆˆa kåya-

viññeyyå pho††habbå i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmËpasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhik-

khu nåbhinandati nåbhivadati nåjjhosåya ti††hati; tassa taµ anabhinandato anabhivadato

anajjhosåya ti††hato nand¥ nirujjhati. nand¥nirodhå dukkhanirodho puˆˆå ti vadåmi|| ||santi

kho puˆˆa manoviññeyyå dhammå i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmËpasaµhitå rajan¥yå.

tañ ce bhikkhu nåbhinandati nåbhivadati nåjjhosåya ti††hati; tassa taµ anabhinandato

anabhivadato anajjhosåya ti††hato nand¥ nirujjhati. nand¥nirodhå dukkhanirodho puˆˆå ti

vadåmi|| ||MN145:4||

| |sa¬åyatanavagga nandakovådasutta| |

|| ||seyyathå pi bhaginiyo telappad¥passa jhåyato: telam pi aniccaµ vipariˆåmadham-

maµ, va††¥ pi aniccå vipariˆåmadhammå, acc¥ pi aniccå vipariˆåmadhammå, åbhå pi

aniccå vipariˆåmadhammå. yo nu kho bhaginiyo evaµ vadeyya: amussa telappad¥passa

jhåyato: telam pi aniccaµ vipariˆåmadhammaµ, va††¥ pi aniccå vipariˆåmadhammå, acc¥

pi aniccå vipariˆåmadhammå; yå ca khvåssa åbhå så niccå dhuvå sassatå avipariˆåma-

dhammå ti sammå nu kho so bhaginiyo vadamåno vadeyyå ti? no h’ etaµ bhante. taµ

kissa hetu? amussa hi bhante telappad¥passa jhåyato: telam pi aniccaµ vipariˆåmadham-

maµ, va††¥ pi aniccå vipariˆåmadhammå, acc¥ pi aniccå vipariˆåmadhammå; pagev’ assa

åbhå aniccå vipariˆåmadhammå ti|| ||evam eva kho bhaginiyo yo nu kho evam vadeyya:

cha kho ’me ajjhattikå åyatanå aniccå vipariˆåmadhammå; yañ ca kho cha ajjhattike

åyatane pa†icca patisaµvedemi sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, taµ

niccaµ dhuvaµ sassataµ avipariˆåmadhamman ti sammå nu kho so bhaginiyo vadamåno

vadeyyå ti? no h’ etaµ bhante. taµ kissa hetu? tajjam tajjam bhante paccayaµ pa†icca,

tajjå tajjå vedanå uppajjanti. tajjassa tajjassa paccayassa nirodhå, tajjå tajjå vedanå niru-

jjhant¥ ti|| ||MN146:9||

164

| |sa¬åyatanavagga nandakovådasutta| |

|| ||seyyathå pi bhaginiyo mahato rukkhassa ti††hato såravato: mËlam pi aniccaµ

vipariˆåmadhammaµ, khandho pi anicco vipariˆåmadhammo, såkhåpalåsam pi aniccaµ

vipariˆåmadhammaµ, chåyå pi aniccå vipariˆåmadhammå. yo nu kho bhaginiyo evaµ

vadeyya: amussa mahato rukkhassa ti††hato såravato: mËlam pi aniccaµ vipariˆåma-

dhammaµ, khandho pi anicco vipariˆåmadhammo, såkhåpalåsam pi aniccaµ vipari-

ˆåmadhammaµ; yå ca khvåssa chåyå så niccå dhuvå sassatå avipariˆåmadhammå ti

sammå nu kho so bhaginiyo vadamåno vadeyyå ti? no h’ etaµ bhante. taµ kissa hetu?

amussa hi bhante mahato rukkhassa ti††hato såravato: mËlam pi aniccaµ vipariˆåma-

dhammaµ, khandho pi anicco vipariˆåmadhammo, såkhåpalåsam pi aniccaµ vipari-

ˆåmadhammaµ; pagev’ assa chåyå aniccå vipariˆåmadhammå ti|| ||evam eva kho

bhaginiyo yo nu kho evaµ vadeyya: cha kho ’me båhirå åyatanå aniccå vipariˆåma-

dhammå. yañ ca kho cha båhire åyatane pa†icca patisaµvedemi sukhaµ vå dukkhaµ vå

adukkhamasukhaµ vå; taµ niccaµ dhuvaµ sassataµ avipariˆåmadhamman ti sammå nu

kho so bhaginiyo vadamåno vadeyyå ti? no h’ etaµ bhante. taµ kissa hetu? tajjaµ tajjaµ

bhante paccayaµ pa†icca, tajjå tajjå vedanå uppajjanti. tajjassa tajjassa paccayassa

nirodhå, tajjå tajjå vedanå nirujjhant¥ ti|| ||MN146:10||

| |sa¬åyatanavagga nandakovådasutta| |

|| ||seyyathå pi bhaginiyo dakkho goghåtako vå goghåtakantevås¥ vå gåviµ vadhitvå,

tiˆhena govikantanena gåviµ vikanteyya. anupahacca antaraµ maµsakåyaµ anupahacca

båhiraµ cammakåyaµ; yañ ñad eva tattha antarå cil¥maµ antarå nahårË antarå bandha-

naµ, tan tad eva tiˆhena govikantanena sañchindeyya sa!kanteyya samparikanteyya||

||sañchinditvå saµkantitvå samparikantitvå; vidhËnitvå båhiraµ cammakåyaµ, ten’ eva

cammena taµ gåviµ pa†icchådetvå, evaµ vadeyya: tath’ evåyaµ gåv¥ saµyuttå iminå

cammenå ti sammå nu kho so bhaginiyo vadamåno vadeyyå ti?|| ||no h’ etam bhante. taµ

kissa hetu? asu hi bhante dakkho goghåtako vå goghåtakantevås¥ vå gåviµ vadhitvå,

tiˆhena govikantanena gåviµ vikanteyya. anupahacca antaraµ maµsakåyaµ anupahacca

båhiraµ cammakåyaµ; yañ ñad eva tattha antarå cil¥maµ antarå nahårË antarå bandha-

naµ, tan tad eva tiˆhena govikantanena sañchindeyya sa!kanteyya samparikanteyya.

165

sañchinditvå sa!kantitvå samparikantitvå; vidhËnitvå båhiraµ cammakåyaµ, ten’ eva

cammena taµ gåviµ pa†icchådetvå, kiñcå pi so evaµ vadeyya: tath’ evåyaµ gåv¥

saµyuttå iminå cammenå ti atha kho så gåv¥ visaµyuttå tena cammenå ti|| ||upamå kho

me ayaµ bhaginiyo katå atthassa viññåpanåya. ayaµ ev’ ettha attho: antaro maµsakåyo

ti kho bhaginiyo channetaµ ajjhattikånaµ åyatanånaµ adhivacanaµ. båhiro cammakåyo

ti kho bhaginiyo channetaµ båhirånaµ åyatanånaµ adhivacanaµ. antarå cil¥maµ antarå

nahårË antarå bandhanan ti kho bhaginiyo nandirågass’ etaµ adhivacanaµ. tiˆhaµ govi-

kantanan ti kho bhaginiyo ariyåy’ etaµ paññåya adhivacanaµ – yåyaµ ariyå paññå anta-

rå kilesaµ antarå saµyojanaµ antarå bandhanaµ, sañchindati sa!khantati samparikan-

tati|| ||MN146:11||

| |sa¬åyatanavagga cˬaråhulovådasutta| |

|| ||taµ kiµ maññasi råhula? cakkhuµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me

attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññasi råhula? rËpå niccå vå aniccå vå ti? aniccå

bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ pan-

åniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ mama, eso

’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññasi råhula? cakkhuviññå-

ˆaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan

nu taµ samanupassituµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante||

||taµ kiµ maññasi råhula? cakkhusamphasso nicco vå anicco vå ti? anicco bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me

attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññasi råhula? yam p’ idaµ cakkhusamphassa-

paccayå uppajjati vedanågataµ saññågataµ sa!khåragataµ viññåˆagataµ, tam pi niccaµ

vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? duk-

khaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ samanu-

passituµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||MN147:3||

166

| |sa¬åyatanavagga cˬaråhulovådasutta| |

|| ||taµ kiµ maññasi råhula? sotaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me

attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññasi råhula? saddå niccå vå aniccå vå ti? aniccå

bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ pan-

åniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ mama, eso

’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññasi råhula? sotaviññåˆaµ

niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå

ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ

samanupassituµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ

maññasi råhula? sotasamphasso nicco vå anicco vå ti? anicco bhante. yaµ panåniccaµ

dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåma-

dhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no

h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññasi råhula? yam p’ idaµ sotasamphassapaccayå uppajjati

vedanågataµ saññågataµ sa!khåragataµ viññåˆagataµ, tam pi niccaµ vå aniccaµ vå ti?

aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ mama,

eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||MN147:4||

| |sa¬åyatanavagga cˬaråhulovådasutta| |

|| ||taµ kiµ maññasi råhula? ghånaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me

attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññasi råhula? gandhå niccå vå aniccå vå ti? anic-

cå bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ pan-

åniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ mama, eso

’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññasi råhula? ghånaviññåˆaµ

niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå

ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ

167

samanupassituµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ

maññasi råhula? ghånasamphasso nicco vå anicco vå ti? anicco bhante. yaµ panåniccaµ

dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåma-

dhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no

h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññasi råhula? yam p’ idaµ ghånasamphassapaccayå uppa-

jjati vedanågataµ saññågataµ sa!khåragataµ viññåˆagataµ, tam pi niccaµ vå aniccaµ

vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante.

yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ

mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||MN147:5||

| |sa¬åyatanavagga cˬaråhulovådasutta| |

|| ||taµ kiµ maññasi råhula? jivhå niccå vå aniccå vå ti? aniccå bhante. yaµ panåniccaµ

dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåma-

dhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no

h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññasi råhula? raså niccå vå aniccå vå ti? aniccå bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me

attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññasi råhula? jivhåviññåˆaµ niccaµ vå aniccaµ

vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante.

yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ

mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññasi råhula?

jivhåsamphasso nicco vå anicco vå ti? anicco bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan

nu taµ samanupassituµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante||

||taµ kiµ maññasi råhula? yam p’ idaµ jivhåsamphassapaccayå uppajjati vedanågataµ

saññågataµ sa!khåragataµ viññåˆagataµ, tam pi niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bha-

nte. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ

dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ mama, eso ’ham

asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||MN147:6||

168

| |sa¬åyatanavagga cˬaråhulovådasutta| |

|| ||taµ kiµ maññasi råhula? kåyo nicco vå anicco vå ti? anicco bhante. yaµ panåniccaµ

dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåma-

dhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no

h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññasi råhula? pho††habbå niccå vå aniccå vå ti? aniccå

bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ pan-

åniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ mama, eso

’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññasi råhula? kåyaviññåˆaµ

niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå

ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ

samanupassituµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ

maññasi råhula? kåyasamphasso nicco vå anicco vå ti? anicco bhante. yaµ panåniccaµ

dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåma-

dhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no

h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññasi råhula? yam p’ idaµ kåyasamphassapaccayå uppajjati

vedanågataµ saññågataµ sa!khåragataµ viññåˆagataµ, tam pi niccaµ vå aniccaµ vå ti?

aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ mama,

eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||MN147:7||

| |sa¬åyatanavagga cˬaråhulovådasutta| |

|| ||taµ kiµ maññasi råhula? mano nicco vå anicco vå ti? anicco bhante. yaµ panåniccaµ

dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåma-

dhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no

h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññasi råhula? dhammå niccå vå aniccå vå ti? aniccå bhante.

yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ

dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ mama, eso ’ham

asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññasi råhula? manoviññåˆaµ

niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå

ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ

169

samanupassituµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ

maññasi råhula? manosamphasso nicco vå anicco vå ti? anicco bhante. yaµ panåniccaµ

dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåma-

dhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no

h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññasi råhula? yam p’ idaµ manosamphassapaccayå uppa-

jjati vedanågataµ saññågataµ sa!khåragataµ viññåˆagataµ, tam pi niccaµ vå aniccaµ

vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante.

yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ etaµ

mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||MN147:3||

| |sa¬åyatanavagga cˬaråhulovådasutta| |

|| ||evaµ passaµ råhula sutavå ariyasåvako cakkhusmiµ nibbindati rËpesu nibbindati

cakkhuviññåˆe nibbindati cakkhusamphasse nibbindati, yam p’ idaµ cakkhusamphassa-

paccayå uppajjati vedanågataµ saññågataµ sa!khåragataµ viññåˆagataµ, tasmim pi

nibbindati|| ||sotasmiµ nibbindati saddesu nibbindati sotaviññåˆe nibbindati sotasamphas-

se nibbindati, yam p’ idaµ sotasamphassapaccayå uppajjati vedanågataµ saññågataµ

sa!khåragataµ viññåˆagataµ, tasmim pi nibbindati|| ||ghånasmiµ nibbindati gandhesu

nibbindati ghånaviññåˆe nibbindati ghånasamphasse nibbindati, yam p’ idaµ ghåna-

samphassapaccayå uppajjati vedanågataµ saññågataµ sa!khåragataµ viññåˆagataµ,

tasmim pi nibbindati|| ||jivhåya nibbindati rasesu nibbindati jivhåviññåˆe nibbindati

jivhåsamphasse nibbindati, yam p’ idaµ jivhåsamphassapaccayå uppajjati vedanågataµ

saññågataµ sa!khåragataµ viññåˆagataµ, tasmim pi nibbindati|| ||kåyasmiµ nibbindati

pho††habbesu nibbindati kåyaviññåˆe nibbindati kåyasamphasse nibbindati, yam p’ idaµ

kåyasamphassapaccayå uppajjati vedanågataµ saññågataµ sa!khåragataµ viññåˆagataµ,

tasmim pi nibbindati|| ||manasmiµ nibbindati dhammesu nibbindati manoviññåˆe nibbin-

dati manosamphasse nibbindati, yam p’ idaµ manosamphassapaccayå uppajjati vedanå-

gataµ saññågataµ sa!khåragataµ viññåˆagataµ, tasmim pi nibbindati. nibbindaµ

virajjati. virågå vimuccati. vimuttasmiµ vimuttam iti ñåˆaµ hoti. kh¥ˆå jåti vusitaµ

brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ nåparaµ itthattåyåti pajånåt¥ ti|| ||MN147:9||

170

| |saŒyatanavagga chachakkasutta| |

|| ||cha taˆhåkåyå veditabbå ti. iti kho pan’ etaµ vuttaµ kiñ c’ etaµ pa†icca vuttaµ? cak-

khuñ ca pa†icca rËpe ca uppajjati cakkhuviññåˆaµ, tiˆˆaµ sa!gati phasso. phassapaccayå

vedanå, vedanåpaccayå taˆhå. sotañ ca pa†icca sadde ca uppajjati sotaviññåˆaµ, tiˆˆaµ

sa!gati phasso. phassapaccayå vedanå, vedanåpaccayå taˆhå. ghånañ ca pa†icca gandhe

ca uppajjati ghånaviññåˆaµ, tiˆˆaµ sa!gati phasso. phassapaccayå vedanå, vedanå-

paccayå taˆhå. jivhañ ca pa†icca rase ca uppajjati jivhåviññåˆaµ, tiˆˆaµ sa!gati phasso.

phassapaccayå vedanå, vedanåpaccayå taˆhå. kåyañ ca pa†icca pho††habbe ca uppajjati

kåyaviññåˆaµ, tiˆˆaµ sa!gati phasso. phassapaccayå vedanå, vedanåpaccayå taˆhå.

manañ ca pa†icca dhamme ca uppajjati manoviññåˆaµ, tiˆˆaµ sa!gati phasso. phassa-

paccayå vedanå, vedanåpaccayå taˆhå. cha taˆhåkåyå veditabbå ti. iti yan taµ vuttaµ

idaµ etaµ pa†icca vuttaµ|| ||MN148:9||

| |saŒyatanavagga chachakkasutta| |

|| ||cakkhuµ attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. cakkhussa uppådo pi vayo pi paññå-

yati; yassa kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa

evam ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati cakkhuµ attå ti yo vadeyya. iti cakkhuµ

anattå|| ||rËpå attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. rËpånaµ uppådo pi vayo pi paññåyati;

yassa kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam

ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati rËpå attå ti yo vadeyya. iti cakkhuµ anattå rËpå

anattå|| ||cakkhuviññåˆaµ attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. cakkhuviññåˆassa uppådo

pi vayo pi paññåyati; yassa kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca

veti cå ti icc’ assa evam ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati cakkhuviññåˆaµ attå ti yo

vadeyya. iti cakkhuµ anattå rËpå anattå cakkhuviññåˆaµ anattå|| ||cakkhusamphasso attå

ti yo vadeyya taµ na upapajjati. cakkhusamphassassa uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa

kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam

ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati cakkhusamphasso attå ti yo vadeyya. iti cakkhuµ

anattå rËpå anattå cakkhuviññåˆaµ anattå cakkhusamphasso anattå|| ||vedanå attå ti yo

vadeyya taµ na upapajjati. vedanåya uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa kho pana uppå-

do pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam ågataµ hoti. tasmå

171

taµ na upapajjati vedanå attå ti yo vadeyya. iti cakkhuµ anattå rËpå anattå cakkhuviññå-

ˆaµ anattå cakkhusamphasso anattå vedanå anattå|| ||taˆhå attå ti yo vadeyya taµ na upa-

pajjati. taˆhåya uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa kho pana uppådo pi vayo pi paññå-

yati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati

taˆhå attå ti yo vadeyya. iti cakkhuµ anattå rËpå anattå cakkhuviññåˆaµ anattå cakkhu-

samphasso anattå vedanå anattå taˆhå anattå|| ||MN148:10||

| |saŒyatanavagga chachakkasutta| |

|| ||sotaµ attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. sotassa uppådo pi vayo pi paññåyati;

yassa kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam

ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati sotaµ attå ti yo vadeyya. iti sotaµ anattå|| ||saddå

attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. saddånaµ uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa kho

pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam ågataµ

hoti. tasmå taµ na upapajjati saddå attå ti yo vadeyya. iti sotaµ anattå saddå anattå||

||sotaviññåˆaµ attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. sotaviññåˆassa uppådo pi vayo pi

paññåyati; yassa kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’

assa evam ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati sotaviññåˆaµ attå ti yo vadeyya. iti

sotaµ anattå saddå anattå sotaviññåˆaµ anattå|| ||sotasamphasso attå ti yo vadeyya taµ na

upapajjati. sotasamphassassa uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa kho pana uppådo pi

vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam ågataµ hoti. tasmå taµ na

upapajjati sotasamphasso attå ti yo vadeyya. iti sotaµ anattå saddå anattå sotaviññåˆaµ

anattå sotasamphasso anattå|| ||vedanå attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. vedanåya

uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me up-

pajjati ca veti cå ti icc’ assa evam ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati vedanå attå ti yo

vadeyya. iti sotaµ anattå saddå anattå sotaviññåˆaµ anattå sotasamphasso anattå vedanå

anattå|| ||taˆhå attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. taˆhåya uppådo pi vayo pi paññåyati;

yassa kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam

ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati taˆhå attå ti yo vadeyya. iti sotaµ anattå saddå

anattå sotaviññåˆaµ anattå sotasamphasso anattå vedanå anattå taˆhå anattå|| ||MN148||

172

| |saŒyatanavagga chachakkasutta| |

|| ||ghånaµ attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. ghånassa uppådo pi vayo pi paññåyati;

yassa kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam

ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati ghånaµ attå ti yo vadeyya. iti ghånaµ anattå||

||gandhå attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. gandhånaµ uppådo pi vayo pi paññåyati;

yassa kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam

ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati gandhå attå ti yo vadeyya. iti ghånaµ anattå gandhå

anattå|| ||ghånaviññåˆaµ attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. ghånaviññåˆassa uppådo pi

vayo pi paññåyati; yassa kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti

cå ti icc’ assa evam ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati ghånaviññåˆaµ attå ti yo vad-

eyya. iti ghånaµ anattå gandhå anattå ghånaviññåˆaµ anattå|| ||ghånasamphasso attå ti yo

vadeyya taµ na upapajjati. ghånasamphassassa uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa kho

pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam ågataµ

hoti. tasmå taµ na upapajjati ghånasamphasso attå ti yo vadeyya. iti ghånaµ anattå gan-

dhå anattå ghånaviññåˆaµ anattå ghånasamphasso anattå|| ||vedanå attå ti yo vadeyya taµ

na upapajjati. vedanåya uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa kho pana uppådo pi vayo pi

paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam ågataµ hoti. tasmå taµ na upapa-

jjati vedanå attå ti yo vadeyya. iti ghånaµ anattå gandhå anattå ghånaviññåˆaµ anattå

ghånasamphasso anattå vedanå anattå|| ||taˆhå attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. taˆ-

håya uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me

uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati taˆhå attå ti yo

vadeyya. iti ghånaµ anattå gandhå anattå ghånaviññåˆaµ anattå ghånasamphasso anattå

vedanå anattå taˆhå anattå|| ||MN148||

| |saŒyatanavagga chachakkasutta| |

|| ||jivhå attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. jivhåya uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa

kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam

ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati jivhå attå ti yo vadeyya. iti jivhå anattå|| ||raså attå ti

yo vadeyya taµ na upapajjati. rasånaµ uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa kho pana

uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam ågataµ hoti.

173

tasmå taµ na upapajjati raså attå ti yo vadeyya. iti jivhå anattå raså anattå|| ||jivhåviññå-

ˆaµ attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. jivhåviññåˆassa uppådo pi vayo pi paññåyati;

yassa kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam

ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati jivhåviññåˆaµ attå ti yo vadeyya. iti jivhå anattå

raså anattå jivhåviññåˆaµ anattå|| ||jivhåsamphasso attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati.

jivhåsamphassassa uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa kho pana uppådo pi vayo pi

paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam ågataµ hoti. tasmå taµ na upa-

pajjati jivhåsamphasso attå ti yo vadeyya. iti jivhå anattå raså anattå jivhåviññåˆaµ anattå

jivhåsamphasso anattå|| ||vedanå attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. vedanåya uppådo pi

vayo pi paññåyati; yassa kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti

cå ti icc’ assa evam ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati vedanå attå ti yo vadeyya. iti

jivhå anattå raså anattå jivhåviññåˆaµ anattå jivhåsamphasso anattå vedanå anattå||

||taˆhå attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. taˆhåya uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa

kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam åga-

taµ hoti. tasmå taµ na upapajjati taˆhå attå ti yo vadeyya. iti jivhå anattå raså anattå

jivhaviññåˆaµ anattå jivhåsamphasso anattå vedanå anattå taˆhå anattå|| ||MN148||

| |saŒyatanavagga chachakkasutta| |

|| ||kåyo attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. kåyassa uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa

kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam

ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati kåyo attå ti yo vadeyya. iti kåyo anattå|| ||pho††habbå

attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. pho††habbånaµ uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa

kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam

ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati rËpå attå ti yo vadeyya. iti kåyo anattå pho††˙abbå

anattå|| ||kåyaviññåˆaµ attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. kåyaviññåˆassa uppådo pi

vayo pi paññåyati; yassa kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti

cå ti icc’ assa evam ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati kåyaviññåˆaµ attå ti yo vad-

eyya. iti kåyo anattå pho††habbå anattå kåyaviññåˆaµ anattå|| ||kåyasamphasso attå ti yo

vadeyya taµ na upapajjati. kåyasamphassassa uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa kho

pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam ågataµ

hoti. tasmå taµ na upapajjati kåyasamphasso attå ti yo vadeyya. iti kåyo anattå pho††ha-

174

bbå anattå kåyaviññåˆaµ anattå kåyasamphasso anattå|| ||vedanå attå ti yo vadeyya taµ

na upapajjati. vedanåya uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa kho pana uppådo pi vayo pi

paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam ågataµ hoti. tasmå taµ na upa-

pajjati vedanå attå ti yo vadeyya. iti kåyo anattå pho††habbå anattå kåyaviññåˆaµ anattå

kåyasamphasso anattå vedanå anattå|| ||taˆhå attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. taˆhåya

uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me

uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati taˆhå attå ti yo

vadeyya. iti kåyo anattå pho††habbå anattå kåyaviññåˆaµ anattå kåyasamphasso anattå

vedanå anattå taˆhå anattå|| ||MN148||

| |saŒyatanavagga chachakkasutta| |

|| ||mano attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. manassa uppådo pi vayo pi paññåyati;

yassa kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam

ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati mano attå ti yo vadeyya. iti mano anattå|| ||dhammå

attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. dhammånaµ uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa kho

pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam ågataµ

hoti. tasmå taµ na upapajjati dhammå attå ti yo vadeyya. iti mano anattå dhammå anattå||

||manoviññåˆaµ attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. manoviññåˆassa uppådo pi vayo pi

paññåyati; yassa kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’

assa evam ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati manoviññåˆaµ attå ti yo vadeyya. iti

mano anattå dhammå anattå manoviññåˆaµ anattå|| ||manosamphasso attå ti yo vadeyya

taµ na upapajjati. manosamphassassa uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa kho pana

uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam ågataµ hoti.

tasmå taµ na upapajjati manosamphasso attå ti yo vadeyya. iti mano anattå dhammå

anattå manoviññåˆaµ anattå manosamphasso anattå|| ||vedanå attå ti yo vadeyya taµ na

upapajjati. vedanåya uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa kho pana uppådo pi vayo pi

paññåyati, attå me uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam ågataµ hoti. tasmå taµ na upa-

pajjati vedanå attå ti yo vadeyya. iti mano anattå dhammå anattå manoviññåˆaµ anattå

manosamphasso anattå vedanå anattå|| ||taˆhå attå ti yo vadeyya taµ na upapajjati. taˆ-

håya uppådo pi vayo pi paññåyati; yassa kho pana uppådo pi vayo pi paññåyati, attå me

uppajjati ca veti cå ti icc’ assa evam ågataµ hoti. tasmå taµ na upapajjati taˆhå attå ti yo

175

vadeyya. iti mano anattå dhammå anattå manoviññåˆaµ anattå manosamphasso anattå

vedanå anattå taˆhå anattå|| ||MN148:15||

| |saŒyatanavagga chachakkasutta| |

|| ||ayaµ kho pana bhikkhave sakkåyasamudayagåmin¥ pa†ipadå: cakkhuµ etaµ mama,

eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. rËpe etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me

attå ti samanupassati. cakkhuviññåˆaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti sama-

nupassati. cakkhusamphassaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati.

vedanaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. taˆhaµ etaµ mama,

eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati|| ||sotaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me

attå ti samanupassati. sadde etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati.

sotaviññåˆaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. sotasamphassaµ

etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. vedanaµ etaµ mama, eso ’ham

asmi, eso me attå ti samanupassati. taˆhaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti

samanupassati|| ||ghånaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati.

gandhe etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. ghånaviññåˆaµ etaµ

mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. ghånasamphassaµ etaµ mama, eso

’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. vedanaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me

attå ti samanupassati. taˆhaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati||

||jivhaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. rase etaµ mama, eso

’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. jivhåviññåˆaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso

me attå ti samanupassati. jivhåsamphassaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti

samanupassati. vedanaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. taˆ-

haµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati|| ||kåyaµ etaµ mama, eso

’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. pho††habbe etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me

attå ti samanupassati. kåyaviññåˆaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanu-

passati. kåyasamphassaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati.

vedanaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. taˆhaµ etaµ mama,

eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati|| ||manaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso

me attå ti samanupassati. dhamme etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupas-

sati. manoviññåˆaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. mano-

176

samphassaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. vedanaµ etaµ

mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. taˆhaµ etaµ mama, eso ’ham asmi,

eso me attå ti samanupassati|| ||MN148:16||

| |saŒyatanavagga chachakkasutta| |

|| ||ayaµ kho pana bhikkhave sakkåyanirodhagåmin¥ pa†ipadå cakkhuµ n’ etaµ mama,

n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. rËpe n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi,

na meso attå ti samanupassati. cakkhuviññåˆaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na

meso attå ti samanupassati. cakkhusamphassaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na me-

so attå ti samanupassati. vedanaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti

samanupassati. taˆhaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati||

||sotaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. sadde n’ etaµ

mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. sotaviññåˆaµ n’ etaµ mama, n’

eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. sotasamphassaµ n’ etaµ mama, n’ eso

’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. vedanaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na

meso attå ti samanupassati. taˆhaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti

samanupassati|| ||ghånaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati.

gandhe n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. ghånaviññåˆaµ

n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. ghånasamphassaµ n’

etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. vedanaµ n’ etaµ mama, n’

eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. taˆhaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi,

na meso attå ti samanupassati|| ||jivhaµ n’ etaµ mama, n’eso ’ham asmi, na meso attå ti

samanupassati. rase n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati.

jivhåviññåˆaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. jivhå-

samphassaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. vedanaµ n’

etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. taˆhaµ n’ etaµ mama, n’

eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati|| ||kåyaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi,

na meso attå ti samanupassati. pho††habbe n’ etaµ mama, n’ eso ’hamasmi, na meso attå

ti samanupassati. kåyaviññåˆaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti sama-

nupassati. kåyasamphassaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupas-

sati. vedanaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. taˆhaµ n’

177

etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati|| ||manaµ n’ etaµ mama, n’

eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. dhamme n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi,

na meso attå ti samanupassati. manoviññåˆaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso

attå ti samanupassati. manosamphassaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti

samanupassati. vedanaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati.

taˆhaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati|| ||MN148||

| |saŒyatanavagga chachakkasutta| |

|| ||phassapaccayå uppajjati vedayitaµ sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå. so

sukhåya vedanåya phu††ho samåno abhinandati abhivadati ajjhosåya ti††hati, tassa rågånu-

sayo anuseti. dukkhåya vedanåya phu††ho samåno socati kilamati paridevati urattå¬iµ

kandati sammohaµ åpajjati, tassa pa†ighånusayo anuseti. adukkhamasukhåya vedanåya

phu††ho samåno tasså vedanåya samudayañ ca attha!gamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca

nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ nappajånåti, tassa avijjånusayo anuseti. so vata bhikkhave

sukhåya vedanåya rågånusayaµ appahåya, dukkhåya vedanåya pa†ighånusayaµ appa†i-

vinodetvå, adukkhamasukhåya vedanåya avijjånusayaµ asamËhanitvå, avijjaµ appahåya

vijjaµ anuppådetvå: di††he va dhamme dukkhass’ antakaro bhavissat¥ ti – n’ etaµ †hånaµ

vijjati||…||phassapaccayå uppajjati vedayitaµ sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ

vå. so sukhåya vedanåya phu††ho samåno nåbhinandati nåbhivadati nåjjhosåya ti††hati,

tassa rågånusayo nånuseti. dukkhåya vedanåya phu††ho samåno na socati na kilamati na

paridevati na urattå¬iµ kandati na sammohaµ åpajjati, tassa pa†ighånusayo nånuseti.

adukkhamasukhåya vedanåya phu††ho samåno tasså vedanåya samudayañ ca attha!gamañ

ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ pajånåti, tassa avijjånusayo nånuse-

ti. so vata bhikkhave sukhåya vedanåya rågånusayaµ pahåya, dukkhåya vedanåya pa†i-

ghånusayaµ pa†ivinodetvå, adukkhamasukhåya vedanåya avijjånusayaµ samËhanitvå,

avijjaµ pahåya vijjaµ uppådetvå: di††he va dhamme dukkhass’ antakaro bhavissat¥ ti –

†hånaµ etaµ vijjati|| ||MN148:28||

178

| |sa¬åyatanavagga mahåsa¬åyatanikasutta| |

|| ||tam pi ajånaµ apassaµ yathåbhËtaµ: cakkhusmiµ sårajjati, rËpesu sårajjati,

cakkhuviññåˆe sårajjati, cakkhusamphasse sårajjati, yam p’ idaµ cakkhusamphassapac-

cayå uppajjati vedayitaµ sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå tasmim pi såra-

jjati||…||tam pi ajånaµ apassaµ yathåbhËtaµ: sotasmiµ sårajjati, saddesu sårajjati, sota-

viññåˆe sårajjati, sotasamphasse sårajjati, yam p’ idaµ sotasamphassapaccayå uppajjati

vedayitaµ sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå tasmim pi sårajjati||…||tam pi

ajånaµ apassaµ yathåbhËtaµ: ghånasmiµ sårajjati, gandhesu sårajjati, ghånaviññåˆe

sårajjati, ghånasamphasse sårajjati, yam p’ idaµ ghånasamphassapaccayå uppajjati veda-

yitaµ sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå tasmim pi sårajjati||…||tam pi

ajånaµ apassaµ yathåbhËtaµ: jivhåya sårajjati, rasesu sårajjati, jivhåviññåˆe sårajjati,

jivhåsamphasse sårajjati, yam p’ idaµ jivhåsamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ suk-

haµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå tasmim pi sårajjati||…||tam pi ajånaµ apassaµ

yathåbhËtaµ: kåyasmiµ sårajjati, pho††habbesu sårajjati, kåyaviññåˆe sårajjati, kåyasam-

phasse sårajjati, yam p’ idaµ kåyasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ sukhaµ vå

dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå tasmim pi sårajjati||…||tam pi ajånaµ apassaµ yathå-

bhËtaµ: manasmiµ sårajjati, dhammesu sårajjati, manoviññåˆe sårajjati, manosamphasse

sårajjati, yam p’ idaµ manosamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ sukhaµ vå dukkhaµ

vå adukkhamasukhaµ vå tasmim pi sårajjati|| ||tassa sårattassa saµyuttassa sammˬhassa

assådånupassino viharato åyatiµ pañc’ upådånakkhandhå upacayaµ gacchanti. taˆhå c’

assa ponobhavikå nand¥rågasahagatå tatra tatråbhinandin¥ så c’ assa pava""hati. tassa

kåyikå pi darathå pava""hanti cetasikå pi darathå pava""hanti. kåyikå pi santåpå pava-

""hanti cetasikå pi santåpå pava""hanti. kåyikå pi pari¬åhå pava""hanti cetasikå pi

pari¬åhå pava""hanti. so kåyadukkham pi cetodukkham pi pa†isaµvedeti|| ||MN149:3||

| |sa¬åyatanavagga mahåsa¬åyatanikasutta| |

|| ||tam pi jånaµ passaµ yathåbhËtaµ: cakkhusmiµ na sårajjati, rËpesu na sårajjati,

cakkhuviññåˆe na sårajjati, cakkhusamphasse na sårajjati, yam p’ idaµ cakkhusam-

phassapaccayå uppajjati vedayitaµ sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå

tasmim pi na sårajjati||…||tam pi jånaµ passaµ yathåbhËtaµ: sotasmiµ na sårajjati,

179

saddesu na sårajjati, sotaviññåˆe na sårajjati, sotasamphasse na sårajjati, yam p’ idaµ

sotasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ

vå tasmim pi na sårajjati||…||tam pi jånaµ passaµ yathåbhËtaµ: ghånasmiµ na sårajjati,

gandhesu na sårajjati, ghånaviññåˆe na sårajjati, ghånasamphasse na sårajjati, yam p’

idaµ ghånasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkham-

asukhaµ vå tasmim pi na sårajjati||…||tam pi jånaµ passaµ yathåbhËtaµ: jivhåya na

sårajjati, rasesu na sårajjati, jivhåviññåˆe na sårajjati, jivhåsamphasse na sårajjati, yam p’

idaµ jivhåsamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasu-

khaµ vå tasmim pi na sårajjati||…||tam pi jånaµ passaµ yathåbhËtaµ: kåyasmiµ na

sårajjati, pho††habbesu na sårajjati, kåyaviññåˆe na sårajjati, kåyasamphasse na sårajjati,

yam p’ idaµ kåyasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ sukhaµ vå dukkhaµ vå aduk-

khamasukhaµ vå tasmim pi na sårajjati||…||tam pi jånaµ passaµ yathåbhËtaµ: mana-

smiµ na sårajjati, dhammesu na sårajjati, manoviññåˆe na sårajjati, manosamphasse na

sårajjati, yam p’ idaµ manosamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ sukhaµ vå dukkhaµ

vå adukkhamasukhaµ vå tasmim pi na sårajjati|| ||tassa asårattassa asaµyuttassa asamm-

ˬhassa åd¥navånupassino viharato åyatiµ pañc’ upådånakkhandhå apacayaµ gacchanti.

taˆhå c’ assa ponobhavikå nand¥rågasahagatå tatra tatråbhinandin¥ så c’ assa pah¥yati.

tassa kåyikå pi darathå pah¥yanti cetasikå pi darathå pah¥yanti. kåyikå pi santåpå pah¥-

yanti cetasikå pi santåpå pah¥yanti. kåyikå pi pari¬åhå pah¥yanti cetasikå pi pari¬åhå

pah¥yanti. so kåyasukhaµ pi cetosukhaµ pi pa†isaµvedeti|| ||MN149:9||

| |sa¬åyatanavagga mahåsa¬åyatanikasutta| |

|| ||yå yathåbhËtassa di††hi svåssa hoti sammådi††hi, yo yathåbhËtassa sa!kappo svåssa

hoti sammåsa!kappo, yo yathåbhËtassa våyåmo svåssa hoti sammåvåyåmo, yå yathåbhË-

tassa sati svåssa hoti sammåsati, yo yathåbhËtassa samådhi svåssa hoti sammåsamådhi.

pubbe va kho pan’ assa kåyakammaµ vac¥kammaµ åj¥vo suparisuddho hoti. evaµ

assåyaµ ariyo a††ha!giko maggo bhåvanåpåripËriµ gacchati|| ||tassa evaµ imaµ ariyaµ

a††ha!gikaµ maggaµ bhåvayato: cattåro pi satipa††hånå bhåvanåpåripËriµ gacchanti,

cattåro pi sammappadhånå bhåvanåpåripËriµ gacchanti, cattåro pi iddhipådå bhåvanå-

påripËriµ gacchanti, pañca pi indriyåni bhåvanåpåripËriµ gacchanti, pañca pi balåni

bhåvanåpåripËriµ gacchanti, satta pi bojjha!gå bhåvanåpåripËriµ gacchanti. tass’ ime

180

dve dhammå yuganandhå vattanti samatho ca vipassanå ca. so ye dhammå abhiññå

pariññeyyå te dhamme abhiññå parijånåti. ye dhammå abhiññå pahåtabbå te dhamme

abhiññå pajahati. ye dhammå abhiññå bhåvetabbå te dhamme abhiññå bhåveti. ye

dhammå abhiññå sacchikåtabbå te dhamme abhiññå sacchikaroti|| ||katame ca bhikkhave

dhammå abhiññå pariññeyyå? pañc’ upådånakkhandhå ti ’ssa vacaˆ¥yaµ, seyyath¥daµ

rËpËpådånakkhandho vedanËpådånakkhandho saññËpådånakkhandho sa!khårËpådåna-

kkhandho viññåˆËpådånakkhandho. ime dhammå abhiññå pariññeyyå. katame ca bhik-

khave dhammå abhiññå pahåtabbå? avijjå ca bhavataˆhå ca ime dhammå abhinnå

pahåtabbå. katame ca bhikkhave dhammå abhiññå bhåvetabbå? samatho ca vipassanå ca

ime dhammå abhiññå bhåvetabbå. katame ca bhikkhave dhammå abhiññå sacchikåtabbå?

vijjå ca vimutti ca ime dhammå abhiññå sacchikåtatabbå|| ||MN149:10||

181

Namo Tassa Bhagavato Arahato Sammåsambuddhassa

Saµyuttanikåya

Sagåthåvagga

Nidånavagga

Khandhavagga

SaŒyatanavagga

Mahåvagga

Svåkkhåto Bhagavatå Dhammo

182

183

Saµyuttanikåya Sagåthåvagga

| |devatåsaµyutta oghataraˆasutta| |

|| ||kathan nu tvaµ mårisa ogham atar¥ ti? appati††haµ khvåhaµ åvuso anåyËhaµ ogham

atarin ti. yathå kathaµ pana tvaµ mårisa appati††haµ anåyËhaµ ogham atar¥ ti? yadå

svåhaµ åvuso santi††håmi tadåssu saµs¥dåmi; yadå svåhaµ åvuso åyËhåmi tadåssu

nibbuyhåmi. evaµ khvåhaµ åvuso appati††haµ anåyËhaµ ogham atarin ti||

||cirassaµ vata passåmi bråhmanaµ parinibbutaµ

appati††haµ anåyËhaµ tiˆˆam loke visattikan ti||SN1:1||

| |devatåsaµyutta nimokkhasutta| |

|| ||jånåsi no tvaµ mårisa sattånaµ nimokkhaµ pamokkhaµ vivekan ti? jånåmi khvåhaµ

åvuso sattånaµ nimokkhaµ pamokkhaµ vivekan ti. yathå kathaµ pana tvaµ mårisa

jånåsi sattånaµ nimokkhaµ pamokkhaµ vivekan ti?||

||nand¥bhavaparikkhayå saññåviññåˆasa!khayå

vedanånaµ nirodhå upasamå evaµ khvåham åvuso jånåmi

sattånaµ nimokkhaµ pamokkhaµ vivekan ti||SN1:2||

| |devatåsaµyutta samiddhisutta| |

|| ||akkheyyasaññino sattå akkheyyasmiµ pati††hitå

akkheyyam apariññåya yogam åyanti maccuno||

akkheyyañ ca pariññåya akkhåtåraµ na maññati

tañ hi tassa na hot¥ ti yena naµ vajjå na tassa atthi||

||sace vijånåsi vadehi yakkh¥ ti. na khvåhaµ bhante imassa bhagavatå sa!khittena bhåsita-

ssa vitthårena atthaµ åjånåmi. sådhu me bhante bhagavå tathå bhåsatu yathåhaµ imassa

bhagavatå sa!khittena bhåsitassa vitthårena atthaµ jåneyyan ti||

184

||samo vises¥ athavå nih¥no yo maññati so vivadetha tena

t¥su vidhåsu avikampamåno samo vises¥ ti na tassa hoti||

||sace vijånåsi vadehi yakkh¥ ti. imassa pi khvåhaµ bhante bhagavatå sa!khittena bhåsita-

ssa na vitthårena atthaµ åjånåmi. sådhu me bhante bhagavå tathå bhåsatu yathåhaµ

imassa bhagavatå sa!khittena bhåsitassa vitthårena atthaµ jåneyyan ti||

||pahåsi sa!khaµ na vimånam ajjhagå acchecchi taˆham idha nåmarËpe

tam chinnagandham anigham niråsam pariyesamånå nåjjhågamuµ

devå manusså idha vå huraµ vå saggesu vå sabbanivesanesu||SN1:20||

| |devatåsaµyutta ja†åsutta| |

||antoja†å bahija†å, ja†åya ja†itå pajå

taµ taµ gotama pucchåmi, ko imaµ vija†aye ja†an ti?||

||s¥le pati††håya naro sapañño, cittaµ paññañca bhåvayaµ

åtåp¥ nipako bhikkhu, so imaµ vija†aye ja†anti||

||yesaµ rågo ca doso ca, avijjå ca viråjitå

kh¥ˆåsavå arahanto, tesaµ vija†itå ja†å||

||yattha nåmañ ca rËpañ ca, asesam uparujjhati

pa†ighaµ rËpasaññå ca, ettha så chijjate ja†å ti||SN1:23||

185

| |devatåsaµyutta arahantasutta| |

|| ||yo hoti bhikkhu arahaµ katåv¥, kh¥ˆåsavo antimadehadhår¥

månaµ nu kho so upågamma bhikkhu:

ahaµ vadåm¥ ti pi so vadeyya, mamaµ vadant¥ ti pi so vadeyyå ti?||

||pah¥namånassa na santi ganthå, vidhËpitå månaganthassa sabbe

sa v¥tivatto yamataµ sumedho:

ahaµ vadåm¥ ti pi so vadeyya, mamaµ vadant¥ ti pi so vadeyya

loke samaññaµ kusalo viditvå, vohåramattena so vohareyyå ti||SN1:25||

| |devatåsaµyutta saråsutta| |

|| ||kuto sarå nivattanti, kattha va††am na va††ati?

kattha nåmañ ca rËpañ ca, asesam uparujjhat¥ ti?||

||yattha åpo ca pathav¥, tejo våyo na gådhati

ato sarå nivattanti, ettha va††am na va††ati

ettha nåmañ ca rËpañ ca, asesam uparujjhat¥ ti||SN1:27||

| |devatåsaµyutta mahaddhanåsutta| |

|| ||mahaddhanå mahåbhogå, ra††havanto pi khattiyå

aññamaññåbhigijjhanti, kåmesu anala!katå||

||tesu ussukkajåtesu, bhavasotånusårisu

gedhataˆham pajahiµsu, ke lokasmim anussukkå ti?||

||hitvå agåram pabbajitvå, hitvå puttaµ pasuµ piyaµ

hitvå rågañ ca dosañ ca, avijjañ ca viråjiya

kh¥ˆåsavå arahanto, te lokasmiµ anussukå ti||SN1:28||

186

| |devatåsaµyutta na santisutta| |

|| ||na te kåmå yåni citråni loke, sa!kapparågo purisassa kåmo

ti††hanti citråni tath’ eva loke, ath’ ettha dh¥rå vinayanti chandam||

||kodhaµ jahe vippajaheyya månaµ, saµyojanaµ sabbam atikkameyya

taµ nåmarËpasmiµ asajjamånaµ, akiñcanaµ nånupatanti dukkhå||

||pahåsi sa!khaµ na vimånam ajjhagå, acchecchi taˆham idha nåmarËpe

taµ chinnagantham anighaµ niråsaµ, pariyesamånå na ca ajjhagamuµ

devå manusså idha vå huraµ vå, saggesu vå sabbanivesanesË ti||SN1:34||

| |devatåsaµyutta gha†¥kårasutta| |

|| ||kusalaµ bhåsasi tesaµ, mårapåsappahåyinaµ

kassa te dhammam aññåya, acchiduµ bhavabhandhanan ti?||

||na aññatra bhagavatå, n’ aññatra tava såsanå

yassa te dhammam aññåya, acchiduµ bhavabandhanaµ||

||yattha nåmañ ca rËpañ ca, asesam uparujjhati

taµ te dhammam idha ñåya, acchiduµ bhavabandhanan ti||SN1:50||

| |devatåsaµyutta janasuttå| |

|| ||kiµsu janeti purisaµ? kiµsu tassa vidhåvati?

kiµsu saµsåram åpådi? kiµsu tassa mahabbhayan ti?||

||taˆhå janeti purisaµ, cittam assa vidhåvati

satto saµsåram åpådi, dukkham assa mahabbhayan ti||

187

||kiµsu janeti purisaµ? kiµsu tassa vidhåvati?

kiµsu saµsåram åpådi? kismå na parimuccat¥ ti?||

||taˆhå janeti purisaµ, cittam assa vidhåvati

satto saµsåram åpådi, dukkhå na parimuccat¥ ti||

||kiµsu janeti purisaµ? kiµsu tassa vidhåvati?

kiµsu saµsåram åpådi? kiµsu tassa paråyanan ti?||

||taˆhå janeti purisaµ, cittam assa vidhåvati

satto saµsåram åpådi, kammaµ tassa paråyanan ti||SN1:55-7||

| |devatåsaµyutta addhavagga| |

|| ||kiµsu sabbaµ addhabhavi? kismå bh¥yo na vijjati?

kissassa ekadhammassa? sabb’ eva vasam anvagË ti?||

||nåmam sabbam addhabhavi, nåmå bh¥yo na vijjati

nåmassa ekadhammassa, sabb’ eva vasam anvagË ti||1:61||

|| ||kenassu n¥yati loko? kenassu parikissati?

kissassa ekadhammassa, sabb’ eva vasam anvagË ti?||

||cittena n¥yati loko, cittena parikissati

cittassa ekadhammassa, sabb’ eva vasam anvagË ti||1:62||

||kenassu n¥yati loko? kenassu parikissati?

kissassa ekadhammassa, sabb’ eva vasam anvagË ti?||

||taˆhåya n¥yati loko, taˆhåya parikissati

taˆhåya ekadhammassa, sabb’ eva vasam anvagË ti||1:63||

188

||kiµsu saµyojano loko? kiµsu tassa vicåraˆå?

kissassu vippahånena, nibbånam iti vuccat¥ ti||

||nand¥ saµyojano loko, vitakk’ assa vicåraˆå

taˆhåya vippahånena, nibbånam iti vuccat¥ ti||SN1:64||

||kiµsu sambandhano loko? kiµsu tassa vicåraˆå?

kissassu vippahånena, sabbaµ chindati bandhanan ti?||

||nand¥ sambandhano loko, vitakk’ assa vicåraˆå

taˆhåya vippahånena, sabbaµ chindati bandhanan ti||1:65||

| |devatåsaµyutta addhavagga| |

||kenassu ’bbhåhato loko? kenassu parivårito?

kena sallena otiˆˆo, kissa dhËpåyito sadå ti||

||maccunåbbhåhato loko, jaråya parivårito

taˆhåsallena otiˆˆo, icchådhËpåyito sadå ti||1:66||

||kenassu u""ito loko? kenassu parivårito?

kenassu pihito loko, kismiµ loko pati††hito ti?||

||taˆhåya u""ito loko, jaråya parivårito

maccunå pihito loko, dukkhe loko pati††hito ti||1:67||

||kenassu pihito loko? kismiµ loko pati††hito?

kenassu u""ito loko, kenassu parivårito ti?||

||maccunå pihito loko, dukkhe loko pati††hito

taˆhåya u""ito loko, jaråya parivårito ti||1:68||

189

||kenassu bajjhati loko? kissa vinayåya muccati?

kissassu vippahånena, sabbaµ chindati bandhanan ti||

||icchåya bajjhati loko, icchåvinayåya muccati

icchåya vippahånena, sabbaµ chindati bandhanan ti||1:69||

||kismiµ loko samuppanno? kismiµ kubbati santhavaµ?

kisså loko upådåya, kismiµ loko vihaññat¥ ti?||

||chasu loko samuppanno, chasu kubbati santhavaµ

channam eva upådåya, chasu loko vihaññat¥ ti||SN1:70||

| |devaputtasaµyutta dåmalisutta| |

|| ||karaˆ¥yam ettha bråhmaˆena, padhånam akilåsunå

kåmånaµ vippahånena, na ten’ åsiµsate bhavan ti||

||n’ atthi kiccaµ bråhmaˆassa [dåmal¥ ti bhagavå] katakicco hi bråhmaˆo

yåva na gådham labhati, nad¥su åyËhati sabbagattehi jantu

gådhañ ca laddhåna thale †hito so, nåyËhati påragato hi so ti||

||es’ upamå dåmali bråhmaˆassa, kh¥ˆåsavassa nipakassa jhåyino

pappuyya jåtimaraˆassa antaµ, nåyËhati påragato hi so ti||SN2:5||

| |devaputtasaµyutta candanasutta| |

|| ||ko sË ’dha tarati oghaµ, rattindivam atandito?

appati††he anålambe, ko gambh¥re na s¥dat¥ ti||

||sabbadå s¥lasampanno, paññavå susamåhito

åraddhaviriyo pahitatto, oghaµ tarati duttaraµ||

190

||virato kåmasaññåya, rËpasaµyojanåtigo

nand¥bhavaparikkh¥ˆo, so gambh¥re na s¥dat¥ ti||SN2:15||

| |devaputtasaµyutta rohitassasutta| |

|| ||acchariyaµ bhante abbhutaµ bhante. yåva subhåsitam idaµ bhante bhagavatå: yattha

kho åvuso na jåyati na j¥yati na m¥yati na cavati na uppajjati; nåhaµ taµ gamanena loka-

ssa antaµ, ñåteyyaµ da††heyyaµ patteyyan ti vadåm¥ ti. na kho panåham åvuso appatvå

lokassa antaµ, dukkhassa antakiriyaµ vadåmi. api khvåhaµ åvuso imasmiñ ñeva vyåma-

matte ka¬evare, saññimhi samanake: lokañ ca paññåpemi lokasamudayañ ca lokanirodhañ

ca lokanirodhagåminiñ ca pa†ipadan ti||

||gamanena na pattabbo, lokassanto kudåcanaµ

na ca appatvå lokantam, dukkhå atthi pamocanaµ||

||tasmå bhave lokavidË sumedho, lokantagË vusitabrahmacariyo

lokassa antaµ samitåviñatvå, n’ åsiµsati lokam imaµ parañ cå ti||SN2:26||

| |kosalasaµyutta råjasutta| |

|| ||atthi nu kho bhante jåtassa, aññatra jaråmaraˆå ti? n’ atthi kho mahåråja aññatra

jaråmaraˆå. ye pi te mahåråja khattiyamahåsålå, a""hå mahaddhanå mahåbhogå pahËta-

jåtarËparajatå pahËtavittËpakaraˆå pahËtadhanadhaññå, tesaµ pi jåtånaµ n’atthi aññatra

jaråmaraˆå. ye pi te mahåråja bråhmaˆamahåsålå, a""hå mahaddhanå mahåbhogå pa-

hËtajåtarËparajatå pahËtavittËpakaraˆå pahËtadhanadhaññå, tesaµ pi jåtånaµ n’ atthi

aññatra jaråmaraˆå. ye pi te mahåråja gahapatimahåsålå, a""hå mahaddhanå mahåbhogå

pahËtajåtarËparajatå pahËtavittËpakaraˆå pahËtadhanadhaññå,tesaµ pi jåtånaµ n’ atthi

aññatra jaråmaraˆå. ye hi te mahåråja bhikkhË arahanto, kh¥ˆåsavå vusitavanto kata-

karaˆ¥yå ohitabhårå anuppattasadatthå parikkh¥nabhavasaµyojanå sammadaññå vimuttå,

tesaµ påyaµ kåyo bhedanadhammo nikkhepanadhammo ti|| ||SN3:3||

191

| |kosalasaµyutta appamådasutta| |

|| ||tad aminå p’ etaµ ånanda pariyåyena veditabbam, yathå sakalam ev’ idam brahma-

cariyaµ yad idaµ: kalyåˆamittatå kalyåˆasahåyatå kalyåˆasampava!katå ti: mamañ hi

ånanda kalyåˆamittaµ ågamma: jåtidhammå sattå jåtiyå parimuccanti. jarådhammå sattå

jaråya parimuccanti. byådhidhammå sattå byådhiyå parimuccanti. maraˆadhammå sattå

maraˆena parimuccanti. sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåsadhammå sattå sokapari-

devadukkhadomanass’ upåyåsehi parimuccanti|| ||SN3:18||

| |mårasaµyutta kassakasutta| |

|| ||mam’ eva samaˆa cakkhu mama rËpå mama cakkhusamphassaviññåˆåyatanaµ;

kuhiµ me samaˆa gantvå mokkhåsi? mam’ eva samaˆa sotaµ mama saddå mama sota-

samphassaviññåˆåyatanaµ; kuhiµ me samaˆa gantvå mokkhåsi? mam’ eva samaˆa

ghånaµ mama gandhå mama ghånasamphassaviññåˆåyatanaµ; kuhiµ me samaˆa gantvå

mokkhåsi? mam’ eva samaˆa jihvå mama raså mama jihvåsamphassaviññåˆåyatanaµ;

kuhiµ me samaˆa gantvå mokkhåsi? mam’ eva samaˆa kåyo mama pho††habbå mama

kåyasamphassaviññåˆåyatanaµ; kuhiµ me samaˆa gantvå mokkhåsi? mam’ eva samaˆa

mano mama dhammå mama manosamphassaviññåˆåyatanaµ; kuhiµ me samaˆa gantvå

mokkhåsi?|| ||tav’ eva påpima cakkhu tava rËpå tava cakkhusamphassaviññåˆåyatanaµ;

yattha ca kho påpima n’ atthi cakkhu n’ atthi rËpå n’ atthi cakkhusamphassaviññåˆå-

yatanaµ, agati tava tattha påpima. tav’ eva påpima sotaµ tava saddå tava sotasam-

phassaviññåˆåyatanaµ; yattha ca kho påpima n’ atthi sotaµ n’ atthi saddå n’ atthi

sotasamphassaviññåˆåyatanaµ, agati tava tattha påpima. tav’ eva påpima ghånaµ tava

gandhå tava ghånasamphassaviññåˆåyatanaµ; yattha ca kho påpima n’ atthi ghånaµ n’

atthi gandhå n’ atthi ghånasamphassaviññåˆåyatanaµ, agati tava tattha påpima. tav’ eva

påpima jihvå tava raså tava jihvåsamphassaviññåˆåyatanaµ; yattha ca kho påpima n’

atthi jihvå n’ atthi raså n’ atthi jihvåsamphassaviññåˆåyatanaµ, agati tava tattha påpima.

tav’ eva påpima kåyo tava pho††habbå tava kåyasamphassaviññåˆåyatanaµ; yattha ca kho

påpima n’ atthi kåyo n’ atthi pho††habbå n’ atthi kåyasamphassaviññåˆåyatanaµ, agati

tava tattha påpima. tav’ eva påpima mano tava dhammå tava manosamphassaviññåˆå-

192

yatanaµ; yattha ca kho påpima n’ atthi mano n’ atthi dhammå n’ atthi manosamphassa-

viññåˆåyatanaµ, agati tava tattha påpima|| ||SN4:19||

| |mårasaµyutta godhikasutta| |

|| ||atha kho bhagavå bhikkhË åmantesi: passatha no tumhe bhikkhave etaµ dhumåyi-

tattaµ timiråyitattaµ; gacchat’ eva purimaµ disaµ, gacchati pacchimaµ disaµ, gacchati

uttaraµ disaµ, gacchati dakkhiˆaµ disaµ, gacchati uddhaµ, gacchati adho, gacchati

anudisan ti? evaµ bhante. eso kho bhikkhave måro påpimå godhikassa kulaputtassa

viññåˆaµ samanvesati: kattha godhikassa kulaputtassa viññåˆaµ pati††hitan ti? appa-

ti††hitena ca bhikkhave viññåˆena godhiko kulaputto parinibbuto ti|| ||SN4:23||

| |bhikkhun¥saµyutta cålåsutta| |

|| ||kin nu tvaµ bhikkhun¥ na roces¥ ti? jåtiµ khvåhaµ åvuso na rocemi||

||kin nu tvaµ jåtiµ na rocesi? jåto kåmåni bhuñjati

ko nu tvam idaµ ådapayi: jåtim må rocesi bhikkhun¥ ti?||

||jåtassa maraˆaµ hoti, jåto dukkhåni phussati

bandhaµ vadhaµ pariklesaµ, tasmå jåtim na rocaye||

||buddho dhammam adesesi, jåtiyå samatikkamaµ

sabbadukkhappahånåya, so maµ sacce nivesayi||

||ye ca rËpupagå sattå, ye ca årËppa††håyino

nirodham appajånantå, ågantåro punabbhavan ti||SN5:6||

193

| |bhikkhun¥saµyutta selåsutta| |

|| ||ken’ idaµ pakataµ bimbaµ? kvan nu bimbassa kårako?

kvañ ca bimbaµ samuppannaµ? kvan nu bimbaµ nirujjhat¥ ti?||

||atha kho selåya bhikkhuniyå etad ahosi: ko nu khvåyaµ manusso vå amanusso vå

gåthaµ bhåsat¥ ti. atha kho selåya bhikkhuniyå etad ahosi: måro kho ayaµ påpimå mama

bhayaµ chambhitattaµ lomahaµsaµ uppådetu kåmo, samådhimhå cavetu kåmo gåthaµ

bhåsit¥ ti. atha kho selå bhikkhun¥ måro ayaµ påpimå iti viditvå måraµ påpimantaµ

gåthåhi paccabhåsi||

||nayidam attakataµ bimbaµ, nayidaµ parakatam aghaµ

hetuµ pa†icca sambhËtaµ, hetubha!gå nirujjhati||

||yathå aññataraµ b¥jaµ, khette vuttaµ virËhati

pathav¥rasañ c’ ågamma, sinehañ ca tad ubhayaµ||

||evam khandhå ca dhåtuyo, cha ca åyatanå ime

hetuµ pa†icca sambhËtå, hetubha!gå nirujjhare ti||SN5:9||

| |bhikkhun¥saµyutta vajiråsutta| |

|| ||kenåyaµ pakato satto? kuvaµ sattassa kårako?

kuvaµ satto samuppanno? kuvaµ satto nirujjhat¥ ti?||

||atha kho vajiråya bhikkhuniyå etad ahosi: ko nu khvåyaµ manusso vå amanusso vå

gåthaµ bhåsat¥ ti. atha kho vajiråya bhikkhuniyå etad ahosi: måro kho ayaµ påpimå

mama bhayaµ chambhitattaµ lomahaµsaµ uppådetu kåmo, samådhimhå cavetu kåmo

gåthaµ bhåsit¥ ti. atha kho vajirå bhikkhun¥ måro ayaµ påpimå iti viditvå måraµ

påpimantaµ gåthåhi paccabhåsi||

194

||kin nu satto ti paccesi, måra di††higataµ nu te

suddhasa!khårapuñjo ’yaµ, nayidha sattËpalabbhati||

||yathå hi a!gasambhårå, hoti saddo ratho iti

evaµ khandhesu santesu, hoti satto ti sammuti||

||dukkham eva hi sambhoti, dukkhaµ ti††hati veti ca

nåññatra dukkhå sambhoti, nåññaµ dukkhå nirujjhat¥ ti||SN5:10||

| |brahmasaµyutta åyåcanasutta| |

|| ||atha kho bhagavato rahogatassa patisall¥nassa, evaµ cetaso parivitakko udapådi:

adhigato kho myåyaµ dhammo: gambh¥ro duddaso duranubodho santo paˆ¥to atakkå-

vacaro nipuˆo paˆ"itavedan¥yo. ålayaråmå kho panåyaµ pajå ålayaratå ålayasamuditå.

ålayaråmåya kho pana pajåya ålayaratåya ålayasamuditåya; duddasaµ idaµ †hånaµ, yad

idam idappaccayatå pa†iccasamuppådo. idaµ pi kho †hånaµ duddasaµ, yad idaµ sabba-

sa!khårasamatho sabbupadhipa†inissaggo ta!hakkhayo virågo nirodho nibbånaµ. ahañ c’

eva kho pana dhammaµ deseyyaµ, pare ca me na åjåneyyuµ, so mamassa kilamatho så

mamassa viheså ti|| ||SN6:1||

| |brahmasaµyutta bakasutta| |

|| ||evaµ vutte bhagavå bakaµ brahmånaµ idam avoca: avijjågato vata bho bako

brahmå, avijjågato vata bho bako brahmå. yatra hi nåma: aniccañ ñeva samånaµ niccan ti

vakkhati, adhuvañ ñeva samånaµ dhuvan ti vakkhati, asassatañ ñeva samånaµ sassatan ti

vakkhati, akevalañ ñeva samånaµ kevalan ti vakkhati, cavanadhammañ ñeva samånaµ

acavanadhamman ti vakkhati. yattha ca pana jayati ca j¥yati ca m¥yati ca cavati ca

uppajjati ca, tañ ca tathå vakkhati: idañ hi na jåyati na j¥yati na m¥yati na cavati na

uppajjati. santañ ca pan’ aññaµ uttariµ nissaraˆaµ, n’ atth’ aññaµ uttariµ nissaraˆan ti

vakkhat¥ ti|| ||SN6:4||

195

| |va!g¥sasaµyutta aratisutta| |

|| ||aratiñ ca ratiñ ca pahåya, sabbaso gehasitañ ca vitakkaµ

vanathaµ na kareyya kuhiñci, nibbanatho arato sa hi bhikkhu||

||yam idha puthaviñ ca vehåsaµ, rËpagatañ ca jagatogadhaµ kiñci

parij¥yati sabbam aniccaµ, evaµ samecca caranti mutattå||

||upadh¥su janå gadhitå, di††hasute pa†ighe ca mute ca

ettha vinod¥ya chandam anejo, yo tattha na limpati tam munim åhu||

||atha sa††hisitå savitakkå, puthËjanatåya adhammanivi††hå

na ca vaggagat’ assa kuhiñci, no pana du††hullabhån¥ sa bhikkhu||

||dabbo cirarattasamåhito, akuhako nipako apihålu

santapadam ajjhagamå muni pa†icca, parinibbuto ka!khati kålan ti||SN8:2||

196

Saµyuttanikåya Nidånavagga

| |nidånasaµyutta mahåsakyamunigotamasutta| |

|| ||tassa mayhaµ bhikkhave etad ahosi: kimhi nu kho sati jaråmaraˆaµ hoti? kimpaccayå

jaråmaraˆan ti? tassa mayhaµ bhikkhave yoniso manasikårå ahu paññåya abhisamayo:

jåtiyå kho sati jaråmaraˆaµ hoti, jåtipaccayå jaråmaraˆan ti|| ||tassa mayhaµ bhikkhave

etad ahosi: kimhi nu kho sati jåti hoti? kimpaccayå jåt¥ ti? tassa mayhaµ bhikkhave

yoniso manasikårå ahu paññåya abhisamayo: bhave kho sati jåti hoti, bhavapaccayå jåt¥

ti|| ||tassa mayhaµ bhikkhave etad ahosi: kimhi nu kho sati bhavo hoti? kimpaccayå

bhavo ti? tassa mayhaµ bhikkhave yoniso manasikårå ahu paññåya abhisamayo: upådåne

kho sati bhavo hoti, upådånapaccayå bhavo ti|| ||tassa mayhaµ bhikkhave etad ahosi:

kimhi nu kho sati upådånaµ hoti? kimpaccayå upådånan ti? tassa mayhaµ bhikkhave

yoniso manasikårå ahu paññåya abhisamayo: taˆhåya kho sati upådånaµ hoti, taˆhåpac-

cayå upådånan ti|| ||tassa mayhaµ bhikkhave etad ahosi: kimhi nu kho sati taˆhå hoti?

kimpaccayå taˆhå ti? tassa mayhaµ bhikkhave yoniso manasikårå ahu paññåya abhi-

samayo: vedanåya kho sati taˆhå hoti, vedanåpaccayå taˆhå ti|| ||tassa mayhaµ bhikkhave

etad ahosi: kimhi nu kho sati vedanå hoti? kimpaccayå vedanå ti? tassa mayhaµ

bhikkhave yoniso manasikårå ahu paññåya abhisamayo: phasse kho sati vedanå hoti,

phassapaccayå vedanå ti|| ||tassa mayhaµ bhikkhave etad ahosi: kimhi nu kho sati phasso

hoti? kimpaccayå phasso ti? tassa mayhaµ bhikkhave yoniso manasikårå ahu paññåya

abhisamayo: sa¬åyatane kho sati phasso hoti, sa¬åyatanapaccayå phasso ti|| ||tassa mayhaµ

bhikkhave etad ahosi: kimhi nu kho sati sa¬åyatanaµ hoti? kimpaccayå sa¬åyatanan ti?

tassa mayhaµ bhikkhave yoniso manasikårå ahu paññåya abhisamayo: nåmarËpe kho sati

sa¬åyatanaµ hoti nåmarËpapaccayå sa¬åyatanan ti|| ||tassa mayhaµ bhikkhave etad ahosi:

kimhi nu kho sati nåmarËpaµ hoti? kimpaccayå nåmarËpan ti? tassa mayhaµ bhikkhave

yoniso manasikårå ahu paññåya abhisamayo: viññåˆe kho sati nåmarËpaµ hoti, viññåˆa-

paccayå nåmarËpan ti|| ||tassa mayhaµ bhikkhave etad ahosi: kimhi nu kho sati viññåˆaµ

hoti? kimpaccayå viññåˆan ti? tassa mayhaµ bhikkhave yoniso manasikårå ahu paññåya

abhisamayo: sa!khåresu kho sati viññåˆaµ hoti, sa!khårapaccayå viññåˆan ti|| ||tassa

mayhaµ bhikkhave etad ahosi: kimhi nu kho sati sa!khårå honti? kimpaccayå sa!khårå

197

ti? tassa mayhaµ bhikkhave yoniso manasikårå ahu paññåya abhisamayo: avijjåyå kho

sati sa!khårå honti, avijjåpaccayå sa!khårå ti|| ||SN12:10||

| |nidånasaµyutta mahåsakyamunigotamasutta| |

|| ||tassa mayhaµ bhikkhave etad ahosi: kimhi nu kho asati jaråmaraˆaµ na hoti? kissa

nirodhå jaråmaraˆa nirodho ti? tassa mayhaµ bhikkhave yoniso manasikårå ahu paññåya

abhisamayo: jåtiyå kho asati jaråmaraˆaµ na hoti, jåtinirodhå jaråmaraˆanirodho ti||

||tassa mayhaµ bhikkhave etad ahosi: kimhi nu kho asati jåti na hoti? kissa nirodhå jåt¥

nirodho ti? tassa mayhaµ bhikkhave yoniso manasikårå ahu paññåya abhisamayo: bhave

kho asati jåti na hoti, bhavanirodhå jåt¥nirodho ti|| ||tassa mayhaµ bhikkhave etad ahosi:

kimhi nu kho asati bhavo na hoti? kissa nirodhå bhavo nirodho ti? tassa mayhaµ

bhikkhave yoniso manasikårå ahu paññåya abhisamayo: upådåne kho asati bhavo na hoti,

upådånanirodhå bhavanirodho ti|| ||tassa mayhaµ bhikkhave etad ahosi: kimhi nu kho

asati upådånaµ na hoti? kissa nirodhå upådånanirodho ti? tassa mayhaµ bhikkhave

yoniso manasikårå ahu paññåya abhisamayo: taˆhåya kho asati upådånaµ na hoti, taˆhå-

nirodhå upådånanirodho ti|| ||tassa mayhaµ bhikkhave etad ahosi: kimhi nu kho asati

taˆhå na hoti? kissa nirodhå taˆhånirodho ti? tassa mayhaµ bhikkhave yoniso manasikårå

ahu paññåya abhisamayo: vedanåya kho asati taˆhå na hoti, vedanånirodhå taˆhånirodho

ti|| ||tassa mayhaµ bhikkhave etad ahosi: kimhi nu kho asati vedanå na hoti? kissa nirodhå

vedanånirodho ti? tassa mayhaµ bhikkhave yoniso manasikårå ahu paññåya abhisamayo:

phasse kho asati vedanå na hoti, phassanirodhå vedanånirodho ti|| ||tassa mayhaµ

bhikkhave etad ahosi: kimhi nu kho asati phasso na hoti? kissa nirodhå phassonirodho ti?

tassa mayhaµ bhikkhave yoniso manasikårå ahu paññåya abhisamayo: sa¬åyatane kho

asati phasso na hoti, sa¬åyatananirodhå phassanirodho ti|| ||tassa mayhaµ bhikkhave etad

ahosi: kimhi nu kho asati sa¬åyatanaµ na hoti? kissa nirodhå sa¬åyatananirodho ti? tassa

mayhaµ bhikkhave yoniso manasikårå ahu paññåya abhisamayo: nåmarËpe kho asati

sa¬åyatanaµ na hoti, nåmarËpanirodhå sa¬åyatananirodho ti|| ||tassa mayhaµ bhikkhave

etad ahosi: kimhi nu kho asati nåmarËpaµ na hoti? kissa nirodhå nåmarËpanirodho ti?

tassa mayhaµ bhikkhave yoniso manasikårå ahu paññåya abhisamayo: viññåˆe kho asati

nåmarËpaµ na hoti, viññåˆanirodhå nåmarËpanirodho ti|| ||tassa mayhaµ bhikkhave etad

ahosi: kimhi nu kho asati viññåˆaµ na hoti? kissa nirodhå viññåˆanirodho ti? tassa

198

mayhaµ bhikkhave yoniso manasikårå ahu paññåya abhisamayo: sa!khåresu kho asati

viññåˆaµ na hoti, sa!khåranirodhå viññåˆanirodho ti|| ||tassa mayhaµ bhikkhave etad

ahosi: kimhi nu kho asati sa!khårå na honti? kissa nirodhå sa!khåranirodho ti? tassa

mayhaµ bhikkhave yoniso manasikårå ahu paññåya abhisamayo: avijjåya kho asati

sa!khårå na honti, avijjånirodhå sa!khårånirodho ti|| ||SN12:10||

| |nidånasaµyutta åhåråsutta| |

|| ||cattåro me bhikkhave åhårå bhËtånaµ vå sattånaµ †hitiyå sambhaves¥naµ vå anug-

gahåya. katame cattåro? kabali!kåro åhåro o¬åriko vå sukhumo vå, phasso dutiyo,

manosañcetanå tatiyo, viññåˆaµ catutthaµ. ime kho bhikkhave cattåro åhårå bhËtånaµ

vå sattånaµ †hitiyå sambhaves¥naµ vå anuggahåya|| ||ime ca bhikkhave cattåro åhårå

kinnidånå kiµsamudayå kiµjåtikå kimpabhavå? ime cattåro åhårå taˆhånidånå taˆhå-

samudayå taˆhåjåtikå taˆhåpabhavå. taˆhå cåyaµ bhikkhave kinnidånå kiµsamudayå

kiµjåtikå kimpabhavå? taˆhå vedanånidånå vedanåsamudayå vedanåjåtikå vedanå-

pabhavå. vedanå cåyaµ bhikkhave kinnidånå kiµsamudayå kiµjåtikå kimpabhavå?

vedanå phassanidånå phassasamudayå phassajåtikå phassapabhavå. phasso cåyaµ

bhikkhave kinnidåno kiµsamudayo kiµjåtiko kimpabhavo? phasso sa¬åyatananidåno

sa¬åyatanasamudayo sa¬åyatanajåtiko sa¬åyatanapabhavo. sa¬åyatanañ c’ idaµ bhikkhave

kinnidånaµ kiµsamudayaµ kiµjåtikaµ kimpabhavaµ? sa¬åyatanaµ nåmarËpanidånaµ

nåmarËpasamudayaµ nåmarËpajåtikaµ nåmarËpapabhavaµ|| ||SN12:11||

| |nidånasaµyutta phaggunasutta| |

|| ||cattåro me bhikkhave åhårå bhËtånaµ vå sattånaµ †hitiyå sambhaves¥naµ vå anug-

gahåya. katame cattåro? kabali!kåro åhåro o¬åriko vå sukhumo vå, phasso dutiyo,

manosañcetanå tatiyo, viññåˆaµ catutthaµ. ime kho bhikkhave cattåro åhårå bhËtånaµ

vå sattånaµ †hitiyå sambhaves¥naµ vå anuggahåya. evaµ vutte åyasmå mo¬iyaphagguno

bhagavantaµ etad avoca|| ||ko nu kho bhante viññåˆåhåraµ åhåret¥ ti? no kallo pañho ti

bhagavå avoca. åhåret¥ ti ahaµ na vadåmi. åhåret¥ ti cåhaµ vadeyyaµ, tatr’ assa kallo

pañho: ko nu kho bhante åhåret¥ ti? evañ cåhaµ na vadåmi. evaµ mam avadantaµ, yo

evaµ puccheyya: kissa nu kho bhante viññåˆåhåro ti? esa kallo pañho. tatra kallaµ

199

veyyåkaraˆaµ: viññåˆåhåro åyatiµ punabbhavåbhinibbattiyå paccayo. tasmiµ bhËte sati

sa¬åyatanaµ, sa¬åyatanapaccayå phasso ti|| ||ko nu kho bhante phusat¥ ti? no kallo pañho ti

bhagavå avoca. phusat¥ ti ahaµ na vadåmi. phusat¥ ti cåhaµ vadeyyaµ, tatr’ assa kallo

pañho: ko nu kho bhante phusat¥ ti? evañ cåhaµ na vadåmi. evaµ mam avadantaµ, yo

evaµ puccheyya: kimpaccayå nu kho bhante phasso ti? esa kallo pañho. tatra kallaµ

veyyåkaraˆaµ: sa¬åyatanapaccayå phasso, phassapaccayå vedanå ti|| ||ko nu kho bhante

vediyat¥ ti? no kallo pañho ti bhagavå avoca. vediyat¥ ti ahaµ na vadåmi. vediyat¥ ti

cåhaµ vadeyyaµ, tatr’ assa kallo pañho: ko nu kho bhante vediyat¥ ti? evañ cåhaµ na

vadåmi. evaµ mam avadantaµ, yo evaµ puccheyya: kimpaccayå nu kho bhante vedanå

ti? esa kallo pañho. tatra kallaµ veyyåkaraˆaµ: phassapaccayå vedanå, vedanåpaccayå

taˆhå ti|| ||ko nu kho bhante taˆh¥yat¥ ti? no kallo pañho ti bhagavå avoca. taˆh¥yat¥ ti

ahaµ na vadåmi. taˆh¥yat¥ ti cåhaµ vadeyyaµ, tatr’ assa kallo pañho: ko nu kho bhante

taˆh¥yat¥ ti? evañ cåhaµ na vadåmi. evaµ mam avadantaµ, yo evaµ puccheyya:

kimpaccayå nu kho bhante taˆhå ti? esa kallo pañho. tatra kallaµ veyyåkaraˆaµ: vedanå-

paccayå taˆhå, taˆhåpaccayå upådånan ti|| ||ko nu kho bhante upådiyat¥ ti? no kallo pañho

ti bhagavå avoca. upådiyat¥ ti ahaµ na vadåmi. upådiyat¥ ti cåhaµ vadeyyaµ, tatr’ assa

kallo pañho: ko nu kho bhante upådiyat¥ ti? evañ cåhaµ na vadåmi. evaµ mam avadan-

taµ, yo evaµ puccheyya: kimpaccayå nu kho bhante upådånan ti? esa kallo pañho. tatra

kallaµ veyyåkaraˆaµ: taˆhåpaccayå upådånaµ, upådånapaccayå bhavo ti|| ||SN12:12||

| |nidånasaµyutta kaccånagottasutta| |

|| ||sammådi††hi sammådi††h¥ ti bhante vuccati. kittåvatå nu kho bhante sammådi††hi hot¥

ti? dvayanissito khvåyaµ kaccåna loko yebhuyyena: atthitañ c’ eva natthitañ ca. loka-

samudayaµ kho kaccåna yathåbhËtaµ sammappaññåya passato yå loke, natthitå så na

hoti. lokanirodhaµ kho kaccåna yathåbhËtaµ sammappaññåya passato yå loke, atthitå så

na hoti. upåyupådånåbhinivesavinibandho khvåyaµ kaccåna loko yebhuyyena. tañ cåyaµ

upåyupådånaµ cetaso adhi††hånaµ abhinivesånusayaµ na upeti na upådiyati nådhi††håti;

attå na me ti. dukkham eva uppajjamånaµ uppajjati, dukkhaµ nirujjhamånaµ nirujjhat¥

ti; na ka!khati na vicikicchati. aparapaccayå ñåˆaµ ev’ assa ettha hoti. ettavatå kho

kaccåna sammådi††˙i hoti. sabbaµ atth¥ ti, kho kaccåna ayaµ eko anto. sabbaµ n’ atth¥ ti,

200

ayaµ dutiyo anto. ete te kaccåna ubho ante anupagamma majjhena tathågato dhammaµ

deseti|| ||SN12:15||

| |nidånasaµyutta dhammakathikasutta| |

|| ||bhavassa ce bhikkhu nibbidåya virågåya nirodhåya dhammaµ deseti, dhammakathiko

bhikkhË ti alaµ vacanåya. bhavassa ce bhikkhu nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno

hoti, dhammånuddhammapa†ipanno bhikkhË ti alaµ vacanåya. bhavassa ce bhikkhu

nibbidå virågå nirodhå anupådå vimutto hoti, di††hadhammanibbånappatto bhikkhË ti

alaµ vacanåya|| ||SN12:16||

| |nidånasaµyutta acelakassapasutta| |

|| ||kin nu kho bho gotama saya!kataµ dukkhan ti? iti pu††ho samåno må h’ evaµ

kassapå ti vadesi. kiµ pana bho gotama para!kataµ dukkhan ti? iti pu††ho samåno må h’

evaµ kassapå ti vadesi. kin nu kho bho gotama saya!katañ ca para!katañ ca dukkhan ti?

iti pu††ho samåno, må h’ evaµ kassapå ti vadesi. kiµ pana bho gotama asaya!karaµ

apara!kåraµ adhicca samuppannaµ dukkhan ti? iti pu††ho samåno, må h’ evaµ kassapå

ti vadesi. kin nu kho bho gotama n’ atthi dukkhan ti? iti pu††ho samåno, na kho kassapa n’

atthi dukkham; atthi kho kassapa dukkhan ti vadesi|| ||tena hi bhavaµ gotamo dukkhaµ

na jånåti na passat¥ ti? iti pu††ho samåno, na khvåhaµ kassapa dukkhaµ na jånåmi na pas-

såmi; jånåmi khvåhaµ kassapa dukkhaµ passåmi khvåhaµ kassapa dukkhan ti vadesi.

åcikkhatu ca me bhante bhagavå dukkhaµ desetu ca me bhante bhagavå dukkhan ti|| ||so

karoti so pa†isamvediyat¥ ti kho kassapa ådito sato saya!kataµ dukkhan ti, iti vadaµ

sassatam etaµ pareti. añño karoti añño pa†isaµvediyat¥ ti kho kassapa vedanåbhitunnassa

sato para!kataµ dukkhanti, iti vadaµ ucchedam etaµ pareti. ete te kassapa ubho ante

anupagamma majjhena tathågato dhammaµ deseti|| ||SN12:17||

| |nidånasaµyutta timbarukasutta| |

|| ||kin nu kho bho gotama saya!kataµ sukhadukkhan ti? iti pu††ho samåno, må h’ evaµ

timbarukå ti vadesi. kiµ pana bho gotama para!kataµ sukhadukkhan ti? iti pu††ho

201

samåno, må h’ evaµ timbarukå ti vadesi. kin nu kho bho gotama saya!katañ ca para!-

katañ ca sukhadukkhan ti? iti pu††ho samåno, må h’ evaµ timbarukå ti vadesi. kiµ pana

bho gotama asaya!kåraµ apara!kåraµ adhicca samuppannaµ sukhadukkhan ti? iti

pu††ho samåno, må h’ evaµ timbarukå ti vadesi. kin nu kho bho gotama n’ atthi

sukhadukkhan ti? iti pu††ho samåno na kho timbaruka n’ atthi sukhadukkham, atthi kho

timbaruka sukhadukkhan ti vadesi|| ||tena hi bhavaµ gotamo sukhadukkhaµ na jånåti na

passat¥ ti? iti pu††ho samåno na khvåhaµ timbaruka sukhadukkhaµ na jånåmi na passåmi,

jånåmi khvåhaµ timbaruka sukhadukkhaµ passåmi khvåhaµ timbaruka sukhadukkhan ti

vadesi. åcikkhatu ca me bhavaµ gotamo sukhadukkhaµ desetu ca me bhavaµ gotamo

sukhadukkhan ti|| ||så vedanå so vediyat¥ ti kho timbaruka ådito sato saya!kataµ

sukhadukkhan ti, evam påhaµ na vadåmi. aññå vedanå añño vediyat¥ ti kho timbaruka

vedanåbhitunnassa sato para!kataµ sukhadukkhanti, evam påhaµ na vadåmi. ete te

timbaruka ubho ante anupagamma majjhena tathågato dhammaµ deseti|| ||SN12:18||

| |nidånasaµyutta bålapaˆ"itasutta| |

|| ||avijjån¥varaˆassa bhikkhave bålassa taˆhåya saµyuttassa evam ayaµ kåyo samud-

ågato. iti ayañ c’ eva kåyo bahiddhå ca nåmarËpaµ – itth’ etaµ dvayaµ. dvayaµ pa†icca

phasso; sa¬evåyatanåni yehi phu††ho bålo sukhadukkhaµ pa†isaµvediyati, etesaµ vå

aññatarena. avijjån¥varaˆassa bhikkhave paˆ"itassa taˆhåya saµyuttassa evam ayaµ

kåyo samudågato. iti ayañ c’ eva kåyo bahiddhå ca nåmarËpaµ – itth’ etaµ dvayaµ.

dvayaµ pa†icca phasso; sa¬evåyatanåni yehi phu††ho paˆ"ito sukhadukkhaµ pa†isaµvedi-

yati, etesaµ vå aññatarena|| ||tatra bhikkhave ko viseso ko adhippåyo kiµ nånåkaraˆaµ

paˆ"itassa bålenå ti? bhagavam mËlakå no bhante dhammå bhagavam nettikå bhagavam

pa†isaraˆå. sadhË vata bhante bhagavantañ ñeva pa†ibhåtu etassa bhåsitassa attho.

bhagavato sutvå bhikkhË dhåressant¥ ti. tena hi bhikkhave suˆåtha sådhukaµ manasi-

karotha bhåsissåm¥ ti. evaµ bhante ti kho te bhikkhË bhagavato paccassosuµ. bhagavå

etad avoca|| ||yåya bhikkhave avijjåya nivuttassa bålassa yåya ca taˆhåya saµyuttassa,

ayaµ kåyo samudågato. så c’ eva avijjå bålassa appah¥nå så ca taˆhå aparikkh¥ˆå. taµ

kissa hetu? na bhikkhave bålo acari brahmacariyaµ sammådukkhakkhayåya. tasmå bålo

kåyassa bhedå, kåyËpago hoti. so kåyËpago samåno, na parimuccati jåtiyå jaråmaraˆena

sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upåyåsehi. na parimuccati dukkhasmå ti vadå-

202

mi|| ||yåya ca bhikkhave avijjåya nivuttassa paˆ"itassa yåya ca taˆhåya saµyuttassa ayaµ

kåyo samudågato. så c’ eva avijjå paˆ"itassa pah¥nå så ca taˆhå parikkh¥ˆå. taµ kissa

hetu? acari bhikkhave paˆ"ito brahmacariyaµ sammådukkhakkhayåya. tasmå paˆ"ito

kåyassa bhedå, na kåyËpago hoti. so akåyËpago samåno, parimuccati jåtiyå jaråmaraˆena

sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upåyåsehi. parimuccati dukkhasmå ti vadåmi.

ayaµ kho bhikkhave viseso ayam adhippåyo idaµ nånåkaraˆaµ paˆ"itassa bålena yad

idaµ brahmacariyavåso ti|| ||SN12:19||

| |nidånasaµyutta paccayasutta| |

|| ||katamo ca bhikkhave pa†iccasamuppådo? jåtipaccayå bhikkhave jaråmaraˆaµ, uppådå

vå tathågatånaµ anuppådå vå tathågatånaµ, †hitå vå så dhåtu dhamma††hitatå dhamma-

niyåmatå idappaccayatå. taµ tathågato abhisambujjhati abhisameti. abhisambujjhitvå

abhisametvå, åcikkhati deseti paññåpeti pa††hapeti vivarati vibhajati uttån¥karoti, passathå

ti cåha: jåtipaccayå bhikkhave jaråmaraˆaµ|| ||bhavapaccayå bhikkhave jåti, uppådå vå

tathågatånaµ anuppådå vå tathågatånaµ, †hitå vå så dhåtu dhamma††hitatå dhamma-

niyåmatå idappaccayatå. taµ tathågato abhisambujjhati abhisameti. abhisambujjhitvå

abhisametvå, åcikkhati deseti paññåpeti pa††hapeti vivarati vibhajati uttån¥karoti, passathå

ti cåha: bhavapaccayå bhikkhave jåti|| ||upådånapaccayå bhikkhave bhavo, uppådå vå

tathågatånaµ anuppådå vå tathågatånaµ, †hitå vå så dhåtu dhamma††hitatå dhamma-

niyåmatå idappaccayatå. taµ tathågato abhisambujjhati abhisameti. abhisambujjhitvå

abhisametvå, åcikkhati deseti paññåpeti pa††hapeti vivarati vibhajati uttån¥karoti, passathå

ti cåha: upådånapaccayå bhikkhave bhavo|| ||SN12:20||

| |nidånasaµyutta paccayasutta| |

|| ||taˆhåpaccayå bhikkhave upådånaµ, uppådå vå tathågatånaµ anuppådå vå tathågatå-

naµ, †hitå vå så dhåtu dhamma††hitatå dhammaniyåmatå idappaccayatå. taµ tathågato

abhisambujjhati abhisameti. abhisambujjhitvå abhisametvå, åcikkhati deseti paññåpeti

pa††hapeti vivarati vibhajati uttån¥karoti, passathå ti cåha: taˆhapaccayå bhikkhave upådå-

naµ|| ||vedanåpaccayå bhikkhave taˆhå, uppådå vå tathågatånaµ anuppådå vå tathågatå-

naµ, †hitå vå så dhåtu dhamma††hitatå dhammaniyåmatå idappaccayatå. taµ tathågato

203

abhisambujjhati abhisameti. abhisambujjhitvå abhisametvå, åcikkhati deseti paññåpeti

pa††hapeti vivarati vibhajati uttån¥karoti, passathå ti cåha: vedanåpaccayå bhikkhave

taˆhå|| ||phassapaccayå bhikkhave vedanå, uppådå vå tathågatånaµ anuppådå vå tathåga-

tånaµ, †hitå vå så dhåtu dhamma††hitatå dhammaniyåmatå idappaccayatå. taµ tathågato

abhisambujjhati abhisameti. abhisambujjhitvå abhisametvå, åcikkhati deseti paññåpeti

pa††hapeti vivarati vibhajati uttån¥karoti, passathå ti cåha: phassapaccayå bhikkhave

vedanå|| ||sa¬åyatanapaccayå bhikkhave phasso, uppådå vå tathågatånaµ anuppådå vå

tathågatånaµ, †hitå vå så dhåtu dhamma††hitatå dhammaniyåmatå idappaccayatå. taµ

tathågato abhisambujjhati abhisameti. abhisambujjhitvå abhisametvå, åcikkhati deseti

paññåpeti pa††hapeti vivarati vibhajati uttån¥karoti, passathå ti cåha: sa¬åyatanapaccayå

bhikkhave phasso|| ||nåmarËpapaccayå bhikkhave sa¬åyatanaµ, uppådå vå tathågatånaµ

anuppådå vå tathågatånaµ, †hitå vå så dhåtu dhamma††hitatå dhammaniyåmatå

idappaccayatå. taµ tathågato abhisambujjhati abhisameti. abhisambujjhitvå abhisametvå,

åcikkhati deseti paññåpeti pa††hapeti vivarati vibhajati uttån¥karoti, passathå ti cåha:

nåmarËpapaccayå bhikkhave sa¬åyatanaµ|| ||SN12:20||

| |nidånasaµyutta paccayasutta| |

|| ||viññåˆapaccayå bhikkhave nåmarËpaµ, uppådå vå tathågatånaµ anuppådå vå

tathågatånaµ, †hitå vå så dhåtu dhamma††hitatå dhammaniyåmatå idappaccayatå. taµ

tathågato abhisambujjhati abhisameti. abhisambujjhitvå abhisametvå, åcikkhati deseti

paññåpeti pa††hapeti vivarati vibhajati uttån¥karoti, passathå ti cåha: viññåˆapaccayå

bhikkhave nåmarËpaµ|| ||sa!khårapaccayå bhikkhave viññåˆaµ, uppådå vå tathågatånaµ

anuppådå vå tathågatånaµ, †hitå vå så dhåtu dhamma††hitatå dhammaniyåmatå ida-

ppaccayatå. taµ tathågato abhisambujjhati abhisameti. abhisambujjhitvå abhisametvå,

åcikkhati deseti paññåpeti pa††hapeti vivarati vibhajati uttån¥karoti, passathå ti c’ åha:

sa!khårapaccayå bhikkhave viññåˆaµ|| ||avijjåpaccayå bhikkhave sa!khårå, uppådå vå

tathågatånaµ anuppådå vå tathågatånaµ, †hitå vå så dhåtu dhamma††hitatå dhamma-

niyåmatå idappaccayatå. taµ tathågato abhisambujjhati abhisameti. abhisambujjhitvå

abhisametvå, åcikkhati deseti paññåpeti pa††hapeti vivarati vibhajati uttån¥karoti, passathå

ti cåha: avijjåpaccayå bhikkhave sa!khårå. iti kho bhikkhave yå tatra tathatå avitathatå

anaññathatå idappaccayatå: ayaµ vuccati bhikkhave pa†iccasamuppådo|| ||SN12:20||

204

| |nidånasaµyutta paccayasutta| |

|| ||katame ca bhikkhave pa†iccasamuppannå dhammå? jaråmaraˆaµ bhikkhave aniccaµ

sa!khataµ pa†iccasamuppannaµ khayadhammaµ vayadhammaµ virågadhammaµ niro-

dhadhammaµ. jåti bhikkhave aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå khayadhammå vaya-

dhammå virågadhammå nirodhadhammå. bhavo bhikkhave anicco sa!khato pa†icca-

samuppanno khayadhammo vayadhammo virågadhammo nirodhadhammo. upådånaµ

bhikkhave aniccaµ sa!khataµ pa†iccasamuppannaµ khayadhammaµ vayadhammaµ

virågadhammaµ nirodhadhammaµ. taˆhå bhikkhave aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå

khayadhammå vayadhammå virågadhammå nirodhadhammå. vedanå bhikkhave aniccå

sa!khatå pa†iccasamuppannå khayadhammå vayadhammå virågadhammå nirodha-

dhammå. phasso bhikkhave anicco sa!khato pa†iccasamuppanno khayadhammo vaya-

dhammo virågadhammo nirodhadhammo. sa¬åyatanaµ bhikkhave aniccaµ sa!khataµ

pa†iccasamuppannaµ khayadhammaµ vayadhammaµ virågadhammaµ nirodhadham-

maµ. nåmarËpaµ bhikkhave aniccaµ sa!khataµ pa†iccasamuppannaµ khayadhammaµ

vayadhammaµ virågadhammaµ nirodhadhammaµ. viññåˆaµ bhikkhave aniccaµ sa!-

khataµ pa†iccasamuppannaµ khayadhammaµ vayadhammaµ virågadhammaµ nirodha-

dhammaµ. sa!khårå bhikkhave aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå khayadhammå vaya-

dhammå virågadhammå nirodhadhammå. avijjå bhikkhave aniccå sa!khatå pa†icca-

samuppannå khayadhammå vayadhammå virågadhammå nirodhadhammå. ime vuccanti

bhikkhave pa†iccasamuppannå dhammå|| ||SN12:20||

| |nidånasaµyutta paccayasutta| |

|| ||yato kho bhikkhave ariyasåvakassa ayañ ca pa†iccasamuppådo ime ca pa†iccasam-

uppannå dhammå yathåbhËtaµ sammappaññåya sudi††hå honti, so vata pubbantaµ vå

pa†idhåvissati: ahosin nu khvåhaµ at¥tam addhånaµ? na nu kho ahosiµ at¥tam addhå-

naµ? kin nu kho ahosiµ at¥tam addhånaµ? kathan nu kho ahosiµ at¥tam addhånaµ? kiµ

hutvå, kiµ ahosin nu khvåhaµ at¥tam addhånan ti? aparantaµ vå upadhåvissati: bhavis-

såmi nu khvåhaµ anågatam addhånaµ? na nu kho bhavissåmi anågatam addhånaµ? kin

nu kho bhavissåmi anågatam addhånaµ? kathan nu kho bhavissåmi anågatam addhånaµ?

kiµ hutvå, kiµ bhavissåmi nu khvåhaµ anågatam addhånan ti? etarahi vå paccuppan-

205

nam addhånaµ ajjhattaµ katha!kath¥ bhavissati: ahan nu kho ’smi? na nu kho ’smi? kin

nu kho ’smi? kathan nu kho ’smi? ayaµ nu kho satto – kuto ågato? so kuhi!gåm¥ bhavis-

sat¥ ti? n’ etaµ †hånaµ vijjati. taµ kissa hetu? tathå hi bhikkhave ariyasåvakassa ayañ ca

pa†iccasamuppådo ime ca pa†iccasamuppannå dhammå yathåbhËtaµ sammappaññåya

sudi††hå ti|| ||SN12:20||

| |nidånasaµyutta upanisasutta| |

|| ||jånato ’ham bhikkhave passato åsavånaµ khayaµ vadåmi, no ajånato no appassato.

kiñ ca bhikkhave jånato kiµ passato åsavånaµ khayo hoti? iti rËpaµ iti rËpassa samu-

dayo iti rËpassa attha!gamo, iti vedanå iti vedanåya samudayo iti vedanåya attha!gamo,

iti saññå iti saññåya samudayo iti saññåya attha!gamo, iti sa!khårå iti sa!khårånaµ

samudayo iti sa!khårånaµ attha!gamo, iti viññåˆaµ iti viññåˆassa samudayo iti viññå-

ˆassa attha!gamo. evaµ kho bhikkhave jånåto evaµ passato åsavånaµ khayo hoti|| ||yam

pi ’ssa taµ bhikkhave khayasmiµ khaye ñåˆaµ taµ saupanisaµ vadåmi no anupanisam.

kå ca bhikkhave khaye ñåˆassa upaniså. vimutt¥ ti ’ssa vacan¥yaµ. vimuttiµ p’ ahaµ

bhikkhave saupanisaµ vadåmi no anupanisaµ. kå ca bhikkhave vimuttiyå upaniså. virågo

ti ’ssa vacan¥yaµ. virågaµ p’ ahaµ bhikkhave saupanisaµ vadåmi no anupanisaµ. kå ca

bhikkhave virågassa upaniså. nibbidå ti ’ssa vacan¥yaµ. nibbidam p’ ahaµ bhikkhave

saupanisaµ vadåmi no anupanisaµ. kå ca bhikkhave nibbidåya upaniså. yathåbhËtañåˆa-

dassanan ti ’ssa vacan¥yaµ. yåthabhËtañåˆadassanaµ p’ ahaµ bhikkhave saupanisaµ

vadåmi no anupanisaµ. kå ca bhikkhave yathåbhËtañåˆadassanassa upaniså – samådh¥ ti

’ssa vacan¥yaµ|| ||SN12:23||

| |nidånasaµyutta aññatitthiyasutta| |

|| ||pa†iccasamuppannaµ kho åvuso dukkhaµ vuttaµ bhagavatå. kiµ pa†icca? phassaµ

pa†icca. iti vadaµ vuttavåd¥ c’ eva bhagavato assa na ca bhagavantaµ abhËtena abbhåcik-

kheyya dhammassa c’ ånudhammaµ vyåkareyya; na ca koci sahadhammiko vådånupåto

gårayhaµ †hånaµ ågaccheyya. tatr’ åvuso ye te samaˆabråhmaˆå kammavådå saya!ka-

taµ dukkhaµ paññåpenti, tad api phassapaccayå. ye pi te samaˆabråhmaˆå kammavådå

para!kataµ dukkhaµ paññåpenti, tad api phassapaccayå. ye pi te samaˆabråhmaˆå

206

kammavådå saya!katañ ca para!katañ ca dukkhaµ paññåpenti, tad api phassapaccayå. ye

pi te samaˆabråhmaˆå kammavådå asaya!kåraµ apara!kåraµ adhiccasamuppannaµ

dukkhaµ paññåpenti, tad api phassapaccayå|| ||tatr’ åvuso ye te samaˆabråhmaˆå kamma-

vådå saya!kataµ dukkhaµ paññåpenti, te vata aññatra phasså pa†isaµvedissant¥ ti n’

etaµ †hånaµ vijjati. ye pi te samaˆabråhmaˆå kammavådå para!kataµ dukkhaµ

paññåpenti, te vata aññatra phasså pa†isaµvedissant¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati. ye pi te

samaˆabråhmaˆå kammavådå saya!katañ ca para!katañ ca dukkhaµ paññåpenti, te vata

aññatra phasså pa†isaµvedissant¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati. ye pi te samaˆabråhmaˆå

kammavådå asaya!kåraµ apara!kåraµ adhiccasamuppannaµ dukkhaµ paññåpenti, te

vata aññatra phasså pa†isaµvedissant¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjat¥ ti|| ||SN12:24||

| |nidånasaµyutta bhËmijasutta| |

|| ||kåye vå h’ ånanda sati kåyasañcetanå hetu uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ. våcåya

vå h’ ånanda sati vac¥sañcetanå hetu uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ. mane vå h’

ånanda sati manosañcetanå hetu uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ – avijjåpaccayå ca||

||såmaµ vå taµ ånanda kåyasa!khåraµ abhisa!kharoti yaµ paccayåssa taµ uppajjati

ajjhattaµ sukhadukkhaµ; pare våssa taµ ånanda kåyasa!khåraµ abhisa!karonti yaµ

paccayåssa taµ uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ. sampajåno vå taµ ånanda kåya-

sa!khåraµ abhisa!kharoti yaµ paccayåssa taµ uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ;

asampajåno vå taµ ånanda kåyasa!khåraµ abhisa!kharoti yaµ paccayåssa taµ uppajjati

ajjhattaµ sukhadukkhaµ|| ||såmaµ vå taµ ånanda vac¥sa!khåraµ abhisa!kharoti yaµ

paccayåssa taµ uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ; pare våssa taµ ånanda vac¥sa!khåraµ

abhisa!karonti yaµ paccayåssa taµ uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ. sampajåno vå

taµ ånanda vac¥sa!khåraµ abhisa!kharoti yaµ paccayåssa taµ uppajjati ajjhattaµ su-

khadukkhaµ; asampajåno vå taµ ånanda vac¥sa!khåraµ abhisa!kharoti yaµ paccayåssa

taµ uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ|| ||såmaµ vå taµ ånanda manosa!khåraµ abhisa!-

kharoti yaµ paccayåssa taµ uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ; pare våssa taµ ånanda

manosa!khåraµ abhisa!karonti yaµ paccayåssa taµ uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ.

sampajåno vå taµ ånanda manosa!khåraµ abhisa!kharoti yaµ paccayåssa taµ uppajjati

ajjhattaµ sukhadukkhaµ; asampajåno vå taµ ånanda manosa!khåraµ abhisa!kharoti

yaµ paccayåssa taµ uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ|| ||imesu chasu ånanda dhammesu

207

avijjå anupatitå. avijjåya tveva ånanda asesåviråganirodhå: so kåyo na hoti yaµ paccayå-

ssa taµ uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ; så våcå na hoti yaµ paccayåssa taµ uppajjati

ajjhattaµ sukhadukkhaµ; so mano na hoti yaµ paccayåssa taµ uppajjati ajjhattaµ sukha-

dukkhaµ. khettaµ taµ na hoti, vatthu taµ na hoti, åyatanaµ taµ na hoti, adhikaraˆaµ

taµ na hoti, yaµ paccayåssa taµ uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhan ti|| ||SN12:25||

| |nidånasaµyutta aññatitthiyasutta| |

|| ||pa†iccasamuppannaµ kho åvuso sukhadukkhaµ vuttaµ bhagavatå. kiµ pa†icca?

phassaµ pa†icca. iti vadaµ vuttavåd¥ c’ eva bhagavato assa na ca bhagavantaµ abhËtena

abbhåcikkheyya dhammassa c’ ånudhammaµ vyåkareyya; na ca koci sahadhammiko

vådånupåto gårayhaµ †hånaµ ågaccheyya. tatr’ åvuso ye te samaˆabråhmaˆå kamma-

vådå saya!kataµ sukhadukkhaµ paññåpenti, tad api phassapaccayå. ye pi te samaˆa-

bråhmaˆå kammavådå para!kataµ sukhadukkhaµ paññåpenti, tad api phassapaccayå. ye

pi te samaˆabråhmaˆå kammavådå saya!katañ ca para!katañ ca sukhadukkhaµ pañ-

ñåpenti, tad api phassapaccayå. ye pi te samaˆabråhmaˆå kammavådå asaya!kåraµ

apara!kåraµ adhiccasamuppannaµ sukhadukkhaµ paññåpenti, tad api phassapaccayå||

||tatr’ åvuso ye te samaˆabråhmaˆå kammavådå saya!kataµ sukhadukkhaµ paññåpenti,

te vata aññatra phasså pa†isaµvedissant¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati. ye pi te samaˆa-

bråhmaˆå kammavådå para!kataµ sukhadukkhaµ paññåpenti, te vata aññatra phasså

pa†isaµvedissant¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati. ye pi te samaˆabråhmaˆå kammavådå saya!-

katañ ca para!katañ ca sukhadukkhaµ paññåpenti, te vata aññatra phasså pa†isaµ-

vedissant¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati. ye pi te samaˆabråhmaˆå kammavådå asaya!kåraµ

apara!kåraµ adhiccasamuppannaµ sukhadukkham paññåpenti, te vata aññatra phasså

pa†isaµvedissant¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjat¥ ti|| ||SN12:25||

| |nidånasaµyutta paccayasutta| |

|| ||yato kho bhikkhave ariyasåvako evaµ paccayaµ pajånåti, evaµ paccayasamudayaµ

pajånåti, evaµ paccayanirodhaµ pajånåti, evaµ paccayanirodhagåminiµ pa†ipadaµ

pajånåti – ayaµ vuccati bhikkhave ariyasåvako di††˙isampanno iti pi; dassanasampanno

iti pi, ågato imaµ saddhammaµ iti pi, passati imaµ saddhammaµ iti pi, sekhena ñåˆena

208

samannågato iti pi, sekhåya vijjåya samannågato iti pi, dhammasotaµ samåpanno iti pi,

ariyo nibbedhikapañño iti pi, amatadvåraµ åhacca ti††hati iti p¥ ti|| ||SN12:27||

| |nidånasaµyutta bhËtasutta| |

|| ||bhËtam idan ti såriputta passas¥ ti? bhËtam idan ti såriputta passas¥ ti? bhËtam idan ti

bhante yathåbhËtaµ sammappaññåya passati. bhËtam idan ti yathåbhËtam sammappañ-

ñåya disvå, bhËtassa nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti. tad åhårasambhavanti

sammappaññåya passati. tad åhårasambhavanti yathåbhËtaµ sammappaññåya disvå,

åhårasambhavassa nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti. tad åhåranirodhå yaµ

bhËtaµ taµ nirodhadhamman ti yathåbhËtaµ sammappaññåya passati. tad åhåranirodhå

yaµ bhËtaµ taµ nirodhadhamman ti yathåbhËtaµ sammappaññåya disvå, nirodha-

dhammassa nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti. evaµ kho bhante sekho hoti||

||kathañ ca bhante sa!khåtadhammo hoti? bhËtam idan ti bhante yathåbhËtaµ samma-

ppaññåya passati. bhËtam idan ti yathåbhËtaµ sammappaññåya disvå, bhËtassa nibbidå

virågå nirodhå anupådå vimutto hoti. tad åhårasambhavanti yathåbhËtaµ sammappañ-

ñåya passati. tad åhårasambhavanti yathåbhËtaµ sammappaññåya disvå, åhårasam-

bhavassa nibbidå virågå nirodhå anupådå vimutto hoti. tad åhåranirodhå yaµ bhËtaµ taµ

nirodhadhamman ti yathåbhËtaµ sammappaññåya passati. tad åhåranirodhå yaµ bhËtaµ

taµ nirodhadhamman ti yathåbhËtaµ sammappaññåya disvå, nirodhadhammassa nibbidå

virågå nirodhå anupådå vimutto hoti. evaµ kho bhante sa!khåtadhammo hoti|| ||SN12:31||

| |nidånasaµyutta ka¬årakhattiyasutta| |

|| ||sace taµ såriputta evaµ puccheyyuµ: kathaµ jånatå pana tayå åvuso såriputta

kathaµ passatå aññå vyåkatå: kh¥ˆå jåti vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ

nåparaµ itthattåyåti pajånåm¥ ti? – evaµ pu††ho tvaµ såriputta kin ti vyåkareyyås¥ ti?

sace maµ bhante evaµ puccheyyuµ kathaµ jånatå pana tayå åvuso såriputta kathaµ

passatå aññå vyåkatå: kh¥ˆå jåti vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ nåparaµ

itthattåyåti pajånåm¥ ti. evaµ pu††håhaµ bhante evaµ vyåkareyyaµ: yaµ nidånå åvuso

jåti tassa nidånassa khayå: kh¥ˆasmiµ kh¥ˆam iti viditaµ. kh¥ˆasmiµ kh¥ˆam iti viditvå –

kh¥ˆå jåti vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ nåparaµ itthattåyåti pajånåm¥ ti.

209

evaµ pu††håhaµ bhante evaµ vyåkareyyan ti|| ||sace pana taµ såriputta evaµ pucch-

eyyuµ: jåti pan’ åvuso såriputta kinnidånå kiµsamudayå kiµjåtikå kimpabhavå ti? evaµ

pu††ho tvaµ såriputta kin ti vyåkareyyås¥ ti? sace maµ bhante evaµ puccheyyuµ: jåti

pan’ åvuso såriputta kinnidånå kiµsamudayå kiµjåtikå kimpabhavå ti? evaµ pu††håhaµ

bhante evaµ vyåkareyyaµ: jåti kho åvuso bhavanidånå bhavasamudayå bhavajåtikå

bhavapabhavåti|| ||SN12:32||

| |nidånasaµyutta ka¬årakhattiyasutta| |

|| ||sace pana taµ såriputta evaµ puccheyyuµ: taˆhå pan’ åvuso såriputta kinnidånå

kiµsamudayå kiµjåtikå kimpabhavå ti? evaµ pu††ho tvaµ såriputta kin ti vyåkareyyås¥

ti?. sace maµ bhante evam puccheyyuµ: taˆhå pan’ åvuso såriputta kinnidånå kiµ-

samudayå kiµjåtikå kimpabhavå ti? evam pu††håhaµ bhante evaµ vyåkareyyaµ: taˆhå

kho åvuso vedanånidånå vedanåsamudayå vedanåjåtikå vedanåpabhavåti. evaµ pu††h-

åhaµ bhante evaµ vyåkareyyan ti|| ||sace pana taµ såriputta evaµ puccheyyuµ: kathaµ

jånato pana te åvuso såriputta kathaµ passato yå vedanåsu nand¥ så na upa††hås¥ ti? evaµ

pu††ho tvaµ såriputta kin ti vyåkareyyås¥ ti? sace maµ bhante evaµ puccheyyuµ kathaµ

jånato pana te åvuso kathaµ passato yå vedanåsu nand¥ så na upa††hås¥ ti. evaµ

pu††håhaµ bhante evaµ vyåkareyyaµ: tisso kho imå åvuso vedanå. katamå tisso? sukhå

vedanå dukkhå vedanå adukkhamasukhå vedanå. imå kho åvuso tisso vedanå aniccå. yad

aniccaµ taµ dukkhan ti vidite, yå vedanåsu nand¥ så na upa††hås¥ ti. evaµ pu††håhaµ

bhante evaµ vyåkareyyan ti. sådhu sådhu såriputta. ayam pi kho såriputta pariyåyo etass’

eva atthassa sa!khittena veyyåkaraˆåya: yaµ kiñci vedayitaµ taµ dukkhasmin ti|| ||sace

pana taµ såriputta evaµ puccheyyuµ: kathaµ vimokkhå pana tayå åvuso såriputta aññå

vyåkatå: kh¥ˆå jåti vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ nåparaµ itthattåyåti

pajånåm¥ ti? – evaµ pu††ho tvaµ såriputta kin ti vyåkareyyås¥ ti? sace maµ bhante evaµ

puccheyyuµ kathaµ vimokkhå pana tayå åvuso såriputta aññå vyåkatå: kh¥ˆå jåti

vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ nåparaµ itthattåyåti pajånåm¥ ti. evaµ pu††h-

åhaµ bhante evaµ vyåkareyyaµ: ajjhattaµ vimokkhå khvåhaµ åvuso sabbupådåna-

kkhayå tathåsato viharåmi, yathåsataµ viharantaµ åsavå nånussavanti attånañ ca nåva-

jånåm¥ ti. evaµ pu††håhaµ bhante evaµ vyåkareyyanti. sådhu sådhu såriputta. ayaµ kho

210

såriputta pariyåyo etass’ eva atthassa sa!khittena veyyåkaraˆåya: ye åsavå samaˆena

vuttå te svåhaµ na ka!khåmi, te me pah¥nå na vicikicchåm¥ ti|| ||SN12:32||

| |nidånasaµyutta pa†hama-ñåˆavatthusutta| |

|| ||yato kho bhikkhave ariyasåvako evaµ jaråmaraˆaµ pajånåti, evaµ jaråmaraˆa-

samudayaµ pajånåti, evaµ jaråmaraˆanirodhaµ pajånåti, evaµ jaråmaraˆanirodha-

gåminiµ pa†ipadaµ pajånåti. idam assa dhamme ñåˆaµ. so iminå dhammena di††hena

viditena akålikena pattena pariyogå¬hena, at¥tånågate nayaµ neti: ye kho keci at¥tam

addhånaµ samaˆå vå bråhmaˆå vå jaråmaraˆaµ abbhaññaµsu, jaråmaraˆasamudayaµ

abbhaññaµsu, jaråmaraˆanirodhaµ abbhaññaµsu, jaråmaraˆanirodhagåminiµ pa†ipadaµ

abbhaññaµsu; sabbe te evam evaµ abbhaññaµsu seyyathå p’ ahaµ etarahi. ye hi pi keci

anågatam addhånaµ samaˆå vå bråhmaˆå vå jaråmaraˆaµ abhijånissanti, jaråmaraˆa-

samudayaµ abhijånissanti, jaråmaraˆanirodhaµ abhijånissanti jaråmaraˆanirodhagåmi-

niµ pa†ipadaµ abhijånissanti; sabbe te evam evaµ abhijånissanti seyyathå p’ ahaµ

etarah¥ ti. idaµ assa anvaye ñåˆaµ|| ||yato kho bhikkhave ariyasåvakassa imåni dve

ñåˆåni parisuddhåni honti, pariyodåtåni – dhamme ñåˆañ ca anvaye ñåˆañ ca – ayaµ

vuccati bhikkhave ariyasåvako di††hisampanno iti pi, dassanasampanno iti pi, ågato imaµ

saddhammaµ iti pi, passati imaµ saddhammaµ iti pi, sekhena ñåˆena samannågato iti pi

sekhåya vijjåya samannågato iti pi, dhammasotaµ samåpanno iti pi, ariyo nibbedhika-

pañño iti pi, amatadvåraµ åhacca ti††hati iti p¥ ti|| ||SN12:33||

| |nidånasaµyutta dutiya-ñåˆavatthusutta| |

|| ||jåtipaccayå jaråmaraˆan ti ñåˆaµ, asati jåtiyå n’ atthi jaråmaraˆan ti ñåˆaµ. at¥tam pi

addhånaµ jåtipaccayå jaråmaraˆan ti ñåˆaµ, asati jåtiyå n’ atthi jaråmaraˆan ti ñåˆaµ.

anågatam pi addhånaµ jåtipaccayå jaråmaraˆan ti ñåˆaµ, asati jåtiyå n’ atthi jaråmaraˆan

ti ñåˆaµ. yam pi ’ssa taµ dhamma††hitiñåˆaµ, tam pi khayadhammaµ vayadhammaµ

virågadhammaµ nirodhadhamman ti ñåˆaµ|| ||SN12:34||

211

| |nidånasaµyutta pa†hama-ñåˆavatthusutta| |

|| ||yato kho bhikkhave ariyasåvako evaµ jåtiµ pajånåti, evaµ jåtisamudayaµ pajånåti,

evaµ jåtinirodhaµ pajånåti, evaµ jåtinirodhagåminiµ pa†ipadaµ pajånåti. idam assa

dhamme ñåˆaµ. so iminå dhammena di††hena viditena akålikena pattena pariyogå¬hena,

at¥tånågate nayaµ neti: ye kho keci at¥tam addhånaµ samaˆå vå bråhmaˆå vå jåtiµ

abbhaññaµsu, jåtisamudayaµ abbhaññaµsu, jåtinirodhaµ abbhaññaµsu, jåtinirodha-

gåminiµ pa†ipadaµ abbhaññaµsu; sabbe te evam evaµ abbhaññaµsu seyyathå p’ ahaµ

etarahi. ye hi pi keci anågatam addhånaµ samaˆå vå bråhmaˆå vå jåtiµ abhijånissanti,

jåtisamudayaµ abhijånissanti, jåtinirodhaµ abhijånissanti jåtinirodhagåminiµ pa†ipadaµ

abhijånissanti; sabbe te evam evaµ abhijånissanti seyyathå p’ ahaµ etarah¥ ti. idaµ assa

anvaye ñåˆaµ|| ||yato kho bhikkhave ariyasåvakassa imåni dve ñåˆåni parisuddhåni honti,

pariyodåtåni – dhamme ñåˆañ ca anvaye ñåˆañ ca – ayaµ vuccati bhikkhave ariyasåvako

di††hisampanno iti pi, dassanasampanno iti pi, ågato imaµ saddhammaµ iti pi, passati

imaµ saddhammaµ iti pi, sekhena ñåˆena samannågato iti pi sekhåya vijjåya saman-

någato iti pi, dhammasotaµ samåpanno iti pi, ariyo nibbedhikapañño iti pi, amatadvåraµ

åhacca ti††hati iti p¥ ti|| ||SN12:33||

| |nidånasaµyutta dutiya-ñåˆavatthusutta| |

|| ||bhavapaccayå jåt¥ ti ñåˆaµ, asati bhave n’ atthi jåt¥ ti ñåˆaµ. at¥tam pi addhånaµ

bhavapaccayå jåt¥ ti ñåˆaµ, asati bhave n’ atthi jåt¥ ti ñåˆaµ. anågatam pi addhånaµ

bhavapaccayå jåt¥ ti ñåˆaµ, asati bhave n’ atthi jåt¥ ti ñåˆaµ. yam pi ’ssa taµ dhamma-

††hitiñåˆaµ, tam pi khayadhammaµ vayadhammaµ virågadhammaµ nirodhadhamman ti

ñåˆaµ|| ||SN12:34||

| |nidånasaµyutta pa†hama-ñåˆavatthusutta| |

|| ||yato kho bhikkhave ariyasåvako evaµ bhavaµ pajånåti, evaµ bhavasamudayaµ

pajånåti, evaµ bhavanirodhaµ pajånåti, evaµ bhavanirodhagåminiµ pa†ipadaµ pajånåti.

idam assa dhamme ñåˆaµ. so iminå dhammena di††hena viditena akålikena pattena pari-

yogå¬hena, at¥tånågate nayaµ neti: ye kho keci at¥tam addhånaµ samaˆå vå bråhmaˆå vå

212

bhavaµ abbhaññaµsu, bhavasamudayaµ abbhaññaµsu, bhavanirodhaµ abbhaññaµsu,

bhavanirodhagåminiµ pa†ipadaµ abbhaññaµsu; sabbe te evam evaµ abbhaññaµsu

seyyathå p’ ahaµ etarahi. ye hi pi keci anågatam addhånaµ samaˆå vå bråhmaˆå vå

bhavaµ abhijånissanti, bhavasamudayaµ abhijånissanti, bhavanirodhaµ abhijånissanti

bhavanirodhagåminiµ pa†ipadaµ abhijånissanti; sabbe te evam evaµ abhijånissanti

seyyathå p’ ahaµ etarah¥ ti. idaµ assa anvaye ñåˆaµ|| ||yato kho bhikkhave ariya-

såvakassa imåni dve ñåˆåni parisuddhåni honti, pariyodåtåni – dhamme ñåˆañ ca anvaye

ñåˆañ ca – ayaµ vuccati bhikkhave ariyasåvako di††hisampanno iti pi, dassanasampanno

iti pi, ågato imaµ saddhammaµ iti pi, passati imaµ saddhammaµ iti pi, sekhena ñåˆena

samannågato iti pi sekhåya vijjåya samannågato iti pi, dhammasotaµ samåpanno iti pi,

ariyo nibbedhikapañño iti pi, amatadvåraµ åhacca ti††hati iti p¥ ti|| ||SN12:33||

| |nidånasaµyutta dutiya-ñåˆavatthusutta| |

|| ||upådånapaccayå bhavo ti ñåˆaµ, asati upådåne n’ atthi bhavo ti ñåˆaµ. at¥tam pi

addhånaµ upådånapaccayå bhavo ti ñåˆaµ, asati upådåne n’ atthi bhavo ti ñåˆaµ. anåga-

tam pi addhånaµ upådånapaccayå bhavo ti ñåˆaµ, asati upådåne n’ atthi bhavo ti ñåˆaµ.

yam pi ’ssa taµ dhamma††hitiñåˆaµ, tam pi khayadhammaµ vayadhammaµ viråga-

dhammaµ nirodhadhamman ti ñåˆaµ|| ||SN12:34||

| |nidånasaµyutta pa†hama-ñåˆavatthusutta| |

|| ||yato kho bhikkhave ariyasåvako evaµ upådånaµ pajånåti, evaµ upådånasamudayaµ

pajånåti, evaµ upådånanirodhaµ pajånåti, evaµ upådånanirodhagåminiµ pa†ipadaµ

pajånåti. idam assa dhamme ñåˆaµ. so iminå dhammena di††hena viditena akålikena

pattena pariyogå¬hena, at¥tånågate nayaµ neti: ye kho keci at¥tam addhånaµ samaˆå vå

bråhmaˆå vå upådånaµ abbhaññaµsu, upådånasamudayaµ abbhaññaµsu, upådånaniro-

dhaµ abbhaññaµsu, upådånanirodhagåminiµ pa†ipadaµ abbhaññaµsu; sabbe te evam

evaµ abbhaññaµsu seyyathå p’ ahaµ etarahi. ye hi pi keci anågatam addhånaµ samaˆå

vå bråhmaˆå vå upådånaµ abhijånissanti, upådånasamudayaµ abhijånissanti, upådåna-

nirodhaµ abhijånissanti upådananirodhagåminiµ pa†ipadaµ abhijånissanti; sabbe te

evam evaµ abhijånissanti seyyathå p’ ahaµ etarah¥ ti. idaµ assa anvaye ñåˆaµ|| ||yato

213

kho bhikkhave ariyasåvakassa imåni dve ñåˆåni parisuddhåni honti, pariyodåtåni –

dhamme ñåˆañ ca anvaye ñåˆañ ca – ayaµ vuccati bhikkhave ariyasåvako di††hisam-

panno iti pi, dassanasampanno iti pi, ågato imaµ saddhammaµ iti pi, passati imaµ

saddhammaµ iti pi, sekhena ñåˆena samannågato iti pi sekhåya vijjåya samannågato iti

pi, dhammasotaµ samåpanno iti pi, ariyo nibbedhikapañño iti pi, amatadvåraµ åhacca

ti††hati iti p¥ ti|| ||SN12:33||

| |nidånasaµyutta dutiya-ñåˆavatthusutta| |

|| ||taˆhåpaccayå upådånan ti ñåˆaµ, asati taˆhåya n’ atthi upådånan ti ñåˆaµ. at¥tam pi

addhånaµ taˆhåpaccayå upådånan ti ñåˆaµ, asati taˆhåya n’ atthi upådånan ti ñåˆaµ.

anågatam pi addhånaµ taˆhåpaccayå upådånan ti ñåˆaµ, asati taˆhåya n’ atthi upådånan

ti ñåˆaµ. yam pi ’ssa taµ dhamma††hitiñåˆaµ, tam pi khayadhammaµ vayadhammaµ

virågadhammaµ nirodhadhamman ti ñåˆaµ|| ||SN12:34||

| |nidånasaµyutta pa†hama-ñåˆavatthusutta| |

|| ||yato kho bhikkhave ariyasåvako evaµ taˆhaµ pajånåti, evaµ taˆhåsamudayaµ

pajånåti, evaµ taˆhånirodhaµ pajånåti, evaµ taˆhånirodhagåminiµ pa†ipadaµ pajånåti.

idam assa dhamme ñåˆaµ. so iminå dhammena di††hena viditena akålikena pattena pari-

yogå¬hena, at¥tånågate nayaµ neti: ye kho keci at¥tam addhånaµ samaˆå vå bråhmaˆå vå

taˆhaµ abbhaññaµsu, taˆhåsamudayaµ abbhaññaµsu, taˆhånirodhaµ abbhaññaµsu,

taˆhånirodhagåminiµ pa†ipadaµ abbhaññaµsu; sabbe te evam evaµ abbhaññaµsu

seyyathå p’ ahaµ etarahi. ye hi pi keci anågatam addhånaµ samaˆå vå bråhmaˆå vå

taˆhaµ abhijånissanti, taˆhåsamudayaµ abhijånissanti, taˆhånirodhaµ abhijånissanti

taˆhånirodhagåminiµ pa†ipadaµ abhijånissanti; sabbe te evam evaµ abhijånissanti

seyyathå p’ ahaµ etarah¥ ti. idaµ assa anvaye ñåˆaµ|| ||yato kho bhikkhave ariyasåvaka-

ssa imåni dve ñåˆåni parisuddhåni honti, pariyodåtåni – dhamme ñåˆañ ca anvaye ñåˆañ

ca – ayaµ vuccati bhikkhave ariyasåvako di††hisampanno iti pi, dassanasampanno iti pi,

ågato imaµ saddhammaµ iti pi, passati imaµ saddhammaµ iti pi, sekhena ñåˆena

samannågato iti pi sekhåya vijjåya samannågato iti pi, dhammasotaµ samåpanno iti pi,

ariyo nibbedhikapañño iti pi, amatadvåraµ åhacca ti††hati iti p¥ ti|| ||SN12:33||

214

| |nidånasaµyutta dutiya-ñåˆavatthusutta| |

|| ||vedanåpaccayå taˆhå ti ñåˆaµ, asati vedanåya n’ atthi taˆhå ti ñåˆaµ. at¥tam pi

addhånaµ vedanåpaccayå taˆhå ti ñåˆaµ, asati vedanåya n’ atthi taˆhå ti ñåˆaµ.

anågatam pi addhånaµ vedanåpaccayå taˆhå ti ñåˆaµ, asati vedanåya n’ atthi taˆhå ti

ñåˆaµ. yam pi ’ssa taµ dhamma††hitiñåˆaµ, tam pi khayadhammaµ vayadhammaµ

virågadhammaµ nirodhadhamman ti ñåˆaµ|| ||SN12:34||

| |nidånasaµyutta pa†hama-ñåˆavatthusutta| |

|| ||yato kho bhikkhave ariyasåvako evaµ vedanaµ pajånåti, evaµ vedanåsamudayaµ

pajånåti, evaµ vedanånirodhaµ pajånåti, evaµ vedanånirodhagåminiµ pa†ipadaµ pajå-

nåti. idam assa dhamme ñåˆaµ. so iminå dhammena di††hena viditena akålikena pattena

pariyogå¬hena, at¥tånågate nayaµ neti: ye kho keci at¥tam addhånaµ samaˆå vå bråhma-

ˆå vå vedanaµ abbhaññaµsu, vedanåsamudayaµ abbhaññaµsu, vedanånirodhaµ ab-

bhaññaµsu, vedanånirodhagåminiµ pa†ipadaµ abbhaññaµsu; sabbe te evam evaµ

abbhaññaµsu seyyathå p’ ahaµ etarahi. ye hi pi keci anågatam addhånaµ samaˆå vå

bråhmaˆå vå vedanaµ abhijånissanti, vedanåsamudayaµ abhijånissanti, vedanånirodhaµ

abhijånissanti vedanånirodhagåminiµ pa†ipadaµ abhijånissanti; sabbe te evam evaµ

abhijånissanti seyyathå p’ ahaµ etarah¥ ti. idaµ assa anvaye ñåˆaµ|| ||yato kho bhikkhave

ariyasåvakassa imåni dve ñåˆåni parisuddhåni honti, pariyodåtåni – dhamme ñåˆañ ca

anvaye ñåˆañ ca – ayaµ vuccati bhikkhave ariyasåvako di††hisampanno iti pi, dassana-

sampanno iti pi, ågato imaµ saddhammaµ iti pi, passati imaµ saddhammaµ iti pi,

sekhena ñåˆena samannågato iti pi sekhåya vijjåya samannågato iti pi, dhammasotaµ

samåpanno iti pi, ariyo nibbedhikapañño iti pi, amatadvåraµ åhacca ti††hati iti p¥ ti||

||SN12:33||

| |nidånasaµyutta dutiya-ñåˆavatthusutta| |

|| ||phassapaccayå vedanå ti ñåˆaµ, asati phasse n’ atthi vedanå ti ñåˆaµ. at¥tam pi

addhånaµ phassapaccayå vedanå ti ñåˆaµ, asati phasse n’ atthi vedanå ti ñåˆaµ.

anågatam pi addhånaµ phassapaccayå vedanå ti ñåˆaµ, asati phasse n’ atthi vedanå ti

215

ñåˆaµ. yam pi ’ssa taµ dhamma††hitiñåˆaµ, tam pi khayadhammaµ vayadhammaµ

virågadhammaµ nirodhadhamman ti ñåˆaµ|| ||SN12:34||

| |nidånasaµyutta pa†hama-ñåˆavatthusutta| |

|| ||yato kho bhikkhave ariyasåvako evaµ phassaµ pajånåti, evaµ phassasamudayaµ

pajånåti, evaµ phassanirodhaµ pajånåti, evaµ phassanirodhagåminiµ pa†ipadaµ pajå-

nåti. idam assa dhamme ñåˆaµ. so iminå dhammena di††hena viditena akålikena pattena

pariyogå¬hena, at¥tånågate nayaµ neti: ye kho keci at¥tam addhånaµ samaˆå vå bråh-

maˆå vå phassaµ abbhaññaµsu, phassasamudayaµ abbhaññaµsu, phassanirodhaµ

abbhaññaµsu, phassanirodhagåminiµ pa†ipadaµ abbhaññaµsu; sabbe te evam evaµ

abbhaññaµsu seyyathå p’ ahaµ etarahi. ye hi pi keci anågatam addhånaµ samaˆå vå

bråhmaˆå vå phassaµ abhijånissanti, phassasamudayaµ abhijånissanti, phassanirodhaµ

abhijånissanti phassanirodhagåminiµ pa†ipadaµ abhijånissanti; sabbe te evam evaµ

abhijånissanti seyyathå p’ ahaµ etarah¥ ti. idaµ assa anvaye ñåˆaµ|| ||yato kho bhikkhave

ariyasåvakassa imåni dve ñåˆåni parisuddhåni honti, pariyodåtåni – dhamme ñåˆañ ca

anvaye ñåˆañ ca – ayaµ vuccati bhikkhave ariyasåvako di††hisampanno iti pi,

dassanasampanno iti pi, ågato imaµ saddhammaµ iti pi, passati imaµ saddhammaµ iti

pi, sekhena ñåˆena samannågato iti pi sekhåya vijjåya samannågato iti pi, dhammasotaµ

samåpanno iti pi, ariyo nibbedhikapañño iti pi, amatadvåraµ åhacca ti††hati iti p¥ ti||

||SN12:33||

| |nidånasaµyutta dutiya-ñåˆavatthusutta| |

|| ||sa¬åyatanapaccayå phasso ti ñåˆaµ, asati sa¬åyatane n’ atthi phasso ti ñåˆaµ. at¥tam

pi addhånaµ sa¬åyatanapaccayå phasso ti ñåˆaµ, asati sa¬åyatane n’ atthi phasso ti ñå-

ˆaµ. anågatam pi addhånaµ sa¬åyatanapaccayå phasso ti ñåˆaµ, asati sa¬åyatane n’ atthi

phasso ti ñåˆaµ. yam pi ’ssa taµ dhamma††hitiñåˆaµ, tam pi khayadhammaµ

vayadhammaµ virågadhammaµ nirodhadhamman ti ñåˆaµ|| ||SN12:34||

216

| |nidånasaµyutta pa†hama-ñåˆavatthusutta| |

|| ||yato kho bhikkhave ariyasåvako evaµ sa¬åyatanaµ pajånåti, evaµ sa¬åyatana-

samudayaµ pajånåti, evaµ sa¬åyatananirodhaµ pajånåti, evaµ sa¬åyatananirodha-

gåminiµ pa†ipadaµ pajånåti. idam assa dhamme ñåˆaµ. so iminå dhammena di††hena

viditena akålikena pattena pariyogå¬hena, at¥tånågate nayaµ neti: ye kho keci at¥tam

addhånaµ samaˆå vå bråhmaˆå vå sa¬åyatanaµ abbhaññaµsu, sa¬åyatanasamudayaµ

abbhaññaµsu, sa¬åyatananirodhaµ abbhaññaµsu, sa¬åyatananirodhagåminiµ pa†ipadaµ

abbhaññaµsu; sabbe te evam evaµ abbhaññaµsu seyyathå p’ ahaµ etarahi. ye hi pi keci

anågatam addhånaµ samaˆå vå bråhmaˆå vå sa¬åyatanaµ abhijånissanti, sa¬åyatana-

samudayaµ abhijånissanti, sa¬åyatananirodhaµ abhijånissanti sa¬åyatananirodhagåminiµ

pa†ipadaµ abhijånissanti; sabbe te evam evaµ abhijånissanti seyyathå p’ ahaµ etarah¥ ti.

idaµ assa anvaye ñåˆaµ|| ||yato kho bhikkhave ariyasåvakassa imåni dve ñåˆåni

parisuddhåni honti, pariyodåtåni – dhamme ñåˆañ ca anvaye ñåˆañ ca – ayaµ vuccati

bhikkhave ariyasåvako di††hisampanno iti pi, dassanasampanno iti pi, ågato imaµ sad-

dhammaµ iti pi, passati imaµ saddhammaµ iti pi, sekhena ñåˆena samannågato iti pi

sekhåya vijjåya samannågato iti pi, dhammasotaµ samåpanno iti pi, ariyo nibbedhika-

pañño iti pi, amatadvåraµ åhacca ti††hati iti p¥ ti|| ||SN12:33||

| |nidånasaµyutta dutiya-ñåˆavatthusutta| |

|| ||nåmarËpapaccayå sa¬åyatanan ti ñåˆaµ, asati nåmarËpe n’ atthi sa¬åyatanan ti ñåˆaµ.

at¥tam pi addhånaµ nåmarËpapaccayå sa¬åyatanan ti ñåˆaµ, asati nåmarËpe n’ atthi

sa¬åyatanan ti ñåˆaµ. anågatam pi addhånaµ nåmarËpapaccayå sa¬åyatanan ti ñåˆaµ,

asati nåmarËpe n’ atthi sa¬åyatanan ti ñåˆaµ. yam pi ’ssa taµ dhamma††hitiñåˆaµ, tam pi

khayadhammaµ vayadhammaµ virågadhammaµ nirodhadhamman ti ñåˆaµ|| ||SN12:34||

| |nidånasaµyutta pa†hama-ñåˆavatthusutta| |

|| ||yato kho bhikkhave ariyasåvako evaµ nåmarËpaµ pajånåti, evaµ nåmarËpa-

samudayaµ pajånåti, evaµ nåmarËpanirodhaµ pajånåti, evaµ nåmarËpanirodhagåminiµ

pa†ipadaµ pajånåti. idam assa dhamme ñåˆaµ. so iminå dhammena di††hena viditena

217

akålikena pattena pariyogå¬hena, at¥tånågate nayaµ neti: ye kho keci at¥tam addhånaµ

samaˆå vå bråhmaˆå vå nåmarËpaµ abbhaññaµsu, nåmarËpasamudayaµ abbhaññaµsu,

nåmarËpanirodhaµ abbhaññaµsu, nåmarËpanirodhagåminiµ pa†ipadaµ abbhaññaµsu;

sabbe te evam evaµ abbhaññaµsu seyyathå p’ ahaµ etarahi. ye hi pi keci anågatam

addhånaµ samaˆå vå bråhmaˆå vå nåmarËpaµ abhijånissanti, nåmarËpasamudayaµ

abhijånissanti, nåmarËpanirodhaµ abhijånissanti nåmarËpanirodhagåminiµ pa†ipadaµ

abhijånissanti; sabbe te evam evaµ abhijånissanti seyyathå p’ ahaµ etarah¥ ti. idaµ assa

anvaye ñåˆaµ|| ||yato kho bhikkhave ariyasåvakassa imåni dve ñåˆåni parisuddhåni honti,

pariyodåtåni – dhamme ñåˆañ ca anvaye ñåˆañ ca – ayaµ vuccati bhikkhave ariyasåvako

di††hisampanno iti pi, dassanasampanno iti pi, ågato imaµ saddhammaµ iti pi, passati

imaµ saddhammaµ iti pi, sekhena ñåˆena samannågato iti pi sekhåya vijjåya saman-

någato iti pi, dhammasotaµ samåpanno iti pi, ariyo nibbedhikapañño iti pi, amatadvåraµ

åhacca ti††hati iti p¥ ti|| ||SN12:33||

| |nidånasaµyutta dutiya-ñåˆavatthusutta| |

|| ||viññåˆapaccayå nåmarËpan ti ñåˆaµ, asati viññåˆe n’ atthi nåmarËpan ti ñåˆaµ.

at¥tam pi addhånaµ viññåˆapaccayå nåmarËpan ti ñåˆaµ, asati viññåˆe n’ atthi

nåmarËpan ti ñåˆaµ. anågatam pi addhånaµ viññåˆapaccayå nåmarËpan ti ñåˆaµ, asati

viññåˆe n’ atthi nåmarËpan ti ñåˆaµ. yam pi ’ssa taµ dhamma††hitiñåˆaµ, tam pi

khayadhammaµ vayadhammaµ virågadhammaµ nirodhadhamman ti ñåˆaµ|| ||SN12:34||

| |nidånasaµyutta pa†hama-ñåˆavatthusutta| |

|| ||yato kho bhikkhave ariyasåvako evaµ viññåˆaµ pajånåti, evaµ viññåˆasamudayaµ

pajånåti, evaµ viññåˆanirodhaµ pajånåti, evaµ viññåˆanirodhagåminiµ pa†ipadaµ pajå-

nåti. idam assa dhamme ñåˆaµ. so iminå dhammena di††hena viditena akålikena pattena

pariyogå¬hena, at¥tånågate nayaµ neti: ye kho keci at¥tam addhånaµ samaˆå vå bråh-

maˆå vå viññåˆaµ abbhaññaµsu, viññåˆasamudayaµ abbhaññaµsu, viññåˆanirodhaµ

abbhaññaµsu, viññåˆanirodhagåminiµ pa†ipadaµ abbhaññaµsu; sabbe te evam evaµ

abbhaññaµsu seyyathå p’ ahaµ etarahi. ye hi pi keci anågatam addhånaµ samaˆå vå

bråhmaˆå vå viññåˆaµ abhijånissanti, viññåˆasamudayaµ abhijånissanti, viññåˆaniro-

218

dhaµ abhijånissanti viññåˆanirodhagåminiµ pa†ipadaµ abhijånissanti; sabbe te evam

evaµ abhijånissanti seyyathå p’ ahaµ etarah¥ ti. idaµ assa anvaye ñåˆaµ|| ||yato kho

bhikkhave ariyasåvakassa imåni dve ñåˆåni parisuddhåni honti, pariyodåtåni – dhamme

ñåˆañ ca anvaye ñåˆañ ca – ayaµ vuccati bhikkhave ariyasåvako di††hisampanno iti pi,

dassanasampanno iti pi, ågato imaµ saddhammaµ iti pi, passati imaµ saddhammaµ iti

pi, sekhena ñåˆena samannågato iti pi sekhåya vijjåya samannågato iti pi, dhammasotaµ

samåpanno iti pi, ariyo nibbedhikapañño iti pi, amatadvåraµ åhacca ti††hati iti p¥ ti||

||SN12:33||

| |nidånasaµyutta dutiya-ñåˆavatthusutta| |

|| ||sa!khårapaccayå viññåˆan ti ñåˆaµ, asati sa!khåresu n’ atthi viññåˆan ti ñåˆaµ.

at¥tam pi addhånaµ sa!khårapaccayå viññåˆan ti ñåˆaµ, asati sa!khåresu n’ atthi

viññåˆan ti ñåˆaµ. anågatam pi addhånaµ sa!khårapaccayå viññåˆan ti ñåˆaµ, asati

sa!khåresu n’ atthi viññåˆan ti ñåˆaµ. yam pi ’ssa taµ dhamma††hitiñåˆaµ, tam pi

khayadhammaµ vayadhammaµ virågadhammaµ nirodhadhamman ti ñåˆaµ|| ||SN12:34||

| |nidånasaµyutta pa†hama-ñåˆavatthusutta| |

|| ||yato kho bhikkhave ariyasåvako evaµ sa!khåre pajånåti, evaµ sa!khårasamudayaµ

pajånåti, evaµ sa!khåranirodhaµ pajånåti, evaµ sa!khåranirodhagåminiµ pa†ipadaµ

pajånåti. idam assa dhamme ñåˆaµ. so iminå dhammena di††hena viditena akålikena

pattena pariyogå¬hena, at¥tånågate nayaµ neti: ye kho keci at¥tam addhånaµ samaˆå vå

bråhmaˆå vå sa!khåre abbhaññaµsu, saˆkhårasamudayaµ abbhaññaµsu, sa!khåraniro-

dhaµ abbhaññaµsu, sa!khåranirodhagåminiµ pa†ipadaµ abbhaññaµsu; sabbe te evam

evaµ abbhaññaµsu seyyathå p’ ahaµ etarahi. ye hi pi keci anågatam addhånaµ samaˆå

vå bråhmaˆå vå sa!khåre abhijånissanti, saˆkhårasamudayaµ abhijånissanti, sa!khåra-

nirodhaµ abhijånissanti sa!khåranirodhagåminiµ pa†ipadaµ abhijånissanti; sabbe te

evam evaµ abhijånissanti seyyathå p’ ahaµ etarah¥ ti. idaµ assa anvaye ñåˆaµ|| ||yato

kho bhikkhave ariyasåvakassa imåni dve ñåˆåni parisuddhåni honti, pariyodåtåni –

dhamme ñåˆañ ca anvaye ñåˆañ ca – ayaµ vuccati bhikkhave ariyasåvako di††hisam-

panno iti pi, dassanasampanno iti pi, ågato imaµ saddhammaµ iti pi, passati imaµ

219

saddhammaµ iti pi, sekhena ñåˆena samannågato iti pi sekhåya vijjåya samannågato iti

pi, dhammasotaµ samåpanno iti pi, ariyo nibbedhikapañño iti pi, amatadvåraµ åhacca

ti††hati iti p¥ ti|| ||SN12:33||

| |nidånasaµyutta dutiya-ñåˆavatthusutta| |

|| ||avijjåpaccayå sa!khårå ti ñåˆaµ, asati avijjåya n’ atthi sa!khårå ti ñåˆaµ. at¥tam pi

addhånaµ avijjåpaccayå sa!khårå ti ñåˆaµ, asati avijjåya n’ atthi sa!khårå ti ñåˆaµ.

anågatam pi addhånaµ avijjåpaccayå sa!khårå ti ñåˆaµ, asati avijjåya n’ atthi sa!khårå ti

ñåˆaµ. yam pi ’ssa taµ dhamma††hitiñåˆaµ, tam pi khayadhammaµ vayadhammaµ

virågadhammaµ nirodhadhamman ti ñåˆaµ|| ||SN12:34||

| |nidånasaµyutta pa†hama-avijjåpaccayasutta| |

|| ||kataman nu kho bhante jaråmaraˆaµ kassa ca pan’ idaµ jaråmaraˆan ti? no kallo

pañho ti bhagavå avoca. katamaµ jaråmaraˆaµ kassa ca pan’ idaµ jaråmaraˆan ti? iti vå

bhikkhu yo vadeyya, aññaµ jaråmaraˆaµ aññassa ca pan’ idaµ jaråmaraˆan ti iti vå

bhikkhu yo vadeyya: ubhayam etaµ ekattaµ vyañjanam eva nånaµ. taµ j¥vaµ taµ

sar¥ran ti vå bhikkhu di††hiyå sati, brahmacariyavåso na hoti. aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥ran

ti vå bhikkhu di††hiyå sati, brahmacariyavåso na hoti. ete te bhikkhu ubho ante anupa-

gamma majjhena tathågato dhammaµ deseti: jåtipaccayå jaråmaraˆan ti||…||avijjåya

tveva bhikkhu asesaviråganirodhå, yåni ’ssa tåni visËkåyikåni visevitåni vipphanditåni

kånici kånici – katamañ ca jaråmaraˆaµ kassa ca pan’ idaµ jaråmaraˆaµ? iti vå, aññåµ

jaramaraˆaµ aññassa ca pan’ idaµ jaråmaraˆaµ iti vå, taµ j¥vaµ taµ sar¥raµ iti vå,

aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥®aµ iti vå – sabbånissitåni pah¥nåni bhavanti ucchinnamËlåni

tålåvatthukatåni anabhåvakatåni åyatiµ anuppådadhammåni|| ||SN12:35||

| |nidånasaµyutta pa†hama-avijjåpaccayasutta| |

|| ||katamå nu kho bhante jåti kassa ca panåyaµ jåt¥ ti? no kallo pañho ti bhagavå avoca.

katamå jåti kassa ca panåyaµ jåt¥ ti? iti vå bhikkhu yo vadeyya, aññå jåti aññassa ca

panåyaµ jåt¥ ti iti vå bhikkhu yo vadeyya: ubhayam etaµ ekattaµ vyañjanam eva nånaµ.

220

taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti vå bhikkhu di††hiyå sati, brahmacariyavåso na hoti. aññaµ j¥vaµ

aññaµ sar¥ran ti vå bhikkhu di††hiyå sati, brahmacariyavåso na hoti. ete te bhikkhu ubho

ante anupagamma majjhena tathågato dhammaµ deseti: bhavapaccayå jåt¥ ti||…||avijjåya

tveva bhikkhu asesaviråganirodhå, yåni ’ssa tåni visËkåyikåni visevitåni vipphanditåni

kånici kånici – katamå jåti kassa ca panåyaµ jåti? iti vå, aññå jåti aññassa ca panåyaµ

jåti iti vå, taµ j¥vaµ taµ sar¥raµ iti vå, aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥®aµ iti vå –

sabbånissitåni pah¥nåni bhavanti ucchinnamËlåni tålåvatthukatåni anabhåvakatåni åyatiµ

anuppådadhammåni|| ||SN12:35||

| |nidånasaµyutta pa†hama-avijjåpaccayasutta| |

|| ||katamo nu kho bhante bhavo kassa ca panåyaµ bhavo ti? no kallo pañho ti bhagavå

avoca. katamo bhavo kassa ca panåyaµ bhavo ti? iti vå bhikkhu yo vadeyya, añño bhavo

aññassa ca panåyaµ bhavo ti iti vå bhikkhu yo vadeyya: ubhayam etaµ ekattaµ

vyañjanam eva nånaµ. taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti vå bhikkhu di††hiyå sati, brahmacariya-

våso na hoti. aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥ran ti vå bhikkhu di††hiyå sati, brahmacariyavåso na

hoti. ete te bhikkhu ubho ante anupagamma majjhena tathågato dhammaµ deseti:

upådånapaccayå bhavo ti||…||avijjåya tveva bhikkhu asesaviråganirodhå, yåni ’ssa tåni

visËkåyikåni visevitåni vipphanditåni kånici kånici – katamo bhavo kassa ca panåyaµ

bhavo? iti vå, añño bhavo aññassa ca panåyaµ bhavo iti vå, taµ j¥vaµ taµ sar¥raµ iti vå,

aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥®aµ iti vå – sabbånissitåni pah¥nåni bhavanti ucchinnamËlåni

tålåvatthukatåni anabhåvakatåni åyatiµ anuppådadhammåni|| ||SN12:35||

| |nidånasaµyutta pa†hama-avijjåpaccayasutta| |

|| ||kataman nu kho bhante upådånaµ kassa ca pan’ idaµ upådånan ti? no kallo pañho ti

bhagavå avoca. katamaµ upådånaµ kassa ca pan’ idaµ upådånan ti? iti vå bhikkhu yo

vadeyya, aññaµ upådånaµ aññassa ca pan’ idaµ upådånan ti iti vå bhikkhu yo vadeyya:

ubhayam etaµ ekattaµ vyañjanam eva nånaµ. taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti vå bhikkhu

di††hiyå sati, brahmacariyavåso na hoti. aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥ran ti vå bhikkhu di††hiyå

sati, brahmacariyavåso na hoti. ete te bhikkhu ubho ante anupagamma majjhena tathågato

dhammaµ deseti: taˆhåpaccayå upådånan ti||…||avijjåya tveva bhikkhu asesaviråga-

221

nirodhå, yåni ’ssa tåni visËkåyikåni visevitåni vipphanditåni kånici kånici – katamañ ca

upådånaµ kassa ca pan’ idaµ upådånaµ? iti vå, aññåµ upådånaµ aññassa ca pan’ idaµ

upådånaµ iti vå, taµ j¥vaµ taµ sar¥raµ iti vå, aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥®aµ iti vå –

sabbånissitåni pah¥nåni bhavanti ucchinnamËlåni tålåvatthukatåni anabhåvakatåni åyatiµ

anuppådadhammåni|| ||SN12:35||

| |nidånasaµyutta pa†hama-avijjåpaccayasutta| |

|| ||katamå nu kho bhante taˆhå kassa ca panåyaµ taˆhå ti? no kallo pañho ti bhagavå

avoca. katamå taˆhå kassa ca panåyaµ taˆhå ti? iti vå bhikkhu yo vadeyya, aññå taˆhå

aññassa ca panåyaµ taˆhå ti iti vå bhikkhu yo vadeyya: ubhayam etaµ ekattaµ

vyañjanam eva nånaµ. taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti vå bhikkhu di††hiyå sati, brahmacariya-

våso na hoti. aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥ran ti vå bhikkhu di††hiyå sati, brahmacariyavåso na

hoti. ete te bhikkhu ubho ante anupagamma majjhena tathågato dhammaµ deseti:

vedanåpaccayå taˆhå ti||…||avijjåya tveva bhikkhu asesaviråganirodhå, yåni ’ssa tåni

visËkåyikåni visevitåni vipphanditåni kånici kånici – katamå taˆhå kassa ca panåyaµ

taˆhå? iti vå, aññå taˆhå aññassa ca panåyaµ taˆhå iti vå, taµ j¥vaµ taµ sar¥raµ iti vå,

aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥®aµ iti vå – sabbånissitåni pah¥nåni bhavanti ucchinnamËlåni

tålåvatthukatåni anabhåvakatåni åyatiµ anuppådadhammåni|| ||SN12:35||

| |nidånasaµyutta pa†hama-avijjåpaccayasutta| |

|| ||katamå nu kho bhante vedanå kassa ca panåyaµ vedanå ti? no kallo pañho ti bhagavå

avoca. katamå vedanå kassa ca panåyaµ vedanå ti? iti vå bhikkhu yo vadeyya, aññå

vedanå aññassa ca panåyaµ vedanå ti iti vå bhikkhu yo vadeyya: ubhayam etaµ ekattaµ

vyañjanam eva nånaµ. taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti vå bhikkhu di††hiyå sati, brahmacariya-

våso na hoti. aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥ran ti vå bhikkhu di††hiyå sati, brahmacariyavåso na

hoti. ete te bhikkhu ubho ante anupagamma majjhena tathågato dhammaµ deseti:

phassapaccayå vedanå ti||…||avijjåya tveva bhikkhu asesaviråganirodhå, yåni ’ssa tåni

visËkåyikåni visevitåni vipphanditåni kånici kånici – katamå vedanå kassa ca panåyaµ

vedanå? iti vå, aññå vedanå aññassa ca panåyaµ vedanå iti vå, taµ j¥vaµ taµ sar¥raµ iti

222

vå, aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥®aµ iti vå – sabbånissitåni pah¥nåni bhavanti ucchinnamËlåni

tålåvatthukatåni anabhåvakatåni åyatiµ anuppådadhammåni|| ||SN12:35||

| |nidånasaµyutta pa†hama-avijjåpaccayasutta| |

|| ||katamo nu kho bhante phasso kassa ca panåyaµ phasso ti? no kallo pañho ti bhagavå

avoca. katamo phasso kassa ca panåyaµ phasso ti? iti vå bhikkhu yo vadeyya, añño

phasso aññassa ca panåyaµ phasso ti iti vå bhikkhu yo vadeyya: ubhayam etaµ ekattaµ

vyañjanam eva nånaµ. taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti vå bhikkhu di††hiyå sati, brahmacariya-

våso na hoti. aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥ran ti vå bhikkhu di††hiyå sati, brahmacariyavåso na

hoti. ete te bhikkhu ubho ante anupagamma majjhena tathågato dhammaµ deseti:

sa¬åyatanapaccayå phasso ti||…||avijjåya tveva bhikkhu asesaviråganirodhå, yåni ’ssa tåni

visËkåyikåni visevitåni vipphanditåni kånici kånici – katamo phasso kassa ca panåyaµ

phasso? iti vå, añño phasso aññassa ca panåyaµ phasso iti vå, taµ j¥vaµ taµ sar¥raµ iti

vå, aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥®aµ iti vå – sabbånissitåni pah¥nåni bhavanti ucchinnamËlåni

tålåvatthukatåni anabhåvakatåni åyatiµ anuppådadhammåni|| ||SN12:35||

| |nidånasaµyutta pa†hama-avijjåpaccayasutta| |

|| ||kataman nu kho bhante sa¬åyatanaµ kassa ca pan’ idaµ sa¬åyatanan ti? no kallo

pañho ti bhagavå avoca. katamaµ sa¬åyatanaµ kassa ca pan’ idaµ sa¬åyatanan ti? iti vå

bhikkhu yo vadeyya, aññaµ sa¬åyatanaµ aññassa ca pan’ idaµ sa¬åyatanan ti iti vå

bhikkhu yo vadeyya: ubhayam etaµ ekattaµ vyañjanam eva nånaµ. taµ j¥vaµ taµ

sar¥ran ti vå bhikkhu di††hiyå sati, brahmacariyavåso na hoti. aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥ran

ti vå bhikkhu di††hiyå sati, brahmacariyavåso na hoti. ete te bhikkhu ubho ante anupa-

gamma majjhena tathågato dhammaµ deseti: nåmarËpapaccayå sa¬åyatanan ti||…||avijjå-

ya tveva bhikkhu asesaviråganirodhå, yåni ’ssa tåni visËkåyikåni visevitåni vipphanditåni

kånici kånici – katamañ ca sa¬åyatanaµ kassa ca pan’ idaµ sa¬åyatanaµ? iti vå, aññåµ

sa¬åyatanaµ aññassa ca pan’ idaµ sa¬åyatanaµ iti vå, taµ j¥vaµ taµ sar¥raµ iti vå,

aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥®aµ iti vå – sabbånissitåni pah¥nåni bhavanti ucchinnamËlåni

tålåvatthukatåni anabhåvakatåni åyatiµ anuppådadhammåni|| ||SN12:35||

223

| |nidånasaµyutta pa†hama-avijjåpaccayasutta| |

|| ||kataman nu kho bhante nåmarËpaµ kassa ca pan’ idaµ nåmarËpan ti? no kallo pañho

ti bhagavå avoca. katamaµ nåmarËpaµ kassa ca pan’ idaµ nåmarËpan ti? iti vå bhikkhu

yo vadeyya, aññaµ nåmarËpaµ aññassa ca pan’ idaµ nåmarËpan ti iti vå bhikkhu yo

vadeyya: ubhayam etaµ ekattaµ vyañjanam eva nånaµ. taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti vå bhik-

khu di††hiyå sati, brahmacariyavåso na hoti. aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥ran ti vå bhikkhu

di††hiyå sati, brahmacariyavåso na hoti. ete te bhikkhu ubho ante anupagamma majjhena

tathågato dhammaµ deseti: viññåˆapaccayå nåmarËpan ti||…||avijjåya tveva bhikkhu

asesaviråganirodhå, yåni ’ssa tåni visËkåyikåni visevitåni vipphanditåni kånici kånici –

katamañ ca nåmarËpaµ kassa ca pan’ idaµ nåmarËpaµ? iti vå, aññåµ nåmarËpaµ

aññassa ca pan’ idaµ nåmarËpaµ iti vå, taµ j¥vaµ taµ sar¥raµ iti vå, aññaµ j¥vaµ

aññaµ sar¥®aµ iti vå – sabbånissitåni pah¥nåni bhavanti ucchinnamËlåni tålåvatthukatåni

anabhåvakatåni åyatiµ anuppådadhammåni|| ||SN12:35||

| |nidånasaµyutta pa†hama-avijjåpaccayasutta| |

|| ||kataman nu kho bhante viññåˆaµ kassa ca pan’ idaµ viññåˆan ti? no kallo pañho ti

bhagavå avoca. katamaµ viññåˆaµ kassa ca pan’ idaµ viññåˆan ti? iti vå bhikkhu yo

vadeyya, aññaµ viññåˆaµ aññassa ca pan’ idaµ viññåˆan ti iti vå bhikkhu yo vadeyya:

ubhayam etaµ ekattaµ vyañjanam eva nånaµ. taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti vå bhikkhu

di††hiyå sati, brahmacariyavåso na hoti. aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥ran ti vå bhikkhu di††hiyå

sati, brahmacariyavåso na hoti. ete te bhikkhu ubho ante anupagamma majjhena tathågato

dhammaµ deseti: sa!khårapaccayå viññåˆan ti||…||avijjåya tveva bhikkhu asesaviråga-

nirodhå, yåni ’ssa tåni visËkåyikåni visevitåni vipphanditåni kånici kånici – katamañ ca

viññåˆaµ kassa ca pan’ idaµ viññåˆaµ? iti vå, aññåµ viññåˆaµ aññassa ca pan’ idaµ

viññåˆaµ iti vå, taµ j¥vaµ taµ sar¥raµ iti vå, aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥®aµ iti vå –

sabbånissitåni pah¥nåni bhavanti ucchinnamËlåni tålåvatthukatåni anabhåvakatåni åyatiµ

anuppådadhammåni|| ||SN12:35||

224

| |nidånasaµyutta pa†hama-avijjåpaccayasutta| |

|| ||katame nu kho bhante sa!khårå kassa ca pan’ ime sa!khårå ti? no kallo pañho ti

bhagavå avoca. katame sa!khårå kassa ca pan’ ime sa!khårå ti? iti vå bhikkhu yo vad-

eyya, aññe sa!khårå aññassa ca pan’ ime sa!khårå ti iti vå bhikkhu yo vadeyya: ubhayam

etaµ ekattaµ vyañjanam eva nånaµ. taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti vå bhikkhu di††hiyå sati,

brahmacariyavåso na hoti. aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥ran ti vå bhikkhu di††hiyå sati,

brahmacariyavåso na hoti. ete te bhikkhu ubho ante anupagamma majjhena tathågato

dhammaµ deseti: avijjåpaccayå sa!khårå ti||…||avijjåya tveva bhikkhu asesaviråga-

nirodhå, yåni ’ssa tåni visËkåyikåni visevitåni vipphanditåni kånici kånici – katame

sa!khårå kassa ca pan’ ime sa!khårå? iti vå, aññe sa!khårå aññassa ca pan’ ime sa!khårå

iti vå, taµ j¥vaµ taµ sar¥raµ iti vå, aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥®aµ iti vå – sabbånissitåni

pah¥nåni bhavanti ucchinnamËlåni tålåvatthukatåni anabhåvakatåni åyatiµ anuppåda-

dhammåni|| ||SN12:35||

| |nidånasaµyutta na tumhåkaµsutta| |

|| ||nåyaµ bhikkhave kåyo tumhåkaµ na pi aññesaµ. puråˆaµ idaµ bhikkhave kammaµ

abhisa!khataµ abhisañcetayitaµ vedaniyaµ da††habbaµ. tatra kho bhikkhave sutavå

ariyasåvako pa†iccasamuppådañ ñeva sådhukaµ yoniso manasikaroti iti: imasmiµ sati

idaµ hoti, imass’ uppådå idaµ uppajjati; imasmiµ asati idaµ na hoti, imassa nirodhå

idaµ nirujjhati|| ||SN 12:37||

| |nidånasaµyutta pa†hama-cetanåsutta| |

|| ||yañ ca kho bhikkhave ceteti yañ ca pakappeti yañ ca anuseti, årammaˆam etaµ hoti

viññåˆassa †hitiyå. årammaˆe sati pati††hå viññåˆassa hoti. tasmiµ pati††hite viññåˆe

virˬhe, åyatiµ punabbhavåbhinibbatti hoti. åyatiµ punabbhavåbhinibbattiyå sati åyatiµ

jåtijaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså sambhavanti. evam etassa keva-

lassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti|| ||no ce bhikkhave ceteti no ce pakappeti atha ce

anuseti, årammaˆam etaµ hoti viññåˆassa †hitiyå. årammaˆe sati pati††hå viññåˆassa hoti.

tasmiµ pati††hite viññåˆe virˬhe, åyatiµ punabbhavåbhinibbatti hoti. åyatiµ puna-

225

bbhavåbhinibbattiyå sati åyatiµ jåtijaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså

sambhavanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti|| ||yato ca kho

bhikkhave no c’ eva ceteti no ca pakappeti no ca anuseti, årammaˆam etaµ na hoti

viññåˆassa †hitiyå. årammaˆe asati pati††hå viññåˆassa na hoti. tad appati††hite viññåˆe

avirˬhe, åyatiµ punabbhavåbhinibbatti na hoti. åyatiµ punabbhavåbhinibbattiyå asati

åyatiµ jåtijaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså nirujjhanti. evam etassa

kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hot¥ ti|| ||SN12:38||

| |nidånasaµyutta dutiya-cetanåsutta| |

|| ||yañ ca kho bhikkhave ceteti yañ ca pakappeti yañ ca anuseti, årammaˆam etaµ hoti

viññåˆassa †hitiyå. årammaˆe sati pati††hå viññåˆassa hoti. tasmiµ pati††hite viññåˆe

virˬhe, nåmarËpassa avakkanti hoti. nåmarËpapaccayå sa¬åyatanaµ, sa¬åyatanapaccayå

phasso, phassapaccayå vedanå, vedanåpaccayå taˆhå, taˆhåpaccayå upådånaµ, upådåna-

paccayå bhavo, bhavapaccayå jåti, jåtipaccayå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadoma-

nass’ upåyåså sambhavanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti||

||no ce bhikkhave ceteti no ce pakappeti atha ce anuseti, årammaˆam etaµ hoti viññå-

ˆassa †hitiyå. årammaˆe sati pati††hå viññåˆassa hoti. tasmiµ pati††hite viññåˆe virˬhe,

nåmarËpassa avakkanti hoti. nåmarËpapaccayå sa¬åyatanaµ, sa¬åyatanapaccayå phasso,

phassapaccayå vedanå, vedanåpaccayå taˆhå, taˆhåpaccayå upådånaµ, upådånapaccayå

bhavo, bhavapaccayå jåti, jåtipaccayå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upå-

yåså sambhavanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti|| ||yato ca

kho bhikkhave no c’ eva ceteti no ca pakappeti no ca anuseti, årammaˆam etaµ na hoti

viññåˆassa †hitiyå. årammaˆe asati pati††hå viññåˆassa na hoti. tad appati††hite viññåˆe

avirˬhe, nåmarËpassa avakkanti na hoti. nåmarËpanirodhå sa¬åyatananirodho, sa¬åyata-

nanirodhå phassanirodho, phassanirodhå vedanånirodho, vedanånirodhå taˆhånirodho,

taˆhånirodhå upådånanirodho, upådånanirodhå bhavanirodho, bhavanirodhå jåtinirodho,

jåtinirodhå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså nirujjhanti. evam etassa

kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti|| ||SN 12:39||

226

| |nidånasaµyutta tatiya-cetanåsutta| |

|| ||yañ ca kho bhikkhave ceteti yañ ca pakappeti yañ ca anuseti, årammaˆam etaµ hoti

viññåˆassa †hitiyå. årammaˆe sati pati††hå viññåˆassa hoti. tasmiµ pati††hite viññåˆe

virˬhe, nati hoti. natiyå sati ågatigati hoti. ågatigatiyå sati cutËpapåto hoti. cutËpapåte

sati åyatiµ jåtijaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså sambhavanti. evam

etassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti|| ||no ce bhikkhave ceteti no ce paka-

ppeti atha ce anuseti, årammaˆam etaµ hoti viññåˆassa †hitiyå. årammaˆe sati pati††hå

viññåˆassa hoti. tasmiµ pati††hite viññåˆe virˬhe, nati hoti. natiyå sati ågatigati hoti.

ågatigatiyå sati cutËpapåto hoti. cutËpapåte sati åyatiµ jåtijaråmaraˆaµ sokaparideva-

dukkhadomanass’ upåyåså sambhavanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa

samudayo hoti|| ||yato ca kho bhikkhave no c’ eva ceteti no ca pakappeti no ca anuseti,

årammaˆam etaµ na hoti viññåˆassa †hitiyå. årammaˆe asati pati††hå viññåˆassa na hoti.

tad appati††hite viññåˆe avirˬhe, nati na hoti. natiyå asati ågatigati na hoti. ågatigatiyå

asati cutËpapåto na hoti. cutËpapåte asati åyatiµ jåtijaråmaraˆaµ sokaparidevadukkha-

domanass’ upåyåså nirujjhanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hot¥

ti|| ||SN12:40||

| |nidånasaµyutta dukkhanirodhasutta| |

|| ||katamo ca bhikkhave dukkhassa samudayo? cakkhuñ ca pa†icca rËpe ca uppajjati

cakkhuviññåˆaµ. tiˆˆaµ sa!gatiphasso. phassapaccayå vedanå, vedanåpaccayå taˆhå.

ayaµ kho bhikkhave dukkhassa samudayo. sotañ ca pa†icca sadde ca uppajjati sota-

viññåˆaµ. tiˆˆaµ sa!gatiphasso. phassapaccayå vedanå, vedanåpaccayå taˆhå. ayaµ kho

bhikkhave dukkhassa samudayo. ghånañ ca pa†icca gandhe ca uppajjati ghånaviññåˆaµ.

tiˆˆaµ sa!gatiphasso. phassapaccayå vedanå, vedanåpaccayå taˆhå. ayaµ kho bhikkhave

dukkhassa samudayo. jivhañ ca pa†icca rase ca uppajjati jivhåviññåˆaµ. tiˆˆaµ sa!gati-

phasso. phassapaccayå vedanå, vedanåpaccayå taˆhå. ayaµ kho bhikkhave dukkhassa

samudayo. kåyañ ca pa†icca pho††habbe ca uppajjati kåyaviññåˆaµ. tiˆˆaµ sa!gati-

phasso. phassapaccayå vedanå, vedanåpaccayå taˆhå. ayaµ kho bhikkhave dukkhassa

samudayo. manañ ca pa†icca dhamme ca uppajjati manoviññåˆaµ. tiˆˆaµ sa!gatiphasso.

phassapaccayå vedanå, vedanåpaccayå taˆhå. ayaµ kho bhikkhave dukkhassa samudayo||

227

||katamo ca bhikkhave dukkhassa attha!gamo? cakkhuñ ca pa†icca rËpe ca uppajjati

cakkhuviññåˆaµ. tiˆˆaµ sa!gatiphasso. phassapaccayå vedanå, vedanåpaccayå taˆhå.

tasså yeva taˆhåya asesaviråganirodhå upådånanirodho, upådånanirodhå bhavanirodho,

bhavanirodhå jåtinirodho, jåtinirodhå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upå-

yåså nirujjhanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti|| ||sotañ ca

pa†icca sadde ca uppajjati sotaviññåˆaµ. tiˆˆaµ sa!gatiphasso. phassapaccayå vedanå,

vedanåpaccayå taˆhå. tasså yeva taˆhåya asesaviråganirodhå upådånanirodho, upådåna-

nirodhå bhavanirodho, bhavanirodhå jåtinirodho, jåtinirodhå jaråmaraˆaµ sokapari-

devadukkhadomanass’ upåyåså nirujjhanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhasssa

nirodho hoti|| ||ghånañ ca pa†icca gandhe ca uppajjati ghånaviññåˆaµ. tiˆˆaµ sa!gati-

phasso. phassapaccayå vedanå, vedanåpaccayå taˆhå. tasså yeva taˆhåya asesaviråga-

nirodhå upådånanirodho, upådånanirodhå bhavanirodho, bhavanirodhå jåtinirodho, jåti-

nirodhå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså nirujjhanti. evam etassa

kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti|| ||jivhañ ca pa†icca rase ca uppajjati jivhå-

viññåˆaµ. tiˆˆaµ sa!gatiphasso. phassapaccayå vedanå, vedanåpaccayå taˆhå. tasså

yeva taˆhåya asesaviråganirodhå upådånanirodho, upådånanirodhå bhavanirodho, bhava-

nirodhå jåtinirodho, jåtinirodhå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså

nirujjhanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti|| ||kåyañ ca pa†icca

pho††habbe ca uppajjati kåyaviññåˆaµ. tiˆˆaµ sa!gatiphasso. phassapaccayå vedanå,

vedanåpaccayå taˆhå. tasså yeva taˆhåya asesaviråganirodhå upådånanirodho, upådåna-

nirodhå bhavanirodho, bhavanirodhå jåtinirodho, jåtinirodhå jaråmaraˆaµ sokaparideva-

dukkhadomanass’ upåyåså nirujjhanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa niro-

dho hoti|| ||manañ ca pa†icca dhamme ca uppajjati manoviññåˆaµ. tiˆˆaµ sa!gatiphasso.

phassapaccayå vedanå, vedanåpaccayå taˆhå. tasså yeva taˆhåya asesaviråganirodhå

upådånanirodho, upådånanirodhå bhavanirodho, bhavanirodhå jåtinirodho, jåtinirodhå

jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså nirujjhanti. evam etassa kevalassa

dukkhakkhandhassa nirodho hoti|| ||SN12:43||

| |nidånasaµyutta aññatarasutta| |

|| ||kin nu kho bho gotama so karoti pa†isaµvediyat¥ ti? so karoti so pa†isaµvediyat¥ ti

kho bråhmaˆa ayaµ eko anto. kiµ pana bho gotama añño karoti añño pa†isaµvediyat¥ ti?

228

añño karoti añño pa†isaµvediyat¥ ti kho bråhmaˆa ayaµ dutiyo anto. ete te bråhmaˆa

ubho ante anupagamma majjhena tathågato dhammaµ deseti|| ||avijjåpaccayå sa!khårå,

sa!khårapaccayå viññåˆaµ, viññåˆapaccayå nåmarËpaµ, nåmarËpapaccayå sa¬åyatanaµ,

sa¬åyatanapaccaya phasso, phassapaccayå vedanå, vedanåpaccayå taˆhå, taˆhåpaccayå

upådånaµ, upådånapaccayå bhavo, bhavapaccayå jåti, jåtipaccayå jaråmaraˆaµ soka-

paridevadukkhadomanass’ upåyåså sambhavanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhan-

dhassa samudayo hoti. avijjåya tveva asesaviråganirodhå sa!khåranirodho, sa!khåra-

nirodhå viññåˆanirodho, viññåˆanirodhå nåmarËpanirodho, nåmarËpanirodhå sa¬åyatana-

nirodho, sa¬åyatananirodhå phassanirodho, phassanirodhå vedanånirodho, vedanånirodhå

taˆhånirodho, taˆhånirodhå upådånanirodho, upådånanirodhå bhavanirodho, bhavaniro-

dhå jåtinirodho, jåtinirodhå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså niru-

jjhanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hot¥ ti|| ||SN12:46||

| |nidånasaµyutta dutiya-ariyasåvakasutta| |

|| ||na bhikkhave sutavato ariyasåvakassa evaµ hoti: kin nu kho kismiµ sati kiµ hoti,

kiss’ uppådå kiµ uppajjati? kismiµ sati sa!khårå honti? kismiµ sati viññåˆaµ hoti?

kismiµ sati nåmarËpaµ hoti? kismiµ sati sa¬åyatanaµ hoti? kismiµ sati phasso hoti?

kismiµ sati vedanå hoti? kismiµ sati taˆhå hoti? kismiµ sati upådånaµ hoti? kismiµ sati

bhavo hoti? kismiµ sati jåti hoti? kismiµ sati jaråmaraˆaµ hoti?|| ||atha kho bhikkhave

sutavato ariyasåvakassa aparapaccayå ñåˆaµ ev’ ettha hoti: imasmiµ sati idaµ hoti,

imass’ uppådå idaµ uppajjati. avijjåya sati sa!khårå honti. sa!khåresu sati viññåˆaµ hoti.

viññåˆe sati nåmarËpaµ hoti. nåmarËpe sati sa¬åyatanaµ hoti. sa¬åyatane sati phasso hoti.

phasse sati vedanå hoti. vedanåya sati taˆhå hoti. taˆhåya sati upådånaµ hoti. upådåne

sati bhavo hoti. bhave sati jåti hoti. jåtiyå sati jaråmaraˆaµ hot¥ ti. so evaµ jånåti evam

ayaµ loko samudayat¥ ti|| ||na bhikhave sutavato ariyasåvakassa evaµ hoti: kin nu kho

kismiµ asati kiµ na hoti? kissa nirodhå kiµ nirujjhati? kismiµ asati sa!khårå na honti?

kismiµ asati viññåˆaµ na hoti? kismiµ asati nåmarËpaµ na hoti? kismiµ asati sa¬åyata-

naµ na hoti? kismiµ asati phasso na hoti? kismiµ asati vedanå na hoti? kismiµ asati

taˆhå na hoti? kismiµ asati upådånaµ na hoti? kismiµ asati bhavo na hoti? kismiµ asati

jåti na hoti? kismiµ asati jaråmaraˆaµ na hoti? atha kho bhikkhave sutavato ariyasåvaka-

ssa aparapaccayå ñåˆaµ ev’ ettha hoti: imasmim asati idaµ na hoti. imassa nirodhå idaµ

229

nirujjhati. avijjåya asati sa!khårå na honti. sa!khåresu asati viññåˆaµ na hoti. viññåˆe

asati nåmarËpaµ na hoti. nåmarËpe asati sa¬åyatanaµ na hoti. sa¬åyatane asati phasso na

hoti. phasse asati vedanå na hoti. vedanåya asati taˆhå na hoti. taˆhåya asati upådånaµ na

hoti. upådåne asati bhavo na hoti. bhave asati jåti na hoti. jåtiyå asati jaråmaraˆaµ na hot¥

ti. so evaµ pajånåti evam ayaµ loko nirujjhat¥ ti|| ||yato kho bhikkhave ariyasåvako evaµ

lokassa samudayañ ca attha!gamañ ca yathåbhËtaµ pajånåti – ayaµ vuccati bhikkhave

ariyasåvako di††hisampanno iti pi, dassanasampanno iti pi, ågato imaµ saddhammaµ iti

pi, passati imaµ saddhammaµ iti pi, sekhena ñåˆena samannågato iti pi, sekhayå vijjåya

samannågato iti pi, dhammasotaµ samåpanno iti pi, ariyo nibbedhikapañño iti pi, amata-

dvåraµ åhacca ti††hati iti p¥ ti|| ||SN12:50||

| |nidånasaµyutta parivimaµsanasutta| |

|| ||athåparaµ pariv¥maµsamåno pariv¥maµsati: sa!khårå pan’ ime kinnidånå kiµsamu-

dayå kiµjåtikå kimpabhavå? kismiµ sati sa!khårå honti? kismiµ asati sa!khårå na hont¥

ti? so parivimaµsamåno evaµ pajånåti: sa!khårå avijjånidånå avijjåsamudayå avijjåjåtikå

avijjåpabhavå. avijjåya sati sa!khårå honti. avijjåya asati sa!khårå na hont¥ ti. so sa!-

khåre ca pajånåti sa!khårasamudayañ ca pajånåti sa!khåranirodhañ ca pajånåti yå ca

sa!khåranirodhasåruppagåmin¥ pa†ipadå tañ ca pajånåti. tathå pa†ipanno ca hoti anudham-

macår¥. ayaµ vuccati bhikkhave bhikkhu sabbaso sammådukkhakkhayåya pa†ipanno

sa!khåranirodhåya|| ||avijjågato yaµ bhikkhave purisapuggalo puññañ ce sa!khåraµ

abhisa!kharoti, puññËpagaµ hoti viññåˆaµ. apuññañ ce sa!khåraµ abhisa!kharoti,

apuññËpagaµ hoti viññåˆaµ. åneñjañ ce sa!khåraµ abhisa!kharoti, åneñjËpagaµ hoti

viññåˆaµ. yato kho bhikkhave bhikkhuno avijjå pah¥nå hoti vijjå uppannå; so avijjå-

virågå vijj’ uppådå, n’ eva puññåbhisa!khåraµ abhisa!kharoti na apuññåbhisa!khåraµ

abhisa!kharoti na åneñjåbhisa!khåraµ abhisa!kharoti|| ||anabhisa!kharonto anabhisañ-

cetayanto na kiñci loke upådiyati. anupådiyaµ na paritassati. aparitassaµ paccattañ ñeva

parinibbåyati. kh¥ˆå jåti vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karan¥yaµ nåparaµ itthattåyå ti

pajånåti|| ||so sukhañ ce vedanaµ vedayati: så aniccå ti pajånåti anajjhositå ti pajånåti

anabhinanditå ti pajånåti. dukkhañ ce vedanaµ vedayati: så aniccå ti pajånåti anajjhositå

ti pajånåti anabhinanditå ti pajånåti. adukkhamasukhañ ce vedanaµ vedayati: så aniccå ti

pajånåti anajjhositå ti pajånåti anabhinanditå ti pajånåti. so sukhañ ce vedanaµ vedayati

230

visaµyutto taµ vedanaµ vedayati. dukkhañ ce vedanaµ vedayati visaµyutto taµ

vedanaµ vedayati. adukkhamasukhañ ce vedanaµ vedayati visaµyutto taµ vedanaµ

vedayati|| ||so kåyapariyantikaµ vedanaµ vediyamåno kåyapariyantikaµ vedanaµ

vediyåm¥ ti pajånåti. j¥vitapariyantikaµ vedanaµ vediyamåno j¥vitapariyantikaµ veda-

naµ vediyåm¥ ti pajånåti. kåyassa bhedå uddhaµ j¥vitapariyådånå idh’ eva sabbavedayit-

åni anabhinanditåni s¥tibhavissanti, sar¥råni avasissant¥ ti pajånåti. seyyathå pi bhikkhave

puriso kumbhakårapåkå uˆhaµ kumbhaµ uddharitvå same bhËmibhåge pati††hapeyya

tatra yåyaµ usmå sa tatth’ eva vËpasameyya kapallåni avasiseyyuµ|| ||SN12:51||

| |nidånasaµyutta parivimaµsanasutta| |

|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave, api nu kho kh¥ˆåsavo bhikkhu puññåbhisa!khåraµ vå

abhisa!khareyya, apuññåbhisa!khåraµ vå abhisa!khareyya, åneñjåbhisa!khåraµ vå

abhisa!khareyyå ti? no etaµ bhante. sabbaso vå pana sa!khåresu asati sa!khåranirodhå,

api nu kho viññåˆaµ paññåyethå ti? no etaµ bhante. sabbaso vå pana viññåˆe asati sa!-

khåranirodhå, api nu kho nåmarËpaµ paññåyethå ti? no etaµ bhante. sabbaso vå pana

nåmarËpe asati nåmarËpanirodhå, api nu kho sa¬åyatanaµ paññåyethå ti? no etaµ bhante.

sabbaso vå pana sa¬åyatane asati sa¬åyatananirodhå, api nu kho phasso paññåyethå ti? no

etaµ bhante. sabbaso vå pana phasse asati phassanirodhå, api nu kho vedanå paññåyethå

ti? no etaµ bhante. sabbaso vå pana vedanåya asati vedanånirodhå, api nu kho taˆhå

paññåyethå ti? no etaµ bhante. sabbaso vå pana taˆhåya asati taˆhånirodhå, api nu kho

upådånaµ paññåyethå ti? no etaµ bhante. sabbaso vå pana upådåne asati upådånaniro-

dhå, api nu kho bhavo paññåyethå ti? no etaµ bhante. sabbaso vå pana bhave asati bhava-

nirodhå, api nu kho jåti paññåyethå ti? no etaµ bhante. sabbaso vå pana jåtiyå asati

jåtinirodhå, api nu kho jaråmaraˆaµ paññåyethå ti? no etaµ bhante. sådhu sådhu bhik-

khave. evam etaµ bhikkhave n’ etaµ aññathå. saddahatha me taµ bhikkhave adhimucca-

tha nikka!khå ettha hotha nibbicikicchå, es’ ev’ anto dukkhasså ti|| ||SN12:51||

| |nidånasaµyutta dutiya-saµyojanasutta| |

|| ||seyyathå pi bhikkhave telañ ca pa†icca vattiñ ca paticca telappad¥po jhåyeyya, tatra

puriso kålena kålaµ telaµ åsiñceyya, va††iµ upasaµhareyya. evañ hi so bhikkhave telap-

231

pad¥po, tad åhåro tad upådåno, ciraµ d¥gham addhånaµ jåleyya. evam eva kho bhikkha-

ve saµyojaniyesu dhammesu assådånupassino viharato taˆhå pava""hati. taˆhåpaccayå

upådånaµ, upådånapaccayå bhavo, bhavapaccayå jåti, jåtipaccayå jaråmaraˆaµ sokapari-

devadukkhadomanass’ upåyåså sambhavanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa

samudayo hoti|| ||seyyathå pi bhikkhave telañ ca pa†icca vattiñ ca paticca telappad¥po

jhåyeyya, tatra puriso na kålena kålaµ telaµ åsiñceyya, na va††iñ ca upasaµhareyya.

evañ hi so bhikkhave telappad¥po, purimassa ca upådånassa pariyådånå, aññassa ca anu-

påhårå anåhåro, nibbåyeyya. evam eva kho bhikkhave saµyojaniyesu dhammesu åd¥nav-

ånupassino viharato taˆhå nirujjhati. taˆhånirodhå upådånanirodho, upådånanirodhå

bhavanirodho, bhavanirodhå jåtinirodho jåtinirodhå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkha-

domanass’ upåyåså nirujjhanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hot¥

ti|| ||SN12:54||

| |nidånasaµyutta dutiya-mahårukkhasutta| |

|| ||seyyathå pi bhikkhave mahårukkho tassa yåni c’ eva mËlåni adhogamåniyåni ca

tiriya!gamåni sabbåni, tåni uddhaµ ojaµ abhiharanti. evañ hi so bhikkhave mahårukkho,

tad åhåro tad upådåno, ciraµ d¥gham addhånaµ ti††heyya. evam eva kho bhikkhave

upådåniyesu dhammesu assådånupassino viharato taˆhå pava""hati. taˆhåpaccayå upå-

dånaµ, upådånapaccayå bhavo, bhavapaccayå jåti, jåtipaccayå jaråmaraˆaµ sokapari-

devadukkhadomanass’ upåyåså sambhavanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa

samudayo hoti|| ||seyyatha pi bhikkhave mahårukkho. atha puriso ågaccheyya kuddåla-

pi†akaµ ådåya, so taµ rukkhaµ mËle chindeyya. mËle chetvå, paliµ khaˆeyya; paliµ

khaˆitvå, mËlåni uddhareyya antamaso us¥raˆå¬imattånipi. so taµ rukkhaµ khaˆ"åkh-

aˆdikaµ chindeyya; khaˆ"åkhaˆ"ikaµ chetvå, phåleyya; phåletvå, sakalikaµ sakalikaµ

kareyya. sakalikaµ sakalikaµ karitvå, våtåtape visoseyya; våtåtape visosetvå, agginå

"aheyya; agginå "ahitvå, masiµ kareyya. masiµ karitvå; mahåvåte vå opuneyya, nadiyå

vå s¥ghasotåya pavåheyya. evañ hi so bhikkhave mahårukkho ucchinnamËlo assa,

tålavatthukato anabhåva!kato åyatiµ anuppådadhammo. evam eva kho bhikkhave upå-

dåniyesu dhammesu åd¥navånupassino viharato taˆhå nirujjhati. taˆhånirodhå upådåna-

nirodho, upådånanirodhå bhavanirodho, bhavanirodhå jåtinirodho, jåtinirodhå jaråmara-

232

ˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså nirujjhanti. evam etassa kevalassa dukkha-

kkhandhassa nirodho hot¥ ti|| ||SN12:56||

| |nidånasaµyutta nåmarËpasutta| |

|| ||saµyojaniyesu bhikkhave dhammesu assådånupassino viharato nåmarËpassa avak-

kanti hoti. nåmarËpapaccayå sa¬åyatanaµ, sa¬åyatanapaccayå phasso, phassapaccayå

vedanå, vedanåpaccayå taˆhå, taˆhåpaccayå upådånaµ, upådånapaccayå bhavo, bhava-

paccayå jåti, jåtipaccayå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså sambha-

vanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti||…||saµyojaniyesu

bhikkhave dhammesu åd¥navånupassino viharato nåmarËpassa avakkanti na hoti. nåma-

rËpanirodhå sa¬åyatananirodho sa¬åyatananirodhå phassanirodho, phassanirodhå vedanå-

nirodho, vedanånirodhå taˆhånirodho, taˆhånirodhå upådånanirodho, upådånanirodhå

bhavanirodho, bhavanirodhå jåtinirodho, jåtinirodhå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkha-

domanass’ upåyåså nirujjhanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hot¥

ti|| ||SN12:58||

| |nidånasaµyutta viññåˆasutta| |

|| ||saµyojaniyesu bhikkhave dhammesu assådånupassino viharato viññåˆassa avakkanti

hoti. viññåˆapaccayå nåmarËpaµ, nåmarËpapaccayå sa¬åyatanaµ, sa¬åyatanapaccayå

phasso, phassapaccayå vedanå, vedanåpaccayå taˆhå, taˆhåpaccayå upådånaµ, upådåna-

paccayå bhavo, bhavapaccayå jåti, jåtipaccayå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkha-

domanass’ upåyåså sambhavanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo

hoti|| ||saµyojaniyesu bhikkhave dhammesu åd¥navånupassino viharato viññåˆassa avak-

kanti na hoti. viññåˆanirodhå nåmarËpanirodho, nåmarËpanirodhå sa¬åyatananirodho,

sa¬åyatananirodhå phassanirodho, phassanirodhå vedanånirodho, vedanånirodhå taˆhå-

nirodho, taˆhånirodhå upådånanirodho, upådånanirodhå bhavanirodho, bhavanirodhå

jåtinirodho, jåtinirodhå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså nirujjhanti.

evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hot¥ ti|| ||SN12:59||

233

| |nidånasaµyutta pa†hama-assutavatåsutta| |

|| ||assutavå bhikkhave puthujjano imasmiµ cåtumahåbhËtikasmiµ kåyasmiµ nibbin-

deyya pi virajjeyya pi vimucceyya pi. taµ kissa hetu? dissati bhikkhave imassa catu-

mahåbhËtikassa kåyassa åcayo pi apacayo pi ådånam pi nikkhepanam pi. tasmå tatr’

åssutavå puthujjano nibbindeyya pi virajjeyya pi vimucceyya pi|| ||yañ ca kho etaµ

bhikkhave vuccati cittaµ iti pi mano iti pi viññåˆaµ iti pi, tatr’ åssutavå puthujjano

nålaµ nibbindituµ nålaµ virajjituµ nålaµ vimuccituµ. taµ kissa hetu? d¥gharattaµ

hetaµ bhikhave assutavato puthujjanassa ajjhositaµ mamåyitaµ paråma††haµ: etam

mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti. tasmå tatr’ åssutavå puthujjano nålaµ nibbindituµ

nålaµ virajjituµ nålaµ vimuccituµ|| ||varaµ bhikkhave assutavå puthujjano imaµ cåtu-

mahåbhËtikaµ kåyam attato upagaccheyya na tveva cittaµ. taµ kissa hetu? dissatåyaµ

bhikkhave cåtumahåbhËtiko kåyo ekam pi vassaµ ti††hamåno, dve pi vassåni ti††hamåno

t¥ˆi pi vassåni ti††hamåno, cattåri pi vassåni ti††hamåno, pañca pi vassåni ti††hamåno, dasa

pi vassåni ti††hamåno, v¥sati pi vassåni ti††hamåno, tiµsam pi vassåni ti††hamåno,

cattår¥sam pi vassåni ti††hamåno, paññåsam pi vassåni ti††hamåno, vassasatam pi ti††ha-

måno, bhiyyo pi ti††hamåno. yañ ca kho etaµ bhikkhave vuccati cittaµ iti pi mano iti pi

viññåˆaµ iti pi, taµ rattiyå ca divasassa ca aññad eva uppajjati aññaµ nirujjhati.

seyyathå pi bhikkhave makka†o araññe pavane caramåno såkhaµ gaˆhati taµ muñcitvå

aññaµ gaˆhati|| ||SN12:61||

| |nidånasaµyutta dutiya-assutavatåsutta| |

|| ||tatra bhikkhave sutavå ariyasåvako pa†iccasamuppådañ ñeva sådhukaµ yoniso

manasikaroti iti: imasmiµ sati idaµ hoti, imass’ uppådå idaµ uppajjati. imasmiµ sati

idaµ na hoti, imassa nirodhå idaµ nirujjhati|| ||sukhavedaniyaµ bhikkhave phassaµ

pa†icca uppajjati sukhavedanå. tass’ eva sukhavedaniyassa phassassa nirodhå yaµ tajjaµ

vedayitaµ, sukhavedaniyaµ phassaµ pa†icca uppannå sukhavedanå, så nirujjhati så

vËpasammati. dukkhavedaniyaµ bhikkhave phassaµ pa†icca, uppajjati dukkhavedanå.

tass’ eva dukkhavedaniyassa phassassa nirodhå yaµ tajjaµ vedayitaµ, dukkhavedaniyaµ

phassaµ pa†icca uppannå dukkhavedanå, så nirujjhati så vËpasammati. adukkhamasukha-

vedaniyaµ bhikkhave phassaµ pa†icca uppajjati adukkhamasukhavedanå. tass’ eva aduk-

234

khamasukhavedaniyassa phassassa nirodhå yaµ tajjaµ vedayitaµ, adukkhamasukha-

vedaniyaµ phassaµ pa†icca uppannå adukkhamasukhavedanå, så nirujjhati så vËpasam-

mati|| ||seyyathå pi bhikkhave dvinnaµ ka††hånaµ sa!gha††asamodhånå usmå jåyati tejo

abhinibattati. tesañ ñeva dvinnaµ ka††hånaµ nånåbhåvå vinikkhepå yå tajjå usmå så

nirujjhati så vËpasammati|| ||SN12:62||

| |nidånasaµyutta puttamaµsasutta| |

|| ||kabali!kåre bhikkhave åhåre pariññåte pañcakåmaguˆiko rågo pariññåto hoti.

pañcakåmaguˆike råge pariññåte n’ atthi taµ saµyojanañ ñena saµyojanena saµyutto

ariyasåvako puna imaµ lokaµ ågaccheyya||…||phasse bhikkhave åhåre pariññåte tisso

vedanå pariññåtå honti. t¥su vedanåsu pariññåtåsu ariyasåvakassa n’ atthi kiñci uttari!-

karaˆ¥yanti vadåmi||…||manosañcetanåya bhikkhave åhåre pariññåte tisso taˆhå pariññåtå

honti. t¥su taˆhåsu pariññåtåsu ariyasåvakassa n’ atthi kiñci uttari!karaˆ¥yanti vadåmi

||…||viññåˆe bhikkhave åhåre pariññåte nåmarËpaµ pariññåtaµ hoti. nåmarËpe pariññåte

ariyasåvakassa n’ atthi kiñci uttari!karaˆ¥yanti vadåm¥ ti|| ||SN12:63||

| |nidånasaµyutta atthirågasutta| |

|| ||kabali!kåre ce bhikkhave åhåre atthi rågo atthi nandi atthi taˆhå, pati††hitaµ tattha

viññåˆaµ virˬhaµ. yattha pati††hitaµ viññånaµ virˬhaµ, atthi tattha nåmarËpassa ava-

kkanti. yattha atthi nåmarËpassa avakkanti, atthi tattha sa!khårånaµ vuddhi. yattha atthi

sa!khårånaµ vuddhi, atthi tattha åyatiµ punabbhavåbhinibbatti. yattha atthi åyatiµ puna-

bbhavåbhinibbatti, atthi tattha åyatiµ jåtijaråmaraˆaµ. yattha atthi åyatiµ jåtijaråmara-

ˆaµ, sasokantaµ bhikkhave sadaraµ saupåyåsanti vadåmi|| ||phasse ce bhikkhave åhåre

atthi rågo atthi nandi atthi taˆhå, pati††hitaµ tattha viññåˆaµ virˬhaµ. yattha pati††hitaµ

viññånaµ virˬhaµ, atthi tattha nåmarËpassa avakkanti. yattha atthi nåmarËpassa ava-

kkanti, atthi tattha sa!khårånaµ vuddhi. yattha atthi sa!khårånaµ vuddhi, atthi tattha

åyatiµ punabbhavåbhinibbatti. yattha atthi åyatiµ punabbhavåbhinibbatti, atthi tattha

åyatiµ jåtijaråmaraˆaµ. yattha atthi åyatiµ jåtijaråmaraˆaµ, sasokantaµ bhikkhave

sadaraµ saupåyåsanti vadåmi|| ||manosañcetanåya ce bhikkhave åhåre atthi rågo atthi

nandi atthi taˆhå, pati††hitaµ tattha viññåˆaµ virˬhaµ. yattha pati††hitaµ viññånaµ

235

virˬhaµ, atthi tattha nåmarËpassa avakkanti. yattha atthi nåmarËpassa avakkanti, atthi

tattha sa!khårånaµ vuddhi. yattha atthi sa!khårånaµ vuddhi, atthi tattha åyatiµ puna-

bbhavåbhinibbatti. yattha atthi åyatiµ punabbhavåbhinibbatti, atthi tattha åyatiµ jåtijarå-

maraˆaµ. yattha atthi åyatiµ jåtijaråmaraˆaµ, sasokantaµ bhikkhave sadaraµ saupåyå-

santi vadåmi|| ||viññåˆe ce bhikkhave åhåre atthi rågo atthi nandi atthi taˆhå, pati††hitaµ

tattha viññåˆaµ virˬhaµ. yattha pati††hitaµ viññånaµ virˬhaµ, atthi tattha nåmarËpa-

ssa avakkanti. yattha atthi nåmarËpassa avakkanti, atthi tattha sa!khårånaµ vuddhi.

yattha atthi sa!khårånaµ vuddhi, atthi tattha åyatiµ punabbhavåbhinibbatti. yattha atthi

åyatiµ punabbhavåbhinibbatti, atthi tattha åyatiµ jåtijaråmaraˆaµ. yattha atthi åyatiµ

jåtijaråmaraˆaµ, sasokantaµ bhikkhave sadaraµ saupåyåsanti vadåmi|| ||SN12:64||

| |nidånasaµyutta atthirågasutta| |

|| ||kabali!kåre ce bhikkhave åhåre n’ atthi rågo n’ atthi nandi n’ atthi taˆhå, appati††hi-

taµ tattha viññåˆaµ avirˬhaµ. yattha appati††hitaµ viññånaµ avirˬhaµ, n’ atthi tattha

nåmarËpassa avakkanti. yattha n’ atthi nåmarËpassa avakkanti, n’ atthi tattha sa!khårå-

naµ vuddhi. yattha n’ atthi sa!khårånaµ vuddhi, n’ atthi tattha åyatiµ punabbhavåbhi-

nibbatti. yattha n’ atthi åyatiµ punabbhavåbhinibbatti, n’ atthi tattha åyatiµ jåtijaråmara-

ˆaµ. yattha n’ atthi åyatiµ jåtijaråmaraˆaµ, asokantaµ bhikkhave adaraµ anupåyåsanti

vadåmi|| ||phasse ce bhikkhave åhåre n’ atthi rågo n’ atthi nandi n’ atthi taˆhå appati††hi-

taµ tattha viññåˆaµ avirˬhaµ. yattha appati††hitaµ viññånaµ avirˬhaµ n’ atthi tattha

nåmarËpassa avakkanti. yattha n’ atthi nåmarËpassa avakkanti n’ atthi tattha sa!khårå-

naµ vuddhi. yattha n’ atthi sa!khårånaµ vuddhi n’ atthi tattha åyatiµ punabbhavåbhi-

nibbatti. yattha n’ atthi åyatiµ punabbhavåbhinibbatti n’ atthi tattha åyatiµ jåtijaråmara-

ˆaµ. yattha n’ atthi åyatiµ jåtijaråmaraˆaµ asokantaµ bhikkhave adaraµ anupåyåsanti

vadåmi|| ||manosañcetanåya ce bhikkhave åhåre n’ atthi rågo n’ atthi nandi n’ atthi taˆhå

appati††hitaµ tattha viññåˆaµ avirˬhaµ. yattha appati††hitaµ viññånaµ avirˬhaµ n’

atthi tattha nåmarËpassa avakkanti. yattha n’ atthi nåmarËpassa avakkanti n’ atthi tattha

sa!khårånaµ vuddhi. yattha n’ atthi sa!khårånaµ vuddhi n’ atthi tattha åyatiµ puna-

bbhavåbhinibbatti. yattha n’ atthi åyatiµ punabbhavåbhinibbatti n’ atthi tattha åyatiµ

jåtijaråmaraˆaµ. yattha n’ atthi åyatiµ jåtijaråmaraˆaµ asokantaµ bhikkhave adaraµ

anupåyåsanti vadåmi|| ||viññåˆe ce bhikkhave åhåre n’ atthi rågo n’ atthi nandi n’ atthi

236

taˆhå appati††hitaµ tattha viññåˆaµ avirˬhaµ. yattha appati††hitaµ viññånaµ avirˬhaµ

n’ atthi tattha nåmarËpassa avakkanti. yattha n’ atthi nåmarËpassa avakkanti n’ atthi

tattha sa!khårånaµ vuddhi. yattha n’ atthi sa!khårånaµ vuddhi n’ atthi tattha åyatiµ

punabbhavåbhinibbatti. yattha n’ atthi åyatiµ punabbhavåbhinibbatti n’ atthi tattha åya-

tiµ jåtijaråmaraˆaµ. yattha n’ atthi åyatiµ jåtijaråmaraˆaµ asokantaµ bhikkhave adaraµ

anupåyåsanti vadåmi|| ||SN12:64||

| |nidånasaµyutta atthirågasutta| |

|| ||seyyathå pi bhikkhave ku†ågåraµ vå ku†ågårasålå vå, uttaråya vå dakkhiˆåya vå

påc¥nåya vå våtapånå. suriye uggacchante våtapånena rasmi pavisitvå kvåssa pati††hitå ti?

pacchimåya bhante bhittiyanti. pacchimå ce bhikkhave bhitti nåssa kvåssa pati††hitå ti?

pa†haviyaµ bhante ti. pa†hav¥ ce bhikkhave nåssa kvåssa pati††hitå ti? åpasmiµ bhante ti.

åpo ce bhikkhave nåssa kvåssa pati††hitå ti? appati††hitå bhante ti|| ||SN12:64||

| |nidånasaµyutta nagarasutta| |

|| ||tassa mayhaµ bhikkhave etad ahosi: kimhi nu kho sati nåmarËpaµ hoti? kiµ paccayå

nåmarËpan ti? tassa mayhaµ bhikkhave yoniso manasikårå ahu paññåya abhisamayo:

viññåˆe kho sati nåmarËpaµ hoti, viññåˆapaccayå nåmarËpan ti. tassa mayhaµ bhikkha-

ve etad ahosi: kimhi nu kho sati viññåˆaµ hoti? kiµ paccayå viññåˆan ti? tassa mayhaµ

bhikkhave yoniso manasikårå ahu paññåya abhisamayo: nåmarËpe kho sati viññåˆaµ

hoti, nåmarËpapaccayå viññåˆan ti. tassa mayhaµ bhikkhave etad ahosi: paccudåvattati

kho idaµ viññåˆaµ nåmarËpamhå nåparaµ gacchati. ettåvatå j¥yetha vå jåyetha vå måye-

tha vå cavetha vå upapajjetha vå, yad idaµ nåmarËpapaccayå viññåˆaµ, viññåˆåpaccayå

nåmarËpaµ||…||tassa mayhaµ bhikkhave etad ahosi: kimhi nu kho asati nåmarËpaµ na

hoti? kissa nirodhå nåmarËpanirodho ti? tassa mayhaµ bhikkhave yoniso manasikårå ahu

paññåya abhisamayo: viññåˆe kho asati nåmarËpaµ na hoti, viññåˆanirodhå nåmarËpa-

nirodho ti. tassa mayhaµ bhikkhave etad ahosi: kimhi nu kho asati viññåˆaµ na hoti?

kissa nirodhå viññåˆanirodho ti? tassa mayhaµ bhikkhave yoniso manasikårå ahu paññå-

ya abhisamayo: nåmarËpe kho asati viññåˆaµ na hoti, nåmarËpanirodhå viññåˆanirodho

237

ti. tassa mayhaµ bhikkhave etad ahosi adhigato kho myåyaµ maggo bodhåya: yad idaµ

nåmarËpanirodhå viññåˆanirodho, viññåˆanirodhå nåmarËpanirodho|| ||SN12:65||

| |nidånasaµyutta sammasasutta| |

|| ||idha bhikkhave bhikkhu sammasamåno sammasati antaraµ sammasaµ: yaµ kho

idaµ anekavidhaµ nånappakårakaµ dukkhaµ loke uppajjati jaråmaraˆaµ, idaµ kho

dukkhaµ kinnidånaµ kiµsamudayaµ kiµjåtikaµ kimpabhavaµ? kismiµ sati jarå-

maraˆaµ hoti? kismiµ asati jaråmaranaµ na hot¥ ti? so sammasamåno evaµ jånåti: yaµ

kho idaµ anekavidhaµ nånappakårakaµ dukkhaµ loke uppajjati jaråmaranaµ, idaµ kho

dukkhaµ upadhinidånaµ upadhisamudayaµ upadhijåtikaµ upadhipabhavaµ. upadhi-

smiµ sati jaråmaraˆaµ hoti, upadhismiµ asati jaråmaraˆaµ na hot¥ ti. so jaråmaraˆañ ca

pajånåti jaråmaraˆasamudayañ ca pajånåti jaråmaraˆanirodhañ ca pajånåti yå ca jarå-

maraˆanirodhasåruppagåmin¥ pa†ipadå tañ ca pajånåti. tathå pa†ipanno ca hoti anudham-

macår¥. ayaµ vuccati bhikkhave bhikkhu sabbaso sammådukkhakkhayåya pa†ipanno

jaråmaraˆanirodhåya|| ||athåparaµ sammasamåno sammasati antaraµ sammasaµ: upadhi

panåyaµ kinnidåno kiµsamudayo kiµjåtiko kimpabhavo? kismiµ sati upadhi hoti?

kismiµ asati upadhi na hot¥ ti? so sammasamåno evaµ jånåti: upadhi taˆhånidåno taˆhå-

samudayo taˆhåjåtiko taˆhåpabhavo. taˆhåya sati upadhi hoti, taˆhåya asati upadhi na

hot¥ ti. so upadhiñ ca pajånåti upadhisamudayañ ca pajånåti upadhinirodhañ ca pajånåti

yå ca upadhinirodhasåruppagåmin¥ pa†ipadå tañ ca pajånåti. tathå pa†ipanno ca hoti

anudhammacår¥. ayaµ vuccati bhikkhave bhikkhu sabbaso sammådukkhakkhayåya pa†ip-

anno upadhinirodhåya|| ||athåparaµ sammasamåno sammasati antaraµ sammasaµ: taˆhå

panåyaµ kattha uppajjamånå uppajjati? kattha nivisamånå nivisat¥ ti? so sammasamåno

evaµ pajånåti: yaµ kho kiñci loke piyarËpaµ såtarËpaµ, ettheså taˆhå uppajjanånå

uppajjati ettha nivisamånå nivisati. kiñ ca loke piyarËpaµ såtarËpaµ? cakkhuµ loke

piyarËpaµ såtarËpaµ, ettheså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati.

sotaµ loke piyarËpaµ såtarËpaµ, ettheså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha nivisamånå

nivisati. ghånaµ loke piyarËpaµ såtarËpaµ, ettheså taˆhå uppajjamånå uppajjati ettha

nivisamånå nivisati. jivhå loke piyarËpaµ såtarËpaµ, ettheså taˆhå uppajjamånå uppajjati

ettha nivisamånå nivisati. kåyo loke piyarËpaµ såtarËpaµ, ettheså taˆhå uppajjamånå

uppajjati ettha nivisamånå nivisati. mano loke piyarËpaµ såtarËpaµ ettheså taˆhå uppa-

238

jjamånå uppajjati ettha nivisamånå nivisati||…||ye pi hi keci bhikkhave etarahi samaˆå vå

bråhmaˆå vå yaµ loke piyarËpaµ såtarËpaµ: taµ niccato passanti sukhato passanti attato

passanti årogyato passanti khemato passanti, te taˆhaµ va""henti. ye taˆhaµ va""henti

te upadhiµ va""henti. ye upadhiµ va""henti te dukkhaµ va""henti. ye dukkhaµ va""h-

enti te na parimuccanti jåtiyå jaråya maraˆena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi

upåyåsehi, na parimuccanti dukkhasmå ti vadåmi||…||ye pi hi keci bhikkhave etarahi

samaˆå vå bråhmaˆå vå yaµ loke piyarËpaµ såtarËpaµ: taµ aniccato passanti dukkhato

passanti anattato passanti rogato passanti bhayato passanti, te taˆhaµ pajahanti. ye

taˆhaµ pajahanti te upadhiµ pajahanti. ye upadhiµ pajahanti te dukkhaµ pajahanti. ye

dukkhaµ pajahanti te parimuccanti jåtiyå jaråya maraˆena sokehi paridevehi dukkhehi

domanassehi upåyåsehi, parimuccanti dukkhasmå ti vadåmi|| ||SN12:66||

| |nidånasaµyutta na¬akalapiyasutta| |

|| ||idåneva kho mayaµ åyasmato såriputtassa bhåsitaµ evaµ åjånåma: na kho åvuso

ko††hita saya!kataµ nåmarËpaµ, na para!kataµ nåmarËpaµ, na saya!katañ ca para!ka-

tañ ca nåmarËpaµ, na pi asaya!kåraµ apara!kåraµ adhicca samuppannaµ nåmarËpaµ;

api ca viññåˆapaccayå nåmarËpan ti|| ||idåneva ca pana mayaµ åyasmato såriputtassa

bhåsitaµ evaµ åjånåma: na kho åvuso ko††hita saya!kataµ viññåˆaµ, na para!kataµ

viññåˆaµ, na saya!katañ ca para!katañ ca viññåˆaµ, na pi asaya!kåraµ apara!kåraµ

adhicca samuppannaµ viññåˆaµ; api ca nåmarËpapaccayå viññåˆan ti|| ||yathå kathaµ

pan’ åvuso såriputta imassa bhåsitassa attho da††habbo ti? ten’ åvuso upaman te karissåmi

upamåya pi idh’ ekacce viññË puriså bhåsitassa atthaµ åjånanti. seyyathå pi åvuso dve

na¬akalåpiyo aññaµ aññaµ nissåya ti††heyyuµ. evam eva kho åvuso nåmarËpapaccayå

viññåˆaµ, viññåˆapaccayå nåmarËpaµ, nåmarËpapaccayå sa¬åyatanaµ, sa¬åyatanapac-

cayå phasso, phassapaccayå vedanå, vedanåpaccayå taˆhå, taˆhåpaccayå upådånaµ,

upådånapaccayå bhavo, bhavapaccayå jåti, jåtipaccayå jaråmaraˆaµ sokaparidevaduk-

khadomanass’ upåyåså sambhavanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa samu-

dayo hoti|| ||tåsañ ce åvuso na¬akalåpinaµ ekaµ åka""heyya ekå papateyya, aparañ ce

åka""heyya aparå papateyya. evam eva kho åvuso nåmarËpanirodhå viññåˆanirodho,

viññåˆanirodhå nåmarËpanirodho, nåmarËpanirodhå sa¬åyatananirodho, sa¬åyatananiro-

dhå phassanirodho, phassanirodhå vedanånirodho, vedanånirodhå taˆhanirodho, taˆhå-

239

nirodhå upådånanirodho, upådånanirodhå bhavanirodho, bhavanirodhå jåtinirodho, jåti-

nirodhå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså nirujjhanti. evam etassa

kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hot¥ ti|| ||SN12:67||

| |nidånasaµyutta kosambisutta| |

|| ||aññatr’ eva åvuso nårada saddhåya aññatra ruciyå aññatra anussavå aññatra åkårapari-

vitakkå aññatra di††hinijjhånakhantiyå, atth’ åyasmato nåradassa paccattañ ñeva ñåˆaµ:

upådånapaccayå bhavo ti? aññatr’ eva åvuso savi††ha saddhåya aññatra ruciyå aññatra

anussavå aññatra åkåraparivitakkå aññatra di††hinijjhånakhantiyå, ahaµ etaµ jånåmi

ahaµ etaµ passåmi: upådånapaccayå bhavo ti||…||aññatr’ eva åvuso nårada saddhåya

aññatra ruciyå aññatra anussavå aññatra åkåraparivitakkå aññatra di††hinijjhånakhantiyå,

atth’ åyasmato nåradassa paccattañ ñeva ñåˆaµ: upådånanirodhå bhavanirodho ti?

aññatr’ eva åvuso savi††ha saddhåya aññatra ruciyå aññatra anussavå aññatra åkårapari-

vitakkå aññatra di††hinijjhånakhantiyå, ahaµ etaµ jånåmi ahaµ etaµ passåmi: upådåna-

nirodhå bhavanirodho ti||…||aññatr’ eva åvuso nårada saddhåya aññatra ruciyå aññatra

anussavå aññatra åkåraparivitakkå aññatra di††hinijjhånakhantiyå, atth’ åyasmato nåradas-

sa paccattañ ñeva ñåˆaµ: bhavanirodho nibbånan ti? aññatr’ eva åvuso savi††ha saddhåya

aññatra ruciyå aññatra anussavå aññatra åkåraparivitakkå aññatra di††hinijjhånakhantiyå,

ahaµ etaµ jånåmi ahaµ etaµ passåmi: bhavanirodho nibbånan ti. ten’ åyasmå nårado

arahaµ kh¥ˆåsavo ti. bhavanirodho nibbånan ti kho me åvuso yathåbhËtaµ sammappañ-

ñåya sudi††haµ, na c’ amhi arahaµ kh¥ˆåsavo. seyyathå pi åvuso kantåramagge udapåno

tatra nev’ assa rajjunå udakavårako. atha puriso ågaccheyya ghammåbhitatto ghamma-

pareto kilanto tasito pipåsito. so taµ udapånaµ olokeyya: tassa udakanti hi kho ñåˆam

assa, na ca kåyena phusitvå vihareyya. evam eva kho åvuso bhavanirodho nibbånan ti

yathåbhËtaµ sammappaññåya sudi††haµ, na c’ amhi arahaµ kh¥ˆåsavo ti|| ||SN12:68||

| |dhåtusaµyutta no vedanåsutta| |

|| ||katamañ ca bhikkhave dhåtunånattaµ pa†icca uppajjati phassanånattaµ? phassanåna-

ttaµ pa†icca uppajjati vedanånånattaµ? no vedanånånattaµ pa†icca uppajjati phassa-

nånattaµ? no phassanånattaµ pa†icca uppajjati dhåtunånattaµ? cakkhudhåtuµ bhikkhave

240

pa†icca uppajjati cakkhusamphasso, cakkhusamphassaµ pa†icca uppajjati cakkhusam-

phassajå vedanå. no cakkhusamphassajaµ vedanaµ pa†icca uppajjati cakkhusamphasso,

no cakkhusamphassaµ pa†icca uppajjati cakkhudhåtu. sotadhåtuµ pa†icca uppajjati

sotasamphasso, sotasamphassaµ pa†icca uppajjati sotasamphassajå vedanå. no sotasam-

phassajaµ vedanaµ pa†icca uppajjati sotasamphasso, no sotasamphassaµ pa†icca up-

pajjati sotadhåtu. ghånadhåtuµ pa†icca uppajjati ghånasamphasso, ghånasamphassaµ

pa†icca uppajjati ghånasamphassajå vedanå. no ghånasamphassajaµ vedanam pa†icca

uppajjati ghånasamphasso, no ghånasamphassaµ pa†icca uppajjati ghånadhåtu. jivhådhå-

tuµ pa†icca uppajjati jivhåsamphasso, jivhåsamphassaµ pa†icca uppajjati jivhåsam-

phassajå vedanå. no jivhåsamphassajaµ vedanaµ pa†icca uppajjati jivhåsamphasso, no

jivhåsamphassaµ pa†icca uppajjati jivhådhåtu. kåyadhåtuµ pa†icca uppajjati kåya-

samphasso, kåyasamphassaµ pa†icca uppajjati kåyasamphassajå vedanå. no kåyasam-

phassajaµ vedanaµ pa†icca uppajjati kåyasamphasso. no kåyasamphassaµ pa†icca up-

pajjati kåyadhåtu. manodhåtuµ pa†icca uppajjati manosamphasso, manosamphassaµ

pa†icca uppajjati manosamphassajå vedanå. no manosamphassajaµ vedanaµ pa†icca

uppajjati manosamphasso, no manosamphassaµ pa†icca uppajjati manodhåtu|| ||SN14:5||

| |dhåtusaµyutta saññasutta| |

|| ||rËpadhåtuµ bhikkhave pa†icca uppajjati rËpasaññå, rËpasaññaµ pa†icca uppajjati

rËpasa!kappo, rËpasa!kappaµ pa†icca uppajjati rËpachando, rËpachandaµ pa†icca up-

pajjati rËpapari¬åho, rËpapari¬åhaµ pa†icca uppajjati rËpapariyesanå. saddadhåtuµ bhik-

khave pa†icca uppajjati saddasaññå, saddasaññaµ pa†icca uppajjati saddasa!kappo,

saddasa!kappaµ pa†icca uppajjati saddachando, saddachandaµ pa†icca uppajjati sadda-

pari¬åho, saddapari¬åhaµ pa†icca uppajjati saddapariyesanå. gandhadhåtuµ bhikkhave

pa†icca uppajjati gandhasaññå, gandhasaññaµ pa†icca uppajjati gandhasa!kappo,

gandhasa!kappaµ pa†icca uppajjati gandhachando, gandhachandaµ pa†icca uppajjati

gandhapari¬åho, gandhapari¬åhaµ pa†icca uppajjati gandhapariyesanå. rasadhåtuµ bhik-

khave pa†icca uppajjati rasasaññå, rasasaññaµ pa†icca uppajjati rasasa!kappo, rasa-

sa!kappaµ pa†icca uppajjati rasachando, rasachandaµ pa†icca uppajjati rasapari¬åho,

rasapari¬åhaµ pa†icca uppajjati rasapariyesanå. pho††habbadhåtuµ bhikkhave pa†icca

uppajjati pho††habbasaññå, pho††habbasaññaµ pa†icca uppajjati pho††habbasa!kappo,

241

pho††habbasa!kappaµ pa†icca uppajjati pho††abbachando, pho††habbachandaµ pa†icca

uppajjati pho††habbapari¬åho, pho††habbapari¬åhaµ pa†icca uppajjati pho††habbapari-

yesanå. dhammadhåtuµ bhikkhave pa†icca uppajjati dhammasaññå, dhammasaññaµ

pa†icca uppajjati dhammasa!kappo, dhammasa!kappaµ pa†icca uppajjati dhamma-

chando, dhammachandaµ pa†icca uppajjati dhammapari¬åho, dhammapari¬åhaµ pa†icca

uppajjati dhammapariyesanå|| ||SN14:7||

| |dhåtusaµyutta pubbesutta| |

|| ||yaµ kho pa†hav¥dhåtuµ pa†icca uppajjati sukhaµ somanassaµ, ayaµ pa†hav¥dhåtuyå

assådo. yaµ pa†hav¥dhåtuyå anicca dukkhå vipariˆåmadhammå, ayam pa†hav¥dhåtuyå

åd¥navo. yaµ pa†hav¥dhåtuyå chandarågavinayo chandarågappahånaµ, idaµ pa†hav¥dhå-

tuyå nissaraˆaµ. yaµ kho åpodhåtuµ pa†icca uppajjati sukhaµ somanassaµ, ayaµ åpo-

dhåtuyå assådo. yaµ åpodhåtuyå anicca dukkhå vipariˆåmadhammå, ayaµ åpodhåtuyå

åd¥navo. yaµ åpodhåtuyå chandarågavinayo chandarågappahånaµ, idaµ åpodhåtuyå

nissaraˆaµ. yaµ kho tejodhåtuµ pa†icca uppajjati sukhaµ somanassaµ, ayaµ tejodhåtu-

yå assådo. yaµ tejodhåtuyå anicca dukkhå vipariˆåmadhammå, ayaµ tejodhåtuyå

åd¥navo. yaµ tejodhåtuyå chandarågavinayo chandarågappahånaµ, idaµ tejodhåtuyå

nissaraˆaµ. yaµ kho våyodhåtuµ pa†icca uppajjati sukhaµ somanassaµ, ayaµ våyo-

dhåtuyå assådo. yaµ våyodhåtuyå anicca dukkhå vipariˆåmadhammå, ayaµ våyodhåtuyå

åd¥navo. yaµ våyodhåtuyå chandarågavinayo chandarågappahånaµ, idaµ våyodhåtuyå

nissaraˆaµ|| ||SN14:31||

| |dhåtusaµyutta dukkhasutta| |

|| ||pa†hav¥dhåtu ce h’ idaµ bhikkhave ekantadukkhå abhavissa dukkhånupatitå dukkh-

åvakkantå anavakkantå sukhena, nayidaµ sattå pa†hav¥dhåtuyå sårajjeyyuµ. yasmå ca

kho bhikkhave pa†hav¥dhåtu sukhå sukhånupatitå sukhåvakkantå anavakkantå dukkhena,

tasmå sattå pa†hav¥dhåtuyå sårajjanti. åpodhåtu ce h’ idaµ bhikkhave ekantadukkhå

abhavissa dukkhånupatitå dukkhåvakkantå anavakkantå sukhena, nayidaµ sattå åpodhå-

tuyå sårajjeyyuµ. yasmå ca kho bhikkhave åpodhåtu sukhå sukhånupatitå sukhåvakkantå

anavakkantå dukkhena tasmå sattå åpodhåtuyå sårajjanti. tejodhåtu ce h’ idaµ bhikkhave

242

ekantadukkhå abhavissa dukkhånupatitå dukkhåvakkantå anavakkantå sukhena, nayidaµ

sattå tejodhåtuyå sårajjeyyuµ. yasmå ca kho bhikkhave tejodhåtu sukhå sukhånupatitå

sukhåvakkantå anavakkantå dukkhena, tasmå sattå tejodhåtuyå sårajjanti. våyodhåtu ce h’

idaµ bhikkhave ekantadukkhå abhavissa dukkhånupatitå dukkhåvakkantå anavakkantå

sukhena, nayidaµ sattå våyodhåtuyå sårajjeyyuµ. yasmå ca kho bhikkhave våyodhåtu

sukhå sukhånupatitå sukhåvakkantå anavakkantå dukkhena, tasmå sattå våyodhåtuyå så-

rajjanti|| ||pa†hav¥dhåtu ce h’ idaµ bhikkhave ekantasukhå abhavissa sukhånupatitå sukhå-

vakkantå anavakkantå dukkhena, nayidaµ sattå pa†hav¥dhåtuyå nibbindeyyuµ. yasmå ca

kho bhikkhave pa†hav¥dhåtu dukkhå dukkhånupatitå dukkhåvakkantå anavakkantå sukh-

ena, tasmå sattå pa†hav¥dhåtuyå nibbindanti. åpodhåtu ce h’ idaµ bhikkhave ekantasukhå

abhavissa sukhånupatitå sukhåvakkantå anavakkantå dukkhena, nayidaµ sattå åpodhåtu-

yå nibbindeyyuµ. yasmå ca kho bhikkhave åpodhåtu dukkhå dukkhånupatitå dukkhå-

vakkantå anavakkantå sukhena, tasmå sattå åpodhåtuyå nibbindanti. tejodhåtu ce h’ idaµ

bhikkhave ekantasukhå abhavissa sukhånupatitå sukhåvakkantå anavakkantå dukkhena,

nayidaµ sattå tejodhåtuyå nibbindeyyuµ. yasmå ca kho bhikkhave tejodhåtu dukkhå

dukkhånupatitå dukkhåvakkantå anavakkantå sukhena, tasmå sattå tejodhåtuyå nibbin-

danti. våyodhåtu ce h’ idaµ bhikkhave ekantasukhå abhavissa sukhånupatitå sukhåva-

kkantå anavakkantå dukkhena, nayidaµ sattå våyodhåtuyå nibbindeyyuµ. yasmå ca kho

bhikkhave våyodhåtu dukkhå dukkhånupatitå dukkhåvakkantå anavakkantå sukhena,

tasmå sattå våyodhåtuyå nibbindant¥ ti|| ||SN14:34||

| |dhåtusaµyutta abhinandasutta| |

|| ||yo bhikkhave pa†hav¥dhåtuµ abhinandati dukkhaµ so abhinandati, yo dukkhaµ

abhinandati aparimutto so dukkhasmå ti vadåmi. yo åpodhåtuµ abhinandati dukkhaµ so

abhinandati, yo dukkhaµ abhinandati aparimutto so dukkhasmå ti vadåmi. yo tejodhåtuµ

abhinandati dukkhaµ so abhinandati, yo dukkhaµ abhinandati aparimutto so dukkhasmå

ti vadåmi. yo våyodhåtuµ abhinandati dukkhaµ so abhinandati, yo dukkhaµ abhinandati

aparimutto so dukkhasmå ti vadåmi|| ||yo ca bhikkhave pa†hav¥dhåtuµ nåbhinandati

dukkhaµ so nåbhinandati, yo dukkhaµ nåbhinandati parimutto so dukkhasmå ti vadåmi.

yo åpodhåtuµ nåbhinandati dukkhaµ so nåbhinandati, yo dukkhaµ nåbhinandati pari-

mutto so dukkhasmå ti vadåmi. yo tejodhåtuµ nåbhinandati dukkhaµ so nåbhinandati, yo

243

dukkhaµ nåbhinandati parimutto so dukkhasmå ti vadåmi. yo våyodhåtuµ nåbhinandati

dukkhaµ so nåbhinandati, yo dukkhaµ nåbhinandati parimutto so dukkhasmå ti vadåmi||

||SN14:35||

| |dhåtusaµyutta uppådasutta| |

|| ||yo bhikkhave pa†hav¥dhåtuyå uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhasseso

uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo åpodhåtuyå uppådo †hiti abhinibbatti

påtubhåvo, dukkhasseso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo tejodhåtuyå

uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhasseso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa

påtubhåvo. yo våyodhåtuyå uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhasseso uppådo

rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo|| ||yo ca bhikkhave pa†hav¥dhåtuyå nirodho vËpa-

samo atthagamo, dukkhasseso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo

åpodhåtuyå nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhasseso nirodho rogånaµ vËpasamo jarå-

maraˆassa atthagamo. yo tejodhåtuyå nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhasseso nirodho

rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo våyodhåtuyå nirodho vËpasamo attha-

gamo, dukkhasseso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo|| ||SN14:36||

| |anamataggasaµyutta tiˆaka††hasutta| |

|| ||anamataggo ’yaµ bhikkhave saµsåro pubbako†i na paññåyati avijjån¥varaˆånaµ

sattånaµ taˆhåsaµyojanånaµ sandhåvataµ saµsarataµ. seyyathå pi bhikkhave daˆ"o

uparivehåsaµ khitto sakim pi mËlena nipatati sakim pi majjhena nipatati sakim pi aggena

nipatati. evam eva kho bhikkhave avijjån¥varaˆå sattå taˆhåsaµyojanå sandhåvantå saµ-

sarantå sakim pi asmå lokå paraµ lokam gacchanti, sakim pi parasmå lokå imaµ lokaµ

ågacchanti. taµ kissa hetu? anamataggo ’yaµ bhikkhave saµsåro pubbako†i na paññåyati

avijjån¥varaˆånaµ sattånaµ taˆhåsaµyojanånaµ sandhåvataµ saµsarataµ. evaµ d¥gha-

rattaµ kho bhikkhave dukkhaµ paccanubhËtaµ tibbaµ paccanubhËtaµ vyasanaµ pacca-

nubhËtaµ ka†asi va""hitå. yåvañ c’ idaµ bhikkhave alam eva sabbasa!khåresu nibbindi-

tuµ alaµ virajjituµ alaµ vimuccitun ti|| ||SN15:9||

244

| |kassapasaµyutta ovådasutta| |

|| ||ekam antaµ nisinne kho te bhikkhË bhagavå etad avoca: saccaµ kira tumhe

bhikkhave aññamaññaµsu tena accåvadatha, ehi bhikkhu ko bahutaraµ bhåsissati? ko

sundarataraµ bhåsissati? ko cirataraµ bhåsissat¥ ti? evaµ bhante. kin nu kho me tumhe

bhikkhave evaµ dhammaµ desitaµ åjånåtha: etha tumhe bhikkhave aññamaññaµsu tena

accåvadatha, ehi bhikkhu ko bahutaraµ bhåsissati? ko sundarataraµ bhåsissati? ko cira-

taraµ bhåsissat¥ ti? no h’ etaµ bhante. no ce kira me tumhe bhikkhave evaµ dhammaµ

desitaµ åjånåtha, atha kiñ ca rahi tumhe moghapuriså kiµ jånathå kiµ passantå? evaµ

svåkkhåte dhammavinaye pabbajitå samånå aññamaññaµsu tena accåvadatha, ehi bhik-

khu ko bahutaraµ bhåsissati? ko sundarataraµ bhåsissati? ko cirataraµ bhåsissat¥ ti? atha

kho te bhikkhË bhagavato pådesu siraså nipatitvå bhagavantaµ etad avocuµ: accayo no

bhante accayamå, yathå båle yathå mˬhe yathå akusale, ye mayaµ evaµ svåkkhåte

dhammavinaye pabbajitå, samånå aññamaññaµsu tena accåvadimha, ehi bhikkhu ko

bahutaraµ bhåsissati? ko sundarataraµ bhåsissati? ko cirataraµ bhåsissat¥ ti? tesanno

bhante bhagavå accayaµ accayato pa†igaˆhåtu åyatiµ saµvaråyå ti|| ||SN16:6||

| | råhulasaµyutta saññåsutta| |

|| ||taµ kiµ maññåsi råhula rËpasaññå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vå sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso

me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||saddasaññå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vå sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso

me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||gandhasaññå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vå sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso

me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||rasasaññå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vå sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso

me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||pho††habbasaññå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante.

245

yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso

me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||dhammasaññå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vå sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso

me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||SN18:6||

| | råhulasaµyutta sañcetanåsutta| |

|| ||taµ kiµ maññåsi råhula rËpasañcetanå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vå sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso

me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||saddasañcetanå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante.

yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso

me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||gandhasañcetanå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante.

yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso

me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||rasasañcetanå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vå sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso

me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||pho††habbasañcetanå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ

bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ

dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham

asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||dhammasañcetanå niccå vå aniccå vå ti?

aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama,

eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||SN18:7||

246

| |råhulasaµyutta apagatasutta| |

|| ||kathan nu kho bhante jånato kathaµ passato imasmiñ ca viññåˆake kåye bahiddhå ca

sabbanimittesu aha!kåramama!kåramånåpagataµ månasaµ hoti vidhåsamatikkantaµ

santaµ suvimuttan ti?|| ||yaµ kiñci råhula rËpaµ at¥tånågatapaccuppannaµ, ajjhattaµ vå

bahiddhå vå o¬årikaµ vå sukhumaµ vå h¥naµ vå paˆ¥taµ vå, yaµ dËre santike vå;

sabbaµ rËpaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti. evam etaµ yathåbhËtaµ

sammappaññåya disvå anupådå vimutto hoti|| ||yå kåci vedanå at¥tånågatapaccuppannå,

ajjhattaµ vå bahiddhå vå o¬årikå vå sukhumå vå h¥nå vå paˆ¥tå vå, yå dËre santike vå;

sabbaµ vedanaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti evam. etaµ yathå-

bhËtaµ sammappaññåya disvå anupådå vimutto hoti|| ||yå kåci saññå at¥tånågatapaccup-

pannå, ajjhattaµ vå bahiddhå vå o¬årikå vå sukhumå vå h¥nå vå paˆ¥tå vå, yå dËre santike

vå; sabbaµ saññaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti. evam etaµ yathå-

bhËtaµ sammappaññåya disvå anupådå vimutto hoti|| ||ye keci sa!khårå at¥tånågata-

paccuppannå, ajjhattaµ vå bahiddhå vå o¬årikå vå sukhumå vå h¥nå vå paˆ¥tå vå, ye dËre

santike vå; sabbe sa!khåre n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti. evam etaµ

yathåbhËtaµ sammappaññåya disvå anupådå vimutto hoti|| ||yaµ kiñci viññåˆaµ at¥tånå-

gatapaccuppannaµ, ajjhattaµ vå bahiddhå vå o¬årikaµ vå sukhumaµ vå h¥naµ vå paˆ¥t-

aµ vå, yaµ dËre santike vå; sabbaµ viññåˆaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso

attå ti. evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya disvå anupådå vimutto hoti|| ||SN18.22||

| |opammasaµyutta aˆisutta| |

|| ||tasmåt iha bhikkhave evaµ sikkhitabbaµ: ye te suttantå tathågatabhåsitå gambh¥rå

gambh¥ratthå lokuttarå suññatapa†isaµyuttå tesu bhaññamånesu sussusissåma sotaµ

odahissåma aññåcittaµ upa††håpessåma – te ca dhamme uggahetabbaµ pariyåpuˆitabbaµ

maññissåmå ti. evañ hi vo bhikkhave sikkhitabbanti|| ||SN20:7||

247

| |bhikkhusaµyutta theranåmasutta| |

|| ||kathañ ca thera ekavihåro vitthårena paripuˆˆo hoti? idha thera yaµ at¥taµ taµ

pah¥naµ, yaµ anågataµ taµ pa†inissa††haµ, paccuppannesu ca attabhåvapa†ilåbhesu

chandarågo suppa†ivin¥to. evaµ kho thera ekavihåro vitthårena paripuˆˆo hot¥ ti||

||SN21:10||

248

Saµyuttanikåya Khandhavagga

| |khandhasaµyutta nakulapitåsutta| |

|| ||kathañ ca gahapati åturakåyo c’ eva hoti åturacitto ca? idha gahapati assutavå puthu-

jjano; ariyånaµ adassåv¥ ariyadhammassa akovido ariyadhamme avin¥to, sappurisånaµ

adassåv¥ sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avin¥to|| ||rËpaµ attato samanu-

passati, rËpavantaµ vå attånam, attani vå rËpaµ, rËpasmiµ vå attånaµ. ahaµ rËpaµ

mama rËpan ti pariyu††ha††håy¥ hoti. tassa ahaµ rËpaµ mama rËpan ti pariyu††ha††håyino,

taµ rËpaµ vipariˆamati aññathå hoti. tassa rËpavipariˆåmaññathåbhåvå uppajjanti soka-

paridevadukkhadomanass’ upåyåså|| ||vedanaµ attato samanupassati, vedanåvantaµ vå

attånaµ, attani vå vedanaµ, vedanåya vå attånaµ. ahaµ vedanå mama vedanå ti pari-

yu††ha††håy¥ hoti. tassa ahaµ vedanå mama vedanå ti pariyu††ha††håyino, så vedanå

vipariˆamati aññathå hoti. tassa vedanåvipariˆåmaññathåbhåvå uppajjanti sokaparideva-

dukkhadomanass’ upåyåså|| ||saññaµ attato samanupassati, saññåvantaµ vå attånaµ,

attani vå saññaµ, saññåya vå attånaµ. ahaµ saññå mama saññå ti pariyu††ha††håy¥ hoti.

tassa ahaµ saññå mama saññå ti pariyu††ha††håyino, så saññå vipariˆamati aññathå hoti.

tassa saññåvipariˆåmaññathåbhåvå uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså||

||sa!khåre attato samanupassati, sa!khåravantaµ vå attånaµ, attani vå sa!khåre, sa!khå-

resu vå attånaµ. ahaµ sa!khårå mama sa!khårå ti pariyu††ha††håy¥ hoti. tassa ahaµ

sa!khårå mama sa!khårå ti pariyu††ha††håyino, te sa!khårå vipariˆamanti aññathå honti.

tassa sa!khåravipariˆåmaññathåbhåvå uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyå-

så|| ||viññåˆam attato samanupassati, viññåˆavantaµ vå attånaµ, attani vå viññåˆaµ,

viññåˆasmiµ vå attånaµ. ahaµ viññåˆaµ mama viññåˆan ti pariyu††ha††håy¥ hoti. tassa

ahaµ viññåˆaµ mama viññåˆan ti pariyu††ha††håyino, taµ viññåˆaµ vipariˆamati

aññathå hoti. tassa viññåˆavipariˆåmaññathåbhåvå uppajjanti sokaparidevadukkhadoma-

nass’ upåyåså. evaµ kho gahapati åturakåyo c’ eva hoti åturacitto ca|| ||SN22:1||

249

| |khandhasaµyutta nakulapitåsutta| |

|| ||kathañ ca gahapati åturakåyo hi kho hoti no ca åturacitto? idha gahapati sutavå ariya-

såvako; ariyånaµ dassåv¥ ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvin¥to, sappurisånaµ

dassåv¥ sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvin¥to|| ||na rËpaµ attato sama-

nupassati, na rËpavantaµ vå attånaµ, na attani vå rËpaµ, na rËpasmiµ vå attånaµ. ahaµ

rËpaµ mama rËpan ti na pariyu††ha††håy¥ hoti. tassa ahaµ rËpaµ mama rËpan ti apari-

yu††ha††håyino, taµ rËpaµ vipariˆamati aññathå hoti. tassa rËpavipariˆåmaññathåbhåvå

n’ uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså|| ||na vedanaµ attato samanupassati,

na vedanåvantaµ vå attånaµ, na attani vå vedanaµ, na vedanåya vå attånaµ. ahaµ veda-

nå mama vedanå ti na pariyu††ha††håy¥ hoti. tassa ahaµ vedanå mama vedanå ti apari-

yu††ha††håyino, så vedanå vipariˆamati aññathå hoti. tassa vedanåvipariˆåmaññathåbhåvå

n’ uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså|| ||na saññaµ attato samanupassati,

na saññåvantaµ vå attånaµ, na attani vå saññaµ, na saññåya vå attånaµ. ahaµ saññå

mama saññå ti na pariyu††ha††håy¥ hoti. tassa ahaµ saññå mama saññå ti apariyu††ha-

††håyino, så saññå vipariˆamati aññathå hoti. tassa saññåvipariˆåmaññathåbhåvå n’

uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså|| ||na sa!khåre attato samanupassati, na

sa!khåravantaµ vå attånaµ, na attani vå sa!khåre, na sa!khåresu vå attånaµ. ahaµ

sa!khårå mama sa!khårå ti na pariyu††ha††håy¥ hoti. tassa ahaµ sa!khårå mama sa!khårå

ti apariyu††ha††håyino, te sa!khårå vipariˆamanti aññathå honti. tassa sa!khåravipari-

ˆåmaññathåbhåvå n’ uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså|| ||na viññåˆaµ

attato samanupassati, na viññåˆavantaµ vå attånaµ, na attani vå viññåˆaµ, na viññåˆa-

smiµ vå attånaµ. ahaµ viññåˆaµ mama viññåˆan ti na pariyu††ha††håy¥ hoti. tassa ahaµ

viññåˆaµ mama viññåˆan ti apariyu††ha††håyino, taµ viññåˆaµ vipariˆamati aññathå

hoti. tassa viññåˆavipariˆåmaññathåbhåvå, n’ uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’

upåyåså. evaµ kho gahapati åturakåyo hoti no ca åturacitto ti|| ||SN22:1||

| |khandhasaµyutta devadahasutta| |

|| ||kiµ pan’ åyasmantånaµ åd¥navaµ disvå rËpe chandarågavinayakkhåy¥ satthå, veda-

nåya chandarågavinayakkhåy¥ satthå, saññåya chandarågavinayakkhåy¥ satthå, sa!khå-

resu chandarågavinayakkhåy¥ satthå, viññåˆe chandarågavinayakkhåy¥ satthå ti? evaµ

250

pu††hå tumhe åvuso evaµ vyåkareyyåtha|| ||rËpe kho åvuso avigatarågassa avigatachan-

dassa avigatapemassa avigatapipåsassa avigatapari¬åhassa avigatataˆhassa, tassa rËpassa

vipariˆåmaññathåbhåvå uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså. vedanåya

avigatarågassa avigatachandassa avigatapemassa avigatapipåsassa avigatapari¬åhassa

avigatataˆhassa, tasså vedanåya vipariˆåmaññathåbhåvå uppajjanti sokaparidevadukkha-

domanass’ upåyåså. saññåya avigatarågassa avigatachandassa avigatapemassa avigata-

pipåsassa avigatapari¬åhassa avigatataˆhassa, tasså saññåya vipariˆåmaññathåbhåvå

uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså. sa!khåresu avigatarågassa avigata-

chandassa avigatapemassa avigatapipåsassa avigatapari¬åhassa avigatataˆhassa, tesaµ

sa!khårånaµ vipariˆåmaññathåbhåvå uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså.

viññåˆe avigatarågassa avigatachandassa avigatapemassa avigatapipåsassa avigatapari¬å-

hassa avigatataˆhassa, tassa viññåˆassa vipariˆåmaññathåbhåvå uppajjanti sokaparideva-

dukkhadomanass’ upåyåså|| ||SN22:2||

| |khandhasaµyutta devadahasutta| |

|| ||kiµ pan’ åyasmantånaµ ånisaµsaµ disvå rËpe chandarågavinayakkhåy¥ satthå,

vedanåya chandarågavinayakkhåy¥ satthå, saññåya chandarågavinayakkhåy¥ satthå, sa!-

khåresu chandarågavinayakkhåy¥ satthå, viññåˆe chandarågavinayakkhåy¥ satthå ti? evaµ

pu††hå tumhe åvuso evaµ vyåkareyyåtha|| ||rËpe kho åvuso vigatarågassa vigatachandassa

vigatapemassa vigatapipåsassa vigatapari¬åhassa vigatataˆhassa, tassa rËpassa vipari-

ˆåmaññathåbhåvå n’ uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså. vedanåya vi-

gatarågassa vigatachandassa vigatapemassa vigatapipåsassa vigatapari¬åhassa vigata-

taˆhassa tasså vedanåya vipariˆåmaññathåbhåvå n’ uppajjanti sokaparidevadukkha-

domanass’ upåyåså. saññåya vigatarågassa vigatachandassa vigatapemassa vigata-

pipåsassa vigatapari¬åhassa vigatataˆhassa, tasså saññåya vipariˆåmaññathåbhåvå n’

uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså. sa!khåresu vigatarågassa vigatachan-

dassa vigatapemassa vigatapipåsassa vigatapari¬åhassa vigatataˆhassa, tesaµ sa!khå-

rånaµ vipariˆåmaññathåbhåvå n’ uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså.

viññåˆe vigatarågassa vigatachandassa vigatapemassa vigatapipåsassa vigatapari¬åhassa

vigatataˆhassa, tassa viññåˆassa vipariˆåmaññathåbhåvå n’ uppajjanti sokaparideva-

dukkhadomanass’ upåyåså|| ||SN22:2||

251

| |khandhasaµyutta håliddikkånisutta| |

|| ||rËpadhåtu kho gahapati viññåˆassa oko, rËpadhåturågavinibaddhañ ca pana viññåˆaµ

okasår¥ ti vuccati. vedanådhåtu kho gahapati viññåˆassa oko, vedanådhåturågavini-

baddhañ ca pana viññåˆaµ okasår¥ ti vuccati. saññådhåtu kho gahapati viññåˆassa oko,

saññådhåturågavinibaddhañ ca pana viññåˆaµ okasår¥ ti vuccati. sa!khåradhåtu kho

gahapati viññåˆassa oko, sa!khåradhåturågavinibaddhañ ca pana viññåˆaµ okasår¥ ti

vuccati. evaµ kho gahapati okasår¥ hoti|| ||kathañ ca gahapati anokasår¥ hoti? rËpadhåtuyå

kho gahapati yo chando yo rågo yå nandi yå taˆhå ye upåy’ upådånå, cetaso adhi††hån-

åbhinivesånusayå. te tathågatassa pah¥nå ucchinnamËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå

åyatiµ anuppådadhammå, tasmå tathågato anokasår¥ ti vuccati|| ||vedanådhåtuyå kho

gahapati yo chando yo rågo yå nandi yå taˆhå ye upåy’ upådånå, cetaso adhi††hånåbhi-

nivesånusayå. te tathågatassa pah¥nå ucchinnamËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatiµ

anuppådadhammå, tasmå tathågato anokasår¥ ti vuccati|| ||saññådhåtuyå kho gahapati yo

chando yo rågo yå nandi yå taˆhå ye upåy’ upådånå, cetaso adhi††hånåbhinivesånusayå. te

tathågatassa pah¥nå ucchinnamËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatiµ anuppådadhammå,

tasmå tathågato anokasår¥ ti vuccati|| ||sa!khåradhåtuyå kho gahapati yo chando yo rågo

yå nandi yå taˆhå ye upåy’ upådånå, cetaso adhi††hånåbhinivesånusayå. te tathågatassa

pah¥nå ucchinnamËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatiµ anuppådadhammå, tasmå

tathågato anokasår¥ ti vuccati|| ||viññåˆadhåtuyå kho gahapati yo chando yo rågo yå nandi

yå taˆhå ye upåy’ upådånå, cetaso adhi††hånåbhinivesånusayå. te tathågatassa pah¥nå

ucchinnamËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatiµ anuppådadhammå, tasmå tathågato

anokasår¥ ti vuccati|| ||SN22:3||

| |khandhasaµyutta pa†hama-håliddikånisutta| |

|| ||kathañ ca gahapati niketasår¥ hoti? rËpanimittaniketavisåravinibandhå kho gahapati

niketasår¥ ti vuccati. saddanimittaniketavisåravinibandhå kho gahapati niketasår¥ ti

vuccati. gandhanimittaniketavisåravinibandhå kho gahapati niketasår¥ ti vuccati. rasa-

nimittaniketavisåravinibandhå kho gahapati niketasår¥ ti vuccati. pho††habbanimitta-

niketavisåravinibandhå kho gahapati niketasår¥ ti vuccati. dhammanimittaniketavisåra-

vinibandhå kho gahapati niketasår¥ ti vuccati|| ||kathañ ca gahapati aniketasår¥ hoti?

252

rËpanimittaniketavisåravinibandhå kho gahapati tathågatassa pah¥nå ucchinnamËlå tålå-

vatthukatå anabhåvakatå åyatim anuppådadhammå, tasmå tathågato aniketasår¥ ti vuccati.

saddanimittaniketavisåravinibandhå kho gahapati tathågatassa pah¥nå ucchinnamËlå

tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatim anuppådadhammå, tasmå tathågato aniketasår¥ ti

vuccati. gandhanimittaniketavisåravinibandhå kho gahapati tathågatassa pah¥nå ucchinna-

mËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatim anuppådadhammå, tasmå tathågato aniketasår¥

ti vuccati. rasanimittaniketavisåravinibandhå kho gahapati tathågatassa pah¥nå ucchinna-

mËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatim anuppådadhammå, tasmå tathågato aniketasår¥

ti vuccati. pho††habbanimittaniketavisåravinibandhå kho gahapati tathågatassa pah¥nå

ucchinnamËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatim anuppådadhammå, tasmå tathågato

aniketasår¥ ti vuccati. dhammanimittaniketavisåravinibandhå kho gahapati tathågatassa

pah¥nå ucchinnamËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatim anuppådadhammå, tasmå

tathågato aniketasår¥ ti vuccati|| ||SN22:3||

| |khandhasaµyutta dutiya-håliddikkånisutta| |

|| ||rËpadhåtuyå kho gahapati yo chando yo rågo yå nandi yå taˆhå ye upåy’ upådånå

cetaso adi††hånåbhinivesånusayå, tesaµ khayå virågå nirodhå cågå pa†inissaggå cittaµ

suvimuttan ti vuccati. vedanådhåtuyå kho gahapati yo chando yo rågo yå nandi yå taˆhå

ye upåy’ upådånå cetaso adi††hånåbhinivesånusayå, tesaµ khayå virågå nirodhå cågå

pa†inissaggå cittaµ suvimuttan ti vuccati. saññådhåtuyå kho gahapati yo chando yo rågo

yå nandi yå taˆhå ye upåy’ upådånå cetaso adi††hånåbhinivesånusayå, tesaµ khayå virågå

nirodhå cågå pa†inissaggå cittaµ suvimuttan ti vuccati. sa!khåradhåtuyå kho gahapati yo

chando yo rågo yå nandi yå taˆhå ye upåy’ upådånå cetaso adi††hånåbhinivesånusayå,

tesaµ khayå virågå nirodhå cågå pa†inissaggå cittaµ suvimuttan ti vuccati. viññåˆadhåtu-

yå kho gahapati yo chando yo rågo yå nandi yå taˆhå ye upåy’ upådånå cetaso adi††hån-

åbhinivesånusayå, tesaµ khayå virågå nirodhå cågå pa†inissaggå cittaµ suvimuttan ti

vuccati|| ||SN22:4||

253

| |khandhasaµyutta samådhisutta| |

|| ||ko ca bhikkhave rËpassa samudayo? ko vedanåya samudayo? ko saññåya samudayo?

ko sa!khårånaµ samudayo? ko viññåˆassa samudayo? idha bhikkhave abhinandati abhi-

vadati ajjhosåya ti††hati. kiñ ca abhinandati abhivadati ajjhosåya ti††hati?|| ||rËpaµ abhi-

nandati abhivadati ajjhosåya ti††hati. tassa rËpaµ abhinandato abhivadato ajjhosåya

ti††hato, uppajjati nandi. yå rËpe nandi tad upådånaµ. tass’ upådånapaccayå bhavo,

bhavapaccayå jåti, jåtipaccayå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså

sambhavanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti|| ||vedanaµ

abhinandati abhivadati ajjhosåya ti††hati. tassa vedanaµ abhinandato abhivadato ajjho-

såya ti††hato, uppajjati nandi. yå vedanåya nandi tad upådånaµ. tass’ upådånapaccayå

bhavo, bhavapaccayå jåti, jåtipaccayå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’

upåyåså sambhavanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti||

||saññaµ abhinandati abhivadati ajjhosåya ti††hati. tassa saññaµ abhinandato abhivadato

ajjhosåya ti††hato, uppajjati nandi. yå saññåya nandi tad upådånaµ. tass’ upådånapaccayå

bhavo, bhavapaccayå jåti, jåtipaccayå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’

upåyåså sambhavanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti||

||sa!khåre abhinandati abhivadati ajjhosåya ti††hati. tassa sa!khåre abhinandato abhi-

vadato ajjhosåya ti††hato, uppajjati nandi. yå sa!khåresu nandi tad upådånaµ. tass’

upådånapaccayå bhavo, bhavapaccayå jåti, jåtipaccayå jaråmaraˆaµ sokaparideva-

dukkhadomanass’ upåyåså sambhavanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa

samudayo hoti|| ||viññåˆaµ abhinandati abhivadati ajjhosåya ti††hati. tassa viññåˆaµ

abhinandato abhivadato ajjhosåya ti††hato, uppajjati nandi. yå viññåˆe nandi tad upådå-

naµ. tass’ upådånapaccayå bhavo, bhavapaccayå jåti, jåtipaccayå jaråmaraˆaµ soka-

paridevadukkhadomanass’ upåyåså sambhavanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhan-

dhassa samudayo hoti|| ||SN22:5||

| |khandhasaµyutta samådhisutta| |

|| ||ko ca bhikkhave rËpassa atthagamo? ko vedanåya atthagamo? ko saññåya atthagamo?

ko sa!khårånaµ atthagamo? ko viññåˆassa atthagamo? idha bhikkhave nåbhinandati

nåbhivadati nåjjhosåya ti††hati. kiñ ca nåbhinandati nåbhivadati nåjjhosåya ti††hati?|| ||rËp-

254

am nåbhinandati nåbhivadati nåjjhosåya ti††hati. tassa rËpaµ anabhinandato anabhivadato

anajjhosåya ti††hato, yå rËpe nandi så nirujjhati. tassa nandinirodhå upådånanirodho,

upådånanirodhå bhavanirodho, bhavanirodhå jåtinirodho, jåtinirodhå jaråmaraˆaµ soka-

paridevadukkhadomanass’ upåyåså nirujjhanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandh-

assa nirodho hoti|| ||vedanaµ nåbhinandati nåbhivadati nåjjhosåya ti††hati. tassa vedanaµ

anabhinandato anabhivadato anajjhosåya ti††hato, yå vedanåya nandi så nirujjhati. tassa

nandinirodhå upådånanirodho, upådånanirodhå bhavanirodho, bhavanirodhå jåtinirodho,

jåtinirodhå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså nirujjhanti. evam etassa

kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti|| ||saññaµ nåbhinandati nåbhivadati nåjjho-

såya ti††hati. tassa saññaµ anabhinandato anabhivadato anajjhosåya ti††hato, yå saññåya

nandi så nirujjhati. tassa nandinirodhå upådånanirodho, upådånanirodhå bhavanirodho,

bhavanirodhå jåtinirodho, jåtinirodhå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upå-

yåså nirujjhanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti|| ||sa!khåre

nåbhinandati nåbhivadati nåjjhosåya ti††hati. tassa sa!khåre anabhinandato anabhivadato

anajjhosåya ti††hato, yå sa!khåresu nandi så nirujjhati. tassa nandinirodhå upådånaniro-

dho, upådånanirodhå bhavanirodho, bhavanirodhå jåtinirodho, jåtinirodhå jaråmaraˆaµ

sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså nirujjhanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhan-

dhassa nirodho hoti|| ||viññåˆaµ nåbhinandati nåbhivadati nåjjhosåya ti††hati. tassa

viññåˆaµ anabhinandato anabhivadato anajjhosåya ti††hato, yå viññåˆe nandi så niru-

jjhati. tassa nandinirodhå upådånanirodho, upådånanirodhå bhavanirodho, bhavanirodhå

jåtinirodho, jåtinirodhå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså nirujjhanti.

evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti|| ||SN22:5||

| |khandhasaµyutta dutiya-upådåparitassanåsutta| |

|| ||kathañ ca bhikkhave upådå paritassanå hoti? idha bhikkhave assutavå puthujjano

rËpaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. tassa taµ rËpaµ vipari-

ˆamati aññathå hoti. tassa rËpavipariˆåmaññathåbhåvå uppajjanti sokaparidevadukkha-

domanass’ upåyåså|| ||vedanaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati.

tassa taµ vedanaµ vipariˆamati aññathå hoti. tassa vedanåvipariˆåmaññathåbhåvå uppa-

jjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså|| ||saññaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso

me attå ti samanupassati. tassa taµ saññaµ vipariˆamati aññathå hoti. tassa saññåvipa-

255

riˆåmaññathåbhåvå uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså|| ||sa!khåre etaµ

mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. tassa te sa!khåre vipariˆamanti

aññathå honti. tassa sa!khåravipariˆåmaññathåbhåvå uppajjanti sokaparidevadukkha-

domanass’ upåyåså|| ||viññåˆaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati.

tassa taµ viññåˆaµ vipariˆamati aññathå hoti. tassa viññåˆavipariˆåmaññathåbhåvå

uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså. evaµ kho bhikkhave upådåparitas-

sanå hoti|| ||SN22:8||

| |khandhasaµyutta dutiya-upådåparitassanåsutta| |

|| ||kathañ ca bhikkhave anupådå aparitassanå hoti? idha bhikkhave sutavå ariyasåvako

rËpaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. tassa taµ rËpaµ

vipariˆamati aññathå hoti. tassa rËpavipariˆåmaññathåbhåvå n’ uppajjanti sokaparideva-

dukkhadomanass’ upåyåså|| ||vedanaµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti

samanupassati. tassa taµ vedanaµ vipariˆamati aññathå hoti. tassa vedanåvipariˆåm-

aññathåbhåvå n’ uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså|| ||saññaµ n’ etaµ

mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. tassa taµ saññaµ vipariˆamati

aññathå hoti. tassa saññåvipariˆåmaññathåbhåvå n’ uppajjanti sokaparidevadukkha-

domanass’ upåyåså|| ||sa!khåre n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti

samanupassati. tassa te sa!khåre vipariˆamanti aññathå honti. tassa sa!khåravipari-

ˆåmaññathåbhåvå n’ uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså|| ||viññåˆaµ n’

etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. tassa taµ viññåˆaµ

vipariˆamati aññathå hoti. tassa viññåˆavipariˆåmaññathåbhåvå n’ uppajjanti sokaparide-

vadukkhadomanass’ upåyåså. evaµ kho bhikkhave anupådåparitassanå hot¥ ti|| ||SN22:8||

| |khandhasaµyutta at¥tånågatapaccuppannåniccasutta| |

|| ||rËpaµ bhikkhave aniccaµ at¥tånågataµ ko pana vådo paccuppannassa. evaµ passaµ

bhikkhave sutavå ariyasåvako at¥tasmiµ rËpasmiµ anapekho hoti, anågataµ rËpaµ

nåbhinandati, paccuppannassa rËpassa nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti||

||vedanå aniccå at¥tånågatå ko pana vådo paccuppannåya. evaµ passaµ bhikkhave sutavå

ariyasåvako: at¥tåya vedanåya anapekho hoti, anågataµ vedanaµ nåbhinandati, pac-

256

cuppannåya vedanåya nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti|| ||saññå aniccå

at¥tånågatå ko pana vådo paccuppannåya. evaµ passaµ bhikkhave sutavå ariyasåvako

at¥tåya saññåya anapekho hoti, anågataµ saññaµ nåbhinandati, paccuppannåya saññåya

nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti|| ||sa!khårå aniccå at¥tånågatå ko pana vådo

paccuppannånaµ. evaµ passaµ bhikkhave sutavå ariyasåvako at¥tesu sa!khåresu

anapekho hoti, anågate sa!khåre nåbhinandati, paccuppannånaµ sa!khårånaµ nibbidåya

virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti|| ||viññåˆaµ aniccaµ at¥tånågataµ ko pana vådo

paccuppannassa. evaµ passaµ bhikkhave sutavå ariyasåvako at¥tasmiµ viññåˆasmim

anapekho hoti, anågataµ viññåˆaµ nåbhinandati, paccuppannassa viññåˆassa nibbidåya

virågåya nirodhåya pa†ipanno hot¥ ti|| ||SN22:9||

| |khandhasaµyutta at¥tånågatapaccuppannadukkhasutta| |

|| ||rËpaµ bhikkhave dukkhaµ at¥tånågataµ ko pana vådo paccuppannassa. evaµ passaµ

bhikkhave sutavå ariyasåvako at¥tasmiµ rËpasmiµ anapekho hoti, anågataµ rËpaµ

nåbhinandati, paccuppannassa rËpassa nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti||

||vedanå dukkhå at¥tånågatå ko pana vådo paccuppannåya. evaµ passaµ bhikkhave

sutavå ariyasåvako: at¥tåya vedanåya anapekho hoti, anågataµ vedanaµ nåbhinandati,

paccuppannåya vedanåya nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti|| ||saññå dukkhå

at¥tånågatå ko pana vådo paccuppannåya. evaµ passaµ bhikkhave sutavå ariyasåvako

at¥tåya saññåya anapekho hoti, anågataµ saññaµ nåbhinandati, paccuppannåya saññåya

nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti|| ||sa!khårå dukkhå at¥tånågatå ko pana vådo

paccuppannånaµ. evaµ passaµ bhikkhave sutavå ariyasåvako at¥tesu sa!khåresu

anapekho hoti, anågate sa!khåre nåbhinandati, paccuppannånaµ sa!khårånaµ nibbidåya

virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti|| ||viññåˆaµ dukkhaµ at¥tånågataµ ko pana vådo

paccuppannassa. evaµ passaµ bhikkhave sutavå ariyasåvako at¥tasmiµ viññåˆasmim

anapekho hoti, anågataµ viññåˆaµ nåbhinandati, paccuppannassa viññåˆassa nibbidåya

virågåya nirodhåya pa†ipanno hot¥ ti||SN22:10||

257

| |khandhasaµyutta at¥tånågatapaccuppannånattåsutta| |

|| ||rËpaµ bhikkhave anattå at¥tånågataµ ko pana vådo paccuppannassa. evaµ passaµ

bhikkhave sutavå ariyasåvako at¥tasmiµ rËpasmiµ anapekho hoti, anågataµ rËpaµ

nåbhinandati, paccuppannassa rËpassa nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti||

||vedanå anattå at¥tånågatå ko pana vådo paccuppannåya. evaµ passaµ bhikkhave sutavå

ariyasåvako: at¥tåya vedanåya anapekho hoti, anågataµ vedanaµ nåbhinandati, pac-

cuppannåya vedanåya nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti|| ||saññå anattå

at¥tånågatå ko pana vådo paccuppannåya. evaµ passaµ bhikkhave sutavå ariyasåvako

at¥tåya saññåya anapekho hoti, anågataµ saññaµ nåbhinandati, paccuppannåya saññåya

nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti|| ||sa!khårå anattå at¥tånågatå ko pana vådo

paccuppannånaµ. evaµ passaµ bhikkhave sutavå ariyasåvako at¥tesu sa!khåresu

anapekho hoti, anågate sa!khåre nåbhinandati, paccuppannånaµ sa!khårånaµ nibbidåya

virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti|| ||viññåˆaµ anattå at¥tånågataµ ko pana vådo pac-

cuppannassa. evaµ passaµ bhikkhave sutavå ariyasåvako at¥tasmiµ viññåˆasmim

anapekho hoti, anågataµ viññåˆaµ nåbhinandati, paccuppannassa viññåˆassa nibbidåya

virågåya nirodhåya pa†ipanno hot¥ ti|| ||SN22:11||

| |khandhasaµyutta dukkhasutta| |

|| ||rËpaµ bhikkhave dukkhaµ vedanå dukkhå saññå dukkhå sa!khårå dukkhå viññåˆaµ

dukkhaµ. evaµ passam bhikkhave sutavå ariyasåvako rËpasmim pi nibbindati vedanåya

pi nibbindati saññåya pi nibbindati sa!khåresu pi nibbindati viññåˆasmim pi nibbindati.

nibbindaµ virajjati. virågå vimuccati. vimuttasmiµ vimuttaµ iti ñåˆaµ hoti. kh¥ˆå jåti

vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ nåparam itthattåyåti pajånåt¥ ti|| ||SN22:13||

| |khandhasaµyutta aniccahetusutta| |

|| ||rËpaµ bhikkhave aniccaµ. yo pi hetu yo pi paccayo rËpassa uppådåya so pi anicco.

aniccasambhËtaµ bhikkhave rËpaµ, kuto niccaµ bhavissati? vedanå aniccå. yo pi hetu

yo pi paccayo vedanåya uppådåya so pi anicco. aniccasambhËtå bhikkhave vedanå, kuto

niccå bhavissati? saññå aniccå. yo pi hetu yo pi paccayo saññåya uppådåya so pi anicco.

258

aniccasambhËtå bhikkhave saññå, kuto niccå bhavissati? sa!khårå aniccå. yo pi hetu yo

pi paccayo sa!khårånaµ uppådåya so pi anicco. aniccasambhËtå bhikkhave sa!khårå,

kuto niccå bhavissanti? viññåˆaµ aniccaµ. yo pi hetu yo pi paccayo viññåˆassa up-

pådåya so pi anicco. aniccasambhËtaµ bhikkhave viññåˆaµ, kuto niccaµ bhavissati?||

||SN22:18||

| |khandhasaµyutta dukkhahetusutta| |

|| ||rËpaµ bhikkhave dukkhaµ. yo pi hetu yo pi paccayo rËpassa uppådåya so pi dukkho.

dukkhasambhËtaµ bhikkhave rËpaµ, kuto sukhaµ bhavissati? vedanå dukkhå. yo pi hetu

yo pi paccayo vedanåya uppådåya so pi dukkho. dukkhasambhËtå bhikkhave vedanå,

kuto sukhå bhavissati? saññå dukkhå. yo pi hetu yo pi paccayo saññåya uppådåya so pi

dukkho. dukkhasambhËtå bhikkhave saññå, kuto sukhå bhavissati? sa!khårå dukkhå. yo

pi hetu yo pi paccayo sa!khårånaµ uppådåya so pi dukkho. dukkhasambhËtå bhikkhave

sa!khårå, kuto sukhå bhavissanti? viññåˆaµ dukkhaµ. yo pi hetu yo pi paccayo viññå-

ˆassa uppådåya so pi dukkho. dukkhasambhËtaµ bhikkhave viññåˆaµ, kuto sukhaµ

bhavissati?||SN22:19||

| |khandhasaµyutta anattahetusutta| |

|| ||rËpaµ bhikkhave anattå. yo pi hetu yo pi paccayo rËpassa uppådåya so pi anattå.

anattasambhËtaµ bhikkhave rËpaµ, kuto attå bhavissati? vedanå anattå. yo pi hetu yo pi

paccayo vedanåya uppådåya so pi anattå. anattasambhËtå bhikkhave vedanå, kuto attå

bhavissati? saññå anattå. yo pi hetu yo pi paccayo saññåya uppådåya so pi anattå.

anattasambhËtå bhikkhave saññå, kuto attå bhavissati? sa!khårå anattå. yo pi hetu yo pi

paccayo sa!khårånaµ uppådåya so pi anattå. anattasambhËtå bhikkhave sa!khårå, kuto

attå bhavissanti? viññåˆaµ anattå. yo pi hetu yo pi paccayo viññåˆassa uppådåya so pi

anattå. anattasambhËtaµ bhikkhave viññåˆaµ, kuto attå bhavissati?|| ||SN22:20||

259

| |khandhasaµyutta bhårasutta| |

|| ||katamo bhikkhave bhåro? pañc’ upådånakkhandhå tissa vacan¥yaµ. katame pañca?

seyyath¥daµ: rËpupådånakkhandho vedanupådånakkhandho saññupådånakkhandho sa!-

khårupådånakkhandho viññåˆupådånakkhandho. ayaµ vuccati bhikkhave bhåro. katamo

ca bhikkhave bhårahåro? puggalo tissa vacan¥yaµ, yo’ yam åyasmå evaµnåmo evaµ-

gotto. ayaµ vuccati bhikkhave bhårahåro|| ||katamañ ca bhikkhave bhårådånaµ? yåyaµ

taˆhå ponobhavikå nandirågasahagatå tatra tatråbhinandin¥, seyyath¥daµ kåmataˆhå

bhavataˆhå vibhavataˆhå. ayaµ vuccati bhikkhave bhårådånaµ. katamañ ca bhikkhave

bhåranikkhepanaµ? yo tasså yeva taˆhåya asesaviråganirodho cågo pa†inissaggo mutti

anålayo. idaµ vuccati bhikkhave bhåranikkhepanan ti. idam avoca bhagavå idaµ vatvåna

sugato athåparam etad avoca satthå||

||bhårå have pañcakkhandhå, bhårahåro ca puggalo

bhårådånaµ dukkhaµ loke, bhåranikkhepanaµ sukhaµ||

||nikkhipitvå garuµ bhåram, aññaµ bhåram ånåd¥ya

samËlaµ taˆham abbhuyha, nicchåto parinibbuto ti|| ||SN22:22||

| |khandhasaµyutta chandarågasutta| |

|| ||yo bhikkhave rËpasmiµ chandarågo taµ pajahatha. evaµ taµ rËpaµ pah¥naµ

bhavissati ucchinnamËlaµ tålåvatthukataµ anabhåvakataµ åyatiµ anuppådadhammaµ.

yo vedanåya chandarågo taµ pajahatha. evaµ så vedanå pah¥nå bhavissati ucchinnamËlå

tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatiµ anuppådadhammå. yo saññåya chandarågo taµ

pajahatha. evaµ så saññå pah¥nå bhavissati ucchinnamËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå

åyatiµ anuppådadhammå. yo sa!khåresu chandarågo taµ pajahatha. evaµ te sa!khårå

pah¥nå bhavissanti ucchinnamËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatiµ anuppådadhammå.

yo viññåˆasmiµ chandarågo taµ pajahatha. evaµ taµ viññåˆam pah¥naµ bhavissati uc-

chinnamËlaµ tålåvatthukataµ anabhåvakataµ åyatiµ anuppådadhamman ti|| ||SN22:25||

260

| |khandhasaµyutta assådasutta| |

|| ||no ce ’daµ bhikkhave rËpassa assådo abhavissa nayidaµ sattå rËpasmiµ såra-

jjeyyuµ, yasmå ca kho bhikkhave atthi rËpassa assådo tasmå sattå rËpasmiµ sårajjanti.

no ce ’daµ bhikkhave rËpassa åd¥navo abhavissa nayidaµ sattå rËpasmiµ nibbindeyyuµ,

yasmå ca kho bhikkhave atthi rËpassa åd¥navo tasmå sattå rËpasmiµ nibbindanti. no ce

’daµ bhikkhave rËpassa nissaraˆaµ abhavissa nayidaµ sattå rËpasmå nissareyyuµ,

yasmå ca kho bhikkhave atthi rËpassa nissaraˆaµ tasmå sattå rËpasmå nissaranti|| ||no ce

’daµ bhikkhave vedanåya assådo abhavissa nayidaµ sattå vedanåya sårajjeyyuµ, yasmå

ca kho bhikkhave atthi vedanåya assådo tasmå sattå vedanåya sårajjanti. no ce ’daµ

bhikkhave vedanåya åd¥navo abhavissa nayidaµ sattå vedanåya nibbindeyyuµ, yasmå ca

kho bhikkhave atthi vedanåya åd¥navo tasmå sattå vedanåya nibbindanti. no ce ’daµ

bhikkhave vedanåya nissaraˆaµ abhavissa nayidaµ sattå vedanåya nissareyyuµ, yasmå

ca kho bhikkhave atthi vedanåya nissaraˆaµ tasmå sattå vedanåya nissaranti|| ||no ce

’daµ bhikkhave saññåya assådo abhavissa nayidaµ sattå saññåya sårajjeyyuµ, yasmå ca

kho bhikkhave atthi saññåya assådo tasmå sattå saññåya sårajjanti. no ce ’daµ bhikkhave

saññåya åd¥navo abhavissa nayidaµ sattå saññåya nibbindeyyuµ, yasmå ca kho

bhikkhave atthi saññåya åd¥navo tasmå sattå saññåya nibbindanti. no ce ’daµ bhikkhave

saññåya nissaraˆaµ abhavissa nayidaµ sattå saññåya nissareyyuµ, yasmå ca kho bhikkh-

ave atthi saññåya nissaraˆaµ tasmå sattå saññåya nissaranti|| ||no ce ’daµ bhikkhave

sa!khårånaµ assådo abhavissa nayidaµ sattå sa!khåresu sårajjeyyuµ, yasmå ca kho

bhikkhave atthi sa!khårånaµ assådo tasmå sattå sa!khåresu sårajjanti. no ce ’daµ

bhikkhave sa!khårånaµ åd¥navo abhavissa nayidaµ sattå sa!khåresu nibbindeyyuµ,

yasmå ca kho bhikkhave atthi sa!khårånaµ åd¥navo tasmå sattå sa!khåresu nibbindanti.

no ce ’daµ bhikkhave sa!khårånaµ nissaraˆaµ abhavissa nayidaµ sattå sa!khårehi nis-

sareyyuµ, yasmå ca kho bhikkhave atthi sa!khårånaµ nissaraˆaµ tasmå sattå sa!khårehi

nissaranti|| ||no ce ’daµ bhikkhave viññåˆassa assådo abhavissa nayidaµ sattå viññåˆa-

smiµ sårajjeyyuµ, yasmå ca kho bhikkhave atthi viññåˆassa assådo tasmå sattå viññåˆa-

smiµ sårajjanti. no ce ’daµ bhikkhave viññåˆassa åd¥navo abhavissa nayidaµ sattå

viññåˆasmiµ nibbindeyyuµ, yasmå ca kho bhikkhave atthi viññåˆassa åd¥navo tasmå

sattå viññåˆasmiµ nibbindanti. no ce ’daµ bhikkhave viññåˆassa nissaraˆaµ abhavissa

261

nayidaµ sattå viññåˆasmå nissareyyuµ, yasmå ca kho bhikkhave atthi viññåˆassa

nissaraˆaµ tasmå sattå viññåˆasmå nissaranti|| ||SN22:28||

| |khandhasaµyutta abhinandanasutta| |

|| ||yo bhikkhave rËpam abhinandati dukkhaµ so abhinandati, yo dukkhaµ abhinandati

aparimutto so dukkhasmå ti vadåmi. yo vedanaµ abhinandati dukkhaµ so abhinandati,

yo dukkhaµ abhinandati aparimutto so dukkhasmå ti vadåmi. yo saññaµ abhinandati

dukkhaµ so abhinandati, yo dukkhaµ abhinandati aparimutto so dukkhasmå ti vadåmi.

yo sa!khåre abhinandati dukkhaµ so abhinandati, yo dukkhaµ abhinandati aparimutto so

dukkhasmå ti vadåmi. yo viññåˆaµ abhinandati dukkhaµ so abhinandati, yo dukkhaµ

abhinandati aparimutto so dukkhasmå ti vadåmi|| ||yo ca kho bhikkhave rËpaµ nåbhinan-

dati dukkhaµ so nåbhinandati. yo dukkhaµ nåbhinandati parimutto so dukkhasmå ti

vadåmi. yo vedanaµ nåbhinandati dukkhaµ so nåbhinandati, yo dukkhaµ nåbhinandati

parimutto so dukkhasmå ti vadåmi. yo saññaµ nåbhinandati dukkhaµ so nåbhinandati yo

dukkhaµ nåbhinandati parimutto so dukkhasmå ti vadåmi. yo sa!khåre nåbhinandati

dukkhaµ so nåbhinandati yo dukkhaµ nåbhinandati parimutto so dukkhasmå ti vadåmi.

yo viññåˆaµ nåbhinandati dukkhaµ so nåbhinandati, yo dukkhaµ nåbhinandati pari-

mutto so dukkhasmå ti vadåm¥ ti|| ||SN22:29||

| |khandhasaµyutta uppådasutta| |

|| ||yo bhikkhave rËpassa uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhasseso uppådo

rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo vedanåya uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo,

dukkhasseso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo saññåya uppådo †hiti

abhinibbatti påtubhåvo, dukkhasseso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo

sa!khårånaµ uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhasseso uppådo rogånaµ †hiti

jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo viññåˆassa uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkha-

sseso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo|| ||yo ca bhikkhave rËpassa nirodho

vËpasamo atthagamo, dukkhasseso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthaga-

mo. yo vedanåya nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhasseso nirodho rogånaµ vËpasamo

jaråmaraˆassa atthagamo. yo saññåya nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhasseso niro-

262

dho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo sa!khårånaµ nirodho vËpasamo

atthagamo, dukkhasseso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo viññå-

ˆassa nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhasseso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆ-

assa atthagamo ti|| ||SN22:30||

| |khandhasaµyutta dutiya-bhikkhusutta| |

|| ||rËpañ ce bhante anuseti taµ anum¥yati, yaµ anum¥yati tena sa!khaµ gacchati. veda-

nañ ce anuseti taµ anum¥yati, yaµ anum¥yati tena sa!khaµ gacchati. saññañ ce anuseti

taµ anum¥yati, yaµ anum¥yati tena sa!khaµ gacchati. sa!khåre ce anuseti taµ anum¥yati

yaµ anum¥yati tena sa!khaµ gacchati. viññåˆañ ce anuseti taµ anum¥yati yaµ anum¥yati

tena sa!khaµ gacchati|| ||rËpañ ce bhante nånuseti na taµ anum¥yati, yaµ nånum¥yati na

tena sa!khaµ gacchati. vedanñ ce nånuseti na taµ anum¥yati, yaµ nånum¥yati na tena

sa!khaµ gacchati. saññañ ce nånuseti na taµ anum¥yati, yaµ nånum¥yati na tena sa!-

khaµ gacchati. sa!khåre ce nånuseti na taµ anum¥yati, yaµ nånum¥yati na tena sa!khaµ

gacchati. viññåˆañ ce nånuseti na taµ anum¥yati, yaµ nånum¥yati na tena sa!khaµ

gacchati|| ||SN22:36||

| |khandhasaµyutta dutiya-ånandasutta| |

|| ||yaµ kho åvuso rËpaµ at¥taµ niruddhaµ vipariˆataµ, tassa uppådo paññåyittha vayo

paññåyittha †hitassa aññathattaµ paññåyittha. yå vedanå at¥tå niruddhå vipariˆatå, tasså

uppådo paññåyittha vayo paññåyittha †hitåya aññathattaµ paññåyittha. yå saññå at¥tå

niruddhå vipariˆatå, tasså uppådo paññåyittha vayo paññåyittha †hitåya aññathattaµ pañ-

ñåyittha. ye sa!khårå at¥tå niruddhå vipariˆatå, tesaµ uppådo paññåyittha vayo

paññåyittha †hitånaµ aññathattaµ paññåyittha. yaµ viññåˆaµ at¥taµ niruddhaµ vipari-

ˆataµ, tassa uppådo paññåyittha vayo paññåyittha †hitassa aññathattaµ paññåyittha.

imesaµ kho åvuso dhammånaµ uppådo paññåyittha vayo paññåyittha †hitånaµ aññatha-

ttaµ paññåyittha|| ||yaµ kho åvuso rËpaµ ajåtaµ apåtubhËtaµ, tassa uppådo paññåyissati

vayo paññåyissati †hitassa aññathattaµ paññåyissati. yå vedanå ajåtå apåtubhËtå, tasså

uppådo paññåyissati vayo paññåyissati †hitåya aññathattaµ paññåyissati. yå saññå ajåtå

apåtubhËtå, tasså uppådo paññåyissati vayo paññåyissati †hitåya aññathattaµ paññå-

263

yissati. ye sa!khårå ajåtå apåtubhËtå, tesaµ uppådo paññåyissati vayo paññåyissati

†hitånaµ aññathattaµ paññåyissati. yaµ viññåˆaµ ajåtaµ apåtubhËtaµ tassa uppådo

paññåyissati vayo paññåyissati †hitassa aññathattaµ paññåyissati. imesaµ kho åvuso

dhammånaµ uppådo paññåyissati vayo paññåyissati †hitånaµ aññathattaµ paññåyissati||

||yaµ kho åvuso rËpaµ jåtaµ påtubhËtaµ, tassa uppådo paññåyati vayo paññåyati

†hitassa aññathattaµ paññåyati. yå vedanå jåtå påtubhËtå, tasså uppådo paññåyati vayo

paññåyati †hitåya aññathattaµ paññåyati. yå saññå jåtå påtubhËtå, tasså uppådo paññåyati

vayo paññåyati †hitåya aññathattaµ paññåyati. ye sa!khårå jåtå påtubhËtå, tesaµ uppådo

paññåyati vayo paññåyati †hitånaµ aññathattaµ paññåyati. yaµ viññåˆaµ jåtaµ påtu-

bhËtaµ, tassa uppådo paññåyati vayo paññåyati †hitassa aññathattaµ paññåyati. imesaµ

kho åvuso dhammånaµ uppådo paññåyati vayo paññåyati †hitånaµ aññathattaµ paññå-

yat¥ ti|| ||SN22:38||

| |khandhasaµyutta attad¥pasutta| |

|| ||kiµjåtikå ca bhikkhave sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså? kiµ pahotikå? idha

gahapati assutavå puthujjano, ariyånaµ adassåv¥ ariyadhammassa akovido ariyadhamme

avin¥to, sappurisånaµ adassåv¥ sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avin¥to||

||rËpaµ attato samanupassati, rËpavantaµ vå attånaµ, attani vå rËpaµ, rËpasmiµ vå

attånaµ. tassa taµ rËpaµ vipariˆamati aññathå hoti. tassa rËpavipariˆåmaññathåbhåvå,

uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså|| ||vedanaµ attato samanupassati, ve-

danåvantaµ vå attånaµ, attani vå vedanaµ, vedanåya vå attånaµ. tassa så vedanå vipari-

ˆamati aññathå hoti. tassa vedanåvipariˆåmaññathåbhåvå, uppajjanti sokaparideva-

dukkhadomanass’ upåyåså|| ||saññaµ attato samanupassati, saññåvantaµ vå attånaµ,

attani vå saññaµ, saññåya vå attånaµ. tassa så saññå vipariˆamati aññathå hoti. tassa

saññåvipariˆåmaññathåbhåvå, uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså|| ||sa!-

khåre attato samanupassati, sa!khåravantaµ vå attånaµ, attani vå sa!khåre, sa!khåresu

vå attånaµ. tassa te sa!khårå vipariˆamanti aññathå honti. tassa sa!khåravipariˆåm-

aññathåbhåvå, uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså|| ||viññåˆaµ attato sam-

anupassati, viññåˆavantaµ vå attånaµ, attani vå viññåˆaµ, viññåˆasmiµ vå attånaµ.

tassa taµ viññåˆaµ vipariˆamati aññathå hoti. tassa viññåˆavipariˆåmaññathåbhåvå,

uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså|| ||SN22:43||

264

| |khandhasaµyutta attad¥pasutta| |

|| ||rËpassa tveva bhikkhave aniccataµ viditvå vipariˆåmaµ virågaµ nirodhaµ, pubbe c’

eva rËpaµ etarahi ca sabbaµ rËpaµ aniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhamman ti: evam

etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya passato ye sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså te

pah¥yanti. tesaµ pahånå na paritassati. aparitassaµ sukhaµ viharati. sukhaµ viharaµ

bhikkhu tada!ganibbuto ti vuccati|| ||vedanåya tveva bhikkhave aniccataµ viditvå

vipariˆåmaµ virågaµ nirodhaµ, pubbe c’ eva vedanå etarahi ca sabbå vedanå aniccå

dukkhå vipariˆåmadhammå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya passato, ye

sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså te pah¥yanti. tesaµ pahånå na paritassati. apari-

tassaµ sukhaµ viharati. sukhaµ viharaµ bhikkhu tada!ganibbuto ti vuccati|| ||saññåya

tveva bhikkhave aniccataµ viditvå vipariˆåmaµ virågaµ nirodhaµ, pubbe c’ eva saññå

etarahi ca sabbå saññå aniccå dukkhå vipariˆåmadhammå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ

sammappaññåya passato, ye sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså te pah¥yanti. tesam

pahånå na paritassati. aparitassaµ sukhaµ viharati. sukhaµ viharaµ bhikkhu tada!ga-

nibbuto ti vuccati|| ||sa!khårånaµ tveva bhikkhave aniccataµ viditvå vipariˆåmaµ

virågaµ nirodhaµ, pubbe c’ eva sa!khårå etarahi ca sabbe sa!khårå aniccå dukkhå

vipariˆåmadhammå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya passato, ye sokapari-

devadukkhadomanass’ upåyåså te pah¥yanti. tesaµ pahånå na paritassati. aparitassaµ

sukhaµ viharati. sukhaµ viharaµ bhikkhu tada!ganibbuto ti vuccati|| ||viññåˆassa tveva

bhikkhave aniccataµ viditvå vipariˆåmaµ virågaµ nirodhaµ, pubbe c’ eva viññåˆaµ

etarahi ca sabbaµ viññåˆaµ aniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhamman ti: evam etaµ

yathåbhËtaµ sammappaññåya passato, ye sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså te

pah¥yanti. tesaµ pahånå na paritassati. aparitassaµ sukhaµ viharati. sukhaµ viharaµ

bhikkhu tada!ganibbuto ti vuccat¥ ti|| ||SN22:43||

| |khandhasaµyutta pa†ipadåsutta| |

|| ||katamå ca bhikkhave sakkåyasamudayagåmin¥ pa†ipadå? idha bhikkhave assutavå

puthujjano ariyånaµ adassåv¥ ariyadhammassa akovido ariyadhamme avin¥to, sappuri-

sånaµ adassåv¥ sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avin¥to: rËpaµ attato

samanupassati, rËpavantaµ vå attånaµ, attani vå rËpaµ, rËpasmiµ vå attånaµ. vedanaµ

265

attato samanupassati, vedanåvantaµ vå attånaµ, attani vå vedanaµ, vedanåya vå at-

tånaµ. saññaµ attato samanupassati, saññåvantaµ vå attånaµ, attani vå saññaµ, saññåya

vå attånaµ. sa!khåre attato samanupassati, sa!khåravantaµ vå attånaµ, attani vå

sa!khåre, sa!khåresu vå attånaµ. viññåˆaµ attato samanupassati, viññåˆavantaµ vå attå-

naµ, attani vå viññåˆaµ, viññåˆasmiµ vå attånaµ. ayaµ vuccati bhikkhave sakkåya-

samudayagåmin¥ pa†ipadå. sakkåyasamudayagåmin¥ pa†ipadå ti iti h’ idam bhikkhave

vuccati – dukkhasamudayagåmin¥ samanupassanå ti ayam ev’ ettha attho|| ||SN22:44||

| |khandhasaµyutta pa†ipadåsutta| |

|| ||katamå ca bhikkhave sakkåyanirodhagåmin¥ pa†ipadå? idha bhikkhave sutavå ariya-

såvako ariyånaµ dassåv¥ ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvin¥to, sappurisånaµ

dassåv¥ sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvin¥to: na rËpaµ attato samanu-

passati, na rËpavantaµ vå attånaµ, na attani vå rËpaµ, na rËpasmiµ vå attånaµ. na

vedanaµ attato samanupassati, na vedanåvantaµ vå attånaµ, na attani vå vedanaµ, na

vedanåya vå attånaµ. na saññaµ attato samanupassati, na saññåvantaµ vå attånaµ, na

attani vå saññaµ, na saññåya vå attånaµ. na sa!khåre attato samanupassati, na sa!-

khåravantaµ vå attånaµ, na attani vå sa!khåre, na sa!khåresu vå attånaµ. na viññåˆaµ

attato samanupassati, na viññåˆavantaµ vå attånaµ, na attani vå viññåˆaµ, na viññåˆa-

smiµ vå attånaµ. ayaµ vuccati bhikkhave sakkåyanirodhagåmin¥ pa†ipadå. sakkåya-

nirodhagåmin¥ pa†ipadå ti iti h’ idam bhikkhave vuccati – dukkhanirodhagåmin¥ sama-

nupassanå ti ayam ev’ ettha attho ti|| ||SN22:44||

| |khandhasaµyutta aniccatåsutta| |

|| ||rËpaµ bhikkhave aniccaµ. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad

anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti, evam etaµ yathåbhËtaµ

sammappaññåya da††habbaµ. evam etaµ sammappaññåya passato cittaµ virajjati vimuc-

cati anupådåya åsavehi|| ||vedanå aniccå. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad

anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti, evam etaµ

yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. evam etaµ sammappaññåya passato cittaµ

virajjati vimuccati anupådåya åsavehi|| ||saññå aniccå. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ

266

dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti,

evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. evam etaµ sammappaññåya pas-

sato cittaµ virajjati vimuccati anupådåya åsavehi|| ||sa!khårå aniccå. yad aniccaµ taµ

dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na

meso attå ti, evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. evam etaµ samma-

ppaññåya passato cittaµ virajjati vimuccati anupådåya åsavehi|| ||viññåˆaµ aniccaµ. yad

aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etam mama, n’ eso

’ham asmi, na meso attå ti, evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. evam

etaµ sammappaññåya passato cittaµ virajjati vimuccati anupådåya åsavehi|| ||rËpa-

dhåtuyå ce bhikkhave bhikkhuno cittaµ virattaµ vimuttaµ hoti anupådåya åsavehi.

vedanådhåtuyå ce bhikkhave bhikkhuno cittaµ virattaµ vimuttaµ hoti anupådåya

åsavehi. saññådhåtuyå ce bhikkhave bhikkhuno cittaµ virattaµ vimuttaµ hoti anupådåya

åsavehi. sa!khåradhåtuyå ce bhikkhave bhikkhuno cittaµ virattaµ vimuttaµ hoti anupå-

dåya åsavehi. viññåˆadhåtuyå ce bhikkhave bhikkhuno cittaµ virattaµ vimuttaµ hoti

anupådåya åsavehi. vimuttattå †hitaµ, †hitattå santussitaµ, santussitattå na paritassati.

aparitassaµ paccattañ ñeva parinibbåyati. kh¥ˆå jåti vusitam brahmacariyaµ kataµ

karaˆ¥yaµ nåparaµ itthattåyåti pajånåt¥ ti|| ||SN22:45||

| |khandhasaµyutta aniccatåsutta| |

|| ||rËpaµ bhikkhave aniccaµ. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad

anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti evam etaµ yathåbhËtaµ

sammappaññåya da††habbaµ. vedanå aniccå. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ

tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti evam etaµ

yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. saññå aniccå. yad aniccaµ taµ dukkhaµ.

yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti

evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. sa!khårå aniccå. yad aniccaµ taµ

dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na

meso attå ti evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. viññåˆaµ aniccaµ.

yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’

eso ’ham asmi, na meso attå ti evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ||

||evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya passato pubbantånudi††hiyo na honti, pubba-

267

ntånudi††h¥naµ asati, aparantånudi††hiyo na honti. aparantånudi††h¥naµ asati, thåmaså

paråmåso na hoti. thåmase paråmåse asati, rËpasmiµ vedanåya saññåya sa!khåresu

viññåˆasmiµ cittaµ virajjati, vimuccati anupådåya åsavehi. vimuttattå †hitaµ, †hitattå

santusitaµ, santusitattå na paritassati. aparitassaµ paccattañ ñeva parinibbåyati. kh¥ˆå jåti

vusitam brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ nåparaµ itthattåyåti pajånåt¥ ti|| ||SN22:46||

| |khandhasaµyutta samanupassanåsutta| |

|| ||ye hi keci bhikkhave samaˆå vå bråhmaˆå vå anekavihitaµ attånaµ samanupassa-

månå samanupassanti, sabbe te pañc’ upådånakkhandhe samanupassanti etesaµ vå

aññataraµ. katamå pañca? idha bhikkhave assutavå puthujjano ariyånaµ adassåv¥ ariya-

dhammassa akovido ariyadhamme avin¥to, sappurisånaµ adassåv¥ sappurisadhammassa

akovido sappurisadhamme avin¥to: rËpaµ attato samanupassati, rËpavantaµ vå attånaµ,

attani vå rËpaµ, rËpasmiµ vå attånaµ. vedanaµ attato samanupassati, vedanåvantaµ vå

attånaµ, attani vå vedanaµ, vedanåya vå attånaµ. saññaµ attato samanupassati, saññå-

vantaµ vå attånaµ, attani vå saññaµ, saññåya vå attånaµ. sa!khåre attato samanupassati,

sa!khåravantaµ vå attånaµ, attani vå sa!khåre, sa!khåresu vå attånaµ. viññåˆaµ attato

samanupassati, viññåˆavantaµ vå attånaµ, attani vå viññåˆaµ, viññåˆasmiµ vå attå-

naµ|| ||iti ayañ c’ eva samanupassanå asm¥ ti c’ assa avigataµ hoti. asm¥ ti kho pana

bhikkhave avigate atha pañcannam indriyånaµ avakkanti hoti, cakkhundriyassa sot-

indriyassa ghånindriyassa jivhindriyassa kåyindriyassa. atthi bhikkhave mano atthi

dhammå atthi avijjådhåtu. avijjåsamphassajena bhikkhave vedayitena pu††hassa assuta-

vato puthujjanassa: asm¥ ti pi ’ssa hoti, ayaµ aham asm¥ ti pi ’ssa hoti, bhavissanti pi ’ssa

hoti, na bhavissanti pi ’ssa hoti, rËp¥ bhavissanti pi ’ssa hoti, arËp¥ bhavissanti pi ’ssa

hoti, saññ¥ bhavissanti pi ’ssa hoti, asaññ¥ bhavissanti pi ’ssa hoti, n’ evasaññ¥nåsaññ¥

bhavissanti pi ’ssa hoti|| ||ti††hanti kho pana bhikkhave tatth’ eva pañc’ indriyåni, ath’

ettha sutavato ariyasåvakassa avijjå pah¥yati vijjå uppajjati. tassa avijjåvirågå vijjuppådå:

asm¥ ti pi ’ssa na hoti, ayaµ aham asm¥ ti pi ’ssa na hoti, bhavissanti pi ’ssa na hoti, na

bhavissanti pi ’ssa na hoti, rËp¥ bhavissanti pi ’ssa na hoti, arËp¥ bhavissanti pi ’ssa na

hoti, saññ¥ bhavissanti pi ’ssa na hoti, asaññ¥ bhavissanti pi ’ssa na hoti, n’ evasaññ¥-

nåsaññ¥ bhavissanti pi ’ssa na hot¥ ti|| ||SN22:47||

268

| |khandhasaµyutta pa†hama-soˆasutta| |

|| ||ye keci soˆa samaˆå vå bråhmaˆå vå aniccena rËpena dukkhena vipariˆåmadham-

mena seyyo ’ham asm¥ ti vå samanupassanti, sadiso ’ham asm¥ ti vå samanupassanti, h¥no

’ham asm¥ ti vå samanupassanti; kim aññattha yathåbhËtassa adassanå|| ||aniccåya

vedanåya dukkhåya vipariˆåmadhammåya seyyo ’ham asm¥ ti vå samanupassanti, sadiso

’ham asm¥ ti vå samanupassanti, h¥no ’ham asm¥ ti vå samanupassanti; kim aññattha

yathåbhËtassa adassanå?|| ||aniccåya saññåya dukkhåya vipariˆåmadhammåya seyyo

’ham asm¥ ti vå samanupassanti, sadiso ’ham asm¥ ti vå samanupassanti, h¥no ’ham asm¥

ti vå samanupassanti; kim aññattha yathåbhËtassa adassanå?|| ||aniccehi sa!khårehi duk-

khehi vipariˆåmadhammehi seyyo ’ham asm¥ ti vå samanupassanti, sadiso ’ham asm¥ ti

vå samanupassanti, h¥no ’ham asm¥ ti vå samanupassanti; kim aññattha yathåbhËtassa

adassanå?|| ||aniccena viññåˆena dukkhena vipariˆåmadhammena seyyo ’ham asm¥ ti vå

samanupassanti, sadiso ’ham asm¥ ti vå samanupassanti, h¥no ’ham asm¥ ti vå samanupas-

santi; kim aññattha yathåbhËtassa adassanå?|| ||SN22:49||

| |khandhasaµyutta pa†hama-soˆasutta| |

|| ||ye keci soˆa samaˆå vå bråhmaˆå vå aniccena rËpena dukkhena vipariˆåmadham-

mena seyyo ’ham asm¥ ti pi na samanupassanti, sadiso ’ham asm¥ ti pi na samanupassanti,

h¥no ’ham asm¥ ti pi na samanupassanti; kim aññattha yathåbhËtassa dassanå?|| ||aniccåya

vedanåya dukkhåya vipariˆåmadhammåya seyyo ’ham asm¥ ti pi na samanupassanti,

sadiso ’ham asm¥ ti pi na samanupassanti, h¥no ’ham asm¥ ti pi na samanupassanti; kim

aññattha yathåbhËtassa dassanå?|| ||aniccåya saññåya dukkhåya vipariˆåmadhammåya

seyyo ’ham asm¥ ti pi na samanupassanti, sadiso ’ham asm¥ ti pi na samanupassanti h¥no

’ham asm¥ ti pi na samanupassanti, kim aññattha yathåbhËtassa dassanå?|| ||aniccehi

sa!khårehi dukkhehi vipariˆåmadhammehi seyyo ’ham asm¥ ti pi na samanupassanti,

sadiso ’ham asm¥ ti pi na samanupassanti, h¥no ’ham asm¥ ti pi na samanupassanti; kim

aññattha yathåbhËtassa dassanå?|| ||aniccena viññåˆena dukkhena vipariˆåmadhammena

seyyo ’ham asm¥ ti pi na samanupassanti, sadiso ’ham asm¥ ti pi na samanupassanti, h¥no

’ham asm¥ ti pi na samanupassanti; kim aññattha yathåbhËtassa dassanå?|| ||SN22:49||

269

| |khandhasaµyutta dutiya-nandikkhayasutta| |

|| ||rËpaµ bhikkhave yoniso manasikarotha. rËpåniccatañ ca yathåbhËtaµ samanupas-

satha. rËpaµ bhikkhave bhikkhu yoniso manasikaronto rËpåniccatañ ca yathåbhËtaµ

samanupassanto, rËpasmiµ nibbindati. nandikkhayå rågakkhayo, rågakkhayå nandi-

kkhayo. nandirågakkhayå cittaµ vimuttaµ suvimuttan ti vuccati|| ||vedanaµ bhikkhave

yoniso manasikarotha. vedanåniccatañ ca yathåbhËtaµ samanupassatha. vedanaµ bhik-

khave bhikkhu yoniso manasikaronto vedanåniccatañ ca yathåbhËtaµ samanupassanto,

vedanåya nibbindati. nandikkhayå rågakkhayo, rågakkhayå nandikkhayo. nandirågakkha-

yå cittaµ vimuttaµ suvimuttan ti vuccati|| ||saññaµ bhikkhave yoniso manasikarotha.

saññåniccatañ ca yathåbhËtaµ samanupassatha. saññaµ bhikkhave bhikkhu yoniso

manasikaronto saññåniccatañ ca yathåbhËtaµ samanupassanto, saññåya nibbindati.

nandikkhayå rågakkhayo, rågakkhayå nandikkhayo. nandirågakkhayå cittaµ vimuttaµ

suvimuttan ti vuccati|| ||sa!khåre bhikkhave yoniso manasikarotha. sa!khåråniccatañ ca

yathåbhËtaµ samanupassatha. sa!khåre bhikkhave bhikkhu yoniso manasikaronto sa!-

khåråniccatañ ca yathåbhËtaµ samanupassanto, sa!khåresu nibbindati. nandikkhayå

rågakkhayo, rågakkhayå nandikkhayo. nandirågakkhayå cittaµ vimuttaµ suvimuttan ti

vuccati|| ||viññåˆaµ bhikkhave yoniso manasikarotha. viññåˆåniccatañ ca yathåbhËtaµ

samanupassatha. viññåˆam bhikkhave bhikkhu yoniso manasikaronto viññåˆåniccatañ ca

yathåbhËtaµ samanupassanto, viññåˆasmiµ nibbindati. nandikkhayå rågakkhayo, rågak-

khayå nandikkhayo. nandirågakkhayå cittaµ vimuttaµ suvimuttan ti vuccati|| ||SN22:52||

| |khandhasaµyutta upayasutta| |

|| ||upayo bhikhave avimutto anupayo vimutto. rËpupayam bhikkhave viññåˆaµ ti††ha-

månaµ ti††heyya; rËpårammaˆaµ rËpappati††haµ nandËpasecanaµ, virËlhiµ vuddhiµ

vepullaµ åpajjeyya. vedanupayaµ bhikkhave viññåˆaµ ti††hamånaµ ti††heyya; vedanå-

rammaˆaµ vedanåppati††haµ nandpasecanaµ, virËlhiµ vuddhiµ vepullaµ åpajjeyya.

saññupayaµ bhikkhave viññåˆaµ ti††hamånaµ ti††heyya; saññårammaˆaµ saññåppati-

††haµ nandËpasecanaµ, virËlhiµ vuddhiµ vepullaµ åpajjeyya. sa!khårupayaµ bhikkha-

ve viññåˆaµ ti††hamånaµ ti††heyya; sa!khårårammaˆaµ sa!khårappati††haµ nandËpase-

canaµ, virËlhiµ vuddhiµ vepullaµ åpajjeyya|| ||yo bhikkhave evaµ vadeyya: ahaµ

270

aññatra rËpå aññatra vedanåya aññatra saññåya aññatra sa!khårehi viññåˆassa ågatiµ vå

gatiµ vå cutiµ vå upapattiµ vå, vuddhiµ vå virˬhiµ vå vepullaµ vå paññåpessam¥ ti; n’

etaµ †hånaµ vijjati|| ||rËpadhåtuyå ce bhikkhave bhikkhuno rågo pah¥no hoti, rågassa

pahånå vocchijjatårammaˆaµ: pati††hå viññåˆassa na hoti. vedanådhåtuyå ce bhikkhave

bhikkhuno rågo pah¥no hoti rågassa pahånå vocchijjatårammaˆaµ: pati††hå viññåˆassa na

hoti. saññådhåtuyå ce bhikkhave bhikkhuno rågo pah¥no hoti, rågassa pahånå vocchijjat-

årammaˆaµ: pati††hå viññåˆassa na hoti. sa!khåradhåtuyå ce bhikkhave bhikkhuno rågo

pah¥no hoti, rågassa pahånå vocchijjatårammaˆaµ: pati††hå viññåˆassa na hoti. viññåˆa-

dhåtuyå ce bhikkhave bhikkhuno rågo pah¥no hoti, rågassa pahånå vocchijjatårammaˆam:

pati††hå viññåˆassa na hoti|| ||tad apati††hitaµ viññånaµ, avirˬhaµ anabhisa!khacca:

vimuttaµ. vimuttattå †hitaµ †hitattå santusitaµ santusitattå na paritassati. aparitassaµ

paccattañ ñeva parinibbåyati|| ||SN22:53||

| |khandhasaµyutta b¥jasutta| |

|| ||pañc’ imåni bhikkhave b¥jajåtåni. katamåni pañca? mËlab¥jaµ khandhab¥jaµ agga-

b¥jaµ phalub¥jaµ b¥jab¥jañ ñeva pañcamaµ. imåni c’ assu bhikkhave pañcab¥jajåtåni:

akhaˆ"åni apËt¥ni avåtåtapahatåni såradåni sukhasayitåni, pathav¥ ca na assa åpo ca na

assa; api nu imåni bhikkhave pañcab¥jajåtåni vuddhiµ virˬhiµ vepullaµ åpajjeyyun ti?

no h’ etaµ bhante. imåni c’ assu bhikkhave pañcab¥jajåtåni: khaˆ"åni pËt¥ni våtåtapa-

hatåni asåradåni na sukhasayitåni, pathav¥ ca assa åpo ca assa; api nu imåni bhikkhave

pañcab¥jajåtåni vuddhiµ virˬhiµ vepullaµ åpajjeyyun ti? no h’ etaµ bhante|| ||imåni c’

assu bhikkhave pañcab¥jajåtåni: akhaˆ"åni apËt¥ni avåtåtapahatåni såradåni sukha-

sayitåni; pathav¥ ca assa åpo ca assa, api nu imån bhikkhave pañcab¥jajåtåni vuddhiµ

virˬhiµ vepullaµ åpajjeyyun ti? evaµ bhante. seyyathå pi bhikkhave pathav¥dhåtu evaµ

catasso viññåˆa††hitiyo da††habbå. seyyathå pi bhikkhave åpodhåtu evaµ nandirågo

da††abbo. seyyathå pi bhikkhave pañcab¥jajåtåni evaµ viññåˆaµ såhåraµ da††habbaµ||

||SN22:54||

271

| |khandhasaµyutta udånasutta| |

|| ||so aniccaµ rËpaµ, aniccaµ rËpan ti yathåbhËtaµ na pajånåti. aniccaµ vedanaµ,

aniccå vedanå ti yathåbhËtaµ na pajånåti. aniccaµ saññaµ, aniccå saññå ti yathåbhËtaµ

na pajånåti. anicce sa!khåre, aniccå sa!khårå ti yathåbhËtaµ na pajånåti. aniccaµ

viññåˆaµ, aniccaµ viññåˆan ti yathåbhËtaµ na pajånåti|| ||dukkhaµ rËpaµ, dukkhaµ

rËpan ti yathåbhËtaµ na pajånåti. dukkhaµ vedanaµ, dukkhå vedanå ti yathåbhËtaµ na

pajånåti. dukkhaµ saññaµ, dukkhå saññå ti yathåbhËtaµ na pajånåti. dukkhe sa!khåre,

dukkhå sa!khårå ti yathåbhËtaµ na pajånåti. dukkhaµ viññåˆaµ, dukkhaµ viññåˆan ti

yathåbhËtaµ na pajånåti|| ||anattaµ rËpaµ, anattaµ rËpan ti yathåbhËtaµ na pajånåti.

anattaµ vedanaµ anattå vedanå ti yathåbhËtaµ na pajånåti. anattaµ saññaµ, anattå saññå

ti yathåbhËtaµ na pajånåti. anatte sa!khåre anattå sa!khårå ti yathåbhËtaµ na pajånåti.

anattaµ viññåˆaµ, anattaµ viññåˆan ti yathåbhËtaµ na pajånåti. sa!khataµ rËpaµ,

sa!khataµ rËpan ti yathåbhËtaµ na pajånåti|| ||sa!khataµ vedanaµ sa!khatå vedanå ti

yathåbhËtaµ na pajånåti. sa!khataµ saññaµ sa!khatå saññå ti yathåbhËtaµ na pajånåti.

sa!khate sa!khåre, sa!khatå sa!khårå ti yathåbhËtaµ na pajånåti. sa!khataµ viññåˆaµ,

sa!khataµ viññåˆan ti yathåbhËtaµ na pajånåti|| ||rËpaµ vibhavissat¥ ti yathåbhËtaµ na

pajånåti. vedanå vibhavissat¥ ti yathåbhËtaµ na pajånåti. saññå vibhavissat¥ ti yathåbhË-

taµ na pajånåti. sa!khårå vibhavissat¥ ti yathåbhËtaµ na pajånåti. viññåˆaµ vibhavissat¥

ti yathåbhËtaµ na pajånåti|| ||SN22:55||

| |khandhasaµyutta udånasutta| |

|| ||so aniccaµ rËpaµ, aniccaµ rËpan ti yathåbhËtaµ pajånåti. aniccaµ vedanaµ, aniccå

vedanå ti yathåbhËtaµ pajånåti. aniccaµ saññaµ, aniccå saññå ti yathåbhËtaµ pajånåti.

anicce sa!khåre, aniccå sa!khårå ti yathåbhËtaµ pajånåti. aniccaµ viññåˆaµ, aniccaµ

viññåˆan ti yathåbhËtaµ pajånåti|| ||dukkhaµ rËpaµ, dukkhaµ rËpan ti yathåbhËtaµ

pajånåti. dukkhaµ vedanaµ, dukkhå vedanå ti yathåbhËtaµ pajånåti. dukkhaµ saññaµ,

dukkhå saññå ti yathåbhËtaµ pajånåti. dukkhe sa!khåre, dukkhå sa!khårå ti yathåbhËtaµ

pajånåti. dukkhaµ viññåˆaµ, dukkhaµ viññåˆan ti yathåbhËtaµ pajånåti|| ||anattaµ

rËpaµ, anattaµ rËpan ti yathåbhËtaµ pajånåti. anattaµ vedanaµ anattå vedanå ti yathå-

bhËtaµ pajånåti. anattaµ saññaµ, anattå saññå ti yathåbhËtaµ pajånåti. anatte sa!khåre

272

anattå sa!khårå ti yathåbhËtaµ pajånåti. anattaµ viññåˆaµ, anattaµ viññåˆan ti yathå-

bhËtaµ pajånåti|| ||sa!khataµ rËpaµ, sa!khataµ rËpan ti yathåbhËtaµ pajånåti. sa!kha-

taµ vedanaµ sa!khatå vedanå ti yathåbhËtaµ pajånåti. sa!khataµ saññaµ sa!khatå

saññå ti yathåbhËtaµ pajånåti. sa!khate sa!khåre, sa!khatå sa!khårå ti yathåbhËtaµ

pajånåti. sa!khataµ viññåˆaµ, sa!khataµ viññåˆan ti yathåbhËtaµ pajånåti|| ||rËpaµ

vibhavissat¥ ti yathåbhËtaµ pajånåti. vedanå vibhavissat¥ ti yathåbhËtaµ pajånåti. saññå

vibhavissat¥ ti yathåbhËtaµ pajånåti. sa!khårå vibhavissat¥ ti yathåbhËtaµ pajånåti.

viññåˆaµ vibhavissat¥ ti yathåbhËtaµ pajånåti|| ||SN22:55||

| |khandhasaµyutta anattalakkhaˆasutta| |

|| ||rËpaµ bhikkhave anattå. rËpañ ca h’ idaµ bhikkhave attå abhavissa nayidaµ rËpaµ

åbådhåya saµvatteyya, labbhetha ca rËpe: evam me rËpaµ hotu evam me rËpaµ må

ahos¥ ti. yasmå ca kho bhikkhave rËpaµ anattå tasmå rËpaµ åbådhåya saµvattati, na ca

labbhati rËpe: evam me rËpaµ hotu evam me rËpaµ må ahos¥ ti|| ||vedanå anattå. vedanå

ca h’ idaµ bhikkhave attå abhavissa nayidaµ vedanå åbådhåya saµvatteyya, labbhetha

ca vedanåya: evam me vedanå hotu evam me vedanå må ahos¥ ti. yasmå ca kho

bhikkhave vedanå anattå tasmå vedanå åbådhåya saµvattati, na ca labbhati vedanåya:

evam me vedanå hotu evam me vedanå må ahos¥ ti|| ||saññå anattå. saññå ca h’ idaµ

bhikkhave attå abhavissa nayidaµ saññå åbådhåya saµvatteyya, labbhetha ca saññåya:

evam me saññå hotu evam me saññå må ahos¥ ti. yasmå ca kho bhikkhave saññå anattå

tasmå saññå åbådhåya saµvattati, na ca labbhati saññåya: evam me saññå hotu evam me

saññå må ahos¥ ti|| ||sa!khårå anattå. sa!khårå ca h’ idaµ bhikkhave attå abhavissaµsu

nayidaµ sa!khårå åbådhåya saµvatteyyuµ, labbhetha ca sa!khåresu: evam me sa!khårå

hontu evam me sa!khårå må ahesun ti. yasmå ca kho bhikkhave sa!khårå anattå tasmå

sa!khårå åbådhåya saµvattanti, na ca labbhati sa!khåresu: evam me sa!khårå hontu

evam me sa!khårå må ahesun ti|| ||viññåˆaµ anattå. viññåˆaµ ca h’ idaµ bhikkhave attå

abhavissa nayidaµ viññåˆaµ åbådhåya saµvatteyya, labbhetha ca viññåˆe: evam me

viññåˆaµ hotu evam me viññåˆaµ må ahos¥ ti. yasmå ca kho bhikkhave viññåˆaµ anattå

tasmå, viññåˆaµ åbådhåya saµvattati, na ca labbhati viññåˆe: evam me viññåˆaµ hotu

evam me viññåˆaµ må ahos¥ ti|| ||SN22:59||

273

| |khandhasaµyutta mahålisutta| |

|| ||katamo pana bhante hetu katamo paccayo sattånaµ sa!kilesåya? kathaµ sahetusapac-

cayå sa!kilissant¥ ti? rËpañ ca h’ idaµ mahåli ekantadukkhaµ abhavissa dukkhånupa-

titaµ dukkhåvakkantaµ, anavakkantaµ sukhena; nayidaµ sattå rËpasmiµ sårajjeyyuµ.

yasmå ca kho mahåli rËpaµ sukhaµ sukhånupatitaµ sukhåvakkantaµ, anavakkantaµ

dukkhena; tasmå sattå rËpasmiµ sårajjanti. sårågå saµyujjanti, saµyogå saµkilissanti.

ayaµ kho mahåli hetu ayaµ paccayo sattånaµ sa!kilesåya, evaµ sahetusapaccayå sattå

sa!kilissanti|| ||vedanå ca h’ idaµ mahåli ekantadukkhå abhavissa dukkhånupatitå duk-

khåvakkantå, anavakkantå sukhena; nayidaµ sattå vedanåya sårajjeyyuµ. yasmå ca kho

mahåli vedanå sukhå sukhånupatitå sukhåvakkantå, anavakkantå dukkhena; tasmå sattå

vedanåya sårajjanti. sårågå saµyujjanti, saµyogå saµkilissanti. ayam pi kho mahåli hetu

ayaµ paccayo sattånaµ sa!kilesåya, evam pi sahetusapaccayå sattå sa!kilissanti|| ||saññå

ca h’ idaµ mahåli ekantadukkhå abhavissa dukkhånupatitå dukkhåvakkantå, anavakkantå

sukhena; nayidaµ sattå saññåya sårajjeyyuµ. yasmå ca kho mahåli saññå sukhå sukhå-

nupatitå sukhåvakkantå, anavakkantå dukkhena; tasmå sattå saññåya sårajjanti. sårågå

saµyujjanti, saµyogå saµkilissanti. ayam pi kho mahåli hetu ayaµ paccayo sattånaµ

sa!kilesåya, evam pi sahetusapaccayå sattå sa!kilissanti|| ||sa!khårå ca h’ idaµ mahåli

ekantadukkhå abhavissaµsu dukkhånupatitå dukkhåvakkantå, anavakkantå sukhena; nay-

idaµ sattå sa!khåresu sårajjeyyuµ. yasmå ca kho mahåli sa!khårå sukhå sukhånupatitå

sukhåvakkantå, anavakkantå dukkhena; tasmå sattå sa!khåresu sårajjanti. sårågå saµ-

yujjanti, saµyogå saµkilissanti. ayam pi kho mahåli hetu ayaµ paccayo sattånaµ

sa!kilesåya, evam pi sahetusapaccayå sattå sa!kilissanti|| ||viññåˆañ ca h’ idaµ mahåli

ekantadukkhaµ abhavissa dukkhånupatitaµ dukkhåvakkantaµ, anavakkantaµ sukhena;

nayidaµ sattå viññåˆasmiµ sårajjeyyuµ. yasmå ca kho mahåli viññåˆaµ sukhaµ

sukhånupatitaµ sukhåvakkantaµ, anavakkantaµ dukkhena; tasmå sattå viññåˆasmiµ

sårajjanti. sårågå saµyujjanti, saµyogå saµkilissanti. ayam pi kho mahåli hetu ayaµ

paccayo sattånaµ sa!kilesåya, evam pi sahetusapaccayå sattå sa!kilissanti|| ||SN22:60||

274

| |khandhasaµyutta mahålisutta| |

|| ||katamo pana bhante hetu katamo paccayo sattånaµ visuddhiyå? kathaµ sahetusapac-

cayå visujjhant¥ ti? rËpañ ca h’ idaµ mahåli ekantasukhaµ abhavissa sukhånupatitaµ

sukhåvakkantaµ anavakkantaµ dukkhena; nayidaµ sattå rËpasmiµ nibbindeyyuµ. yas-

må ca kho mahåli rËpaµ dukkhaµ dukkhånupatitaµ dukkhåvakkantaµ, anavakkantaµ

sukhena; tasmå sattå rËpasmiµ nibbindanti. nibbindaµ virajjanti, virågå visujjhanti.

ayaµ kho mahåli hetu ayaµ paccayo sattånaµ visuddhiyå, evaµ sahetusapaccayå sattå

visujjhanti|| ||vedanå ca h’ idaµ mahåli ekantasukhå abhavissa sukhånupatitå sukhåvak-

kantå, anavakkantå dukkhena; nayidaµ sattå vedanåya nibbindeyyuµ. yasmå ca kho

mahåli vedanå dukkhå dukkhånupatitå dukkhåvakkantå, anavakkantå sukhena; tasmå

sattå vedanåya nibbindanti. nibbindaµ virajjanti, virågå visujjhanti. ayam pi kho mahåli

hetu ayaµ paccayo sattånaµ visuddhiyå, evam pi sahetusapaccayå sattå visujjhanti||

||saññå ca h’ idaµ mahåli ekantasukhå abhavissa sukhånupatitå sukhåvakkantå anavak-

kantå dukkhena; nayidaµ sattå saññåya nibbindeyyuµ. yasmå ca kho mahåli saññå

dukkhå dukkhånupatitå dukkhåvakkantå, anavakkantå sukhena; tasmå sattå saññåya

nibbindanti. nibbindaµ virajjanti, virågå visujjhanti. ayam pi kho mahåli hetu ayaµ

paccayo sattånaµ visuddhiyå, evam pi sahetusapaccayå sattå visujjhanti|| ||sa!khårå ca h’

idaµ mahåli ekantasukhå abhavissaµsu sukhånupatitå sukhåvakkantå, anavakkantå

dukkhena; nayidaµ sattå sa!khåresu nibbindeyyuµ. yasmå ca kho mahåli sa!khårå duk-

khå dukkhånupatitå dukkhåvakkantå, anavakkantå sukhena; tasmå sattå sa!khåresu nib-

bindanti. nibbindaµ virajjanti, virågå visujjhanti. ayam pi kho mahåli hetu ayaµ paccayo

sattånaµ visuddhiyå, evam pi sahetusapaccayå sattå visujjhanti|| ||viññåˆañ ca h’ idaµ

mahåli ekantasukhaµ abhavissa sukhånupatitaµ sukhåvakkantaµ, anavakkantaµ dukkh-

ena; nayidaµ sattå viññåˆasmiµ nibbindeyyuµ. yasmå ca kho mahåli viññåˆaµ duk-

khaµ dukkhånupatitaµ dukkhåvakkantaµ, anavakkantaµ sukhena; tasmå sattå viññåˆa-

smiµ nibbindanti. nibbindaµ virajjanti, virågå visujjhanti. ayam pi kho mahåli hetu ayaµ

paccayo sattånaµ visuddhiyå, evam pi sahetusapaccayå sattå visujjhant¥ ti|| ||SN22:60||

275

| |khandhasaµyutta niruttipathasutta| |

|| ||tayo me bhikkhave niruttipathå adhivacanapathå paññattipathå, asa!kiˆˆå asa!kiˆˆa-

pubbå na sa!k¥yanti na sa!k¥yissanti appa†iku††hå samaˆehi bråhmaˆehi viññËhi. katame

tayo? yañ hi bhikkhave rËpaµ at¥taµ niruddhaµ vipariˆataµ: ahos¥ ti tassa sa!khå, ahos¥

ti tassa samaññå, ahos¥ ti tassa paññatti; na tassa sa!khå atth¥ ti na tassa sa!khå bhavissat¥

ti. yå vedanå at¥tå niruddhå vipariˆatå: ahos¥ ti tasså sa!khå, ahos¥ ti tasså samaññå, ahos¥

ti tasså paññatti; na tasså sa!khå atth¥ ti na tasså sa!khå bhavissat¥ ti. yå saññå at¥tå

niruddhå vipariˆatå: ahos¥ ti tasså sa!khå, ahos¥ ti tasså samaññå, ahos¥ ti tasså paññatti;

na tasså sa!khå atth¥ ti na tasså sa!khå bhavissat¥ ti. ye sa!khårå at¥tå niruddhå

vipariˆatå: ahesun ti tesaµ sa!khå, ahesun ti tesaµ samaññå, ahesun ti tesaµ paññatti; na

tesaµ sa!khå atth¥ ti na tesaµ sa!khå bhavissant¥ ti. yaµ viññåˆaµ at¥taµ niruddhaµ

vipariˆataµ: ahos¥ ti tassa sa!khå, ahos¥ ti tassa samaññå, ahos¥ ti tassa paññatti; na tassa

sa!khå atth¥ ti na tassa sa!khå bhavissat¥ ti|| ||yaµ bhikkhave rËpaµ ajåtaµ apåtubhËtaµ:

bhavissat¥ ti tassa sa!khå, bhavissat¥ ti tassa samaññå, bhavissat¥ ti tassa paññatti; na tassa

sa!khå atth¥ ti na tassa sa!khå ahos¥ ti. yå vedanå ajåtå apåtubhËtå: bhavissat¥ ti tasså

sa!khå, bhavissat¥ ti tasså samaññå, bhavissat¥ ti tasså paññatti; na tasså sa!khå atth¥ ti na

tasså sa!khå ahos¥ ti. yå saññå ajåtå apåtubhËtå: bhavissat¥ ti tasså sa!khå, bhavissat¥ ti

tasså samaññå, bhavissat¥ ti tasså paññatti; na tasså sa!khå atth¥ ti na tasså sa!khå ahos¥

ti. ye sa!khårå ajåtå apåtubhËtå: bhavissant¥ ti tesaµ sa!khå, bhavissant¥ ti tesaµ

samaññå, bhavissant¥ ti tesaµ paññatti; na tesaµ sa!khå atth¥ ti na tesaµ sa!khå ahos¥ ti.

yaµ viññåˆaµ ajåtaµ apåtubhËtaµ: bhavissat¥ ti tassa sa!khå, bhavissat¥ ti tassa

samaññå, bhavissat¥ ti tassa paññatti; na tassa sa!khå atth¥ ti na tassa sa!khå ahos¥ ti||

||yaµ bhikkhave rËpaµ jåtaµ påtubhËtaµ: atth¥ ti tassa sa!khå, atth¥ ti tassa samaññå,

atth¥ ti tassa paññatti; na tassa sa!khå ahos¥ ti na tassa sa!khå bhavissat¥ ti. yå vedanå jåtå

påtubhËtå: atth¥ ti tasså sa!khå, atth¥ ti tasså samaññå, atth¥ ti tasså paññatti; na tasså

sa!khå ahos¥ ti na tasså sa!khå bhavissat¥ ti. yå saññå jåtå påtubhËtå: atth¥ ti tasså sa!khå,

atth¥ ti tasså samaññå, atth¥ ti tasså paññatti; na tasså sa!khå ahos¥ ti na tasså sa!khå

bhavissat¥ ti. ye sa!khårå jåtå påtubhËtå: atth¥ ti tesaµ sa!khå, atth¥ ti tesaµ samaññå,

atth¥ ti tesaµ paññatti; na tesaµ sa!khå ahesun ti na tesaµ sa!khå bhavissant¥ ti. yaµ

viññånaµ jåtaµ påtubhËtaµ: atth¥ ti tassa sa!khå, atth¥ ti tassa samaññå, atth¥ ti tassa

paññatti; na tassa sa!khå ahos¥ ti na tassa sa!khå bhavissat¥ ti|| ||SN22:62||

276

| |khandhasaµyutta upådiyamånasutta| |

|| ||rËpaµ kho bhante upådiyamåno baddho mårassa, anupådiyamåno mutto påpimato.

vedanaµ kho bhante upådiyamåno baddho mårassa, anupådiyamåno mutto påpimato.

saññaµ kho bhante upådiyamåno baddho mårassa, anupådiyamåno mutto påpimato. sa!-

khåre kho bhante upådiyamåno baddho mårassa, anupådiyamåno mutto påpimato. viññå-

ˆaµ kho bhante upådiyamåno baddho mårassa, anupådiyamåno mutto påpimato||

||SN22:63||

| |khandhasaµyutta maññamånasutta| |

|| ||rËpaµ kho bhante maññamåno baddho mårassa, amaññamåno mutto påpimato.

vedanaµ kho bhante maññamåno baddho mårassa, amaññamåno mutto påpimato.

saññaµ kho bhante maññamåno baddho mårassa, amaññamåno mutto påpimato. sa!khåre

kho bhante maññamåno baddho mårassa, amaññamåno mutto påpimato. viññåˆaµ kho

bhante maññamåno baddho mårassa, amaññamåno mutto påpimato|| ||SN22:64||

| |khandhasaµyutta abhinandamånasutta| |

|| ||rËpaµ kho bhante abhinandamåno baddho mårassa, anabhinandamåno mutto

påpimato. vedanaµ kho bhante abhinandamåno baddho mårassa, anabhinandamåno

mutto påpimato. saññaµ kho bhante abhinandamåno baddho mårassa, anabhinandamåno

mutto påpimato. sa!khåre kho bhante abhinandamåno baddho mårassa, anabhinanda-

måno mutto påpimato. viññåˆaµ kho bhante abhinandamåno baddho mårassa

anabhinandamåno mutto påpimato|| ||SN22:65||

| |khandhasaµyutta khajjanisutta| |

|| ||ye hi keci bhikkhave samaˆå vå bråhmaˆå vå anekavihitaµ pubbenivåsaµ anussara-

månå anussaranti, sabbe te pañc’ upådånakkhande anusaranti etasaµ vå aññataraµ.

katame pañca? evaµrËpo ahosiµ at¥tam addhånanti: iti vå hi bhikkhave anussaramåno

rËpañ ñeva anussarati. evaµvedano ahosiµ at¥tam addhånanti: iti vå hi bhikkhave anu-

277

ssaramåno vedanañ ñeva anussarati. evaµsañño ahosiµ at¥tam addhånanti: iti vå hi bhik-

khave anussaramåno saññañ ñeva anussarati. evaµsa!khåro ahosiµ at¥tam addhånanti: iti

vå hi bhikkhave anussaramåno sa!khårañ ñeva anussarati. evaµviññåˆo ahosiµ at¥tam

addhånanti: iti vå hi bhikkhave anussaramåno viññåˆañ ñeva anussarati|| ||kiñ ca

bhikkhave rËpaµ vadetha? ruppat¥ ti kho bhikkhave tasmå rËpan ti vuccati. kena ruppati?

s¥tena pi ruppati uˆhena pi ruppati jighacchåya pi ruppati pipåsåya pi ruppati "aµsa-

makasavåtåtapasiriµsapasamphassena pi ruppati. ruppat¥ ti kho bhikkhave tasmå rËpan ti

vuccati|| ||kiñ ca bhikkhave vedanaµ vadetha? vediyant¥ ti kho bhikkhave tasmå vedanå ti

vuccati. kiñ ca vediyati? sukham pi vediyati dukkham pi vediyati adukkhamasukham pi

vediyati. vediyat¥ ti kho bhikkhave tasmå vedanå ti vuccati|| ||kiñ ca bhikkhave saññaµ

vadetha? sañjånåt¥ ti kho bhikkhave tasmå saññå ti vuccati. kiñ ca sañjånåti? n¥lam pi

sañjånåti p¥takam pi sañjånåti lohitakam pi sañjånåti odåtam pi sañjånåti sañjånåt¥ ti kho

bhikkhave tasmå saññå ti vuccati|| ||kiñ ca bhikkhave sa!khåre vadetha? sa!khataµ

abhisa!kharont¥ ti bhikkhave tasmå sa!khårå ti vuccanti. kiñ ca sa!khataµ abhisa!kha-

ronti? rËpaµ rËpattåya sa!khataµ abhisa!kharonti. vedanaµ vedanattåya sa!khataµ

abhisa!kharonti. saññaµ saññattåya sa!khataµ abhisa!kharonti. sa!khåre sa!khårattåya

sa!khataµ abhisa!kharonti. viññåˆaµ viññåˆattåya sa!khataµ abhisa!kharonti. sa!kha-

taµ abhisa!kharont¥ ti kho bhikkhave tasmå sa!khårå ti vuccanti|| ||kiñ ca bhikkhave

viññåˆaµ vadetha? vijånåt¥ ti kho bhikkhave tasmå viññåˆan ti vuccati. kiñ ca vijånåti?

ambilam pi vijånåti tittakam pi vijånåti ka†ukam pi vijånåti madhukam pi vijånåti khår-

ikam pi vijånåti akhårikam pi vijånåti loˆakam pi vijånåti aloˆakam pi vijånåti. vijånåt¥ ti

kho bhikkhave tasmå viññåˆan ti vuccati|| ||SN22:79||

| |khandhasaµyutta khajjanisutta| |

|| ||tatra bhikkhave sutavå ariyasåvako iti pa†isañcikkhati: ahaµ kho etarahi rËpena

khajjåmi. at¥tam p’ ahaµ addhånaµ evam eva rËpena khajjiµ, seyyathå pi etarahi

paccuppannena rËpena khajjåmi. ahañ c’ eva kho pana anågataµ rËpaµ abhinandeyyaµ,

anågatam p’ ahaµ addhånaµ evam eva rËpena khajjeyyaµ, seyyathå pi etarahi paccu-

ppannena rËpena khajjåm¥ ti. so iti pa†isa!khåya at¥tasmiµ rËpasmiµ anapekho hoti,

anågataµ rËpaµ nåbhinandati, paccuppannassa rËpassa nibbidåya virågåya nirodhåya

pa†ipanno hoti|| ||ahaµ kho etarahi vedanåya khajjåmi. at¥tam p’ ahaµ addhånaµ evam

278

eva vedanåya khajjiµ, seyyathå pi etarahi paccuppannåya vedanåya khajjåmi. ahañ c’ eva

kho pana anågataµ vedanaµ abhinandeyyaµ: anågatam p’ ahaµ addhånaµ evam eva

vedanåya khajjeyyaµ, seyyathå pi etarahi paccuppannåya vedanåya khajjåm¥ ti. so iti

pa†isa!khåya: at¥tåya vedanåya anapekho hoti, anågataµ vedanaµ nåbhinandati, paccu-

ppannåya vedanåya nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti|| ||ahaµ kho etarahi

saññåya khajjåmi. at¥tam p’ ahaµ addhånaµ evam eva saññåya khajjiµ, seyyathå pi

etarahi paccuppannåya saññåya khajjåmi. ahañ c’ eva kho pana anågataµ saññaµ abhi-

nandeyyaµ: anågatam p’ ahaµ addhånaµ evam eva saññåya khajjeyyaµ, seyyathå pi

etarahi paccuppannåya saññåya khajjåm¥ ti. so iti pa†isa!khåya: at¥tåya saññåya anapekho

hoti, anågataµ saññaµ nåbhinandati, paccuppannåya saññåya nibbidåya virågåya niro-

dhåya pa†ipanno hoti|| ||ahaµ kho etarahi sa!khårehi khajjåmi. at¥tam p’ ahaµ addhånaµ

evam eva sa!khårehi khajjiµ, seyyathå pi etarahi paccuppannehi sa!khårehi khajjåmi.

ahañ c’ eva kho pana anågate sa!khåre abhinandeyyaµ: anågatam p’ ahaµ addhånaµ

evam eva sa!khårehi khajjeyyaµ, seyyathå pi etarahi paccuppannehi sa!khårehi khajjåm¥

ti. so iti pa†isa!khåya: at¥tesu sa!khåresu anapekho hoti, anågate sa!khåre nåbhinandati,

paccuppannånaµ sa!khårånaµ nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti|| ||ahaµ kho

etarahi viññåˆena khajjåmi. at¥tam p’ ahaµ addhånaµ evam eva viññåˆena khajjiµ,

seyyathå pi etarahi paccuppannena viññåˆena khajjåmi. ahañ c’ eva kho pana anågataµ

viññåˆaµ abhinandeyyaµ: anågatam p’ ahaµ addhånaµ evam eva viññåˆena khaj-

jeyyaµ, seyyathå pi etarahi paccuppannena viññåˆena khajjåm¥ ti. so iti pa†isa!khåya:

at¥tasmiµ viññåˆasmiµ anapekho hoti, anågataµ viññåˆaµ nåbhinandati, paccuppan-

nassa viññåˆassa nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti|| ||SN22:79||

| |khandhasaµyutta khajjanisutta| |

|| ||evaµ passaµ bhikkhave sutvå ariyasåvako rËpasmim pi nibbindati vedanåya pi

nibbindati saññåya pi nibbindati sa!khåresu pi nibbindanti viññåˆasmim pi nibbindati.

nibbindaµ virajjati. virågå vimuccati. vimuttasmiµ vimuttaµ iti ñåˆaµ hoti. kh¥ˆå jåti

vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ nåparaµ itthattåyåti pajånåti. ayaµ vuccati

bhikkhave bhikkhu n’ ev’ åcinåti na apacinåti, apacinitvå †hito. n’ eva pajahati na upå-

diyati, pajahitvå †hito. n’ eva viseneti na usseneti, visenetvå †hito. n’ eva vidhËpeti na

sandhËpeti, vidhËpetvå †hito|| ||kiñ ca n’ ev’ åcinåti na apacinåti, apacinitvå †hito? rËpaµ

279

n’ ev’ åcinåti na apacinåti, apacinitvå †hito. vedanaµ n’ ev’ åcinåti na apacinåti, apacini-

två †hito. saññaµ n’ ev’ åcinåti na apacinåti, apacinitvå †hito. sa!khåre n’ ev’ åcinåti na

apacinåti, apacinitvå †hito. viññåˆaµ n’ ev’ åcinåti na apacinåti, apacinitvå †hito|| ||kiñ ca

n’ eva pajahati na upådiyati, pajahitvå †hito? rËpaµ n’ eva pajahati na upådiyati, paja-

hitvå †hito. vedanaµ n’ eva pajahati na upådiyati, pajahitvå †hito. saññaµ n’ eva pajahati

na upådiyati, pajahitvå †hito. sa!khåre n’ eva pajahati na upådiyati, pajahitvå †hito.

viññåˆaµ n’ eva pajahati na upådiyati, pajahitvå †hito|| ||kiñ ca n’ eva viseneti na usseneti,

visenetvå †hito? rËpaµ n’ eva viseneti na usseneti, visenetvå †hito. vedanaµ n’ eva

viseneti na usseneti, visenetvå †hito. saññaµ n’ eva viseneti na usseneti, visenetvå †hito.

sa!khåre n’ eva viseneti na usseneti, visenetvå †hito. viññåˆaµ n’ eva viseneti na usse-

neti, visenetvå †hito|| ||kiñ ca n’ eva vidhËpeti na sandhËpeti, vidhËpetvå †hito? rËpaµ n’

eva vidhËpeti na sandhËpeti, vidhËpetvå †hito. vedanaµ n’ eva vidhËpeti na sandhËpeti,

vidhËpetvå †hito. saññaµ n’ eva vidhËpeti na sandhËpeti, vidhËpetvå †hito. sa!khåre n’

eva vidhËpeti na sandhËpeti, vidhËpetvå †hito. viññåˆaµ n’ eva vidhËpeti na sandhËpeti,

vidhËpetvå †hito|| ||SN22:79||

| |khandhasaµyutta piˆ"olyasutta| |

|| ||tayo me bhikkhave akusalavitakkå: kåmavitakko byåpådavitakko vihiµsavitakko.

ime ca kho bhikkhave tayo akusalavitakkå kva apariseså nirujjhanti? catËsu vå

satipa††hånesu supati††hitacittassa viharato, animittaµ vå samådhiµ bhåvayato. yåvañ c’

idaµ bhikkhave alam eva animitto samådhi bhåvetuµ. animitto bhikkhave samådhi

bhåvito bahul¥kato mahapphalo hoti mahånisaµso|| ||dve må bhikkhave di††hiyo bhava-

di††hi ca vibhavadi††hi ca. tatra kho bhikkhave sutavå ariyasåvako iti pa†isañcikkhati: atthi

nu kho kiñci lokasmiµ yaµ ahaµ upådiyamåno na vajjavå assan ti? so evaµ pajånåti: n’

atthi nu kho taµ kiñci lokasmiµ yaµ ahaµ upådiyamåno na vajjavå assaµ. ahañ hi rËpañ

ñeva upådiyamåno upådiyeyyaµ, ahañ hi vedanañ ñeva upådiyamåno upådiyeyyaµ, ahañ

hi saññañ ñeva upådiyamåno upådiyeyyaµ, ahañ hi sa!khåre yeva upådiyamåno

upådiyeyyaµ, ahañ hi viññåˆañ ñeva upådiyamåno upådiyeyyaµ. tassa me assa upådåna-

paccayå bhavo, bhavapaccayå jåti, jåtipaccayå jaråmaraˆaµ. evam etassa kevalassa

dukkhakkhandhassa samudayo assa|| ||SN22:80||

280

| |khandhasaµyutta pårileyyasutta| |

|| ||rËpaµ attato samanupassati. yå kho pana så bhikkhave samanupassanå sa!khåro so.

so pana sa!khåro kinnidåno kiµsamudayo kiµjåtiko kimpabhavo ti? avijjåsamphassajena

bhikkhave vedayitena phu††hassa assutavato puthujjanassa uppannå taˆhå: tatojo so

sa!khåro. iti kho bhikkhave so pi sa!khåro anicco sa!khato pa†iccasamuppanno, så pi

taˆhå aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå, så pi vedanå aniccå sa!khatå pa†iccasamu-

ppannå, so pi phasso anicco sa!khato pa†iccasamuppanno, så pi avijjå aniccå sa!khatå

pa†iccasamuppannå; evam pi kho bhikkhave jånato evaµ passato anantarå åsavånaµ

khayo hoti||…||rËpavantaµ attånaµ samanupassati. yå kho pana så bhikkhave

samanupassanå sa!khåro so. so pana sa!khåro kinnidåno kiµsamudayo kiµjåtiko

kimpabhavo ti? avijjåsamphassajena bhikkhave vedayitena phu††hassa assutavato

puthujjanassa uppannå taˆhå: tatojo so sa!khåro. iti kho bhikkhave so pi sa!khåro anicco

sa!khato pa†iccasamuppanno, så pi taˆhå aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå, så pi

vedanå aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå, so pi phasso anicco sa!khato

pa†iccasamuppanno, så pi avijjå aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå; evam pi kho

bhikkhave jånato evaµ passato anantarå åsavånaµ khayo hoti||…||attani rËpaµ

samanupassati. yå kho pana så bhikkhave samanupassanå: sa!khåro so. so pana sa!khåro

kinnidåno kiµsamudayo kiµjåtiko kimpabhavo ti? avijjåsamphassajena bhikkhave

vedayitena phu††hassa assutavato puthujjanassa uppannå taˆhå: tatojo so sa!khåro. iti kho

bhikkhave so pi sa!khåro anicco sa!khato pa†iccasamuppanno, så pi taˆhå aniccå

sa!khatå pa†iccasamuppannå, så pi vedanå aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå, so pi

phasso anicco sa!khato pa†iccasamuppanno, så pi avijjå aniccå sa!khatå

pa†iccasamuppannå; evam pi kho bhikkhave jånato evaµ passato anantarå åsavånaµ

khayo hoti||…||rËpasmiµ attånaµ samanupassati. yå kho pana så bhikkhave

samanupassanå: sa!khåro so. so pana sa!khåro kinnidåno kiµsamudayo kiµjåtiko

kimpabhavo ti? avijjåsamphassajena bhikkhave vedayitena phu††hassa assutavato

puthujjanassa uppannå taˆhå: tatojo so sa!khåro. iti kho bhikkhave so pi sa!khåro anicco

sa!khato pa†iccasamuppanno, så pi taˆhå aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå, så pi

vedanå aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå, so pi phasso anicco sa!khato pa†iccasam-

uppanno, så pi avijjå aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå; evam pi kho bhikkhave jånato

evaµ passato anantarå åsavånaµ khayo hoti|| ||SN22:81||

281

| |khandhasaµyutta pårileyyasutta| |

|| ||rËpaµ attato samanupassati. yå kho pana så bhikkhave samanupassanå sa!khåro so.

so pana sa!khåro kinnidåno kiµsamudayo kiµjåtiko kimpabhavo ti? avijjåsamphassajena

bhikkhave vedayitena phu††hassa assutavato puthujjanassa uppannå taˆhå: tatojo so

sa!khåro||…||rËpavantaµ attånaµ samanupassati. yå kho pana så bhikkhave samanu-

passanå sa!khåro so. so pana sa!khåro kinnidåno kiµsamudayo kiµjåtiko kimpabhavo

ti? avijjåsamphassajena bhikkhave vedayitena phu††hassa assutavato puthujjanassa uppa-

nnå taˆhå: tatojo so sa!khåro||…||attani rËpaµ samanupassati. yå kho pana så bhikkhave

samanupassanå: sa!khåro so. so pana sa!khåro kinnidåno kiµsamudayo kiµjåtiko

kimpabhavo ti? avijjåsamphassajena bhikkhave vedayitena phu††hassa assutavato puthu-

jjanassa uppannå taˆhå: tatojo so sa!khåro||…||rËpasmiµ attånaµ samanupassati. yå kho

pana så bhikkhave samanupassanå: sa!khåro so. so pana sa!khåro kinnidåno kiµsamu-

dayo kiµjåtiko kimpabhavo ti? avijjåsamphassajena bhikkhave vedayitena phu††hassa

assutavato puthujjanassa uppannå taˆhå: tatojo so sa!khåro|| ||iti kho bhikkhave so pi

sa!khåro anicco sa!khato pa†iccasamuppanno, så pi taˆhå aniccå sa!khatå pa†icca-

samuppannå, så pi vedanå aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå, so pi phasso anicco

sa!khato pa†iccasamuppanno, så pi avijjå aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå; evam pi

kho bhikkhave jånato evaµ passato anantarå åsavånaµ khayo hoti|| ||SN22:81||

| |khandhasaµyutta pårileyyasutta| |

|| ||vedanaµ attato samanupassati. yå kho pana så bhikkhave samanupassanå sa!khåro

so. so pana sa!khåro kinnidåno kiµsamudayo kiµjåtiko kimpabhavo ti? avijjåsamphas-

sajena bhikkhave vedayitena phu††hassa assutavato puthujjanassa uppannå taˆhå: tatojo

so sa!khåro||…||vedanåvantaµ attånaµ samanupassati. yå kho pana så bhikkhave sama-

nupassanå sa!khåro so. so pana sa!khåro kinnidåno kiµsamudayo kiµjåtiko kimpabhavo

ti? avijjåsamphassajena bhikkhave vedayitena phu††hassa assutavato puthujjanassa up-

pannå taˆhå: tatojo so sa!khåro||…||attani vedanaµ samanupassati. yå kho pana så

bhikkhave samanupassanå sa!khåro so. so pana sa!khåro kinnidåno kiµsamudayo

kiµjåtiko kimpabhavo ti? avijjåsamphassajena bhikkhave vedayitena phu††hassa assuta-

vato puthujjanassa uppannå taˆhå: tatojo so sa!khåro||…||vedanåya attånaµ samanupas-

282

sati. yå kho pana så bhikkhave samanupassanå sa!khåro so. so pana sa!khåro kinnidåno

kiµsamudayo kiµjåtiko kimpabhavo ti? avijjåsamphassajena bhikkhave vedayitena

phu††hassa assutavato puthujjanassa uppannå taˆhå: tatojo so sa!khåro|| ||iti kho bhik-

khave so pi sa!khåro anicco sa!khato pa†iccasamuppanno, så pi taˆhå aniccå sa!khatå

pa†iccasamuppannå, så pi vedanå aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå, so pi phasso

anicco sa!khato pa†iccasamuppanno, så pi avijjå aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå;

evam pi kho bhikkhave jånato evaµ passato anantarå åsavånaµ khayo hoti|| ||SN22:81||

| |khandhasaµyutta pårileyyasutta| |

|| ||saññaµ attato samanupassati. yå kho pana så bhikkhave samanupassanå sa!khåro so.

so pana sa!khåro kinnidåno kiµsamudayo kiµjåtiko kimpabhavo ti? avijjåsamphassajena

bhikkhave vedayitena phu††hassa assutavato puthujjanassa uppannå taˆhå: tatojo so

sa!khåro||…||saññåvantaµ attånaµ samanupassati. yå kho pana så bhikkhave sama-

nupassanå sa!khåro so. so pana sa!khåro kinnidåno kiµsamudayo kiµjåtiko kimpabhavo

ti? avijjåsamphassajena bhikkhave vedayitena phu††hassa assutavato puthujjanassa up-

pannå taˆhå: tatojo so sa!khåro||…||attani saññaµ samanupassati. yå kho pana så

bhikkhave samanupassanå sa!khåro so. so pana sa!khåro kinnidåno kiµsamudayo kiµ-

jåtiko kimpabhavo ti? avijjåsamphassajena bhikkhave vedayitena phu††hassa assutavato

puthujjanassa uppannå taˆhå: tatojo so sa!khåro||…||saññåya attånaµ samanupassati. yå

kho pana så bhikkhave samanupassanå sa!khåro so. so pana sa!khåro kinnidåno

kiµsamudayo kiµjåtiko kimpabhavo ti? avijjåsamphassajena bhikkhave vedayitena

phu††hassa assutavato puthujjanassa uppannå taˆhå: tatojo so sa!khåro|| ||iti kho bhik-

khave so pi sa!khåro anicco sa!khato pa†iccasamuppanno, så pi taˆhå aniccå sa!khatå

pa†iccasamuppannå, så pi vedanå aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå, so pi phasso

anicco sa!khato pa†iccasamuppanno, så pi avijjå aniccå sa!khatå pa†icca-samuppannå;

evam pi kho bhikkhave jånato evaµ passato anantarå åsavånaµ khayo hoti|| ||SN22:81||

283

| |khandhasaµyutta pårileyyasutta| |

|| ||sa!khåre attato samanupassati. yå kho pana så bhikkhave samanupassanå sa!khåro

so. so pana sa!khåro kinnidåno kiµsamudayo kiµjåtiko kimpabhavo ti? avijjåsamphas-

sajena bhikkhave vedayitena phu††hassa assutavato puthujjanassa uppannå taˆhå: tatojo

so sa!khåro||…||sa!khåravantaµ attånaµ samanupassati. yå kho pana så bhikkhave sama-

nupassanå sa!khåro so. so pana sa!khåro kinnidåno kiµsamudayo kiµjåtiko kimpabhavo

ti? avijjåsamphassajena bhikkhave vedayitena phu††hassa assutavato puthujjanassa up-

pannå taˆhå: tatojo so sa!khåro||…||attani sa!khåre samanupassati. yå kho pana så

bhikkhave samanupassanå sa!khåro so. so pana sa!khåro kinnidåno kiµsamudayo kiµ-

jåtiko kimpabhavo ti? avijjåsamphassajena bhikkhave vedayitena phu††hassa assutavato

puthujjanassa uppannå taˆhå: tatojo so sa!khåro||…||sa!khåresu attånaµ samanupassati.

yå kho pana så bhikkhave samanupassanå sa!khåro so. so pana sa!khåro kinnidåno

kiµsamudayo kiµjåtiko kimpabhavo ti? avijjåsamphassajena bhikkhave vedayitena

phu††hassa assutavato puthujjanassa uppannå taˆhå: tatojo so sa!khåro|| ||iti kho bhik-

khave so pi sa!khåro anicco sa!khato pa†iccasamuppanno, så pi taˆhå aniccå sa!khatå

pa†iccasamuppannå, så pi vedanå aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå, so pi phasso

anicco sa!khato pa†iccasamuppanno, så pi avijjå aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå;

evam pi kho bhikkhave jånato evaµ passato anantarå åsavånaµ khayo hoti|| ||SN22:81||

| |khandhasaµyutta pårileyyasutta| |

|| ||viññåˆaµ attato samanupassati. yå kho pana så bhikkhave samanupassanå sa!khåro

so. so pana sa!khåro kinnidåno kiµsamudayo kiµjåtiko kiµpabhavo ti? avijjåsamphas-

sajena bhikkhave vedayitena phu††hassa assutavato puthujjanassa uppannå taˆhå: tatojo

so sa!khåro||…||viññåˆavantaµ attånaµ samanupassati. yå kho pana så bhikkhave sama-

nupassanå sa!khåro so. so pana sa!khåro kinnidåno kiµsamudayo kiµjåtiko kiµpabhavo

ti? avijjåsamphassajena bhikkhave vedayitena phu††hassa assutavato puthujjanassa up-

pannå taˆhå: tatojo so sa!khåro||…||attani viññåˆaµ samanupassati. yå kho pana så

bhikkhave samanupassanå sa!khåro so. so pana sa!khåro kinnidåno kiµsamudayo kiµ-

jåtiko kiµpabhavo ti? avijjåsamphassajena bhikkhave vedayitena phu††hassa assutavato

puthujjanassa uppannå taˆhå: tatojo so sa!khåro||…||viññåˆasmiµ attånaµ samanu-

284

passati. yå kho pana så bhikkhave samanupassanå sa!khåro so. so pana sa!khåro kin-

nidåno kiµsamudayo kiµjåtiko kiµpabhavo ti? avijjåsamphassajena bhikkhave vedayit-

ena phu††hassa assutavato puthujjanassa uppannå taˆhå: tatojo so sa!khåro|| ||iti kho

bhikkhave so pi sa!khåro anicco sa!khato pa†iccasamuppanno, så pi taˆhå aniccå sa!-

khatå pa†iccasamuppannå, så pi vedanå aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå, so pi phasso

anicco sa!khato pa†iccasamuppanno, så pi avijjå aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå;

evam pi kho bhikkhave jånato evaµ passato anantarå åsavånaµ khayo hoti|| ||SN22:81||

| |khandhasaµyutta pårileyyasutta| |

|| ||api ca kho evaµdi††hi hoti: so attå so loko so pecca bhavissåmi nicco dhuvo sassato

avipariˆåmadhammo ti. yå kho pana så bhikkhave sassatadi††hi sa!khåro so. so pana

sa!khåro kinnidåno kiµsamudayo kiµjåtiko kimpabhavo ti? avijjåsamphassajena bhik-

khave vedayitena phu††hassa assutavato puthujjanassa uppannå taˆhå: tatojo so sa!khåro.

iti kho bhikkhave so pi sa!khåro anicco sa!khato pa†iccasamuppanno, så pi taˆhå aniccå

sa!khatå pa†iccasamuppannå så pi vedanå aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå, so pi

phasso anicco sa!khato pa†iccasamuppanno, så pi avijjå aniccå sa!khatå pa†iccasam-

uppannå; evam pi kho bhikkhave jånato evam passato anantarå åsavånaµ khayo hoti||

||SN22:81||

| |khandhasaµyutta pårileyyasutta| |

|| ||api ca kho evaµdi††hi hoti: no c’ assaµ no ca me siyå, na bhavissåmi na me

bhavissat¥ ti. yå kho pana så bhikkhave ucchedadi††hi sa!khåro so. so pana sa!khåro

kinnidåno kiµsamudayo kiµjåtiko kimpabhavo ti? avijjåsamphassajena bhikkhave

vedayitena phu††hassa assutavato puthujjanassa uppannå taˆhå: tatojo so sa!khåro. iti kho

bhikkhave so pi sa!khåro anicco sa!khato pa†iccasamuppanno, så pi taˆhå aniccå

sa!khatå pa†iccasamuppannå så pi vedanå aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå, so pi

phasso anicco sa!khato pa†iccasamuppanno, så pi avijjå aniccå sa!khatå pa†iccasam-

uppannå; evam pi kho bhikkhave jånato evaµ passato anantarå åsavånaµ khayo hoti||

||SN22:81||

285

| |khandhasaµyutta pårileyyasutta| |

|| ||na h’ eva kho rËpaµ attato samanupassati, na rËpavantaµ attånaµ samanupassati, na

attani rËpaµ samanupassati, na rËpasmiµ attånaµ samanupassati. na vedanaµ attato

samanupassati, na vedanåvantaµ attånaµ samanupassati, na attani vedanaµ samanu-

passati, na vedanåya attånaµ samanupassati. na saññaµ attato samanupassati, na saññå-

vantaµ attånaµ samanupassati, na attani saññaµ samanupassati, na saññåya attånaµ

samanupassati. na sa!khåre attato samanupassati, na sa!khåravantaµ attånaµ samanu-

passati, na attani sa!khåre samanupassati, na sa!khåresu attånaµ samanupassati. na

viññåˆaµ attato samanupassati, na viññåˆavantaµ attånaµ samanupassati, na attani

viññåˆaµ samanupassati, na viññåˆasmiµ attånaµ samanupassati. na pi h’ evaµdi††hi

hoti: so attå so loko so pecca bhavissåmi nicco dhuvo sassato avipariˆåmadhammo ti. na

pi evaµdi††hi hoti: no c’ assaµ no ca me siyå, na bhavissåmi na me bhavissat¥ ti|| ||api ca

kho ka!kh¥ hoti vicikicch¥ ani††ha!gatå saddhamme. yå kho pana så bhikkhave ka!khitå

vicikicchitå ani††ha!gatå saddhamme sa!khåro so. so pana sa!khåro kinnidåno kiµsamu-

dayo kiµjåtiko kimpabhavo ti? avijjåsamphassajena bhikkhave vedayitena phu††hassa

assutavato puthujjanassa uppannå taˆhå: tatojo so sa!khåro. iti kho bhikkhave so pi

sa!khåro anicco sa!khato pa†iccasamuppanno, så pi taˆhå aniccå sa!khatå pa†iccasamup-

pannå, så pi vedanå aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå so pi phasso anicco sa!khato

pa†iccasamuppanno, så pi avijjå aniccå sa!khatå pa†iccasamuppannå; evam pi kho

bhikkhave jånato evam passato anantarå åsavånaµ khayo hoti|| ||SN22:81||

| |khandhasaµyutta ånandasutta| |

|| ||upådåya asm¥ ti hoti no anupådåya. kiñ ca upådåya asm¥ ti hoti no anupådåya? rËpaµ

upådåya asm¥ ti hoti no anupådåya. vedanaµ upådåya asm¥ ti hoti no anupådåya. saññaµ

upådåya asm¥ ti hoti no anupådåya. sa!khåre upådåya asm¥ ti hoti no anupådåya.

viññåˆaµ upådåya asm¥ ti hoti no anupådåya|| ||SN22:83||

286

| |khandhasaµyutta tissasutta| |

|| ||taµ kiµ maññasi tissa rËpe avigatarågassa avigatachandassa avigatapemassa aviga-

tapipåsassa avigatapari¬åhassa avigatataˆhassa, tassa rËpassa vipariˆåmaññathåbhåvå

uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså ti? evaµ bhante. sådhu sådhu tissa

evañ h’ etaµ tissa hoti yathå taµ rËpe avigatarågassa|| ||taµ kiµ maññasi tissa vedanåya

avigatarågassa avigatachandassa avigatapemassa avigatapipåsassa avigatapari¬åhassa

avigatataˆhassa, tasså vedanåya vipariˆåmaññathåbhåvå uppajjanti sokaparidevaduk-

khadomanass’ upåyåså ti? evaµ bhante. sådhu sådhu tissa evañ h’ etaµ tissa hoti yathå

taµ vedanåya avigatarågassa|| ||taµ kiµ maññasi tissa saññåya avigatarågassa avigata-

chandassa avigatapemassa avigatapipåsassa avigatapari¬åhassa avigatataˆhassa, tasså

saññåya vipariˆåmaññathåbhåvå uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså ti?

evaµ bhante. sådhu sådhu tissa evañ h’ etaµ tissa hoti yathå taµ saññåya avigatarågassa||

||taµ kiµ maññasi tissa sa!khåresu avigatarågassa avigatachandassa avigatapemassa

avigatapipåsassa avigatapari¬åhassa avigatataˆhassa, tesaµ sa!khårånaµ vipariˆåm-

aññathåbhåvå uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså ti? evaµ bhante. sådhu

sådhu tissa evañ h’ etaµ tissa hoti yathå te sa!khåresu avigatarågassa|| ||taµ kiµ maññasi

tissa viññåˆe avigatarågassa avigatachandassa avigatapemassa avigatapipåsassa avi-

gatapari¬åhassa avigatataˆhassa, tassa viññåˆassa vipariˆåmaññathåbhåvå uppajjanti

sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså ti? evaµ bhante. sådhu sådhu tissa evañ h’ etaµ

tissa hoti yathå taµ viññåˆe avigatarågassa|| ||SN22:84||

| |khandhasaµyutta tissasutta| |

|| ||taµ kiµ maññasi tissa rËpe vigatarågassa vigatachandassavigatapemassa viga-

tapipåsassa vigatapari¬åhassa vigatataˆhassa, tassa rËpassa vipariˆåmaññathåbhåvå

uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså ti? no h’ etaµ bhante. sådhu sådhu

tissa evañ h’ etaµ tissa hoti yathå taµ rËpe vigatarågassa|| ||taµ kiµ maññasi tissa

vedanåya vigatarågassa vigatachandassa vigatapemassa vigatapipåsassa vigatapari¬åhassa

vigatataˆhassa, tasså vedanåya vipariˆåmaññathåbhåvå uppajjanti sokaparidevadukkha-

domanass’ upåyåså ti? no h’ etaµ bhante. sådhu sådhu tissa evañ h’ etaµ tissa hoti yathå

taµ vedanåya vigatarågassa|| ||taµ kiµ maññasi tissa saññåya vigatarågassa vigata-

287

chandassa vigatapemassa vigatapipåsassa vigatapari¬åhassa vigatataˆhassa, tasså saññåya

vipariˆåmaññathåbhåvå uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså ti? no h’ etaµ

bhante. sådhu sådhu tissa evañ h’ etaµ tissa hoti yathå taµ saññåya vigatarågassa|| ||taµ

kiµ maññasi tissa sa!khåresu vigatarågassa vigatachandassa vigatapemassa vigata-

pipåsassa vigatapari¬åhassa vigatataˆhassa, tesaµ sa!khårånaµ vipariˆåmaññathåbhåvå

uppajjanti sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså ti? no h’ etaµ bhante. sådhu sådhu

tissa evañ h’ etaµ tissa hoti yathå te sa!khåresu vigatarågassa|| ||taµ kiµ maññasi tissa

viññåˆe vigatarågassa vigatachandassa vigatapemassa vigatapipåsassa vigatapari¬åhassa

vigatataˆhassa, tassa viññåˆassa vipariˆåmaññathåbhåvå uppajjanti sokaparidevadukkha-

domanass’ upåyåså ti? no h’ etaµ bhante. sådhu sådhu tissa evañ h’ etaµ tissa hoti yathå

taµ viññåˆe vigatarågassa|| ||SN22:84||

| |khandhasaµyutta yamakasutta| |

|| ||taµ kiµ maññasi åvuso yamaka: rËpaµ tathågato ti samanupassas¥ ti? no h’ etaµ

åvuso. vedanaµ tathågato ti samanupassas¥ ti? no h’ etaµ åvuso. saññaµ tathågato ti

samanupassas¥ ti? no h’ etaµ åvuso. sa!khåre tathågato ti samanupassas¥ ti? no h’ etaµ

åvuso. viññåˆaµ tathågato ti samanupassas¥ ti? no h’ etaµ åvuso|| ||taµ kiµ maññasi

åvuso yamaka rËpasmiµ tathågato ti samanupassas¥ ti? no h’ etaµ åvuso. aññatra rupå

tathågato ti samanupassas¥ ti? no h’ etaµ åvuso. vedanåya tathågato ti samanupassas¥ ti?

no h’ etaµ åvuso. aññatra vedanåya tathågato ti samanupassas¥ ti? no h’ etaµ åvuso.

saññåya tathågato ti samanupassas¥ ti? no h’ etaµ åvuso. aññatra saññåya tathågato ti

samanupassas¥ ti? no h’ etaµ åvuso. sa!khåresu tathågato ti samanupassas¥ ti? no h’ etaµ

åvuso. aññatra sa!khårehi tathågato ti samanupassas¥ ti? no h’ etaµ åvuso. viññåˆasmiµ

tathågato ti samanupassas¥ ti? no h’ etaµ åvuso. aññatra viññåˆå tathågato ti samanu-

passas¥ ti? no h’ etaµ åvuso|| ||taµ kiµ maññasi åvuso yamaka rËpaµ vedanaµ saññaµ

sa!khåre viññåˆaµ tathågato ti samanupassas¥ ti? no h’ etaµ åvuso. taµ kiµ maññasi

åvuso yamaka: ayaµ so arËp¥ avedano asaññ¥ asa!khåro aviññåˆo tathågato ti samanu-

passas¥ ti? no h’ etaµ åvuso|| ||ettha ca te åvuso yamaka di††h’ eva dhamme saccato

thetato tathågato anupalabbhiyamåno, kallan nu te taµ veyyåkaraˆaµ: tathåhaµ

bhagavatå dhammaµ desitaµ åjånåmi, yathå kh¥ˆåsavo bhikkhu kåyassa bhedå ucchijjati

vinassati na hoti paraµ maraˆå ti? ahu kho me taµ åvuso såriputta pubbe aviddasuno

288

påpakaµ di††higataµ; idañ ca pan’ åyasmato såriputtassa dhammadesanaµ sutvå, tañ c’

eva påpakaµ di††higataµ pah¥naµ dhammo ca me abhisameto ti|| ||SN22:85||

| |khandhasaµyutta yamakasutta| |

|| ||sace taµ åvuso yamaka evaµ puccheyyuµ: yo so åvuso yamaka bhikkhu arahaµ

kh¥ˆåsavo so kåyassa bhedå paraµ maraˆå kiñ hot¥ ti? evaµ pu††ho tvaµ åvuso yamaka

kin ti vyåkareyyås¥ ti? sace maµ åvuso evaµ puccheyyuµ: yo so åvuso yamaka bhikkhu

arahaµ kh¥ˆåsavo so kåyassa bhedå paraµ maraˆå kiñ hot¥ ti? evaµ pu††ho ’haµ åvuso

evaµ vyåkareyyaµ: rËpaµ kho åvuso aniccaµ. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ

dukkhaµ taµ niruddhaµ taµ atthagataµ. vedanå kho åvuso aniccå. yad aniccaµ taµ

dukkhaµ. yaµ dukkhaµ taµ niruddhaµ taµ atthagataµ. saññå kho åvuso aniccå. yad

aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ taµ niruddhaµ taµ atthagataµ. sa!khårå kho

åvuso aniccå, yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ taµ niruddhaµ taµ atthagataµ.

viññåˆaµ kho åvuso aniccaµ. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ taµ niruddhaµ

taµ atthagataµ. evaµ pu††ho ’haµ åvuso evaµ vyåkareyyanti|| ||SN22:85||

| |khandhasaµyutta yamakasutta| |

|| ||evam eva kho åvuso assutavå puthujjano ariyånaµ adassåv¥ ariyadhammassa akovido

ariyadhamme avin¥to, sappurisånaµ adassåv¥ sappurisadhammassa akovido sappurisa-

dhamme avin¥to||…||so rËpaµ upeti upådiyati adhi††håti: attå me ti. so vedanaµ upeti

upådiyati adhi††håti: attå me ti. so saññaµ upeti upådiyati adhi††håti: attå me ti. so

sa!khåre upeti upådiyati adhi††håti: attå me ti. so viññåˆaµ upeti upådiyati adhi††håti: attå

me ti. tass’ ime pañc’ upådånakkhandhå upetå upådiˆˆå, d¥gharattaµ ahitåya dukkhåya

samvattanti|| ||sutavå ca kho åvuso ariyasåvako ariyånaµ dassåv¥ ariyadhammassa kovido

ariyadhamme suvin¥to, sappurisånaµ dassåv¥ sappurisadhammassa kovido sappurisa-

dhamme suvin¥to||…||so rËpaµ na upeti na upådiyati nådhi††håti: attå me ti. so vedanaµ

na upeti na upådiyati nådhi††håti: attå me ti. so saññaµ na upeti na upådiyati nådhi††håti:

attå me ti. so sa!khåre na upeti na upådiyati nådhi††håti: attå me ti. so viññåˆaµ na upeti

na upådiyati nådhi††håti: attå me ti. tass’ ime pañc’ upådånakkhandhå anupetå anupådiˆ-

ˆå, d¥gharattaµ hitåya sukhåya samvattant¥ ti|| ||SN22:85||

289

| |khandhasaµyutta anurådhasutta| |

|| ||ettha ca te anurådha di††h’ eva dhamme saccato thetato tathågato anupalabbhiyamåno,

kallan nu te taµ veyyåkaraˆaµ: yo so åvuso tathågato, uttamapuriso paramapuriso

paramapattipatto, taµ tathågato aññatra imehi catËhi †hånehi paññåpayamåno paññåpeti:

hoti tathågato paraµ maraˆå ti vå, na hoti tathagato paraµ maraˆå ti vå, hoti ca na ca hoti

tathågato paraµ maraˆå ti vå, n’ eva hoti na na hoti tathågato paraµ maraˆå ti vå ti? no

h’ etaµ bhante. sådhu sådhu anurådha. pubbe cåhaµ anurådha etarahi ca dukkhañ c’ eva

paññåpemi dukkhassa ca nirodhan ti|| ||SN22:86||

| |khandhasaµyutta vakkalisutta| |

|| ||yo kho vakkali dhammaµ passati so maµ passati, yo maµ passati so dhammaµ

passati. dhammañ hi vakkali passanto maµ passati, maµ passanto dhammaµ passati||

||SN22:87||

| |khandhasaµyutta vakkalisutta| |

|| ||rËpaµ aniccan ti ahaµ bhante na ka!khåmi. yad aniccaµ taµ dukkhan ti na

vicikicchåmi. yad aniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ n’ atthi me tattha chando vå

rågo vå pemaµ vå ti na vicikicchåmi. vedanå aniccå ti ahaµ bhante na ka!khåmi. yad

aniccaµ taµ dukkhan ti na vicikicchåmi. yad aniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ n’

atthi me tattha chando vå rågo vå pemaµ vå ti na vicikicchåmi. saññå aniccå ti ahaµ

bhante na ka!khåmi. yad aniccaµ taµ dukkhan ti na vicikicchåmi. yad aniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ n’ atthi me tattha chando vå rågo vå pemaµ vå ti na vicikicchåmi.

sa!khårå aniccå ti ahaµ bhante na ka!khåmi. yad aniccaµ taµ dukkhan ti na vici-

kicchåmi. yad aniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ n’ atthi me tattha chando vå rågo

vå pemaµ vå ti na vicikicchåmi. viññåˆaµ aniccan ti ahaµ bhante na ka!khåmi. yad

aniccaµ taµ dukkhan ti na vicikicchåmi. yad aniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ n’

atthi me tattha chando vå rågo vå pemaµ vå ti na vicikicchåmi|| ||SN22:87||

290

| |khandhasaµyutta khemakasutta| |

|| ||seyyathå pi åvuso uppalassa vå padumassa vå puˆ"ar¥kassa vå gandho. yo nu kho

evaµ vadeyya pattassa gandho ti, vaˆˆassa gandho ti, kiñjakkhassa gandho ti vå sammå

nu kho so vadamåno vadeyyå ti? no h’ etaµ åvuso. yathå kathaµ pan’ åvuso sammåvyå-

karamåno vyåkareyyå ti? pupphassa gandho ti kho åvuso sammåvyåkaramåno vyåka-

reyyå ti|| ||evam eva khvåhaµ åvuso na rËpaµ asm¥ ti vadåmi, na pi aññatra rËpå asm¥ ti

vadåmi. na vedanaµ asm¥ ti vadåmi, na pi aññatra vedanåya asm¥ ti vadåmi. na saññaµ

asm¥ ti vadåmi, na pi aññatra saññåya asm¥ ti vadåmi. na sa!khåre asm¥ ti vadåmi, na pi

aññatra sa!khårehi asm¥ ti vadåmi. na viññåˆaµ asm¥ ti vadåmi, na pi aññatra viññåˆå

asm¥ ti vadåmi. api ca me åvuso pañcasu upådånakkhandhesu asm¥ ti adhigataµ, ayaµ

aham asm¥ ti ca na samanupassåmi|| ||SN22:89||

| |khandhasaµyutta khemakasutta| |

|| ||seyyathå pi åvuso vatthaµ saµkili††haµ malaggahitaµ tam enaµ såmikå rajakassa

anuppadajjeyyuµ, tam enaµ rajako Ëse vå khåre vå gomaye vå samaµ madditvå acche

udake vikkhåleti. kiñcå pi taµ hoti vatthaµ parisuddhaµ pariyodåtaµ, atha khvassa hoti

yo ca anusahagato Ësagandho vå khåragandho vå gomayagandho vå asamËhato. tam

enaµ rajako såmikånaµ deti. tam enaµ såmikå gandhaparibhåvite karaˆ"ake nikkhipan-

ti. yo p’ issa hoti anusahagato Ësagandho vå khåragandho vå gomayagandho vå asamË-

hato so pi samugghåtaµ gacchati|| ||evam eva kho åvuso kiñ cå pi ariyasåvakassa pañc’

orambhågiyåni saµyojanåni pah¥nåni bhavanti, atha khvassa hoti yeva, pañcasu upådåna-

kkhandhesu anusahagato asm¥ ti måno, asm¥ ti chando, asm¥ ti anusayo asamËhato. so

aparena samayena pañcasu upådånakkhandhesu udayabbayånupass¥ viharati: iti rËpaµ iti

rËpassa samudayo iti rËpassa atthagamo; iti vedanå iti vedanåya samudayo iti vedanåya

atthagamo; iti saññå iti saññåya samudayo iti saññåya atthagamo; iti sa!khårå iti sa!-

khårånaµ samudayo iti sa!khårånaµ atthagamo; iti viññåˆaµ iti viññåˆassa samudayo iti

viññåˆassa atthagamo ti. tass’ imesu pañcasu upådånakkhandhesu udayabbayånupassino

viharato, yo pi ’ssa hoti pañcasu upådånakkhandhesu anusahagato asm¥ ti måno, asm¥ ti

chando, asm¥ ti anusayo asamËhato so pi samugghåtaµ gacchati ||SN22:89||

291

| |khandhasaµyutta nådisutta| |

|| ||evam eva kho bhikkhave assutavå puthujjano ariyånaµ adassåv¥ ariyadhammassa

akovido ariyadhamme avin¥to, sappurisånaµ adassåv¥ sappurisadhammassa akovido

sappurisadhamme avin¥to: rËpaµ attato samanupassati rËpavantaµ vå attånaµ attani vå

rËpaµ rËpasmiµ vå attånaµ. tassa taµ rËpaµ palujjati, so tato nidånaµ anayavyasanaµ

åpajjati. vedanaµ attato samanupassati vedanåvantaµ vå attånaµ attani vå vedanaµ

vedanåya vå attånaµ. tasså taµ vedanaµ palujjati, so tato nidånaµ anayavyasanaµ åpa-

jjati. saññaµ attato samanupassati saññåvantaµ vå attånaµ attani vå saññaµ saññåya vå

attånaµ. tasså taµ saññaµ palujjati so tato nidånaµ anayavyasanaµ åpajjati. sa!khåre at-

tato samanupassati sa!khåravantaµ vå attånaµ attani vå sa!khåre sa!khåresu vå attånaµ.

tesaµ te sa!khåre palujjati, so tato nidånaµ anayavyasanaµ åpajjati. viññåˆaµ attato

samanupassati viññåˆavantaµ vå attånaµ attani vå viññåˆaµ viññåˆasmiµ vå attånaµ.

tassa taµ viññåˆaµ palujjati so tato nidånaµ anayavyasanaµ åpajjati|| ||SN22:93||

| |khandhasaµyutta pupphasutta| |

|| ||nåhaµ bhikkhave lokena vivadåmi, loko ca måya vivadati. na bhikkhave dhamma-

våd¥ kenaci lokasmiµ vivadati. yaµ bhikkhave n’ atthi sammataµ loke paˆ"itånaµ,

aham pi taµ n’ atth¥ ti vadåmi. yaµ bhikkhave atthi sammataµ loke paˆ"itånaµ, aham pi

taµ atth¥ ti vadåmi. kiñ ca bhikkhave n’ atthi sammataµ loke paˆ"itånaµ, yaµ ahaµ n’

atth¥ ti vadåmi?|| ||rËpaµ bhikkhave niccaµ dhuvaµ sassataµ avipariˆåmadhammaµ n’

atthi sammataµ loke paˆ"itånaµ, aham pi taµ n’ atth¥ ti vadåmi. vedanå niccå dhuvå

sassatå avipariˆåmadhammå n’ atthi sammataµ loke paˆ"itånaµ, aham pi taµ n’ atth¥ ti

vadåmi. saññå niccå dhuvå sassatå avipariˆåmadhammå n’ atthi sammataµ loke paˆ"itå-

naµ, aham pi taµ n’ atth¥ ti vadåmi. sa!khårå niccå dhuvå sassatå avipariˆåmadhammå

n’ atthi sammataµ loke paˆ"itånaµ, aham pi taµ n’ atth¥ ti vadåmi. viññåˆaµ niccaµ

dhuvaµ sassataµ avipariˆåmadhammaµ n’ atthi sammataµ loke paˆ"itånaµ, aham pi

taµ n’ atth¥ ti vadåmi. idaµ kho bhikkhave n’ atthi sammataµ loke paˆ"itånaµ, yaµ

aham pi n’ atth¥ ti vadåmi|| ||kiñ ca bhikkhave atthi sammataµ loke paˆ"itånaµ, yaµ

ahaµ atth¥ ti vadåmi? rËpaµ bhikkhave aniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ atthi

sammataµ loke paˆ"itånaµ, aham pi taµ atth¥ ti vadåmi. vedanå aniccå dukkhå vipari-

292

ˆåmadhammå atthi sammataµ loke paˆ"itånaµ, aham pi taµ atth¥ ti vadåmi. saññå

aniccå dukkhå vipariˆåmadhammå atthi sammataµ loke paˆ"itånaµ, aham pi taµ atth¥ ti

vadåmi. sa!khårå aniccå dukkhå vipariˆåmadhammå atthi sammataµ loke paˆ"itånaµ,

aham pi taµ atth¥ ti vadåmi. viññåˆaµ niccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ atthi

sammataµ loke paˆ"itånaµ, aham pi taµ atth¥ ti vadåmi. idaµ kho bhikkhave atthi

sammataµ loke paˆ"itånaµ, yaµ aham pi atth¥ ti vadåmi|| ||SN22:94||

| |khandhasaµyutta pupphasutta| |

|| ||rËpaµ bhikkhave loke lokadhammo taµ tathågato abhisambujjhati abhisameti.

abhisambujjhitvå abhisametvå, åcikkhati deseti paññåpeti pa††hapeti vivarati vibhajati

uttån¥karoti. yo bhikkhave tathågatena evaµ åcikkhiyamåne desiyamåne paññåpiyamåne

pa††hiyamåne vivariyamåne vibhajiyamåne uttån¥kayiramåne, na jånåti na passati – taµ

ahaµ bhikkhave bålaµ puthujjanaµ andhaµ acakkhukaµ ajånantaµ apassantaµ, kin ti

karomi?|| ||vedanå bhikkhave loke lokadhammo taµ tathågato abhisambujjhati abhisame-

ti. abhisambujjhitvå abhisametvå, åcikkhati deseti paññåpeti pa††hapeti vivarati vibhajati

uttån¥karoti. yo bhikkhave tathågatena evaµ åcikkhiyamåne desiyamåne paññåpiyamåne

pa††hiyamåne vivariyamåne vibhajiyamåne uttån¥kayiramåne, na jånåti na passati – taµ

ahaµ bhikkhave bålaµ puthujjanaµ andhaµ acakkhukaµ ajånantaµ apassantaµ, kin ti

karomi?|| ||saññå bhikkhave loke lokadhammo taµ tathågato abhisambujjhati abhisameti.

abhisambujjhitvå abhisametvå, åcikkhati deseti paññåpeti pa††hapeti vivarati vibhajati

uttån¥karoti. yo bhikkhave tathågatena evaµ åcikkhiyamåne desiyamåne paññåpiyamåne

pa††hiyamåne vivariyamåne vibhajiyamåne uttån¥kayiramåne, na jånåti na passati – taµ

ahaµ bhikkhave bålaµ puthujjanaµ andhaµ acakkhukaµ ajånantaµ apassantaµ, kin ti

karomi?|| ||sa!khårå bhikkhave loke lokadhammo taµ tathågato abhisambujjhati abhi-

sameti. abhisambujjhitvå abhisametvå, åcikkhati deseti paññåpeti pa††hapeti vivarati

vibhajati uttån¥karoti. yo bhikkhave tathågatena evaµ åcikkhiyamåne desiyamåne pañ-

ñåpiyamåne pa††hiyamåne vivariyamåne vibhajiyamåne uttån¥kayiramåne, na jånåti na

passati – taµ ahaµ bhikkhave bålaµ puthujjanaµ andhaµ acakkhukaµ ajånantaµ

apassantaµ, kin ti karomi?|| ||viññåˆaµ bhikkhave loke lokadhammo taµ tathågato abhi-

sambujjhati abhisameti. abhisambujjhitvå abhisametvå, åcikkhati deseti paññåpeti pa†-

†hapeti vivarati vibhajati uttån¥karoti. yo bhikkhave tathågatena evaµ åcikkhiyamåne

293

desiyamåne paññåpiyamåne pa††hiyamåne vivariyamåne vibhajiyamåne uttån¥kayiramå-

ne, na jånåti na passati – taµ ahaµ bhikkhave bålaµ puthujjanaµ andhaµ acakkhukaµ

ajånantaµ apassantaµ, kin ti karomi?|| ||seyyathå pi bhikkhave uppalaµ vå padumaµ vå

puˆ"ar¥kaµ vå udake jåtaµ udake samvaddhaµ, udakå accuggamma †håti anupalittam

udakena. evam eva kho bhikkhave tathågato loke jåto loke samvaddho, lokaµ abhi-

bhuyya viharati anupalitto lokenå ti|| ||SN22:94||

| |khandhasaµyutta pheˆasutta| |

|| ||seyyathå pi bhikkhave ayaµ ga!gå nad¥ mahantaµ pheˆapiˆ"aµ åvaheyya. taµ

enaµ cakkhumå puriso passeyya nijjhåyeyya yoniso upaparikkheyya. tassa taµ passato

nijjhåyato yoniso upaparikkhato, rittakañ ñeva khåyeyya tucchakañ ñeva khåyeyya

asårakañ ñeva khåyeyya. kiñ hi siyå bhikkhave pheˆapiˆ"e såro? evam eva kho

bhikkhave yaµ kiñci rËpaµ at¥tånågatapaccuppannaµ, ajjhattaµ vå bahiddhå vå o¬åri-

kaµ vå sukhumaµ vå h¥naµ vå paˆ¥taµ vå, yaµ dËre santike vå; taµ bhikkhu passati

nijjhåyati yoniso upaparikkhati. tassa taµ passato nijjhåyato yoniso upaparikkhato, ritta-

kañ ñeva khåyati tucchakañ ñeva khåyati asårakañ ñeva khåyati. kiñ hi siyå bhikkhave

rËpe såro?|| ||SN22:95||

| |khandhasaµyutta pheˆasutta| |

|| ||seyyathå pi bhikkhave saradasamaye thullaphusitake deve vassante udake bubbu¬aµ

uppajjati c’ eva nirujjhati ca. taµ enaµ cakkhumå puriso passeyya nijjhåyeyya yoniso

upaparikkheyya. tassa taµ passato nijjhåyato yoniso upaparikkhato, rittakañ ñeva

khåyeyya tucchakañ ñeva khåyeyya asårakañ ñeva khåyeyya. kiñ hi siyå bhikkhave

udakabubbu¬e såro? evam eva kho bhikkhave yå kåci vedanå at¥tånågatapaccuppannå,

ajjhattaµ vå bahiddhå vå o¬årikå vå sukhumå vå h¥nå vå paˆ¥tå vå, yå dËre santike vå;

taµ bhikkhu passati nijjhåyati yoniso upaparikkhati. tassa taµ passato nijjhåyato yoniso

upaparikkhato, rittakañ ñeva khåyati tucchakañ ñeva khåyati asårakañ ñeva khåyati. kiñ

hi siyå bhikkhave vedanåya såro?|| ||SN22:95||

294

| |khandhasaµyutta pheˆasutta| |

|| ||seyyathå pi bhikkhave gimhånaµ pacchime måse †hite majjhantike kåle mar¥cikå.

taµ enaµ cakkhumå puriso passeyya nijjhåyeyya yoniso upaparikkheyya. tassa taµ pas-

sato nijjhåyato yoniso upaparikkhato, rittakañ ñeva khåyeyya tucchakañ ñeva khåyeyya

asårakañ ñeva khåyeyya. kiñ hi siyå bhikkhave mar¥cikåya såro? evam eva kho

bhikkhave yå kåci saññå at¥tånågatapaccuppannå, ajjhattaµ vå bahiddhå vå o¬årikå vå

sukhumå vå h¥nå vå paˆ¥tå vå, yå dËre santike vå; taµ bhikkhu passati nijjhåyati yoniso

upaparikkhati. tassa taµ passato nijjhåyato yoniso upaparikkhato, rittakañ ñeva khåyati

tucchakañ ñeva khåyati asårakañ ñeva khåyati. kiñ hi siyå bhikkhave saññåya såro?||

||SN22:95||

| |khandhasaµyutta pheˆasutta| |

|| ||seyyathå pi bhikkhave puriso såratthiko såragavesi sårapariyesanaµ caramåno tiˆhaµ

ku†håriµ ådåya vanaµ paviseyya. so tattha passeyya mahantaµ kadalikkhandhaµ ujuµ

navaµ akukkajåtaµ. taµ enaµ mËle chindeyya mËle chetvå agge chindeyya agge chetvå

pattavattiµ vinibbhujeyya. so tassa pattava††iµ vinibbhujanto phegguµ pi nådhigacch-

eyya kuto såraµ. taµ enaµ cakkhumå puriso passeyya nijjhåyeyya yoniso upaparik-

kheyya. tassa taµ passato nijjhåyato yoniso upaparikkhato, rittakañ ñeva khåyeyya

tucchakañ ñeva khåyeyya asårakañ ñeva khåyeyya. kiñ hi siyå bhikkhave kadalikkhandhe

såro? evam eva kho bhikkhave ye keci sa!khårå at¥tånågatapaccuppannå, ajjhattaµ vå

bahiddhå vå o¬årikå vå sukhumå vå h¥nå vå paˆ¥tå vå, ye dËre santike vå; taµ bhikkhu

passati nijjhåyati yoniso upaparikkhati. tassa taµ passato nijjhåyato yoniso upaparik-

khato, rittakañ ñeva khåyati tucchakañ ñeva khåyati asårakañ ñeva khåyati. kiñ hi siyå

bhikkhave sa!khåresu såro?|| ||SN22:95||

| |khandhasaµyutta pheˆasutta| |

|| ||seyyathå pi bhikkhave måyåkåro vå måyåkårantevåsi vå mahåpathe måyaµ vidaµ-

seyya. taµ enaµ cakkhumå puriso passeyya nijjhåyeyya yoniso upaparikkheyya. tassa

taµ passato nijjhåyato yoniso upaparikkhato, rittakañ ñeva khåyeyya tucchakañ ñeva

295

khåyeyya asårakañ ñeva khåyeyya. kiñ hi siyå bhikkhave måyåya såro? evam eva kho

bhikkhave yaµ kiñci viññåˆaµ at¥tånågatapaccuppannaµ, ajjhattaµ vå bahiddhå vå

o¬årikaµ vå sukhumaµ vå h¥naµ vå paˆ¥taµ vå, yaµ dËre santike vå; taµ bhikkhu

passati nijjhåyati yoniso upaparikkhati. tassa taµ passato nijjhåyato yoniso upaparikkha-

to, rittakañ ñeva khåyati tucchakañ ñeva khåyati asårakañ ñeva khåyati. kiñ hi siyå

bhikkhave viññåˆe såro?|| ||SN22:95||

| |khandhasaµyutta gomayasutta| |

|| ||n’ atthi kho bhikkhu kiñci rËpaµ yaµ rËpaµ niccaµ dhuvaµ sassataµ avipa-

riˆåmadhammaµ sassatisamaµ tath’ eva †hassati. n’ atthi kho bhikkhu kåci vedanå yå

vedanå niccå dhuvå sassatå avipariˆåmadhammå sassatisamaµ tath’ eva †hassati. n’ atthi

kho bhikkhu kåci saññå yå saññå niccå dhuvå sassatå avipariˆåmadhammå sassatisamaµ

tath’ eva †hassati. n’ atthi kho bhikkhu keci sa!khårå ye sa!khårå niccå dhuvå sassatå

avipariˆåmadhammå sassatisamaµ tath’ eva †hassanti. n’ atthi kho bhikkhu kiñci viñ-

ñåˆaµ yaµ viññåˆaµ niccaµ dhuvaµ sassataµ avipariˆåmadhammaµ sassatisamaµ

tath’ eva †hassat¥ ti|| ||atha kho bhagavå parittaµ gomayapiˆ"aµ påˆinå gahetvå taµ

bhikkhuµ etad avoca: ettako pi kho bhikkhu attabhåvapa†ilåbho n’ atthi nicco dhuvo

sassato avipariˆåmadhammo sassatisamaµ tath’ eva †hassati. ettako ce pi bhikkhu

attabhåvapa†ilåbho abhavissa nicco dhuvo sassato avipariˆåmadhammo, nayidaµ brah-

macariyavåso paññåyetha sammådukkhakkhayåya. yasmå ca kho bhikkhu ettako pi

attabhåvapa†ilåbho n’ atthi nicco dhuvo sassato avipariˆåmadhammo, tasmå brahma-

cariyavåso paññåyati sammådukkhakkhayåya|| ||SN22:96||

| |khandhasaµyutta pa†hama-gaddulasutta| |

|| ||anamataggåyaµ bhikkhave saµsåro pubbako†i na paññåyati avijjån¥varaˆånaµ

sattånaµ sattånaµ taˆhåsaµyojanånaµ sandhåvataµ saµsårataµ. hoti so bhikkhave

samayo yaµ mahåsamuddo ussussati vissussati na bhavati, na tvev’ åhaµ bhikkhave

avijjån¥varaˆånaµ sattånaµ taˆhåsaµyojanånaµ sandhåvataµ saµsarataµ dukkhassa

antakiriyaµ vadåmi. hoti so bhikkhave samayo yaµ sineru pabbataråjå "ayhati vinassati

na bhavati, na tvev’ åhaµ bhikkhave avijjån¥varaˆånaµ sattånaµ taˆhåsaµyojanånaµ

296

sandhåvataµ saµsarataµ dukkhassa antakiriyaµ vadåmi. hoti so bhikkhave samayo yaµ

mahåpathav¥ "ayhati vinassati na bhavati, na tvev’ åhaµ bhikkhave avijjån¥varaˆånaµ

sattånaµ taˆhåsaµyojanånaµ sandhåvataµ saµsarataµ dukkhassa antakiriyaµ vadåmi.

seyyathå pi bhikkhave så gaddulabaddho da¬he kh¥le vå thambhe vå upanibaddho tam eva

kh¥laµ vå thambhaµ vå anuparidhåvati anuparivattati|| ||SN22:99||

| |khandhasaµyutta pa†hama-gaddulasutta| |

|| ||evam eva kho bhikkhave assutavå puthujjano ariyånaµ adassåv¥ ariyadhammassa

akovido ariyadhamme avin¥to, sappurisånaµ adassåv¥ sappurisadhammassa akovido

sappurisadhamme avin¥to: rËpaµ attato samanupassati, rËpavantaµ vå attånaµ, attani vå

rËpaµ, rËpasmiµ vå attånaµ. vedanaµ attato samanupassati, vedanåvantaµ vå attånaµ,

attani vå vedanaµ, vedanåya vå attånaµ. saññaµ attato samanupassati, saññåvantaµ vå

attånaµ, attani vå saññaµ, saññåya vå attånaµ. sa!khåre attato samanupassati, sa!-

khåravantaµ vå attånaµ, attani vå sa!khåre, sa!khåresu vå attånaµ. viññåˆaµ attato

samanupassati, viññåˆavantaµ vå attånaµ, attani vå viññåˆaµ, viññåˆasmiµ vå attånaµ.

so rËpañ ñeva anuparidhåvati anuparivattati, vedanañ ñeva anuparidhåvati anuparivattati,

saññañ ñeva anuparidhåvati anuparivattati, sa!khåre yeva anuparidhåvati anuparivattati,

viññåˆañ ñeva anuparidhåvati anuparivattati|| ||so rËpaµ anuparidhåvaµ anuparivattaµ,

vedanaµ anuparidhåvaµ anuparivattaµ, saññaµ anuparidhåvaµ anuparivattaµ, sa!khåre

anuparidhåvaµ anuparivattaµ, viññåˆaµ anuparidhåvaµ anuparivattaµ. na parimuccati

rËpamhå na parimuccati vedanåya na parimuccati saññåya na parimuccati sa!khårehi na

parimuccati viññåˆamhå; na parimuccati jåtiyå jaråmaraˆena sokehi paridevehi dukkhehi

domanassehi upayåsehi, na parimuccati dukkhasmå ti vadåmi|| ||SN22:99||

| |khandhasaµyutta pa†hama-gaddulasutta| |

|| ||sutavå ca kho bhikkhave ariyasåvako ariyånaµ dassåv¥ ariyadhammassa kovido ariya-

dhamme suvin¥to, sappurisånaµ dassåv¥ sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme

suvin¥to: na rËpaµ attato samanupassati, na rËpavantaµ vå attånaµ, na attani vå rËpaµ,

na rËpasmiµ vå attånaµ. na vedanaµ attato samanupassati, na vedanåvantaµ vå attånaµ,

na attani vå vedanaµ, na vedanåya vå attånaµ. na saññaµ attato samanupassati, na

297

saññåvantaµ vå attånaµ, na attani vå saññaµ, na saññåya vå attånaµ. na sa!khåre attato

samanupassati, na sa!khåravantaµ vå attånaµ, na attani vå sa!khåre, na sa!khåresu vå

attånaµ. na viññåˆaµ attato samanupassati, na viññåˆavantaµ vå attånaµ, na attani vå

viññåˆaµ, na viññåˆasmiµ vå attånaµ. so rËpaµ nånuparidhåvati nånuparivattati, veda-

naµ nånuparidhåvati nånuparivattati, saññaµ nånuparidhåvati nånuparivattati, sa!khåre

nånuparidhåvati nånuparivattati, viññåˆaµ nånuparidhåvati nånuparivattati|| ||so rËpaµ

nånuparidhåvaµ nånuparivattaµ, vedanaµ nånuparidhåvaµ nånuparivattaµ, saññaµ

nånuparidhåvaµ nånuparivattaµ, sa!khåre nånuparidhåvaµ nånuparivattaµ, viññåˆaµ

nånuparidhåvaµ nånuparivattaµ. parimuccati rËpamhå parimuccati vedanåya parimuc-

cati saññåya parimuccati sa!khårehi parimuccati viññåˆamhå; parimuccati jåtiyå jarå-

maraˆena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upayåsehi, parimuccati dukkhasmå ti

vadåm¥ ti|| ||SN22:99||

| |khandhasaµyutta dutiya-gaddulasutta| |

|| ||anamataggåyaµ bhikkhave saµsåro pubbako†i na paññåyati avijjån¥varaˆånaµ sattå-

naµ taˆhåsaµyojanånaµ sandhåvataµ saµsårataµ. seyyathå pi bhikkhave så gaddula-

baddho da¬he kh¥le vå thambe vå upanibaddho. so gacchati ce pi taµ eva kh¥laµ vå

thambhaµ vå upagacchati, ti††hati ce pi taµ eva kh¥laµ vå thambhaµ vå upati††hati,

nis¥dati ce pi taµ eva kh¥laµ vå thambhaµ vå upanis¥dati, nippajjati ce pi taµ eva kh¥laµ

vå thambhaµ vå upanippajjati|| ||evam eva kho bhikkhave assutavå puthujjano rËpaµ

etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. vedanaµ etaµ mama, eso ’ham

asmi, eso me attå ti samanupassati. saññaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti

samanupassati. sa!khåre etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. viñña-

ˆaµ etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassati. so gacchati ce pi ime

pañc’ upådånakkhandhe upagacchati, ti††hati ce pi ime pañc’ upådånakkhandhe upati†-

†hati, nis¥dati ce pi ime pañc’ upådånakkhandhe upanis¥dati, nippajjati ce pi ime pañc’

upådånakkhandhe upanippajjati. tasmåt iha bhikkhave abhikkhaˆaµ sakaµ cittaµ

paccavekkhitabbaµ d¥gharattaµ idaµ cittaµ sa!kili††haµ rågena dosena mohenå ti.

cittasa!kileså bhikkhave sattå sa!kilissanti, cittavodånå sattå visujjhanti|| ||SN22:100||

298

| |khandhasaµyutta saññåsutta| |

|| ||kathaµ bhåvitå ca bhikkhave aniccasaññå kathaµ bahul¥katå: sabbaµ kåmarågaµ

pariyådiyati, sabbaµ rËparågaµ pariyådiyati, sabbaµ bhavarågaµ pariyådiyati, sabbaµ

avijjaµ pariyådiyati, sabbaµ asmimånaµ samËhanti? iti rËpaµ iti rËpassa samudayo iti

rËpassa atthagamo, iti vedanå iti vedanåya samudayo iti vedanåya atthagamo, iti saññå iti

saññåya samudayo iti saññåya atthagamo, iti sa!khårå iti sa!khårånaµ samudayo iti

sa!khårånaµ atthagamo, iti viññåˆaµ iti viññåˆassa samudayo iti viññåˆassa atthagamo.

evaµ bhåvitå kho bhikhave aniccasaññå evaµ bahul¥katå sabbaµ kåmarågaµ pariyå-

diyati, sabbaµ rËparågaµ pariyådiyati, sabbaµ bhavarågaµ pariyådiyati, sabbaµ avijjaµ

pariyådiyati, sabbaµ asmimånaµ samËhant¥ ti|| ||SN22:102||

| |khandhasaµyutta sakkåyasutta| |

|| ||katamo ca bhikkhave sakkåyo? pañc’ upådånakkhandhå tissa vacan¥yaµ. katame

pañca? seyyath¥daµ rËpupådånakkhandho vedanupådånakkhandho saññupådånakkh-

andho sa!khårupådånakkhandho viññåˆupådånakkhandho. ayaµ vuccati bhikkhave

sakkåyo. katamo ca bhikkhave sakkåyasamudayo? yåyaµ taˆhå ponobhavikå nandiråga-

sahagatå tatra tatråbhinandin¥, seyyath¥daµ kåmataˆhå bhavataˆhå vibhavataˆhå. ayaµ

vuccati bhikkhave sakkåyasamudayo. katamo ca bhikkhave sakkåyanirodho? yo tasså

yeva taˆhåya asesaviråganirodho cågo pa†inissaggo mutti anålayo. ayaµ vuccati

bhikkhave sakkåyanirodho. katamo ca bhikkhave sakkåyanirodhagåmin¥ pa†ipadå? ayam

eva ariyo a††haˆgiko maggo, seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!kappo sammåvåcå

sammåkammanto sammååjivo sammåvåyåmo sammåsati sammåsamådhi. ayaµ vuccati

bhikkhave sakkåyanirodhagåmin¥ pa†ipadå ti|| ||SN22:105||

| |khandhasaµyutta avijjåsutta| |

|| ||avijjå avijjå ti bhante vuccati. katamå nu kho bhante avijjå kittåvatå ca avijjågato hot¥

ti? idha bhikkhu assutavå puthujjano rËpaµ na pajånåti, rËpasamudayaµ na pajånåti,

rËpanirodhaµ na pajånåti, rËpanirodhagåminiµ pa†ipadaµ na pajånåti. vedanaµ na

pajånåti, vedanasamudayaµ na pajånåti, vedananirodhaµ na pajånåti, vedananirodha-

299

gåminiµ pa†ipadaµ na pajånåti. saññaµ na pajånåti, saññasamudayaµ na pajånåti,

saññanirodhaµ na pajånåti, saññanirodhagåminiµ pa†ipadaµ na pajånåti. sa!khåre na

pajånåti, sa!khårasamudayaµ na pajånåti, sa!khåranirodhaµ na pajånåti, sa!khåra-

nirodhagåminiµ pa†ipadaµ na pajånåti. viññåˆaµ na pajånåti, viññåˆasamudayaµ na

pajånåti, viññåˆanirodhaµ na pajånåti, viññåˆanirodhagåminiµ pa†ipadaµ na pajånåti.

ayaµ vuccati bhikkhu avijjå ettåvatå ca avijjågato hot¥ ti|| ||SN22:113||

| |khandhasaµyutta vijjåsutta| |

|| ||vijjå vijjå ti bhante vuccati. katamå nu kho bhante vijjå kittåvatå ca vijjågato hot¥ ti?

idha bhikkhu sutavå ariyasåvako rËpaµ pajånåti, rËpasamudayaµ pajånåti, rËpanirodhaµ

pajånåti, rËpanirodhagåminiµ pa†ipadaµ pajånåti. vedanaµ pajånåti, vedanasamudayaµ

pajånåti, vedananirodhaµ pajånåti, vedananirodhagåminiµ pa†ipadaµ pajånåti. saññaµ

pajånåti, saññasamudayaµ pajånåti, saññanirodhaµ pajånåti, saññanirodhagåminiµ pa†i-

padaµ pajånåti. sa!khåre pajånåti, sa!khårasamudayaµ pajånåti, sa!khåranirodhaµ

pajånåti, sa!khåranirodhagåminiµ pa†ipadaµ pajånåti. viññåˆaµ pajånåti, viññåˆasamu-

dayaµ pajånåti, viññåˆanirodhaµ pajånåti, viññåˆanirodhagåminiµ pa†ipadaµ pajånåti.

ayaµ vuccati bhikkhu vijjå ettåvatå ca vijjågato hot¥ ti|| ||SN22:114||

| |khandhasaµyutta bandhanasutta| |

|| ||rËpaµ attato samanupassati, rËpavantaµ vå attånaµ, attani vå rËpaµ, rËpasmiµ vå

attånaµ. ayaµ vuccati bhikkhave assutavå puthujjano rËpabandhanabaddho, såntara-

båhirabandhanabaddho, at¥radass¥ apåradass¥, baddho j¥yati baddho m¥yati baddho asmå

lokå paraµ lokaµ gacchati|| ||vedanaµ attato samanupassati, vedanåvantaµ vå attånaµ,

attani vå vedanaµ, vedanåya vå attånaµ. ayaµ vuccati bhikkhave assutavå puthujjano

vedanåbandhanabaddho, såntarabåhirabandhanabaddho, at¥radass¥ apåradass¥, baddho

j¥yati baddho m¥yati baddho asmå lokå paraµ lokaµ gacchati|| ||saññaµ attato samanu-

passati, saññåvantaµ vå attånaµ, attani vå saññaµ, saññåya vå attånaµ. ayaµ vuccati

bhikkhave assutavå puthujjano saññåbandhanabaddho, såntarabåhirabandhanabaddho,

at¥radass¥ apåradass¥, baddho j¥yati baddho m¥yati baddho asmå lokå paraµ lokaµ

gacchati|| ||sa!khåre attato samanupassati, sa!khåravantaµ vå attånaµ, attani vå

300

sa!khåre, sa!khåresu vå attånaµ. ayaµ vuccati bhikkhave assutavå puthujjano sa!khåra-

bandhanabaddho, såntarabåhirabandhanabaddho, at¥radass¥ apåradass¥, baddho j¥yati bad-

dho m¥yati baddho asmå lokå paraµ lokaµ gacchati|| ||viññåˆaµ attato samanupassati,

viññåˆavantaµ vå attånaµ, attani vå viññåˆaµ, viññåˆasmiµ vå attånaµ. ayaµ vuccati

bhikkhave assutavå puthujjano viññåˆabandhanabaddho, såntarabåhirabandhanabaddho,

at¥radass¥ apåradass¥, baddho j¥yati baddho m¥yati baddho asmå lokå paraµ lokaµ

gacchati|| ||SN22:117||

| |khandhasaµyutta bandhanasutta| |

|| ||na rËpaµ attato samanupassati, na rËpavantaµ vå attånaµ, na attani vå rËpaµ, na

rËpasmiµ vå attånaµ. ayaµ vuccati bhikkhave sutavå ariyasåvako na rËpabandhana-

baddho, na såntarabåhirabandhanabaddho, t¥radass¥ påradass¥, parimutto so dukkhasmå ti

vadåmi|| ||na vedanaµ attato samanupassati, na vedanåvantaµ vå attånaµ, na attani vå

vedanaµ, na vedanåya vå attånaµ. ayaµ vuccati bhikkhave sutavå ariyasåvako na

vedanåbandhanabaddho, na såntarabåhirabandhanabaddho, t¥radass¥ påradass¥, parimutto

so dukkhasmå ti vadåmi|| ||na saññaµ attato samanupassati, na saññåvantaµ vå attånaµ,

na attani vå saññaµ, na saññåya vå attånaµ. ayaµ vuccati bhikkhave sutavå ariyasåvako

na saññåbandhanabaddho, na såntarabåhirabandhanabaddho, t¥radass¥ påradass¥, pari-

mutto so dukkhasmå ti vadåmi|| ||na sa!khåre attato samanupassati, na sa!khåravantaµ vå

attånaµ, na attani vå sa!khåre, na sa!khåresu vå attånaµ. ayaµ vuccati bhikkhave sutavå

ariyasåvako na sa!khårabandhanabaddho, na såntarabåhirabandhanabaddho, t¥radass¥

påradass¥, parimutto so dukkhasmå ti vadåmi|| ||na viññåˆaµ attato samanupassati, na

viññåˆavantaµ vå attånaµ, na attani vå viññåˆaµ, na viññåˆasmiµ vå attånaµ. ayaµ

vuccati bhikkhave sutavå ariyasåvako na viññåˆabandhanabaddho, na såntarabåhira-

bandhanabaddho, t¥radass¥ påradass¥, parimutto so dukkhasmå ti vadåm¥ ti|| ||SN22:117||

| |khandhasaµyutta dutiya-samudayadhammasutta| |

|| ||avijjå avijjå ti åvuso såriputta vuccati. katamå nu kho åvuso avijjå kittåvatå ca avijjå-

gato hot¥ ti? idh’ åvuso assutavå puthujjano samudayadhammaµ rËpaµ, samudayadham-

maµ rËpan ti yathåbhËtaµ na pajånåti. vayadhammaµ rËpaµ, vayadhammaµ rËpan ti

301

yathåbhËtaµ na pajånåti. samudayavayadhammaµ rËpaµ, samudayavayadhammaµ rËp-

an ti yathåbhËtaµ na pajånåti|| ||samudayadhammaµ vedanaµ, samudayadhammå vedanå

ti yathåbhËtaµ na pajånåti. vayadhammaµ vedanaµ, vayadhammå vedanå ti yathå-

bhËtaµ na pajånåti. samudayavayadhammaµ vedanaµ: samudayavayadhammå vedanå

ti, yathåbhËtaµ na pajånåti|| ||samudayadhammaµ saññaµ, samudayadhammå saññå ti

yathåbhËtaµ na pajånåti. vayadhammaµ saññaµ, vayadhammå saññå ti yathåbhËtaµ na

pajånåti. samudayavayadhammaµ saññaµ, samudayavayadhammå saññå ti yathåbhËtaµ

na pajånåti|| ||samudayadhamme sa!khåre, samudayadhammå sa!khårå ti yathåbhËtaµ na

pajånåti. vayadhamme sa!khåre, vayadhammå sa!khårå ti yathåbhËtaµ na pajånåti.

samudayavayadhamme sa!khåre, samudayavayadhammå sa!khårå ti yathåbhËtaµ na

pajånåti|| ||samudayadhammaµ viññåˆaµ, samudayadhammaµ viññåˆan ti yathåbhËtaµ

na pajånåti. vayadhammaµ viññåˆaµ, vayadhammaµ viññåˆan ti yathåbhËtaµ na pajå-

nåti. samudayavayadhammaµ viññåˆaµ, samudayavayadhammaµ viññåˆan ti yathå-

bhËtaµ na pajånåti. ayaµ vuccati åvuso avijjå ettåvatå ca avijjågato hot¥ ti|| ||SN22:127||

| |khandhasaµyutta tatiya-samudayadhammasutta| |

|| ||vijjå vijjå ti åvuso såriputta vuccati. katamå nu kho åvuso vijjå kittåvatå ca vijjågato

hot¥ ti? idh’ åvuso sutavå ariyasåvako samudayadhammaµ rËpaµ, samudayadhammaµ

rËpan ti yathåbhËtaµ pajånåti. vayadhammaµ rËpaµ, vayadhammaµ rËpan ti yathå-

bhËtaµ pajånåti. samudayavayadhammaµ rËpaµ, samudayavayadhammaµ rËpan ti

yathåbhËtaµ pajånåti|| ||samudayadhammaµ vedanaµ, samudayadhammå vedanå ti ya-

thåbhËtaµ pajånåti. vayadhammaµ vedanaµ, vayadhammå vedanå ti yathåbhËtaµ

pajånåti. samudayavayadhammaµ vedanaµ, samudayavayadhammå vedanå ti yathåbhË-

taµ pajånåti|| ||samudayadhammaµ saññaµ, samudayadhammå saññå ti yathåbhËtaµ

pajånåti. vayadhammaµ saññaµ, vayadhammå saññå ti yathåbhËtaµ pajånåti. samudaya-

vayadhammaµ saññaµ, samudayavayadhammå saññå ti yathåbhËtaµ pajånåti|| ||sam-

udayadhamme sa!khåre, samudayadhammå sa!khårå ti yathåbhËtaµ pajånåti. vayadham-

me sa!khåre, vayadhammå sa!khårå ti yathåbhËtaµ pajånåti. samudayavayadhamme

sa!khåre, samudayavayadhammå sa!khårå ti yathåbhËtaµ pajånåti|| ||samudayadham-

maµ viññåˆaµ, samudayadhammaµ viññåˆan ti yathåbhËtaµ pajånåti. vayadhammaµ

viññåˆaµ, vayadhammaµ viññåˆan ti yathåbhËtaµ pajånåti. samudayavayadhammaµ

302

viññåˆaµ, samudayavayadhammaµ viññåˆan ti yathåbhËtaµ pajånåti. ayaµ vuccati

åvuso vijjå ettåvatå ca vijjågato hot¥ ti|| ||SN22:128||

| |khandhasaµyutta pa†hama-samudayasutta| |

|| ||avijjå avijjå ti åvuso såriputta vuccati. katamå nu kho åvuso avijjå kittåvatå ca

avijjågato hot¥ ti? idh’ åvuso assutavå puthujjano rËpassa samudayañ ca atthagamañ ca

assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ na pajånåti. vedanåya samudayañ ca

atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ na pajånåti. saññåya

samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ na

pajånåti. sa!khårånaµ samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca

yathåbhËtaµ na pajånåti. viññåˆassa samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ

ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ na pajånåti. ayaµ vuccat’ åvuso avijjå ettåvatå ca avijjå-

gato hot¥ ti|| ||SN22:131||

| |khandhasaµyutta dutiya-samudayasutta| |

|| ||vijjå vijjå ti åvuso såriputta vuccati. katamå nu kho åvuso vijjå kittåvatå ca vijjågato

hot¥ ti? idh’ åvuso sutavå ariyasåvako rËpassa samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca

åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ pajånåti. vedanåya samudayañ ca atthagamañ ca

assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ pajånåti. saññåya samudayañ ca

atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ pajånåti. sa!khårånaµ

samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ pajånåti.

viññåˆassa samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathå-

bhËtaµ pajånåti. ayaµ vuccat’ åvuso avijjå ettåvatå ca avijjågato hot¥ ti|| ||SN22:132||

| |khandhasaµyutta ajjhattikasutta| |

|| ||rËpe kho bhikkhave sati rËpaµ upådåya uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ. vedanåya

sati vedanaµ upådåya uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ. saññåya sati saññaµ upådåya

uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ. sa!khåresu sati sa!khåre upådåya uppajjati ajjhattaµ

sukhadukkhaµ. viññåˆe sati viññånaµ upådåya uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ|| ||taµ

303

kiµ maññatha bhikkhave rËpaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ pan-

åniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ api nu taµ anupådåya, uppajjeyya ajjhattaµ sukhadukkhan ti? no

h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave vedanå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ

bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ pan-

åniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api nu taµ anupådåya, uppajjeyya ajjhattaµ

sukhadukkhan ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave saññå niccå vå

aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ

bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api nu taµ anupådåya, up-

pajjeyya ajjhattaµ sukhadukkhan ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave

sa!khårå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api nu

taµ anupådåya, uppajjeyya ajjhattaµ sukhadukkhan ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ

maññatha bhikkhave viññåˆaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ pan-

åniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ api nu taµ anupådåya, uppajjeyya ajjhattaµ sukhadukkhan ti? no

h’ etaµ bhante|| ||SN22:150||

| |khandhasaµyutta etam mamasutta| |

|| ||kismin nu kho bhikkhave sati kiµ upådåya kiµ abhinivissa: etaµ mama, eso ’ham

asmi, eso me attå ti samanupassat¥ ti? bhagavammËlaka no bhante dhammå bhagavan-

nettikå bhagavampa†isaraˆå; sådhu vata bhante bhagavantañ ñeva pa†ibhatu etassa

bhasitassa attho bhagavato dhammaµ sutvå bhikkhË dhåressant¥ ti tena hi bhikkhave

sunåtha sådhukaµ manasikarotha, bhåsissåm¥ ti. evaµ bhante ti kho te bhikkhË bhaga-

vato paccassosuµ. bhagavå etad avoca: rËpe kho bhikkhave sati rËpaµ upådåya rËpaµ

abhinivissa, evaµdi††hi uppajjati etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti. vedanåya sati

vedanaµ upådåya vedanaµ abhinivissa, evaµdi††hi uppajjati: etaµ mama, eso ’ham

asmi, eso me attå ti. saññåya sati saññaµ upådåya saññaµ abhinivissa, evaµdi††hi

uppajjati etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti. sa!khåresu sati sa!khåre upådåya

sa!khåre abhinivissa, evaµdi††hi uppajjati etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti.

304

viññåˆe sati viññåˆaµ upådåya viññåˆaµ abhinivissa, evaµdi††hi uppajjati etaµ mama,

eso ’ham asmi, eso me attå ti|| ||SN22:151||

| |khandhasaµyutta eso attåsutta| |

|| ||kismin nu kho bhikkhave sati kiµ upådåya kiµ abhinivissa evaµdi††hi uppajjati: so

attå so loko so pecca bhavissåmi nicco dhuvo sassato avipariˆåmadhammo ti? bhagavam-

mËlaka no bhante dhammå bhagavannettikå bhagavaµpa†isaraˆå; sådhu vata bhante

bhagavantañ ñeva pa†ibhatu etassa bhasitassa attho bhagavato dhammaµ sutvå, bhikkhË

dhåressant¥ ti|| ||tena hi bhikkhave sunåtha sådhukaµ manasikarotha, bhåsissåm¥ ti. evaµ

bhante ti kho te bhikkhË bhagavato paccassosuµ. bhagavå etad avoca: rËpe kho

bhikkhave sati rËpaµ upådåya rËpaµ abhinivissa evaµdi††hi uppajjati: so attå so loko, so

pecca bhavissåmi nicco dhuvo sassato avipariˆåmadhammo ti. vedanåya sati vedanaµ

upådåya vedanaµ abhinivissa evaµdi††hi uppajjati: so attå so loko, so pecca bhavissåmi

nicco dhuvo sassato avipariˆåmadhammo ti. saññåya sati saññaµ upådåya saññaµ abhi-

nivissa evaµdi††hi uppajjati: so attå so loko, so pecca bhavissåmi nicco dhuvo sassato

avipariˆåmadhammo ti. sa!khåresu sati sa!khåre upådåya sa!khåre abhinivissa evaµdi†-

†hi uppajjati: so attå so loko, so pecca bhavissåmi nicco dhuvo sassato avipariˆåmadham-

mo ti. viññåˆe sati viññåˆam upådåya viññåˆaµ abhinivissa evaµdi††hi uppajjati: so attå

so loko, so pecca bhavissåmi nicco dhuvo sassato avipariˆåmadhammo ti|| ||SN22:152||

| |khandhasaµyutta eso attåsutta| |

|| ||kismin nu kho bhikkhave sati kiµ upådåya kiµ abhinivissa evaµdi††hi uppajjati: no

c’ assaµ no ca me siyå, na bhavissåmi na me bhavissat¥ ti? bhagavammËlaka no bhante

dhammå bhagavannettikå bhagavampa†isaraˆå; sådhu vata bhante bhagavantañ ñeva

pa†ibhatu etassa bhasitassa attho bhagavato dhammaµ sutvå, bhikkhË dhåressant¥ ti||

||tena hi bhikkhave sunåtha sådhukaµ manasikarotha, bhåsissåm¥ ti. evaµ bhante ti kho

te bhikkhË bhagavato paccassosuµ. bhagavå etad avoca: rËpe kho bhikkhave sati rËpaµ

upådåya rËpaµ abhinivissa evaµdi††hi uppajjati: no c’ assaµ no ca me siyå, na bhavisså-

mi na me bhavissat¥ ti. vedanåya sati vedanaµ upådåya vedanaµ abhinivissa evaµdi††hi

uppajjati: no c’ assaµ no ca me siyå, na bhavissåmi na me bhavissat¥ ti. saññåya sati

305

saññaµ upådåya saññaµ abhinivissa evaµdi††hi uppajjati: no c’ assaµ no ca me siyå, na

bhavissåmi na me bhavissat¥ ti. sa!khåresu sati sa!khåre upådåya sa!khåre abhinivissa

evaµdi††hi uppajjati: no c’ assaµ no ca me siyå, na bhavissåmi na me bhavissat¥ ti. viññå-

ˆe sati viññåˆam upådåya viññåˆaµ abhinivissa evaµdi††hi uppajjati: no c’ assaµ no ca

me siyå, na bhavissåmi na me bhavissat¥ ti|| ||SN22:153||

| |khandhasaµyutta micchaditthisutta| |

|| ||rËpe kho bhikkhave sati rËpaµ upådåya rËpaµ abhinivissa, micchådi††hi uppajjati.

vedanåya sati vedanaµ upådåya vedanaµ abhinivissa, micchådi††hi uppajjati. saññåya

sati saññaµ upådåya saññaµ abhinivissa, micchådi††hi uppajjati. sa!khåresu sati sa!khåre

upådåya sa!khåre abhinivissa, micchådi††hi uppajjati. viññåˆe sati viññåˆaµ upådåya

viññåˆaµ abhinivissa, micchådi††hi uppajjati|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave rËpaµ

niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå

ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api nu taµ

anupådåya micchådi††hi uppajjeyyå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave

vedanå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ

vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api nu taµ

anupådåya micchådi††hi uppajjeyyå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave

saññå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ

vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api nu taµ

anupådåya micchådi††hi uppajjeyyå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave

sa!khårå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api nu

taµ anupådåya micchådi††hi uppajjeyyå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññatha bhik-

khave viññåˆaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå

taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api

nu taµ anupådåya micchådi††hi uppajjeyyå ti? no h’ etaµ bhante|| ||SN22:154||

306

| |khandhasaµyutta sakkåyadi††hisutta| |

|| ||rËpe kho bhikkhave sati rËpaµ upådåya rËpaµ abhinivissa, sakkåyadi††hi uppajjati.

vedanåya sati vedanaµ upådåya vedanaµ abhinivissa, sakkåyadi††hi uppajjati. saññåya

sati saññaµ upådåya saññaµ abhinivissa, sakkåyadi††hi uppajjati. sa!khåresu sati

sa!khåre upådåya sa!khåre abhinivissa, sakkåyadi††hi uppajjati. viññåˆe sati viññåˆaµ

upådåya viññåˆaµ abhinivissa, sakkåyadi††hi uppajjati|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave

rËpaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api nu

taµ anupådåya sakkåyadi††hi uppajjeyyå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññatha

bhikkhave vedanå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå

taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api

nu taµ anupådåya sakkåyadi††hi uppajjeyyå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññatha

bhikkhave saññå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå

taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api

nu taµ anupådåya sakkåyadi††hi uppajjeyyå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññatha

bhikkhave sa!khårå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå

taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api

nu taµ anupådåya sakkåyadi††hi uppajjeyyå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññatha

bhikkhave viññåˆaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkh-

aµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadham-

maµ api nu taµ anupådåya sakkåyadi††hi uppajjeyyå ti? no h’ etaµ bhante|| ||SN22:155||

| |khandhasaµyutta attånudi††hisutta| |

|| ||rËpe kho bhikkhave sati rËpaµ upådåya rËpaµ abhinivissa, attånudi††hi uppajjati.

vedanåya sati vedanaµ upådåya vedanaµ abhinivissa, attånudi††hi uppajjati. saññåya sati

saññaµ upådåya saññaµ abhinivissa, attånudi††hi uppajjati. sa!khåresu sati sa!khåre

upådåya sa!khåre abhinivissa, attånudi††hi uppajjati. viññåˆe sati viññåˆaµ upådåya

viññåˆaµ abhinivissa, attånudi††hi uppajjati|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave rËpaµ

niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå

ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api nu taµ

307

anupådåya attånudi††hi uppajjeyyå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave

vedanå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ

vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api nu taµ

anupådåya attånudi††hi uppajjeyyå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave

saññå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ

vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api nu taµ

anupådåya attånudi††hi uppajjeyyå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave

sa!khårå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api nu

taµ anupådåya attånudi††hi uppajjeyyå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññatha bhik-

khave viññåˆaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå

taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api

nu taµ anupådåya attånudi††hi uppajjeyyå ti? no h’ etaµ bhante|| ||SN22:156||

| |khandhasaµyutta abhinivesasutta| |

|| ||rËpe kho bhikkhave sati rËpaµ upådåya rËpaµ abhinivissa, uppajjanti saµyojanåbhi-

nivesavinibandhåjjhosånå. vedanåya sati vedanaµ upådåya vedanaµ abhinivissa, uppa-

jjanti saµyojanåbhinivesavinibandhåjjhosånå. saññåya sati saññaµ upådåya saññaµ

abhinivissa, uppajjanti saµyojanåbhinivesavinibandhåjjhosånå. sa!khåresu sati sa!khåre

upådåya sa!khåre abhinivissa, uppajjanti saµyojanåbhinivesavinibandhåjjhosånå. viñ-

ñåˆe sati viññåˆaµ upådåya viññåˆaµ abhinivissa, uppajjanti saµyojanåbhinivesavini-

bandhåjjhosånå|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave rËpaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ

bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ pan-

åniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api nu taµ anupådåya uppajjeyyuµ saµyojan-

åbhinivesavinibandhåjjhosånå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave

vedanå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ

vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api nu taµ

anupådåya uppajjeyyuµ saµyojanåbhinivesavinibandhåjjhosånå ti? no h’ etaµ bhante||

||taµ kiµ maññatha bhikkhave saññå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ api nu taµ anupådåya uppajjeyyuµ saµyojanåbhinivesavinibandh-

308

åjjhosånå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave sa!khårå niccå vå aniccå

vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante.

yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api nu taµ anupådåya uppajjeyyuµ

saµyojanåbhinivesavinibandhåjjhosånå ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññatha bhik-

khave viññåˆaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå

taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api

nu taµ anupådåya uppajjeyyuµ saµyojanåbhinivesavinibandhåjjhosånå ti? no h’ etaµ

bhante|| ||SN22:158||

| | rådhasaµyutta mårasutta| |

|| ||måro måro ti vuccati. kittåvatå nu kho bhante måro ti? rËpe kho rådha sati måro vå

assa måretå vå yo vå pana m¥yati. tasmåt iha tvaµ rådha rËpaµ: måro ti passa måretå ti

passa m¥yat¥ ti passa; rogo ti passa gaˆ"o ti passa sallan ti passa aghan ti passa agha-

bhËtan ti passa. ye naµ evampassanti te sammåpassanti|| ||vedanåya kho rådha sati måro

vå assa måretå vå yo vå pana m¥yati. tasmåt iha tvaµ rådha vedanaµ: måro ti passa

måretå ti passa m¥yat¥ ti passa; rogo ti passa gaˆ"o ti passa sallan ti passa aghan ti passa

aghabhËtan ti passa. ye naµ evampassanti te sammåpassanti|| ||saññåya kho rådha sati

måro vå assa måretå vå yo vå pana m¥yati. tasmåt iha tvaµ rådha saññaµ: måro ti passa

måretå ti passa m¥yat¥ ti passa; rogo ti passa gaˆ"o ti passa sallan ti passa aghan ti passa

aghabhËtan ti passa. ye naµ evampassanti te sammåpassanti|| ||sa!khåresu kho rådha sati

måro vå assa måretå vå yo vå pana m¥yati. tasmåt iha tvaµ rådha sa!khåre: måro ti passa

måretå ti passa m¥yat¥ ti passa; rogo ti passa gaˆ"o ti passa sallan ti passa aghan ti passa

aghabhËtan ti passa. ye naµ evampassanti te sammåpassanti|| ||viññåˆe kho rådha sati

måro vå assa måretå vå yo vå pana m¥yati. tasmåt iha tvaµ rådha viññåˆaµ: måro ti

passa måretå ti passa m¥yat¥ ti passa; rogo ti passa gaˆ"o ti passa sallan ti passa aghan ti

passa aghabhËtan ti passa. ye naµ evampassanti te sammåpassanti|| ||SN23:1||

| | rådhasaµyutta sattasutta| |

|| ||satto satto ti vuccati. kittåvatå nu kho bhante satto ti vuccat¥ ti? rËpe kho rådha yo

chando yo rågo yå nandi yå taˆhå, tatra satto tatra visatto; tasmå satto ti vuccati.

309

vedanåya yo chando yo rågo yå nandi yå taˆhå, tatra satto tatra visatto; tasmå satto ti

vuccati. saññåya yo chando yo rågo yå nandi yå taˆhå, tatra satto tatra visatto; tasmå satto

ti vuccati. sa!khåresu yo chando yo rågo yå nandi yå taˆhå, tatra satto tatra visatto; tasmå

satto ti vuccati. viññåˆe yo chando yo rågo yå nandi yå taˆhå,tatra satto tatra visatto;

tasmå satto ti vuccati|| ||seyyathå pi rådha kumårakå vå kumårikayo vå paµsvågårakehi

k¥¬anti. yåva k¥vañ ca tesu paµsvågårakesu av¥tarågå honti avigatachandå avigatapemå

avigatapipåså avigatapari¬åhå avigatataˆhå; tåva tåni paµsvågårakåni ålayanti ke¬åyanti

dhanåyanti mamåyanti. yato ca kho rådha kumårakå vå kumårikayo vå tesu paµsvågåra-

kesu v¥tarågå honti vigatachandå vigatapemå vigatapipåså vigatapari¬åhå vigatataˆhå;

atha kho tåni paµsvågårakåni hatthehi ca pådehi ca vikiranti vidhamanti viddhaµsenti

vik¥¬anikaµ karonti. evam eva kho rådha tumhe rËpaµ vikiratha vidhamatha viddhaµ-

setha vik¥¬anikaµ karotha; taˆhakkhayåya pa†ipajjatha. vedanaµ vikiratha vidhamatha

viddhaµsetha vik¥¬anikaµ karotha; taˆhakkhayåya pa†ipajjatha. saññaµ vikiratha vidha-

matha viddhaµsetha vik¥¬anikaµ karotha; taˆhakkhayåya pa†ipajjatha. sa!khåre vikiratha

vidhamatha viddhaµsetha vik¥¬anikaµ karotha; taˆhakkhayåya pa†ipajjatha. viññåˆaµ

vikiratha vidhamatha viddhaµsetha vik¥¬anikaµ karotha; taˆhakkhayåya pa†ipajjatha.

taˆhakkhayo hi rådha nibbånan ti|| ||SN23:2||

| | rådhasaµyutta bhavanettisutta| |

|| ||bhavanetti bhavanetti ti vuccati. katamå nu kho bhante bhavanetti katamo bhavanetti-

nirodho ti? rËpe kho rådha yo chando yo rågo yå nandi yå taˆhå yå upåyupådånå cetaso

adhi††hånåbhinivesånusayå. ayaµ vuccati bhavanetti. tesaµ nirodhå bhavanettinirodho.

vedanåya yo chando yo rågo yå nandi yå taˆhå yå upåyupådånå cetaso adhi††hån-

åbhinivesånusayå. ayaµ vuccati bhavanetti. tesaµ nirodhå bhavanettinirodho. saññåya yo

chando yo rågo yå nandi yå taˆhå yå upåyupådånå cetaso adhi††hånåbhinivesånusayå.

ayaµ vuccati bhavanetti. tesaµ nirodhå bhavanettinirodho. sa!khåresu yo chando yo rågo

yå nandi yå taˆhå yå upåyupådånå cetaso adhi††hånåbhinivesånusayå. ayaµ vuccati

bhavanetti. tesaµ nirodhå bhavanettinirodho. viññåˆe yo chando yo rågo yå nandi yå

taˆhå yå upåyupådånå cetaso adhi††hånåbhinivesånusayå. ayaµ vuccati bhavanetti. tesaµ

nirodhå bhavanettinirodho|| ||SN23:3||

310

| |rådhasaµyutta samudayadhammasutta| |

|| ||samudayadhammo samudayadhammo ti bhante vuccati. katamo nu kho bhante vuccati

samudayadhammo ti? rËpaµ kho rådha samudayadhammo vedanå samudayadhammo

saññå samudayadhammo sa!khårå samudayadhammo viññåˆaµ samudayadhammo||

||SN22:21||

| | rådhasaµyutta nirodhadhammasutta| |

|| ||nirodhadhammo nirodhadhammo ti bhante vuccati. katamo nu kho bhante vuccati

nirodhadhammo ti? rËpaµ kho rådha nirodhadhammo vedanå nirodhadhammo saññå

nirodhadhammo sa!khårå nirodhadhammo viññåˆaµ nirodhadhammo|| ||SN23:22||

| |di††hisaµyutta etam mamasutta| |

|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave rËpaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ, api nu taµ anupådåya evaµdi††hi uppajjeyya: etaµ mama, eso

’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||vedanå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ

bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ pan-

åniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, api nu taµ anupådåya evaµdi††hi uppajjeyya:

etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||saññå niccå vå aniccå vå

ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante.

yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, api nu taµ anupådåya evaµdi††hi

uppajjeyya: etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||sa!khårå

niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti?

dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, api nu taµ anupådå-

ya evaµdi††hi uppajjeyya: etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante||

||viññåˆaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, api nu

taµ anupådåya evaµdi††hi uppajjeyya: etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’

etaµ bhante|| ||yam p’ idaµ di††haµ sutaµ mutaµ viññåtaµ pattaµ pariyesitaµ anuvica-

311

ritaµ manaså, tam pi niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ duk-

khaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåma-

dhammaµ, api nu taµ anupådåya evaµdi††hi uppajjeyya: etaµ mama, eso ’ham asmi,

eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||yato kho bhikkhave ariyasåvakassa imesu chasu

†hånesu ka!khå pah¥nå hoti: dukkhe pi’ ssa ka!khå pah¥nå hoti, dukkhasamudaye pi’ ssa

ka!khå pah¥nå hoti, dukkhanirodhe pi’ ssa ka!khå pah¥nå hoti, dukkhanirodhagåminiyå

pa†ipadåya pi’ ssa ka!khå pah¥nå hoti. ayaµ vuccati bhikkhave ariyasåvako sotåpanno

avinipåtadhammo niyato sambodhiparåyano ti|| ||SN24:2||

| |di††hisaµyutta so attasutta| |

|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave rËpaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ, api nu taµ anupådåya evaµdi††hi uppajjeyya: so attå so loko, so

pecca bhavissåmi nicco dhuvo sassato avipariˆåmadhammo ti? no h’ etaµ bhante||

||vedanå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, api nu

taµ anupådåya evaµdi††hi uppajjeyya: so attå so loko, so pecca bhavissåmi nicco dhuvo

sassato avipariˆåmadhammo ti? no h’ etaµ bhante|| ||saññå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ

bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ pan-

åniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, api nu taµ anupådåya evaµdi††hi uppajjeyya:

so attå so loko, so pecca bhavissåmi nicco dhuvo sassato avipariˆåmadhammo ti? no h’

etaµ bhante|| ||sa!khårå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ,

api nu taµ anupådåya evaµdi††hi uppajjeyya: so attå so loko, so pecca bhavissåmi nicco

dhuvo sassato avipariˆåmadhammo ti? no h’ etaµ bhante|| ||viññåˆaµ niccaµ vå aniccaµ

vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante.

yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, api nu taµ anupådåya evaµdi††hi uppa-

jjeyya: so attå so loko, so pecca bhavissåmi nicco dhuvo sassato avipariˆåmadhammo ti?

no h’ etaµ bhante|| ||yam p’ idaµ di††haµ sutaµ mutaµ viññåtaµ pattaµ pariyesitaµ

anuvicaritaµ manaså, tam pi niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ

dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåma-

312

dhammaµ, api nu taµ anupådåya evaµdi††hi uppajjeyya: so attå so loko, so pecca

bhavissåmi nicco dhuvo sassato avipariˆåmadhammo ti? no h’ etaµ bhante|| ||yato kho

bhikkhave ariyasåvakassa imesu chasu †hånesu ka!khå pah¥nå hoti: dukkhe pi’ ssa

ka!khå pah¥nå hoti, dukkhasamudaye pi’ ssa ka!khå pah¥nå hoti, dukkhanirodhe pi’ ssa

ka!khå pah¥nå hoti, dukkhanirodhagåminiyå pa†ipadåya pi’ ssa ka!khå pah¥nå hoti. ayaµ

vuccati bhikkhave ariyasåvako sotåpanno avinipåtadhammo niyato sambodhiparåyano ti||

||SN24:3||

| |di††hisaµyutta no ca me siyåsutta| |

|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave rËpaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ, api nu taµ anupådåya evaµdi††hi uppajjeyya: no c’ assaµ no ca

me siyå, na bhavissåmi na me bhavissat¥ ti? no h’ etaµ bhante|| ||vedanå niccå vå aniccå

vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante.

yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, api nu taµ anupådåya evaµdi††hi

uppajjeyya: no c’ assaµ no ca me siyå, na bhavissåmi na me bhavissat¥ ti? no h’ etaµ

bhante|| ||saññå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, api nu

taµ anupådåya evaµdi††hi uppajjeyya: no c’ assaµ no ca me siyå, na bhavissåmi na me

bhavissat¥ ti? no h’ etaµ bhante|| ||sa!khårå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ, api nu taµ anupådåya evaµdi††hi uppajjeyya: no c’ assaµ no ca

me siyå, na bhavissåmi na me bhavissat¥ ti? no h’ etaµ bhante|| ||viññåˆaµ niccaµ vå

aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? duk-

khaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, api nu taµ anupådåya

evaµdi††hi uppajjeyya: no c’ assaµ no ca me siyå, na bhavissåmi na me bhavissat¥ ti? no

h’ etaµ bhante|| ||yam p’ idaµ di††haµ sutaµ mutaµ viññåtaµ pattaµ pariyesitaµ

anuvicaritaµ manaså, tam pi niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ

dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåma-

dhammaµ, api nu taµ anupådåya evaµdi††hi uppajjeyya: no c’ assaµ no ca me siyå, na

bhavissåmi na me bhavissat¥ ti? no h’ etaµ bhante|| ||yato kho bhikkhave ariyasåvakassa

313

imesu chasu †hånesu ka!khå pah¥nå hoti: dukkhe pi’ ssa ka!khå pah¥nå hoti, duk-

khasamudaye pi’ ssa ka!khå pah¥nå hoti, dukkhanirodhe pi’ ssa ka!khå pah¥nå hoti,

dukkhanirodhagåminiyå pa†ipadåya pi’ ssa ka!khå pah¥nå hoti. ayaµ vuccati bhikkhave

ariyasåvako sotåpanno avinipåtadhammo niyato sambodhiparåyano ti|| ||SN24:4||

| |di††hisaµyutta etam mamasutta| |

|| ||rËpe kho bhikkhave sati rËpaµ upådåya rËpaµ abhinivissa evaµdi††hi uppajjati: etaµ

mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti. vedanåya kho bhikkhave sati vedanaµ upådåya

vedanaµ abhinivissa evaµdi††hi uppajjati: etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti.

saññåya kho bhikkhave sati saññaµ upådåya saññaµ abhinivissa evaµdi††hi uppajjati:

etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti. sa!khåresu kho bhikkhave sati sa!khåre

upådåya sa!khåre abhinivissa evaµdi††hi uppajjati: etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me

attå ti. viññåˆe kho bhikkhave sati viññåˆaµ upådåya viññåˆaµ abhinivissa evaµdi††hi

uppajjati: etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave

rËpaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api nu

taµ anupådåya: etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupasseyyå ti? no h’ etaµ

bhante|| ||vedanå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå

taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api

nu taµ anupådåya: etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupasseyyå ti? no h’

etaµ bhante|| ||saññå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå

taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api

nu taµ anupådåya: etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupasseyyå ti? no h’

etaµ bhante|| ||sa!khårå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ

api nu taµ anupådåya: etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupasseyyå ti? no

h’ etaµ bhante|| ||viññåˆaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ

dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåma-

dhammaµ api nu taµ anupådåya: etaµ mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanu-

passeyyå ti? no h’ etaµ bhante|| ||yam p’ idaµ di††haµ sutaµ mutaµ viññåtaµ pattaµ

pariyesitaµ anuvicaritaµ manaså tam pi niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ

314

panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ api nu taµ anupådåya evaµdi††hi uppajjeyya: etaµ mama, eso

’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||SN24:20||

| |kilesasaµyutta cakkhusutta| |

|| ||yo bhikkhave cakkhusmiµ chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo sotasmiµ chanda-

rågo cittass’ eso upakkileso. yo ghånasmiµ chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo jivhå-

ya chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo kåyasmiµ chandarågo cittass’ eso upakkileso.

yo manasmiµ chandarågo cittass’ eso upakkileso. yato kho bhikkhave bhikkhuno imesu

chasu †hånesu cetaso upakkileso pah¥no hoti, nekkhammaninnaµ c’ assa cittaµ hoti.

nekkhammaparibhåvitaµ cittaµ kammaniyaµ khåyati abhiññå sacchikaraˆ¥yesu dham-

mesË ti|| ||SN27:1||

| |uppådasaµyutta cakkhusutta| |

|| ||yo bhikkhave cakkhussa uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo

rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo sotassa uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo,

dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo ghånassa uppådo †hiti

abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo

jivhåya uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jarå-

maraˆassa påtubhåvo. yo kåyassa uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso

uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo manassa uppådo †hiti abhinibbatti

påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo|| ||yo ca

bhikkhave cakkhussa nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ

vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo sotassa nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’

eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo ghånassa nirodho vËpa-

samo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo

jivhåya nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jarå-

maraˆassa atthagamo. yo kåyassa nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho

rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo manassa nirodho vËpasamo atthagamo,

dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo ti|| ||SN26:1||

315

| |kilesasaµyutta rËpasutta| |

|| ||yo bhikkhave rËpesu chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo saddesu chandarågo

cittass’ eso upakkileso. yo gandhesu chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo rasesu

chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo pho††habbesu chandarågo cittass’ eso upakkileso.

yo dhammesu chandarågo cittass’ eso upakkileso. yato kho bhikkhave bhikkhuno imesu

chasu †hånesu cetaso upakkileso pah¥no hoti, nekkhammaninnaµ c’ assa cittaµ hoti.

nekkhammaparibhåvitaµ cittaµ kammaniyaµ khåyati abhiññå sacchikaraˆ¥yesu dham-

mesË ti|| ||SN27:2||

| |uppådasaµyutta rËpasutta| |

|| ||yo bhikkhave rËpånaµ uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo

rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo saddånaµ uppådo †hiti abhinibbatti påtu-

bhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo gandhånaµ

uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa

påtubhåvo. yo rasånaµ uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo

rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo pho††habbånaµ uppådo †hiti abhinibbatti

påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo dhammå-

naµ uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆ-

assa påtubhåvo|| ||yo ca bhikkhave rËpånaµ nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso

nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo saddånaµ nirodho vËpasamo

atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo gan-

dhånaµ nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jarå-

maraˆassa atthagamo. yo rasånaµ nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho

rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo pho††habbånaµ nirodho vËpasamo atth-

agamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo dham-

månaµ nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jarå-

maraˆassa atthagamo ti|| ||SN26:2||

316

| |kilesasaµyutta viññåˆasutta| |

|| ||yo bhikkhave cakkhuviññåˆasmiµ chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo sotaviñ-

ñåˆasmiµ chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo ghånaviññåˆasmiµ chandarågo cittass’

eso upakkileso. yo jivhåviññåˆasmiµ chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo kåyaviñ-

ñåˆasmiµ chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo manoviññåˆasmiµ chandarågo cittass’

eso upakkileso. yato kho bhikkhave bhikkhuno imesu chasu †hånesu cetaso upakkileso

pah¥no hoti, nekkhammaninnaµ c’ assa cittaµ hoti. nekkhammaparibhåvitaµ cittaµ

kammaniyaµ khåyati abhiññå sacchikaraˆ¥yesu dhammesË ti|| ||SN27:3||

| |uppådasaµyutta viññåˆasutta| |

|| ||yo bhikkhave cakkhuviññåˆassa uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso

uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo sotaviññåˆassa uppådo †hiti abhi-

nibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo

ghånaviññåˆassa uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ

†hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo jivhåviññåˆassa uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo,

dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo kåyaviññåˆassa uppådo

†hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhå-

vo. yo manoviññåˆassa uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo

rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo|| ||yo ca bhikkhave cakkhuviññåˆassa nirodho

vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthaga-

mo. yo sotaviññåˆassa nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ

vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo ghånaviññåˆassa nirodho vËpasamo atthagamo,

dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo jivhåviññåˆassa

nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa

atthagamo. yo kåyaviññåˆassa nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho ro-

gånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo manoviññåˆassa nirodho vËpasamo attha-

gamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo ti|| ||SN26:3||

317

| |kilesasaµyutta phassasutta| |

|| ||yo bhikkhave cakkhusamphassasmiµ chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo sota-

samphassasmiµ chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo ghånasamphassasmiµ chanda-

rågo cittass’ eso upakkileso. yo jivhåsamphassamiµ chandarågo cittass’ eso upakkileso.

yo kåyasamphassasmiµ chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo manosamphassasmiµ

chandarågo cittass’ eso upakkileso. yato kho bhikkhave bhikkhuno imesu chasu †hånesu

cetaso upakkileso pah¥no hoti, nekkhammaninnaµ c’ assa cittaµ hoti. nekkhammapari-

bhåvitaµ cittaµ kammaniyaµ khåyati abhiññå sacchikaraˆ¥yesu dhammesË ti|| ||SN27:4||

| |uppådasaµyutta phassasutta| |

|| ||yo bhikkhave cakkhusamphassassa uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso

uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo sotasamphassassa uppådo †hiti abhi-

nibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo

ghånasamphassassa uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ

†hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo jivhåsamphassassa uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo,

dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo kåyasamphassassa up-

pådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa

påtubhåvo. yo manosamphassassa uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso

uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo|| ||yo ca bhikkhave cakkhussa nirodho

vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthaga-

mo. yo sotasamphassassa nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ

vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo ghånasamphassassa nirodho vËpasamo attha-

gamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo jivhåsam-

phassassa nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jarå-

maraˆassa atthagamo. yo kåyasamphassassa nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso

nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo manosamphassassa nirodho vË-

pasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo

ti|| ||SN26:4||

318

| |kilesasaµyutta vedanåsutta| |

|| ||yo bhikkhave cakkhusamphassajåya vedanåya chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo

sotasamphassajåya vedanåya chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo ghånasamphassajåya

vedanåya chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo jivhåsamphassajåya vedanåya chanda-

rågo cittass’ eso upakkileso. yo kåyasamphassajåya vedanåya chandarågo cittass’ eso

upakkileso. yo manosamphassajåya vedanåya chandarågo cittass’ eso upakkileso. yato

kho bhikkhave bhikkhuno imesu chasu †hånesu cetaso upakkileso pah¥no hoti, nekkham-

maninnaµ c’ assa cittaµ hoti. nekkhammaparibhåvitaµ cittaµ kammaniyaµ khåyati

abhiññå sacchikaraˆ¥yesu dhammesË ti|| ||SN27:5||

| |uppådasaµyutta vedanåsutta| |

|| ||yo bhikkhave cakkhusamphassajåya vedanåya uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo,

dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo sotasamphassajåya

vedanåya uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jarå-

maraˆassa påtubhåvo. yo ghånasamphassajåya vedanåya uppådo †hiti abhinibbatti påtu-

bhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo jivhåsam-

phassajåya vedanåya uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ

†hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo kåyasamphassajåya vedanåya uppådo †hiti abhinibbatti

påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo manosam-

phassajåya vedanåya uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ

†hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo|| ||yo ca bhikkhave cakkhusamphassajåya vedanåya niro-

dho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa

atthagamo. yo sotasamphassajåya vedanåya nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso

nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo ghånasamphassajåya vedanåya

nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa

atthagamo. yo jivhåsamphassajåya vedanåya nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’

eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo kåyasamphassajåya veda-

nåya nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jarå-

maraˆassa atthagamo. yo manosamphassajåya vedanåya nirodho vËpasamo atthagamo,

dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo ti|| ||SN26:5||

319

| |kilesasaµyutta saññåsutta| |

|| ||yo bhikkhave rËpasaññåya chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo saddasaññåya

chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo gandhåsaññåya chandarågo cittass’ eso upak-

kileso. yo rasasaññåya chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo pho††habbasaññåya chanda-

rågo cittass’ eso upakkileso. yo dhammasaññåya chandarågo cittass’ eso upakkileso. yato

kho bhikkhave bhikkhuno imesu chasu †hånesu cetaso upakkileso pah¥no hoti,

nekkhammaninnaµ c’ assa cittaµ hoti. nekkhammaparibhåvitaµ cittaµ kammaniyaµ

khåyati abhiññå sacchikaraˆ¥yesu dhammesË ti|| ||SN27:6||

| |uppådasaµyutta saññåsutta| |

|| ||yo bhikkhave rËpasaññåya uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso

uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo saddasaññåya uppådo †hiti abhi-

nibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo

gandhasaññåya uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti

jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo rasasaññåya uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’

eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo pho††habbasaññåya uppådo †hiti

abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo

dhammasaññåya uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ

†hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo|| ||yo ca bhikkhave rËpasaññåya nirodho vËpasamo

atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo

saddasaññåya nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo

jaråmaraˆassa atthagamo. yo gandhasaññåya nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’

eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo rasasaññåya nirodho vËpa-

samo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo

pho††habbasaññåya nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ

vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo dhammasaññåya nirodho vËpasamo atthagamo,

dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo ti|| ||SN26:6||

320

| |kilesasaµyutta cetanåsutta| |

|| ||yo bhikkhave rËpasañcetanåya chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo saddasañ-

cetanåya chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo gandhasañcetanåya chandarågo cittass’

eso upakkileso. yo rasasañcetanåya chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo pho††habba-

sañcetanåya chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo dhammasañcetanåya chandarågo

cittass’ eso upakkileso. yato kho bhikkhave bhikkhuno imesu chasu †hånesu cetaso

upakkileso pah¥no hoti, nekkhammaninnaµ c’ assa cittaµ hoti. nekkhammaparibhåvitaµ

cittaµ kammaniyaµ khåyati abhiññå sacchikaraˆ¥yesu dhammesË ti|| ||SN27:7||

| |uppådasaµyutta cetanåsutta| |

|| ||yo bhikkhave rËpasañcetanåya uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso

uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo saddasañcetanåya uppådo †hiti abhi-

nibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo

gandhasañcetanåya uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ

†hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo rasasañcetanåya uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo,

dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo pho††habbasañcetanåya

uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa

påtubhåvo. yo dhammasañcetanåya uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso

uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo|| ||yo ca bhikkhave rËpasañcetanåya ni-

rodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa

atthagamo. yo saddasañcetanåya nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho

rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo gandhasañcetanåya nirodho vËpasamo

atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo rasa-

sañcetanåya nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo

jaråmaraˆassa atthagamo. yo pho††habbasañcetanåya nirodho vËpasamo atthagamo, duk-

khass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo dhammasañcetanåya

nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa

atthagamo ti|| ||SN26:7||

321

| |kilesasaµyutta taˆhåsutta| |

|| ||yo bhikkhave rËpataˆhåya chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo saddataˆhåya

chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo gandhataˆhåya chandarågo cittass’ eso upakkileso.

yo rasataˆhåya chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo pho††habbataˆhåya chandarågo

cittass’ eso upakkileso. yo dhammataˆhåya chandarågo cittass’ eso upakkileso. yato kho

bhikkhave bhikkhuno imesu chasu †hånesu cetaso upakkileso pah¥no hoti, nekkhamma-

ninnaµ c’ assa cittaµ hoti. nekkhammaparibhåvitaµ cittaµ kammaniyaµ khåyati abhiñ-

ñå sacchikaraˆ¥yesu dhammesË ti|| ||SN27:8||

| |uppådasaµyutta taˆhåsutta| |

|| ||yo bhikkhave rËpataˆhåya uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo

rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo saddataˆhåya uppådo †hiti abhinibbatti påtu-

bhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo gandhataˆhåya

uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa

påtubhåvo. yo rasataˆhåya uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo

rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo pho††habbataˆhåya uppådo †hiti abhinibbatti

påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo dhamma-

taˆhåya uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti

jaråmaraˆassa påtubhåvo|| ||yo ca bhikkhave rËpataˆhåya nirodho vËpasamo atthagamo,

dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo saddataˆhåya

nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa

atthagamo. yo gandhataˆhåya nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho

rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo rasataˆhåya nirodho vËpasamo atthaga-

mo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo pho††habba-

taˆhåya nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo

jaråmaraˆassa atthagamo. yo dhammataˆhåya nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’

eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo ti|| ||SN26:8||

322

| |kilesasaµyutta dhåtusutta| |

|| ||yo bhikkhave pathav¥dhåtuyå chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo åpodhåtuyå

chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo tejodhåtuyå chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo

våyodhåtuyå chandarågo cittass’ eso upakkileso. yo åkåsadhåtuyå chandarågo cittass’ eso

upakkileso. yo viññåˆadhåtuyå chandarågo cittass’ eso upakkileso. yato kho bhikkhave

bhikkhuno imesu chasu †hånesu cetaso upakkileso pah¥no hoti, nekkhammaninnaµ c’

assa cittaµ hoti. nekkhammaparibhåvitaµ cittaµ kammaniyaµ khåyati abhiññå sacchi-

karaˆ¥yesu dhammesË ti|| ||SN27:9||

| |uppådasaµyutta dhåtusutta| |

|| ||yo bhikkhave pathav¥dhåtuyå uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso

uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo åpodhåtuyå uppådo †hiti abhinibbatti

påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo tejodhåtuyå

uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa

påtubhåvo. yo våyodhåtuyå uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo

rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo åkåsadhåtuyå uppådo †hiti abhinibbatti påtu-

bhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhåvo. yo viññåˆadhåtuyå

uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhass’ eso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa

påtubhåvo|| ||yo ca bhikkhave pathav¥dhåtuyå nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’

eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo åpodhåtuyå nirodho vËpa-

samo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo

tejodhåtuyå nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo

jaråmaraˆassa atthagamo. yo våyodhåtuyå nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso

nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo. yo åkåsadhåtuyå nirodho vË-

pasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo.

yo viññåˆadhåtuyå nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhass’ eso nirodho rogånaµ

vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo ti|| ||SN26:9||

323

| |så®iputtasaµyutta vivekasutta| |

|| ||vippasannåˆi kho te åvuso såriputta indriyåni parisuddho mukhavaˆˆo pariyodåto.

katamen’ åyasmå såriputto ajja vihårena vihås¥ ti? idha ahaµ åvuso vivicc’ eva kåmehi,

vivicca akusalehi dhammehi savitakkaµ savicåraµ, vivekajaµ p¥tisukhaµ pathama-

jjhånaµ upasampajja viharåmi. tassa mayhaµ åvuso na evaµ hoti: ahaµ pathamajjhånaµ

samåpajjåm¥ ti vå, ahaµ pathamajjhånaµ samåpanno ti vå, ahaµ pathamajjhånå vu††hito

ti vå ti. tathå hi pan’ åyasmato såriputtassa d¥gharattaµ ahaµkåramamaµkåramånånu-

sayå susamËhatå, tasmå åyasmato såriputtassa na evaµ hoti: ahaµ pathamajjhånaµ

samåpajjåm¥ ti vå, ahaµ pathamajjhånaµ samåpanno ti vå, ahaµ pathamajjhånå vu††hito

ti vå ti||SN28:1||

324

Saµyuttanikåya Sa¬åyatanavagga

| |sa¬åyatanavagga at¥tånågatapaccuppannåjjhattadukkhasutta| |

|| ||cakkhuµ bhikkhave dukkhaµ at¥tånågataµ ko pana vådo paccuppannassa. evaµ pas-

saµ bhikkhave sutavå ariyasåvako: at¥tasmiµ cakkhusmiµ anapekho hoti, anågataµ

cakkhuµ nåbhinandati, paccuppannassa cakkhussa nibbidåya virågåya nirodhåya pa†i-

panno hoti|| ||sotaµ dukkhaµ at¥tånågataµ ko pana vådo paccuppannassa. evaµ passaµ

bhikkhave sutavå ariyasåvako: at¥tasmiµ sotasmiµ anapekho hoti, anågataµ sotaµ

nåbhinandati, paccuppannassa sotassa nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti||

||ghånaµ dukkhaµ at¥tånågataµ ko pana vådo paccuppannassa. evaµ passaµ bhikkhave

sutavå ariyasåvako: at¥tasmiµ ghånasmiµ anapekho hoti, anågataµ ghånaµ nåbhinan-

dati, paccuppannassa ghånassa nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti|| ||jivhå

dukkhå at¥tånågatå ko pana vådo paccuppannåya. evaµ passaµ bhikkhave sutavå ariya-

såvako: at¥tåya jivhåya anapekho hoti, anågataµ jivhaµ nåbhinandati, paccuppannåya

jivhåya nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti|| ||kåyo dukkho at¥tånågato ko pana

vådo paccuppannassa. evaµ passaµ bhikkhave sutavå ariyasåvako: at¥tasmiµ kåyasmiµ

anapekho hoti, anågataµ kåyaµ nåbhinandati, paccuppannassa kåyassa nibbidåya

virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti|| ||mano dukkho at¥tånågato ko pana vådo paccu-

ppannassa. evaµ passaµ bhikkhave sutavå ariyasåvako: at¥tasmiµ manasmiµ anapekho

hoti, anågata manaµ nåbhinandati, paccuppannassa manassa nibbidåya virågåya

nirodhåya pa†ipanno hot¥ ti|| ||SN35:8||

| |sa¬åyatanavagga at¥tånågatapaccuppannabåhiradukkhasutta| |

|| ||rËpå bhikkhave dukkhå at¥tånågatå ko pana vådo paccuppannånaµ. evaµ passaµ

bhikkhave sutavå ariyasåvako: at¥tesu rËpesu anapekho hoti, anågate rËpe nåbhinandati,

paccuppannånaµ rËpånaµ nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti|| ||saddå dukkhå

at¥tånågatå ko pana vådo paccuppannånaµ. evaµ passaµ bhikkhave sutavå ariyasåvako:

at¥tesu saddesu anapekho hoti, anågate sadde nåbhinandati, paccuppannånaµ saddånaµ

nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti|| ||gandhå dukkhå at¥tånågatå ko pana vådo

paccuppannånaµ. evaµ passaµ bhikkhave sutavå ariyasåvako: at¥tesu gandhesu anape-

325

kho hoti, anågate gandhe nåbhinandati, paccuppannånaµ gandhånaµ nibbidåya virågåya

nirodhåya pa†ipanno hoti|| ||raså dukkhå at¥tånågatå ko pana vådo paccuppannånaµ. evaµ

passaµ bhikkhave sutavå ariyasåvako: at¥tesu rasesu anapekho hoti, anågate rase nå-

bhinandati, paccuppannånaµ rasånaµ nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti||

||pho††habbå dukkhå at¥tånågatå ko pana vådo paccuppannånaµ. evaµ passaµ bhikkhave

sutavå ariyasåvako: at¥tesu pho††habbesu anapekho hoti, anågate pho††habbe nåbhinanda-

ti, paccuppannånaµ pho††habbånaµ nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti|| ||dha-

mmå dukkhå at¥tånågatå ko pana vådo paccuppannånaµ. evaµ passaµ bhikkhave sutavå

ariyasåvako: at¥tesu dhammesu anapekho hoti, anågate dhamme nåbhinandati, paccu-

ppannånaµ dhammånaµ nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hot¥ ti|| ||SN35:11||

| |sa¬åyatanasaµyutta pa†hama-sambodhasutta| |

|| ||yaµ kho cakkhuµ pa†icca uppajjati sukhaµ somanassaµ. ayaµ cakkhussa assådo.

yaµ cakkhuµ aniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ. ayaµ cakkhussa åd¥navo. yo

cakkhusmiµ chandarågavinayo chandarågapahånaµ. idaµ cakkhussa nissaraˆaµ|| ||yaµ

sotaµ pa†icca uppajjati sukhaµ somanassaµ, ayaµ sotassa assådo. yaµ sotaµ aniccaµ

dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, ayaµ sotassa åd¥navo. yo sotasmiµ chandarågavinayo

chandarågapahånaµ, idaµ sotassa nissaraˆaµ|| ||yaµ ghånaµ pa†icca uppajjati sukhaµ

somanassaµ, ayaµ ghånassa assådo. yaµ ghånaµ aniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadham-

maµ, ayaµ ghånassa åd¥navo. yo ghånasmiµ chandarågavinayo chandarågapahånaµ,

idaµ ghånassa nissaraˆaµ|| ||yaµ jivhaµ pa†icca uppajjati sukhaµ somanassaµ, ayaµ

jivhåya assådo. yaµ jivhå aniccå, dukkhå, vipariˆåmadhammå, ayaµ jivhåya åd¥navo. yo

jivhåya chandarågavinayo chandarågapahånaµ, idaµ jivhåya nissaraˆaµ. yaµ kåyaµ

pa†icca uppajjati sukhaµ somanassaµ, ayaµ kåyassa assådo|| ||yaµ kåyo anicco dukkho

vipariˆåmadhammo, ayaµ kåyassa åd¥navo. yo kåyasmiµ chandarågavinayo chandaråga-

pahånaµ, idaµ kåyassa nissaraˆaµ. yaµ manaµ pa†icca uppajjati sukhaµ somanassaµ,

ayaµ manassa assådo|| ||yaµ mano anicco dukkho vipariˆåmadhammo, ayaµ manassa

åd¥navo. yo manasmiµ chandarågavinayo chandarågapahånaµ, idaµ manassa nissara-

ˆaµ|| ||SN35:13||

326

| |sa¬åyatanasaµyutta dutiya-sambodhasutta| |

|| ||yaµ kho rËpe pa†icca uppajjati sukhaµ somanassaµ. ayaµ rËpånaµ assådo. yaµ

rËpå aniccå dukkhå vipariˆåmadhammå. ayaµ rËpånaµ åd¥navo. yo rËpesu chanda-

rågavinayo chandarågapahånaµ. idaµ rËpånaµ nissaraˆaµ|| ||yaµ sadde pa†icca uppajjati

sukhaµ somanassaµ, ayaµ saddånaµ assådo. yaµ saddå aniccå dukkhå vipariˆåma-

dhammå, ayaµ saddånaµ åd¥navo. yo saddesu chandarågavinayo chandarågapahånaµ,

idaµ saddånaµ nissaraˆaµ|| ||yaµ gandhe pa†icca uppajjati sukhaµ somanassaµ, ayaµ

gandhånaµ assådo. yaµ gandhå aniccå dukkhå vipariˆåmadhammå, ayaµ gandhånaµ

åd¥navo. yo gandhesu chandarågavinayo chandarågapahånaµ, idaµ gandhånaµ nissara-

ˆaµ|| ||yaµ rase pa†icca uppajjati sukhaµ somanassaµ, ayaµ rasånaµ assådo. yaµ raså

aniccå dukkhå vipariˆåmadhammå, ayaµ rasånaµ åd¥navo. yo rasesu chandarågavinayo

chandarågapahånaµ, idaµ rasånaµ nissaraˆaµ|| ||yaµ pho††habbe pa†icca uppajjati

sukhaµ somanassaµ, ayaµ pho††habbånaµ assådo. yaµ pho††habbå aniccå dukkhå

vipariˆåmadhammå, ayaµ pho††habbånaµ åd¥navo. yo pho††habbesu chandarågavinayo

chandarågapahånaµ, idaµ pho††abbånaµ nissaraˆaµ|| ||yaµ dhamme pa†icca uppajjati

sukhaµ somanassaµ, ayaµ dhammånaµ assådo. yaµ dhammå aniccå dukkhå vipari-

ˆåmadhammå, ayaµ dhammånaµ åd¥navo. yo dhammesu chandarågavinayo chandaråga-

pahånaµ, idaµ dhammånaµ nissaraˆaµ|| ||SN35:14||

| |sa¬åyatanasaµyutta pa†hama-abhinandasutta| |

|| ||yo bhikkhave cakkhuµ abhinandati, dukkhaµ so abhinandati. yo dukkhaµ abhinan-

dati, aparimutto so dukkhasmå ti vadåmi. yo sotaµ abhinandati, dukkhaµ so abhinandati.

yo dukkhaµ abhinandati, aparimutto so dukkhasmå ti vadåmi. yo ghånaµ abhinandati,

dukkhaµ so abhinandati. yo dukkhaµ abhinandati, aparimutto so dukkhasmå ti vadåmi.

yo jivhaµ abhinandati, dukkhaµ so abhinandati. yo dukkhaµ abhinandati, aparimutto so

dukkhasmå ti vadåmi. yo kåyaµ abhinandati, dukkhaµ so abhinandati. yo dukkhaµ

abhinandati, aparimutto so dukkhasmå ti vadåmi. yo manaµ abhinandati, dukkhaµ so

abhinandati. yo dukkhaµ abhinandati, aparimutto so dukkhasmå ti vadåmi|| ||yo ca kho

bhikkhave cakkhuµ nåbhinandati. dukkhaµ so nåbhinandati. yo dukkhaµ nåbhinandati.

parimutto so dukkhasmå ti vadåmi. yo sotaµ nåbhinandati, dukkhaµ so nåbhinandati. yo

327

dukkhaµ nåbhinandati, parimutto so dukkhasmå ti vadåmi. yo ghånaµ nåbhinandati,

dukkhaµ so nåbhinandati. yo dukkhaµ nåbhinandati, parimutto so dukkhasmå ti vadåmi.

yo jivhaµ nåbhinandati, dukkhaµ so nåbhinandati. yo dukkhaµ nåbhinandati, parimutto

so dukkhasmå ti vadåmi. yo kåyaµ nåbhinandati, dukkhaµ so nåbhinandati. yo dukkhaµ

nåbhinandati, parimutto so dukkhasmå ti vadåmi. yo manaµ nåbhinandati, dukkhaµ so

nåbhinandati. yo dukkhaµ nåbhinandati, parimutto so dukkhasmå ti vadåm¥ ti||||SN35:19||

| |sa¬åyatanasaµyutta dutiya-abhinandasutta| |

|| ||yo bhikkhave rËpe abhinandati, dukkhaµ so abhinandati. yo dukkhaµ abhinandati,

aparimutto so dukkhasmå ti vadåmi. yo sadde abhinandati, dukkhaµ so abhinandati. yo

dukkhaµ abhinandati, aparimutto so dukkhasmå ti vadåmi. yo gandhe abhinandati,

dukkhaµ so abhinandati. yo dukkhaµ abhinandati, aparimutto so dukkhasmå ti vadåmi.

yo rase abhinandati, dukkhaµ so abhinandati. yo dukkhaµ abhinandati, aparimutto so

dukkhasmå ti vadåmi. yo pho††habbe abhinandati, dukkhaµ so abhinandati. yo dukkhaµ

abhinandati, aparimutto so dukkhasmå ti vadåmi. yo dhamme abhinandati, dukkhaµ so

abhinandati. yo dukkhaµ abhinandati, aparimutto so dukkhasmå ti vadåmi|| ||yo ca kho

bhikkhave rËpe nåbhinandati, dukkhaµ so nåbhinandati. yo dukkhaµ nåbhinandati,

parimutto so dukkhasmå ti vadåmi. yo sadde nåbhinandati, dukkhaµ so nåbhinandati. yo

dukkhaµ nåbhinandati, parimutto so dukkhasmå ti vadåmi. yo gandhe nåbhinandati,

dukkhaµ so nåbhinandati. yo dukkha nåbhinandati, parimutto so dukkhasmå ti vadåmi.

yo rase nåbhinandati, dukkhaµ so nåbhinandati. yo dukkhaµ nåbhinandati, parimutto so

dukkhasmå ti vadåmi. yo pho††habbe nåbhinandati, dukkhaµ so nåbhinandati. yo

dukkhaµ nåbhinandati, parimutto so dukkhasmå ti vadåmi. yo dhamme nåbhinandati,

dukkhaµ so nåbhinandati. yo dukkhaµ nåbhinandati, parimutto so dukkhasmå ti vadåm¥

ti|| ||SN35:20||

| |sa¬åyatanasaµyutta pa†hama-uppådasutta| |

|| ||yo bhikkhave cakkhussa uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhasseso uppådo

rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhavo. yo sotassa uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo,

dukkhasseso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhavo. yo ghånassa uppådo †hiti

328

abhinibbatti påtubhåvo, dukkhasseso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhavo. yo

jivhåya uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhasseso uppådo rogånaµ †hiti jaråmara-

ˆassa påtubhavo. yo kåyassa uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo, dukkhasseso uppådo

rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhavo. yo manassa uppådo †hiti abhinibbatti påtubhåvo,

dukkhasseso uppådo rogånaµ †hiti jaråmaraˆassa påtubhavo|| ||yo ca kho bhikkhave

cakkhussa nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhasseso nirodho rogånaµ vËpasamo jarå-

maraˆassa atthagamo ti. yo sotassa nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhasseso nirodho

rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo ti. yo ghånassa nirodho vËpasamo atthaga-

mo, dukkhasseso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo ti. yo jivhåya

nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhasseso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa

atthagamo ti. yo kåyassa nirodho vËpasamo atthagamo, dukkhasseso nirodho rogånaµ

vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo ti. yo manassa nirodho vËpasamo atthagamo, dukkh-

asseso nirodho rogånaµ vËpasamo jaråmaraˆassa atthagamo ti|| ||SN35:22||

| |sa¬åyatanasaµyutta sabbasutta| |

|| ||kiñ ca bhikkhave sabbaµ? cakkhuñ c’ eva rËpå ca sotañ ca saddå ca ghånañ ca gan-

dhå ca jivhå ca raså ca kåyo ca pho††habbå ca mano ca dhammå ca. idaµ vuccati bhik-

khave sabbaµ. yo bhikkhave evaµ vadeyya: ahaµ etaµ sabbaµ paccakkhåya, aññaµ

sabbaµ paññåpessåm¥ ti – tassa våcåvatthur ev’ assa. pu††ho ca na sampåpeyya, uttariñ ca

vighåtaµ åpajjeyya. taµ kissa hetu? yathå taµ bhikkhave avisayasmin ti|| ||SN35:23||

| |sa¬åyatanasaµyutta dutiya-parijånasutta| |

|| ||sabbaµ bhikkhave anabhijånaµ aparijånaµ aviråjayaµ appajahaµ abhabbo dukkha-

kkhayåya. kiñ ca bhikkhave sabbaµ anabhijånaµ aparijånaµ aviråjayaµ appajahaµ

abhabbo dukkhakkhayåya?|| ||yañ ca kho bhikhave cakkhuµ, ye ca rËpå, yañ ca cakkhu-

viññåˆaµ, ye ca cakkhuviññåˆaviññåtabbå dhammå. yañ ca sotaµ, ye ca saddå, yañ ca

sotaviññåˆaµ, ye ca sotaviññåˆaviññåtabbå dhammå. yañ ca ghånaµ, ye ca gandhå, yañ

ca ghånaviññåˆaµ, ye ca ghånaviññåˆaviññåtabbå dhammå. yå ca jivhå, ye ca raså, yañ

ca jivhåviññåˆaµ, ye ca jivhåviññåˆaviññåtabbå dhammå. yo ca kåyo, ye ca pho††habbå,

yañ ca kåyaviññåˆaµ, ye ca kåyaviññåˆaviññåtabbå dhammå. yo ca mano, ye ca dham-

329

må, yañ ca manoviññåˆaµ, ye ca manoviññåˆaviññåtabbå dhammå. idaµ kho bhikkhave

sabbaµ anabhijånaµ aparijånaµ aviråjayaµ appajahaµ abhabbo dukkhakkhayåya||

||sabbañ ca bhikkhave abhijånaµ parijånaµ viråjayaµ pajahaµ bhabbo dukkhakkhayåya.

kiñ ca bhikkhave sabbaµ abhijånaµ parijånaµ viråjayaµ pajahaµ bhabbo dukkhakkha-

yåya?|| ||yañ ca kho bhikkhave cakkhuµ, ye ca rËpå, yañ ca cakkhuviññåˆaµ, ye ca

cakkhuviññåˆaviññåtabbå dhammå. yañ ca sotaµ, ye ca saddå, yañ ca sotaviññåˆaµ, ye

ca sotaviññåˆaviññåtabbå dhammå. yañ ca ghånaµ, ye ca gandhå, yañ ca ghånaviññå-

ˆaµ, ye ca ghånaviññåˆaviññåtabbå dhammå. yå ca jivhå, ye ca raså, yañ ca jivhå-

viññåˆaµ, ye ca jivhåviññåˆaviññåtabbå dhammå. yo ca kåyo, ye ca pho††habbå, yañ ca

kåyaviññåˆaµ, ye ca kåyaviññåˆaviññåtabbå dhammå. yo ca mano, ye ca dhammå, yañ

ca manoviññåˆaµ, ye ca manoviññåˆaviññåtabbå dhammå. idaµ kho bhikkhave sabbaµ

anabhijånaµ aparijånaµ aviråjayaµ appajahaµ abhabbo dukkhakkhayåya|| ||SN35:27||

| |sa¬åyatanasaµyutta ådittapariyåyasutta| |

|| ||sabbaµ bhikkhave ådittaµ. kiñ ca bhikkhave sabbaµ ådittaµ?|| ||cakkhuµ bhikkhave

ådittaµ rËpå ådittå cakkhuviññånaµ ådittaµ cakkhusamphasso åditto; yam p’ idaµ cak-

khusamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ

vå, tam pi ådittaµ. kena ådittaµ? rågagginå dosagginå mohagginå ådittaµ. jåtiyå jaråya

maraˆena, sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upåyåsehi ådittan ti vadåmi|| ||sotaµ

ådittaµ saddå ådittå sotaviññånaµ ådittaµ sotasamphasso åditto; yam p’ idaµ sota-

samphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå,

tam pi ådittaµ. kena ådittaµ? rågagginå dosagginå mohagginå ådittaµ, jåtiyå jaråya

maraˆena, sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upåyåsehi ådittan ti vadåmi||

||ghånaµ ådittaµ gandhå ådittå ghånaviññånaµ ådittaµ ghånasamphasso åditto; yam p’

idaµ ghånasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkham-

asukhaµ vå, tam pi ådittaµ. kena ådittaµ? rågagginå dosagginå mohagginå ådittaµ,

jåtiyå jaråya maraˆena, sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upåyåsehi ådittan ti

vadåmi|| ||jivhå ådittå raså ådittå jivhåviññånaµ ådittaµ jivhåsamphasso åditto; yam p’

idaµ jivhåsamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkham-

asukhaµ vå, tam pi ådittaµ. kena ådittaµ? rågagginå dosagginå mohagginå ådittaµ,

jåtiyå jaråya maraˆena, sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upåyåsehi ådittan ti

330

vadåmi|| ||kåyo åditto pho††habbå ådittå kåyaviññånaµ ådittaµ kåyasamphasso åditto;

yam p’ idaµ kåyasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå aduk-

khamasukhaµ vå, tam pi ådittaµ. kena ådittaµ? rågagginå dosagginå mohagginå

ådittaµ, jåtiyå jaråya maraˆena, sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upåyåsehi

ådittan ti vadåmi|| ||mano åditto dhammå ådittå manoviññånaµ ådittaµ manosamphasso

åditto; yam p’ idaµ manosamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå

adukkhamasukhaµ vå, tam pi ådittaµ. kena ådittaµ? rågagginå dosagginå mohagginå

ådittaµ, jåtiyå jaråya maraˆena, sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upåyåsehi

ådittan ti vadåmi|| ||SN35:28||

| |sa¬åyatanasaµyutta andhabhËtasutta| |

|| ||sabbaµ bhikkhave andhabhËtaµ. kiñ ca bhikkhave sabbaµ andhabhËtaµ?|| ||cakkh-

uµ bhikkhave andhabhËtaµ rËpå andhabhËtå cakkhuviññånaµ andhabhËtaµ cakkhu-

samphasso andhabhËto; yam p’ idaµ cakkhusamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ,

sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi andhabhËtaµ. kena andhabhËtaµ?

jåtiyå jaråya maraˆena, sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upåyåsehi andhabhËtan

ti vadåmi|| ||sotaµ andhabhËtaµ saddå andhabhËtå sotaviññånaµ andhabhËtaµ sota-

samphasso andhabhËto; yam p’ idaµ sotasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ

vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi andhabhËtaµ. kena andhabhËtaµ? jåtiyå

jaråya maraˆena, sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upåyåsehi andhabhËtan ti

vadåmi|| ||ghånaµ andhabhËtaµ gandhå andhabhËtå ghånaviññånaµ andhabhËtaµ ghåna-

samphasso andhabhËto; yam p’ idaµ ghånasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ,

sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi andhabhËtaµ. kena andhabhËtaµ?

jåtiyå jaråya maraˆena, sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upåyåsehi andhabhËtan

ti vadåmi|| ||jivhå andhabhËtå raså andhabhËtå jivhåviññånaµ andhabhËtaµ jivhåsam-

phasso andhabhËto; yam p’ idaµ jivhåsamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå

dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi andhabhËtaµ. kena andhabhËtaµ? jåtiyå

jaråya maraˆena, sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upåyåsehi andhabhËtan ti

vadåmi|| ||kåyo andhabhËto pho††habbå andhabhËtå kåyaviññånaµ andhabhËtaµ kåya-

samphasso andhabhËto; yam p’ idaµ kåyasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ,

sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi andhabhËtaµ. kena andhabhËtaµ?

331

jåtiyå jaråya maraˆena, sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upåyåsehi andhabhËtan

ti vadåmi|| ||mano andhabhËto dhammå andhabhËtå manoviññånaµ andhabhËtaµ

manosamphasso andhabhËto; yam p’ idaµ manosamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ,

sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi andhabhËtaµ. kena andhabhËtaµ?

jåtiyå jaråya maraˆena, sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upåyåsehi andhabhËtan

ti vadåmi|| ||SN35:29||

| |sa¬åyatanasaµyutta såruppasutta| |

|| ||sabbaµ na maññati, sabbasmiµ na maññati, sabbato na maññati, sabbaµ me na

maññati. so evaµ amaññamåno, na kiñci loke upådiyati. anupådiyaµ, na paritassati.

aparitassaµ, paccattañ ñeva parinibbåyati. kh¥ˆå jåti, vusitaµ brahmacariyaµ, kataµ

karaˆ¥yaµ, nåparaµ itthattåyåti pajånåt¥ ti. ayaµ kho bhikkhave sabbamaññitasamug-

ghåtasåruppå pa†ipadå ti|| ||SN35:30||

| |sa¬åyatanasaµyutta pa†hama-sappåyasutta| |

|| ||yåvatå bhikkhave khandhadhåtu åyatanaµ, tam pi na maññati, tasmim pi na maññati,

tato pi na maññati, taµ me ti na maññati. so evaµ amaññamåno, na kiñci loke upådiyati.

anupådiyaµ, na paritassati. aparitassaµ, paccattañ ñeva parinibbåyati. kh¥ˆå jåti vusitaµ

brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ nåparaµ itthattåyåti pajånåti. ayaµ kho så bhikkhave

sabbamaññitasamugghåtasappåyå pa†ipadå ti|| ||SN35:31||

| |sa¬åyatanasaµyutta pa†hama-sappåyasutta| |

|| ||cakkhuµ na maññati, cakkhusmiµ na maññati, cakkhuto na maññati, cakkhu me ti na

maññati. rËpe na maññati, rËpesu na maññati, rËpato na maññati, rËpå me ti na maññati.

cakkhuviññåˆaµ na maññati, cakkhuviññåˆasmiµ na maññati, cakkhuviññåˆato na

maññati, cakkhuviññåˆaµ me ti na maññati. cakkhusamphassaµ na maññati, cakkhu-

samphassasmiµ na maññati, cakkhusamphassato na maññati, cakkhusamphasso me ti na

maññati. yam p’ idam cakkhusamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå

dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi na maññati, tasmim pi na maññati, tato pi na

332

maññati, taµ me ti na maññati|| ||yañ hi bhikkhave maññati, yasmiµ maññati, yato

maññati, yaµ me ti maññati – tato taµ hoti aññathå, aññathåbhåv¥ bhavasatto loko

bhavaµ ev’ åbhinandati|| ||SN35:31||

| |sa¬åyatanasaµyutta pa†hama-sappåyasutta| |

|| ||sotaµ na maññati, sotasmiµ na maññati, sotato na maññati, sotaµ me ti na maññati.

sadde na maññati, saddesu na maññati, saddato na maññati, saddå me ti na maññati.

sotaviññåˆaµ na maññati, sotaviññåˆasmiµ na maññati, sotaviññåˆato na maññati,

sotaviññåˆaµ me ti na maññati. sotasamphassaµ na maññati, sotasamphassasmiµ na

maññati, sotasamphassato na maññati, sotasamphasso me ti na maññati. yam p’ idam

sotasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ

vå, tam pi na maññati, tasmim pi na maññati, tato pi na maññati, taµ me ti na maññati||

||yañ hi bhikkhave maññati, yasmiµ maññati, yato maññati, yaµ me ti maññati – tato taµ

hoti aññathå, aññathåbhåv¥ bhavasatto loko bhavaµ ev’ åbhinandati|| ||SN35:31||

| |sa¬åyatanasaµyutta pa†hama-sappåyasutta| |

|| ||ghånaµ na maññati, ghånasmiµ na maññati, ghånato na maññati, ghånaµ me ti na

maññati. gandhe na maññati, gandhesu na maññati, gandhato na maññati, gandhå me ti na

maññati. ghånaviññåˆaµ na maññati, ghånaviññåˆasmiµ na maññati, ghånaviññåˆato na

maññati, ghånaviññåˆaµ me ti na maññati. ghånasamphassaµ na maññati, ghånasampha-

ssasmiµ na maññati, ghånasamphassato na maññati, ghånasamphasso me ti na maññati.

yam p’ idam ghånasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå

adukkhamasukhaµ vå, tam pi na maññati, tasmim pi na maññati, tato pi na maññati, taµ

me ti na maññati|| ||yañ hi bhikkhave maññati, yasmiµ maññati, yato maññati, yaµ me ti

maññati – tato taµ hoti aññathå, aññathåbhåv¥ bhavasatto loko bhavaµ ev’ åbhinandati||

||SN35:31||

333

| |sa¬åyatanasaµyutta pa†hama-sappåyasutta| |

|| ||jivhaµ na maññati, jivhåya na maññati, jivhåto na maññati, jivhå me ti na maññati.

rase na maññati, rasesu na maññati, rasato na maññati, raså me ti na maññati.

jivhåviññåˆaµ na maññati, jivhåviññåˆasmiµ na maññati, jivhåviññåˆato na maññati,

jivhåviññåˆaµ me ti na maññati. jivhåsamphassaµ na maññati, jivhåsamphassasmiµ na

maññati, jivhåsamphassato na maññati, jivhåsamphasso me ti na maññati. yam p’ idam

jivhåsamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ

vå, tam pi na maññati, tasmim pi na maññati, tato pi na maññati, taµ me ti na maññati||

||yañ hi bhikkhave maññati, yasmiµ maññati, yato maññati, yaµ me ti maññati – tato taµ

hoti aññathå, aññathåbhåv¥ bhavasatto loko bhavaµ ev’ åbhinandati|| ||SN35:31||

| |sa¬åyatanasaµyutta pa†hama-sappåyasutta| |

|| ||kåyaµ na maññati,kåyasmiµ na maññati, kåyato na maññati, kåyo me ti na maññati.

pho††habbe na maññati, pho††habbesu na maññati, pho††habbato na maññati, pho††habbå

me ti na maññati. kåyaviññåˆaµ na maññati, kåyaviññåˆasmiµ na maññati, kåyaviññå-

ˆato na maññati, kåyaviññåˆaµ me ti na maññati. kåyasamphassaµ na maññati,

kåyasamphassasmiµ na maññati, kåyasamphassato na maññati, kåyasamphasso me ti na

maññati. yam p’ idam kåyasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ

vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi na maññati, tasmim pi na maññati, tato pi na maññati,

taµ me ti na maññati|| ||yañ hi bhikkhave maññati, yasmiµ maññati, yato maññati, yaµ

me ti maññati – tato taµ hoti aññathå; aññathåbhåv¥ bhavasatto loko bhavaµ ev’

åbhinandati|| ||SN35:31||

| |sa¬åyatanasaµyutta pa†hama-sappåyasutta| |

|| ||manaµ na maññati, manasmiµ na maññati, manato na maññati, mano me ti na

maññati. dhamme na maññati, dhammesu na maññati, dhammato na maññati, dhammå

me ti na maññati. manoviññåˆaµ na maññati, manoviññåˆasmiµ na maññati, manoviñ-

ñåˆato na maññati, manoviññåˆaµ me ti na maññati. manosamphassaµ na maññati,

manosamphassasmiµ na maññati, manosamphassato na maññati, manosamphasso me ti

334

na maññati. yam p’ idam manosamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå duk-

khaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi na maññati, tasmim pi na maññati, tato pi na

maññati, taµ me ti na maññati|| ||yañ hi bhikkhave maññati, yasmiµ maññati, yato

maññati, yaµ me ti maññati – tato taµ hoti aññathå, aññathåbhåv¥ bhavasatto loko

bhavaµ ev’ åbhinandati|| ||SN35:31||

| |sa¬åyatanasaµyutta dutiya-sappåyasutta| |

|| ||evaµ passaµ bhikkhave sutavå ariyasåvako cakkhusmim pi nibbindati, rËpesu pi

nibbindati, cakkhuviññåˆe pi nibbindati, cakkhusamphasse pi nibbindati; yam p’ idaµ

cakkhusamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkham-

asukhaµ vå, tasmim pi nibbindati|| ||sotasmim pi nibbindati, saddesu pi nibbindati,

sotaviññåˆe pi nibbindati, sotasamphasse pi nibbindati; yam p’ idaµ sotasamphassa-

paccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tasmim pi

nibbindati|| ||ghånasmim pi nibbindati, gandhesu pi nibbindati, ghånaviññåˆe pi

nibbindati, ghånasamphasse pi nibbindati; yam p’ idaµ ghånasamphassapaccayå uppa-

jjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tasmim pi nibbindati||

||jivhåya pi nibbindati, rasesu pi nibbindati, jivhåviññåˆe pi nibbindati, jivhåsamphasse pi

nibbindati; yam p’ idaµ jivhåsamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå

dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tasmim pi nibbindati|| ||kåyasmim pi nibbindati,

pho††habbesu pi nibbindati, kåyaviññåˆe pi nibbindati, kåyasamphasse pi nibbindati; yam

p’ idaµ kåyasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkham-

asukhaµ vå, tasmim pi nibbindati|| ||manasmim pi nibbindati, dhammesu pi nibbindati,

manoviññåˆe pi nibbindati, manosamphasse pi nibbindati; yam p’ idaµ manosamphassa-

paccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tasmim pi

nibbindati|| ||nibbindaµ virajjati. virågå vimuccati. vimuttasmiµ vimuttan ti ñåˆaµ hoti.

kh¥ˆå jåti vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ nåparaµ itthattåyåti pajånåt¥ ti. ayaµ

kho så bhikkhave sabbamaññitasamugghåtasappåyå pa†ipadå ti|| ||SN35:32||

335

| |sa¬åyatanasaµyutta dutiya-sappåyasutta| |

|| ||cakkhu niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan

nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante||

||rËpå niccå vå aniccå vå ti? aniccå bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå

ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ

samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante||

||cakkhuviññåˆaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ,

kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ

bhante|| ||cakkhusamphasso nicco vå anicco vå ti? anicco bhante. yaµ panåniccaµ

dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåma-

dhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no

h’ etaµ bhante|| ||yam p’ idaµ cakkhusamphassapaccåya uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå

dukkhaµ vå adukkhamsukhaµ vå, niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso

me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||SN35:32||

| |sa¬åyatanasaµyutta dutiya-sappåyasutta| |

|| ||sotaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan

nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante||

||saddå niccå vå aniccå vå ti? aniccå bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå

ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ

samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante||

||sotaviññåˆaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå

taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ,

kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ

bhante|| ||sotasamphasso nicco vå anicco vå ti? anicco bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

336

vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ,

kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ

bhante|| ||yam p’ idaµ sotasamphassapaccåya uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ

vå adukkhamsukhaµ vå, niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ

dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåma-

dhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no

h’ etaµ bhante|| ||SN35:32||

| |sa¬åyatanasaµyutta dutiya-sappåyasutta| |

|| ||ghånaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan

nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante||

||gandhå niccå vå aniccå vå ti? aniccå bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ

vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ

samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||ghåna-

viññåˆaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan

nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante||

||ghånasamphasso nicco vå anicco vå ti? anicco bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan

nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante||

||yam p’ idaµ ghånasamphassapaccåya uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå

adukkhamsukhaµ vå, niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ duk-

khaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåma-

dhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no

h’ etaµ bhante|| ||SN35:32||

| |sa¬åyatanasaµyutta dutiya-sappåyasutta| |

|| ||jivhå niccå vå aniccå vå ti? aniccå bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ

vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ

337

samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||raså

niccå vå aniccå vå ti? aniccå bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti?

dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ sama-

nupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||jivhåviññå-

ˆaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan

nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante||

||jivhåsamphasso nicco vå anicco vå ti? anicco bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan

nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante||

||yam p’ idaµ jivhåsamphassapaccåya uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå aduk-

khamsukhaµ vå, niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ,

kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ

bhante|| ||SN35:32||

| |sa¬åyatanasaµyutta dutiya-sappåyasutta| |

|| ||kåyo nicco vå anicco vå ti? aniccaµ bhante, yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante, yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan

nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante||

||pho††habbå niccå vå aniccå vå ti? aniccå bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan

nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante||

||kåyaviññåˆaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå

taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ,

kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ

bhante|| ||kåyasamphasso nicco vå anicco vå ti? anicco bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ,

kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ

bhante|| ||yam p’ idaµ kåyasamphassapaccåya uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ

vå adukkhamsukhaµ vå, niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ

338

dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåma-

dhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no

h’ etaµ bhante|| ||SN35:32||

| |sa¬åyatanasaµyutta dutiyasappåyasutta| |

|| ||mano nicco vå anicco vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan

nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante||

||dhammå niccå vå aniccå vå ti? aniccå bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ

vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan nu taµ

samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante|| ||mano-

viññåˆaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan

nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante||

||manosamphasso nicco vå anicco vå ti? anicco bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ, kallan

nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no h’ etaµ bhante||

||yam p’ idaµ manosamphassapaccåya uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå

adukkhamsukhaµ vå, niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ duk-

khaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåma-

dhammaµ, kallan nu taµ samanupassituµ: etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti? no

h’ etaµ bhante|| ||SN35:32||

| |salåyatanasaµyutta jåtidhammasutta| |

|| ||sabbaµ bhikkhave jåtidhammaµ. kiñ ca bhikkhave sabbaµ jåtidhaµµaµ? cakkhum

bhikkhave jåtidhammaµ rËpå jåtidhammå cakkhuviññåˆaµ jåtidhammaµ cakkhusam-

phasso jåtidhammo; yam p’ idaµ cakkhusamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ

vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi jåtidhammaµ|| ||sotaµ jåtidhammaµ saddå

jåtidhammå sotaviññåˆaµ jåtidhammaµ sotasamphasso jåtidhammo; yam p’ idaµ sota-

samphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå,

339

tam pi jåtidhammaµ|| ||ghånaµ jåtidhammaµ gandhå jåtidhammå ghånaviññåˆaµ jåti-

dhammaµ ghånasamphasso jåtidhammo; yam p’ idaµ ghånasamphassapaccayå uppajjati

vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi jåtidhammaµ|| ||jivhå

jåtidhammaµ raså jåtidhammå jivhåviññåˆaµ jåtidhammaµ jivhåsamphasso jåti-

dhammo; yam p’ idaµ jivhåsamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ

vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi jåtidhammaµ|| ||kåyo jåtidhammaµ pho††habbå jåti-

dhammå kåyaviññåˆaµ jåtidhammaµ kåyasamphasso jåtidhammo; yam p’ idaµ kåya-

samphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå,

tam pi jåtidhammaµ|| ||mano jåtidhammaµ dhammå jåtidhammå manoviññåˆaµ

jåtidhammaµ manosamphasso jåtidhammo; yam p’ idaµ manosamphassapaccayå uppa-

jjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi jåtidhammaµ||

||SN35:33||

| |salåyatanasaµyutta maraˆadhammasutta| |

|| ||sabbaµ bhikkhave maraˆadhammaµ. kiñ ca bhikkhave sabbaµ maraˆadhaµµaµ?

cakkhuµ bhikkhave maraˆadhammaµ rËpå maraˆadhammå cakkhuviññåˆaµ maraˆa-

dhammaµ cakkhusamphasso maraˆadhammo. yam p’ idaµ cakkhusamphassapaccayå

uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi maraˆa-

dhammaµ|| ||sotaµ maraˆadhammaµ saddå maraˆadhammå sotaviññåˆaµ maraˆadham-

maµ sotasamphasso maraˆadhammo; yam p’ idaµ sotasamphassapaccayå uppajjati

vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi maraˆadhammaµ||

||ghånaµ maraˆadhammaµ gandhå maraˆadhammå ghånaviññåˆaµ maraˆadhammaµ

ghånasamphasso maraˆadhammo; yam p’ idaµ ghånasamphassapaccayå uppajjati veda-

yitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi maraˆadhammaµ|| ||jivhå

maraˆadhammaµ raså maraˆadhammå jivhåviññåˆaµ maraˆadhammaµ jivhåsamphasso

maraˆadhammo; yam p’ idaµ jivhåsamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå

dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi maraˆadhammaµ|| ||kåyo maraˆadhammaµ

pho††habbå maraˆadhammå kåyaviññåˆaµ maraˆadhammaµ kåyasamphasso maraˆa-

dhammo; yam p’ idaµ kåyasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ

vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi maraˆadhammaµ|| ||mano maraˆadhammaµ dhammå

maraˆadhammå manoviññåˆaµ maraˆadhammaµ manosamphasso maraˆadhammo; yam

340

p’ idaµ manosamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkham-

asukhaµ vå, tam pi maraˆadhammaµ|| ||SN35:35||

| |salåyatanasaµyutta samudayadhammasutta| |

|| ||sabbaµ bhikkhave samudayadhammaµ. kiñ ca bhikkhave sabbaµ samudayadham-

maµ? cakkhum bhikkhave samudayadhammaµ rËpå samudayadhammå cakkhuviññå-

ˆaµ samudayadhammaµ cakkhusamphasso samudayadhammo. yam p’ idaµ cakkhu-

samphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå,

tam pi samudayadhammaµ|| ||sotaµ samudayadhammaµ saddå samudayadhammå

sotaviññåˆaµ samudayadhammaµ sotasamphasso samudayadhammo; yam p’ idaµ sota-

samphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå,

tam pi samudayadhammaµ|| ||ghånaµ samudayadhammaµ gandhå samudayadhammå

ghånaviññåˆaµ samudayadhammaµ ghånasamphasso samudayadhammo; yam p’ idaµ

ghånasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ

vå, tam pi samudayadhammaµ|| ||jivhå samudayadhammaµ raså samudayadhammå

jivhåviññåˆaµ samudayadhammaµ jivhåsamphasso samudayadhammo; yam p’ idaµ

jivhåsamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ

vå, tam pi samudayadhammaµ|| ||kåyo samudayadhammaµ pho††habbå samudaya-

dhammå kåyaviññåˆaµ samudayadhammaµ kåyasamphasso samudayadhammo; yam p’

idaµ kåyasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkham-

asukhaµ vå, tam pi samudayadhammaµ|| ||mano samudayadhammaµ dhammå samu-

dayadhammå manoviññåˆaµ samudayadhammaµ manosamphasso samudayadhammo;

yam p’ idaµ manosamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå

adukkhamasukhaµ vå, tam pi samudayadhammaµ|| ||SN35:41||

| |salåyatanasaµyutta nirodhadhammasutta| |

|| ||sabbaµ bhikkhave nirodhadhammaµ. kiñ ca bhikkhave sabbaµ nirodhadhammaµ?

cakkhum bhikkhave nirodhadhammaµ rËpå nirodhadhammå cakkhuviññåˆaµ nirodha-

dhammaµ cakkhusamphasso nirodhadhammo; yam p’ idaµ cakkhusamphassapaccayå

uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi nirodha-

341

dhammaµ|| ||sotaµ nirodhadhammaµ saddå nirodhadhammå sotaviññåˆaµ nirodha-

dhammaµ sotasamphasso nirodhadhammo; yam p’ idaµ sotasamphassapaccayå uppajjati

vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi nirodhadhammaµ||

||ghånaµ nirodhadhammaµ gandhå nirodhadhammå ghånaviññåˆaµ nirodhadhammaµ

ghånasamphasso nirodhadhammo; yam p’ idaµ ghånasamphassapaccayå uppajjati veda-

yitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi nirodhadhammaµ|| ||jivhå

nirodhadhammaµ raså nirodhadhammå jivhåviññåˆaµ nirodhadhammaµ jivhåsamphas-

so nirodhadhammo; yam p’ idaµ jivhåsamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå

dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi nirodhadhammaµ|| ||kåyo nirodhadhammaµ

pho††habbå nirodhadhammå kåyaviññåˆaµ nirodhadhammaµ kåyasamphasso nirodha-

dhammo; yam p’ idaµ kåyasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ

vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi nirodhadhammaµ|| ||mano nirodhadhammaµ dhammå

nirodhadhammå manoviññåˆaµ nirodhadhammaµ manosamphasso nirodhadhammo;

yam p’ idaµ manosamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå

adukkhamasukhaµ vå, tam pi nirodhadhammaµ|| ||SN35:42||

| |salåyatanasaµyutta pa†hama-åsavåsutta| |

|| ||kathan nu kho bhante jånato kathaµ passato åsavå pahiyyant¥ ti?|| ||cakkhuµ kho

bhikkhave aniccato jånato passato åsavå pahiyyanti. rËpå aniccato jånato passato åsavå

pahiyyanti. cakkhuviññåˆaµ aniccato jånato passato åsavå pahiyyanti. cakkhusamphasso

aniccato jånato passato åsavå pahiyyanti. yam p’ idaµ cakkhusamphassapaccayå uppajja-

ti vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi aniccato jånato

passato åsavå pahiyyanti|| ||sotaµ aniccato jånato passato åsavå pahiyyanti. saddå

aniccato jånato passato åsavå pahiyyanti. sotaviññåˆaµ aniccato jånato passato åsavå

pahiyyanti. sotasamphasso aniccato jånato passato åsavå pahiyyanti. yam p’ idaµ

sotasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ

vå, tam pi aniccato jånato passato åsavå pahiyyanti|| ||ghånaµ aniccato jånato passato

åsavå pahiyyanti. gandhå aniccato jånato passato åsavå pahiyyanti. ghånaviññåˆaµ

aniccato jånato passato åsavå pahiyyanti. ghånasamphasso aniccato jånato passato åsavå

pahiyyanti. yam p’ idaµ ghånasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå

dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi aniccato jånato passato åsavå pahiyyanti||

342

||jivhå aniccato jånato passato åsavå pahiyyanti. raså aniccato jånato passato åsavå

pahiyyanti. jivhåviññåˆaµ aniccato jånato passato åsavå pahiyyanti. jivhåsamphasso

aniccato jånato passato åsavå pahiyyanti. yam p’ idaµ jivhåsamphassapaccayå uppajjati

vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi aniccato jånato passato

åsavå pahiyyanti|| ||kåyo aniccato jånato passato åsavå pahiyyanti. pho††habbå aniccato

jånato passato åsavå pahiyyanti. kåyaviññåˆaµ aniccato jånato passato åsavå pahiyyanti.

kåyasamphasso aniccato jånato passato åsavå pahiyyanti. yam p’ idaµ kåyasamphassa-

paccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi

aniccato jånato passato åsavå pahiyyanti|| ||mano aniccato jånato passato åsavå pahi-

yyanti. dhammå aniccato jånato passato åsavå pahiyyanti. manoviññåˆaµ aniccato jånato

passato åsavå pahiyyanti. manosamphasso aniccato jånato passato åsavå pahiyyanti. yam

p’ idaµ manosamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkham-

asukhaµ vå, tam pi aniccato jånato passato åsavå pahiyyanti|| ||SN35:56||

| |salåyatanasaµyutta dutiya-åsavåsutta| |

|| ||kathan nu kho bhante jånato kathaµ passato åsavå samugghåtaµ gacchant¥ ti?||

||cakkhuµ kho bhikkhave anattato jånato passato åsavå samugghåtaµ gacchanti. rËpå

anattato jånato passato åsavå samugghåtaµ gacchanti. cakkhuviññåˆaµ anattato jånato

passato åsavå samugghåtaµ gacchanti. cakkhusamphasso anattato jånato passato åsavå

samugghåtaµ gacchanti. yam p’ idaµ cakkhusamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ,

sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi anattato jånato passato åsavå

samugghåtaµ gacchanti|| ||sotaµ anattato jånato passato åsavå samugghåtaµ gacchanti.

saddå anattato jånato passato åsavå samugghåtaµ gacchanti. sotaviññåˆaµ anattato

jånato passato åsavå samugghåtaµ gacchanti. sotasamphasso anattato jånato passato

åsavå samugghåtaµ gacchanti. yam p’ idaµ sotasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ,

sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi anattato jånato passato åsavå

samugghåtaµ gacchanti|| ||ghånaµ anattato jånato passato åsavå samugghåtaµ gacchanti.

gandhå anattato jånato passato åsavå samugghåtaµ gacchanti. ghånaviññåˆaµ anattato

jånato passato åsavå samugghåtaµ gacchanti. ghånasamphasso anattato jånato passato

åsavå samugghåtaµ gacchanti. yam p’ idaµ ghånasamphassapaccayå uppajjati vedayi-

taµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi anattato jånato passato åsavå

343

samugghåtaµ gacchanti|| ||jivhå anattato jånato passato åsavå samugghåtaµ gacchanti.

raså anattato jånato passato åsavå samugghåtaµ gacchanti. jivhåviññåˆaµ anattato jånato

passato åsavå samugghåtaµ gacchanti. jivhåsamphasso anattato jånato passato åsavå

samugghåtaµ gacchanti. yam p’ idaµ jivhåsamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ,

sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi anattato jånato passato åsavå

samugghåtaµ gacchanti|| ||kåyo anattato jånato passato åsavå samugghåtaµ gacchanti.

pho††habbå anattato jånato passato åsavå samugghåtaµ gacchanti. kåyaviññåˆaµ anattato

jånato passato åsavå samugghåtaµ gacchanti. kåyasamphasso anattato jånato passato

åsavå samugghåtaµ gacchanti. yam p’ idaµ kåyasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ,

sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi anattato jånato passato åsavå

samugghåtaµ gacchanti|| ||mano anattato jånato passato åsavå samugghåtaµ gacchanti.

dhammå anattato jånato passato åsavå samugghåtaµ gacchanti. manoviññåˆaµ anattato

jånato passato åsavå samugghåtaµ gacchanti. manosamphasso anattato jånato passato

åsavå samugghåtaµ gacchanti. yam p’ idaµ manosamphassapaccayå uppajjati vedayi-

taµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi anattato jånato passato åsavå

samugghåtaµ gacchanti|| ||SN35:57||

| |salåyatanasaµyutta pariññåsutta| |

|| ||katamo ca bhikkhave sabbupådånapariññåya dhammo?|| ||cakkhuñ ca pa†icca rËpe ca

uppajjati cakkhuviññåˆaµ, tiˆˆaµ sa!gatiphasso. phassapaccayå vedanå. evaµ passaµ

bhikkhave sutavå ariyasåvako cakkhusmim pi nibbindati rËpesu pi nibbindati cakkhu-

viññåˆe pi nibbindati cakkhusamphasse pi nibbindati vedanåya pi nibbindati. nibbindaµ

virajjati. virågå vimuccati. vimokkhå pariññåtaµ me upådånan ti pajånåti|| ||sotañ ca

pa†icca sadde ca uppajjati sotaviññåˆaµ, tiˆˆaµ sa!gatiphasso. phassapaccayå vedanå.

evaµ passaµ bhikkhave sutavå ariyasåvako sotasmim pi nibbindati saddesu pi nibbindati

sotaviññåˆe pi nibbindati sotasamphasse pi nibbindati vedanåya pi nibbindati. nibbindaµ

virajjati. virågå vimuccati. vimokkhå pariññåtaµ me upådånan ti pajånåti|| ||ghånañ ca

pa†icca gandhe ca uppajjati ghånaviññåˆaµ, tiˆˆaµ sa!gatiphasso. phassapaccayå

vedanå. evaµ passaµ bhikkhave sutavå ariyasåvako ghånasmim pi nibbindati gandhesu

pi nibbindati ghånaviññåˆe pi nibbindati ghånasamphasse pi nibbindati vedanåya pi

nibbindati. nibbindaµ virajjati. virågå vimuccati. vimokkhå pariññåtaµ me upådånan ti

344

pajånåti|| ||jivhañ ca pa†icca rase ca uppajjati jivhåviññåˆaµ, tiˆˆaµ sa!gatiphasso. phas-

sapaccayå vedanå. evaµ passaµ bhikkhave sutavå ariyasåvako jivhåya pi nibbindati

rasesu pi nibbindati jivhåviññåˆe pi nibbindati jivhåsamphasse pi nibbindati vedanåya pi

nibbindati. nibbindaµ virajjati. virågå vimuccati. vimokkhå pariññåtaµ me upådånan ti

pajånåti|| ||kåyañ ca pa†icca pho††habbe ca uppajjati kåyaviññåˆaµ, tiˆˆaµ sa!gatiphasso.

phassapaccayå vedanå. evaµ passaµ bhikkhave sutavå ariyasåvako kåyasmim pi

nibbindati pho††habbesu pi nibbindati kåyaviññåˆe pi nibbindati kåyasamphasse pi

nibbindati vedanåya pi nibbindati. nibbindaµ virajjati. virågå vimuccati. vimokkhå pariñ-

ñåtaµ me upådånan ti pajånåti|| ||manañ ca pa†icca dhamme ca uppajjati manoviññåˆaµ,

tiˆˆaµ sa!gatiphasso. phassapaccayå vedanå. evaµ passaµ bhikkhave sutavå ariya-

såvako manasmim pi nibbindati dhammesu pi nibbindati manoviññåˆe pi nibbindati

manosamphasse pi nibbindati vedanåya pi nibbindati. nibbindaµ virajjati. virågå vimuc-

cati. vimokkhå pariññåtaµ me upådånan ti pajånåti. ayaµ kho bhikkhave sabbupådåna-

pariññåya dhammo ti|| ||SN35:60||

| |sa¬åyatanasaµyutta pa†hama-migajålasutta| |

|| ||ekavihår¥ ekavihår¥ ti bhante vuccati. kittåvatå nu kho bhante ekavihåri hoti? kittåvatå

ca pana sadutiyavihår¥ hoti?|| ||santi kho migajåla cakkhuviññeyyå rËpå, i††hå kantå

manåpå piyarËpå kåmupasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjho-

såya ti††hati. tassa taµ abhinandato abhivadato ajjhosåya ti††hato, uppajjati nandi. nandiyå

sati, sårågo hoti. såråge sati, saµyogo hoti. nandisaµyojanasaµyutto kho migajåla

bhikkhu sadutiyavihår¥ ti vuccati|| ||santi kho migajåla sotaviññeyyå saddå, i††hå kantå

manåpå piyarËpå kåmupasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjho-

såya ti††hati. tassa taµ abhinandato abhivadato ajjhosåya ti††hato, uppajjati nandi. nandiyå

sati, sårågo hoti. såråge sati, saµyogo hoti. nandisaµyojanasaµyutto kho migajåla

bhikkhu sadutiyavihår¥ ti vuccati|| ||santi kho migajåla ghånaviññeyyå gandhå, i††hå kantå

manåpå piyarËpå kåmupasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjho-

såya ti††hati. tassa taµ abhinandato abhivadato ajjhosåya ti††hato, uppajjati nandi. nandiyå

sati, sårågo hoti. såråge sati, saµyogo hoti. nandisaµyojanasaµyutto kho migajåla

bhikkhu sadutiyavihår¥ ti vuccati|| ||santi kho migajåla jivhåviññeyyå raså, i††hå kantå

manåpå piyarËpå kåmupasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjho-

345

såya ti††hati. tassa taµ abhinandato abhivadato ajjhosåya ti††hato, uppajjati nandi. nandiyå

sati, sårågo hoti. såråge sati, saµyogo hoti. nandisaµyojanasaµyutto kho migajåla bhik-

khu sadutiyavihår¥ ti vuccati|| ||santi kho migajåla kåyaviññeyyå pho††habbå, i††hå kantå

manåpå piyarËpå kåmupasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu abhinandati abhivadati

ajjhosåya ti††hati. tassa taµ abhinandato abhivadato ajjhosåya ti††hato, uppajjati nandi.

nandiyå sati, sårågo hoti. såråge sati, saµyogo hoti. nandisaµyojanasaµyutto kho miga-

jåla bhikkhu sadutiyavihår¥ ti vuccati|| ||santi kho migajåla manoviññeyyå dhammå, i††hå

kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu abhinandati abhivadati

ajjhosåya ti††hati. tassa taµ abhinandato abhivadato ajjhosåya ti††hato, uppajjati nandi.

nandiyå sati, sårågo hoti. såråge sati, saµyogo hoti. nandisaµyojanasaµyutto kho miga-

jåla bhikkhu sadutiyavihår¥ ti vuccati|| ||SN35:63||

| |sa¬åyatanasaµyutta pa†hama-migajålasutta| |

|| ||santi kho migajåla cakkhuviññeyyå rËpå, i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupa-

saµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu nåbhinandati nåbhivadati nåjjhosåya ti††hati. tassa taµ

anabhinandato anabhivadato anajjhosåya ti††hato, nandi nirujjhati. nandiyå asati, sårågo

na hoti. såråge asati, saµyogo na hoti. nandisaµyojanavisaµyutto kho migajåla bhikkhu

ekavihår¥ ti vuccati|| ||santi kho migajåla sotaviññeyyå saddå, i††hå kantå manåpå piyarËpå

kåmupasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu nåbhinandati nåbhivadati nåjjhosåya ti††hati;

tassa taµ anabhinandato anabhivadato anajjhosåya ti††hato, nandi nirujjhati. nandiyå

asati, sårågo na hoti. såråge asati, saµyogo na hoti. nandisaµyojanavisaµyutto kho

migajåla bhikkhu ekavihår¥ ti vuccati|| ||santi kho migajåla ghånaviññeyyå gandhå, i††hå

kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu nåbhinandati nåbhivadati

nåjjhosåya ti††hati; tassa taµ anabhinandato anabhivadato anajjhosåya ti††hato, nandi

nirujjhati. nandiyå asati, sårågo na hoti. såråge asati, saµyogo na hoti. nandisaµyojana-

visaµyutto kho migajåla bhikkhu ekavihår¥ ti vuccati|| ||santi kho migajåla jivhåviññeyyå

raså, i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu nåbhinandati

nåbhivadati nåjjhosåya ti††hati; tassa taµ anabhinandato anabhivadato anajjhosåya

ti††hato, nandi nirujjhati. nandiyå asati, sårågo na hoti. såråge asati, saµyogo na hoti.

nandisaµyojanavisaµyutto kho migajåla bhikkhu ekavihår¥ ti vuccati|| ||santi kho miga-

jåla kåyaviññeyyå pho††˙abbå, i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµhitå rajan¥yå. tañ

346

ce bhikkhu nåbhinandati nåbhivadati nåjjhosåya ti††hati; tassa taµ anabhinandato anabhi-

vadato anajjhosåya ti††hato, nandi nirujjhati. nandiyå asati, sårågo na hoti. såråge asati,

saµyogo na hoti. nandisaµyojanavisaµyutto kho migajåla bhikkhu ekavihår¥ ti vuccati||

||santi kho migajåla manoviññeyyå dhammå, i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµhitå

rajan¥yå. tañ ce bhikkhu nåbhinandati nåbhivadati nåjjhosåya ti††hati; tassa taµ anabhi-

nandato anabhivadato anajjhosåya ti††hato, nandi nirujjhati. nandiyå asati, sårågo na hoti.

såråge asati, saµyogo na hoti. nandisaµyojanavisaµyutto kho migajåla bhikkhu eka-

vihår¥ ti vuccati|| ||SN35:63||

| |sa¬åyatanasaµyutta dutiya-samiddhisutta| |

|| ||satto satto ti bhante vuccati. kittåvatå nu kho bhante satto vå assa sattapaññatti vå ti?||

||yattha kho samiddhi atthi cakkhuµ atthi rËpå atthi cakkhuviññåˆaµ atthi cakkhu-

viññåˆaviññåtabbå dhammå, atthi tattha satto vå sattapaññatti vå. atthi sotaµ atthi saddå

atthi sotaviññåˆaµ atthi sotaviññåˆaviññåtabbå dhammå, atthi tattha satto vå satta-

paññatti vå. atthi ghånaµ atthi gandhå atthi ghånaviññåˆaµ atthi ghånaviññåˆaviññå-

tabbå dhammå, atthi tattha satto vå sattapaññatti vå. atthi jivhå atthi raså atthi

jivhåviññåˆaµ atthi jivhåviññåˆaviññåtabbå dhammå, atthi tattha satto vå sattapaññatti

vå. atthi kåyo atthi pho††habbå atthi kåyaviññåˆaµ atthi kåyaviññåˆaviññåtabbå dhammå,

atthi tattha satto vå sattapaññatti vå. atthi mano atthi dhammå atthi manoviññåˆaµ atthi

manoviññåˆaviññåtabbå dhammå, atthi tattha satto vå sattapaññatti vå|| ||yattha kho

samiddhi n’ atthi cakkuµ n’ atthi rËpå n’ atthi cakkhuviññåˆaµ n’ atthi cakkhuviññåˆa-

viññåtabbå dhammå, n’ atthi tattha satto vå sattapaññatti vå. n’ atthi sotaµ n’ atthi saddå

n’ atthi sotaviññåˆaµ n’ atthi sotaviññåˆaviññåtabbå dhammå, n’ atthi tattha satto vå

sattapaññatti vå. n’ atthi ghånaµ n’ atthi gandhå n’ atthi ghånaviññåˆaµ n’ atthi ghåna-

viññåˆaviññåtabbå dhammå, n’ atthi tattha satto vå sattapaññatti vå. n’ atthi jivhå n’ atthi

raså n’ atthi jivhåviññåˆaµ n’ atthi jivhåviññåˆaviññåtabbå dhammå, n’ atthi tattha satto

vå sattapaññatti vå. n’ atthi kåyo n’ atthi pho††habbå n’ atthi kåyaviññåˆaµ n’ atthi kåya-

viññåˆaviññåtabbå dhammå, n’ atthi tattha satto vå sattapaññatti vå. n’ atthi mano n’ atthi

dhammå n’ atthi manoviññåˆaµ n’ atthi manoviññåˆaviññåtabbå dhammå, n’ atthi tattha

satto vå sattapaññatti vå ti|| ||SN35:66||

347

| |sa¬åyatanasaµyutta upasenasutta| |

|| ||yassa nuna åvuso såriputta evaµ assa: ahaµ cakkhun ti vå mama cakkhun ti vå. ahaµ

sotan ti vå mama sotan ti vå, ahaµ ghånan ti vå mama ghånan ti vå, ahaµ jivhå ti vå

mama jivhå ti vå, ahaµ kåyo ti vå mama kåyo ti vå, ahaµ mano ti vå mama mano ti vå;

tassa åvuso såriputta siyå kåyassa vå aññathattaµ, indriyånaµ vå vipariˆåmo|| ||mayhañ

ca kho åvuso såriputta na evaµ hoti: ahaµ cakkhun ti vå mama cakkhun ti vå. ahaµ

sotan ti vå mama sotan ti vå, ahaµ ghånan ti vå mama ghånan ti vå, ahaµ jivhå ti vå

mama jivhå ti vå, ahaµ kåyo ti vå mama kåyo ti vå, ahaµ mano ti vå mama mano ti vå;

tassa mayhañ ca åvuso såriputta kiµ kåyassa vå aññathattaµ bhavissati, indriyånaµ vå

vipariˆåmo ti|| ||tathå hi pan’ åyasmato upasenassa d¥gharattaµ aha!kåramama!kåra-

månånusayå susamËhatå, tasmå åyasmato upasenassa na evaµ hoti: ahaµ cakkhun ti vå

mama cakkhun ti vå, ahaµ sotan ti vå mama sotan ti vå, ahaµ ghånan ti vå mama ghånan

ti vå, ahaµ jivhå ti vå mama jivhå ti vå, ahaµ kåyo ti vå mama kåyo ti vå, ahaµ mano ti

vå mama mano ti vå|| ||SN35:69||

| |sa¬åyatanasaµyutta upavåˆasutta| |

|| ||idha pana upavåˆa bhikkhu cakkhunå rËpaµ disvå, rËpapa†isaµved¥ ca hoti rËpa-

rågapa†isaµved¥ ca. santañ ca ajjhattaµ rËpesu rågaµ: atthi me ajjhattaµ rËpesu rågo ti

pajånåti. yan taµ upavåˆa bhikkhu cakkhunå rËpaµ disvå, rËpapa†isaµved¥ ca hoti

rËparågapa†isaµved¥ ca. santañ ca ajjhattaµ rËpesu rågaµ: atthi me ajjhattaµ rËpesu rågo

ti pajånåti. evam pi kho upavåˆa sandi††hiko dhammo hoti, akåliko ehipassiko opanayiko

paccattaµ veditabbo viññËh¥ ti|| ||puna ca paraµ upavåˆa bhikkhu sotena saddaµ sutvå,

saddapa†isaµved¥ ca hoti saddarågapa†isaµved¥ ca. santañ ca ajjhattaµ saddesu rågaµ:

atthi me ajjhattaµ saddesu rågo ti pajånåti. yan taµ upavåˆa bhikkhu sotena saddaµ

sutvå, saddapa†isaµved¥ ca hoti saddarågapa†isaµved¥ ca. santañ ca ajjhattaµ saddesu

rågaµ: atthi me ajjhattaµ saddesu rågo ti pajånåti. evam pi kho upavåˆa sandi††hiko

dhammo hoti, akåliko ehipassiko opanayiko paccattaµ veditabbo viññËh¥ ti|| ||puna ca

paraµ upavåˆa bhikkhu ghånena gandhaµ ghåyitvå, gandhapa†isaµved¥ ca hoti gandha-

rågapa†isaµved¥ ca. santañ ca ajjhattaµ gandhesu rågaµ: atthi me ajjhattaµ gandhesu

rågo ti pajånåti. yan taµ upavåˆa bhikkhu ghånena gandhaµ ghåyitvå, gandhapa†isaµ-

348

ved¥ ca hoti gandharågapa†isaµved¥ ca. santañ ca ajjhattaµ gandhesu rågaµ: atthi me

ajjhattaµ gandhesu rågo ti pajånåti. evam pi kho upavåˆa sandi††hiko dhammo hoti,

akåliko ehipassiko opanayiko paccattaµ veditabbo viññËh¥ ti|| ||puna ca paraµ upavåˆa

bhikkhu jivhåya rasaµ sayitvå, rasapa†isaµved¥ ca hoti rasarågapa†isaµved¥ ca. santañ ca

ajjhattaµ rasesu rågaµ: atthi me ajjhattaµ rasesu rågo ti pajånåti. yan taµ upavåˆa

bhikkhu jivhåya rasaµ sayitvå, rasapa†isaµved¥ ca hoti rasarågapa†isaµved¥ ca. santañ ca

ajjhattaµ rasesu rågaµ: atthi me ajjhattaµ rasesu rågo ti pajånåti. evam pi kho upavåˆa

sandi††hiko dhammo hoti, akåliko ehipassiko opanayiko paccattaµ veditabbo viññËh¥ ti||

||puna ca paraµ upavåˆa bhikkhu kåyena pho††habbaµ phusitvå, pho††habbapa†isaµved¥

ca hoti pho††habbarågapa†isaµved¥ ca. santañ ca ajjhattaµ pho††habbesu rågaµ: atthi me

ajjhattaµ pho††habbesu rågo ti pajånåti. yan taµ upavåˆa bhikkhu kåyena pho††habbaµ

phusitvå, pho††habbapa†isaµved¥ ca hoti pho††habbarågapa†isaµved¥ ca. santañ ca

ajjhattaµ pho††habbesu rågaµ: atthi me ajjhattaµ pho††habbesu rågo ti pajånåti. evam pi

kho upavåˆa sandi††hiko dhammo hoti akåliko ehipassiko opanayiko paccattaµ veditabbo

viññËh¥ ti|| ||puna ca paraµ upavåˆa bhikkhu manaså dhammaµ viññåya, dhammapa†i-

saµved¥ ca hoti dhammarågapa†isaµved¥ ca. santañ ca ajjhattaµ dhammesu rågaµ: atthi

me ajjhattaµ dhammesu rågo ti pajånåti. yan taµ upavåˆa bhikkhu manaså dhammaµ

viññåya, dhammapa†isaµved¥ ca hoti dhammarågapa†isaµved¥ ca. santañ ca ajjhattaµ

dhammesu rågaµ: atthi me ajjhattaµ dhammesu rågo ti pajånåti. evam pi kho upavåˆa

sandi††hiko dhammo hoti, akåliko ehipassiko opanayiko paccattaµ veditabbo viññËh¥ ti||

||SN35:70||

| |sa¬åyatanasaµyutta upavåˆasutta| |

|| ||idha pana upavåˆa bhikkhu cakkhunå rËpaµ disvå, rËpapa†isaµved¥ hi kho hoti no ca

rËparågapa†isaµved¥. asantañ ca ajjhattaµ rËpesu rågaµ: n’ atthi me ajjhattaµ rËpesu

rågo ti pajånåti. yan taµ upavåˆa bhikkhu cakkhunå rËpaµ disvå, rËpapa†isaµved¥ hi kho

hoti no ca rËparågapa†isaµved¥. asantañ ca ajjhattaµ rËpesu rågaµ: n’ atthi me ajjhattaµ

rËpesu rågo ti pajånåti. evam pi kho upavåˆa sandi††hiko dhammo hoti, akåliko

ehipassiko opanayiko paccattaµ veditabbo viññËh¥ ti|| ||puna ca paraµ upavåˆa bhikkhu

sotena saddaµ sutvå, saddapa†isaµved¥ hi kho hoti no ca saddarågapa†isaµved¥. asantañ

ca ajjhattaµ saddesu rågaµ: n’ atthi me ajjhattaµ saddesu rågo ti pajånåti. yan taµ

349

upavåˆa bhikkhu sotena saddaµ sutvå, saddapa†isaµved¥ hi kho hoti no ca saddaråga-

pa†isaµved¥. asantañ ca ajjhattaµ saddesu rågaµ: n’ atthi me ajjhattaµ saddesu rågo ti

pajånåti. evam pi kho upavåˆa sandi††hiko dhammo hoti, akåliko ehipassiko opanayiko

paccattaµ veditabbo viññËh¥ ti|| ||puna ca paraµ upavåˆa bhikkhu ghånena gandhaµ

ghåyitvå, gandhapa†isaµved¥ hi kho hoti no ca gandharågapa†isaµved¥. asantañ ca ajjhat-

taµ gandhesu rågaµ: n’ atthi me ajjhattaµ gandhesu rågo ti pajånåti. yan taµ upavåˆa

bhikkhu ghånena gandhaµ ghåyitvå, gandhapa†isaµved¥ hi kho hoti no ca gandharåga-

pa†isaµved¥. asantañ ca ajjhattaµ gandhesu rågaµ: n’ atthi me ajjhattaµ gandhesu rågo ti

pajånåti. evam pi kho upavåˆa sandi††hiko dhammo hoti, akåliko ehipassiko opanayiko

paccattaµ veditabbo viññËh¥ ti|| ||puna ca paraµ upavåˆa bhikkhu jivhåya rasaµ sayitvå,

rasapa†isaµved¥ hi kho hoti no ca rasarågapa†isaµved¥. asantañ ca ajjhattaµ rasesu

rågaµ: n’ atthi me ajjhattaµ rasesu rågo ti pajånåti. yan taµ upavåˆa bhikkhu jivhåya

rasaµ sayitvå, rasapa†isaµved¥ hi kho hoti no ca rasarågapa†isaµved¥. asantañ ca ajjhat-

taµ rasesu rågaµ: n’ atthi me ajjhattaµ rasesu rågo ti pajånåti. evam pi kho upavåˆa

sandi††hiko dhammo hoti, akåliko ehipassiko opanayiko paccattaµ veditabbo viññËh¥ ti||

||puna ca paraµ upavåˆa bhikkhu kåyena pho††habbaµ phusitvå, pho††habbapa†isaµved¥

hi kho hoti no ca pho††habbarågapa†isaµved¥. asantañ ca ajjhattaµ pho††habbesu rågaµ:

n’ atthi me ajjhattaµ pho††habbesu rågo ti pajånåti. yan taµ upavåˆa bhikkhu kåyena

pho††habbaµ phusitvå, pho††habbapa†isaµved¥ hi kho hoti no ca pho††habbarågapa†i-

saµved¥. asantañ ca ajjhattaµ pho††habbesu rågaµ: n’ atthi me ajjhattaµ pho††habbesu

rågo ti pajånåti. evam pi kho upavåˆa sandi††hiko dhammo hoti, akåliko ehipassiko

opanayiko paccattaµ veditabbo viññËh¥ ti|| ||puna ca paraµ upavåˆa bhikkhu manaså

dhammaµ viññåya, dhammapa†isaµved¥ hi kho hoti no ca dhammarågapa†isaµved¥.

asantañ ca ajjhattaµ dhammesu rågaµ: n’ atthi me ajjhattaµ dhammesu rågo ti pajånåti.

yan taµ upavåˆa bhikkhu manaså dhammaµ viññåya, dhammapa†isaµved¥ hi kho hoti

dhammarågapa†isaµved¥. asantañ ca ajjhattaµ dhammesu rågaµ: n’ atthi me ajjhattaµ

dhammesu rågo ti pajånåti. evam pi kho upavåˆa sandi††hiko dhammo hoti, akåliko

ehipassiko opanayiko paccattaµ veditabbo viññËh¥ ti|| ||SN35:70||

350

| |sa¬åyatanasaµyutta pa†hama-chaphassåyatanikåsutta| |

|| ||taµ kiµ maññasi bhikkhu?|| ||cakkhuµ etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti

samanupassas¥ ti? no h’ etaµ bhante. sådhu bhikkhu. ettha ca te bhikkhu cakkhu n’ etam

mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti, evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya

sudi††haµ bhavissati. es’ ev’ anto dukkhassa|| ||sotaµ etam mama, eso ’ham asmi, eso me

attå ti samanupassas¥ ti? no h’ etaµ bhante. sådhu bhikkhu. ettha ca te bhikkhu sotaµ n’

etam mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti, evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya

sudi††haµ bhavissati. es’ ev’ anto dukkhassa|| ||ghånaµ etam mama, eso ’ham asmi, eso

me attå ti samanupassas¥ ti? no h’ etaµ bhante. sådhu bhikkhu. ettha ca te bhikkhu

ghånaµ n’ etam mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti, evam etaµ yathåbhËtaµ

sammappaññåya sudi††haµ bhavissati. es’ ev’ anto dukkhassa|| ||jivhå etam mama, eso

’ham asmi, eso me attå ti samanupassas¥ ti? no h’ etaµ bhante. sådhu bhikkhu. ettha ca te

bhikkhu jivhå n’ etam mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti, evam etaµ yathåbhËtaµ

sammappaññåya sudi††haµ bhavissati. es’ ev’ anto dukkhassa|| ||kåyo etam mama, eso

’ham asmi, eso me attå ti samanupassas¥ ti? no h’ etaµ bhante. sådhu bhikkhu. ettha ca te

bhikkhu kåyo n’ etam mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti, evam etaµ yathåbhËtaµ

sammappaññåya sudi††haµ bhavissati. es’ ev’ anto dukkhassa|| ||mano etam mama, eso

’ham asmi, eso me attå ti samanupassas¥ ti? no h’ etaµ bhante. sådhu bhikkhu. ettha ca te

bhikkhu mano n’ etam mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti, evam etaµ yathåbhËtaµ

sammappaññåya sudi††haµ bhavissati. es’ ev’ anto dukkhassa|| ||SN35:71||

| |sa¬åyatanasaµyutta dutiya-chaphassåyatanikåsutta| |

|| ||taµ kiµ maññasi bhikkhu?|| ||cakkhuµ n’ etam mama, n’ eso’ham asmi, na meso attå

ti samanupassas¥ ti? evaµ bhante. sådhu bhikkhu. ettha ca te bhikkhu cakkhu n’ etam

mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti, evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya

sudi††haµ bhavissati. evan te etaµ pa†hamaµ phassåyatanaµ pah¥naµ bhavissati åyatiµ

apunabbhavåya|| ||sotaµ n’ etam mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassas¥

ti? evaµ bhante. sådhu bhikkhu. ettha ca te bhikkhu sotaµ n’ etam mama, n’ eso ’ham

asmi, na meso attå ti, evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya sudi††haµ bhavissati.

evan te etaµ dutiyaµ phassåyatanaµ pah¥naµ bhavissati åyatiµ apunabbhavåya|| ||ghå-

351

naµ n’ etam mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassas¥ ti? evaµ bhante.

sådhu bhikkhu. ettha ca te bhikkhu ghånaµ n’ etam mama, n’ eso ’ham asmi, na meso

attå ti, evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya sudi††haµ bhavissati. evan te etaµ

tatiyaµ phassåyatanaµ pah¥naµ bhavissati åyatiµ apunabbhavåya|| ||jivhå n’ etam mama,

n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassas¥ ti? evaµ bhante. sådhu bhikkhu. ettha ca

te bhikkhu jivhå n’ etam mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti, evam etaµ yathå-

bhËtaµ sammappaññåya sudi††haµ bhavissati. evan te etaµ catutthaµ phassåyatanaµ

pah¥naµ bhavissati åyatiµ apunabbhavåya|| ||kåyo n’ etam mama, n’ eso ’ham asmi, na

meso attå ti samanupassas¥ ti? evaµ bhante. sådhu bhikkhu. ettha ca te bhikkhu kåyo n’

etam mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti, evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya

sudi††haµ bhavissati. evan te etaµ pañcamaµ phassåyatanaµ pah¥naµ bhavissati åyatiµ

apunabbhavåya|| ||mano n’ etam mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassas¥

ti? evaµ bhante. sådhu bhikkhu. ettha ca te bhikkhu mano n’ etam mama, n’ eso ’ham

asmi, na meso attå ti, evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya sudi††haµ bhavissati.

evan te etaµ cha††haµ phassåyatanaµ pah¥naµ bhavissati åyatiµ apunabbhavåya||

||SN35:72||

| |sa¬åyatanasaµyutta dutiya-avijjåsutta| |

|| ||kathaµ pana bhante jånato kathaµ passato bhikkhuno avijjå pah¥yati vijjå uppajat¥

ti?|| ||idha bhikkhu bhikkhuno sutaµ hoti: dhammå nålaµ abhinivesåyåti. evañ ce taµ

bhikkhu bhikkhuno sutaµ hoti: sabbe dhammå nålaµ abhinivesåyåti, so sabbaµ dham-

maµ abhijånåti. sabbaµ dhammaµ abhiññåya, sabbaµ dhammaµ parijånåti. sabbaµ

dhammaµ pariññåya, sabbanimittåni aññato passati|| ||cakkhuµ aññato passati. rËpå

aññato passati. cakkhuviññåˆaµ aññato passati. cakkhusamphasso aññato passati. yam p’

idaµ cakkhusamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkham-

asukhaµ vå, tam pi aññato passati|| ||sotaµ aññato passati. saddå aññato passati.

sotaviññåˆaµ aññato passati. sotasamphasso aññato passati. yam p’ idaµ sotasamphassa-

paccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi

aññato passati|| ||ghånaµ aññato passati. gandhå aññato passati. ghånaviññåˆaµ aññato

passati. ghånasamphasso aññato passati. yam p’ idaµ ghånasamphassapaccayå uppajjati

vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi aññato passati|| ||jivhå

352

aññato passati. raså aññato passati. jivhåviññåˆaµ aññato passati. jivhåsamphasso aññato

passati. yam p’ idaµ jivhåsamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå, dukkhaµ

vå, adukkhamasukhaµ vå, tam pi aññato passati|| ||kåyo aññato passati. pho††habbå

aññato passati. kåyaviññåˆaµ aññato passati. kåyasamphasso aññato passati. yam p’

idaµ kåyasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkham-

asukhaµ vå, tam pi aññato passati|| ||mano aññato passati. dhammå aññato passati.

manoviññåˆaµ aññato passati. manosamphasso aññato passati. yam p’ idaµ manosam-

phassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam

pi aññato passati|| ||evaµ kho bhikkhu jånato evaµ passato bhikkhuno avijjå pah¥yati vijjå

uppajjat¥ ti|| ||SN35:80||

| |sa¬åyatanasaµyutta phaggunasutta| |

|| ||n’ atthi kho taµ phagguna cakkhuñ ñena cakkhunå; at¥te buddhe parinibbute chinna-

papañce chinnava†ume pariyådiˆˆava††e sabbadukkhav¥tivatte, paññåpayamåno paññå-

peyya. n’ atthi kho taµ sotañ ñena sotena; at¥te buddhe parinibbute chinnapapañce

chinnava†ume pariyådiˆˆava††e sabbadukkhav¥tivatte, paññåpayamåno paññåpeyya. n’

atthi kho taµ ghånañ ñena ghånena; at¥te buddhe parinibbute chinnapapañce chinna-

va†ume pariyådiˆˆava††e sabbadukkhav¥tivatte, paññåpayamåno paññåpeyya. n’ atthi kho

så jivhå yåya jivhåya; at¥te buddhe parinibbute chinnapapañce chinnava†ume pariyå-

diˆˆava††e sabbadukkhav¥tivatte, paññåpayamåno paññåpeyya. n’ atthi kho so kåyo yena

kåyena; at¥te buddhe parinibbute chinnapapañce chinnava†ume pariyådiˆˆava††e sabba-

dukkhav¥tivatte, paññåpayamåno paññåpeyya. n’ atthi kho so mano yena manena; at¥te

buddhe parinibbute chinnapapañce chinnava†ume pariyådiˆˆava††e sabbadukkhav¥tivatte,

paññåpayamåno paññåpeyya|| ||SN35:83||

| |sa¬åyatanasaµyutta suññasutta| |

|| ||suñño loko suñño loko ti bhante vuccati. kittåvatå nu kho bhante suñño loko ti

vuccati? yasmå ca kho ånanda suññaµ attena vå attaniyena vå, tasmå suñño loko ti

vuccati. kiñ ca ånanda suññaµ attena vå attaniyena vå?|| ||cakkhuµ suññaµ attena vå

attaniyena vå. rËpå suññaµ attena vå attaniyena vå. cakkhuviññåˆaµ suññaµ attena vå

353

attaniyena vå. cakkhusamphasso suññaµ attena vå attaniyena vå. yam p’ idaµ cakkhu-

samphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå,

tam pi suññaµ attena vå attaniyena vå|| ||sotaµ suññaµ attena vå attaniyena vå. saddå

suññaµ attena vå attaniyena vå. sotaviññåˆaµ suññaµ attena vå attaniyena vå. sota-

samphasso suññaµ attena vå attaniyena vå. yam p’ idaµ sotasamphassapaccayå uppajjati

vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi suññaµ attena vå

attaniyena vå|| ||ghånaµ suññaµ attena vå attaniyena vå. gandhå suññaµ attena vå

attaniyena vå. ghånaviññåˆaµ suññaµ attena vå attaniyena vå. ghånasamphasso suññaµ

attena vå attaniyena vå. yam p’ idaµ ghånasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ,

sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi suññaµ attena vå attaniyena vå||

||jivhå suññaµ attena vå attaniyena vå. raså suññaµ attena vå attaniyena vå. jivhå-

viññåˆaµ suññaµ attena vå attaniyena vå. jivhåsamphasso suññaµ attena vå attaniyena

vå. yam p’ idaµ jivhåsamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå

adukkhamasukhaµ vå, tam pi suññaµ attena vå attaniyena vå|| ||kåyo suññaµ attena vå

attaniyena vå. pho††habbå suññaµ attena vå attaniyena vå. kåyaviññåˆaµ suññaµ attena

vå attaniyena vå. kåyasamphasso suññaµ attena vå attaniyena vå. yam p’ idaµ kåya-

samphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå,

tam pi suññaµ attena vå attaniyena vå|| ||mano suññaµ attena vå attaniyena vå. dhammå

suññaµ attena vå attaniyena vå. manoviññåˆaµ suññaµ attena vå attaniyena vå. mano-

samphasso suññaµ attena vå attaniyena vå. yam p’ idaµ manosamphassapaccayå

uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi suññaµ

attena vå attaniyena vå. yasmå ca kho ånanda suññaµ attena vå attaniyena vå, tasmå

suñño loko ti vuccat¥ ti|| ||SN35:85||

| |sa¬åyatanasaµyutta dutiya-ejasutta| |

|| ||cakkhuµ na maññeyya, cakkhusmiµ na maññeyya, cakkhuto na maññeyya, cakkhu

me ti na maññeyya. rËpe na maññeyya, rËpesu na maññeyya, rËpato na maññeyya, rËpå

me ti na maññeyya. cakkhuviññåˆaµ na maññeyya, cakkhuviññåˆasmiµ na maññeyya,

cakkhuviññåˆato na maññeyya, cakkhuviññåˆam me ti na maññeyya. cakkhusamphassaµ

na maññeyya, cakkhusamphassasmiµ na maññeyya, cakkhusamphassato na maññeyya,

cakkhusamphasso me ti na maññeyya. yam p’ idaµ cakkhusamphassapaccayå uppajjati

354

vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi na maññeyya, tasmim

pi na maññeyya, tato pi na maññeyya, tam me ti na maññeyya|| ||yañ hi bhikkhave

maññati, yasmiµ maññati, yato maññati, yam me ti maññati – tato taµ hoti aññathå.

aññathåbhåv¥ bhavasatto loko bhavam ev’ åbhinandati|| ||SN35:91||

| |sa¬åyatanasaµyutta dutiya-ejasutta| |

|| ||sotaµ na maññeyya, sotasmiµ na maññeyya, sotato na maññeyya, sotaµ me ti na

maññeyya. sadde na maññeyya, saddesu na maññeyya, saddato na maññeyya, saddå me ti

na maññeyya. sotaviññåˆaµ na maññeyya, sotaviññåˆasmiµ na maññeyya, sotaviññåˆa-

to na maññeyya, sotaviññåˆam me ti na maññeyya. sotasamphassaµ na maññeyya,

sotasamphassasmiµ na maññeyya, sotasamphassato na maññeyya, sotasamphasso me ti

na maññeyya. yam p’ idaµ sotasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå duk-

khaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi na maññeyya, tasmim pi na maññeyya, tato pi na

maññeyya, tam me ti na maññeyya|| ||yañ hi bhikkhave maññati, yasmiµ maññati, yato

maññati, yam me ti maññati – tato taµ hoti aññathå. aññathåbhåv¥ bhavasatto loko

bhavam ev’ åbhinandati|| ||SN35:91||

| |sa¬åyatanasaµyutta dutiya-ejasutta| |

|| ||ghånaµ na maññeyya, ghånasmiµ na maññeyya, ghånato na maññeyya, ghånaµ me

ti na maññeyya. gandhe na maññeyya, gandhesu na maññeyya, gandhato na maññeyya,

gandhå me ti na maññeyya. ghånaviññåˆaµ na maññeyya, ghånaviññåˆasmiµ na

maññeyya, ghånaviññåˆato na maññeyya, ghånaviññåˆam me ti na maññeyya. ghåna-

samphassaµ na maññeyya, ghånasamphassasmiµ na maññeyya, ghånasamphassato na

maññeyya, ghånasamphasso me ti na maññeyya. yam p’ idaµ ghånasamphassapaccayå

uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi na maññeyya,

tasmim pi na maññeyya, tato pi na maññeyya, tam me ti na maññeyya|| ||yañ hi bhikkhave

maññati, yasmiµ maññati, yato maññati, yam me ti maññati – tato taµ hoti aññathå.

aññathåbhåv¥ bhavasatto loko bhavam ev’ åbhinandati|| ||SN35:91||

355

| |sa¬åyatanasaµyutta dutiya-ejasutta| |

|| ||jivhaµ na maññeyya, jivhåya na maññeyya, jivhato na maññeyya, jivhå me ti na

maññeyya. rase na maññeyya, rasesu na maññeyya, rasato na maññeyya, raså me ti na

maññeyya. jivhåviññåˆaµ na maññeyya, jivhåviññåˆasmiµ na maññeyya, jivhåviññåˆato

na maññeyya, jivhåviññåˆam me ti na maññeyya. jivhåsamphassaµ na maññeyya,

jivhåsamphassasmiµ na maññeyya, jivhåsamphassato na maññeyya, jivhåsamphasso me

ti na maññeyya. yam p’ idaµ jivhåsamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå

dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi na maññeyya, tasmim pi na maññeyya, tato pi

na maññeyya, tam me ti na maññeyya|| ||yañ hi bhikkhave maññati, yasmiµ maññati, yato

maññati, yam me ti maññati – tato taµ hoti aññathå. aññathåbhåv¥ bhavasatto loko

bhavam ev’ åbhinandati|| ||SN35:91||

| |sa¬åyatanasaµyutta dutiya-ejasutta| |

|| ||kåyaµ na maññeyya, kåyasmiµ na maññeyya, kåyato na maññeyya, kåyo me ti na

maññeyya. pho††˙abbe na maññeyya, pho††habbesu na maññeyya, pho††habbato na mañ-

ñeyya, pho††habbå me ti na maññeyya. kåyaviññåˆaµ na maññeyya, kåyaviññåˆasmiµ

na maññeyya, kåyaviññåˆato na maññeyya, kåyaviññåˆam me ti na maññeyya. kåya-

samphassaµ na maññeyya, kåyasamphassasmiµ na maññeyya, kåyasamphassato na

maññeyya, kåyasamphasso me ti na maññeyya. yam p’ idaµ kåyasamphassapaccayå

uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi na maññeyya,

tasmim pi na maññeyya, tato pi na maññeyya, tam me ti na maññeyya|| ||yañ hi bhikkhave

maññati, yasmiµ maññati, yato maññati, yam me ti maññati – tato taµ hoti aññathå.

aññathåbhåv¥ bhavasatto loko bhavam ev’ åbhinandati|| ||SN35:91||

| |sa¬åyatanasaµyutta dutiya-ejasutta| |

|| ||manaµ na maññeyya, manasmiµ na maññeyya, manato na maññeyya, mano me ti na

maññeyya. dhamme na maññeyya, dhammesu na maññeyya, dhammato na maññeyya,

dhammå me ti na maññeyya. manoviññåˆaµ na maññeyya, manoviññåˆasmiµ na

maññeyya, manoviññåˆato na maññeyya, manoviññåˆam me ti na maññeyya. mano-

356

samphassaµ na maññeyya, manosamphassasmiµ na maññeyya, manosamphassato na

maññeyya, manosamphasso me ti na maññeyya. yam p’ idaµ manosamphassapaccayå

uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi na maññeyya,

tasmim pi na maññeyya, tato pi na maññeyya, tam me ti na maññeyya|| ||yañ hi bhikkhave

maññati, yasmiµ maññati, yato maññati, yam me ti maññati – tato taµ hoti aññathå.

aññathåbhåv¥ bhavasatto loko bhavam ev’ åbhinandati|| ||SN35:91||

| |sa¬åyatanasaµyutta dvayasutta| |

|| ||cakkhuñ ca pa†icca rËpe ca, uppajjati cakkhuviññånaµ. cakkhu aniccaµ vipariˆåmi

aññathåbhåvi; rËpå aniccå vipariˆåmino aññathåbhåvino. itthe taµ dvayaµ calañ c’ eva

byathañ ca, aniccaµ vipariˆåmi aññathåbhåvi. cakkhuviññåˆaµ aniccaµ vipariˆåmi

aññathåbhåvi. yo pi hetu yo pi paccayo cakkhuviññåˆassa uppådåya; so pi hetu so pi

paccayo anicco vipariˆåm¥ aññathåbhåv¥. aniccaµ kho pana bhikkhave paccayaµ pa†icca

uppannaµ cakkhuviññåˆaµ – kuto niccaµ bhavissati?|| ||yå kho bhikkhave imesaµ

tiˆˆaµ dhammånaµ sa!gati sannipåto samavåyo, ayaµ vuccati bhikkhave cakkhusam-

phasso. cakkhusamphasso pi anicco vipariˆåm¥ aññathåbhåv¥. yo pi hetu yo pi paccayo

cakkhusamphassassa uppådåya; so pi hetu so pi paccayo anicco vipariˆåm¥ aññathåbhåv¥.

aniccaµ kho pana bhikkhave paccayaµ pa†icca uppanno cakkhusamphasso – kuto nicco

bhavissati? phu††ho bhikkhave vedeti phu††ho ceteti phu††ho sañjånåti. itthe te pi dhammå

calå c’ eva byathå ca, aniccå vipariˆåmino aññathåbhåvino|| ||SN35:93||

| |sa¬åyatanasaµyutta dvayasutta| |

|| ||sotañ ca pa†icca sadde ca, uppajjati sotaviññånaµ. sotaµ aniccaµ vipariˆåmi

aññathåbhåvi; saddå aniccå vipariˆåmino aññathåbhåvino. itthe taµ dvayaµ calañ c’ eva

byathañ ca, aniccaµ vipariˆåmi aññathåbhåvi. sotaviññåˆaµ aniccaµ vipariˆåmi añña-

thåbhåvi. yo pi hetu yo pi paccayo sotaviññåˆassa uppådåya; so pi hetu so pi paccayo

anicco vipariˆåm¥ aññathåbhåv¥. aniccaµ kho pana bhikkhave paccayaµ pa†icca

uppannaµ sotaviññåˆaµ – kuto niccaµ bhavissati?|| ||yå kho bhikkhave imesaµ tiˆˆaµ

dhammånaµ sa!gati sannipåto samavåyo, ayaµ vuccati bhikkhave sotasamphasso. sota-

samphasso pi anicco vipariˆåm¥ aññathåbhåv¥. yo pi hetu yo pi paccayo sotasam-

357

phassassa uppådåya; so pi hetu so pi paccayo anicco vipariˆåm¥ aññathåbhåv¥. aniccaµ

kho pana bhikkhave paccayaµ pa†icca uppanno sotasamphasso – kuto nicco bhavissati?

phu††ho bhikkhave vedeti phu††ho ceteti phu††ho sañjånåti. itthe te pi dhammå calå c’ eva

byathå ca, aniccå vipariˆåmino aññathåbhåvino|| ||SN35:93||

| |sa¬åyatanasaµyutta dvayasutta| |

|| ||ghånañ ca pa†icca gandhe ca, uppajjati ghånaviññånaµ. ghånaµ aniccaµ vipariˆåmi

aññathåbhåvi; gandhå aniccå vipariˆåmino aññathåbhåvino. itthe taµ dvayaµ calañ c’

eva byathañ ca, aniccaµ vipariˆåmi aññathåbhåvi. ghånaviññåˆaµ aniccaµ vipariˆåmi

aññathåbhåvi. yo pi hetu yo pi paccayo ghånaviññåˆassa uppådåya; so pi hetu so pi

paccayo anicco vipariˆåm¥ aññathåbhåv¥. aniccaµ kho pana bhikkhave paccayaµ pa†icca

uppannaµ ghånaviññåˆaµ – kuto niccaµ bhavissati?|| ||yå kho bhikkhave imesaµ tiˆˆaµ

dhammånaµ sa!gati sannipåto samavåyo, ayaµ vuccati bhikkhave ghånasamphasso.

ghånasamphasso pi anicco vipariˆåm¥ aññathåbhåv¥. yo pi hetu yo pi paccayo ghånasam-

phassassa uppådåya; so pi hetu so pi paccayo anicco vipariˆåm¥ aññathåbhåv¥. aniccaµ

kho pana bhikkhave paccayaµ pa†icca uppanno ghånasamphasso – kuto nicco bhavissati?

phu††ho bhikkhave vedeti phu††ho ceteti phu††ho sañjånåti. itthe te pi dhammå calå c’ eva

byathå ca, aniccå vipariˆåmino aññathåbhåvino|| ||SN35:93||

| |sa¬åyatanasaµyutta dvayasutta| |

|| ||jivhañ ca pa†icca rase ca, uppajjati jivhåviññånaµ. jivhå aniccå vipariˆåm¥

aññathåbhåv¥; raså aniccå vipariˆåmino aññathåbhåvino. itthe taµ dvayaµ calañ c’ eva

byathañ ca, aniccaµ vipariˆåmi aññathåbhåvi. jivhåviññåˆaµ aniccaµ vipariˆåmi añña-

thåbhåvi. yo pi hetu yo pi paccayo jivhåviññåˆassa uppådåya; so pi hetu so pi paccayo

anicco vipariˆåm¥ aññathåbhåv¥. aniccaµ kho pana bhikkhave paccayaµ pa†icca uppa-

nnaµ jivhåviññåˆaµ – kuto niccaµ bhavissati?|| ||yå kho bhikkhave imesaµ tiˆˆaµ

dhammånaµ sa!gati sannipåto samavåyo, ayaµ vuccati bhikkhave jivhåsamphasso.

jivhåsamphasso pi anicco vipariˆåm¥ aññathåbhåv¥. yo pi hetu yo pi paccayo jivhåsam-

phassassa uppådåya; so pi hetu so pi paccayo anicco vipariˆåm¥ aññathåbhåv¥. aniccaµ

kho pana bhikkhave paccayaµ pa†icca uppanno jivhåsamphasso – kuto nicco bhavissati?

358

phu††ho bhikkhave vedeti phu††ho ceteti phu††ho sañjånåti. itthe te pi dhammå calå c’ eva

byathå ca, aniccå vipariˆåmino aññathåbhåvino|| ||SN35:93||

| |sa¬åyatanasaµyutta dvayasutta| |

|| ||kåyañ ca pa†icca pho††habbe ca uppajjati kåyaviññånaµ. kåyo anicco vipariˆåm¥

aññathåbhåv¥; pho††habbå aniccå vipariˆåmino aññathåbhåvino. itthe taµ dvayaµ calañ

c’ eva byathañ ca aniccaµ vipariˆåmi aññathåbhåvi. kåyaviññåˆaµ aniccaµ vipariˆåmi

aññathåbhåvi. yo pi hetu yo pi paccayo kåyaviññåˆassa uppådåya; so pi hetu so pi

paccayo anicco vipariˆåm¥ aññathåbhåv¥. aniccaµ kho pana bhikkhave paccayaµ pa†icca

uppannaµ kåyaviññåˆaµ – kuto niccaµ bhavissati?|| ||yå kho bhikkhave imesaµ tiˆˆaµ

dhammånaµ sa!gati sannipåto samavåyo, ayaµ vuccati bhikkhave kåyasamphasso.

kåyasamphasso pi anicco vipariˆåm¥ aññathåbhåv¥. yo pi hetu yo pi paccayo kåyasam-

phassassa uppådåya; so pi hetu so pi paccayo anicco vipariˆåm¥ aññathåbhåv¥. aniccaµ

kho pana bhikkhave paccayaµ pa†icca uppanno kåyasamphasso – kuto nicco bhavissati?

phu††ho bhikkhave vedeti phu††ho ceteti phu††ho sañjånåti. itthe te pi dhammå calå c’ eva

byathå ca aniccå vipariˆåmino aññathåbhåvino|| ||SN35:93||

| |sa¬åyatanasaµyutta dvayasutta| |

|| ||manañ ca pa†icca dhamme ca uppajjati manoviññånaµ. mano anicco vipariˆåm¥

aññathåbhåv¥; dhammå aniccå vipariˆåmino aññathåbhåvino. itthe taµ dvayaµ calañ c’

eva byathañ ca aniccaµ vipariˆåmi aññathåbhåvi. manoviññåˆaµ aniccaµ vipariˆåmi

aññathåbhåvi. yo pi hetu yo pi paccayo manoviññåˆassa uppådåya; so pi hetu so pi

paccayo anicco vipariˆåm¥ aññathåbhåv¥. aniccaµ kho pana bhikkhave paccayaµ pa†icca

uppannaµ manoviññåˆaµ – kuto niccaµ bhavissati?|| ||yå kho bhikkhave imesaµ tiˆˆaµ

dhammånaµ sa!gati sannipåto samavåyo, ayaµ vuccati bhikkhave manosamphasso.

manosamphasso pi anicco vipariˆåm¥ aññathåbhåv¥. yo pi hetu yo pi paccayo manosam-

phassassa uppådåya; so pi hetu so pi paccayo anicco vipariˆåm¥ aññathåbhåv¥. aniccaµ

kho pana bhikkhave paccayaµ pa†icca uppanno manosamphasso – kuto nicco bhavissati?

phu††ho bhikkhave vedeti phu††ho ceteti phu††ho sañjånåti. itthe te pi dhammå calå c’ eva

byathå ca aniccå vipariˆåmino aññathåbhåvino|| ||SN35:93||

359

| |sa¬åyatanasaµyutta pa†hama-sa!gayhasutta| |

|| ||chayime bhikkhave phassåyatanå adantå aguttå arakkhitå asaµvutå dukkhådhivåha

honti. katame cha? cakkhuµ bhikkhave phassåyatanaµ adantaµ aguttaµ arakkhitaµ

asaµvutaµ, dukkhådhivåhaµ hoti. sotaµ bhikkhave phassåyatanaµ adantaµ aguttaµ

arakkhitaµ asaµvutaµ, dukkhådhivåhaµ hoti. ghånaµ bhikkhave phassåyatanaµ adan-

taµ, aguttaµ, arakkhitaµ, asaµvutaµ, dukkhådhivåhaµ hoti. jivhå bhikkhave phasså-

yatanaµ adantaµ aguttaµ arakkhitaµ asaµvutaµ, dukkhådhivåhaµ hoti. kåyo bhik-

khave phassåyatanaµ adantaµ aguttaµ arakkhitaµ asaµvutaµ, dukkhådhivåhaµ hoti.

mano bhikkhave phassåyatanaµ adantaµ aguttaµ arakkhitaµ asaµvutaµ, dukkhå-

dhivåhaµ hoti. ime kho bhikkhave cha phassåyatanå adantå aguttå arakkhitå asaµvutå,

dukkhådhivåhå honti|| ||chayime bhikkhave phassåyatanå sudantå suguttå surakkhitå

susaµvutå sukhådhivåhå hoti. katame cha? cakkhuµ bhikkhave phassåyatanaµ su-

dantaµ suguttaµ surakkhitaµ susaµvutaµ, sukhådhivåhaµ hoti. sotaµ bhikkhave

phassåyatanaµ sudantaµ suguttaµ surakkhitaµ susaµvutaµ, sukhådhivåhaµ hoti.

ghånaµ bhikkhave phassåyatanaµ sudantaµ suguttaµ surakkhitaµ susaµvutaµ, sukhå-

dhivåhaµ hoti. jivhå bhikkhave phassåyatanaµ sudantaµ suguttaµ surakkhitaµ

susaµvutaµ, sukhådhivåhaµ hoti. kåyo bhikkhave phassåyatanaµ sudantaµ suguttaµ

surakkhitaµ susaµvutaµ, sukhådhivåhaµ hoti. mano bhikkhave phassåyatanaµ sudan-

taµ suguttaµ surakkhitaµ susaµvutaµ sukhådhivåhaµ hoti. ime kho bhikkhave cha

phassåyatanå sudantå suguttå surakkhitå susaµvutå, sukhådhivåhå hont¥ ti|| ||SN35:94||

| |sa¬åyatanasaµyutta dutiya-sa!gayhasutta| |

|| ||taµ kiµ maññasi målu!kyaputta. ye te cakkhuviññeyyå rËpå adi††hå, adi††hapubbå, na

ca passasi, na ca te hoti passeyyan ti; atthi te tattha chando vå rågo vå pemaµ vå ti? no h’

etaµ bhante. ye te sotaviññeyyå saddå assutå, assutapubbå, na ca suˆåsi, na ca te hoti

suˆeyyan ti; atthi te tattha chando vå rågo vå pemaµ vå ti? no h’ etaµ bhante. ye te

ghånaviññeyyå gandhå aghåyitå, aghåyitapubbå, na ca ghåyasi, na ca te hoti ghåyeyyan

ti; atthi te tattha chando vå rågo vå pemaµ vå ti? no h’ etaµ bhante. ye te jivhåviññeyyå

raså asåyitå, asåyitapubbå, na ca såyasi, na ca te hoti såyeyyan ti; atthi te tattha chando vå

rågo vå pemaµ vå ti? no h’ etaµ bhante. ye te kåyaviññeyyå pho††habbå asamphu††hå,

360

asampu††hapubbå, na ca phusasi, na ca te hoti phuseyyan ti; atthi te tattha chando vå rågo

vå pemaµ vå ti? no h’ etaµ bhante. ye te manoviññeyyå dhammå aviññåtå, aviññåta-

pubbå, na ca vijånåsi, na ca te hoti vijåneyyan ti; atthi te tattha chando vå rågo vå pemaµ

vå ti? no h’ etaµ bhante|| ||ettha ca te målu!kyaputta di††hasutamutaviññåtabbesu

dhammesu: di††he di††hamattaµ bhavissati, sute sutamattaµ bhavissati, mute mutamattaµ

bhavissati, viññåte viññåtamattaµ bhavissati. yato kho te målu!kyaputta di††hasutamuta-

viññåtabbesu dhammesu: di††he di††hamattaµ bhavissati, sute sutamattaµ bhavissati,

mute mutamattaµ bhavissati, viññåte viññåtamattaµ bhavissati; tato tvaµ målu!kyaputta

na tena. yato tvaµ målu!kyaputta na tena; tato tvaµ målu!kyaputta na tattha. yato tvaµ

målu!kyaputta na tattha; tato tvaµ målu!kyaputta n’ ev’ idha, na huraµ, na ubhaya-

mantarena. es’ ev’ anto dukkhasså ti|| ||SN35:95||

| |sa¬åyatanasaµyutta na tumhåkasutta| |

|| ||cakkhuµ bhikkhave na tumhåkaµ taµ pajahatha, taµ vo pah¥naµ hitåya sukhåya

bhavissati. rËpå na tumhåkaµ te pajahatha, te vo pah¥nå hitåya sukhåya bhavissanti.

cakkhuviññåˆaµ na tumhåkaµ taµ pajahatha, taµ vo pah¥naµ hitåya sukhåya bhavissati.

cakkhusamphasso na tumhåkaµ taµ pajahatha, so vo pah¥no hitåya sukhåya bhavissati.

yam p’ idaµ cakkhusamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå

adukkhamasukhaµ vå, tam pi na tumhåkaµ taµ pajahatha, taµ vo pah¥naµ hitåya

sukhåya bhavissati|| ||sotaµ bhikkhave na tumhåkaµ taµ pajahatha, taµ vo pah¥naµ

hitåya sukhåya bhavissati. saddå na tumhåkaµ te pajahatha te vo pah¥nå hitåya sukhåya

bhavissanti. sotaviññåˆaµ na tumhåkaµ taµ pajahatha, taµ vo pah¥naµ hitåya sukhåya

bhavissati. sotasamphasso na tumhåkaµ taµ pajahatha, so vo pah¥no hitåya sukhåya

bhavissati. yam p’ idaµ sotasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ

vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi na tumhåkaµ taµ pajahatha, taµ vo pah¥naµ hitåya

sukhåya bhavissati|| ||ghånaµ bhikkhave na tumhåkaµ taµ pajahatha, taµ vo pah¥naµ

hitåya sukhåya bhavissati. gandhå na tumhåkaµ te pajahatha, te vo pah¥nå hitåya sukhåya

bhavissanti. ghånaviññåˆaµ na tumhåkaµ taµ pajahatha, taµ vo pah¥naµ hitåya sukhåya

bhavissati. ghånasamphasso na tumhåkaµ taµ pajahatha, so vo pah¥no hitåya sukhåya

bhavissati. yam p’ idaµ ghånasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå duk-

khaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi na tumhåkaµ taµ pajahatha, taµ vo pah¥naµ

361

hitåya sukhåya bhavissati|| ||jivhå bhikkhave na tumhåkaµ taµ pajahatha, taµ vo

pah¥naµ hitåya sukhåya bhavissati. raså na tumhåkaµ te pajahatha, te vo pah¥nå hitåya

sukhåya bhavissanti. jivhåviññåˆaµ na tumhåkaµ taµ pajahatha, taµ vo pah¥naµ hitåya

sukhåya bhavissati. jivhåsamphasso na tumhåkaµ taµ pajahatha, so vo pah¥no hitåya

sukhåya bhavissati. yam p’ idaµ jivhåsamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå

dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi na tumhåkaµ taµ pajahatha, taµ vo pah¥naµ

hitåya sukhåya bhavissati|| ||kåyo bhikkhave na tumhåkaµ taµ pajahatha, taµ vo

pah¥naµ hitåya sukhåya bhavissati. pho††habbå na tumhåkaµ te pajahatha, te vo pah¥nå

hitåya sukhåya bhavissanti. kåyaviññåˆaµ na tumhåkaµ taµ pajahatha, taµ vo pah¥naµ

hitåya sukhåya bhavissati. kåyasamphasso na tumhåkaµ taµ pajahatha, so vo pah¥no

hitåya sukhåya bhavissati. yam p’ idaµ kåyasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ,

sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi na tumhåkaµ taµ pajahatha, taµ

vo pah¥naµ hitåya sukhåya bhavissati|| ||mano bhikkhave na tumhåkaµ taµ pajahatha,

taµ vo pah¥naµ hitåya sukhåya bhavissati. dhammå na tumhåkaµ te pajahatha, te vo

pah¥nå hitåya sukhåya bhavissanti. manoviññåˆaµ na tumhåkaµ taµ pajahatha, taµ vo

pah¥naµ hitåya sukhåya bhavissati. manosamphasso na tumhåkaµ taµ pajahatha, so vo

pah¥no hitåya sukhåya bhavissati. yam p’ idaµ manosamphassapaccayå uppajjati vedayi-

taµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi na tumhåkaµ taµ pajahatha,

taµ vo pah¥naµ hitåya sukhåya bhavissati|| ||SN35:101||

| |sa¬åyatanasaµyutta upådåyasutta| |

|| ||cakkhusmiµ vo bhikkhave sati cakkhuµ upådåya, uppajjati ajjhattaµ sukhaµ duk-

khaµ. sotasmiµ sati sotaµ upådåya, uppajjati ajjhattaµ sukhaµ dukkhaµ. ghånasmiµ

sati ghånaµ upådåya, uppajjati ajjhattaµ sukhaµ dukkhaµ. jivhåya sati jivhaµ upådåya,

uppajjati ajjhattaµ sukhaµ dukkhaµ. kåyasmiµ sati kåyaµ upådåya, uppajjati ajjhattaµ

sukhaµ dukkhaµ. manasmiµ sati manaµ upådåya, uppajjati ajjhattaµ sukhaµ dukkh-

aµ|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave cakkhuµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante.

yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ

dukkhaµ vipariˆåmadhammam, api nu taµ anupådåya; uppajjeyya ajjhattaµ sukhaµ

dukkhan ti? no h’ etaµ bhante|| ||sotaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

362

vipariˆåmadhammam, api nu taµ anupådåya; uppajjeyya ajjhattaµ sukhaµ dukkhan ti?

no h’ etaµ bhante|| ||ghånaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ

dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåma-

dhammam, api nu taµ anupådåya; uppajjeyya ajjhattaµ sukhaµ dukkhan ti? no h’ etaµ

bhante|| ||jivhå niccå vå aniccå vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammam, api nu

taµ anupådåya; uppajjeyya ajjhattaµ sukhaµ dukkhan ti? no h’ etaµ bhante|| ||kåyo

nicco vå anicco vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti?

dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammam, api nu taµ anupådå-

ya; uppajjeyya ajjhattaµ sukhaµ dukkhan ti? no h’ etaµ bhante|| ||mano nicco vå anicco

vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå taµ sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante.

yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammam, api nu taµ anupådåya; uppajjeyya

ajjhattaµ sukhaµ dukkhan ti? no h’ etaµ bhante|| ||SN35:105||

| |sa¬åyatanasaµyutta seyyasutta| |

|| ||cakkhusmiµ kho bhikkhave sati cakkhuµ upådåya cakkhuµ abhinivissa: seyyo ’ham

asm¥ ti vå hoti, sadiso ’ham asm¥ ti vå hoti, h¥no ’ham asm¥ ti vå hoti. sotasmiµ sati

sotaµ upådåya sotaµ abhinivissa: seyyo ’ham asm¥ ti vå hoti, sadiso ’ham asm¥ ti vå hoti,

h¥no ’ham asm¥ ti vå hoti. ghånasmiµ sati ghånaµ upådåya ghånaµ abhinivissa: seyyo

’ham asm¥ ti vå hoti, sadiso ’ham asm¥ ti vå hoti, h¥no ’ham asm¥ ti vå hoti. jivhåya sati

jivhaµ upådåya jivhaµ abhinivissa: seyyo ’ham asm¥ ti vå hoti, sadiso ’ham asm¥ ti vå

hoti, h¥no ’ham asm¥ ti vå hoti. kåyasmiµ sati kåyaµ upådåya kåyaµ abhinivissa: seyyo

’ham asm¥ ti vå hoti, sadiso ’ham asm¥ ti vå hoti, h¥no ’ham asm¥ ti vå hoti. manasmiµ

sati manaµ upådåya manaµ abhinivissa: seyyo ’ham asm¥ ti vå hoti, sadiso ’ham asm¥ ti

vå hoti, h¥no ’ham asm¥ ti vå hoti|| ||taµ kiµ maññatha bhikkhave cakkhuµ niccaµ vå

aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå sukhaµ vå ti? dukkhaµ

bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api nu taµ anupådåya, seyyo

’ham asm¥ ti vå assa, sadiso ’ham asm¥ ti vå assa, h¥no ’ham asm¥ ti vå asså ti? no h’ etaµ

bhante|| ||sotaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå

sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api nu

taµ anupådåya: seyyo ’ham asm¥ ti vå assa, sadiso ’ham asm¥ ti vå assa, h¥no ’ham asm¥

363

ti vå asså ti? no h’ etaµ bhante|| ||ghånaµ niccaµ vå aniccaµ vå ti? aniccaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vå sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ

vipariˆåmadhammaµ api nu taµ anupådåya: seyyo ’ham asm¥ ti vå assa, sadiso ’ham

asm¥ ti vå assa, h¥no ’ham asm¥ ti vå asså ti? no h’ etaµ bhante|| ||jivhå niccå vå aniccå vå

ti? aniccå bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ

panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api nu taµ anupådåya: seyyo ’ham asm¥ ti

vå assa, sadiso ’ham asm¥ ti vå assa, h¥no ’ham asm¥ ti vå asså ti? no h’ etaµ bhante||

||kåyo nicco vå anicco vå ti? anicco bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vå sukhaµ vå ti?

dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ api nu taµ anupå-

dåya: seyyo ’ham asm¥ ti vå assa, sadiso ’ham asm¥ ti vå assa, h¥no ’ham asm¥ ti vå asså

ti? no h’ etaµ bhante|| ||mano nicco vå anicco vå ti? anicco bhante. yaµ panåniccaµ

dukkhaµ vå sukhaµ vå ti? dukkhaµ bhante. yaµ panåniccaµ dukkhaµ vipariˆåma-

dhammaµ api nu taµ anupådåya: seyyo ’ham asm¥ ti vå assa, sadiso ’ham asm¥ ti vå

assa, h¥no ’ham asm¥ ti vå asså ti? no h’ etaµ bhante|| ||SN35:108||

| |sa¬åyatanasaµyutta upådånasutta| |

|| ||katame ca bhikkhave upådåniyå dhammå katamañ ca upådånaµ? cakkhuµ bhikkhave

upådåniyo dhammo, yo tattha chandarågo taµ tattha upådånaµ. sotaµ upådåniyo

dhammo, yo tattha chandarågo taµ tattha upådånaµ. ghånaµ upådåniyo dhammo, yo

tattha chandarågo taµ tattha upådånaµ. jivhå upådåniyo dhammo, yo tattha chandarågo

taµ tattha upådånaµ. kåyo upådåniyo dhammo, yo tattha chandarågo taµ tattha

upådånaµ. mano upådåniyo dhammo, yo tattha chandarågo taµ tattha upådånaµ. ime

vuccanti bhikkhave upådåniyå dhammå, idaµ upådånan ti|| ||SN35:110||

| |sa¬åyatanasaµyutta mårapåsasutta| |

|| ||santi bhikkhave cakkhuviññeyyå rËpå: i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµhitå

rajan¥yå. tañ ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosåya ti††hati; ayaµ vuccati bhik-

khave bhikkhu baddho cakkhuviññeyyesu rËpesu, åvåsagato mårassa mårassa vasaµgato,

yathåkåmakaraˆ¥yo påpimato|| ||santi bhikkhave sotaviññeyyå saddå: i††hå kantå manåpå

piyarËpå kåmupasaµhitå rajaniyå. tañ ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosåya

364

ti††hati; ayaµ vuccati bhikkhave bhikkhu baddho sotaviññeyyesu saddesu, åvåsagato

mårassa mårassa vasaµgato, yathåkåmakaraˆ¥yo påpimato|| ||santi bhikkhave ghåna-

viññeyyå gandhå: i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu

abhinandati abhivadati ajjhosåya ti††hati; ayaµ vuccati bhikkhave bhikkhu baddho

ghånaviññeyyesu gandhesu, åvåsagato mårassa mårassa vasaµgato, yathåkåmakaraˆ¥yo

påpimato|| ||santi bhikkhave jivhåviññeyyå raså: i††hå kantå manåpå piyarËpå kåm-

upasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosåya ti††hati; ayaµ

vuccati bhikkhave bhikkhu baddho jivhåviññeyyesu rasesu, åvåsagato mårassa mårassa

vasaµgato, yathåkåmakaraˆ¥yo påpimato|| ||santi bhikkhave kåyaviññeyyå pho††habbå:

i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu abhinandati

abhivadati ajjhosåya ti††hati; ayaµ vuccati bhikkhave bhikkhu baddho kåyaviññeyyesu

pho††habbesu, åvåsagato mårassa mårassa vasaµgato, yathåkåmakaraˆ¥yo påpimato||

||santi bhikkhave manoviññeyyå dhammå: i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµhitå

rajan¥yå. tañ ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosåya ti††hati; ayaµ vuccati bhikkha-

ve bhikkhu baddho manoviññeyyesu dhammesu, åvåsagato mårassa mårassa vasaµgato,

yathåkåmakaraˆ¥yo påpimato|| ||SN35:115||

| |sa¬åyatanasaµyutta mårapåsasutta| |

|| ||santi bhikkhave cakkhuviññeyyå rËpå: i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµhitå

rajan¥yå. tañ ce bhikkhu nåbhinandati nåbhivadati na ajjhosåya ti††hati; ayaµ vuccati

bhikkhave bhikkhu mutto cakkhuviññeyyehi rËpehi, na åvåsagato mårassa na mårassa

vasaµgato, na yathåkåmakaraˆ¥yo påpimato|| ||santi bhikkhave sotaviññeyyå saddå: i††hå

kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµhitå rajaniyå. tañ ce bhikkhu nåbhinandati nåbhivadati

na ajjhosåya ti††hati; ayaµ vuccati bhikkhave bhikkhu mutto sotaviññeyyehi saddehi, na

åvåsagato mårassa na mårassa vasaµgato, na yathåkåmakaraˆ¥yo påpimato|| ||santi bhik-

khave ghånaviññeyyå gandhå: i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµhitå rajan¥yå. tañ

ce bhikkhu nåbhinandati nåbhivadati na ajjhosåya ti††hati; ayaµ vuccati bhikkhave bhik-

khu mutto ghånaviññeyyehi gandhehi, na åvåsagato mårassa na mårassa vasaµgato, na

yathåkåmakaraˆ¥yo påpimato|| ||santi bhikkhave jivhåviññeyyå raså: i††hå kantå manåpå

piyarËpå kåmupasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu nåbhinandati nåbhivadati na ajjhosåya

ti††hati; ayaµ vuccati bhikkhave bhikkhu mutto jivhåviññeyyehi rasehi, na åvåsagato

365

mårassa na mårassa vasaµgato, na yathåkåmakaraˆ¥yo påpimato|| ||santi bhikkhave

kåyaviññeyyå pho††habbå: i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµhitå rajan¥yå. tañ ce

bhikkhu nåbhinandati nåbhivadati na ajjhosåya ti††hati; ayaµ vuccati bhikkhave bhikkhu

mutto kåyaviññeyyehi pho††habbehi, na åvåsagato mårassa na mårassa vasaµgato, na

yathåkåmakaraˆ¥yo påpimato|| ||santi bhikkhave manoviññeyyå dhammå: i††hå kantå

manåpå piyarËpå kåmupasaµhitå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu nåbhinandati nåbhivadati na

ajjhosåya ti††hati; ayaµ vuccati bhikkhave bhikkhu mutto manoviññeyyehi dhammehi, na

åvåsagato mårassa na mårassa vasaµgato, na yathåkåmakaraˆ¥yo påpimato|| ||SN35:115||

| |sa¬åyatanasaµyutta lokakåmaguˆasutta| |

|| ||nåhaµ bhikkhave gamanena lokassa antaµ ñåtayyaµ da††hayyaµ pattayyan ti vadå-

mi. na ca panåhaµ bhikkhave apatvå lokassa antaµ, dukkhassa antakiriyaµ vadåm¥ ti.

imassa khvåhaµ åvuso bhagavatå sa!khittena uddesassa uddi††hassa, vitthårena atthaµ

avibhattassa vitthåreˆa evaµ åjånåmi|| ||yena kho åvuso lokasmiµ lokasaññ¥ hoti lokamå-

n¥, ayaµ vuccati ariyassa vinaye loko. kena c’ åvuso lokasmiµ lokasaññ¥ hoti lokamån¥?

cakkhunå kho åvuso lokasmiµ lokasaññ¥ hoti lokamån¥. sotena kho åvuso lokasmiµ

lokasaññ¥ hoti lokamån¥. ghånena kho åvuso lokasmiµ lokasaññ¥ hoti lokamån¥. jivhåya

kho åvuso lokasmiµ lokasaññ¥ hoti lokamån¥. kåyena kho åvuso lokasmiµ lokasaññ¥ hoti

lokamån¥. manena kho åvuso lokasmiµ lokasaññ¥ hoti lokamån¥. yena kho åvuso

lokasmiµ lokasaññ¥ hoti lokamån¥, ayaµ vuccati ariyassa vinaye loko|| ||SN35:116||

| |sa¬åyatanasaµyutta lokakåmaguˆasutta| |

|| ||yaµ kho åvuso bhagavå sa!khittena uddesaµ uddisitvå vitthårena atthaµ avibhajitvå

u††håyåsanå vihåraµ pavi††ho: tasmåt iha bhikkhave se åyatane veditabbe, yattha cakkhuñ

ca nirujjhati rËpasaññå ca virajjati. se åyatane veditabbe, yattha sotañ ca nirujjhati sadda-

saññå ca virajjati. se åyatane veditabbe, yattha ghånañ ca nirujjhati gandhasaññå ca

virajjati. se åyatane veditabbe, yattha jivhå ca nirujjhati rasasaññå ca virajjati. se åyatane

veditabbe, yattha kåyo ca nirujjhati pho††habbasaññå ca virajjati. se åyatane veditabbe,

yattha mano ca nirujjhati dhammasaññå ca virajjati. se åyatane veditabbe|| ||se åyatane

veditabbe ti imassa khvåhaµ åvuso bhagavatå sa!khittena uddesassa uddi††hassa, vitthå-

366

rena atthaµ avibhattassa, evaµ vitthårena atthaµ åjånåmi: sa¬åyatananirodhaµ kho åvuso

bhagavatå sandhåya bhåsitaµ|| ||SN35:117||

| |sa¬åyatanasaµyuttta upådånasutta| |

|| ||katame ca bhikkhave upådåniyå dhammå katamañ ca upådånaµ? santi bhikkhave

cakkhuviññeyyå rËpå: i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµh¥tå rajan¥yå. ime vuccan-

ti bhikkhave upådåniyå dhammå. yo tattha chandarågo taµ tattha upådånaµ. santi

bhikkhave sotaviññeyyå saddå: i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµh¥tå rajan¥yå.

ime vuccanti bhikkhave upådåniyå dhammå. yo tattha chandarågo taµ tattha upådånaµ.

santi bhikkhave ghånaviññeyyå gandhå: i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµh¥tå

rajan¥yå. ime vuccanti bhikkhave upådåniyå dhammå. yo tattha chandarågo taµ tattha

upådånaµ. santi bhikkhave jivhåviññeyyå raså: i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµ-

h¥tå rajan¥yå. ime vuccanti bhikkhave upådåniyå dhammå. yo tattha chandarågo taµ

tattha upådånaµ. santi bhikkhave kåyaviññeyyå pho††habbå: i††hå kantå manåpå piyarËpå

kåmupasaµh¥tå rajan¥yå. ime vuccanti bhikkhave upådåniyå dhammå. yo tattha chanda-

rågo taµ tattha upådånaµ. santi bhikkhave manoviññeyyå dhammå: i††hå kantå manåpå

piyarËpå kåmupasaµh¥tå rajan¥yå. ime vuccanti bhikkhave upådåniyå dhammå. yo tattha

chandarågo taµ tattha upådånaµ|| ||SN35:123||

| |sa¬åyatanasaµyutta nålandasutta| |

|| ||santi kho gahapati cakkhuviññeyyå rËpå: i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµ-

h¥tå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosåya ti††hati. tassa taµ abhinan-

dato abhivadato ajjhosåya ti††hato, tan nissitaµ viññånaµ hoti tad upådånaµ. saupådåno

gahapati bhikkhu no parinibbåyati|| ||santi kho gahapati sotaviññeyyå saddå: i††hå kantå

manåpå piyarËpå kåmupasaµh¥tå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjho-

såya ti††hati; tassa taµ abhinandato abhivadato ajjhosåya ti††hato, tan nissitaµ viññånaµ

hoti tad upådånaµ. saupådåno gahapati bhikkhu no parinibbåyati|| ||santi kho gahapati

ghånaviññeyyå gandhå: i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµh¥tå rajan¥yå. tañ ce

bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosåya ti††hati; tassa taµ abhinandato abhivadato

ajjhosåya ti††hato, tan nissitaµ viññånaµ hoti tad upådånaµ. saupådåno gahapati bhikkhu

367

no parinibbåyati|| ||santi kho gahapati jivhåviññeyyå raså: i††hå kantå manåpå piyarËpå

kåmupasaµh¥tå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosåya ti††hati; tassa

taµ abhinandato abhivadato ajjhosåya ti††hato, tan nissitaµ viññånaµ hoti tad upådånaµ.

saupådåno gahapati bhikkhu no parinibbåyati|| ||santi kho gahapati kåyaviññeyyå pho††h-

abbå: i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµh¥tå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu abhinandati

abhivadati ajjhosåya ti††hati; tassa taµ abhinandato abhivadato ajjhosåya ti††hato, tan

nissitaµ viññånaµ hoti tad upådånaµ. saupådåno gahapati bhikkhu no parinibbåyati||

||santi kho gahapati manoviññeyyå dhammå: i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµh¥tå

rajan¥yå. tañ ce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosåya ti††hati; tassa taµ abhinandato

abhivadato ajjhosåya ti††hato, tan nissitaµ viññånaµ hoti tad upådånaµ. saupådåno gaha-

pati bhikkhu no parinibbåyati. ayaµ kho gahapati hetu ayaµ paccayo, yenam idh’ ekacce

sattå di††h’ eva dhamme no parinibbåyanti|| ||SN35:126||

| |sa¬åyatanasaµyutta nålandasutta| |

|| ||santi ca kho gahapati cakkhuviññeyyå rËpå: i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmu-

pasaµh¥tå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu nåbhinandati nåbhivadati na ajjhosåya ti††hati. tassa

taµ anabhinandato anabhivadato anajjhosåya ti††hato, na tan nissitaµ viññånaµ hoti na

tad upådånaµ. anupådåno gahapati bhikkhu parinibbåyati|| ||santi ca kho gahapati

sotaviññeyyå saddå: i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµh¥tå rajan¥yå. tañ ce bhik-

khu nåbhinandati nåbhivadati na ajjhosåya ti††hati; tassa taµ anabhinandato anabhivadato

anajjhosåya ti††hato, na tan nissitaµ viññånaµ hoti na tad upådånaµ. anupådåno gahapati

bhikkhu parinibbåyati|| ||santi ca kho gahapati ghånaviññeyyå gandhå: i††hå kantå manåpå

piyarËpå kåmupasaµh¥tå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu nåbhinandati nåbhivadati na ajjhosåya

ti††hati; tassa taµ anabhinandato anabhivadato anajjhosåya ti††hato, na tan nissitaµ

viññånaµ hoti na tad upådånaµ. anupådåno gahapati bhikkhu parinibbåyati|| ||santi ca

kho gahapati jivhåviññeyyå raså: i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµh¥tå rajan¥yå.

tañ ce bhikkhu nåbhinandati nåbhivadati na ajjhosåya ti††hati; tassa taµ anabhinandato

anabhivadato anajjhosåya ti††hato, na tan nissitaµ viññånaµ hoti na tad upådånaµ. anu-

pådåno gahapati bhikkhu parinibbåyati|| ||santi ca kho gahapati kåyaviññeyyå pho††habbå:

i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmupasaµh¥tå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu nåbhinandati nåbhi-

vadati na ajjhosåya ti††hati; tassa taµ anabhinandato anabhivadato anajjhosåya ti††hato, na

368

tan nissitaµ viññånaµ hoti na tad upådånaµ. anupådåno gahapati bhikkhu parinibbåyati||

||santi ca kho gahapati manoviññeyyå dhammå: i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmu-

pasaµh¥tå rajan¥yå. tañ ce bhikkhu nåbhinandati nåbhivadati na ajjhosåya ti††hati; tassa

taµ anabhinandato anabhivadato anajjhosåya ti††hato, na taµ nissitaµ viññånaµ hoti na

tad upådånaµ. anupådåno gahapati bhikkhu parinibbåyati. ayaµ kho gahapati hetu ayaµ

paccayo, yenamidh’ ekacce sattå di††h’ eva dhamme parinibbåyant¥ ti|| ||SN35:126||

| |sa¬åyatanasaµyutta ghositasutta| |

|| ||dhåtunånattaµ dhåtunånattan ti bhante ånanda vuccati. kittåvatå nu kho bhante

dhåtunånattaµ vuttaµ bhagavatå ti? saµvijjati kho gahapati cakkhudhåtu rËpå ca manåpå

cakkhuviññåˆañ ca: sukhavedaniyaµ phassaµ paticca, uppajjati sukhå vedanå. saµvijjati

kho gahapati cakkhudhåtu rËpå ca amanåpå cakkhuviññåˆañ ca: dukkhavedaniyaµ

phassaµ paticca, uppajjati dukkhå vedanå. saµvijjati kho gahapati cakkhudhåtu rËpå ca

upekh円håniyå cakkhuviññåˆañ ca: adukkhamasukhavedaniyaµ phassaµ paticca, uppa-

jjati adukkhamasukhå vedanå|| ||saµvijjati kho gahapati sotadhåtu saddå ca manåpå

sotaviññåˆañ ca: sukhavedaniyaµ phassaµ paticca, uppajjati sukhå vedanå. saµvijjati

kho gahapati sotadhåtu saddå ca amanåpå sotaviññåˆañ ca: dukkhavedaniyaµ phassaµ

paticca, uppajjati dukkhå vedanå. saµvijjati kho gahapati sotadhåtu saddå ca upekh円hå-

niyå sotaviññåˆañ ca: adukkhamasukhavedaniyaµ phassaµ paticca, uppajjati adukkham-

asukhå vedanå. saµvijjati kho gahapati ghånadhåtu gandhå ca manåpå ghånaviññåˆañ ca:

sukhavedaniyaµ phassaµ paticca, uppajjati sukhå vedanå|| ||saµvijjati kho gahapati

ghånadhåtu gandhå ca amanåpå ghånaviññåˆañ ca: dukkhavedaniyaµ phassaµ paticca,

uppajjati dukkhå vedanå. saµvijjati kho gahapati ghånadhåtu gandhå ca upekh円håniyå

ghånaviññåˆañ ca: adukkhamasukhavedaniyaµ phassaµ paticca, uppajjati adukkham-

asukhå vedanå|| ||saµvijjati kho gahapati jivhådhåtu raså ca manåpå jivhåviññåˆañ ca:

sukhavedaniyaµ phassaµ paticca, uppajjati sukhå vedanå. saµvijjati kho gahapati jivhå-

dhåtu raså ca amanåpå jivhåviññåˆañ ca: dukkhavedaniyaµ phassaµ paticca, uppajjati

dukkhå vedanå. saµvijjati kho gahapati jivhådhåtu raså ca upekh円håniyå jivhåviññåˆañ

ca: adukkhamasukhavedaniyaµ phassaµ paticca, uppajjati adukkhamasukhå vedanå||

||saµvijjati kho gahapati kåyadhåtu pho††habbå ca manåpå kåyaviññåˆañ ca: sukhaveda-

niyaµ phassaµ paticca, uppajjati sukhå vedanå. saµvijjati kho gahapati kåyadhåtu

369

pho††habbå ca amanåpå kåyaviññåˆañ ca: dukkhavedaniyaµ phassaµ paticca, uppajjati

dukkhå vedanå. saµvijjati kho gahapati kåyadhåtu pho††habbå ca upekh円håniyå kåya-

viññåˆañ ca: adukkhamasukhavedaniyaµ phassaµ paticca, uppajjati adukkhamasukhå

vedanå|| ||saµvijjati kho gahapati manodhåtu dhammå ca manåpå manoviññåˆañ ca:

sukhavedaniyaµ phassaµ paticca, uppajjati sukhå vedanå. saµvijjati kho gahapati mano-

dhåtu dhammå ca amanåpå manoviññåˆañ ca: dukkhavedaniyaµ phassaµ paticca, uppa-

jjati dukkhå vedanå. saµvijjati kho gahapati manodhåtu dhammå ca upekh円håniyå

manoviññåˆañ ca: adukkhamasukhavedaniyaµ phassaµ paticca, uppajjati adukkham-

asukhå vedanå. ettåvatå kho gahapati dhåtunånattaµ vuttaµ bhagavatå ti|| ||SN35:129||

| |sa¬åyatanasaµyutta verahaccånisutta| |

|| ||kismin nu kho bhante sati arahanto sukhadukkhaµ paññåpenti? kismiµ asati arahanto

sukhadukkhaµ na paññåpent¥ ti? cakkhusmiµ kho bhagini sati arahanto sukhadukkhaµ

paññåpenti. cakkhusmiµ asati arahanto sukhadukkhaµ na paññåpenti. sotasmiµ sati

arahanto sukhadukkhaµ paññåpenti, sotasmiµ asati arahanto sukhadukkhaµ na paññå-

penti. ghånasmiµ sati arahanto sukhadukkhaµ paññåpenti, ghånasmiµ asati arahanto

sukhadukkhaµ na paññåpenti. jivhåya sati arahanto sukhadukkhaµ paññåpenti, jivhåya

asati arahanto sukhadukkhaµ na paññåpenti. kåyasmiµ sati arahanto sukhadukkhaµ

paññåpenti, kåyasmiµ asati arahanto sukhadukkhaµ na paññåpenti. manasmiµ sati arah-

anto sukhadukkhaµ paññåpenti, manasmiµ asati arahanto sukhadukkhaµ na paññåpent¥

ti|| ||SN35:133||

| |sa¬åyatanasaµyutta pa†hama-rËpåråmasutta| |

|| ||rËpåråmå bhikkhave devamanusså rËparato rËpasamuditå. rËpåvipariˆåmaviråga-

nirodhå, dukkhaµ bhikkhave devamanusså viharanti. saddåråmå bhikkhave devamanusså

saddarato saddasamuditå. saddavipariˆåmaviråganirodhå, dukkhaµ bhikkhave deva-

manusså viharanti. gandhåråmå bhikkhave devamanusså gandharato gandhasamuditå.

gandhavipariˆåmaviråganirodhå, dukkhaµ bhikkhave devamanusså viharanti. rasåråmå

bhikkhave devamanusså rasarato rasasamuditå. rasavipariˆåmaviråganirodhå, dukkhaµ

bhikkhave devamanusså viharanti. pho††habbåråmå bhikkhave devamanusså pho††habba-

370

rato pho††habbasamuditå. pho††habbavipariˆåmaviråganirodhå, dukkhaµ bhikkhave

devamanusså viharanti. dhammåråmå bhikkhave devamanusså dhammarato dhammasa-

muditå. dhammavipariˆåmaviråganirodhå, dukkhaµ bhikkhave devamanusså viharanti||

||tathågato ca kho bhikkhave arahaµ sammåsambuddho rËpånaµ samudayañ ca attha-

gamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ viditvå. na rËpåråmo na

rËparato na rËpasamudito. rËpavipariˆåmaviråganirodhå, sukhaµ bhikkhave tathågato

viharati|| ||tathågato ca kho bhikkhave arahaµ sammåsambuddho, saddånaµ samudayañ

ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ viditvå. na sad-

dåråmo na saddarato na saddasamudito. saddavipariˆåmaviråganirodhå, sukhaµ bhikkha-

ve tathågato viharati|| ||tathågato ca kho bhikkhave arahaµ sammåsambuddho, gandhå-

naµ samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ

viditvå. na gandhåråmo na gandharato na gandhasamudito. gandhavipariˆåmaviråga-

nirodhå, sukhaµ bhikkhave athågato viharati|| ||tathågato ca kho bhikkhave arahaµ

sammåsambuddho, rasånaµ samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissa-

raˆañ ca yathåbhËtaµ viditvå. na rasåråmo na rasarato na rasasamudito. rasavipari-

ˆåmaviråganirodhå, sukhaµ bhikkhave tathågato viharati|| ||tathågato ca kho bhikkhave

arahaµ sammåsambuddho, pho††habbånaµ samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca

åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ viditvå. na pho††habbåråmo na pho††habbarato na

pho††habbasamudito. pho††habbavipariˆåmaviråganirodhå, sukhaµ bhikkhave athågato

viharati|| ||tathågato ca kho bhikkhave arahaµ sammåsambuddho, dhammånaµ samu-

dayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ viditvå. na

dhammåråmo na dhammarato na dhammasamudito. dhammavipariˆåmaviråganirodhå,

sukhaµ bhikkhave tathågato viharati|| ||SN35:136||

| |sa¬åyatanasaµyutta pa†hama-rËpåråmasutta| |

|| ||rËpå saddå gandhå raså phasså dhammå ca kevalå

i††hå kantå manåpå ca yåvat’ atth¥ ti vuccati||

||sadevakassa lokassa ete vo sukhasammatå

yattha c’ ete nirujjhanti taµ nesaµ dukkhasammataµ||

371

||sukhaµ di††haµ ariyehi sakkåyass’ uparodhanaµ

paccan¥kam idaµ hoti sabbalokena passataµ||

||yaµ pare sukhato åhu tad ariyå åhu dukkhato

yaµ pare dukkhato åhu tad ariyå sukhato vidË||

||passa dhammaµ duråjånaµ sampamˬh’ ettha aviddasË

nivutånaµ tamo hoti andhakåro apassataµ||

||satañ ca viva†aµ hoti åloko passatam idha

santike na vijånanti magådhammass’ akovidå||

||bhavaråga paretehi bhavasotånusårihi

måradheyyånupannehi nåyaµ dhammo susambudho||

||ko nu aññatramariyehi padaµ saµbuddhaµ arahati

yaµ padaµ sammadaññåya parinibbanti anåsavå ti||SN35:136||

| |sa¬åyatanasaµyutta tatiya-hetuajjhattasutta| |

|| ||cakkhuµ bhikkhave anattå. yo pi hetu yo pi paccayo cakkhussa uppådåya so pi

anattå. anattasambhËtaµ bhikkhave cakkhuµ, kuto attå bhavissati? sotaµ anattå. yo pi

hetu yo pi paccayo sotassa uppådåya so pi anattå. anattasambhËtaµ bhikkhave sotaµ,

kuto attå bhavissati? ghånaµ anattå. yo pi hetu yo pi paccayo ghånassa uppådåya so pi

anattå. anattasambhËtaµ bhikkhave ghånaµ, kuto attå bhavissati? jivhå anattå. yo pi hetu

yo pi paccayo jivhåya uppådåya so pi anattå. anattasambhËtå bhikkhave jivhå, kuto attå

bhavissati? kåyo anattå. yo pi hetu yo pi paccayo kåyassa uppådåya so pi anattå. anatta-

sambhËto bhikkhave kåyo, kuto attå bhavissati? mano anattå. yo pi hetu yo pi paccayo

manassa uppådåya so pi anattå. anattasambhËto bhikkhave mano kuto attå bhavissati?||

||SN35:142||

372

| |sa¬åyatanasaµyutta hetubåhirasutta| |

|| ||rËpå bhikkhave anattå. yo pi hetu yo pi paccayo rËpånaµ uppådåya so pi anattå.

anattasambhËtå bhikkhave rËpå, kuto attå bhavissati? saddå anattå. yo pi hetu yo pi

paccayo saddånaµ uppådåya so pi anattå. anattasambhËtå bhikkhave saddå, kuto attå

bhavissati? gandhå anattå. yo pi hetu yo pi paccayo gandhånaµ uppådåya so pi anattå.

anattasambhËtå bhikkhave gandhå, kuto attå bhavissati? raså anattå. yo pi hetu yo pi

paccayo rasånaµ uppådåya so pi anattå. anattasambhËtå bhikkhave raså, kuto attå bhavis-

sati? pho††habbå anattå. yo pi hetu yo pi paccayo pho††habbånaµ uppådåya so pi anattå.

anattasambhËtå bhikkhave pho††habbå, kuto attå bhavissati? dhammå anattå. yo pi hetu

yo pi paccayo dhammånaµ uppådåya so pi anattå. anattasambhËtå bhikkhave dhammå,

kuto attå bhavissati?|| ||SN35:145||

| |sa¬åyatanasaµyutta kammasutta| |

|| ||katamaµ bhikkhave puråˆakammaµ? cakkhuµ bhikkhave puråˆakammaµ, abhi-

sa!khataµ abhisañcetayitaµ vedaniyaµ da††habbaµ. sotaµ bhikkhave puråˆakammaµ,

abhisa!khataµ abhisañcetayitaµ vedaniyaµ da††habbaµ. ghånaµ bhikkhave puråˆa-

kammaµ, abhisa!khataµ abhisañcetayitaµ vedaniyaµ da††habbaµ. jivhå bhikkhave

puråˆakammaµ, abhisa!khatå abhisañcetayitå vedaniyå da††habbå. kåyo bhikkhave purå-

ˆakammaµ, abhisa!khato abhisañcetayito vedaniyo da††habbo. mano bhikkhave puråˆa-

kammaµ, abhisa!khato abhisañcetayito vedaniyo da††habbo. idaµ vuccati bhikkhave pu-

råˆakammaµ. katamañ ca bhikkhave navakammaµ? yaµ kho bhikkhave etarahi kam-

maµ karoti kåyena våcåya manaså. idaµ vuccati bhikkhave navakammaµ. katamo ca

bhikkhave kammanirodho? yo kho bhikkhave kåyakammavac¥kammamanokammassa

nirodhå vimuttiµ phusati. ayaµ vuccati bhikkhave kammanirodho. katamå ca bhikkhave

kammanirodhagåminin¥ pa†ipadå? ayam eva ariyo a††ha!giko maggo: seyyath¥daµ sam-

mådi††hi sammåsa!kappo sammåvåcå sammåkammanto sammååj¥vo sammåvåyåmo

sammåsati sammåsamådhi. ayaµ vuccati bhikkhave kammanirodhagåmin¥ pa†ipadå||

||SN35:146||

373

| |sa¬åyatanasaµyutta indriyasutta| |

|| ||indriyasampanno indriyasampanno ti vuccati. kittåvatå nu kho bhante indiriya-

sampanno hot¥ ti? cakkhundriye ce bhikkhu udayabbayånupass¥ viharanto cakkhundriye

nibbandati. sotindriye ce bhikkhu udayabbayånupass¥ viharanto sotindriye nibbindati.

ghånindriye ce bhikkhu udayabbayånupass¥ viharanto ghånindriye nibbindati. jivhindriye

ce bhikkhu udayabbayånupass¥ viharanto jivhindriye nibbindati. kåyindriye ce bhikkhu

udayabbayånupass¥ viharanto kåyindriye nibbindati. manindriye ce bhikkhu udayabbayå-

nupass¥ viharanto manindriye nibbindati|| ||SN35:154||

| |sa¬åyatanasaµyutta nandikkhayasutta| |

|| ||cakkhuµ bhikkhave yoniso manasikarotha. cakkhaniccatañ ca yathåbhËtaµ sama-

nupassatha. cakkhuµ bhikkhave bhikkhu yoniso manasikaronto, cakkhaniccatañ ca

yathåbhËtaµ samanupassanto; cakkhusmiµ pi nibbindati. nandikkhayå rågakkhayo, råga-

kkhayå nandikkhayo. nandirågakkhayå cittaµ suvimuttan ti vuccati|| ||sotaµ bhikkhave

yoniso manasikarotha. sotåniccatañ ca yathåbhËtaµ samanupassatha. sotaµ bhikkhave

bhikkhu yoniso manasikaronto, sotåniccatañ ca yathåbhËtaµ samanupassanto; sotasmiµ

pi nibbindati. nandikkhayå rågakkhayo, rågakkhayå nandikkhayo. nandirågakkhayå cit-

taµ suvimuttan ti vuccati|| ||ghånaµ bhikkhave yoniso manasikarotha. ghånåniccatañ ca

yathåbhËtaµ samanupassatha. ghånaµ bhikkhave bhikkhu yoniso manasikaronto, ghån-

åniccatañ ca yathåbhËtaµ samanupassanto; ghånasmiµ pi nibbindati. nandikkhayå

rågakkhayo, rågakkhayå nandikkhayo. nandirågakkhayå cittaµ suvimuttan ti vuccati||

||jivhaµ bhikkhave yoniso manasikarotha. jivhåniccatañ ca yathåbhËtaµ samanupassatha.

jivhaµ bhikkhave bhikkhu yoniso manasikaronto, jivhåniccatañ ca yathåbhËtaµ sama-

nupassanto; jivhåya pi nibbindati. nandikkhayå rågakkhayo, rågakkhayå nandikkhayo.

nandirågakkhayå cittaµ suvimuttan ti vuccati|| ||kåyaµ bhikkhave yoniso manasikarotha.

kåyåniccatañ ca yathåbhËtaµ samanupassatha. kåyaµ bhikkhave bhikkhu yoniso manasi-

karonto, kåyåniccatañ ca yathåbhËtaµ samanupassanto; kåyasmiµ pi nibbindati. nandi-

kkhayå rågakkhayo, rågakkhayå nandikkhayo. nandirågakkhayå cittaµ suvimuttan ti

vuccati|| ||manaµ bhikkhave yoniso manasikarotha. manåniccatañ ca yathåbhËtaµ sama-

nupassatha. manaµ bhikkhave bhikkhu yoniso manasikaronto, manåniccatañ ca yathå-

374

bhËtaµ samanupassanto; manasmiµ pi nibbindati. nandikkhayå rågakkhayo, rågakkhayå

nandikkhayo. nandirågakkhayå cittaµ suvimuttan ti vuccati|| ||SN35:158||

| |sa¬åyatanasaµyutta nandikkhayasutta| |

|| ||rËpe bhikkhave yoniso manasikarotha. rËpåniccatañ ca yathåbhËtaµ samanupassatha.

rËpe bhikkhave bhikkhu yoniso manasikaronto, rËpåniccatañ ca yathåbhËtaµ samanu-

passanto; rËpesu pi nibbindati. nandikkhayå rågakkhayo, rågakkhayå nandikkhayo.

nandirågakkhayå cittaµ suvimuttan ti vuccati|| ||sadde bhikkhave yoniso manasikarotha.

saddåniccatañ ca yathåbhËtaµ samanupassatha. sadde bhikkhave bhikkhu yoniso manasi-

karonto, saddåniccatañ ca yathåbhËtaµ samanupassanto; saddesu pi nibbindati. nandi-

kkhayå rågakkhayo, rågakkhayå nandikkhayo. nandirågakkhayå cittaµ suvimuttan ti

vuccati|| ||gandhe bhikkhave yoniso manasikarotha. gandhåniccatañ ca yathåbhËtaµ

samanupassatha. gandhe bhikkhave bhikkhu yoniso manasikaronto, gandhåniccatañ ca

yathåbhËtaµ samanupassanto; gandhesu pi nibbindati. nandikkhayå rågakkhayo, råga-

kkhayå nandikkhayo. nandirågakkhayå cittaµ suvimuttan ti vuccati|| ||rase bhikkhave

yoniso manasikarotha. rasåniccatañ ca yathåbhËtaµ samanupassatha. rase bhikkhave

bhikkhu yoniso manasikaronto, rasåniccatañ ca yathåbhËtaµ samanupassanto; rasesu pi

nibbindati. nandikkhayå rågakkhayo, rågakkhayå nandikkhayo. nandirågakkhayå cittaµ

suvimuttan ti vuccati|| ||pho††habbe bhikkhave yoniso manasikarotha. pho††habbåniccatañ

ca yathåbhËtaµ samanupassatha. pho††habbe bhikkhave bhikkhu yoniso manasikaronto,

pho††habbåniccatañ ca yathåbhËtaµ samanupassanto; pho††habbesu pi nibbindati. nandi-

kkhayå rågakkhayo, rågakkhayå nandikkhayo. nandirågakkhayå cittaµ suvimuttan ti

vuccati|| ||dhamme bhikkhave yoniso manasikarotha. dhammåniccatañ ca yathåbhËtaµ

samanupassatha. dhamme bhikkhave bhikkhu yoniso manasikaronto, dhammåniccatañ ca

yathåbhËtaµ samanupassanto; dhammesu pi nibbindati. nandikkhayå rågakkhayo, råga-

kkhayå nandikkhayo. nandirågakkhayå cittaµ suvimuttan ti vuccati|| ||SN35:159||

375

| |sa¬åyatanasaµyutta micchådi††hisutta| |

|| ||kathan nu kho bhante jånato, kathaµ passato micchådi††hi pah¥yat¥ ti? cakkhuµ

kho bhikkhu aniccato jånato passato micchådi††hi pah¥yati. rËpe aniccato jånato passato

micchådi††hi pah¥yati. cakkhuviññåˆaµ aniccato jånato passato micchådi††hi pah¥yati.

cakkhusamphassaµ aniccato jånato passato micchådi††hi pah¥yati. yam p’ idaµ cakkhu-

samphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå,

tam pi aniccato jånato passato micchådi††hi pah¥yati|| ||sotaµ aniccato jånato passato

micchådi††hi pah¥yati. sadde aniccato jånato passato micchådi††hi pah¥yati. sotaviññåˆaµ

aniccato jånato passato micchådi††hi pah¥yati. sotasamphassaµ aniccato jånato passato

micchådi††hi pah¥yati. yam p’ idaµ sotasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ

vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi aniccato jånato passato micchådi††hi pah¥-

yati|| ||ghånaµ aniccato jånato passato micchådi††hi pah¥yati. gandhe aniccato jånato

passato micchådi††hi pah¥yati. ghånaviññåˆaµ aniccato jånato passato micchådi††hi

pah¥yati. ghånasamphassaµ aniccato jånato passato micchådi††hi pah¥yati. yam p’ idaµ

ghånasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ

vå, tam pi aniccato jånato passato micchådi††hi pah¥yati|| ||jivhaµ aniccato jånato passato

micchådi††hi pah¥yati. rase aniccato jånato passato micchådi††hi pah¥yati. jivhåviññåˆaµ

aniccato jånato passato micchådi††hi pah¥yati. jivhåsamphassaµ aniccato jånato passato

micchådi††hi pah¥yati. yam p’ idaµ jivhåsamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ

vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi aniccato jånato passato micchådi††hi pah¥-

yati|| ||kåyaµ aniccato jånato passato micchådi††hi pah¥yati. kåye aniccato jånato passato

micchådi††hi pah¥yati. kåyaviññåˆaµ aniccato jånato passato micchådi††hi pah¥yati. kåya-

samphassaµ aniccato jånato passato micchådi††hi pah¥yati. yam p’ idaµ kåyasamphassa-

paccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi

aniccato jånato passato micchådi††hi pah¥yati|| ||manaµ aniccato jånato passato micchå-

di††hi pah¥yati. dhamme aniccato jånato passato micchådi††hi pah¥yati. manoviññåˆaµ

aniccato jånato passato micchådi††hi pah¥yati. manosamphassaµ aniccato jånato passato

micchådi††hi pah¥yati. yam p’ idaµ manosamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ

vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi aniccato jånato passato micchådi††hi pah¥-

yati. evaµ kho bhikkhu jånato, evaµ passato micchådi††hi pah¥yat¥ ti|| ||SN35:165||

376

| |sa¬åyatanasaµyutta sakkåyadi††hisutta| |

|| ||kathan nu kho bhante jånato, kathaµ passato sakkåyadi††hi pah¥yat¥ ti? cakkhuµ

kho bhikkhu aniccato jånato passato sakkåyadi††hi pah¥yati. rËpe aniccato jånato passato

sakkåyadi††hi pah¥yati. cakkhuviññåˆaµ aniccato jånato passato sakkåyadi††hi pah¥yati.

cakkhusamphassaµ aniccato jånato passato sakkåyadi††hi pah¥yati. yam p’ idaµ cakkhu-

samphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå,

tam pi aniccato jånato passato sakkåyadi††hi pah¥yati|| ||sotaµ aniccato jånato passato

sakkåyadi††hi pah¥yati. sadde aniccato jånato passato sakkåyadi††hi pah¥yati. sota-

viññåˆaµ aniccato jånato passato sakkåyadi††hi pah¥yati. sotasamphassaµ aniccato jånato

passato sakkåyadi††hi pah¥yati. yam p’ idaµ sotasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ,

sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi aniccato jånato passato sakkåya-

di††hi pah¥yati. ghånaµ aniccato jånato passato sakkåyadi††hi pah¥yati. gandhe aniccato

jånato passato sakkåyadi††hi pah¥yati. ghånaviññåˆaµ aniccato jånato passato sakkåya-

di††hi pah¥yati. ghånasamphassaµ aniccato jånato passato sakkåyadi††hi pah¥yati. yam p’

idaµ ghånasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkham-

asukhaµ vå, tam pi aniccato jånato passato sakkåyadi††hi pah¥yati. jivhaµ aniccato jånato

passato sakkåyadi††hi pah¥yati. rase aniccato jånato passato sakkåyadi††hi pah¥yati.

jivhåviññåˆaµ aniccato jånato passato sakkåyadi††hi pah¥yati. jivhåsamphassaµ aniccato

jånato passato sakkåyadi††hi pah¥yati. yam p’ idaµ jivhåsamphassapaccayå uppajjati

vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi aniccato jånato passato

sakkåyadi††hi pah¥yati. kåyaµ aniccato jånato passato sakkåyadi††hi pah¥yati. kåye

aniccato jånato passato sakkåyadi††hi pah¥yati. kåyaviññåˆaµ aniccato jånato passato

sakkåyadi††hi pah¥yati. kåyasamphassaµ aniccato jånato passato sakkåyadi††hi pah¥yati.

yam p’ idaµ kåyasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå

adukkhamasukhaµ vå, tam pi aniccato jånato passato sakkåyadi††hi pah¥yati. manaµ

aniccato jånato passato sakkåyadi††hi pah¥yati. dhamme aniccato jånato passato sakkåya-

di††hi pah¥yati. manoviññåˆaµ aniccato jånato passato sakkåyadi††hi pah¥yati. mano-

samphassaµ aniccato jånato passato sakkåyadi††hi pah¥yati. yam p’ idaµ manosam-

phassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam

pi aniccato jånato passato sakkåyadi††hi pah¥yati. evaµ kho bhikkhu jånato, evaµ passato

sakkåyadi††hi pah¥yat¥ ti|| ||SN35:166||

377

| |sa¬åyatanasaµyutta attånudi††hisutta| |

|| ||kathan nu kho bhante jånato, kathaµ passato attånudi††hi pah¥yat¥ ti? cakkhuµ

kho bhikkhu aniccato jånato passato attånudi††hi pah¥yati. rËpe aniccato jånato passato

attånudi††hi pah¥yati. cakkhuviññåˆaµ aniccato jånato passato attånudi††hi pah¥yati. cak-

khusamphassaµ aniccato jånato passato attånudi††hi pah¥yati. yam p’ idaµ cakkhusam-

phassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam

pi aniccato jånato passato attånudi††hi pah¥yati|| ||sotaµ aniccato jånato passato attånu-

di††hi pah¥yati. sadde aniccato jånato passato attånudi††hi pah¥yati. sotaviññåˆaµ aniccato

jånato passato attånudi††hi pah¥yati. sotasamphassaµ aniccato jånato passato attånudi††hi

pah¥yati. yam p’ idaµ sotasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ

vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi aniccato jånato passato attånudi††hi pah¥yati. ghånaµ

aniccato jånato passato attånudi††hi pah¥yati. gandhe aniccato jånato passato attånudi††hi

pah¥yati. ghånaviññåˆaµ aniccato jånato passato attånudi††hi pah¥yati. ghånasamphassaµ

aniccato jånato passato attånudi††hi pah¥yati. yam p’ idaµ ghånasamphassapaccayå uppa-

jjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi aniccato jånato

passato attånudi††hi pah¥yati. jivhaµ aniccato jånato passato attånudi††hi pah¥yati. rase

aniccato jånato passato attånudi††hi pah¥yati. jivhåviññåˆaµ aniccato jånato passato

attånudi††hi pah¥yati. jivhåsamphassaµ aniccato jånato passato attånudi††hi pah¥yati. yam

p’ idaµ jivhåsamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkham-

asukhaµ vå, tam pi aniccato jånato passato attånudi††hi pah¥yati. kåyaµ aniccato jånato

passato attånudi††hi pah¥yati. kåye aniccato jånato passato attånudi††hi pah¥yati. kåya-

viññåˆaµ aniccato jånato passato attånudi††hi pah¥yati. kåyasamphassaµ aniccato jånato

passato attånudi††hi pah¥yati. yam p’ idaµ kåyasamphassapaccayå uppajjati vedayitaµ,

sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam pi aniccato jånato passato attånudi††hi

pah¥yati. manaµ aniccato jånato passato attånudi††hi pah¥yati. dhamme aniccato jånato

passato attånudi††hi pah¥yati. manoviññåˆaµ aniccato jånato passato attånudi††hi pah¥yati.

manosamphassaµ aniccato jånato passato attånudi††hi pah¥yati. yam p’ idaµ manosam-

phassapaccayå uppajjati vedayitaµ, sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkhamasukhaµ vå, tam

pi aniccato jånato passato attånudi††hi pah¥yati. evaµ kho bhikkhu jånato, evaµ passato

attånudi††hi pah¥yat¥ ti|| ||SN35:167||

378

| |sa¬åyatanasaµyutta at¥tåjjhattayadaniccasutta| |

|| ||cakkhuµ bhikkhave aniccaµ at¥taµ. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad

anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ yathå-

bhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. sotaµ bhikkhave aniccaµ at¥taµ. yad aniccaµ taµ

dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na

meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. ghånaµ bhikkhave

aniccaµ at¥taµ. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’

etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya

da††habbaµ. jivhå bhikkhave aniccå at¥tå. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad

anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ

yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. kåyo bhikkhave anicco at¥to. yad aniccaµ

taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi,

na meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. mano bhikkhave

anicco at¥to. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ

mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya

da††habbaµ|| ||SN35:204||

| |sa¬åyatanasaµyutta anågatåjjhattayadaniccasutta| |

|| ||cakkhuµ bhikkhave aniccaµ anågataµ.yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad

anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ yathå-

bhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. sotaµ bhikkhave aniccaµ anågataµ. yad aniccaµ

taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi,

na meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. ghånaµ

bhikkhave aniccaµ anågataµ. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad

anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ

sammappaññåya da††habbaµ. jivhå bhikkhave aniccå anågatå. yad aniccaµ taµ dukkh-

aµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso

attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. kåyo bhikkhave anicco

anågato. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ

mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya

379

da††habbaµ. mano bhikkhave anicco anågato. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ

tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ

yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ|| ||SN35:205||

| |sa¬åyatanasaµyutta paccuppannåjjhattayadaniccasutta| |

|| ||cakkhuµ bhikkhave aniccaµ paccuppannaµ. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ duk-

khaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam

etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. sotaµ bhikkhave aniccaµ paccuppan-

naµ. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama,

n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ.

ghånaµ bhikkhave aniccaµ paccuppannaµ. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ

tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ

yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. jivhå bhikkhave aniccå paccuppannå. yad

aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso

’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. kåyo

bhikkhave anicco paccuppanno. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå.

yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ

sammappaññåya da††habbaµ. mano bhikkhave anicco paccuppanno. yad aniccaµ taµ

dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na

meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ|| ||SN35:206||

| |sa¬åyatanasaµyutta at¥tabåhirayadaniccasutta| |

|| ||rËpå bhikkhave aniccå at¥tå. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå.

yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ

sammappaññåya da††habbaµ. saddå bhikkhave aniccå at¥tå. yad aniccaµ taµ dukkhaµ.

yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå

ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. gandhå bhikkhave aniccå at¥tå.

yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’

eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ.

raså bhikkhave aniccå at¥tå. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad

380

anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ

sammappaññåya da††habbaµ. pho††habbå bhikkhave aniccå at¥tå. yad aniccaµ taµ

dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na

meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. dhammå bhikkhave

aniccå at¥tå. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ

mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya

da††habbaµ|| ||SN35:213||

| |sa¬åyatanasaµyutta anågatabåhirayadaniccasutta| |

|| ||rËpå bhikkhave aniccå anågatå. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå.

yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ

sammappaññåya da††habbaµ. saddå bhikkhave aniccå anågatå. yad aniccaµ taµ dukkh-

aµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso

attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. gandhå bhikkhave aniccå

anågatå. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ

mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya

da††habbaµ. raså bhikkhave aniccå anågatå. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ

tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ

yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. pho††habbå bhikkhave aniccå anågatå. yad

aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso

’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. dham-

må bhikkhave aniccå anågatå. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad

anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ

sammappaññåya da††habbaµ|| ||SN35:214||

| |sa¬åyatanasaµyutta paccuppannabåhirayadaniccasutta| |

|| ||rËpa bhikkhave aniccå paccuppannå. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad

anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ yathå-

bhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. saddå bhikkhave aniccå paccuppannå. yad aniccaµ

taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi,

381

na meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. gandhå bhikkhave

aniccå paccuppannå. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ

n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappañ-

ñåya da††habbaµ. raså bhikkhave aniccå paccuppannå. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ

dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti:

evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. pho††habbå bhikkhave aniccå

paccuppannå. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’

etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti: evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya

da††habbaµ. dhammå bhikkhave aniccå paccuppannå. yad aniccaµ taµ dukkhaµ. yaµ

dukkhaµ tad anattå. yad anattå taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti:

evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ|| ||SN35:215||

| |sa¬åyatanasaµyutta ko††hitasutta| |

|| ||kin nu kho åvuso såriputta cakkhu rËpånaµ saµyojanaµ, rËpå cakkhussa saµyoja-

naµ? sotaµ saddånaµ saµyojanaµ, saddå sotassa saµyojanaµ? ghånaµ gandhånaµ

saµyojanaµ, gandhå ghånassa saµyojanaµ? jivhå rasånaµ saµyojanaµ, raså jivhåya

saµyojanaµ? kåyo pho††habbånaµ saµyojanaµ, pho††habbå kåyassa saµyojanaµ? mano

dhammånaµ saµyojanaµ, dhammå manassa saµyojanaµ?|| ||na kho åvuso ko††hita

cakkhu rËpånaµ saµyojanaµ, na rËpå cakkhussa saµyojanaµ; yañ ca tattha tad

ubhayaµ pa†icca uppajjati chandarågo: taµ tattha saµyojanaµ. na sotaµ saddånaµ

saµyojanaµ, na saddå sotassa saµyojanaµ; yañ ca tattha tad ubhayaµ pa†icca uppajjati

chandarågo: taµ tattha saµyojanaµ. na ghånaµ gandhånaµ saµyojanaµ, na gandhå

ghånassa saµyojanaµ; yañ ca tattha tad ubhayaµ pa†icca uppajjati chandarågo: taµ

tattha saµyojanaµ. na jivhå rasånaµ saµyojanaµ, na raså jivhåya saµyojanaµ; yañ ca

tattha tad ubhayaµ pa†icca uppajjati chandarågo: taµ tattha saµyojanaµ. na kåyo

pho††habbånaµ saµyojanaµ, na pho††habbå kåyassa saµyojanaµ; yañ ca tattha tad

ubhayaµ pa†icca uppajjati chandarågo: taµ tattha saµyojanaµ. na mano dhammånaµ

saµyojanaµ, na dhammå manassa saµyojanaµ; yañ ca tattha tad ubhayaµ pa†icca

uppajjati chandarågo: taµ tattha saµyojanaµ|| ||seyyathå pi åvuso kå¬o ca balivaddo

odåto ca balivaddo, ekena dåmena vå yottena vå samyuttassu. yo nu kho evaµ vadeyya:

kå¬o balivaddo odåtassa balivaddassa saµyojanaµ, odåto balivaddo kå¬assa balivaddassa

382

saµyojanan ti. sammå nu kho so vadamåno vadeyyå ti? no h’ etaµ åvuso. na kho åvuso

kå¬o balivaddo odåtassa balivaddassa saµyojanaµ, na pi odåto balivaddo kå¬assa bali-

vaddassa saµyojanaµ; yena ca kho ekena dåmena vå yottena vå samyuttå: taµ tattha

saµyojanaµ|| ||SN35:232||

| |sa¬åyatanasaµyutta ko††hitasutta| |

|| ||cakkhu vå åvuso rËpånaµ saµyojanaµ abhavissa, rËpå vå cakkhussa saµyojanaµ,

nayidaµ brahmacariyavåso paññåyetha sammådukkhakkhayåya. yasmå ca kho åvuso na

cakkhu rËpånaµ saµyojanaµ, na rËpå cakkhussa saµyojanaµ; yañ ca tattha tad ubha-

yaµ pa†icca uppajjati chandarågo, taµ tattha saµyojanaµ: tasmå brahmacariyavåso

paññåyati sammådukkhakkhayåya|| ||sotaµ vå åvuso saddånaµ saµyojanaµ abhavissa,

saddå vå sotassa saµyojanaµ, nayidaµ brahmacariyavåso paññåyetha sammådukkha-

kkhayåya. yasmå ca kho åvuso na sotaµ saddånaµ saµyojanaµ, na saddå sotassa

saµyojanaµ; yañ ca tattha tad ubhayaµ pa†icca uppajjati chandarågo: taµ tattha saµyo-

janaµ: tasmå brahmacariyavåso paññåyati sammådukkhakkhayåya|| ||ghånaµ vå åvuso

gandhånaµ saµyojanaµ abhavissa, gandhå vå ghånassa saµyojanaµ, nayidaµ brahma-

cariyavåso paññåyetha sammådukkhakkhayåya. yasmå ca kho åvuso na ghånaµ gandhå-

naµ saµyojanaµ, na gandhå ghånassa saµyojanaµ; yañ ca tattha tad ubhayaµ pa†icca

uppajjati chandarågo: taµ tattha saµyojanaµ: tasmå brahmacariyavåso paññåyati sam-

mådukkhakkhayåya|| ||jivhå vå åvuso rasånaµ saµyojanaµ abhavissa, raså vå jivhåya

saµyojanaµ, nayidaµ brahmacariyavåso paññåyetha sammådukkhakkhayåya. yasmå ca

kho åvuso na jivhå rasånaµ saµyojanaµ, na raså jivhåya saµyojanaµ; yañ ca tattha tad

ubhayaµ pa†icca uppajjati chandarågo: taµ tattha saµyojanaµ: tasmå brahmacariyavåso

paññåyati sammådukkhakkhayåya|| ||kåyo vå åvuso pho††habbånaµ saµyojanaµ abha-

vissa, pho††habbå vå kåyassa saµyojanaµ, nayidaµ brahmacariyavåso paññåyetha sam-

mådukkhakkhayåya. yasmå ca kho åvuso na kåyo pho††habbånaµ saµyojanaµ, na

pho††habbå kåyassa saµyojanaµ; yañ ca tattha tad ubhayaµ pa†icca uppajjati chanda-

rågo: taµ tattha saµyojanaµ: tasmå brahmacariyavåso paññåyati sammådukkhakkha-

yåya|| ||mano vå åvuso dhammånaµ saµyojanaµ abhavissa, dhammå vå manassa saµyo-

janaµ, nayidaµ brahmacariyavåso paññåyetha sammådukkhakkhayåya. yasmå ca kho

åvuso na mano dhammånaµ saµyojanaµ, na dhammå manssa saµyojanaµ; yañ ca tattha

383

tad ubhayaµ pa†icca uppajjati chandarågo: taµ tattha saµyojanaµ: tasmå brahma-

cariyavåso paññåyati sammådukkhakkhayåya|| ||SN35:232||

| |sa¬åyatanasaµyutta ko††hitasutta| |

|| ||saµvijjati kho åvuso bhagavato cakkhu, passati bhagavå cakkhunå rËpaµ, chanda-

rågo bhagavato n’ atthi; suvimuttacitto bhagavå. saµvijjati kho åvuso bhagavato sotaµ,

suˆåti bhagavå sotena saddaµ, chandarågo bhagavato n’ atthi; suvimuttacitto bhagavå.

saµvijjati kho åvuso bhagavato ghånaµ, ghåyati bhagavå ghånena gandhaµ, chandarågo

bhagavato n’ atthi; suvimuttacitto bhagavå. saµvijjati kho åvuso bhagavato jivhå, såyati

bhagavå jivhåya rasaµ, chandarågo bhagavato n’ atthi; suvimuttacitto bhagavå. saµ-

vijjati kho åvuso bhagavato kåyo, phusati bhagavå kåyena pho††habbaµ, chandarågo

bhagavato n’ atthi; suvimuttacitto bhagavå. saµvijjati kho åvuso bhagavato mano, vijå-

nåti bhagavå manaså dhammaµ, chandarågo bhagavato n’ atthi; suvimuttacitto bhagavå||

||SN35:232||

| |sa¬åyatanasaµyutta udåy¥sutta| |

|| ||sakkå evam evaµ viññåˆaµ pi åcikkhituµ desetuµ paññåpetuµ pa††hapetuµ

vivarituµ vibhajituµ uttån¥kåtuµ: iti p’ idaµ viññåˆaµ anattå ti|| ||cakkhuñ c’ åvuso pa†-

icca rËpe ca uppajjati cakkhuviññåˆan ti? evaµ åvuso ti. yo c’ åvuso hetu yo ca paccayo

cakkhuviññåˆassa uppådåya, so ca hetu so ca paccayo sabbena sabbaµ sabbathå sabbaµ

apariseso nirujjheyya; api nu kho cakkhuviññåˆaµ paññåyethå ti? no h’ etaµ åvuso.

iminå pi kho etaµ åvuso pariyåyena bhagavatå akkhåtaµ viva†aµ pakåsitaµ: iti p’ idaµ

viññåˆaµ anattå ti|| ||sotañ c’ åvuso pa†icca sadde ca uppajjati sotaviññåˆan ti? evaµ

åvuso ti. yo c’ åvuso hetu yo ca paccayo sotaviññåˆassa uppådåya, so ca hetu so ca pac-

cayo sabbena sabbaµ sabbathå sabbaµ apariseso nirujjheyya; api nu kho sotaviññåˆaµ

paññåyethå ti? no h’ etaµ åvuso. iminå pi kho etaµ åvuso pariyåyena bhagavatå

akkhåtaµ viva†aµ pakåsitaµ: iti p’ idaµ viññåˆaµ anattå ti|| ||ghånañ c’ åvuso pa†icca

gandhe ca uppajjati ghånaviññåˆan ti? evaµ åvuso ti. yo c’ åvuso hetu yo ca paccayo

ghånaviññåˆassa uppådåya, so ca hetu so ca paccayo sabbena sabbaµ sabbathå sabbaµ

apariseso nirujjheyya; api nu kho ghånaviññåˆaµ paññåyethå ti? no h’ etaµ åvuso. iminå

384

pi kho etaµ åvuso pariyåyena bhagavatå akkhåtaµ viva†aµ pakåsitaµ; iti p’ idaµ

viññåˆaµ anattå ti|| ||jivhañ c’ åvuso pa†icca rase ca uppajjati jivhåviññåˆan ti? evaµ

åvuso ti. yo c’ åvuso hetu yo ca paccayo jivhåviññåˆassa uppådåya, so ca hetu so ca

paccayo sabbena sabbaµ sabbathå sabbaµ apariseso nirujjheyya; api nu kho jivhåviññå-

ˆaµ paññåyethå ti? no h’ etaµ åvuso. iminå pi kho etaµ åvuso pariyåyena bhagavatå

akkhåtaµ viva†aµ pakåsitaµ: iti p’ idaµ viññåˆaµ anattå ti|| ||kåyañ c’ åvuso pa†icca

pho††habbe ca uppajjati kåyaviññåˆan ti? evaµ åvuso ti. yo c’ åvuso hetu yo ca paccayo

kåyaviññåˆassa uppådåya, so ca hetu so ca paccayo sabbena sabbaµ sabbathå sabbaµ

apariseso nirujjheyya; api nu kho kåyaviññåˆaµ paññåyethå ti? no h’ etaµ åvuso. iminå

pi kho etaµ åvuso pariyåyena bhagavatå akkhåtaµ viva†aµ pakåsitaµ: iti p’ idaµ viññå-

ˆaµ anattå ti|| ||manañ c’ åvuso pa†icca dhamme ca uppajjati manoviññåˆan ti? evaµ

åvuso ti. yo c’ åvuso hetu yo ca paccayo manoviññåˆassa uppådåya, so ca hetu so ca

paccayo sabbena sabbaµ sabbathå sabbaµ apariseso nirujjheyya; api nu kho manoviññå-

ˆaµ paññåyethå ti? no h’ etaµ åvuso. iminå pi kho etaµ åvuso pariyåyena bhagavatå

akkhåtaµ viva†aµ pakåsitaµ: iti p’ idaµ viññåˆaµ anattå ti|| ||SN35:234||

| |sa¬åyatanasaµyutta udåy¥sutta| |

|| ||seyyathå pi åvuso puriso såratthiko såragavesi sårapariyesanaµ caramåno tiˆhaµ

ku†håriµ ådåya vanaµ paviseyya. so tattha passeyya mahantaµ kadalikkhandhaµ ujuµ

navaµ akukkajåtaµ. taµ enaµ mËle chindeyya, mËle chetvå agge chindeyya, agge

chetvå pattavattiµ vinibbhujeyya. so tassa pattava††iµ vinibbhujanto phegguµ pi nådhi-

gaccheyya kuto såraµ?|| ||evam eva kho åvuso bhikkhu chasu phassåyatanesu n’ ev’

attånaµ na attaniyaµ samanupassati. so evaµ asamanupassanto, na kiñci loke upådiyati.

anupådiyaµ na paritassati. aparitassaµ paccattañ ñeva parinibbåyati|| ||SN35:234||

| |sa¬åyatanasaµyutta pa†hama-hatthapådupamåsutta| |

|| ||hatthesu bhikkhave sati ådånannikkhepanaµ hoti. pådesu sati abhikkamapatikkamo

hoti. pabbesu sati sammiñjanapasåraˆaµ hoti. kucchismiµ sati jighacchå pipåså hoti||

||evaµ eva kho bhikkhave cakkhusmiµ sati, cakkhusamphassapaccayå uppajjati ajjhattaµ

sukhaµ dukkhaµ. sotasmiµ sati, sotasamphassapaccayå uppajjati ajjhattaµ sukhaµ duk-

385

khaµ. ghånasmiµ sati, ghånasamphassapaccayå uppajjati ajjhattaµ sukhaµ dukkhaµ.

jivhåya sati, jivhåsamphassapaccayå uppajjati ajjhattaµ sukhaµ dukkham. kåyasmiµ

sati, kåyasamphassapaccayå uppajjati ajjhattaµ sukhaµ dukkhaµ. manasmiµ sati, mano-

samphassapaccayå uppajjati ajjhattaµ sukhaµ dukkhaµ|| ||hatthesu bhikkhave asati

ådånannikkhepanaµ na hoti. pådesu asati abhikkamapatikkamo na hoti. pabbesu asati

sammiñjanapasåraˆaµ na hoti. kuccchismiµ asati jighacchå pipåså na hoti|| ||evam eva

kho bhikkhave cakkhusmiµ asati, cakkhusamphassapaccayå nuppajjati ajjhattaµ sukhaµ

dukkhaµ. sotasmiµ asati, sotasamphassapaccayå nuppajjati ajjhattaµ sukhaµ dukkhaµ.

ghånasmiµ asati, ghånasamphassapaccayå nuppajjati ajjhattaµ sukhaµ dukkhaµ. jivhå-

ya asati, jivhåsamphassapaccayå nuppajjati ajjhattaµ sukhaµ dukkhaµ. kåyasmiµ asati,

kåyasamphassapaccayå nuppajjati ajjhattaµ sukhaµ dukkhaµ. manasmiµ asati, mano-

samphassapaccayå nuppajjati ajjhattaµ sukhaµ dukkham|| ||SN35:236||

| |sa¬åyatanasaµyutta ås¥visosutta| |

|| ||suñño gåmo ti kho bhikkhave channaµ ajjhattikånaµ adhivacanaµ. cakkhuto ce

pi naµ bhikkhave paˆ"ito vyatto medhåv¥ upaparikkhati, rittakañ ñeva khåyati tucchakañ

ñeva khåyati suññakañ ñeva khåyati. sotato ce pi naµ bhikkhave paˆ"ito vyatto medhåv¥

upaparikkhati, rittakañ ñeva khåyati tucchakañ ñeva khåyati suññakañ ñeva khåyati.

ghånato ce pi naµ bhikkhave paˆ"ito vyatto medhåv¥ upaparikkhati, rittakañ ñeva khåya-

ti tucchakañ ñeva khåyati suññakañ ñeva khåyati. jivhato ce pi naµ bhikkhave paˆ"ito

vyatto medhåv¥ upaparikkhati, rittakañ ñeva khåyati tucchakañ ñeva khåyati suññakañ

ñeva khåyati. kåyato ce pi naµ bhikkhave paˆ"ito vyatto medhåv¥ upaparikkhati, rittakañ

ñeva khåyati tucchakañ ñeva khåyati suññakañ ñeva khåyati. manato ce pi naµ bhikkha-

ve paˆ"ito vyatto medhåv¥ upaparikkhati, rittakañ ñeva khåyati tucchakañ ñeva khåyati

suññakañ ñeva khåyati|| ||SN35:238||

| |sa¬åyatanasaµyutta ås¥visosutta| |

|| ||mahå udakaˆˆavo ti kho bhikkhave catunnaµ oghånaµ adhivacanaµ: kåmoghassa

bhavoghassa di††hoghassa avijjoghassa. orimaµ t¥raµ såsa!kaµ sappa†ibhayan ti kho

bhikkhave sakkåyassetaµ adhivacanaµ. pårimaµ t¥raµ khemaµ appa†ibhayan ti kho

386

bhikkhave nibbånassetaµ adhivacanaµ. kullan ti kho bhikkhave ariyassetaµ a††hangika-

ssa maggassa adhivacanaµ: seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!kappo sammåvåcå

sammåkammanta sammååj¥vo sammåvåyåmo sammåsati sammåsamådhi|| ||SN35:238||

| |sa¬åyatanasaµyutta v¥ˆåsutta| |

|| ||seyyathå pi bhikkhave rañño vå råjamahåmattassa vå v¥ˆåya saddo assutapubbo assa.

so v¥ˆåya saddaµ suˆeyya, so evaµ vadeyya: ambho kassa nu kho eso saddo, evaµ

rajaniyo evaµ kamaniyo evaµ madaniyo evaµ mucchaniyo evaµ bandhaniyo ti? tam

enam evaµ vadeyyuµ: eså kho bhante v¥ˆå nåma yasså eso saddo, evaµ rajaniyo evaµ

kamaniyo evaµ madaniyo evaµ mucchaniyo evaµ bandhaniyo ti. so evaµ vedeyya:

gacchatha me bho taµ v¥ˆaµ åharathå ti|| ||tassa taµ v¥ˆaµ åhareyyuµ, tam enam evaµ

vadeyyuµ: ayaµ kho så bhante v¥ˆå yasså eso saddo, evaµ rajaniyo evaµ kamaniyo

evaµ madaniyo evaµ mucchaniyo evaµ bandhaniyoti. so evam vadeyya: alaµ me bho

tåya v¥ˆåya, tam eva me saddaµ åharathåti|| ||tam enaµ evaµ vadeyyuµ: ayaµ kho

bhante v¥ˆå nåma anekasambhårå mahåsambhårå, anekehi sambhårehi samåraddhå carati;

seyyathidaµ doˆiñ ca pa†icca, cammañ ca pa†icca, daˆ"añ ca paticca, upav¥ˆañ ca pa†i-

cca, tantiyo ca pa†icca, koˆañ ca pa†icca, purisassa ca tajjaµ våyåmaµ pa†icca – ev’ åyaµ

bhante v¥ˆå nåma anekasambhårå mahåsambhårå, anekehi sambhårehi samåraddhå carat¥

ti|| ||so taµ v¥ˆaµ dasadhå vå satadhå vå phåleyya, dasadha vå satadha vå taµ phåletvå

sakalikaµ sakalikaµ kareyya. sakalikaµ sakalikaµ karitvå agginå "aheyya. agginå

"ahitvå masiµ kareyya. masiµ karitvå mahåvåte vå opuneyya nadiyå vå s¥ghasotåya

pavåheyya. so evaµ vadeyya: asat¥ kir’ åyaµ bho v¥ˆå nåma, yath’ evaµ yaµ kiñci v¥ˆå

nåma, ettha ca pan’ åyaµ jano ativelaµ pamatto pala¬ito ti|| ||SN35:246||

| |sa¬åyatanasaµyutta yavakalåpisutta| |

|| ||asm¥ ti bhikkhave maññitaµ etaµ, ayaµ aham asm¥ ti maññitaµ etaµ, bhavissan ti

maññitaµ etaµ, na bhavissan ti maññitaµ etaµ, rËp¥ bhavissan ti maññitaµ etaµ, arËp¥

bhavissan ti maññitaµ etaµ, saññ¥ bhavissan ti maññitaµ etaµ, asaññ¥ bhavissan ti

maññitaµ etaµ, nevasaññ¥nåsaññ¥ bhavissan ti maññitaµ etaµ. maññitaµ bhikhave rågo

maññitaµ gaˆ"o maññitaµ sallaµ. tasmåt iha bhikkhave amaññitamånena cetaså viha-

387

rissåmå ti: evañ hi vo bhikkhave sikkhitabbaµ|| ||asm¥ ti bhikkhave iñjitaµ etaµ, ayaµ

aham asm¥ ti iñjitaµ etaµ, bhavissan ti iñjitaµ etaµ, na bhavissan ti iñjitaµ etaµ rËp¥

bhavissan ti iñjitaµ etaµ, arËp¥ bhavissan ti iñjitaµ etaµ, saññ¥ bhavissan ti iñjitaµ etaµ

asaññ¥ bhavissan ti iñjitaµ etaµ, nevasaññ¥nåsaññ¥ bhavissan ti iñjitaµ etaµ. iñjitaµ

bhikhave rågo iñjitaµ gaˆ"o iñjitaµ sallaµ. tasmåt iha bhikkhave aniñjamånena cetaså

viharissåmå ti: evañ hi vo bhikkhave sikkhitabbaµ|| ||asm¥ ti bhikkhave phanditaµ etaµ,

ayaµ aham asm¥ ti phanditaµ etaµ, bhavissan ti phanditaµ etaµ, na bhavissan ti phan-

ditaµ etaµ, rËp¥ bhavissan ti phanditaµ etaµ, arËp¥ bhavissan ti phanditaµ etaµ, saññ¥

bhavissan ti phanditaµ etaµ, asaññ¥ bhavissan ti phanditaµ etaµ, nevasaññ¥nåsaññ¥

bhavissan ti phanditaµ etaµ. phanditaµ bhikhave rågo phanditaµ gaˆ"o phanditaµ

sallaµ. tasmåt iha bhikkhave aphandamånena cetaså viharissåmå ti: evañ hi vo bhikkhave

sikkhitabbaµ|| ||asm¥ ti bhikkhave papañcitaµ etaµ, ayaµ aham asm¥ ti papañcitaµ etaµ,

bhavissan ti papañcitaµ etaµ, na bhavissan ti papañcitaµ etaµ, rËp¥ bhavissan ti papañ-

citaµ etaµ, arËp¥ bhavissan ti papañcitaµ etaµ, saññ¥ bhavissan ti papañcitaµ etaµ,

asaññ¥ bhavissan ti papañcitaµ etaµ, nevasaññ¥nåsaññ¥ bhavissan ti papañcitaµ etaµ.

papañcitaµ bhikhave rågo papañcitaµ gaˆ"o papañcitaµ sallaµ. tasmåt iha bhikkhave

nippapañcena cetaså viharissåmå ti: evañ hi vo bhikkhave sikkhitabbaµ|| ||asm¥ ti bhik-

khave månagataµ etaµ, ayaµ aham asm¥ ti månagataµ etaµ, bhavissan ti månagataµ

etaµ, na bhavissan ti månagataµ etaµ, rËp¥ bhavissan ti månagataµ etaµ, arËp¥

bhavissan ti månagataµ etaµ, saññ¥ bhavissan ti månagataµ etaµ, asaññ¥ bhavissan ti

månagataµ etaµ, nevasaññ¥nåsaññ¥ bhavissan ti månagataµ etaµ. månagataµ bhikhave

rågo månagataµ gaˆ"o månagataµ sallaµ. tasmåt iha bhikkhave nihatamånena cetaså

viharissåmå ti: evañ hi vo bhikkhave sikkhitabban ti|| ||SN35:248||

| |vedanåsaµyutta sallatthasutta| |

|| ||assutavå bhikkhave puthujjano dukkhåya vedanåya phu††ho samåno socati kilamati

paridevati, urattål¥kandati sammohaµ åpajjati. so dve vedanå vediyati: kåyikañ ca ceta-

sikañ ca. seyyathå pi bhikkhave purisaµ sallena vijjheyyuµ. tam enaµ dutiyena sallena

anuvedhaµ vijjheyyuµ, evañ hi so bhikkhave puriso dve salle vedanå vediyati. evam eva

kho bhikkhave assutavå puthujjano dukkhåya vedanåya phu††ho samåno socati kilamati

paridevati, urattål¥kandati sammohaµ åpajjati. so dve vedanå vediyati: kåyikañ ca ceta-

388

sikañ ca|| ||tasså yeva kho pana dukkhåya vedanåya phu††ho samåno, pa†ighavå hoti. tam

enaµ dukkhåya vedanåya pa†ighavantaµ, yo dukkhåya vedanåya pa†ighånusayo so

anuseti. so dukkhåya vedanåya phu††ho samåno, kåmasukhaµ abhinandati. taµ kissa

hetu? na hi bhikkhave pajånåti assutavå puthujjano aññatra kåmasukhå dukkhåya veda-

nåya nissaraˆaµ. tassa kåmasukhaµ abhinandato, yo sukhåya vedanåya rågånusayo so

anuseti. so tåsaµ vedanånaµ samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nis-

saraˆañ ca yathåbhËtaµ nappajånåti. tassa tåsaµ vedanånaµ samudayañ ca atthagamañ

ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ nappajånato, yo adukkham-

asukhåya vedanåya avijjånusayo so anuseti|| ||so sukhaµ ce vedanaµ vediyati saµyutto

naµ vediyati. dukkhaµ ce vedanaµ vediyati saµyutto naµ vediyati. adukkhamasukhaµ

ce vedanaµ vediyati saµyutto naµ vediyati. ayaµ vuccati bhikkhave assutavå puthujjano

saµyutto jåtiyå jaråya maraˆena, sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upåyåsehi;

saµyutto dukkhasmå ti vadåmi|| ||SN36:6||

| |vedanåsaµyutta sallatthasutta| |

|| ||sutavå ca kho bhikkhave ariyasåvako dukkhåya vedanåya phu††ho samåno na socati

na kilamati na paridevati, na urattål¥kandati na sammohaµ åpajjati. so ekaµ vedanaµ

vediyati: kåyikaµ na cetasikaµ. seyyathå pi bhikkhave purisaµ sallena vijjheyyuµ. na

tam enaµ dutiyena sallena anuvedhaµ vijjheyyuµ, evañ hi so bhikkhave puriso ekasalle-

na vedanaµ vediyati. evam eva kho bhikkhave sutavå ariyasåvako dukkhåya vedanåya

phu††ho samåno na socati na kilamati na paridevati na urattål¥kandati na sammohaµ

åpajjati. so ekaµ vedanaµ vediyati: kåyikaµ na cetasikaµ|| ||tasså yeva kho pana duk-

khåya vedanåya phu††ho samåno, na pa†ighavå hoti. tam enaµ dukkhåya vedanåya apa†-

ighavantaµ, yo dukkhåya vedanåya pa†ighånusayo so nånuseti. so dukkhåya vedanåya

phu††ho samåno, kåmasukhaµ nåbhinandati. taµ kissa hetu? pajånåti bhikkhave sutavå

ariyasåvako aññatra kåmasukhå dukkhåya vedanåya nissaraˆaµ. tassa kåmasukhaµ

nåbhinandato, yo sukhåya vedanåya rågånusayo so nånuseti. so tåsaµ vedanånaµ samu-

dayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ pajånåti. tassa

tåsaµ vedanånaµ samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca

yathåbhËtaµ pajånato, yo adukkhamasukhåya vedanåya avijjånusayo so nånuseti|| ||so

sukhaµ ce vedanaµ vediyati visaµyutto naµ vediyati. dukkhaµ ce vedanaµ vediyati

389

visaµyutto naµ vediyati. adukkhamasukhaµ ce vedanaµ vediyati visaµyutto naµ vedi-

yati. ayaµ vuccati bhikkhave ariyasåvako visaµyutto jåtiyå jaråya maraˆena, sokehi pari-

devehi dukkhehi domanassehi upåyåsehi; visaµyutto dukkhasmå ti vadåmi|| ||SN36:6||

| |vedanåsaµyutta sallatttasutta| |

||na vedanaµ vediyati sapañño sukhaµ pi dukkhaµ pi bahussuto pi

ayaµ ca dh¥rassa puthujjanena mahå viseso kusalassa hoti||

||sa!khåtadhammassa bahussutassa sampassato lokaµ imaµ pårañ ca

i††hassa dhammå na mathenti cittaµ ani††hato no pa†ighåtaµ eti||

||tassånurodhå athavå virodhå vidhËpitå atthagatå na santi

padaµ ca ñatvå virajaµ asokaµ sammå pajånåti bhavassa påragË ti||SN36:6||

| |vedanåvagga pa†hama-gelaññasutta| |

|| ||tassa ce bhikkhave bhikkhuno, evaµ satassa sampajånassa appamattassa åtåpino

pahitattassa viharato uppajjati sukhå vedanå, so evaµ pajånåti: uppannå kho myåyaµ

sukhå vedanå. så ca kho pa†icca no apa†icca. kiµ pa†icca? imam eva kåyaµ pa†icca. ayaµ

kho pana kåyo anicco sa!khato pa†iccasamuppanno. aniccaµ kho pana sa!khataµ

pa†iccasamuppannaµ kåyaµ, pa†icca uppannå sukhå vedanå, kuto niccå bhavissat¥ ti? so

kåye ca sukhåya ca vedanåya aniccånupass¥ viharati; vayånupass¥ viharati virågånupass¥

viharati nirodhånupass¥ viharati pa†inissaggånupass¥ viharati. tassa kåye ca sukhåya ca

vedanåya aniccånupassino viharato; vayånupassino viharato virågånupassino viharato

nirodhånupassino viharato pa†inissaggånupassino viharato, yo kåye ca sukhåya ca

vedanåya rågånusayo so pah¥yati|| ||tassa ce bhikkhave bhikkhuno, evaµ satassa sampa-

jånassa appamattassa åtåpino pahitattassa viharato uppajjati dukkhå vedanå, so evaµ

pajånåti: uppannå kho myåyaµ dukkhå vedanå. så ca kho pa†icca no apa†icca. kiµ pa†i-

cca? imam eva kåyaµ pa†icca. ayaµ kho pana kåyo anicco sa!khato pa†icca samuppanno.

aniccaµ kho pana sa!khataµ, pa†iccasamuppannaµ kåyaµ, pa†icca uppannå dukkhå

vedanå, kuto niccå bhavissat¥ ti? so kåye ca dukkhåya ca vedanåya aniccånupass¥

390

viharati; vayånupass¥ viharati virågånupass¥ viharati nirodhånupass¥ viharati pa†inissaggå-

nupass¥ viharati. tassa kåye ca dukkhåya ca vedanåya aniccånupassino viharato vayå-

nupassino viharato virågånupassino viharato nirodhånupassino viharato pa†inissaggånu-

passino viharato, yo kåye ca dukkhåya ca vedanåya pa†ighånusayo so pah¥yati|| ||tassa ce

bhikkhave bhikkhuno, evaµ satassa sampajånassa appamattassa åtåpino pahitattassa

viharato uppajjati adukkhamasukhå vedanå, so evaµ pajånåti: uppannå kho myåyaµ

adukkhamasukhå vedanå. så ca kho pa†icca, no apa†icca. kiµ pa†icca? imam eva kåyaµ

pa†icca. ayaµ kho pana kåyo anicco, sa!khato, pa†icca samuppanno.aniccaµ kho pana

sa!khataµ, pa†iccasamuppannaµ kåyaµ, pa†icca uppannå adukkhamasukhå vedanå, kuto

niccå bhavissat¥ ti? so kåye ca adukkhamasukhåya ca vedanåya aniccånupass¥ viharati;

vayånupass¥ viharati, virågånupass¥ viharati, nirodhånupass¥ viharati, pa†inissaggånupass¥

viharati. tassa kåye ca sukhåya ca vedanåya aniccånupassino viharato; vayånupassino

viharato virågånupassino viharato nirodhånupassino viharato pa†inissaggånupassino viha-

rato, yo kåye ca adukkhamasukhåya ca vedanåya avijjånusayo so pah¥yati|| ||SN36:7||

| |vedanåsaµyutta dutiya-gelaññasutta| |

|| ||tassa ce bhikkhave bhikkhuno, evaµ satassa sampajånassa appamattassa åtåpino

pahitattassa viharato uppajjati sukhå vedanå, so evaµ pajånåti: uppannå kho myåyaµ

sukhå vedanå. så ca kho pa†icca no apa†icca. kiµ pa†icca? imam eva phassaµ pa†icca.

ayaµ kho pana phasso anicco sa!khato pa†iccasamuppanno. aniccaµ kho pana sa!kha-

taµ pa†icca samuppannaµ phassaµ, pa†icca uppannå sukhå vedanå, kuto niccå bhavissat¥

ti? so phasse ca sukhåya ca vedanåya aniccånupass¥ viharati, vayånupass¥ viharati

virågånupass¥ viharati nirodhånupass¥ viharati pa†inissaggånupass¥ viharati. tassa phasse

ca sukhåya ca vedanåya aniccånupassino viharato, vayånupassino viharato virågånu-

passino viharato nirodhånupassino viharato pa†inissaggånupassino viharato yo phasse ca

sukhåya ca vedanåya rågånusayo so pah¥yati|| ||tassa ce bhikkhave bhikkhuno, evaµ

satassa sampajånassa appamattassa åtåpino pahitattassa viharato uppajjati dukkhå vedanå,

so evaµ pajånåti: uppannå kho myåyaµ dukkhå vedanå. så ca kho pa†icca no apa†icca.

kiµ pa†icca? imam eva phassaµ pa†icca. ayaµ kho pana phasso anicco sa!khato pa†icca-

samuppanno. aniccaµ kho pana sa!khataµ pa†icca samuppannaµ phassaµ, pa†icca

uppannå dukkhå vedanå, kuto niccå bhavissat¥ ti? so phasse ca dukkhåya ca vedanåya

391

aniccånupass¥ viharati, vayånupass¥ viharati virågånupass¥ viharati nirodhånupass¥ vihara-

ti pa†inissaggånupass¥ viharati. tassa phasse ca dukkhåya ca vedanåya aniccånupassino

viharato, vayånupassino viharato virågånupassino viharato nirodhånupassino viharato

pa†inissaggånupassino viharato yo phasse ca dukkhåya ca vedanåya pa†ighånusayo so

pah¥yati|| ||tassa ce bhikkhave bhikkhuno, evaµ satassa sampajånassa appamattassa åtåpi-

no pahitattassa viharato uppajjati adukkhamasukhå vedanå, so evaµ pajånåti: uppannå

kho myåyaµ adukkhamasukhå vedanå. så ca kho pa†icca no apa†icca. kiµ pa†icca? imam

eva phassaµ pa†icca. ayaµ kho pana phasso anicco sa!khato pa†iccasamuppanno. anic-

caµ kho pana sa!khataµ pa†icca samuppannaµ phassaµ, pa†icca uppannå adukkham-

asukhå vedanå, kuto niccå bhavissat¥ ti? so phasse ca adukkhamasukhåya ca vedanåya

aniccånupass¥ viharati, vayånupass¥ viharati virågånupass¥ viharati nirodhånupass¥ vihara-

ti pa†inissaggånupass¥ viharati. tassa phasse ca adukkhamasukhåya ca vedanåya aniccånu-

passino viharato, vayånupassino viharato virågånupassino viharato nirodhånupassino

viharato pa†inissaggånupassino viharato yo phasse ca adukkhamasukhåya ca vedanåya

avijjånusayo so pah¥yati|| ||SN36:8||

| |vedanåsaµyutta phassamËlakasutta| |

|| ||sukhavedaniyaµ bhikkhave phassaµ pa†icca, uppajjati sukhå vedanå. tass’ eva

sukhavedaniyassa phassassa nirodhå; yaµ tajjaµ vedayitaµ, sukhavedaniyaµ phassaµ

pa†icca uppannå sukhå vedanå, så nirujjhati så vËpasammati. dukkhavedaniyaµ bhikkha-

ve phassaµ pa†icca, uppajjati dukkhå vedanå. tass’ eva dukkhavedaniyassa phassassa

nirodhå; yaµ tajjaµ vedayitaµ, dukkhavedaniyaµ phassaµ pa†icca uppannå dukkhå

vedanå, så nirujjhati så vËpasammati. adukkhamasukhavedaniyaµ bhikkhave phassaµ

pa†icca, uppajjati adukkhamasukhå vedanå. tass’ eva adukkhamasukhavedaniyassa phas-

sassa nirodhå; yaµ tajjaµ vedayitaµ, adukkhamasukhavedaniyaµ phassaµ pa†icca

uppannå adukkhamasukhå vedanå, så nirujjhati så vËpasammati|| ||seyyathå pi bhikkhave

dvinnaµ ka††hånaµ sa!gha††anasamodhånå, usmå jåyati tejo abhinibbattati; tesaµ yeva

ka††hånaµ nånåbhåvå vinikkhepå, yå tajjå usmå så nirujjhati så vËpassammati. evam eva

kho bhikkhave imå tisso vedanå phassajå phassamËlakå phassanidånå phassapaccayå.

tajjaµ phassaµ pa†icca tajjå vedanå uppajjanti; tajjassa phassassa nirodhå tajjå vedanå

nirujjhant¥ ti|| ||SN36:10||

392

| |vedanåsaµyutta rahogatakasutta| |

|| ||tisso imå bhikkhu vedanå vuttå mayå: sukhå vedanå dukkhå vedanå adukkhamasukhå

vedanå. imå tisso vedanå vuttå måya. vuttaµ kho pan’ etaµ bhikkhu mayå: yaµ kiñci

vedayitaµ taµ dukkhasmin ti. taµ kho pan’ etaµ bhikkhu mayå: sa!khårånañ ñeva

aniccataµ sandhåya bhåsitaµ, yaµ kiñci vedayitaµ taµ dukkhasmin ti. taµ kho pan’

etaµ bhikkhu mayå: sa!khårånañ ñeva khayadhammånaµ sandhåya bhåsitaµ, yaµ kiñci

vedayitaµ taµ dukkhasmin ti. taµ kho pan’ etaµ bhikkhu mayå: sa!khårånañ ñeva

vayadhammånaµ sandhåya bhåsitaµ, yaµ kiñci vedayitaµ taµ dukkhasmin ti. taµ kho

pan’ etaµ bhikkhu mayå: sa!khårånañ ñeva virågadhammånaµ sandhåya bhåsitaµ, yaµ

kiñci vedayitaµ taµ dukkhasmin ti. taµ kho pan’ etaµ bhikkhu mayå: sa!khårånañ ñeva

nirodhadhammånaµ sandhåya bhåsitaµ, yaµ kiñci vedayitaµ taµ dukkhasmin ti. taµ

kho pan’ etaµ bhikkhu mayå: sa!khårånañ ñeva vipariˆåmadhammånaµ sandhåya bhå-

sitaµ, yaµ kiñci vedayitaµ taµ dukkhasmin ti|| ||SN36:11||

| |vedanåsaµyutta bhikkhusutta| |

|| ||katamå nu kho bhante vedanå? katamo vedanåsamudayo? katamå vedanåsamuda-

yagåmin¥ pa†ipadå? katamo vedanånirodho? katamå vedanånirodhagåmin¥ pa†ipadå? ko

vedanåya assådo ko åd¥navo kiµ nissaraˆan ti? tisso imå bhikkhu vedanå: sukhå vedanå

dukkhå vedanå adukkhamasukhå vedanå, imå vuccanti bhikkhu tisso vedanå. phas-

sasamudayå vedanåsamudayo. taˆhå vedanåsamudayagåmin¥ pa†ipadå. phassanirodhå

vedanånirodho. ayam eva ariyo a††ha!giko maggo vedanånirodhagåmin¥ pa†ipadå, seyya-

th¥daµ sammådi††hi sammåsa!kappo sammåvåcå sammåkammanto sammååjivo sammå-

våyåmo sammåsati sammåsamådhi. yaµ vedanaµ pa†icca uppajjati sukhaµ somanassaµ,

ayaµ vedanåya assådo. yå vedanå aniccå dukkhå vipariˆåmadhammå, ayaµ vedanåya

åd¥navo. yo vedanåya chandarågavinayo chandarågapahånaµ, idaµ vedanåya nissaraˆan

ti|| ||SN36:23||

393

| | jambukhådakasaµyutta sakkåyasutta| |

|| ||sakkåyo sakkåyo ti åvuso såriputta vuccati. katamo nu kho åvuso sakkåyo ti? pañc’

ime åvuso upådånakkhandhå sakkåyo vutto bhagavatå: seyyath¥daµ rËpËpådånakkhan-

dho vedanËpådånakkhandho saññËpådånakkhandho sa!khårËpådånakkhandho viññåˆ-

Ëpådånakkhandho. ime kho åvuso pañc’ upådånakkhandhå sakkåyo vutto bhagavatå ti.

atthi pan’ åvuso maggo atthi pa†ipadå etassa sakkåyassa pariññåyåti? atthi kho åvuso

maggo atthi pa†ipadå etassa sakkåyassa pariññåyåti. katamo pan’ åvuso maggo katamå

pa†ipadå etassa sakkåyassa pariññåyåti? ayam eva kho åvuso ariyo a††ha!giko maggo

etassa sakkåyassa pariññåya, seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!kappo sammåvåcå

sammåkammanto sammååjivo sammåvåyåmo sammåsati sammåsamådhi. ayam kho

åvuso maggo ayaµ pa†ipadå etassa sakkåyassa pariññåyå ti. bhaddako åvuso maggo

bhaddikå pa†ipadå etassa sakkåyassa pariññåya. alañ ca pan’ åvuso såriputta appamådåyå

ti|| ||SN38:15||

| |moggallånasamyutta animittosutta| |

|| ||animitto cetosamådhi animitto cetosamådh¥ ti vuccati. katamo nu kho animitto ceto-

samådh¥ ti? tassa mayhaµ åvuso etad ahosi: idha bhikkhu sabbanimittånaµ amanasikårå

animittaµ cetosamådhiµ upasampajja viharati, ayaµ vuccati animitto cetosamådh¥ ti. so

khvåhaµ åvuso sabbanimittånaµ amanasikårå animittaµ cetosamådhiµ upasampajja

viharåmi; tassa mayhaµ åvuso iminå vihårena viharato nimittånusåri viññånaµ hoti. atha

kho maµ bhagavå iddhiyå upasa!kamitvå etad avoca: moggallåna moggallåna må

bråhmaˆa animittaµ cetosamådhiµ pamådo. animitte cetosamådhismiµ cittaµ saˆ†ha-

pehi, animitte cetosamådhismiµ cittaµ ekodikarohi, animitte cetosamådhismiµ cittaµ

samådahå ti. so khvåhaµ åvuso aparena samayena sabbanimittånaµ amanasikårå animit-

taµ cetosamådhiµ upasampajja vihåsiµ|| ||SN40:9||

| |cittasaµyutta isidattasutta| |

|| ||evañ hi tvaµ gahapati pucchasi: yå imå bhante thera anekavihitå di††hiyo loke

uppajjanti: sassato loko ti vå asassato loko ti vå, antavå loko ti vå anantavå loko ti vå, taµ

394

j¥vaµ taµ sar¥ran ti vå aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥ran ti vå; hoti tathågato paraµ maraˆå ti

vå, na hoti tathågato paraµ maraˆå ti vå, hoti ca na ca hoti tathågato paraµ maraˆå ti vå,

n’ eva hoti na na hoti tathågato paraµ maraˆå ti vå – yåni c’ imåni dvåsa††hidi††higatåni

brahmajåle bhaˆitåni. imå nu kho bhante di††hiyo: kismiµ sati honti, kismiµ asati na

hont¥ ti? evaµ bhante|| ||yå imå gahapati anekavihitå di††hiyo loke uppajjanti: sassato loko

ti vå asassato loko ti vå, antavå loko ti vå anantavå loko ti vå, taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti vå

aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥ran ti vå; hoti tathågato paraµ maraˆå ti vå, na hoti tathågato

paraµ maraˆå ti vå, hoti ca na ca hoti tathågato paraµ maraˆå ti vå, n’ eva hoti na na hoti

tathågato paraµ maraˆå ti vå – yåni c’ imåni dvåsa††hidi††higatåni brahmajåle bhaˆitåni.

imå kho gahapati di††hiyo: sakkåyadi††hiyå sati honti, sakkåyadi††hiyå asati na hont¥ ti||

||SN41:3||

| |asa!khatasaµyutta nippapañcasutta| |

|| ||nippapañcaµ ca vo bhikkhave desissåmi nippapañcagåmiñ ca maggaµ. taµ suˆåtha

sådhukaµ manasikarotha, bhåsissåm¥ ti. katamañ ca bhikkhave nippapañcaµ? yo bhik-

khave rågakkhayo dosakkhayo mohakkhayo. idaµ vuccati bhikkhave nippapañcaµ.

katamo ca bhikkhave nippapañcagåmi maggo? idha bhikkhave bhikkhu kåye kåyånupass¥

viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ. ayaµ vuccati bhik-

khave nippapañcagåmi maggo||…||idha bhikkhave bhikkhu vedanåsu vedanånupass¥ viha-

rati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ. ayaµ vuccati bhikkhave

nippapañcagåmi maggo||…||idha bhikkhave bhikkhu citte cittånupass¥ viharati, åtåp¥

sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ. ayaµ vuccati bhikkhave nippapañ-

cagåmi maggo||…||idha bhikkhave bhikkhu dhammesu dhammånupass¥ viharati, åtåp¥

sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ. ayaµ vuccati bhikkhave nippapañ-

cagåmi maggo. yaµ bhikkhave satthåra karaˆ¥yaµ såvakånaµ hitesinå anukampena,

anukampaµ upådåya kataµ vo taµ mayå. etåni bhikkhave rukkhamËlåni etåni suññå-

gåråni – jhåyatha bhikkhave må pamådattha, må pacchåvippatisårino ahuvattha. ayaµ vo

amhåkaµ anusåsan¥ ti|| ||SN43:23||

395

| |avyåkatasaµyutta khemåsutta| |

|| ||evam eva kho mahåråjå yena rËpena tathågataµ paññåpayamåno paññåpeyya; taµ

rËpaµ tathågatassa pah¥naµ ucchinnamËlaµ tålåvatthukataµ anabhåvakataµ åyatiµ an-

uppådadhammaµ. rËpasa!khåya vimutto kho mahåråjå tathågato: gambh¥ro appameyyo

duppariyogåho seyyathå pi mahåsamuddo.hoti tathågato paraµ maraˆå ti, pi na upeti. na

hoti tathågato paraµ maraˆå ti, pi na upeti. hoti ca na ca hoti tathågato paraµ maraˆå ti,

pi na upeti. n’ eva hoti na na hoti tathågato paraµ maraˆå ti, pi na upeti|| ||yåya vedanåya

tathågataµ paññåpayamåno paññåpeyya; så vedanå tathågatassa pah¥nå ucchinnamËlå

tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatiµ anuppådadhammå. vedanåsa!khåya vimutto kho

mahåråjå tathågato: gambh¥ro appameyyo duppariyogåho seyyathå pi mahåsamuddo.hoti

tathågato paraµ maraˆå ti, pi na upeti. na hoti tathågato paraµ maraˆå ti, pi na upeti. hoti

ca na ca hoti tathågato paraµ maraˆå ti, pi na upeti. n’ eva hoti na na hoti tathågato

paraµ maraˆå ti, pi na upeti|| ||yåya saññåya tathågataµ paññåpayamåno paññåpeyya; så

saññå tathågatassa pah¥nå ucchinnamËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatiµ anuppåda-

dhammå. saññåsa!khåya vimutto kho mahåråjå tathågato: gambh¥ro appameyyo duppari-

yogåho seyyathå pi mahåsamuddo.hoti tathågato paraµ maraˆå ti, pi na upeti. na hoti

tathågato paraµ maraˆå ti, pi na upeti. hoti ca na ca hoti tathågato paraµ maraˆå ti, pi na

upeti. n’ eva hoti na na hoti tathågato paraµ maraˆå ti, pi na upeti|| ||yehi sa!khårehi

tathågataµ paññåpayamåno paññåpeyya; te sa!khårå tathågatassa pah¥nå ucchinnamËlå

tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatiµ anuppådadhammå. sa!khårasa!khåya vimutto kho

mahåråjå tathågato: gambh¥ro appameyyo duppariyogåho seyyathå pi mahåsamuddo.hoti

tathågato paraµ maraˆå ti, pi na upeti. na hoti tathågato paraµ maraˆå ti, pi na upeti. hoti

ca na ca hoti tathågato paraµ maraˆå ti, pi na upeti. n’ eva hoti na na hoti tathågato

paraµ maraˆå ti, pi na upeti|| ||yena viññåˆena tathågataµ paññåpayamåno paññåpeyya;

taµ viññåˆaµ tathågatassa pah¥naµ ucchinnamËlaµ tålåvatthukataµ anabhåvakataµ

åyatiµ anuppådadhammaµ. viññåˆasa!khåya vimutto kho mahåråjå tathågato: gambh¥ro

appameyyo duppariyogåho seyyathå pi mahåsamuddo.hoti tathågato paraµ maraˆå ti, pi

na upeti. na hoti tathågato paraµ maraˆå ti, pi na upeti. hoti ca na ca hoti tathågato paraµ

maraˆå ti, pi na upeti. n’ eva hoti na na hoti tathågato paraµ maraˆå ti, pi na upeti||

||SN44:1||

396

| |avyåkatasaµyutta pa†hama-såriputtako††hitasutta| |

|| ||hoti tathågato paraµ maraˆå ti kho åvuso rËpagataµ etaµ. na hoti tathågato paraµ

maraˆå ti rËpagataµ etaµ. hoti ca na ca hoti tathågato paraµ maraˆå ti rËpagataµ etaµ.

n’ eva hoti na na hoti tathågato paraµ maraˆå ti rËpagataµ etaµ|| ||hoti tathågato paraµ

maraˆå ti kho åvuso vedanågataµ etaµ. na hoti tathågato paraµ maraˆå ti vedanågataµ

etaµ. hoti ca na ca hoti tathågato paraµ maraˆå ti vedanågataµ etaµ. n’ eva hoti na na

hoti tathågato paraµ maraˆå ti vedanågataµ etaµ|| ||hoti tathågato paraµ maraˆå ti kho

åvuso saññågataµ etaµ. na hoti tathågato paraµ maraˆå ti saññågataµ etaµ. hoti ca na

ca hoti tathågato paraµ maraˆå ti saññågataµ etaµ. n’ eva hoti na na hoti tathågato

paraµ maraˆå ti saññågataµ etaµ|| ||hoti tathågato paraµ maraˆå ti kho åvuso sa!khåra-

gataµ etaµ. na hoti tathågato paraµ maraˆå ti sa!khåragataµ etaµ. hoti ca na ca hoti

tathågato paraµ maraˆå ti sa!khåragataµ etaµ. n’ eva hoti na na hoti tathågato paraµ

maraˆå ti sa!khåragataµ etaµ|| ||hoti tathågato paraµ maraˆå ti kho åvuso viññåˆagataµ

etaµ. na hoti tathågato paraµ maraˆå ti viññåˆagataµ etaµ. hoti ca na ca hoti tathågato

paraµ maraˆå ti viññåˆagataµ etaµ. n’ eva hoti na na hoti tathågato paraµ maraˆå ti

viññåˆagataµ etaµ|| ||SN44:3||

| |avyåkatasaµyutta catuttha-såriputtako††hitasutta| |

|| ||siyå pan’ åvuso añño pi pariyåyo yena taµ avyåkataµ bhagavatå ti? siyå åvuso.

bhavåråmassa kho åvuso bhavaratassa bhavasammuditassa bhavanirodhaµ ajånato apas-

sato yathåbhËtaµ: hoti tathågato paraµ maraˆå ti pi ’ssa hoti, na hoti tathågato paraµ

maraˆå ti pi ’ssa hoti, hoti ca na ca hoti tathågato paraµ maraˆå ti pi ’ssa hoti, n’ eva hoti

na na hoti tathågato paraµ maraˆå ti pi ’ssa hoti. na bhavåråmassa kho åvuso na bhava-

ratassa na bhavasammuditassa bhavanirodhaµ jånato passato yathåbhËtaµ: hoti tathågato

paraµ maraˆå ti pi ’ssa na hoti, na hoti tathågato paraµ maraˆå ti pi ’ssa na hoti, hoti ca

na ca hoti tathågato paraµ maraˆå ti pi ’ssa na hoti, n’ eva hoti na na hoti tathågato

paraµ maraˆå ti pi ’ssa na hoti|| ||siyå pan’ åvuso añño pi pariyåyo yena taµ avyåkataµ

bhagavatå ti? siyå åvuso. upådånåråmassa kho åvuso upådånaratassa upådånasammu-

ditassa upådånanirodhaµ ajånato apassato yathåbhËtaµ: hoti tathågato paraµ maraˆå ti

pi ’ssa hoti, na hoti tathågato paraµ maraˆå ti pi ’ssa hoti, hoti ca na ca hoti tathågato

397

paraµ maraˆå ti pi ’ssa hoti, n’ eva hoti na na hoti tathågato paraµ maraˆå ti pi ’ssa hoti.

na upådånåråmassa kho åvuso na upådånaratassa na upådånasammuditassa upådåna-

nirodhaµ jånato passato yathåbhËtaµ: hoti tathågato paraµ maraˆå ti pi ’ssa na hoti, na

hoti tathågato paraµ maraˆå ti pi ’ssa na hoti, hoti ca na ca hoti tathågato paraµ maraˆå

ti pi ’ssa na hoti, n’ eva hoti na na hoti tathågato paraµ maraˆå ti pi ’ssa na hoti|| ||siyå

pan’ åvuso añño pi pariyåyo yena taµ avyåkataµ bhagavatå ti? siyå åvuso. taˆhåråmassa

kho åvuso taˆhåratassa taˆhåsammuditassa taˆhånirodhaµ ajånato apassato yathåbhËtaµ:

hoti tathågato paraµ maraˆå ti pi ’ssa hoti, na hoti tathågato paraµ maraˆå ti pi ’ssa hoti,

hoti ca na ca hoti tathågato paraµ maraˆå ti pi ’ssa hoti, n’ eva hoti na na hoti tathågato

paraµ maraˆå ti pi ’ssa hoti. na taˆhåråmassa kho åvuso na taˆhåratassa na taˆhåsammu-

ditassa taˆhånirodhaµ jånato passato yathåbhËtaµ: hoti tathågato paraµ maraˆå ti pi ’ssa

na hoti, na hoti tathågato paraµ maraˆå ti pi ’ssa na hoti, hoti ca na ca hoti tathågato

paraµ maraˆå ti pi ’ssa na hoti, n’ eva hoti na na hoti tathågato paraµ maraˆå ti pi ’ssa na

hoti|| ||SN44:6||

| |avyåkatasaµyutta moggallånasutta| |

|| ||aññatitthiyå kho vaccha paribbåjakå: cakkhuµ etam mama, eso ’ham asmi, eso me

attå ti samanupassanti. sotaµ etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassanti.

ghånaµ etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassanti. jivhaµ etam mama,

eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassanti. kåyaµ etam mama, eso ’ham asmi, eso me

attå ti samanupassanti. manaµ etam mama, eso ’ham asmi, eso me attå ti samanupassanti.

tasmå aññatitthiyånaµ paribbåjakånaµ evaµ pu††hånaµ evaµ vyåkaraˆaµ hoti: sassato

loko ti vå asassato loko ti vå; antavå loko ti vå anantavå loko ti vå; taµ j¥vaµ taµ sar¥ran

ti vå aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥ran ti vå; hoti tathågato paraµ maraˆå ti vå na hoti tathågato

paraµ maraˆå ti vå; hoti ca na ca hoti tathågato paraµ maraˆå ti vå n’ eva hoti na na hoti

tathågato paraµ maraˆå ti vå|| ||tathågato ca kho vaccha arahaµ sammåsambuddho:

cakkhuµ n’ etam mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. sotaµ n’ etam

mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. ghånaµ n’ etam mama, n’ eso

’ham asmi, na meso attå ti samanupassati. jivhaµ n’ etam mama, n’ eso ’ham asmi, na

meso attå ti samanupassati. kåyaµ n’ etam mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti

samanupassati. manaµ n’ etam mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti samanupassati.

398

tasmå tathågatassa evaµ pu††hassa na evaµ vyåkaraˆaµ hoti: sassato loko ti vå asassato

loko ti vå; antavå loko ti vå anantavå loko ti vå; taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti vå aññaµ j¥vaµ

aññaµ sar¥ran ti vå; hoti tathågato paraµ maraˆå ti vå na hoti tathågato paraµ maraˆå ti

vå; hoti ca na ca hoti tathågato paraµ maraˆå ti vå n’ eva hoti na na hoti tathågato paraµ

maraˆå ti vå|| ||SN44:7||

| |avyåkatasaµyutta vacchagottautta| |

|| ||aññatitthiyå kho vaccha paribbåjakå: rËpaµ attato samanupassati, rËpavantaµ vå

attånaµ, attani vå rËpaµ, rËpasmiµ vå attånaµ. vedanaµ attato samanupassati, vedanå-

vantaµ vå attånaµ, attani vå vedanaµ, vedanåya vå attånaµ. saññaµ attato samanupas-

sati, saññåvantaµ vå attånaµ, attani vå saññaµ, saññåya vå attånaµ. sa!khåre attato

samanupassati, sa!khåravantaµ vå attånaµ, attani vå sa!khåre, sa!khåresu vå attånaµ.

viññåˆaµ attato samanupassati, viññåˆavantaµ vå attånaµ, attani vå viññåˆaµ, viññåˆa-

smiµ vå attånaµ. tasmå aññatitthiyånaµ paribbåjakånaµ evaµ pu††hånaµ evaµ vyå-

karaˆaµ hoti: sassato loko ti vå asassato loko ti vå; antavå loko ti vå anantavå loko ti vå;

taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti vå aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥ran ti vå; hoti tathågato paraµ

maraˆå ti vå na hoti tathågato paraµ maraˆå ti vå; hoti ca na ca hoti tathågato paraµ

maraˆå ti vå n’ eva hoti na na hoti tathågato paraµ maraˆå ti vå|| ||tathågato ca kho

vaccha arahaµ sammåsambuddho: na rËpam attato samanupassati, na rËpavantaµ vå

attånam, na attani vå rËpaµ, na rËpasmiµ vå attånaµ. na vedanam attato samanupassati,

na vedanåvantaµ vå attånam, na attani vå vedanaµ, na vedanåya vå attånaµ. na saññam

attato samanupassati, na saññåvantaµ vå attånam, na attani vå saññaµ, na saññåya vå

attånaµ. na sa!khåre attato samanupassati, na sa!khåravantaµ vå attånam, na attani vå

sa!khåre, na sa!khåresu vå attånaµ. na viññåˆam attato samanupassati, na viññåˆavan-

taµ vå attånam, na attani vå viññåˆaµ, na viññåˆasmiµ vå attånaµ. tasmå tathågatassa

evaµ pu††hassa na evaµ vyåkaraˆaµ hoti: sassato loko ti vå asassato loko ti vå; antavå

loko ti vå anantavå loko ti vå; taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti vå aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥ran ti

vå; hoti tathågato paraµ maraˆå ti vå na hoti tathågato paraµ maraˆå ti vå; hoti ca na ca

hoti tathågato paraµ maraˆå ti vå n’ eva hoti na na hoti tathågato paraµ maraˆå ti vå||

||SN44:7||

399

| |avyåkatasaµyutta kutËhalasålåsutta| |

|| ||ayam pi kho samaˆo gotamo, sa!gh¥ c’ eva gaˆi ca gaˆåcariyo ca ñåto yasass¥

titthakaro sådhu sammato bahujanassa, so pi såvakaµ abbhat¥taµ kåla!kataµ upapatt¥su

vyåkaroti: asu amutra upapanno, asu amutra upapanno ti. yo ca khvassa såvako uttama-

puriso paramapuriso paramapattipatto, tam pi såvakaµ abbhat¥taµ kåla!kataµ upapatt¥su

na vyåkaroti: asu amutra upapanno asu amutra upapanno ti. api ca kho nam evaµ

vyåkaroti: acchejji taˆhaµ vivattayi saµyojanaµ sammåmånåbhisamayå antaµ akåsi

dukkhasså ti. tassa mayhaµ bho gotama ahud eva ka!khå ahu vicikicchå: kathañ hi nåma

samaˆassa gotamassa dhammo abhiññeyyå ti?|| ||alañ hi te vaccha ka!khituµ alaµ

vicikicchituµ. ka!khaniye ca pana te †håne vicikicchå uppannå. saupådånassa khvåhaµ

vaccha upapattiµ paññåpemi, no anupådånassa. seyyathå pi vaccha aggi saupådåno jalati,

no anupådåno. evam eva khvåhaµ vaccha saupådånassa upapattiµ paññåpemi, no anupå-

dånasså ti|| ||yasmiµ pana bho gotama samaye acci våtena khittå dËraµ pi gacchati,

imassa pana bhavaµ gotamo kiµ upådånasmiµ paññåpet¥ ti? yasmiµ kho vaccha samaye

acci våtena khittå dËraµ pi gacchati, tam ahaµ våtupådånaµ vadåmi. våto hi ’ssa vaccha

tasmiµ samaye upådånaµ hot¥ ti|| ||yasmiñ ca pana bho gotama samaye imañ ca kåyaµ

nikkhipati satto ca aññataraµ kåyaµ anuppanno hoti, imassa pana bhavaµ gotamo kiµ

upådånasmiµ paññåpet¥ ti? yasmiµ kho vaccha samaye imañ ca kåyaµ nikkhipati satto

ca aññataraµ kåyaµ anuppanno hoti, tam ahaµ taˆhËpådånaµ vadåmi. taˆhå hi ’ssa

vaccha tasmiµ samaye upådånaµ hot¥ ti|| ||SN44:9||

400

Saµyuttanikåya Mahåvagga

| |maggasaµyutta vijjåsutta| |

|| ||avijjå bhikkhave pubba!gamå akusalånaµ dhammånaµ samåpattiyå, anvadeva

ahirikaµ anottappaµ. avijjågatassa bhikkhave aviddasuno micchådi††hi pahoti. micchå-

di††hissa micchåsa!kappo pahoti, micchåsa!kappassa micchåvåcå pahoti, micchåvåcassa

micchåkammanto pahoti, micchåkammantassa micchååjivo pahoti, micchååj¥vassa mic-

chåvåyåmo pahoti, micchåvåyåmassa micchåsati pahoti, micchåsatissa micchåsamådhi

pahoti|| ||vijjå ca kho bhikkhave pubba!gamå kusalånaµ dhammånaµ samåpattiyå anva-

deva hirottappaµ. vijjågatassa bhikkhave viddasuno sammådi††hi pahoti. sammådi††hissa

sammåsa!kappo pahoti, sammåsa!kappassa sammåvåcå pahoti, sammåvåcassa sammå-

kammanto pahoti, sammåkammantassa sammååjivo pahoti, sammååj¥vassa sammåvåyå-

mo pahoti, sammåvåyåmassa sammåsati pahoti, sammåsatissa sammåsamådhi pahot¥ ti||

||SN45:1||

| |maggasaµyutta upa""hasutta| |

|| ||mamaµ hi ånanda kalyåˆamittaµ ågamma: jåtidhammå sattå jåtiyå parimuccanti,

jarådhammå sattå jaråya parimuccanti, maraˆadhammå sattå maraˆena parimuccanti,

sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåsadhammå sattå sokaparidevadukkhadomnass’ upå-

yåsehi parimuccanti|| ||SN45:2||

| |maggasaµyutta vidhåsutta| |

|| ||tisso imå bhikkhave vidhå. katamå tisso? seyyo ’hamasm¥ ti vidhå, sadiso ’hamasm¥ ti

vidhå, h¥no ’hamasm¥ ti vidhå. imå kho bhikkhave tisso vidhå. imåsaµ kho bhikkhave tis-

sannaµ vidhånaµ abhiññåya ariyo a††ha!giko maggo bhåvetabbo. katamo ariyo a††ha!-

giko maggo?|| ||idha bhikkhave bhikkhu sammådi††hiµ bhåveti vivekanissitaµ viråga-

nissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. sammåsa!kappaµ bhåveti vivekanissitaµ

viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. sammåvåcaµ bhåveti viveka-

nissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. sammåkammantaµ bhåveti

401

vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. sammååj¥vaµ bhåve-

ti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ sammåvåyåmaµ

bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. sammåsatiµ

bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. sammå-

samådhiµ bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ||

||imåsaµ kho bhikkhave tissannaµ vidhånaµ abhiññåya ariyo a††ha!giko maggo bhåve-

tabbo ti|| ||SN45:162||

| |maggasaµyutta vidhåsutta| |

|| ||tisso imå bhikkhave vidhå. katamå tisso? seyyo ’hamasm¥ ti vidhå, sadiso ’hamasm¥ ti

vidhå, h¥no ’hamasm¥ ti vidhå. imå kho bhikkhave tisso vidhå. imåsaµ kho bhikkhave

tissannaµ vidhånaµ pariññåya ariyo a††ha!giko maggo bhåvetabbo. katamo ariyo

a††ha!giko maggo?|| ||idha bhikkhave bhikkhu sammådi††hiµ bhåveti rågapariyosånaµ

dosapariyosånaµ mohapariyosånaµ. sammåsa!kappaµ bhåveti rågapariyosånaµ dosa-

pariyosånaµ mohapariyosånaµ. sammåvåcaµ bhåveti rågapariyosånaµ dosapariyo-

sånaµ mohapariyosånaµ. sammåkammantaµ bhåveti rågapariyosånaµ dosapariyosånaµ

mohapariyosånaµ. sammååj¥vaµ bhåveti rågapariyosånaµ dosapariyosånaµ mohapari-

yosånaµ. sammåvåyåmaµ bhåveti rågapariyosånaµ dosapariyosånaµ mohapari-

yosånaµ. sammåsatiµ bhåveti rågapariyosånaµ dosapariyosånaµ mohapariyosånaµ.

sammåsamådhiµ bhåveti rågapariyosånaµ dosapariyosånaµ mohapariyosånaµ. imåsaµ

kho bhikkhave tissannaµ vidhånaµ pariññåya ariyo a††ha!giko maggo bhåvetabbo ti||

||SN45:162||

| |maggasaµyutta vidhåsutta| |

|| ||tisso imå bhikkhave vidhå. katamå tisso? seyyo ’ham asm¥ ti vidhå, sadiso ’ham asm¥

ti vidhå, h¥no ’ham asm¥ ti vidhå. imå kho bhikkhave tisso vidhå. imåsaµ kho bhikkhave

tissannaµ vidhånaµ parikkhayåya; ariyo a††ha!giko maggo bhåvetabbo. katamo ariyo

a††ha!giko maggo?|| ||idha bhikkhave bhikkhu sammådi††hiµ bhåveti amatogadhaµ

amataparåyanaµ amatapariyosånaµ. sammåsa!kappaµ bhåveti amatogadhaµ amatapa-

råyanaµ amatapariyosånaµ. sammåvåcaµ bhåveti amatogadhaµ amataparåyanaµ

402

amatapariyosånaµ. sammåkammantaµ bhåveti amatogadhaµ amataparåyanaµ amata-

pariyosånaµ. sammååj¥vaµ bhåveti amatogadhaµ amataparåyanaµ amatapariyosånaµ.

sammåvåyåmaµ bhåveti amatogadhaµ amataparåyanaµ amatapariyosånaµ. sammå-

satiµ bhåveti amatogadhaµ amataparåyanaµ amatapariyosånaµ. sammåsamådhiµ

bhåveti amatogadhaµ amataparåyanaµ amatapariyosånaµ. imåsaµ kho bhikkhave

tissannaµ vidhånaµ parikkhayåya ariyo a††ha!giko maggo bhåvetabbo ti|| ||SN45:162||

| |maggasaµyutta vidhåsutta| |

|| ||tisso imå bhikkhave vidhå. katamå tisso? seyyo ’ham asm¥ ti vidhå, sadiso ’ham asm¥

ti vidhå, h¥no ’ham asm¥ ti vidhå. imå kho bhikkhave tisso vidhå. imåsaµ kho bhikkhave

tissannaµ vidhånaµ pahånåya, ariyo a††ha!giko maggo bhåvetabbo. katamo ariyo

a††ha!giko maggo?|| ||idha bhikkhave bhikkhu sammådi††hiµ bhåveti nibbånaninnaµ

nibbånaponaµ nibbånapabbhåraµ. sammåsa!kappaµ bhåveti nibbånaninnaµ nibbåna-

ponaµ nibbånapabbhåraµ. sammåvåcaµ bhåveti nibbånaninnaµ nibbånaponaµ nibbå-

napabbhåraµ. sammåkammantaµ bhåveti nibbånaninnaµ nibbånaponaµ nibbåna-

pabbhåraµ. sammååj¥vaµ bhåveti nibbånaninnaµ nibbånaponaµ nibbånapabbhåraµ.

sammåvåyåmaµ bhåveti nibbånaninnaµ nibbånaponaµ nibbånapabbhåraµ. sammåsatiµ

bhåveti nibbånaninnaµ nibbånaponaµ nibbånapabbhåraµ. sammåsamådhiµ bhåveti

nibbånaninnaµ nibbånaponaµ nibbånapabbhåraµ. imåsaµ kho bhikkhave tissannaµ

vidhånaµ pahånåya ariyo a††ha!giko maggo bhåvetabbo ti|| ||SN45:162||

| |bojjha!gasaµyutta s¥lasutta| |

|| ||ye te bhikkhave bhikkhu s¥lasampannå samådhisampannå paññåsampannå vimutti-

sampannå vimuttiñåˆadassanasampannå, dassanaµ påhaµ bhikkhave tesaµ bhikkhËnaµ

bahukåraµ vadåmi, savanaµ påhaµ bhikkhave tesaµ bhikkhËnaµ bahukåraµ vadåmi,

upasa!kamanaµ påhaµ bhikkhave tesaµ bhikkhËnaµ bahukåraµ vadåmi, payirËpå-

sanaµ påhaµ bhikkhave tesaµ bhikkhËnaµ bahukåraµ vadåmi, anussatiµ påhaµ bhik-

khave tesaµ bhikkhËnaµ bahukåraµ vadåmi, anupabbajjaµ påhaµ bhikkhave tesaµ

bhikkhËnaµ bahukåraµ vadåmi. taµ kissa hetu? tathårËpånaµ bhikkhave bhikkhËnaµ

dhammaµ sutvå, dvyena vËpakåsena vËpaka††ho viharati kåyavËpakåsena ca citta-

403

vËpakåsena ca|| ||so tathå vËpaka††ho viharanto taµ dhammaµ anussarati anuvitaketi.

yasmiµ samaye bhikkhave bhikkhu tathå vËpaka††ho viharanto taµ dhammaµ anussarati

anuvitakketi, satisambojjha!go tasmiµ samaye bhikkhuno åraddho hoti. satisambojjha!-

gaµ tasmiµ samaye bhikkhu bhåveti, satisambojjha!go tasmiµ samaye bhikkhuno

bhåvanå påripËriµ gacchati|| ||so tathå sato viharanto taµ dhammaµ paññåya pavicinati

pavicarati pariv¥maµsaµ åpajjati. yasmiµ samaye bhikkhave bhikkhu tathå sato viha-

ranto, taµ dhammaµ paññåya pavicinati pavicarati pariv¥maµsaµ åpajjati, dhamma-

vicayasambojjha!go tasmiµ samaye bhikkhuno åraddho hoti. dhammavicayasambojjha!-

gaµ tasmiµ samaye bhikkhu bhåveti, dhammavicayasambojjha!go tasmiµ samaye

bhikkhuno bhåvanå påripËriµ gacchati|| ||SN46:3||

| |bojjha!gasaµyutta viraddhasutta| |

|| ||yesaµ kesañci bhikkhave satta bojjha!gå viraddhå, viraddho tesaµ ariyo maggo

sammådukkhakkhayagåm¥. yesaµ kesañci bhikkhave satta bojjha!gå åraddhå åraddho

tesaµ ariyo maggo sammådukkhakkhayagåm¥. katame satta? satisambojjha!go dhamma-

vicayasambojjha!go viriyasambojjha!go p¥tisambojjha!go passaddhisambojjha!go sam-

ådhisambojjha!go upekhåsambojjha!go|| ||SN46:18||

| |bojjha!gasaµyutta †hånåsutta| |

|| ||kåmaråga††håniyånaµ bhikkhave dhammånaµ manasikårabahul¥kårå, anuppanno c’

eva kåmacchando uppajjati uppanno ca kåmacchando bhiyyobhåvåya vepullåya saµvat-

tati. byåpåda††håniyånaµ bhikkhave dhammånaµ manasikårabahul¥kårå, anuppanno c’

eva byåpådo uppajjati uppanno ca byåpådo bhiyyobhåvåya vepullåya saµvattati. th¥na-

middha††håniyånaµ bhikkhave dhammånaµ manasikårabahul¥kårå, anuppannañ c’ eva

th¥namiddhaµ uppajjati uppannañ ca th¥namiddhaµ bhiyyobhåvåya vepullåya saµvattati.

uddhaccakukkacca††håniyånaµ bhikkhave dhammånaµ manasikårabahul¥kårå, anuppan-

nañ c’ eva uddhaccakukkaccaµ uppajjati uppannañ ca uddhaccakukkuccaµ bhiyyo-

bhåvåya vepullåya saµvattati. vicikicch円håniyånaµ bhikkhave dhammånaµ manasi-

kårabahul¥kårå, anuppannå c’ eva vicikicchå uppajjati, uppannå ca vicikicchå bhiyyo-

bhåvåya vepullåya saµvattati|| ||satisambojjha!ga††håniyånaµ bhikkhave dhammånaµ

404

manasikårabahul¥kårå, anuppanno c’ eva satisambojjha!go uppajjati uppanno ca sati-

sambojjha!go bhåvanå påripËriµ gacchati. dhammavicayasambojjha!ga††håniyånaµ

bhikkhave dhammånaµ manasikårabahul¥kårå, anuppanno c’ eva dhammavicaya-

sambojjha!go uppajjati uppanno ca dhammavicayasambojjha!go bhåvanå påripËriµ

gacchati. viriyasambojjha!ga††håniyånaµ bhikkhave dhammånaµ manasikårabahul¥kårå,

anuppanno c’ eva viriyasambojjha!go uppajjati uppanno ca viriyasambojjha!go bhåvanå

påripËriµ gacchati. p¥tisambojjha!ga††håniyånaµ bhikkhave dhammånaµ manasikåra-

bahul¥kårå, anuppanno c’ eva p¥tisambojjha!go uppajjati uppanno ca p¥tisambojjha!go

bhåvanå påripËriµ gacchati. passaddhisambojjha!ga††håniyånaµ bhikkhave dhammånaµ

manasikårabahul¥kårå, anuppanno c’ eva passaddhisambojjha!go uppajjati uppanno ca

passaddhisambojjha!go bhåvanå påripËriµ gacchati. samådhisambojjha!ga††håniyånaµ

bhikkhave dhammånaµ manasikårabahul¥kårå, anuppanno c’ eva samådhisambojjha!go

uppajjati uppanno ca samådhisambojjha!go bhåvanå påripËriµ gacchati. upekhåsam-

bojjha!ga††håniyånaµ bhikkhave dhammånaµ manasikårabahul¥kårå, anuppanno c’ eva

upekhåsambojjha!go uppajjati uppanno ca upekhåsambojjha!go bhåvanå påripËriµ gac-

chat¥ ti|| ||SN46:23||

| |bojjha!gasaµyutta ayonisosutta| |

|| ||ayoniso bhikkhave manasikaroto: anuppanno c’ eva kåmacchando uppajjati, uppanno

ca kåmacchando bhiyyobhåvåya vepullåya saµvattati. anuppanno c’ eva byåpådo uppa-

jjati, uppanno ca byåpådo bhiyyobhåvåya vepullåya saµvattati. anuppannañ c’ eva

th¥namiddhaµ uppajjati, uppannañ ca th¥namiddhaµ bhiyyobhåvåya vepullåya saµvat-

tati. anuppannañ c’ eva uddhaccakukkaccaµ uppajjati, uppannañ ca uddhaccakukkaccaµ

bhiyyobhåvåya vepullåya saµvattati. anuppannå c’ eva vicikicchå uppajjati, uppannå ca

vicikicchå bhiyyobhåvåya vepullåya saµvattati|| ||anuppanno c’ eva satisambojjha!go

nuppajjati, uppanno ca satisambojjha!go nirujjhati. anuppanno c’ eva dhammavicaya-

sambojjha!go nuppajjati, uppanno ca dhammavicayasambojjha!go nirujjhati. anuppanno

c’ eva viriyasambojjha!go nuppajjati, uppanno ca viriyasambojjha!go nirujjhati. anu-

ppanno c’ eva p¥tisambojjha!go nuppajjati, uppanno ca p¥tisambojjha!go nirujjhati.

anuppanno c’ eva passaddhisambojjha!go nuppajjati, uppanno ca passaddhisambojjha!go

nirujjhati. anuppanno c’ eva samådhisambojjha!go nuppajjati, uppanno ca samådhisam-

405

bojjha!go nirujjhati. anuppanno c’ eva upekhåsambojjha!go nuppajjati uppanno ca

upekhåsambojjha!go nirujjhati|| ||yoniso ca kho bhikkhave manasikaroto: anuppanno c’

eva kåmacchando nuppajjati, uppanno ca kåmacchando pah¥yati. anuppanno c’ eva

byåpådo nuppajjati, uppanno ca byåpådo pah¥yati. anuppannañ c’ eva th¥namiddhaµ

nuppajjati, uppannañ ca th¥namiddhaµ pah¥yati. anuppannañ c’ eva uddhaccakukkaccaµ

nuppajjati, uppannañ ca uddhaccakukkaccaµ pah¥yati. anuppannå c’ eva vicikicchå

nuppajjati, uppannå ca vicikicchå pah¥yati|| ||anuppanno c’ eva satisambojjha!go uppa-

jjati, uppanno ca satisambojjha!go bhåvanå påripËriµ gacchati. anuppanno c’ eva

dhammavicayasambojjha!go uppajjati, uppanno ca dhammavicayasambojjha!go bhåvanå

påripËriµ gacchati. anuppanno c’ eva viriyasambojjha!go uppajjati, uppanno ca viriya-

sambojjha!go bhåvanå påripËriµ gacchati. anuppanno c’ eva p¥tisambojjha!go uppajjati,

uppanno ca p¥tisambojjha!go bhåvanå påripËriµ gacchati. anuppanno c’ eva passaddhi-

sambojjha!go uppajjati, uppanno ca passaddhisambojjha!go bhåvanå påripËriµ gacchati.

anuppanno c’ eva samådhisambojjha!go uppajjati, uppanno ca samådhisambojjha!go

bhåvanå påripËriµ gacchati. anuppanno c’ eva upekhåsambojjha!go uppajjati, uppanno

ca upekhåsambojjha!go bhåvanå påripËriµ gacchat¥ ti|| ||SN46:24||

| |bojjha!gasaµyutta khayasutta| |

|| ||kathaµ bhåvita nu kho bhante satta bojjha!gå kathaµ bahul¥katå taˆhakkhyåya

saµvattant¥ ti? idha udåyi bhikkhu satisambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråganis-

sitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ, vipulaµ mahaggataµ appamåˆaµ abyåpaj-

jhaµ. tassa satisaµbojjha!gaµ bhåvayato vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ

vossaggapariˆåmiµ, vipulaµ mahaggataµ appamåˆaµ abyåpajjhaµ, ta!hå pah¥yati.

taˆhåya pahånå kammaµ pah¥yati. kammassa pahånå dukkhaµ pah¥yati|| ||dhammavica-

yasambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapari-

ˆåmiµ, vipulaµ mahaggataµ appamåˆaµ abyåpajjhaµ. tassa dhammavicayasaµbojjh-

a!gaµ bhåvayato vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ,

vipulaµ mahaggataµ appamåˆaµ abyåpajjhaµ, ta!hå pah¥yati. taˆhåya pahånå kammaµ

pah¥yati. kammassa pahånå dukkhaµ pah¥yati|| ||viriyasambojjha!gaµ bhåveti vive-

kanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ, vipulaµ mahaggataµ

appamåˆaµ abyåpajjhaµ. tassa viriyasaµbojjha!gaµ bhåvayato vivekanissitaµ viråga-

406

nissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ, vipulaµ mahaggataµ appamåˆaµ abyå-

pajjhaµ, ta!hå pah¥yati. taˆhåya pahånå kammaµ pah¥yati. kammassa pahånå dukkhaµ

pah¥yati|| ||p¥tisambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ

vossaggapariˆåmiµ, vipulaµ mahaggataµ appamåˆaµ abyåpajjhaµ. tassa p¥tiisaµ-

bojjha!gaµ bhåvayato vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapari-

ˆåmiµ, vipulaµ mahaggataµ appamåˆaµ abyåpajjhaµ, ta!hå pah¥yati. taˆhåya pahånå

kammaµ pah¥yati. kammassa pahånå dukkhaµ pah¥yati|| ||passaddhisambojjha!gaµ

bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ, vipulaµ

mahaggataµ appamåˆaµ abyåpajjhaµ. tassa passaddhisaµbojjha!gaµ bhåvayato vive-

kanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ, vipulaµ mahaggataµ

appamåˆaµ abyåpajjhaµ, ta!hå pah¥yati. taˆhåya pahånå kammaµ pah¥yati. kammassa

pahånå dukkhaµ pah¥yati|| ||samådhisambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråga-

nissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ, vipulaµ mahaggataµ appamåˆaµ

abyåpajjhaµ. tassa samådhiisaµbojjha!gaµ bhåvayato vivekanissitaµ viråganissitaµ

nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ, vipulaµ mahaggataµ appamåˆaµ abyåpajjhaµ,

ta!hå pah¥yati. taˆhåya pahånå kammaµ pah¥yati. kammassa pahånå dukkhaµ pah¥yati||

||upekhåsambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossa-

ggapariˆåmiµ, vipulaµ mahaggataµ appamåˆaµ abyåpajjhaµ. tassa upekhåsaµbojjh-

a!gaµ bhåvayato vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ,

vipulaµ mahaggataµ appamåˆaµ abyåpajjhaµ, ta!hå pah¥yati. taˆhåya pahånå kammaµ

pah¥yati. kammassa pahånå dukkhaµ pah¥yati. iti kho udåyi taˆhakkhayå kammakkhayo,

kammakkhayå dukkhakkhayo ti|| ||SN46:26||

| |bojjha!gasaµyutta nirodhasutta| |

|| ||yo bhikkhave maggo yå pa†ipadå taˆhånirodhåya saµvattati, taµ maggaµ taµ

pa†ipadaµ bhåvetha. katamo ca bhikkhave maggo katamå ca pa†ipadå taˆhånirodhåya

saµvattati? yad idaµ satta bojjha!gå. katame satta? satisambojjha!go dhammavicaya-

sambojjha!go viriyasambojjha!go p¥tisambojjha!go passaddhisambojjha!go samådhi-

sambojjha!go upekhåsambojjha!go|| ||kathaµ bhåvitå ca bhikkhave satta bojjha!gå

kathaµ bahul¥katå taˆhånirodhåya samvattanti? idha bhikkhave bhikkhu satisambo-

jjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ.

407

dhammavicayasambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ

vossaggapariˆåmiµ. viriyasambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ niro-

dhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. p¥tisambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråga-

nissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. passaddhisambojjha!gaµ bhåveti viveka-

nissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. samådhisambojjha!gaµ

bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. upekhå-

sambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆå-

miµ. evaµ bhåvitå kho bhikkhave satta bojjha!gå, evaµ bahul¥katå taˆhånirodhåya

saµvattant¥ ti|| ||SN46:27||

| |bojjha!gasaµyutta ekadhammasutta| |

|| ||kathaµ bhåvitå ca bhikkhave satta bojjha!gå kathaµ bahul¥katå saµyojaniyånaµ

dhammånaµ pahånåya saµvattanti. idha bhikkhave bhikkhu satisambojjha!gaµ bhåveti

vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. dhammavicayasam-

bojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ.

viriyasambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossagga-

pariˆåmiµ. p¥tisambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ

vossaggapariˆåmiµ. passaddhisambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ

nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. samådhisambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ

viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. upekhåsambojjha!gaµ bhåveti

vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. evaµ bhåvitå kho

bhikkhave satta bojjha!gå evaµ bahul¥katå saµyojaniyånaµ dhammånaµ pahånåya

saµvattanti|| ||katame ca bhikkhave saµyojan¥yå dhammå? cakkhuµ bhikkhave saµyo-

janiyo dhammo, ettha te uppajjanti saµyojanavinibandhå ajjhosånå. sotasaµyojaniyo

dhammo, ettha te uppajjanti saµyojanavinibandhå ajjhosånå. ghånasaµyojaniyo dham-

mo, ettha te uppajjanti saµyojanavinibandhå ajjhosånå. jivhåsaµyojaniyo dhammo, ettha

te uppajjanti saµyojanavinibandhå ajjhosånå. kåyosaµyojaniyo dhammo, ettha te

uppajjanti saµyojanavinibandhå ajjhosånå. manosaµyojaniyo dhammo, ettha te uppa-

jjanti saµyojanavinibandhå ajjhosånå. ime vuccanti bhikkhave saµyojaniyå dhammå ti||

||SN46:29||

408

| |bojjha!gasaµyutta udåyisutta| |

|| ||tassa me bhagavå dhammaµ desesi: iti rËpaµ iti rËpassa samudayo iti rËpassa attha-

gamo, iti vedanå iti vedanåya samudayo iti vedanåya atthagamo, iti saññå iti saññåya

samudayo iti saññåya atthagamo, iti sa!khårå iti sa!khårånaµ samudayo iti sa!khårånaµ

atthagamo, iti viññåˆaµ iti viññåˆassa samudayo iti viññåˆassa atthagamo ti. so khvåhaµ

bhante suññågåragato imesaµ pañc’ upådånakkhandhånaµ ukkujjåvakujjaµ sampari-

vattento; idaµ dukkhan ti yathåbhËtaµ abbhaññåsiµ, ayaµ dukkhasamudayo ti yathå-

bhËtaµ abbhaññåsiµ, ayaµ dukkhanirodho ti yathåbhËtaµ abbhaññåsiµ, ayaµ dukkha-

nirodhagåmin¥ pa†ipadå ti yathåbhËtaµ abbhaññåsiµ|| ||dhammo ca me bhante abhisamito

maggo ca pa†iladdho. yo me bhåvito bahul¥kato tathå tathå viharantaµ tathattåya

upanessati yathåhaµ: kh¥ˆå jåti vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ nåparaµ

itthattåyå ti pajånissåmi|| ||satisambojjhango me bhante pa†iladdho, yo me bhåvito

bahul¥kato tathå tathå viharantaµ tathattåya upanessati yathåhaµ: kh¥ˆå jåti vusitaµ

brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ nåparaµ itthattåyå ti pajånissåmi. dhammavicaya-

sambojjhango me bhante pa†iladdho, yo me bhåvito bahul¥kato tathå tathå viharantaµ

tathattåya upanessati yathåhaµ: kh¥ˆå jåti vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ

nåparaµ itthattåyå ti pajånissåmi. viriyasambojjhango me bhante pa†iladdho, yo me

bhåvito bahul¥kato tathå tathå viharantaµ tathattåya upanessati yathåhaµ: kh¥ˆå jåti

vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ nåparaµ itthattåyå ti pajånissåmi. p¥tisam-

bojjhango me bhante pa†iladdho, yo me bhåvito bahul¥kato tathå tathå viharantaµ

tathattåya upanessati yathåhaµ: kh¥ˆå jåti vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ

nåparaµ itthattåyå ti pajånissåmi. passaddhisambojjhango me bhante pa†iladdho, yo me

bhåvito bahul¥kato tathå tathå viharantaµ tathattåya upanessati yathåhaµ: kh¥ˆå jåti

vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ nåparaµ itthattåyå ti pajånissåmi. samådhi-

sambojjhango me bhante pa†iladdho, yo me bhåvito bahul¥kato tathå tathå viharantaµ

tathattåya upanessati yathåhaµ: kh¥ˆå jåti vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ

nåparaµ itthattåyå ti pajånissåmi. upekhåsambojjhango me bhante pa†iladdho, yo me

bhåvito bahul¥kato tathå tathå viharantaµ tathattåya upanessati yathåhaµ: kh¥ˆå jåti

vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ nåparaµ itthattåyå ti pajånissåmi|| ||ayaµ kho

me bhante maggo pa†iladdho, yo me bhåvito bahul¥kato tathå tathå viharantaµ tathattåya

409

upanessati yathåhaµ: kh¥ˆå jåti vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ nåparaµ

itthattåyå ti pajånissåm¥ ti|| ||SN46:30||

| |bojjha!gasaµyutta åvaraˆasutta| |

|| ||pañc’ ime bhikkhave åvaraˆa n¥varaˆa cetaso upakkileså paññåya dubbal¥karaˆå.

katame pañca? kåmacchando bhikkhave åvaraˆo n¥varaˆo cetaso upakkileso paññåya

dubbal¥karaˆo. byåpådo bhikkhave åvaraˆo n¥varaˆo cetaso upakkileso paññåya dub-

bal¥karaˆo. th¥namiddhaµ bhikkhave åvaraˆaµ n¥varaˆaµ cetaso upakkilesaµ paññåya

dubbal¥karaˆaµ. uddhaccakukkuccaµ bhikkhave åvaraˆaµ n¥varaˆaµ cetaso upakkil-

esaµ paññåya dubbal¥karaˆaµ. vicikicchå bhikkhave åvaraˆå n¥varaˆå cetaso upakkileså

paññåya dubbal¥karaˆå. ime kho bhikkhave pañca åvaraˆå n¥varaˆå cetaso upakkileså

paññåya dubbal¥karaˆå|| ||sattime bhikkhave bojjha!gå anåvaraˆå an¥varaˆå cetaso

anupakkileså, bhåvitå bahul¥kata vijjåvimuttiphalasacchikiriyåya saµvattanti. katame

satta? satisambojjha!go bhikkhave anåvaraˆo an¥varaˆo cetaso anupakkileso, bhåvito

bahul¥kato vijjåvimuttiphalasacchikiriyåya saµvattati. dhammavicayasambojjha!go bhik-

khave anåvaraˆo an¥varaˆo cetaso anupakkileso, bhåvito bahul¥kato vijjåvimuttiphala-

sacchikiriyåya saµvattati. viriyasambojjha!go bhikkhave anåvaraˆo an¥varaˆo cetaso

anupakkileso, bhåvito bahul¥kato vijjåvimuttiphalasacchikiriyåya saµvattatip¥tisamboj-

jha!go bhikkhave anåvaraˆo an¥varaˆo cetaso anupakkileso, bhåvito bahul¥kato

vijjåvimuttiphalasacchikiriyåya saµvattati. passaddhisambojjha!go bhikkhave anåvaraˆo

an¥varaˆo cetaso anupakkileso, bhåvito bahul¥kato vijjåvimuttiphalasacchikiriyåya

saµvattati. samådhisambojjha!go bhikkhave anåvaraˆo an¥varaˆo cetaso anupakkileso,

bhåvito bahul¥kato vijjåvimuttiphalasacchikiriyåya saµvattati. upekhåsambojjha!go bhi-

kkhave anåvaraˆo an¥varaˆo cetaso anupakkileso, bhåvito bahul¥kato vijjåvimutti-

phalasacchikiriyåya saµvattati. ime kho bhikkhave satta bojjha!gå anåvaraˆå an¥varaˆå

cetaso anupakkileså, bhåvitå bahul¥katå vijjåvimuttiphalasacchikiriyåya saµvattant¥ ti||

||SN46:37||

410

| |bojjha!gasaµyutta an¥varaˆasutta| |

|| ||yasmiµ bhikkhave samaye ariyasåvako a††hiµ katvå manasikatvå sabbacetaso samm-

annåharitvå ohitasoto dhammaµ suˆåti – imassa pañca n¥varaˆå tasmiµ samaye na honti,

satta bhojjha!gå tasmiµ samaye bhåvanå påripËriµ gacchanti|| ||katame pañca n¥varaˆå

tasmiµ samaye na honti? kåmacchandan¥varaˆaµ tasmiµ samaye na hoti. byåpåda-

n¥varaˆaµ tasmiµ samaye na hoti. th¥namiddhan¥varaˆaµ tasmiµ samaye na hoti.

uddhaccakukkuccan¥varaˆaµ tasmiµ samaye na hoti. vicikicchån¥varaˆaµ tasmiµ

samaye na hoti. imassa pañca n¥varaˆå tasmiµ samaye na honti|| ||katame satta bojjha!gå

tasmiµ samaye bhåvanå påripËriµ gacchanti? satisambojjha!go tasmiµ samaye bhåvanå

påripËriµ gacchati. dhammavicayasambojjha!go tasmiµ samaye bhåvanå påripËriµ

gacchati. viriyasambojjha!go tasmiµ samaye bhåvanå påripËriµ gacchati. p¥tisam-

bojjha!go tasmiµ samaye bhåvanå påripËriµ gacchati. passaddhisambojjha!go tasmiµ

samaye bhåvanå påripËriµ gacchati. samådhisambojjha!go tasmiµ samaye bhåvanå

påripËri gacchati. upekhåsambojjha!go tasmiµ samaye bhåvanå påripËriµ gacchati.

imassa satta bojjha!gå tasmiµ samaye bhåvanå påripËriµ gacchanti|| ||SN46:38||

| |bojjha!gasaµyutta n¥varaˆasutta| |

|| ||pañc’ ime bhikkhave n¥varaˆå andhakaraˆå acakkhukaraˆå aññåˆakaraˆå paññå-

nirodhikå vighåtapakkhiyå anibbånasaµvattanikå. katame pañca? kåmacchandan¥va-

raˆaµ bhikkhave andhakaraˆaµ acakkhukaraˆaµ aññåˆakaraˆaµ paññånirodhikaµ

vighåtapakkhiyaµ anibbånasaµvattanikaµ. byåpådan¥varaˆaµ bhikkhave andhakaraˆaµ

acakkhukaraˆaµ aññåˆakaraˆaµ paññånirodhikaµ vighåtapakkhiyaµ anibbånasaµ-

vattanikaµ. th¥namiddhan¥varaˆaµ bhikkhave andhakaraˆaµ acakkhukaraˆaµ aññåˆa-

karaˆaµ paññånirodhikaµ vighåtapakkhiyaµ anibbånasaµvattanikaµ. uddhaccakuk-

kuccan¥varaˆaµ bhikkhave andhakaraˆaµ acakkhukaraˆaµ aññåˆakaraˆaµ paññå-

nirodhikaµ vighåtapakkhiyaµ anibbånasaµvattanikaµ. vicikicchån¥varaˆaµ bhikkhave

andhakaraˆaµ acakkhukaraˆaµ aññåˆakaraˆaµ paññånirodhikaµ vighåtapakkhiyaµ

anibbånasaµvattanikaµ. ime kho bhikkhave pañcan¥varaˆå andhakaraˆå acakkhukaraˆå

aññåˆakaraˆå paññånirodhikå vighåtapakkhiyå anibbånasaµvattanikå|| ||sattime bhikkha-

ve bojjha!gå cakkhukaraˆå ñåˆakaraˆå paññåvuddhiyå avighåtapakkhiyå nibbånasaµ-

411

vattanikå. katame satta? satisambojjha!go bhikkhave cakkhukaraˆo ñåˆakaraˆo paññå-

vuddhiyo avighåtapakkhiyo nibbånasaµvattaniko. dhammavicayasambojjha!go bhikkha-

ve cakkhukaraˆo ñåˆakaraˆo paññåvuddhiyo avighåtapakkhiyo nibbånasaµvattaniko.

viriyasambojjha!go bhikkhave cakkhukaraˆo ñåˆakaraˆo paññåvuddhiyo avighåta-

pakkhiyo nibbånasaµvattaniko. p¥tisambojjha!go bhikkhave cakkhukaraˆo ñåˆakaraˆo

paññåvuddhiyo avighåtapakkhiyo nibbånasaµvattaniko. passaddhisambojjha!go bhik-

khave cakkhukaraˆo ñåˆakaraˆo paññåvuddhiyo avighåtapakkhiyo nibbånasaµvattaniko.

samådhisambojjha!go bhikkhave cakkhukaraˆo ñåˆakaraˆo paññåvuddhiyo avighåta-

pakkhiyo nibbånasaµvattaniko. upekhåsambojjha!go bhikkhave cakkhukaraˆo ñåˆa-

karaˆo paññåvuddhiyo avighåtapakkhiyo nibbånasaµvattaniko. ime kho bhikkhave satta

bojjha!gå cakkhukaraˆå ñåˆakaraˆå paññåvuddhiyå avighåtapakkhiyå nibbånasaµ-

vattanikå ti|| ||SN46:40||

| |bojjha!gasaµyutta abhayasutta| |

|| ||katamo pana bhante hetu katamo paccayo aññåˆåya adassanåya? kathaµ sahetu

sapaccayo aññåˆaµ adassanaµ hot¥ ti? yasmiµ kho råjakumåra samaye kåmaråga-

pariyu††hitena cetaså viharati, kåmarågaparetena uppannassa ca kåmarågassa nissaraˆaµ

yathåbhËtaµ na jånåti na passati: ayam pi kho råjakumåra hetu ayam paccayo aññåˆåya

adassanåya. evam pi sahetu sapaccayo aññåˆaµ adassanaµ hoti|| ||puna ca paraµ

råjakumåra yasmiµ samaye byåpådapariyu††hitena cetaså viharati, byåpådaparetena

uppannassa ca byåpådassa nissaraˆaµ yathåbhËtaµ na jånåti na passati: ayam pi kho

råjakumåra hetu ayaµ paccayo aññåˆåya adassanåya. evam pi sahetu sapaccayo aññåˆaµ

adassanaµ hoti|| ||puna ca paraµ råjakumåra yasmiµ samaye th¥namiddhapariyu††hitena

cetaså viharati, th¥namiddhaparetena uppannassa ca th¥namiddhassa nissaraˆaµ yathå-

bhËtaµ na jånåti na passati: ayam pi kho råjakumåra hetu ayaµ paccayo aññåˆåya

adassanåya. evam pi sahetu sapaccayo aññåˆaµ adassanaµ hoti|| ||puna ca paraµ

råjakumåra yasmiµ samaye uddhaccakukkuccapariyu††hitena cetaså viharati, uddhacca-

kukkuccaparetena uppannassa ca uddhaccakukkuccassa nissaraˆaµ yathåbhËtaµ na

jånåti na passati: ayam pi kho råjakumåra hetu ayaµ paccayo aññåˆåya adassanåya. evam

pi sahetu sapaccayo aññåˆaµ adassanaµ hoti|| ||puna ca paraµ råjakumåra yasmiµ

samaye vicikicchåpariyu††hitena cetaså viharati, vicikicchåparetena uppannåya ca

412

vicikicchåya nissaraˆaµ yathåbhËtaµ na jånåti na passati: ayam pi kho råjakumåra hetu

ayaµ paccayo aññåˆåya adassanåya. evam pi sahetu sapaccayo aññåˆaµ adassanaµ hoti||

||SN46:56||

| |bojjha!gasaµyutta abhayasutta| |

|| ||katamo pana bhante hetu katamo paccayo ñåˆåya dassanåya? kathaµ sahetu

sapaccayo ñåˆaµ dassanaµ hot¥ ti? idha råjakumåra bhikkhu satisambojjha!gaµ bhåveti

vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. so satisambojjha!-

gaµ bhåvitena cittena yathåbhËtaµ jånåti passati: ayam pi kho råjakumåra hetu ayaµ

paccayo ñåˆåya dassanåya. evam pi sahetu sapaccayo ñåˆaµ dassanaµ hoti|| ||puna ca

paraµ råjakumåra bhikkhu dhammavicayasambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ vi-

råganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. so dhammavicayasambojjha!gaµ

bhåvitena cittena yathåbhËtaµ jånåti passati: ayam pi kho råjakumåra hetu ayaµ paccayo

ñåˆåya dassanåya. evam pi sahetu sapaccayo ñåˆaµ dassanaµ hoti|| ||puna ca paraµ

råjakumåra bhikkhu viriyasambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ niro-

dhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. so viriyasambojjha!gaµ bhåvitena cittena yathåbhËtaµ

jånåti passati: ayam pi kho råjakumåra hetu ayaµ paccayo ñåˆåya dassanåya. evam pi

sahetu sapaccayo ñåˆaµ dassanaµ hoti|| ||puna ca paraµ råjakumåra bhikkhu p¥tisam-

bojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ.

so p¥tisambojjha!gaµ bhåvitena cittena yathåbhËtaµ jånåti passati: ayam pi kho

råjakumåra hetu ayaµ paccayo ñåˆåya dassanåya. evam pi sahetu sapaccayo ñåˆaµ

dassanaµ hoti|| ||puna ca paraµ råjakumåra bhikkhu passaddhisambojjha!gaµ bhåveti

vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. so passaddhisam-

bojjha!gaµ bhåvitena cittena yathåbhËtaµ jånåti passati: ayam pi kho råjakumåra hetu

ayaµ paccayo ñåˆåya dassanåya. evam pi sahetu sapaccayo ñåˆaµ dassanaµ hoti|| ||puna

ca paraµ råjakumåra bhikkhu samådhisambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråga-

nissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. so samådhisambojjha!gaµ bhåvitena

cittena yathåbhËtaµ jånåti passati: ayam pi kho råjakumåra hetu ayaµ paccayo ñåˆåya

dassanåya. evam pi sahetu sapaccayo ñåˆaµ dassanaµ hoti|| ||puna ca paraµ råjakumåra

bhikkhu upekhåsambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ

vossaggapariˆåmiµ. so upekhåsambojjha!gaµ bhåvitena cittena yathåbhËtaµ jånåti

413

passati: ayam pi kho råjakumåra hetu ayaµ paccayo ñåˆåya dassanåya. evam pi sahetu

sapaccayo ñåˆaµ dassanaµ hoti|| ||SN46:56||

| |bojjha!gasaµyutta n¥varaˆasutta| |

|| ||pañc’ imåni bhikkhave n¥varaˆåni. katamåni pañca? kåmacchandan¥varaˆaµ byåpåda-

n¥varaˆaµ th¥namiddhan¥varaˆaµ uddhaccakukkuccan¥varaˆaµ vicikicchån¥varaˆaµ.

imåni kho bhikkhave pañca n¥varaˆåni|| ||imesaµ kho bhikkhave pañcannaµ n¥varaˆå-

naµ pahånåya satta bojjha!gå bhåvetabbå. katame satta? idha bhikkhave bhikkhu

satisambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapari-

ˆåmiµ. dhammavicayasambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodha-

nissitaµ vossaggapariˆåmiµ. viriyasambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråga-

nissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. p¥tisambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ

viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. passaddhisambojjha!gaµ bhåveti

vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. samådhisambojjh-

a!gaµ bhåveti vivekanissita viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. upe-

khåsambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossagga-

pariˆåmiµ. evaµ bhåvitå kho bhikkhave satta bojjha!gå evaµ bahul¥katå taˆhånirodhåya

saµvattant¥ ti. imesaµ kho bhikkhave pañcannaµ n¥varaˆaµ pahånåya ime satta

bojjha!gå bhåvetabbå ti|| ||SN46:127||

| |satipa††hånasaµyutta ambapål¥sutta| |

|| ||ekåyano ayaµ bhikkhave maggo sattånaµ visuddhiyå sokaparidevånaµ samatik-

kamåya dukkhadomanassånaµ atthagamåya ñåyassa adhigamåya nibbånassa sacchi-

kiriyåya, yad idaµ cattåro satipa††hånå. katame cattåro? idha bhikkhave bhikkhu kåye

kåyånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ.

vedanåsu vedanånupass¥ viharati åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådoma-

nassaµ. citte cittånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhå-

domanassaµ. dhammesu dhammånupass¥ viharati åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke

abhijjhådomanassaµ|| ||SN47:1||

414

| |satipa††hånasaµyutta sålåsutta| |

|| ||ye te bhikkhave bhikkhË navå acirapabbajitå adhunågatå imaµ dhammavinayaµ. te

ve bhikkhave bhikkhË catunnaµ satipa††hånånaµ bhåvanåya samådapetabbå nivesetabbå

pati††håpetabbå. katamesaµ catunnaµ? etha tumhe åvuso kåye kåyånupassino viharatha

åtåp¥no sampajånå ekodibhËtå vippasannacittå samåhitå ekaggacittå: kåyassa yathå-

bhËtaµ ñåˆåya. vedanåsu vedanånupassino viharatha åtåp¥no sampajånå ekodibhËtå

vippasannacittå samåhitå ekaggacittå: vedanånaµ yathåbhËtaµ ñåˆåya. citte cittånu-

passino viharatha åtåp¥no sampajånå ekodibhËtå vippasannacittå samåhitå ekaggacittå:

cittassa yathåbhËtaµ ñåˆåya. dhammesu dhammånupassino viharatha åtåp¥no sampajånå

ekodibhËtå vippasannacittå samåhitå ekaggacittå: dhammånaµ yathåbhËtaµ ñåˆåya|| ||ye

pi te bhikkhave bhikkhË sekhå appattamånaså, anuttaraµ yogakkhemaµ patthayamånå

viharanti: te pi kåye kåyånupassino viharanti, åtåp¥no sampajånå ekodibhËtå vippasanna-

cittå samåhitå ekaggacittå: kåyassa pariññåya. vedanåsu vedanånupassino viharanti,

åtåp¥no sampajånå ekodibhËtå vippasannacittå samåhitå ekaggacittå: vedanånaµ pariñ-

ñåya. citte cittånupassino viharanti, åtåp¥no sampajånå ekodibhËtå vippasannacittå

samåhitå ekaggacittå: cittassa pariññåya. dhammesu dhammånupassino viharanti, åtåp¥no

sampajånå ekodibhËtå vippasannacittå samåhitå ekaggacittå: dhammånaµ pariññåya|| ||ye

pi te bhikkhave bhikkhË arahanto kh¥ˆåsavå vusitavanto katakaraˆ¥yå ohitabhårå an-

uppattasadatthå parikkh¥ˆabhavasaµyojanå sammadaññå vimuttå: te pi kåye kåyånu-

passino viharanti åtåp¥no sampajånå ekodibhËtå vippasannacittå samåhitå ekaggacittå:

kåyena visaµyuttå. vedanåsu vedanånupassino viharanti, åtåp¥no sampajånå ekodibhËtå

vippasannacittå samåhitå ekaggacittå: vedanåhi visaµyuttå. citte cittånupassino viharanti,

åtåp¥no sampajånå ekodibhËtå vippasannacittå samåhitå ekaggacittå: cittena visaµyuttå.

dhammesu dhammånupassino viharanti åtåp¥no sampajånå ekodibhËtå vippasannacittå

samåhitå ekaggacittå: dhammehi visaµyuttå|| ||SN47:4||

| |satipa††˙ånasaµyutta nålandåsutta| |

|| ||evam eva kho me bhante dhammavayo vidito: ye pi te bhante ahesuµ at¥taµ

addhånaµ arahanto sammåsambuddhå, sabbe te bhagavanto pañcan¥varaˆe pahåya cetaso

upakkilese paññåya dubbal¥karaˆe, catusu satipa††hånesu supati††hitacittå, sattabojjha!ge

415

yathåbhËtaµ bhåvetvå, anuttaraµ sammåsambodhiµ abhisambujjhiµsu. ye pi te bhante

bhavissanti anågataµ addhånaµ arahanto sammåsambuddhå: sabbe te bhagavanto

pañcan¥varaˆe pahåya cetaso upakkilese paññåya dubbal¥karaˆe, catusu satipa††hånesu

supati††hitacittå, sattabojjha!ge yathåbhËtaµ bhåvetvå, anuttaraµ sammåsambodhiµ

abhisambujjhissanti. bhagavå pi bhante etarahi arahaµ sammåsambuddho: pañcan¥varaˆe

pahåya cetaso upakkilese paññåya dubbal¥karaˆe, catusu satipa††hånesu supati††hitacitto,

sattabojjha!ge yathåbhËtaµ bhåvetvå anuttaraµ sammåsambodhiµ abhisambuddhoti||

||SN47:12||

| |satipa††˙ånasaµyutta anussutasutta| |

|| ||ayaµ kåye kåyanupassanå ti, me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuµ

udapådi ñåˆaµ udapådi paññå udapådi vijjå udapådi åloko udapådi. så kho panåyaµ kåye

kåyanupassanå bhåvetabbå ti, me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuµ

udapådi ñåˆaµ udapådi paññå udapådi vijjå udapådi åloko udapådi. så kho panåyaµ kåye

kåyanupassanå bhåvitå ti, me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuµ

udapådi ñåˆaµ udapådi paññå udapådi vijjå udapådi åloko udapådi|| ||ayaµ vedanåsu

vedanånupassanå ti, me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuµ udapådi

ñåˆaµ udapådi paññå udapådi vijjå udapådi åloko udapådi. så kho panåyaµ vedanåsu

vedanånupassanå bhåvetabbå ti, me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuµ

udapådi ñåˆaµ udapådi paññå udapådi vijjå udapådi åloko udapådi. så kho panåyaµ

vedanåsu vedanånupassanå bhåvitå ti, me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu

cakkhuµ udapådi ñåˆaµ udapådi paññå udapådi vijjå udapådi åloko udapådi|| ||ayaµ citte

cittanupassanå ti, me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuµ udapådi ñåˆaµ

udapådi paññå udapådi vijjå udapådi åloko udapådi. så kho panåyaµ citte cittanupassanå

bhåvetabbå ti, me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuµ udapådi ñåˆaµ

udapådi paññå udapådi vijjå udapådi åloko udapådi. så kho panåyaµ citte cittanupassanå

bhåvitå ti, me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuµ udapådi ñåˆaµ

udapådi paññå udapådi vijjå udapådi åloko udapådi|| ||ayaµ dhammesu dhammånupas-

sanå ti, me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuµ udapådi ñåˆaµ udapådi

paññå udapådi vijjå udapådi åloko udapådi. så kho panåyaµ dhammesu dhammånupas-

sanå bhåvetabbå ti, me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuµ udapådi

416

ñåˆaµ udapådi paññå udapådi vijjå udapådi åloko udapådi. så kho panåyaµ dhammesu

dhammånupassanå bhåvitå ti, me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuµ

udapådi ñåˆaµ udapådi paññå udapådi vijjå udapådi åloko udapåd¥ ti|| ||SN47:31||

| |satipa††˙ånasaµyutta chandasutta| |

|| ||cattåro ’me bhikkhave satipa††hånå. katame cattåro? idha bhikkhave bhikkhu kåye

kåyånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ. tassa

kåye kåyånupassino viharato yo kåyasmiµ chando so pah¥yati. chandassa pahånåya ama-

taµ sacchikataµ hoti. vedanåsu vedanånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya

loke abhijjhådomanassaµ. tassa vedanåsu vedanånupassino viharato yo vedanåsu chando

so pah¥yati. chandassa pahånåya amataµ sacchikataµ hoti. citte cittånupass¥ viharati,

åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ. tassa citte cittånupassino

viharato yo cittamhi chando so pah¥yati. chandassa pahånåya amataµ sacchikataµ hoti.

dhammesu dhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådoma-

nassaµ. tassa dhammesu dhammånupassino viharato yo dhammesu chando so pah¥yati.

chandassa pahånåya amataµ sacchikataµ hot¥ ti|| ||SN47:37||

| |satipa††hånasaµyutta vibha!gasutta| |

|| ||katamå ca bhikkhave satipa††hånabhåvanå? idha bhikkhave bhikkhu samudaya-

dhammånupass¥ kåyasmiµ viharati vayadhammånupass¥ kåyasmiµ viharati samudaya-

vayadhammånupass¥ kåyasmiµ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhå-

domanassaµ. samudayadhammånupass¥ vedanåsu viharati vayadhammånupass¥ vedanåsu

viharati samudayavayadhammånupass¥ vedanåsu viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vin-

eyya loke abhijjhådomanassaµ. samudayadhammånupass¥ citte viharati vayadhammå-

nupass¥ citte viharati samudayavayadhammånupass¥ citte viharati, åtåp¥ sampajåno satimå

vineyya loke abhijjhådomanassaµ. samudayadhammånupass¥ dhammesu viharati vaya-

dhammånupass¥ dhammesu viharati samudayavayadhammånupass¥ dhammesu viharati,

åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ. ayaµ vuccati bhikkhave sati-

pa††hånabhåvanå|| ||SN47:40||

417

| |satipa††hånasaµyutta samudayasutta| |

|| ||catunnaµ bhikkhave satipa††hånånaµ samudayañ ca atthagamañ ca desissåmi.taµ

suˆåtha. ko ca bhikkhave kåyassa samudayo? åhårasamudayå kåyassa samudayo, åhåra-

nirodhå kåyassa atthagamo. phassasamudayå vedanånaµ samudayo, phassanirodhå

vedanånaµ atthagamo. nåmarËpasamudayå cittassa samudayo, nåmarËpanirodhå cittassa

atthagamo. manasikårasamudayå dhammånaµ samudayo, manasikåranirodhå dhamm-

ånaµ atthagamo ti|| ||SN47:42||

| | indriyasaµyutta vibha!gasutta| |

|| ||katamañ ca bhikkhave sukhindriyaµ? yaµ kho bhikkhave kåyikaµ sukhaµ kåyikaµ

såtaµ, kåyasamphassajaµ sukhaµ såtaµ vedayitaµ: idaµ vuccati bhikkhave sukh-

indriyaµ. katamañ ca bhikkhave dukkhindriyaµ? yaµ kho bhikkhave kåyikaµ dukkhaµ

kåyikaµ asåtaµ, kåyasamphassajaµ dukkhaµ asåtaµ vedayitaµ: idaµ vuccati bhik-

khave dukkhindriyaµ. katamañ ca bhikkhave somanassindriyaµ? yaµ kho bhikkhave

cetasikaµ sukhaµ cetasikaµ såtaµ, manosamphassajaµ sukhaµ såtaµ vedayitaµ: idaµ

vuccati bhikkhave somanassindriyaµ. katamañ ca bhikkhave domanassindriyaµ? yaµ

kho bhikkhave cetasikaµ dukkhaµ cetasikaµ asåtaµ, manosamphassajaµ dukkhaµ

asåtaµ vedayitaµ: idaµ vuccati bhikkhave domanassindriyaµ. katamañ ca bhikkhave

upekhindriyaµ? yaµ kho bhikkhave kåyikaµ vå cetasikaµ vå n’ eva såtaµ na asåtaµ

vedayitaµ: idaµ vuccati bhikkhave upekhindriyaµ|| ||tatra bhikkhave yañ ca sukh-

indriyaµ yañ ca somanassindriyaµ: sukhå så vedanå da††habbå. tatra bhikkhave yañ ca

dukkhindriyaµ yañ ca domanassindriyaµ: dukkhå så vedanå da††habbå. tatra bhikkhave

yadidaµ upekhindriyaµ: adukkhamasukhå så vedanå da††habbå. iti kho bhikkhave imåni

pañcindriyåni pañca hutvå t¥ni honti; t¥ni hutvå pañca honti pariyåyenå ti|| ||SN48:38||

| | indriyasaµyutta araˆisutta| |

|| ||sukhavedaniya bhikkhave phassaµ pa†icca uppajjati sukhindriyaµ. so sukhito va sa-

måno: sukhito ’sm¥ ti pajånåti. tass’ eva sukhavedaniyassa phassassa nirodhå, yaµ tajjaµ

vedayitaµ sukhavedaniyaµ phassaµ pa†icca uppannaµ sukhindriyaµ, taµ nirujjhati taµ

418

vËpasammat¥ ti pajånåti|| ||dukkhavedaniyaµ bhikkhave phassaµ pa†icca uppajjati

dukkhindriyaµ. so dukkhito va samåno: dukkhito ’sm¥ ti pajånåti. tass’ eva dukkhaveda-

niyassa phassassa nirodhå, yaµ tajjaµ vedayitaµ dukkhavedaniyaµ phassaµ pa†icca

uppannaµ dukkhindriyaµ, taµ nirujjhati taµ vËpasammat¥ ti pajånåti|| ||somanas-

savedaniyaµ bhikkhave phassaµ pa†icca uppajjati somanassindriyaµ. so sumano va

samåno: sumano ’sm¥ ti pajånåti. tass’ eva somanassavedaniyassa phassassa nirodhå, yaµ

tajjaµ vedayitaµ, somanassavedaniyaµ phassaµ pa†icca uppannaµ somanassindriyaµ,

taµ nirujjhati taµ vËpasammat¥ ti pajånåti|| ||domanassavedaniyaµ bhikkhave phassaµ

pa†icca uppajjati domanassindriyaµ. so dummano va samåno: dummano ’sm¥ ti pajånåti.

tass’ eva domanassavedaniyassa phassassa nirodhå, yaµ tajjaµ vedayitaµ domanassa-

vedaniyaµ phassaµ pa†icca uppannaµ domanassindriyaµ, taµ nirujjhati taµ vËpasamm-

at¥ ti pajånåti|| ||upekhåvedaniyaµ bhikkhave phassaµ pa†icca uppajjati upekhindriyaµ.

so upekhako va samåno: upekhako ’sm¥ ti pajånåti. tass’ eva upekhåvedaniyassa phas-

sassa nirodhå, yaµ tajjaµ vedayitaµ upekhåvedaniyaµ phassaµ pa†icca uppannaµ

upekhindriyaµ, taµ nirujjhati taµ vËpasammat¥ ti pajånåti|| ||SN48:39||

| |anuruddhasaµyutta rahogatasutta| |

|| ||idh’ åvuso bhikkhu ajjhattaµ kåye samudayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sampa-

jåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ; ajjhattaµ kåye vayadhammånupass¥

viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ; ajjhattaµ kåye

samudayavayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhå-

domanassaµ. bahiddhå kåye samudayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå

vineyya loke abhijjhådomanassaµ; bahiddhå kåye vayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥

sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ; bahiddhå kåye samudayavaya-

dhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ.

ajjhattabahiddhå kåye samudayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya

loke abhijjhådomanassaµ; ajjhattabahiddhå kåye vayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥

sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ; ajjhattabahiddhå kåye samudaya-

vayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ||

||so sace åka!khati appa†ikkËle pa†ikkËlasaññ¥ vihareyyan ti, pa†ikkËlasaññ¥ tattha viha-

rati. sace åka!khati pa†ikkËle appa†ikkËlasaññ¥ vihareyyan ti, appa†ikkËlasaññ¥ tattha

419

viharati. sace åka!khati appa†ikkËle ca pa†ikkËle ca pa†ikkËlasaññ¥ vihareyyan ti, pa†i-

kkËlasaññ¥ tattha viharati. sace åka!khati pa†ikkËle ca appa†ikkËle ca appa†ikkËlasaññ¥

vihareyyan ti, appa†ikkËlasaññ¥ tattha viharati. sace åka!khati appa†ikkËlañ ca pa†ikkËlañ

ca tad ubhayaµ abhinivajjetvå upekhako vihareyyaµ sato sampajåno ti, upekhako tattha

viharati sato sampajåno|| ||SN52:1||

| |anuruddhasaµyutta rahogatasutta| |

|| ||idh’ åvuso bhikkhu ajjhattaµ vedanåsu samudayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥

sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ; ajjhattaµ vedanåsu vayadhammå-

nupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ; ajjhattaµ

vedanåsu samudayavayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke

abhijjhådomanassaµ. bahiddhå vedanåsu samudayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sam-

pajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ; bahiddhå vedanåsu vayadhammånu-

pass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ; bahiddhå

vedanåsu samudayavayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke

abhijjhådomanassaµ. ajjhattabahiddhå vedanåsu samudayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥

sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ; ajjhattabahiddhå vedanåsu vaya-

dhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ;

ajjhattabahiddhå vedanåsu samudayavayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno sati-

må vineyya loke abhijjhådomanassaµ|| ||so sace åka!khati appa†ikkËle pa†ikkËlasaññ¥

vihareyyan ti, pa†ikkËlasaññ¥ tattha viharati. sace åka!khati pa†ikkËle appa†ikkËlasaññ¥

vihareyyan ti, appa†ikkËlasaññ¥ tattha viharati. sace åka!khati appa†ikkËle ca pa†ikkËle ca

pa†ikkËlasaññ¥ vihareyyan ti, pa†ikkËlasaññ¥ tattha viharati. sace åka!khati pa†ikkËle ca

appa†ikkËle ca appa†ikkËlasaññ¥ vihareyyan ti, appa†ikkËlasaññ¥ tattha viharati. sace

åka!khati appa†ikkËlañ ca pa†ikkËlañ ca tad ubhayaµ abhinivajjetvå upekhako viharey-

yaµ sato sampajåno ti, upekhako tattha viharati sato sampajåno|| ||SN52:1||

| |anuruddhasaµyutta rahogatasutta| |

|| ||idh’ åvuso bhikkhu ajjhattaµ citte samudayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sampa-

jåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ; ajjhattaµ citte vayadhammånupass¥

420

viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ; ajjhattaµ citte samu-

dayavayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhå-

domanassaµ. bahiddhå citte samudayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå

vineyya loke abhijjhådomanassaµ; bahiddhå citte vayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥

sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ; bahiddhå citte samudayavaya-

dhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ.

ajjhattabahiddhå citte samudayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya

loke abhijjhådomanassaµ; ajjhattabahiddhå citte vayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥

sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ; ajjhattabahiddhå citte samudaya-

vayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ||

||so sace åka!khati appa†ikkËle pa†ikkËlasaññ¥ vihareyyan ti, pa†ikkËlasaññ¥ tattha viha-

rati. sace åka!khati pa†ikkËle appa†ikkËlasaññ¥ vihareyyan ti, appa†ikkËlasaññ¥ tattha

viharati. sace åka!khati appa†ikkËle ca pa†ikkËle ca pa†ikkËlasaññ¥ vihareyyan ti, pa†ik-

kËlasaññ¥ tattha viharati. sace åka!khati pa†ikkËle ca appa†ikkËle ca appa†ikkËlasaññ¥

vihareyyan ti, appa†ikkËlasaññ¥ tattha viharati. sace åka!khati appa†ikkËlañ ca pa†ikkËlañ

ca tad ubhayaµ abhinivajjetvå upekhako vihareyyaµ sato sampajåno ti, upekhako tattha

viharati sato sampajåno|| ||SN52:1||

| |anuruddhasaµyutta rahogatasutta| |

|| ||idh’ åvuso bhikkhu ajjhattaµ dhammesu samudayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥

sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ; ajjhattaµ dhammesu vayadhamm-

ånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ; ajjhattaµ

dhammesu samudayavayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke

abhijjhådomanassaµ. bahiddhå dhammesu samudayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sam-

pajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ; bahiddhå dhammesu vayadhammå-

nupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ; bahiddhå

dhammesu samudayavayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke

abhijjhådomanassaµ. ajjhattabahiddhå dhammesu samudayadhammånupass¥ viharati,

åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ; ajjhattabahiddhå dhammesu

vayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ;

ajjhattabahiddhå dhammesu samudayavayadhammånupass¥ viharati, åtåp¥ sampajåno

421

satimå vineyya loke abhijjhådomanassaµ|| ||so sace åka!khati appa†ikkËle pa†ikkËlasaññ¥

vihareyyan ti, pa†ikkËlasaññ¥ tattha viharati. sace åka!khati pa†ikkËle appa†ikkËlasaññ¥

vihareyyan ti, appa†ikkËlasaññ¥ tattha viharati. sace åka!khati appa†ikkËle ca pa†ikkËle ca

pa†ikkËlasaññ¥ vihareyyan ti, pa†ikkËlasaññ¥ tattha viharati. sace åka!khati pa†ikkËle ca

appa†ikkËle ca appa†ikkËlasaññ¥ vihareyyan ti, appa†ikkËlasaññ¥ tattha viharati. sace

åka!khati appa†ikkËlañ ca pa†ikkËlañ ca tad ubhayaµ abhinivajjetvå upekhako viharey-

yaµ sato sampajåno ti, upekhako tattha viharati sato sampajåno|| ||SN52:1||

| |ånåpånasaµyutta bojjha!gasutta| |

|| ||ånåpånasati bhikkhave bhåvitå bahul¥katå mahapphalå hoti mahånisaµså. kathaµ

bhåvitå ca bhikkhave ånåpånasati kathaµ bahul¥katå mahapphalå hoti mahånisaµså? idha

bhikkhave bhikkhu ånåpånasatisahagataµ satisambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ

viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. ånåpånasatisahagataµ dhammavica-

yasambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossagga-

pariˆåmiµ. ånåpånasatisahagataµ viriyasambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråga-

nissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. ånåpånasatisahagataµ p¥tisambojjha!gaµ

bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. ånåpånasati-

sahagataµ passaddhisambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodha-

nissitaµ vossaggapariˆåmiµ. ånåpånasatisahagataµ samådhisambojjha!gaµ bhåveti

vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ vossaggapariˆåmiµ. ånåpånasatisaha-

gataµ upekhåsambojjha!gaµ bhåveti vivekanissitaµ viråganissitaµ nirodhanissitaµ

vossaggapariˆåmiµ. evaµ bhåvitå kho bhikkhave ånåpånasati evaµ bahul¥katå maha-

pphalå hoti mahånisaµså ti|| ||SN54:2||

| |ånåpånasaµyutta kappinasutta| |

|| ||katamassa ca bhikkhave samådhissa bhavitattå bahul¥katattå n’ eva kåyassa iñjitattaµ

vå hoti phanditattaµ vå, na cittassa iñjitattaµ vå hoti phanditattaµ vå? ånåpånasati-

samådhissa bhikkhave bhåvitattå bahul¥katattå n’ eva kåyassa iñjitattaµ vå hoti phan-

ditattaµ vå, na cittassa iñjitattaµ vå hoti phanditattaµ vå|| ||kathaµ bhåvite ca bhikkhave

ånåpånasatisamådhimhi kathaµ bahul¥kate n’ eva kåyassa iñjitattaµ vå hoti phanditattaµ

422

vå, na cittassa iñjitattaµ vå hoti phanditattaµ vå? idha bhikkhave araññagato vå

rukkhamËlagato vå suññågåragato vå nis¥dati palla!kaµ åbhujitva, ujuµ kåyaµ

paˆidhåya parimukhaµ satiµ upa††hapetvå: so sato va assasati sato va passasati|| ||d¥ghaµ

vå assasanto d¥ghaµ assasåm¥ ti pajånåti, d¥ghaµ vå passasanto d¥ghaµ passasåm¥ ti

pajånåti; rassaµ vå assasanto rassaµ assasåm¥ ti pajånåti, rassaµ vå passasanto rassaµ

passasåm¥ ti pajånåti; sabbakåyapa†isamved¥ assasissåm¥ ti sikkhati, sabbakåya-

pa†isamved¥ passasissåm¥ ti sikkhati; passambhayaµ kåyasa!khåraµ assasissåm¥ ti

sikkhati, passambhayaµ kåyasa!khåraµ passasissåm¥ ti sikkhati. p¥tipa†isamved¥ assa-

sissåm¥ ti sikkhati p¥tipa†isamved¥ passasissåm¥ ti sikkhati; sukhapa†isamved¥ assasissåm¥

ti sikkhati, sukhapa†isamved¥ passasissåm¥ ti sikkhati; cittasa!khårapa†isamved¥ assa-

sissåm¥ ti sikkhati, cittasa!khårapa†isamved¥ passasissåm¥ ti sikkhati; passambhayaµ

cittasa!khåraµ assasissåm¥ ti sikkhati passambhayaµ cittasa!khåraµ passasissåm¥ ti

sikkhati. cittapa†isamved¥ assasissåm¥ ti sikkhati, cittapa†isamved¥ passasissåm¥ ti

sikkhati; abhippamodayaµ cittaµ assasissåm¥ ti sikkhati, abhippamodayaµ cittaµ passa-

sissåm¥ ti sikkhati; samådahaµ cittaµ assasissåm¥ ti sikkhati, samådahaµ cittaµ

passasissåm¥ ti sikkhati; vimocayaµ cittaµ assasissåm¥ ti sikkhati, vimocayaµ cittaµ

passasissåm¥ ti sikkhati. aniccånupass¥ assasissåm¥ ti sikkhati, aniccånupass¥ passasissåm¥

ti sikkhati; virågånupass¥ assasissåm¥ ti sikkhati, virågånupass¥ passasissåm¥ ti sikkhati;

nirodhånupass¥ assasissåm¥ ti sikkhati, nirodhånupass¥ passasissåm¥ ti sikkhati; pa†i-

nissaggånupass¥ assasissåm¥ ti sikkhati, pa†inissaggånupass¥ passasissåm¥ ti sikkhati||

||evaµ bhåvite ca kho bhikkhave ånåpånasatisamådhimhi evaµ bahul¥kate, n’ eva

kåyassa iñjitattaµ vå hoti phanditattaµ vå, na cittassa iñjitattaµ vå hoti phanditattaµ vå

ti|| ||SN54:7||

| |ånåpånasaµyutta ka!kheyyasutta| |

|| ||so eva nu kho bhante sekho vihåro so tathågatavihåro; udåhu añño sekho vihåro añño

tathågatavihåro ti? na kho åvuso mahånåma sveva sekho vihåro so tathågatavihåro; añño

kho åvuso mahånåma sekho vihåro añño tathågatavihåro|| ||ye te åvuso mahånåma

bhikkhË sekhå appattamånaså anuttaraµ yogakkhemaµ patthayamånå viharanti, te pañca

n¥varaˆe pahåya viharanti. katame pañca? kåmacchandan¥varaˆaµ pahåya viharanti,

byåpådan¥varaˆaµ pahåya viharanti, th¥namiddhan¥varaˆaµ pahåya viharanti, uddhacca-

423

kukkuccan¥varaˆaµ pahåya viharanti, vicikicchån¥varaˆaµ pahåya viharanti. ye pi te

åvuso mahånåma bhikkhË sekhå appattamånaså anuttaraµ yogakkhemaµ patthayamånå

viharanti, te ime pañca n¥varaˆe pahåya viharanti|| ||ye ca kho te åvuso mahånåma

bhikkhË arahanto kh¥nåsavå, vusitavanto katakaraˆ¥yå ohitabhårå anuppattasadatthå

parikkh¥ˆabhavasaµyojanå sammadaññå vimuttå; tesaµ pañca n¥varaˆå pah¥nå ucchin-

namËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatiµ anuppådadhammå. katame pañca?

kåmacchandan¥varaˆaµ pah¥naµ ucchinnamËlaµ tålåvatthukataµ anabhåvakatå åyatiµ

anuppådadhammaµ. byåpådan¥varaˆaµ pah¥naµ ucchinnamËlaµ tålåvatthukataµ ana-

bhåvakatå åyatiµ anuppådadhammaµ. th¥namiddhan¥varaˆaµ pah¥naµ ucchinnamËlaµ

tålåvatthukataµ anabhåvakatå åyatiµ anuppådadhammaµ. uddhaccakukkuccan¥varaˆaµ

pah¥naµ ucchinnamËlaµ tålåvatthukataµ anabhåvakatå åyatiµ anuppådadhammaµ.

vicikicchån¥varaˆaµ pah¥naµ ucchinnamËlaµ tålåvatthukataµ anabhåvakatå åyatiµ an-

uppådadhammaµ. ye te åvuso mahånåma bhikkhË arahanto kh¥nåsavå, vusitavanto kata-

karaˆ¥yå ohitabhårå anuppattasadatthå parikkh¥ˆabhavasaµyojanå sammadaññå vimuttå,

tesaµ ime pañca n¥varaˆå pah¥nå ucchinnamËlå tålåvatthukatå anabhåvakatå åyatiµ

anuppådadhammå|| ||SN54:12||

| |ånåpånasaµyutta bhikkhËsutta| |

|| ||atthi kho bhikkhave eko dhammo bhåvito bahul¥kato cattåro dhamme paripËreti,

cattåro dhammå bhåvitå bahul¥katå satta dhamme paripËrenti, satta dhammå bhåvitå

bahul¥katå dve dhamme paripËrent¥ ti. katamo pana bhante eko dhammo bhåvito

bahul¥kato cattåro dhamme paripËreti, cattåro dhammå bhåvitå bahul¥katå satta dhamme

paripËrenti, satta dhammå bhåvitå bahul¥katå dve dhamme paripËrent¥ ti? ånåpåna-

satisamådhi kho bhikkhave eko dhammo bhåvito bahul¥kato cattåro satipa††håne

paripËreti, cattåro satipa††hånå bhåvito bahul¥kato satta bojjha!ge paripËrenti, satta

bojjha!gå bhåvito bahul¥kato vijjåvimuttiµ paripËrent¥ ti|| ||SN54:15||

424

| |ånåpånasaµyutta saµyojanasutta| |

|| ||ånåpånasatisamådhi bhikkhave bhåvito bahul¥kato saµyojanapahånåya saµvattati.

kathaµ bhåvito ca bhikkhave ånåpånasatisamådhi kathaµ bahul¥kato saµyojanapahånåya

saµvattati?|| ||SN54:17||

| |ånåpånasaµyutta anusayasutta| |

|| ||ånåpånasatisamådhi bhikkhave bhåvito bahul¥kato anusayasamugghåtåya saµvattati.

kathaµ bhåvito ca bhikkhave ånåpånasatisamådhi kathaµ bahul¥kato anusaya-

samugghåtåya saµvattati?|| ||SN54:18||

| |ånåpånasaµyutta addhånasutta| |

|| ||ånåpånasatisamådhi bhikkhave bhåvito bahul¥kato addhånapariññåya saµvattati.

kathaµ bhåvito ca bhikkhave ånåpånasatisamådhi kathaµ bahul¥kato addhånapariññåya

saµvattati?|| ||SN54:19||

| |ånåpånasaµyutta åsavakkhayasutta| |

|| ||ånåpånasatisamådhi bhikkhave bhåvito bahul¥kato åsavånaµ khayåya saµvattati.

kathaµ bhåvito ca bhikkhave ånåpånasatisamådhi kathaµ bahul¥kato åsavånaµ

khayåya saµvattati?|| ||SN54:20||

| |sotåpattisaµyutta såriputtasutta| |

|| ||sotåpattiya!gaµ sotåpattiya!gaµ ti h’ idaµ såriputta vuccati. katamaµ nu kho

såriputta sotåpattiya!gan ti? sappurisasaµsevo hi bhante sotåpattiya!gaµ saddhamma-

savanaµ sotåpattiya!gaµ yonisomanasikåro sotåpattiya!gaµ dhammånudhammapa†i-

patti sotåpattiya!gan ti. sådhu såriputta sådhu såriputta. sappurisasaµsevo hi såriputta

sotåpattiya!gaµ saddhammasavanaµ sotåpattiya!gaµ yonisomanasikåro sotåpatti-

ya!gaµ dhammånudhammapa†ipatti sotåpattiya!gan ti|| ||soto soto ti h’ idaµ såriputta

425

vuccati. katamo nu kho såriputta soto ti? ayam eva hi bhante ariyo a††ha!giko maggo

soto, seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!kappo sammåvåcå sammåkammanta sammå-

åjivo sammåvåyåma sammåsati sammåsamådh¥ ti. sådhu såriputta sådhu såriputta. ayam

eva hi såriputta ariyo a††ha!giko maggo soto, seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!kappo

sammåvåcå sammåkammanta sammååjivo sammåvåyåma sammåsati sammåsamådh¥ ti||

||sotåpanno sotåpanno ti h’ idaµ såriputta vuccati. katamo nu kho såriputta sotåpanno ti?

yo hi bhante iminå ariyena a††ha!gikena maggena samannågato ayaµ vuccati sotåpanno:

yoyaµ åyasmå evaµ nåmo evaµ gotto ti. sådhu såriputta sådhu såriputta. yo hi såriputta

iminå ariyena a††ha!gikena maggena samannågato ayaµ vuccati sotåpanno: yoyaµ

åyasmå evaµ nåmo evaµ gotto ti|| ||SN55:5||

| |sotåpattisaµyutta mahånåmasutta| |

|| ||må bhåyi mahånåma må bhåyi mahånåma. apåpakaµ te maraˆaµ bhavissati apåpikå

kålaµkiriyå. yassa kassaci mahånåma d¥gharattaµ: saddhåparibhåvitaµ cittaµ s¥la-

paribhåvitaµ cittaµ sutaparibhåvitaµ cittaµ cågaparibhåvitaµ cittaµ paññåparibhåvitaµ

cittaµ, tassa yo hi khvåyaµ kåyo rËp¥ cåtumahåbhËtiko måtåpittikasambhavo odana-

kummåsupacayo, anicc’ ucchådanaparimaddanabhedanaviddhaµsanadhammo; taµ idh’

eva kåkå vå khådanti gijjhå vå khådanti kulalå vå khådanti sunakhå vå khådanti sigålå vå

khådanti vividhå vå påˆakajåtå khådanti. yañ ca khvassa taµ cittaµ d¥gharattaµ

saddhåparibhåvitaµ s¥laparibhåvitaµ sutaparibhåvitaµ cågaparibhåvitaµ paññåparibhå-

vitaµ taµ uddha!gåmi hoti visesågåmi. seyyathå pi mahånåma puriso sappikumbhaµ vå

telakumbhaµ vå, gambh¥raµ udakarahadaµ ogåhetvå, bhindeyya. tatra yå assa sakkharå

vå ka†halå vå, så adhogåm¥ assa. yañ ca khvassa tatra sappi vå telaµ vå, taµ uddha!gåmi

assa visesågåmi|| ||SN55:21||

| |sotåpattisaµyutta dhammadinnasutta| |

|| ||ovadatu no bhante bhagavå anusåsatu no bhante bhagavå, yaµ amhåkaµ assa

d¥gharattaµ hitåya sukhåyå ti. tasmåt iha vo dhammadinna evaµ sikkhitabbaµ: ye te

suttantå tathågatabhåsitå gambh¥rå gambh¥ratthå lokuttarå suññatapa†isaµyuttå, te kålena

kålaµ upasampajja viharissåmå ti. evañ hi vo dhammadinna sikkhitabban ti|| ||SN55:53||

426

| |sotåpattisaµyutta gilåyanasutta| |

|| ||so evaµ assa vacan¥yo: atthi pan’ åyasmato månussakesu pañcasu kåmaguˆesu

apekhå ti? so ce evaµ vadeyya atthi me månussakesu pañcasu kåmagunesu apekhå ti. so

evaµ assa vacan¥yo: månussakehi kho åvuso kåmehi dibbå kåmå abhikkantatarå ca

paˆitatarå ca. sådh’ åyasmå månussakehi kåmehi cittaµ vu††håpetvå, catummahåråjikesu

devesu cittaµ adhimoceh¥ ti|| ||so ce evaµ vadeyya: månussakehi kåmehi cittaµ

vu††hitaµ cåtummahåråjikesu devesu cittaµ adhimocitan ti. so evaµ assa vacan¥yo:

cåtummahåråjikehi kho åvuso devehi tåvatiµså devå abhikkantatarå ca paˆitatarå ca.

sådh’ åyasmå cåtummahåråjikehi devehi cittaµ vu††håpetvå, tåvatiµsesu devesu cittaµ

adhimoceh¥ ti|| ||so ce evaµ vadeyya: cåtummahåråjikehi me devehi cittaµ vu††hitaµ

tåvatiµsesu devesu cittaµ adhimocitan ti. so evaµ assa vacan¥yo: tåvatiµsehi kho åvuso

devehi yåmå devå abhikkantatarå ca paˆitatarå ca. sådh’ åyasmå tavatiµsehi devehi

cittaµ vu††håpetvå, yåmesu devesu cittaµ adhimoceh¥ ti|| ||so ce evaµ vadeyya:

tåvatiµsehi me devehi cittaµ vu††hitaµ yåmesu devesu cittaµ adhimocitan ti. so evaµ

assa vacan¥yo: yåmehi kho åvuso devehi tusitå devå abhikkantatarå ca paˆitatarå ca.

sådh’ åyasmå yåmehi devehi cittaµ vu††håpetvå, tusitesu devesu cittaµ adhimoceh¥ ti. so

ce evaµ vadeyya: yåmehi me devehi cittaµ vu††hitaµ, tusitesu devesu cittaµ

adhimocitan ti|| ||so evaµ assa vacan¥yo: tusitehi kho åvuso devehi nimmånaratti devå

abhikkantatarå ca paˆitatarå ca. sådh’ åyasmå tusitehi devehi cittaµ vu††håpetvå,

nimmånaratt¥su devesu cittaµ adhimoceh¥ ti. so ce evaµ vadeyya: tusitehi me devehi

cittaµ vu††hitaµ nimmånaratt¥su devesu cittaµ adhimocitan ti. so evaµ assa vacan¥yo:

nimmånaratt¥hi kho åvuso devehi paranimmitavasavattino devå abhikkantatarå ca

paˆitatarå ca. sådh’ åyasmå nimmånaratt¥hi devehi cittaµ vu††håpetvå, paranimmita-

vasavatt¥su devesu cittaµ adhimoceh¥ ti|| ||so ce evaµ vadeyya: nimmånaratt¥hi me

devehi cittaµ vu††hitaµ paranimmitavasavatt¥su devesu cittaµ adhimocitan ti. so evaµ

assa vacan¥yo: paranimmitavasavatt¥hi kho åvuso devehi brahmaloko abhikkantataro ca

paˆitataro ca. sådh’ åyasmå paranimmitavasavatt¥hi devehi cittaµ vu††håpetvå, brahma-

loke cittaµ adhimoceh¥ ti|| ||so ce evaµ vadeyya: paranimmitavasavatt¥hi me devehi

cittaµ vu††hitaµ brahmaloke cittaµ adhimocitan ti. so evaµ assa vacan¥yo: brahmaloko

pi kho åvuso anicco adhuvo sakkåya pariyåpanno. sådh’ åyasmå brahmalokå cittaµ

vu††håpetvå, sakkåya nirodhe cittaµ upasaµharåh¥ ti. so ce evaµ vadeyya: brahmalokå

427

me cittaµ vu††hitaµ sakkåya nirodhe cittaµ upasaµharåm¥ ti. evaµ vimuttacittassa kho

mahånåm upåsakassavassasata vimuttacittena bhikkhunå – na kiñci nånåkaraˆaµ vadåmi,

yad idaµ vimuttiyå vimuttin ti|| ||SN55:54||

| |saccasaµyutta cintåsutta| |

|| ||må bhikkhave påpakaµ akusalaµ cittaµ cinteyyåtha: sassato loko ti vå asassato loko

ti vå, antavå loko ti vå anantavå loko ti vå, taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti vå aññaµ j¥vaµ

aññaµ sar¥ran ti vå, hoti tathågato paraµ maraˆå ti vå na hoti tathågato paraµ maraˆå ti

vå, hoti ca na ca hoti tathågato paraµ maraˆå ti vå n’ eva hoti na na hoti tathågato paraµ

maraˆå ti vå. taµ kissa hetu? n’ eså bhikkhave cintå atthasaµhitå nådibrahmacariyikå, na

nibbidåya na virågåya na nirodhåya na upasamåya na abhiññåya na sambodhåya na

nibbånåya saµvattati. cintentå ca kho tumhe bhikkhave: idaµ dukkhan ti cinteyyåtha.

ayaµ dukkhasamudaya ti cinteyyåtha. ayaµ dukkhanirodhå ti cinteyyåtha. ayaµ dukkha-

nirodhågåmin¥ pa†ipadå ti cinteyyåtha. taµ kissa hetu? eså bhikkhave cintå atthasaµhitå

eså ådibrahmacariyikå, eså nibbidåya virågåya nirodhåya upasamåya abhiññåya

sambodhåya nibbånåya saµvattati|| ||SN56:8||

| |saccasaµyutta dhammacakkappavattanasutta| |

|| ||dve me bhikkhave antå pabbajitena na sevittabbå. katame dve? yo cåyaµ kåmesu

kåmasukhallikånuyogo, h¥no gammo puthujjan¥ko anariyo anatthasaµhito. yo cåyaµ

attakilamathånuyogo, dukkho anariyo anatthasaµhito. ete te bhikkhave ubho ante anu-

pakamma majjhimå pa†ipadå tathågatena abhisambuddhå, cakkhukaraˆ¥ ñåˆakaraˆ¥

upasamåya abhiññåya sambodhåya nibbånåya samvattati|| ||katamå ca så bhikkhave

majjhimå pa†ipadå tathågatena abhisambuddhå, cakkhukaraˆ¥ ñåˆakaraˆ¥ upasamåya

abhiññåya sambodhåya nibbånåya samvattati. ayam eva ariyo a††ha!giko maggo,

seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!kappo sammåvåcå sammåkammanto sammååjivo

sammåvåyåmo sammåsati sammåsamådhi. ayaµ kho så bhikkhave majjhimå pa†ipadå

tathågatena abhisambuddhå, cakkhukaraˆ¥ ñåˆakaraˆ¥ upasamåya abhiññåya sambodhåya

nibbånåya samvattati|| ||idaµ kho pana bhikkhave dukkhaµ ariyasaccaµ? jåti pi dukkhå

jarå pi dukkhå byådhi pi dukkhå maraˆaµ pi dukkhaµ, sokaparidevadukkhadomanass’

428

upåyåså pi dukkhå, appiyehi sampayogo dukkho piyehi vippayogo dukkho, yam p’

icchaµ na labhati tam pi dukkhaµ; saµkhittena pañc’ upådånakkhandhå pi dukkhå. idaµ

kho pana bhikkhave dukkhasamudayaµ ariyasaccaµ? yåyaµ taˆhå ponobbhavikå nand¥

rågasahagatå tatra tatråbhinandin¥, seyyath¥daµ kåmataˆhå bhavataˆhå vibhavataˆhå.

idaµ kho pana bhikhave dukkhanirodhaµ ariyasaccaµ? yo tasså yeva taˆhåya asesa-

viråganirodho cågo pa†inissaggo mutti anålayo. idaµ kho pana bhikkhave dukkha-

nirodhagåmin¥ pa†ipadå ariyasaccaµ? ayam eva ariyo a††ha!giko maggo, seyyath¥daµ

sammådi††hi sammåsa!kappo sammåvåcå sammåkammanto sammååjivo sammåvåyåmo

sammåsati sammåsamådhi|| ||SN56:11||

| |saccasaµyutta dhammacakkappavattanasutta| |

|| ||idaµ dukkhaµ ariyasaccan ti me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu,

cakkhuµ udapådi ñåˆaµ udapådi paññå udapådi vijjå udapådi åloko udapådi. taµ kho

pan’ idaµ dukkhaµ ariyasaccaµ pariññeyyan ti me bhikkhave pubbe ananussutesu

dhammesu, cakkhuµ udapådi ñåˆaµ udapådi paññå udapådi vijjå udapådi åloko udapådi.

taµ kho pan’ idaµ dukkhaµ ariyasaccaµ pariññåtan ti me bhikkhave pubbe ananu-

ssutesu dhammesu, cakkhuµ udapådi ñåˆaµ udapådi paññå udapådi vijjå udapådi åloko

udapådi|| ||idaµ dukkhasamudayaµ ariyasaccan ti me bhikkhave pubbe ananussutesu

dhammesu, cakkhuµ udapådi ñåˆaµ udapådi paññå udapådi vijjå udapådi åloko udapådi.

taµ kho pan’ idaµ dukkhasamudayaµ ariyasaccaµ pariññeyyan ti me bhikkhave pubbe

ananussutesu dhammesu, cakkhuµ udapådi ñåˆaµ udapådi paññå udapådi vijjå udapådi

åloko udapådi. taµ kho pan’ idaµ dukkhasamudayaµ ariyasaccaµ pariññåtan ti me

bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu, cakkhuµ udapådi ñåˆaµ udapådi paññå

udapådi vijjå udapådi åloko udapådi|| ||idaµ dukkhanirodhaµ ariyasaccan ti me

bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu, cakkhuµ udapådi ñåˆaµ udapådi paññå

udapådi vijjå udapådi åloko udapådi. taµ kho pan’ idaµ dukkhanirodhaµ ariyasaccaµ

pariññeyyan ti me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu, cakkhuµ udapådi ñåˆaµ

udapådi paññå udapådi vijjå udapådi åloko udapådi. taµ kho pan’ idaµ dukkhanirodhaµ

ariyasaccaµ pariññåtan ti me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu, cakkhuµ

udapådi ñåˆaµ udapådi paññå udapådi vijjå udapådi åloko udapådi|| ||idaµ dukkha-

nirodhagåmin¥ pa†ipådå ariyasaccan ti me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu,

429

cakkhuµ udapådi ñåˆaµ udapådi paññå udapådi vijjå udapådi åloko udapådi. taµ kho

pan’ idaµ dukkhanirodhagåmin¥ pa†ipådå ariyasaccaµ pariññeyyan ti me bhikkhave

pubbe ananussutesu dhammesu, cakkhuµ udapådi ñåˆaµ udapådi paññå udapådi vijjå

udapådi åloko udapådi. taµ kho pan’ idaµ dukkhanirodhagåmin¥ pa†ipådå ariyasaccaµ

pariññåtan ti me bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu, cakkhuµ udapådi ñåˆaµ

udapådi paññå udapådi vijjå udapådi åloko udapådi|| ||yåva k¥vañca me bhikkhave imesu

catusu ariyasaccesu evaµ tipariva††aµ dvådasåkåraµ, yathåbhËtaµ ñåˆadassanaµ na

suvisuddhaµ ahosi; n’ eva tåvåhaµ bhikkhave sadevake loke samårake sabrahmake

sassamaˆabråhmaˆiyå pajåya sadevamanussåya, anuttaraµ sammåsambodhiµ abhisam-

buddho ti paccaññåsiµ. yato ca kho me bhikkhave imesu catusu ariyasaccesu evaµ

tipariva††aµ dvådasåkåraµ, yathåbhËtaµ ñåˆadassanaµ suvisuddhaµ ahosi; athåhaµ

bhikkhave sadevake loke samårake sabrahmake sassamaˆabråhmaˆiyå pajåya sadeva-

manussåya, anuttaraµ sammåsambodhiµ abhisambuddho ti paccaññåsiµ. ñåˆañ ca pana

me dassanaµ udapådi: akuppå me cetovimutti ayaµ antimå jåti n’ atthi ’dåni punabbhavo

ti|| ||SN56:11||

| |saccasaµyutta sa!kåsanåsutta| |

|| ||idaµ dukkhaµ ariyasaccan ti bhikkhave mayå paññattaµ. tattha aparimåˆå vaˆˆå

aparimåˆå vyañjanå aparimåˆå sa!kåsanå, iti p’ idaµ dukkhaµ ariyasaccan ti. idaµ

dukkhasamudayaµ ariyasaccan ti bhikkhave mayå paññattaµ. tattha aparimåˆå vaˆˆå

aparimåˆå vyañjanå aparimåˆå sa!kåsanå, iti p’ idaµ dukkhasamudayaµ ariyasaccan ti.

idaµ dukkhanirodhaµ ariyasaccan ti bhikkhave mayå paññattaµ. tattha aparimåˆå vaˆˆå

aparimåˆå vyañjanå aparimåˆå sa!kåsanå, iti p’ idaµ dukkhanirodhaµ ariyasaccan ti.

idaµ dukkhanirodhagåmin¥ pa†ipadå ariyasaccan ti bhikkhave mayå paññattaµ. tattha

aparimåˆå vaˆˆå aparimåˆå vyañjanå aparimåˆå sa!kåsanå, iti p’ idaµ dukkhanirodha-

gåmin¥ pa†ipadå ariyasaccan ti|| ||SN56:19||

430

| |saccasaµyutta gavampatisutta| |

|| ||yo bhikkhave dukkhaµ passati, dukkhasamudayaµ pi so passati dukkhanirodhaµ pi

passati dukkhanirodhagåmin¥ pa†ipadaµ pi passati. yo dukkhasamudayaµ passati, duk-

khaµ pi so passati dukkhanirodhaµ pi passati dukkhanirodhagåmin¥ pa†ipadaµ pi

passati. yo dukkhanirodhaµ passati, dukkhaµ pi so passati dukkhasamudayaµ pi passati

dukkhanirodhagåmin¥ pa†ipadaµ pi passati. yo dukkhanirodhagåmin¥ pa†ipadaµ passati,

dukkhaµ pi so passati dukkhasamudayaµ pi passati dukkhanirodhaµ pi passat¥ ti||

||SN56:30||

| |saccasaµyuta siµsapåsutta| |

|| ||ekaµ samayaµ bhagavå kosambiyaµ viharati siµsapåvane. atha kho bhagavå

parittåni siµsapåpaˆˆåni påˆinå gahetvå, bhikkhË åmantesi taµ kiµ maññatha bhikkhave

katamaµ nu kho bahutaraµ, yåni vå mayå parittåni siµsapåpaˆˆåni påˆinå gahitåni

yadidaµ upari siµsapåvane ti? appamattakåni bhante bhagavatå parittåni siµsapåpaˆˆåni

påˆinå gahitåni atha kho etåneva bahutaråni yadidaµ upari siµsapåvane ti|| ||evam eva

kho bhikkhave etad eva bahutaraµ yaµ vo mayå abhiññåya anakkhåtaµ appamattakaµ

akkhåtaµ. kasmå c’ etaµ bhikkhave mayå anakkhåtaµ? na h’ etaµ bhikkhave attha-

saµhitaµ nådibrahmacariyakaµ, na nibbidåya na virågåya na nirodhåya na upasamåya

na abhiññåya na sambodhåya na nibbånåya saµvattati. tasmå taµ mayå anakkhåtaµ||

||kiñca bhikkhave mayå akkhåtaµ? idaµ dukkhan ti bhikkhave mayå akkhåtaµ, ayaµ

dukkhasamudayo ti mayå akkhåtaµ, ayaµ dukkhanirodho ti mayå akkhåtaµ, ayaµ

dukkhanirodhagåman¥ pa†ipadå ti mayå akkhåtaµ. kasmå c’ etaµ bhikkhave mayå akkh-

åtaµ? etaµ hi bhikkhave atthasaµhitaµ etaµ ådibrahmacariyakaµ, etaµ nibbidåya

virågåya nirodhåya upasamåya abhiññåya sambodhåya nibbånåya saµvattati. tasmå taµ

akkhåtaµ|| ||SN56:31||

431

| |saccasaµyutta andhakårasutta| |

|| ||ye hi keci bhikkhu samaˆå vå bråhmaˆå vå: idaµ dukkhan ti yathåbhËtaµ nappajå-

nanti, ayaµ dukkhasamudayo ti yathåbhËtaµ nappajånanti, ayaµ dukkhanirodho ti

yathåbhËtaµ nappajånanti, ayaµ dukkhanirodhagåmin¥ pa†ipadå ti yathåbhËtaµ nappajå-

nanti; te jåtisaµvattanikesu sa!khåresu abhiramanti, jaråsaµvattanikesu sa!khåresu

abhiramanti, maraˆasaµvattanikesu sa!khåresu abhiramanti, sokaparidevadukkhadoma-

nass’ upåyåsasaµvattanikesu sa!khåresu abhiramanti|| ||te jåtisaµvattanikesu sa!khåresu

abhiratå, jaråsaµvattanikesu sa!khåresu abhiratå, maraˆasaµvattanikesu sa!khåresu

abhiratå, sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåsasaµvattanikesu sa!khåresu abhiratå;

jåtisaµvattanike pi sa!khåre abhisa!kharonti, jaråsaµvattanike pi sa!khåre abhisa!kha-

ronti, maraˆasaµvattanike pi sa!khåre abhisa!kharonti, sokaparidevadukkhadomanass’

upåyåsasaµvattanike pi sa!khåre abhisa!kharonti|| ||te jåtisaµvattanike pi sa!khåre

abhisa!kharitvå, jaråsaµvattanike pi sa!khåre abhisa!kharitvå, maraˆasaµvattanike pi

sa!khåre abhisa!kharitvå, sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåsasaµvattanike pi sa!-

khåre abhisa!kharitvå; jåtandhakåraµ pi papatanti, jarandhakåraµ pi papatanti, maraˆ-

andhakåraµ pi papatanti, sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåsandhakåraµ pi papatanti.

te na parimuccanti jåtiyå jaråya maraˆena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi

upåyåsehi – na parimuccanti dukkhasmå ti vadåmi|| ||SN56:46||

| |saccasaµyutta andhakårasutta| |

|| ||ye ca kho keci bhikkhu samaˆå vå bråhmaˆå vå: idaµ dukkhan ti yathåbhËtaµ pajå-

nanti, ayaµ dukkhasamudayo ti yathåbhËtaµ pajånanti, ayaµ dukkhanirodho ti yathå-

bhËtaµ pajånanti, ayaµ dukkhanirodhagåmin¥ pa†ipadå ti yathåbhËtaµ pajånanti; te

jåtisaµvattanikesu sa!khåresu nåbhiramanti, jaråsaµvattanikesu sa!khåresu nåbhira-

manti, maraˆasaµvattanikesu sa!khåresu nåbhiramanti, sokaparidevadukkhadomanass’

upåyåsasaµvattanikesu sa!khåresu nåbhiramanti|| ||te jåtisaµvattanikesu sa!khåresu ana-

bhiratå, jaråsaµvattanikesu sa!khåresu anabhiratå, maraˆasaµvattanikesu sa!khåresu

anabhiratå, sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåsasaµvattanikesu sa!khåresu anabhira-

tå; jåtisaµvattanike pi sa!khåre nåbhisa!kharonti, jaråsaµvattanike pi sa!khåre nåbhi-

sa!kharonti, maraˆasaµvattanike pi sa!khåre nåbhisa!kharonti, sokaparidevadukkha-

432

domanass’ upåyåsasaµvattanike pi sa!khåre nåbhisa!kharonti|| ||te jåtisaµvattanike pi

sa!khåre abhisa!kharitvå, jaråsaµvattanike pi sa!khåre abhisa!kharitvå, maraˆasaµ-

vattanike pi sa!khåre abhisa!kharitvå, sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåsasaµ-

vattanike pi sa!khåre abhisa!kharitvå; jåtandhakåraµ pi na papatanti, jarandhakåraµ pi

na papatanti, maraˆandhakåraµ pi na papatanti, sokaparidevadukkhadomanass’ upåyås-

andhakåraµ pi na papatanti. te parimuccanti jåtiyå jaråya maraˆena sokehi paridevehi

dukkhehi domanassehi upåyåsehi – parimuccanti dukkhasmå ti vadåmi|| ||SN56:46||

433

Namo Tassa Bhagavato Arahato Sammåsambuddhassa

A!guttaranikåya

Eka-Duka-Tikanipåta

Catukkanipåta

Pañcaka-Chakkanipåta

Sattaka-A††haka-Navakanipåta

Dasaka-Ekådasakanipåta

Svåkkhåto Bhagavatå Dhammo

434

435

A!guttaranikåya Eka-Duka-Tikanipåta

| |ekanipåta n¥varaˆavagga| |

|| ||nåhaµ bhikkhave aññaµ ekadhammam pi samanupassåmi yena anuppanno vå

kåmacchando uppajjati uppanno vå kåmacchando bhiyyo bhåvåya vepullåya saµvattati

yathayidaµ bhikkhave subhanimittaµ. subhanimittaµ bhikkhave ayoniso manasikaroto

anuppanno c’ eva kåmacchando uppajjati uppanno ca kåmacchando bhiyyo bhåvåya

vepullåya saµvattat¥ ti|| ||nåhaµ bhikkhave aññaµ ekadhammam pi samanupassåmi yena

anuppanno vå byåpådo uppajjati uppanno vå byåpådo bhiyyo bhåvåya vepullåya saµ-

vattati yathayidaµ bhikkhave pa†ighanimittaµ. pa†ighanimittaµ bhikkhave ayoniso

manasikaroto anuppanno c’ eva byåpådo uppajjati uppanno ca byåpådo bhiyyo bhåvåya

vepullåya saµvattat¥ ti|| ||nåhaµ bhikkhave aññaµ ekadhammam pi samanupassåmi yena

anuppannaµ vå th¥namiddhaµ uppajjati uppannaµ vå th¥namiddhaµ bhiyyo bhåvåya

vepullåya saµvattati yathayidaµ bhikkhave arat¥tand¥vijambhikå bhattasammado cetaso

ca l¥nattaµ. l¥nacittassa bhikkhave anuppannañ c’ eva th¥namiddhaµ uppajjati uppannañ

ca th¥namiddhaµ bhiyyo bhåvåya vepullåya saµvattat¥ ti|| ||nåhaµ bhikkhave aññaµ

ekadhammam pi samanupassåmi yena anuppannaµ vå uddhaccakukkuccaµ uppajjati

uppannaµ vå uddhaccakukkuccaµ bhiyyo bhåvåya vepullåya saµvattati yathayidaµ bhi-

kkhave cetaso avËpasamo. avËpasantacittassa bhikkhave anuppannañ c’ eva uddhacca-

kukkuccaµ uppajjati uppannañ ca uddhaccakukkuccaµ bhiyyo bhåvåya vepullåya saµ-

vattat¥ ti|| ||nåhaµ bhikkhave aññaµ ekadhammam pi samanupassåmi yena anuppannå vå

vicikicchå uppajjati uppannå vå vicikicchå bhiyyo bhåvåya vepullåya saµvattati yatha-

yidaµ bhikkhave ayoniso manasikåro. ayoniso bhikkhave manasikaroto anuppannå c’

eva vicikicchå uppajjati uppannå ca vicikicchå bhiyyo bhåvåya vepullåya saµvattat¥ ti||

||AN1:11-5||

| |ekanipåta n¥varaˆavagga| |

|| ||nåhaµ bhikkhave aññaµ ekadhammam pi samanupassåmi yena anuppanno vå

kåmacchando nuppajjati uppanno vå kåmacchando pah¥yati yathayidaµ bhikkhave asu-

bhanimittaµ. asubhanimittaµ bhikkhave yoniso manasikaroto anuppanno c’ eva kåma-

436

cchando nuppajjati uppanno ca kåmacchando pah¥yat¥ ti|| ||nåhaµ bhikkhave aññaµ

ekadhammam pi samanupassåmi yena anuppanno vå byåpådo nuppajjati uppanno vå

byåpådo pah¥yati yathayidaµ bhikkhave mettå cetovimutti. mettaµ bhikkhave ceto-

vimuttiµ yoniso manasikaroto anuppanno c’ eva byåpådo nuppajjati uppanno ca byåpådo

pah¥yat¥ ti|| ||nåhaµ bhikkhave aññaµ ekadhammam pi samanupassåmi yena anuppannaµ

vå th¥namiddhaµ nuppajjati uppannaµ vå th¥namiddhaµ pah¥yati yathayidaµ bhikkhave

årambhadhåtu nikkamadhåtu parakkamadhåtu. åraddhaviriyassa bhikkhave anuppannañ

c’ eva th¥namiddhaµ nuppajjati uppannañ ca th¥namiddhaµ pah¥yat¥ ti|| ||nåhaµ

bhikkhave aññaµ ekadhammam pi samanupassåmi yena anuppannaµ vå uddhacca-

kukkuccaµ nuppajjati uppannaµ vå uddhaccakukkuccaµ pah¥yati yathayidaµ bhikkhave

cetaso vËpasamo. vËpasantacittassa bhikkhave anuppannañ c’ eva uddhaccakukkuccaµ

nuppajjati uppannañ ca uddhaccakukkuccaµ pah¥yat¥ ti|| ||nåhaµ bhikkhave aññaµ

ekadhammam pi samanupassåmi yena anuppannå vå vicikicchå nuppajjati uppannå vå

vicikicchå pah¥yati yathayidaµ bhikkhave yoniso manasikåro. yoniso bhikkhave mana-

sikaroto anuppannå c’ eva vicikicchå nuppajjati uppannå ca vicikicchå pah¥yat¥ ti||

||AN1:16-20||

| |ekanipåta accharåsa!ghåtavagga| |

|| ||pabhassaraµ idaµ bhikkhave cittaµ tañ ca kho ågantukehi upakkilesehi upakkili†-

†haµ. taµ assutavå puthujjano yathåbhËtaµ nappajånåti. tasmå assutavato puthujjanassa

cittabhåvanå n’ atth¥ ti vadåm¥ ti|| ||pabhassaraµ idaµ bhikkhave cittaµ tañ ca kho

ågantukehi upakkilesehi vippamuttaµ. taµ sutavå ariyasåvako yathåbhËtaµ pajånåti.

tasmå sutavato ariyasåvakassa cittabhåvanå atth¥ ti vadåm¥ ti|| ||AN1:51-2||

| |ekanipåta kalyåˆamittådivagga| |

|| ||nåhaµ bhikkhave aññaµ ekadhammam pi samanupassåmi yena anuppannå vå

bojjha!gå nuppajjanti uppannå vå bojjha!gå na bhåvanå påripËriµ gacchanti yathayidaµ

bhikkhave ayoniso manasikåro. ayoniso bhikkhave manasikaroto anuppannå c’ eva

bojjha!gå nuppajjanti uppannå ca bojjha!gå na bhåvanå påripËriµ gacchant¥ ti|| ||nåhaµ

bhikkhave aññaµ ekadhammam pi samanupassåmi yena anuppannå vå bojjha!gå uppa-

437

jjanti uppannå vå bojjha!gå bhåvanå påripËriµ gacchanti yathayidaµ bhikkhave yoniso

manasikåro. yoniso bhikkhave manasikaroto anuppannå c’ eva bojjha!gå uppajjanti

uppannå ca bojjha!gå bhåvanå påripËriµ gacchant¥ ti|| ||AN1:74-75||

| |ekanipåta b¥javagga| |

|| ||micchådi††hikassa bhikkhave purisapuggalassa yañ c’ eva kåyakammaµ yathådi††hi-

samattaµ samådinnaµ, yañ ca vac¥kammaµ yathådi††hisamattaµ samådinnaµ, yañ ca

manokammaµ yathådi††hisamattaµ samådinnaµ, yå ca cetanå yathådi††hisamattaµ samå-

dinnaµ, yå ca patthanå yathådi††hisamattaµ samådinnaµ, yo ca paˆidhi yathådi††h-

isamattaµ samådinnaµ, ye ca sa!khårå yathådi††hisamattaµ samådinnaµ – sabbe te

dhammå ani††håya akantåya amanåpåya ahitåya dukkhåya saµvattanti. taµ kissa hetu?

di††hi hi bhikkhave påpikå ti|| ||seyyathå pi bhikkhave nimbab¥jaµ vå kosåtakib¥jaµ vå

tittakalåbub¥jaµ vå allåya pa†haviyå nikkhittaµ yañ c’ eva pa†havirasaµ upådiyati yañ ca

åporasaµ upådiyati – sabban taµ tittakattåya ka†ukattåya asåtattåya saµvattati. taµ kissa

hetu? b¥jaµ bhikkhave påpakaµ||…||sammådi††hikassa bhikkhave purisapuggalassa yañ

c’ eva kåyakammaµ yathådi††hisamattaµ samådinnaµ, yañ ca vac¥kammaµ yathådi††hi-

samattaµ samådinnaµ, yañ ca manokammaµ yathådi††hisamattaµ samådinnaµ, yå ca

cetanå yathådi††hisamattaµ samådinnaµ, yå ca patthanå yathådi††hisamattaµ samådin-

naµ, yo ca paˆidhi yathådi††hisamattaµ samådinnaµ, ye ca sa!khårå yathådi††hi-

samattaµ samådinnaµ – sabbe te dhammå i††håya kantåya manåpåya hitåya sukhåya

saµvattanti. taµ kissa hetu? di††hi hi bhikkhave bhaddikå ti|| ||seyyathå pi bhikkhave

ucchub¥jaµ vå sålib¥jaµ vå muddikåb¥jaµ vå allåya pa†haviyå nikkhittaµ yañ c’ eva

pa†havirasaµ upådiyati yañ ca åporasaµ upådiyati – sabban taµ madhurattåya såtattåya

asecanattåya saµvattati. taµ kissa hetu? b¥jaµ bhikkhave bhaddakaµ|| ||AN1:169-70||

| |dukanipåta adhikaraˆavagga| |

|| ||dve ’me bhikkhave dhammå saddhammassa sammosåya antaradhånåya saµvattanti.

katame dve? dunnikkhittañ ca padavyañjanaµ attho ca dunn¥to. dunnikkhittassa bhik-

khave padavyañjanassa attho pi dunnayo hoti. ime kho bhikkhave dve dhammå saddham-

massa sammosåya antaradhånåya saµvattanti|| ||dve ’me bhikkhave dhammå saddha-

438

mmassa †hitiyå asammosåya anantaradhånåya saµvattanti. katame dve? sunikkhittañ ca

padavyañjanaµ attho ca sun¥to. sunikkhittassa bhikkhave padavyañjanassa attho pi suna-

yo hoti. ime kho bhikkhave dve dhammå saddhammassa †hitiyå asammosåya anantara-

dhånåya saµvattant¥ ti|| ||AN2:20||

| |dukanipåta samacittavagga| |

|| ||ye te bhikkhave bhikkhË duggah¥tehi suttantehi vyañjanapatirËpakehi atthañ ca

dhammañ ca pa†ibåhanti te bhikkhave bhikkhË bahujanåhitåya pa†ipannå bahujanå-

sukhåya bahuno janassa anatthåya ahitåya dukkhåya devamanussånaµ bahuñ ca te

bhikkhave bhikkhË apuññaµ pasavanti te c’ imaµ saddhammaµ antaradhåpenti|| ||ye te

bhikkhave bhikkhË suggah¥tehi suttantehi vyañjanapatirËpakehi atthañ ca dhammañ ca

anulomenti te bhikkhave bhikkhË bahujanåhitåya pa†ipannå bahujanåsukhåya bahuno

janassa atthåya hitåya sukhåya devamanussånaµ bahuñ ca te bhikkhave bhikkhË puññaµ

pasavanti te c’ imaµ saddhammaµ †hapenti|| ||AN2:40||

| |dukanipåta parisåvagga| |

|| ||dve ’ma bhikkhave pariså. katamå dve? ukkåcitavin¥tå pariså no pa†ipucchåvin¥tå

pa†ipucchåvin¥tå pariså no ukkåcitavin¥tå. katamå ca bhikkhave ukkåcitavin¥tå pariså no

pa†ipucchåvin¥ta? idha bhikkhave yassaµ parisåyaµ bhikkhË ye te suttantå tathågata-

bhåsitå gambh¥rå gambh¥ratthå lokuttarå suññatåpa†isaµyuttå, tesu bhaññamånesu na

sussËsanti, na sotaµ odahanti, na aññåcittaµ upa††håpenti, na ca te dhamme uggahe-

tabbaµ pariyåpuˆitabbaµ maññanti. ye pana te suttantå kavikatå kåveyyå cittakkharå

cittavyañjanå båhirakå såvakabhåsitå, tesu bhaññamånesu sussËsanti, sotaµ odahanti,

aññåcittaµ upa††håpenti, te ca dhamme uggahetabbaµ pariyåpuˆitabbaµ maññanti. te

taµ dhammaµ pariyåpuˆitvå na c’ eva aññamaññaµ pa†ipucchanti na pa†ivivaranti: idaµ

kathaµ imassa kvattho ti. te aviva†añ c’ eva na vivaranti, anuttån¥katañ ca na uttån¥karon-

ti, anekavihitesu ca ka!khå†hån¥yesu dhammesu ka!khaµ na pa†ivinodenti. ayaµ vuccati

bhikkhave ukkåcitavin¥tå pariså no pa†ipucchåvin¥tå|| ||katamå ca bhikkhave pa†ipucchå-

vin¥ta pariså no ukkåcitavin¥tå? idha bhikkhave yassaµ parisåyaµ bhikkhË ye te suttantå

kavikatå kåveyyå cittakkharå cittavyañjanå båhirakå såvakabhåsitå, tesu bhaññamånesu

439

na sussËsanti, na sotaµ odahanti, na aññåcittaµ upa††håpenti, na ca te dhamme uggahe-

tabbaµ pariyåpuˆitabbaµ maññanti. ye pana te suttantå tathågatabhåsitå gambh¥rå gam-

bh¥ratthå lokuttarå suññatåpa†isaµyuttå, tesu bhaññamånesu sussËsanti, sotaµ odahanti,

aññåcittaµ upa††håpenti, te ca dhamme uggahetabbaµ pariyåpuˆitabbaµ maññanti. te

taµ dhammaµ pariyåpuˆitvå aññamaññaµ pa†ipucchanti pa†ivivaranti: idaµ kathaµ

imassa kvattho ti. te aviva†añ c’ eva vivaranti, anuttån¥katañ ca uttån¥karonti, anekavihi-

tesu ca ka!khå†hån¥yesu dhammesu ka!khaµ pa†ivinodenti. ayaµ vuccati bhikkhave

pa†ipucchåvin¥tå pariså no ukkåcitavin¥tå|| ||AN2:46||

| |dukanipåta nimittavagga| |

|| ||sanimittå bhikkhave uppajjanti påpakå akusalå dhammå no animittå. tass ’eva

nimittassa pahånå evaµ te påpakå akusalå dhammå na hont¥ ti. sanidånå bhikkhave

uppajjanti påpakå akusalå dhammå no anidånå. tass ’eva nidånassa pahånå evaµ te påpa-

kå akusalå dhammå na hont¥ ti. sahetukå bhikkhave uppajjanti påpakå akusalå dhammå

no ahetukå. tass ’eva hetussa pahånå evaµ te påpakå akusalå dhammå na hont¥ ti.

sasa!khårå bhikkhave uppajjanti påpakå akusalå dhammå no asa!khårå. tesaµ yeva

sa!khårånaµ pahånå evaµ te påpakå akusalå dhammå na hont¥ ti. sappaccayå bhikkhave

uppajjanti påpakå akusalå dhammå no appaccayå. tass ’eva paccayassa pahånå evaµ te

påpakå akusalå dhammå na hont¥ ti|| ||sarËpå bhikkhave uppajjanti påpakå akusalå

dhammå no arËpå. tass ’eva rËpassa pahånå evaµ te påpakå akusalå dhammå na hont¥ ti.

savedanå bhikkhave uppajjanti påpakå akusalå dhammå no avedanå. tasså yeva vedanåya

pahånå evaµ te påpakå akusalå dhammå na hont¥ ti. sasaññå bhikkhave uppajjanti påpakå

akusalå dhammå no asaññå. tasså yeva saññåya pahånå evaµ te påpakå akusalå dhammå

na hont¥ ti. saviññåˆå bhikkhave uppajjanti påpakå akusalå dhammå no aviññåˆå. tass

’eva viññåˆassa pahånå evaµ te påpakå akusalå dhammå na hont¥ ti. sa!khatårammaˆå

bhikkhave uppajjanti påpakå akusalå dhammå no asa!khatårammaˆå. tass ’eva sa!khata-

ssa pahånå evaµ te påpakå akusalå dhammå na hont¥ ti|| ||AN2:71-80||

440

| |dukanipåta åsåvagga| |

|| ||dve ’me bhikkhave paccayå micchådi††hiyå uppådåya. katame dve? parato ca ghoso

ayoniso ca manasikåro. ime kho bhikkhave dve paccayå micchådi††hiyå uppådåyå ti||

||dve ’me bhikkhave paccayå sammådi††hiyå uppådåya. katame dve? parato ca ghoso

yoniso ca manasikåro. ime kho bhikkhave dve paccayå sammådi††hiyå uppådåyå ti||

||AN2:108-9||

| |puggalavagga sa!khårasutta| |

|| ||tayo’ me bhikkhave puggalå santo saµvijjamånå lokasmiµ. katame tayo? idha

bhikkhave ekacco puggalo sabyåpajjhaµ kåyasa!khåraµ abhisa!kharoti, sabyåpajjhaµ

vac¥sa!khåraµ abhisa!kharoti, sabyåpajjhaµ manosa!khåraµ abhisa!kharoti. so sabyå-

pajjhaµ kåyasa!khåraµ abhisa!kharitvå, sabyåpajjhaµ vac¥sa!khåraµ abhisa!kharitvå,

sabyåpajjhaµ manosa!khåraµ abhisa!kharitvå; sabyåpajjhaµ lokaµ uppajjati. taµ enaµ

sabyåpajjhaµ lokaµ uppannaµ, samånaµ sabyåpajjhå phasså phusanti. so sabyåpajjhehi

phassehi phu††ho, samåno sabyåpajjhaµ vedanaµ vediyati ekantadukkhaµ, seyyathåpi

sattå nerayikå|| ||idha pana bhikkhave ekacco puggalo abyåpajjhaµ kåyasa!khåraµ abhi-

sa!kharoti, abyåpajjhaµ vac¥sa!khåraµ abhisa!kharoti, abyåpajjhaµ manosa!khåraµ

abhisa!kharoti. so abyåpajjhaµ kåyasa!khåraµ abhisa!kharitvå, abyåpajjhaµ vac¥sa!-

khåraµ abhisa!kharitvå, abyåpajjhaµ manosa!khåraµ abhisa!kharitvå; abyåpajjhaµ

lokaµ uppajjati. taµ enaµ abyåpajjhaµ lokaµ uppannaµ, samånaµ abyåpajjhå phasså

phusanti. so abyåpajjhehi phassehi phu††ho, samåno abyåpajjhaµ vedanaµ vediyati

ekantasukhaµ, seyyathåpi devå subhakiˆhå|| ||idha pana bhikkhave ekacco puggalo sab-

yåpajjhaµ pi abyåpajjhaµ pi kåyasa!khåraµ abhisa!kharoti, sabyåpajjhaµ pi abyåpa-

jjhaµ pi vac¥sa!khåraµ abhisa!kharoti, sabyåpajjhaµ pi abyåpajjhaµ pi manosa!khåraµ

abhisa!kharoti. so sabyåpajjhaµ pi abyåpajjhaµ pi kåyasa!khåraµ abhisa!kharitvå, sa-

byåpajjhaµ pi abyåpajjhaµ pi vac¥sa!khåraµ abhisa!kharitvå, sabyåpajjhaµ pi abyå-

pajjhaµ pi manosa!khåraµ abhisa!kharitvå; sabyåpajjhaµ pi abyåpajjhaµ pi lokaµ

uppajjati. taµ enaµ sabyåpajjhaµ pi abyåpajjhaµ pi lokaµ uppannaµ, samånaµ sabyå-

pajjhå pi abyåpajjhå pi phasså phusanti. so sabyåpajjhehi pi abyåpajjhehi pi phassehi

441

phu††ho, samåno sabyåpajjhaµ pi abyåpajjhaµ pi vedanaµ vediyati vokiˆˆaµ sukha-

dukkhaµ, seyyathåpi manusså ekacce ca devå ekacce ca vinipåtikå|| ||AN3:23||

| |puggalavagga vajirasutta| |

|| ||katamo ca bhikkhave vijjËpamacitto puggalo? idha bhikkhave ekacco puggalo idaµ

dukkhan ti yathåbhËtaµ pajånåti, ayaµ dukkhasamudayo ti yathåbhËtaµ pajånåti, ayaµ

dukkhanirodho ti yathåbhËtaµ pajånåti, ayaµ dukkhanirodhagåmin¥ pa†ipadå ti yathå-

bhËtaµ pajånåti. seyyathå pi bhikkhave cakkhumå puriso rattandhakåratimisåya vijjanta-

rikåya rËpåni passeyya, evam eva kho bhikkhave idh’ ekacco puggalo idaµ dukkhan ti

yathåbhËtaµ pajånåti, ayaµ dukkhasamudayo ti yathåbhËtaµ pajånåti, ayaµ dukkha-

nirodho ti yathåbhËtaµ pajånåti, ayaµ dukkhanirodhagåmin¥ pa†ipadå ti yathåbhËtaµ

pajånåti. ayaµ vuccati bhikkhave vijjËpamacitto puggalo|| ||katamo ca bhikkhave vajirË-

pamacitto puggalo? idha bhikkhave ekacco puggalo åsavånaµ khayå anåsavaµ ceto-

vimuttiµ paññåvimuttiµ di††h’ eva dhamme sayaµ abhiññå sacchikatvå upasampajja

viharati. seyyathå pi bhikkhave vajirassa n’ atthi kiñci abhejjaµ maˆi vå påsåˆo vå. evam

eva kho bhikkhave idh’ ekacco puggalo åsavånaµ khayå anåsavaµ cetovimuttiµ paññå-

vimuttiµ di††h’ eva dhamme sayaµ abhiññå sacchikatvå upasampajja viharati. ayaµ

vuccati bhikkhave vajirËpamacitto puggalo|| ||AN3:25||

| |devadËtavagga ånandasutta| |

|| ||yathåkathaµ pana bhante siyå bhikkhuno tathårupo samådhipa†ilåbho yathå imasmiñ

ca saviññåˆake kåye aha!kåramama!kåramånånusayå nåssu, bahiddhå ca sabbanimittesu

aha!kåramama!kåramånånusayå nåssu; yañ ca cetovimuttiµ paññåvimuttiµ upasampajja

viharato aha!kåramama!kåramånånusayå na honti. tañ ca cetovimuttiµ paññåvimuttiµ

upasampajja vihareyyå ti?|| ||idh’ ånanda bhikkhuno evaµ hoti: etaµ santaµ etaµ

paˆ¥taµ yad idaµ sabbasa!khårasamatho sabbËpadhipa†inissaggo taˆhakkhayo virågo

nirodho nibbånan ti. evaµ kho ånanda siyå bhikkhuno tathårËpo samådhipa†ilåbho yathå

imasmiñ ca saviññåˆake kåye aha!kåramama!kåramånånusayå nåssu, bahiddhå ca

sabbanimittesu aha!kåramama!kåramånånusayå nåssu; yañ ca cetovimuttiµ paññåvimut-

tiµ upasampajja viharato aha!kåramama!kåramånånusayå na honti. tañ ca cetovimuttiµ

442

paññåvimuttiµ upasampajja vihareyyå ti. idañ ca pana me taµ ånanda sandhåya bhåsitaµ

påråyane puˆˆakapañhe||

||sa!khåya lokasmiµ parovaråni, yass’ iñjitaµ n’ atthi kuhiñci loke

santo vidhËmo anigho niråso, atåri so jåtijaran ti brËm¥ ti||AN3:32||

| |devadËtavagga såriputtasutta| |

|| ||sa!khittena pi kho ahaµ såriputta dhammaµ deseyyaµ, vitthårena pi kho ahaµ

såriputta dhammaµ deseyyaµ, sa!khittavitthårena pi kho ahaµ såriputta dhammaµ

deseyyaµ aññåtåro ca dullabhå ti. etassa bhagavå kålo etassa sugata kålo yaµ bhagavå

sa!khittena pi dhammaµ deseyya, vitthårena pi dhammaµ deseyya, sa!khittavitthårena

pi dhammaµ deseyya bhavissanti dhammassa aññåtåro ti|| ||tasmåt iha såriputta evaµ

sikkhitabbaµ: imasmiñ ca saviññåˆake kåye aha!kåramama!kåramånånusayå na bhavis-

santi, bahiddhå ca sabbanimittesu aha!kåramama!kåramånånusayå na bhavissanti; yañ ca

cetovimuttiµ paññåvimuttiµ upasampajja viharato aha!kåramama!kåramånånusayå na

honti. tañ ca cetovimuttiµ paññåvimuttiµ upasampajja viharissåmå ti. evañ hi vo

såriputta sikkhitabbaµ. yato kho såriputta bhikkhuno imasmiñ ca saviññåˆake kåye

aha!kåramama!kåramånånusayå na honti, bahiddhå ca sabbanimittesu aha!kårama-

ma!kåramånånusayå na honti; yañ ca cetovimuttiµ paññåvimuttiµ upasampajja viharato

aha!kåramama!kåramånånusayå na honti. tañ ca cetovimuttiµ paññåvimuttiµ upasam-

pajja viharati – ayaµ vuccati såriputta bhikkhu acchecchi taˆhaµ, våvattayi saµyojanaµ,

sammå månåbhisamayå, antaµ akåsi dukkhassa|| ||AN3:33||

| |devadËtavagga nidånasutta| |

|| ||t¥ˆ’ imåni bhikkhave nidånåni kammånaµ samudayåya. katamåni t¥ˆi? lobho nidånaµ

kammånaµ samudayåya, doso nidånaµ kammånaµ samudayåya, moho nidånaµ kam-

månaµ samudayåya|| ||yaµ bhikkhave lobhapakataµ kammaµ lobhajaµ lobhanidånaµ

lobhasamudayaµ: yatth’ assa attabhåvo nibbattati tattha taµ kammaµ vipaccati, yattha

taµ kammaµ vipaccati tattha tassa kammassa vipåkaµ pa†isaµvedeti – di††h’ eva dham-

me uppajje vå apare vå pariyåye. yaµ bhikkhave dosapakataµ kammaµ dosajaµ dosa-

443

nidånaµ dosasamudayaµ: yatth’ assa attabhåvo nibbattati tattha taµ kammaµ vipaccati,

yattha taµ kammaµ vipaccati tattha tassa kammassa vipåkaµ pa†isaµvedeti – di††h’ eva

dhamme uppajje vå apare vå pariyåye. yaµ bhikkhave mohapakataµ kammaµ mohajaµ

mohanidånaµ mohasamudayaµ: yatth’ assa attabhåvo nibbattati tattha taµ kammaµ

vipaccati, yattha taµ kammaµ vipaccati tattha tassa kammassa vipåkaµ pa†isaµvedeti –

di††h’ eva dhamme uppajje vå apare vå pariyåye. seyyathåpi bhikkhave b¥jåni akkhaˆ"åni

apËt¥ni avåtåtapahatåni såradåni sukhasayitåni sukhette suparikammatåya bhËmiyå:

nikkhittåni devo ca sammå dhåraµ anuppaveccheyya – ev’ assu tåni bhikkhave b¥jåni

vu""hiµ virˬhim vepullaµ åpajjeyyuµ|| ||AN3:34||

| |devadËtavagga nidånasutta| |

|| ||t¥ˆ’ imåni bhikkhave nidånåni kammånaµ samudayåya. katamåni t¥ˆi? alobho nidå-

naµ kammånaµ samudayåya, adoso nidånaµ kammånaµ samudayåya, amoho nidånaµ

kammånaµ samudayåya|| ||yaµ bhikkhave alobhapakataµ kammaµ alobhajaµ alobha-

nidånaµ alobhasamudayaµ: lobhe vigate evaµ, taµ kammaµ pah¥naµ hoti ucchinna-

mËlaµ tålåvatthukataµ anabhåvakataµ åyatiµ anuppådadhammaµ. yaµ bhikkhave

adosapakataµ kammaµ adosajaµ adosanidånaµ adosasamudayaµ: dose vigate evaµ,

taµ kammaµ pah¥naµ hoti ucchinnamËlaµ tålåvatthukataµ anabhåvakataµ åyatiµ

anuppådadhammaµ. yaµ bhikkhave amohapakataµ kammaµ amohajaµ amohanidånaµ

amohasamudayaµ: mohe vigate evaµ, taµ kammaµ pah¥naµ hoti ucchinnamËlaµ

tålåvatthukataµ anabhåvakataµ åyatiµ anuppådadhammaµ. seyyathåpi bhikkhave b¥jåni

akkhaˆ"åni apËt¥ni avåtåtapahatåni såradåni sukhasayitåni: tåni puriso agginå daheyya,

agginå "ahitvå masiµ kareyya, masiµ karitvå mahåvåte vå opuneyya nadiyå vå s¥gha-

sotåya pavåheyya – ev’ assu tåni bhikkhave b¥jåni ucchinnamËlåni tålåvatthukatåni ana-

bhåvakatåni åyatiµ anuppådadhammåni|| ||AN3:34||

| |devadËtavagga dËtasutta| |

||coditå devadËtehi ye pamajjanti måˆavå

te d¥gharattaµ socanti h¥nakåyËpagå narå||

444

||ye ca kho devadËtehi santo sappuriså idha

coditå nappamajjanti ariyadhamme kudåcanaµ||

||upådåne bhayaµ disvå jåtijarmaraˆasambhave

anupådå vimuccanti jåtimaraˆasa!khaye||

||te khemappattå sukhitå di††hadhammåbhinibbutå

sabbaverabhayåt¥tå sabbadukkhaµ upaccagun ti||AN3:36||

| |devadËtavagga sukhumålasutta| |

|| ||assutavå kho puthujjano attanå jarådhammo samåno jaraµ anat¥to paraµ jiˆˆaµ disvå

a††iyati haråyati jigucchati attånañ ñeva atisitvå. aham pi kho ’mhi jarådhammo jaraµ

anat¥to, ahañ c’ eva kho pana jarådhammo samåno jaraµ anat¥to paraµ jiˆˆaµ disvå

a††iyeyyaµ haråyeyyaµ jiguccheyyaµ. na me taµ assa pa†irËpan ti. tassa mayhaµ bhik-

khave iti pa†isañcikkhato yo yobbane yobbanamado so sabbaso pahiyyi|| ||assutavå kho

puthujjano attanå byådhidhammo samåno byådhiµ anat¥to paraµ byådhitaµ disvå a††iya-

ti haråyati jigucchati attånañ ñeva atisitvå. aham pi kho ’mhi byådhidhammo byådhiµ

anat¥to, ahañ c’ eva kho pana byådhidhammo samåno byådhiµ anat¥to paraµ byådhitaµ

disvå a††iyeyyaµ haråyeyyaµ jiguccheyyaµ. na me taµ assa pa†irËpan ti. tassa mayhaµ

bhikkhave iti pa†isañcikkhato yo årogye årogyamado so sabbaso pahiyyi|| ||assutavå kho

puthujjano attanå maraˆadhammo samåno maraˆaµ anat¥to paraµ mataµ disvå a††iyati

haråyati jigucchati attånañ ñeva atisitvå. aham pi kho ’mhi maraˆadhammo maraˆaµ

anat¥to, ahañ c’ eva kho pana maraˆadhammo samåno maraˆaµ anat¥to paraµ mataµ

disvå a††iyeyyaµ haråyeyyaµ jiguccheyyaµ. na me taµ assa pa†irËpan ti. tassa mayhaµ

bhikkhave iti pa†isañcikkhato yo j¥vite j¥vitamado so sabbaso pahiyy¥ ti|| ||AN3:39||

| |cˬavagga sa!khatasutta| |

|| ||t¥ˆ’ imåni bhikkhave sa!khatassa sa!khatalakkhaˆåni. katamåni t¥ˆi? uppådo

paññåyati vayo paññåyati †hitassa aññathattaµ paññåyati. imåni kho bhikkhave t¥ˆi

sa!khatassa sa!khatalakkhaˆån¥ ti|| ||AN3:47||

445

| |cˬavagga asa!khatasutta| |

||t¥ˆ’ imåni bhikkhave asa!khatassa asa!khatalakkhaˆåni. katamåni t¥ˆi? na uppådo

paññåyati na vayo paññåyati na †hitassa aññathattaµ paññåyati. imåni kho bhikkhave t¥ˆi

asa!khatassa asa!khatalakkhaˆån¥ ti|| ||AN3:48||

| |bråhmaˆavagga bråhmaˆasutta| |

|| ||sandi††˙iko dhammo sandi††˙iko dhammo ti bho gotama vuccati. kittåvatå nu kho bho

gotama sandi††hiko dhammo hoti akåliko ehipassiko opanayiko paccattaµ veditabbo

viññËh¥ ti?|| ||ratto kho bråhmaˆa rågena abhibhËto pariyådinnacitto attavyåbådhåya pi

ceteti paravyåbådhåya pi ceteti ubhayavyåbådhåya pi ceteti, cetasikam pi dukkhaµ do-

manassaµ pa†isaµvedeti. råge pah¥ne n’ eva attavyåbådhåya pi ceteti na paravyåbådhåya

pi ceteti na ubhayavyåbådhåya pi ceteti, na cetasikaµ dukkhaµ domanassaµ pa†isaµ-

vedeti. evam pi kho bråhmaˆa sandi††hiko dhammo hoti akåliko ehipassiko opanayiko

paccattaµ veditabbo viññËh¥ ti|| ||du††ho kho bråhmaˆa dosena abhibhËto pariyådinnacitto

attavyåbådhåya pi ceteti paravyåbådhåya pi ceteti ubhayavyåbådhåya pi ceteti, cetasikam

pi dukkhaµ domanassaµ pa†isaµvedeti. dose pah¥ne n’ eva attavyåbådhåya pi ceteti na

paravyåbådhåya pi ceteti na ubhayavyåbådhåya pi ceteti, na cetasikaµ dukkhaµ do-

manassaµ pa†isaµvedeti. evam pi kho bråhmaˆa sandi††hiko dhammo hoti akåliko

ehipassiko opanayiko paccattaµ veditabbo viññËh¥ ti|| ||mˬho kho bråhmaˆa mohena

abhibhËto pariyådinnacitto attavyåbådhåya pi ceteti paravyåbådhåya pi ceteti ubhaya-

vyåbådhåya pi ceteti, cetasikam pi dukkhaµ domanassaµ pa†isaµvedeti. mohe pah¥ne n’

eva attavyåbådhåya pi ceteti na paravyåbådhåya pi ceteti na ubhayavyåbådhåya pi ceteti,

na cetasikaµ dukkhaµ domanassaµ pa†isaµvedeti. evam pi kho bråhmaˆa sandi††hiko

dhammo hoti akåliko ehipassiko opanayiko paccattaµ veditabbo viññËh¥ ti|| ||AN3:53||

| |bråhmaˆavagga nibbutasutta| |

|| ||sandi††hikaµ nibbånaµ sandi††hikaµ nibbånan ti bho gotama vuccati. kittåvatå bho

gotama sandi††hikaµ nibbånaµ hoti, akålikaµ ehipassikaµ opanayikaµ paccattaµ vedi-

tabbaµ viññËh¥ ti?|| ||ratto kho bråhmaˆa rågena abhibhËto pariyådinnacitto attavyåbå-

446

dhåya pi ceteti paravyåbådhåya pi ceteti ubhayavyåbådhåya pi ceteti, cetasikaµ pi duk-

khaµ domanassaµ pa†isaµvedeti. råge pah¥ne n’ eva attavyåbådhåya pi ceteti na para-

vyåbådhåya pi ceteti na ubhayavyåbådhåya pi ceteti, na cetasikaµ dukkhaµ domanassaµ

pa†isaµvedeti. evaµ kho bråhmaˆa sandi††hikaµ nibbånaµ hoti, akålikaµ ehipassikaµ

opanayikaµ paccattaµ veditabbaµ viññËh¥ ti|| ||du††ho kho bråhmaˆa dosena abhibhËto

pariyådinnacitto attavyåbådhåya pi ceteti paravyåbådhåya pi ceteti ubhayavyåbådhåya pi

ceteti, cetasikaµ pi dukkhaµ domanassaµ pa†isaµvedeti. dose pah¥ne n’ eva attavyå-

bådhåya pi ceteti na paravyåbådhåya pi ceteti na ubhayavyåbådhåya pi ceteti, na ceta-

sikaµ dukkhaµ domanassaµ pa†isaµvedeti. evaµ kho bråhmaˆa sandi††hikaµ nibbånaµ

hoti, akålikaµ ehipassikaµ opanayikaµ paccattaµ veditabbaµ viññËh¥ ti|| ||mˬho kho

bråhmaˆa mohena abhibhËto pariyådinnacitto attavyåbådhåya pi ceteti paravyåbådhåya

pi ceteti ubhayavyåbådhåya pi ceteti, cetasikaµ pi dukkhaµ domanassaµ pa†isaµvedeti.

mohe pah¥ne n’ eva attavyåbådhåya pi ceteti na paravyåbådhåya pi ceteti na ubhaya-

vyåbådhåya pi ceteti, na cetasikaµ dukkhaµ domanassaµ pa†isaµvedeti|| ||evaµ kho

bråhmaˆa sandi††hikaµ nibbånaµ hoti, akålikaµ ehipassikaµ opanayikaµ paccattaµ

veditabbaµ viññËh¥ ti. yato kho ayaµ bråhmaˆa anavasesaµ rågakkhayaµ pa†isaµvede-

ti, anavasesaµ dosakkhayaµ pa†isaµvedeti, anavasesaµ mohakhhayaµ pa†isaµvedeti.

evaµ kho bråhmaˆa sandi††hikaµ nibbånaµ hoti, akålikaµ ehipassikaµ opanayikaµ

paccattaµ veditabbaµ viññËh¥ ti|| ||AN3:55||

| |mahåvagga titthasutta| |

|| ||imå cha dhåtuyo ti bhikkhave mayå dhammo desito aniggah¥to asa!kili††ho anupava-

jjo appa†iku††ho samaˆehi bråhmaˆehi viññËh¥ ti – iti kho pan’ etaµ vuttaµ. kiñ c’ etaµ

pa†icca vuttaµ? chayimå bhikkhave dhåtuyo: pa†hav¥dhåtu åpodhåtu tejodhåtu våyodhåtu

åkåsadhåtu viññåˆadhåtu. imå cha dhåtuyo ti bhikkhave mayå dhammo desito aniggah¥to

asa!kili††ho anupavajjo appa†iku††ho samaˆehi bråhmaˆehi viññËh¥ ti – iti yaµ taµ

vuttaµ idaµ etaµ pa†icca vuttaµ|| ||imåni cha phassåyatanån¥ ti bhikkhave mayå dhammo

desito aniggah¥to asa!kili††ho anupavajjo appa†iku††ho samaˆehi bråhmaˆehi viññËh¥ ti –

iti kho pan’ etaµ vuttaµ. kiñ c’ etaµ pa†icca vuttaµ? chayimåni bhikkhave phassåyata-

nån¥: cakkhuphassåyatanaµ sotaphassåyatanaµ ghånaphassåyatanaµ jivhåphassåyata-

naµ kåyaphassåyatanaµ manophassåyatanaµ. imåni cha phassåyatanån¥ ti bhikkhave

447

mayå dhammo desito aniggah¥to asa!kili††ho anupavajjo appa†iku††ho samaˆehi bråhma-

ˆehi viññËh¥ ti – iti yaµ taµ vuttaµ idaµ etaµ pa†icca vuttaµ|| ||ime a††hårasa

manopavicårå ti bhikkhave mayå dhammo desito aniggah¥to asa!kili††ho anupavajjo

appa†iku††ho samaˆehi bråhmaˆehi viññËh¥ ti – iti kho pan’ etaµ vuttaµ. kiñ c’ etaµ

pa†icca vuttaµ? cakkhunå rËpaµ disvå, somanassa††hån¥yaµ rËpaµ upavicarati doma-

nassa††hån¥yaµ rËpaµ upavicarati upekhå†hån¥yaµ rËpaµ upavicarati. sotena saddaµ

sutvå, somanassa††hån¥yaµ saddaµ upavicarati domanassa††hån¥yaµ saddaµ upavicarati

upekhå†hån¥yaµ saddaµ upavicarati. ghånena gandhaµ ghåyitvå, somanassa††hån¥yaµ

gandhaµ upavicarati domanassa††hån¥yaµ gandhaµ upavicarati upekhå†hån¥yaµ

ghandaµ upavicarati. jivhåya rasaµ såyitvå, somanassa††hån¥yaµ rasaµ upavicarati

domanassa††hån¥yaµ rasaµ upavicarati upekhå†hån¥yaµ rasaµ upavicarati. kåyena

pho††habbaµ phusitvå, somanassa††hån¥yaµ pho††habbaµ upavicarati domanassa††hån¥-

yaµ pho††habbaµ upavicarati upekhå†hån¥yaµ pho††habbaµ upavicarati. manaså dhamm-

aµ viññåya, somanassa††hån¥yaµ dhammaµ upavicarati domanassa††hån¥yaµ dhammaµ

upavicarati upekhå†hån¥yaµ dhammaµ upavicarati. ime a††hårasa manopavicårå ti

bhikkhave mayå dhammo desito aniggah¥to asa!kili††ho anupavajjo appa†iku††ho sama-

ˆehi bråhmaˆehi viññËh¥ ti – iti yaµ taµ vuttaµ idaµ etaµ pa†icca vuttaµ|| ||imåni

cattåri ariyasaccån¥ ti bhikkhave mayå dhammo desito aniggah¥to asa!kili††ho anupavajjo

appa†iku††ho samaˆehi bråhmaˆehi viññËh¥ ti – iti kho pan’ etaµ vuttaµ. kiñ c’ etaµ

pa†icca vuttaµ? channaµ bhikkhave dhåtËnaµ upådåya gabbhassåvakkanti hoti.

okkantiyå sati nåmarËpaµ, nåmarËpapaccayå sa¬åyatanaµ, sa¬åyatanapaccayå phasso,

phassapaccayå vedanå. vediyamånassa kho panåhaµ bhikkhave: idaµ dukkhan ti paññå-

pemi, ayaµ dukkhasamudayo ti paññåpemi, ayaµ dukkhanirodho ti paññåpemi, ayaµ

dukkhanirodhagåman¥ pa†ipadå ti paññåpemi|| ||AN3:61||

| |mahåvagga kesaputtasutta| |

|| ||etha tumhe kålåmå må anussavena må paramparåya må itikiråya må pi†akasampadå-

nena må takkahetu må nayahetu må åkåraparivitakkena må di††hinijjhånakkhantiyå må

bhavyarËpatåya må samaˆo no garË ti. yadå tumhe kålåmå attanå va jåneyyåtha: ime dha-

mmå akusalå ime dhammå såvajjå ime dhammå viññugarahitå, ime dhammå samattå sa-

mådinnå ahitåya dukkhåya saµvattant¥ ti; atha tumhe kålåmå pajaheyyåtha|| ||etha tumhe

448

kålåmå må anussavena må paramparåya må itikiråya må pi†akasampadånena må takka-

hetu må nayahetu må åkåraparivitakkena må di††hinijjhånakkhantiyå må bhavyarËpatåya

må samaˆo no garË ti. yadå tumhe kålåmå attanå va jåneyyåtha: ime dhammå kusalå ime

dhammå anavajjå ime dhammå viññuppasatthå, ime dhammå samattå samådinnå hitåya

sukhåya saµvattant¥ ti; atha tumhe kålåmå upasampajja vihareyyåtha|| ||AN3:65||

| |ånandavagga navasutta| |

|| ||bhavo bhavo ti bhante vuccati. kittåvatå nu kho bhante bhavo hot¥ ti? kåmadhåtu-

vepakkañ ca ånanda kammaµ nåbhavissa, api nu kho kåmabhavo paññåyethå ti? no h’

etaµ bhante. iti kho ånanda kammaµ khettaµ, viññåˆaµ b¥jaµ, taˆhå sineho; avijjå-

n¥varaˆånaµ sattånaµ taˆhåsaµyojanånaµ – h¥nåya dhåtuyå viññåˆaµ pati††hitaµ. evaµ

åyatiµ punabbhavåbhinibbatti hoti|| ||rËpadhåtuvepakkañ ca ånanda kammaµ nåbhavissa,

api nu kho rËpabhavo paññåyethå ti? no h’ etaµ bhante. iti kho ånanda kammaµ khet-

taµ, viññåˆaµ b¥jaµ, taˆhå sineho; avijjån¥varaˆånaµ sattånaµ, taˆhåsaµyojanånaµ –

majjhimåya dhåtuyå viññåˆaµ pati††hitaµ. evaµ åyatiµ punabbhavåbhinibbatti hoti||

||arËpadhåtuvepakkañ ca ånanda kammaµ nåbhavissa, api nu kho arËpabhavo paññåyethå

ti? no h’ etaµ bhante. iti kho ånanda kammaµ khettaµ, viññåˆaµ b¥jaµ, taˆhå sineho;

avijjån¥varaˆånaµ sattånaµ, taˆhåsaµyojanånaµ – paˆ¥tåya dhåtuyå viññåˆaµ pati††hi-

taµ. evaµ åyatiµ punabbhavåbhinibbatti hoti. evaµ kho ånanda bhavo hot¥ ti|| ||AN3:76||

| |ånandavagga bhavasutta| |

|| ||bhavo bhavo ti bhante vuccati. kittåvatå nu kho bhante bhavo hot¥ ti? kåmadhåtu-

vepakkañ ca ånanda kammaµ nåbhavissa, api nu kho kåmabhavo paññåyethå ti? no h’

etaµ bhante. iti kho ånanda kammaµ khettaµ, viññåˆaµ b¥jaµ, taˆhå sineho; avijjå-

n¥varaˆånaµ sattånaµ, taˆhåsaµyojanånaµ – h¥nåya dhåtuyå cetanå pati††hitå patthanå

pati††hitå. evaµ åyatiµ punabbhavåbhinibbatti hoti|| ||rËpadhåtuvepakkañ ca ånanda

kammaµ nåbhavissa, api nu kho rËpabhavo paññåyethå ti? no h’ etaµ bhante. iti kho

ånanda kammaµ khettaµ, viññåˆaµ b¥jaµ, taˆhå sineho; avijjån¥varaˆånaµ sattånaµ,

taˆhåsaµyojanånaµ – majjhimåya dhåtuyå cetanå pati††hitå patthanå pati††hitå. evaµ

åyatiµ punabbhavåbhinibbatti hoti|| ||arËpadhåtuvepakkañ ca ånanda kammaµ nåbha-

449

vissa, api nu kho arËpabhavo paññåyethå ti? no h’ etaµ bhante. iti kho ånanda kammaµ

khettaµ, viññåˆaµ b¥jaµ, taˆhå sineho; avijjån¥varaˆånaµ sattånaµ, taˆhåsaµyojanå-

naµ – paˆ¥tåya dhåtuyå cetanå pati††hitå patthanå pati††hitå. evaµ åyatiµ punabbhavåbhi-

nibbatti hoti. evaµ kho ånanda bhavo hot¥ ti|| ||AN3:77||

| |samaˆavagga sekhasutta| |

|| ||sekho sekho ti bhante vuccati. kittåvatå nu kho bhante sekho hot¥ ti? sikkhat¥ ti kho

bhikkhu tasmå sekho ti vuccati. kiñ ca sikkhati? adhis¥lam pi sikkhati adhicittam pi sikkh-

ati adhipaññam pi sikkhat¥ ti, so kho bhikkhu tasmå sekho ti vuccat¥ ti||

||sekhassa sikkhamånassa ujumaggånusårino

khayasmiµ pa†hamaµ ñåˆaµ tato aññå anantarå||

||tato aññåvimuttassa ñåˆaµ ve hoti tådino

akuppå me vimutt¥ ti bhavasaµyojanakkhaye ti||AN3:84||

| |sambodhivagga kˆasutta| |

|| ||t¥ˆ’ imåni bhikkhave nidånåni kammånaµ samudayåya. katamåni t¥ˆi? lobho nidånaµ

kammånaµ samudayåya, doso nidånaµ kammånaµ samudayåya, moho nidånaµ

kammånaµ samudayåya|| ||yaµ bhikkhave lobhapakataµ kammaµ lobhajaµ lobhajaµ

lobhanidånaµ lobhasamudayaµ; taµ kammaµ akusalaµ, taµ kammaµ såvajjaµ, taµ

kammaµ dukkhavipåkaµ, taµ kammaµ kammasamudayåya saµvattati na taµ kammaµ

kammanirodhåya saµvattati|| ||yaµ bhikkhave dosapakataµ kammaµ dosajaµ dosajaµ

dosanidånaµ dosasamudayaµ; taµ kammaµ akusalaµ, taµ kammaµ såvajjaµ, taµ

kammaµ dukkhavipåkaµ, taµ kammaµ kammasamudayåya saµvattati na taµ kammaµ

kammanirodhåya saµvattati|| ||yaµ bhikkhave mohapakataµ kammaµ mohajaµ moha-

jaµ mohanidånaµ mohasamudayaµ; taµ kammaµ akusalaµ, taµ kammaµ såvajjaµ,

taµ kammaµ dukkhavipåkaµ, taµ kammaµ kammasamudayåya saµvattati na taµ

kammaµ kammanirodhåya saµvattati|| ||AN3:107||

450

| |sambodhivagga kˆasutta| |

|| ||t¥ˆ’ imåni bhikkhave nidånåni kammånaµ samudayåya. katamåni t¥ˆi? alobho nidå-

naµ kammånaµ samudayåya, adoso nidånaµ kammånaµ samudayåya, amoho nidånaµ

kammånaµ samudayåya|| ||yaµ bhikkhave alobhapakataµ kammaµ alobhajaµ alobha-

jaµ alobhanidånaµ alobhasamudayaµ; taµ kammaµ kusalaµ, taµ kammaµ anavajjaµ,

taµ kammaµ sukhavipåkaµ, taµ kammaµ kammanirodhåya saµvattati na taµ kammaµ

kammasamudayåya saµvattati|| ||yaµ bhikkhave adosapakataµ kammaµ adosajaµ ado-

sajaµ adosanidånaµ adosasamudayaµ; taµ kammaµ kusalaµ, taµ kammaµ anavajjaµ,

taµ kammaµ sukhavipåkaµ, taµ kammaµ kammanirodhåya saµvattati na taµ kammaµ

kammasamudayåya saµvattati|| ||yaµ bhikkhave amohapakataµ kammaµ amohajaµ

amohajaµ amohanidånaµ amohasamudayaµ; taµ kammaµ kusalaµ, taµ kammaµ

anavajjaµ, taµ kammaµ sukhavipåkaµ, taµ kammaµ kammanirodhåya saµvattati na

taµ kammaµ kammasamudayåya saµvattati|| ||AN3:108||

| |sambodhivagga nidånasutta| |

|| ||t¥ˆ’ imåni bhikkhave nidånåni kammånaµ samudayåya. katamåni t¥ˆi? at¥te bhikkha-

ve chandaråga††hån¥ye dhamme årabbha chando jåyati, anågate bhikkhave chandaråga-

††hån¥ye dhamme årabbha chando jåyati, paccuppanne bhikkhave chandaråga††hån¥ye

dhamme årabbha chando jåyati|| ||kathañ ca bhikkhave at¥te chandaråga††hån¥ye dhamme

årabbha chando jåyati? at¥te bhikkhave chandaråga††hån¥ye dhamme årabbha cetaså

anuvitakketi anuvicåreti. tassa at¥te chandaråga††hån¥ye dhamme årabbha cetaså anuvi-

takkayato anuvicårayato chando jåyati, chandajåto tehi dhammehi saµyutto hoti. etåhaµ

bhikkhave saµyojanaµ vadåmi, yo cetaso sårågo. evaµ kho bhikkhave at¥te chandaråga-

††hån¥ye dhamme årabbha chando jåyati|| ||kathañ ca bhikkhave anågate chandaråga††hån¥-

ye dhamme årabbha chando jåyati? anågate bhikkhave chandaråga††hån¥ye dhamme årab-

bha cetaså anuvitakketi anuvicåreti. tassa anågate chandaråga††hån¥ye dhamme årabbha

cetaså anuvitakkayato anuvicårayato chando jåyati, chandajåto tehi dhammehi saµyutto

hoti. etåhaµ bhikkhave saµyojanaµ vadåmi, yo cetaso sårågo. evaµ kho bhikkhave

anagate chandaråga††hån¥ye dhamme årabbha chando jåyati|| ||kathañ ca bhikkhave pacc-

uppanne chandaråga††hån¥ye dhamme årabbha chando jåyati? paccuppanne bhikkhave

451

chandaråga††hån¥ye dhamme årabbha cetaså anuvitakketi anuvicåreti. tassa paccuppanne

chandaråga††hån¥ye dhamme årabbha cetaså anuvitakkayato anuvicårayato chando jåyati,

chandajåto tehi dhammehi saµyutto hoti. etåhaµ bhikkhave saµyojanaµ vadåmi, yo

cetaso sårågo. evaµ kho bhikkhave paccuppanne chandaråga††hån¥ye dhamme årabbha

chando jåyati|| ||AN3:109||

| |sambodhivagga nidånasutta| |

|| ||t¥ˆ’ imåni bhikkhave nidånåni kammånaµ samudayåya. katamåni t¥ˆi? at¥te bhikkha-

ve chandaråga††hån¥ye dhamme årabbha chando na jåyati, anågate bhikkhave chandaråga-

††hån¥ye dhamme årabbha chando na jåyati, paccuppanne bhikkhave chandaråga††hån¥ye

dhamme årabbha chando na jåyati|| ||kathañ ca bhikkhave at¥te chandaråga††hån¥ye dham-

me årabbha chando na jåyati? at¥tånaµ bhikkhave chandaråga††hån¥yånaµ dhammånaµ

åyatiµ vipåkaµ pajånåti, åyatiµ vipåkaµ viditvå tad abhinivaddheti, tad abhinivad-

dhetvå cetaså abhiviråjetvå paññåya ativijjha passati. evaµ kho bhikkhave at¥te chanda-

råga††hån¥ye dhamme årabbha chando na jåyati|| ||kathañ ca bhikkhave anågate chanda-

råga††hån¥ye dhamme årabbha chando na jåyati? anågatånaµ bhikkhave chandaråga-

††hån¥yånaµ dhammånaµ åyatiµ vipåkaµ pajånåti, åyatiµ vipåkaµ viditvå tad

abhinivaddheti, tad abhinivaddhetvå cetaså abhiviråjetvå paññåya ativijjha passati. evaµ

kho bhikkhave anågate chandaråga††hån¥ye dhamme årabbha chando na jåyati|| ||kathañ

ca bhikkhave paccuppanne chandaråga††hån¥ye dhamme årabbha chando na jåyati? pacc-

uppannånaµ bhikkhave chandaråga††hån¥yånaµ dhammånaµ åyatiµ vipåkaµ pajånåti,

åyatiµ vipåkaµ viditvå tad abhinivaddheti, tad abhinivaddhetvå cetaså abhiviråjetvå

paññåya ativijjha passati. evaµ kho bhikkhave paccuppanne chandaråga††hån¥ye dhamme

årabbha chando na jåyati|| ||AN3:110||

452

| |kusinåravagga gotamakasutta| |

|| ||tassa mayhaµ bhikkhave abhiññåya dhammaµ desayato no anabhiññåya, sanidånaµ

dhammaµ desayato no anidånaµ, sappå†ihåriyaµ dhammaµ desayato no appå†ihåriyaµ.

karaˆ¥yo ovådo karaˆ¥yå anusåsan¥. alañ ca pana vo bhikkhave tu††hiyå alaµ attamana-

tåya alaµ somanassåya||

||Sammåsambuddho Bhagavå, Svåkkhåto Bhagavatå Dhammo, Supa†ipanno Sa!gho||

| |yodhåj¥vavagga uppådasutta| |

|| ||uppådå vå bhikkhave tathågatånaµ anuppådå vå tathågatånaµ, †hitå ’va så dhåtu

dhamma††hitatå dhammaniyåmatå: sabbe sa!khårå aniccå. taµ tathågato abhisambujjhati

abhisameti. abhisambujjhitvå abhisametvå, åcikkhati deseti paññåpeti pa††hapeti vivarati

vibhajati uttån¥karoti: sabbe sa!khårå aniccå ti|| ||uppådå vå bhikkhave tathågatånaµ anu-

ppådå vå tathågatånaµ, †hitå ’va så dhåtu dhamma††hitatå dhammaniyåmatå: sabbe

sa!khårå dukkhå. taµ tathågato abhisambujjhati abhisameti. abhisambujjhitvå abhisamet-

vå, åcikkhati deseti paññåpeti pa††hapeti vivarati vibhajati uttån¥karoti: sabbe sa!khårå

dukkhå ti|| ||uppådå vå bhikkhave tathågatånaµ anuppådå vå tathågatånaµ, †hitå ’va så

dhåtu dhamma††hitatå dhammaniyåmatå: sabbe dhammå anattå. taµ tathågato abhisam-

bujjhati abhisameti. abhisambujjhitvå abhisametvå, åcikkhati deseti paññåpeti pa††hapeti

vivarati vibhajati uttån¥karoti: sabbe dhammå anattå ti|| ||AN3:134||

453

A!guttaranikåya Catukkanipåta

| |bhaˆ"agåmavagga anubuddhasutta| |

|| ||catunnaµ bhikkhave dhammånaµ ananubodhå appa†ivedhå evam idaµ d¥gham

addhånaµ sandhåvitaµ saµsaritaµ mamañ c’ eva tumhåkañ ca. katamesaµ catunnaµ?

ariyassa bhikkhave s¥lassa ananubodhå appa†ivedhå evam idaµ d¥gham addhånaµ

sandhåvitaµ saµsaritaµ mamañ c’ eva tumhåkañ ca. ariyassa bhikkhave samådhissa

ananubodhå appa†ivedhå evam idaµ d¥gham addhånaµ sandhåvitaµ saµsaritaµ mamañ

c’ eva tumhåkañ ca. ariyåya bhikkhave paññåya ananubodhå appa†ivedhå evam idaµ

d¥gham addhånaµ sandhåvitaµ saµsaritaµ mamañ c’ eva tumhåkañ ca. ariyåya bhik-

khave vimuttiyå ananubodhå appa†ivedhå evam idaµ d¥gham addhånaµ sandhåvitaµ

saµsaritaµ mamañ c’ eva tumhåkañ ca|| ||tayidaµ bhikkhave ariyaµ s¥laµ anubuddhaµ

pa†ividdhaµ, ariyo samådhi anubuddho pa†ividdho, ariyå paññå anubuddhå pa†ividdhå,

ariyå vimutti anubuddhå pa†ividdhå – ucchinnå bhavataˆhå kh¥ˆå bhavanetti n’ atthi dåni

punabbhavo ti||

||s¥laµ samådhi paññå ca vimutti ca anuttarå

anubuddhå ime dhammå gotamena yasassinå||

||iti buddho abhiññåya dhammam akkhåsi bhikkhËnaµ

dukkhass’ antakaro satthå cakkhumå parinibbuto ti||AN4:1||

| |bhaˆ"agåmavagga yogasutta| |

|| ||cattåro ’me bhikkhave yogå. katame cattåro? kåmayogo, bhavayogo, di††hiyogo,

avijjåyogo. katamo ca bhikkhave kåmayogo? idha bhikkhave ekacco kåmånaµ samuda-

yañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ nappajånåti,

tassa kåmånaµ samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca

yathåbhËtaµ appajånato, yo kåmesu kåmarågo kåmanand¥ kåmasneho kåmamucchå

kåmapipåså kåmapari¬åho kåmajjhosånaµ kåmataˆhå sånuseti. ayaµ vuccati bhikkhave

kåmayogo|| ||iti kåmayogo, bhavayogo ca kathaµ hoti? idha bhikkhave ekacco bhavånaµ

454

samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ nap-

pajånåti, tassa bhavånaµ samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ

ca yathåbhËtaµ appajånato, yo bhavesu bhavarågo bhavanand¥ bhavasneho bhavamucchå

bhavapipåså bhavapari¬åho bhavajjhosånaµ bhavataˆhå sånuseti. ayaµ vuccati bhikkha-

ve bhavayogo|| ||iti kåmayogo bhavayogo, di††hiyogo ca kathaµ hoti? idha bhikkhave

ekacco di††h¥naµ samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca

yathåbhËtaµ nappajånåti, tassa di††h¥naµ samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥-

navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ appajånato, yo di††h¥su di††hirågo di††hinand¥ di††hi-

sneho di††himucchå di††hipipåså di††hipari¬åho di††hijjhosånaµ di††hitaˆhå sånuseti. ayaµ

vuccati bhikkhave di††hiyogo|| ||iti kåmayogo bhavayogo di††hiyogo, avijjåyogo ca

kathaµ hoti? idha bhikkhave ekacco channaµ phassåyatanånaµ samudayañ ca atthaga-

mañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ nappajånåti, tassa channaµ

phassåyatanånaµ samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca

yathåbhËtaµ appajånato, yå chasu phassåyatanesu avijjå aññåˆaµ sånuseti. ayaµ vuccati

bhikkhave avijjåyogo. iti kåmayogo bhavayogo di††hiyogo avijjåyogo. saµyutto påpakehi

akusalehi dhammehi sa!kilesikehi ponobhavikeki sadarehi dukkhavipåkehi, åyatiµ jåtija-

råmaraˆikehi tasmå ayogakkhem¥ ti vuccati. ime kho bhikkhave cattåro yogå|| ||AN4:10||

| |bhaˆ"agåmavagga yogasutta| |

|| ||cattåro ’me bhikkhave visaµyogå. katame cattåro? kåmayogavisaµyoga, bhavayoga-

visaµyoga, di††hiyogavisaµyoga, avijjåyogavisaµyoga. katamo ca bhikkhave kåmayoga-

visaµyogo? idha bhikkhave ekacco kåmånaµ samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca

åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ pajånåti, tassa kåmånaµ samudayañ ca attha-

gamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ pajånato, yo kåmesu

kåmarågo kåmanand¥ kåmasneho kåmamucchå kåmapipåså kåmapari¬åho kåmajjho-

sånaµ kåmataˆhå sa nånuseti. ayaµ vuccati bhikkhave kåmayogo|| ||iti kåmayoga-

visaµyogo, bhavayogavisaµyogo ca kathaµ hoti? idha bhikkhave ekacco bhavånaµ

samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ pajånåti,

tassa bhavånaµ samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca

yathåbhËtaµ pajånato, yo bhavesu bhavarågo bhavanand¥ bhavasneho bhavamucchå

bhavapipåså bhavapari¬åho bhavajjhosånaµ bhavataˆhå sa nånuseti. ayaµ vuccati

455

bhikkhave bhavayogavisaµyogo|| ||iti kåmayogavisaµyogo bhavayogavisaµyogo, di††hi-

yogavisaµyogo ca kathaµ hoti? idha bhikkhave ekacco di††h¥naµ samudayañ ca

atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ pajånåti, tassa di††h¥-

naµ samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ

pajånato, yo di††h¥su di††hirågo di††hinand¥ di††hisneho di††himucchå di††hipipåså

di††hipari¬åho di††hijjhosånaµ di††hitaˆhå sa nånuseti. ayaµ vuccati bhikkhave di††hiyoga-

visaµyogo|| ||iti kåmayogavisaµyogo bhavayogavisaµyogo di††hiyogavisaµyogo, avij-

jåyogavisaµyogo ca kathaµ hoti? idha bhikkhave ekacco channaµ phassåyatanånaµ

samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ pajånåti,

tassa channaµ phassåyatanånaµ samudayañ ca atthagamañ ca assådañ ca åd¥navañ ca

nissaraˆañ ca yathåbhËtaµ pajånato, yå chasu phassåyatanesu avijjå aññåˆaµ sa nånu-

seti. ayaµ vuccati bhikkhave avijjåyogavisaµyogo. iti kåmayogavisaµyogo bhavayoga-

visaµyogo di††hiyogavisaµyogo avijjåyogavisaµyogo|| ||visaµyutto påpakehi akusalehi

dhammehi sa!kilesikehi ponobhavikeki sadarehi dukkhavipåkehi, åyatiµ jåtijaråmara-

ˆikehi tasmå yogakkhem¥ ti vuccati. ime kho bhikkhave cattåro visaµyogå|| ||AN4:10||

| |uruvelavagga lokasutta| |

|| ||loko bhikkhave tathågatena abhisambuddho lokasmå tathågato visaµyutto. lokasamu-

dayo bhikkhave tathågatena abhisambuddho lokasamudayo tathågatassa pah¥no. loka-

nirodho bhikkhave tathågatena abhisambuddho lokanirodho tathågatassa sacchikato.

lokanirodhagåmin¥ pa†ipadå bhikkhave tathågatena abhisambuddho lokanirodhagåmin¥

pa†ipadå tathågatassa bhåvitå|| ||yaµ bhikkhave sadevakassa lokassa samårakassa sabrah-

makassa, sassamaˆabråhmaˆiyå pajåya sadevamanussåya: di††haµ sutaµ mutaµ viññå-

taµ pattaµ pariyesitaµ anuvicaritaµ manaså – sabbaµ taµ tathågatena abhisambud-

dhaµ. tasmå tathågato ti vuccati. yañ ca bhikkhave rattiµ tathågato abhisambujjhati, yañ

ca rattiµ parinibbåyati: yaµ etasmiµ antare bhåsati lapati niddisati – sabbaµ taµ tatth’

eva hoti no aññathå|| ||AN4:23||

456

| |uruvelavagga kå¬akasutta| |

|| ||yaµ bhikkhave sadevakassa lokassa samårakassa sabrahmakassa sassamaˆabråhma-

ˆiyå pajåya sadevamanussåya di††haµ sutaµ mutaµ viññåtaµ pattaµ pariyesitaµ anu-

vicaritaµ manaså, tam ahaµ jånåmi|| ||yaµ bhikkhave sadevakassa lokassa samårakassa

sabrahmakassa sassamaˆabråhmaˆiyå pajåya sadevamanussåya di††haµ sutaµ mutaµ

viññåtaµ pattaµ pariyesitaµ anuvicaritaµ manaså, tam ahaµ abbhaññåsiµ, taµ tathåga-

tassa viditaµ, taµ tathågato na upa††håsi|| ||yaµ bhikkhave sadevakassa lokassa samåra-

kassa sabrahmakassa sassamaˆabråhmaˆiyå pajåya sadevamanussåya di††haµ sutaµ

mutaµ viññåtaµ pattaµ pariyesitaµ anuvicaritaµ manaså tam ahaµ jånåm¥ ti vadeyyaµ,

taµ mam’ assa muså; tam ahaµ jånåmi ca na ca jånåm¥ ti vadeyyaµ, tam pi ’ssa tådisam

eva; tam ahaµ n’ eva jånåmi na na jånåm¥ ti vadeyyaµ, taµ mam’ assa kali|| ||iti kho

bhikkhave tathågato di††hå da††habbaµ di††haµ na maññati, adi††haµ na maññati, da††ha-

bbaµ na maññati, da††håraµ na maññati; sutvå sotabbaµ sutaµ na maññati, asutaµ na

maññati, sotabbaµ na maññati, sotåraµ na maññati; mutvå motabbaµ mutaµ na maññati,

amutaµ na maññati, motabbaµ na maññati, motåraµ na maññati; viññåtvå viññåtabbaµ

viññåtaµ na maññati, aviññåtaµ na maññati, viññåtabbaµ na maññati, viññåtåraµ na

maññati|| ||iti kho bhikkhave tathågato di††hasutamutaviññåtabbesu dhammesu tådi se ye-

va tådi tamhå ca pana tådi tamhå añño tådi uttaritaro vå paˆ¥tataro vå n’ atth¥ ti vadåm¥ ti||

||yaµ kiñci di††haµ vå sutaµ mutaµ vå ajjhositaµ sacca mutaµ paresaµ

na tesu tåd¥ saya saµvutesu saccaµ muså vå pi paraµ daheyyaµ||

||etañ ca sallaµ pa†igacca disvå ajjhositå yattha pajå visattå

jånåmi passåmi tath’ eva etaµ ajjhositaµ n’ atthi tathågatånan ti||AN4:24||

| |cakkavagga s¥hasutta| |

|| ||evam eva kho bhikkhave yadå tathågato loke uppajjati: arahaµ sammåsambuddho

vijjåcaraˆasampanno sugato lokavidË anuttaro purisadammasårathi satthå devamanusså-

naµ buddho bhagavå. so dhammaµ deseti: iti sakkåyo iti sakkåyasamudayo iti sakkåya-

nirodho iti sakkåyanirodhagåmin¥ pa†ipadå ti|| ||ye pi te bhikkhave devå d¥ghåyukå vaˆˆa-

457

vanto sukhabhËtå uccesu vimånesu cira††hitikå, te pi tathågatassa dhammadesanaµ sutvå,

yebhuyyena bhayaµ saµvegaµ santåsaµ åpajjanti: aniccå va kira bho mayaµ samånå

nicc’ amhå ti amaññimha, addhuvå va kira bho mayaµ samånå dhuv’ amhå ti amaññim-

ha, asassatå va kira bho mayaµ samånå sassat’ amhå ti amaññimha. mayañ hi kira bho

aniccå addhuvå asassatå sakkåyapariyåpannå ti|| ||AN4:33||

| |cakkavagga patil¥na| |

|| ||panuˆˆapaccekasacco bhikkhave bhikkhu samavayasa†hesano passaddhakåyasa!-

khåro vå patil¥no ti vuccati. kathañ ca bhikkhave bhikkhu panuˆˆapaccekasacco hoti?

idha bhikkhave bhikkhuno yåni tåni puthusamaˆabråhmaˆånaµ puthupaccekasaccåni,

seyyath¥daµ: sassato loko ti vå asassato loko ti vå, antavå loko ti vå anantavå loko ti vå,

taµ j¥vaµ taµ sar¥ran ti vå aññaµ j¥vaµ aññaµ sar¥ran ti vå, hoti tathågato param maraˆå

ti vå na hoti tathågato param maraˆå ti vå, hoti ca na hoti ca tathågato param maraˆå ti vå

n’ eva hoti na na hoti tathågato param maraˆå ti vå. sabbåni ’ssa tåni nuˆˆåni honti

cattåni vantåni muttåni pah¥nåni pa†inissa††håni. evaµ kho bhikkhave bhikkhu panuˆˆa-

paccekasacco hoti|| ||kathañ ca bhikkhave bhikkhu samavayasa†hesano hoti? idha bhik-

khave bhikkhuno kåmesanå pah¥nå hoti, bhavesanå pah¥nå hoti, brahmacariyesanå

pa†ippassaddhå. evaµ kho bhikkhave bhikkhu samavayasa†hesano hoti|| ||kathañ ca

bhikkhave bhikkhu sukhassa ca pahånå dukkhassa ca pahånå pubbe va somanassadoma-

nassånaµ atthagamå adukkhamasukhaµ upekhåsatipårisuddhiµ catutthajjhånaµ upa-

sampajja viharati. evaµ kho bhikkhave bhikkhu passaddhakåyasa!khåro hoti|| ||kathañ ca

bhikkhave bhikkhu patil¥no hoti? idha bhikkhave bhikkhuno asmimåno pah¥no hoti

ucchinnamËlo tålåvatthukato anabhåvakato åyatiµ anuppådadhammo. evaµ kho bhik-

khave bhikkhu patil¥no hoti. panuˆˆapaccekasacco bhikkhave bhikkhu samavayasa†h-

esano passaddhakåyasa!khåro patil¥no ti vuccat¥ ti||

||kåmesanå bhavesanå brahmacariyesanå saha

iti saccaparåmåso di††hi††hånå samussayå||

||sabbarågavirattassa taˆhakkhayavimuttino

esanå pa†inissa††hå di††i††hånå samËhatå||

458

||sa ve santo sato bhikkhu passaddho aparåjito

månåbhisamayå buddho patil¥no ti vuccat¥ ti||AN4:38||

| | rohitassavagga visåkhasutta| |

||nåbhåsamånaµ jånanti missaµ bålehi paˆ"itaµ

bhåsamånañ ca jånånti desentaµ amataµ padaµ||

||bhåsaye jotaye dhammaµ paggaˆhe isinaµ dhajaµ

subhåsitadhajå isayo dhammo hi isinan dhajo ti||AN4:48||

| | rohitassavagga vipallåsasutta| |

|| ||cattåro ’me bhikkhave saññåvipallåså cittavipallåså di††hivipallåså. katame cattåro?

anicce bhikkhave niccan ti: saññåvipallåso cittavipallåso di††hivipallåso. dukkhe bhikkha-

ve adukkhan ti: saññåvipallåso cittavipallåso di††hivipallåso. anattani bhikkhave attå ti:

saññåvipallåso cittavipallåso di††hivipallåso. asubhe bhikkhave subhan ti: saññåvipallåso

cittavipallåso di††hivipallåso. ime kho bhikkhave cattåro saññåvipallåså cittavipallåså di†-

†hivipallåså|| ||cattåro ’me bhikkhave na saññåvipallåså na cittavipallåså na di††hivipallåså.

katame cattåro? anicce bhikkhave aniccan ti: na saññåvipallåso na cittavipallåso na di††hi-

vipallåso. dukkhe bhikkhave dukkhan ti: na saññåvipallåso na cittavipallåso na di††hivipa-

llåso. anattani bhikkhave anattå ti: na saññåvipallåso na cittavipallåso na di††hivipallåso.

asubhe bhikkhave asubhan ti: na saññåvipallåso na cittavipallåso na di††hivipallåso. ime

kho bhikkhave cattåro na saññåvipallåså na cittavipallåså na di††hivipallåså ti|| ||AN4:49||

| |asuravagga tatiya-samådhisutta| |

|| ||tatra bhikkhave yvåyaµ puggalo låbh¥ ajjhattaµ cetosamathassa na låbh¥ adhipaññå-

dhammavipassanåya, tena bhikkhave puggalena yvåyaµ puggalo låbh¥ adhipaññådham-

mavipassanåya so upasa!kamitvå evam assa vacan¥yo – kathan nu kho åvuso sa!khårå

da††habbå, kathaµ sa!khårå sammasitabbå kathaµ sa!khårå vipassitabbå ti? tassa so

yathådi††haµ yathåviditaµ vyåkaroti – evaµ kho åvuso sa!khårå da††habbå, evaµ sa!-

459

khårå sammasitabbå evaµ sa!khårå vipassitabbå ti. so aparena samayena låbh¥ c’ eva

hoti ajjhattaµ cetosamathassa låbh¥ adhipaññådhammavipassanåya|| ||tatra bhikkhave

yvåyaµ puggalo låbh¥ adhipaññådhammavipassanåya na låbh¥ ajjhattaµ cetosamathassa,

tena bhikkhave puggalena yvåyaµ puggalo låbh¥ ajjhattaµ cetosamathassa so upasa!-

kamitvå evam assa vacan¥yo – kathan nu kho åvuso cittaµ saˆ†hapetabbaµ, kathaµ

cittaµ sannisådetabbaµ, kathaµ cittaµ ekodikattabbaµ, kathaµ cittaµ samådahåtabban

ti? tassa so yathådi††haµ yathåviditaµ vyåkaroti – evaµ kho åvuso cittaµ saˆ†hape-

tabbaµ, evaµ cittaµ sannisådetabbaµ, evaµ cittaµ ekodikattabbaµ, evaµ cittaµ

samådahåtabban ti. so aparena samayena låbh¥ c’ eva hoti adhipaññådhammavipassanåya

låbh¥ ajjhattaµ cetosamathassa|| ||AN4:94||

| |puggalavaggo saµyojanasutta| |

|| ||katamassa bhikkhave puggalassa orambhågiyåni saµyojanåni appah¥nåni, uppatti-

pa†ilåbhikåni saµyojanåni appah¥nåni, bhavapa†ilåbhikåni saµyojanåni appah¥nåni?

sakadågåmissa. imassa kho bhikkhave puggalassa orambhågiyåni saµyojanåni appah¥nå-

ni, uppattipa†ilåbhikåni saµyojanåni appah¥nåni, bhavapa†ilåbhikåni saµyojanåni appa-

h¥nåni|| ||katamassa bhikkhave puggalassa orambhågiyåni saµyojanåni pah¥nåni, uppatti-

pa†ilåbhikåni saµyojanåni appah¥nåni, bhavapa†ilåbhikåni saµyojanåni appah¥nåni?

uddhaµsotassa akani††hagåmino. imassa kho bhikkhave puggalassa orambhågiyåni saµ-

yojanåni pah¥nåni, uppattipa†ilåbhikåni saµyojanåni appah¥nåni, bhavapa†ilåbhikåni

saµyojanåni appah¥nåni|| ||katamassa bhikkhave puggalassa orambhågiyåni saµyojanåni

pah¥nåni, uppattipa†ilåbhikåni saµyojanåni pah¥nåni, bhavapa†ilåbhikåni saµyojanåni

appah¥nåni? antaråparinibbåyissa. imassa kho bhikkhave puggalassa orambhågiyåni saµ-

yojanåni pah¥nåni, uppattipa†ilåbhikåni saµyojanåni pah¥nåni, bhavapa†ilåbhikåni saµyo-

janåni appah¥nåni|| ||katamassa bhikkhave puggalassa orambhågiyåni saµyojanåni

pah¥nåni, uppattipa†ilåbhikåni saµyojanåni pah¥nåni, bhavapa†ilåbhikåni saµyojanåni

pah¥nåni? arahato. imassa kho bhikkhave puggalassa orambhågiyåni saµyojanåni pah¥-

nåni, uppattipa†ilåbhikåni saµyojanåni pah¥nåni, bhavapa†ilåbhikåni saµyojanåni pah¥nå-

ni. ime kho bhikkhave cattåro puggalå santo saµvijjamånå lokasmin ti|| ||AN4:131||

460

| |sañcetaniyavagga cetanåsutta| |

|| ||kåye vå bhikkhave sati kåyasañcetanåhetu uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ, våcåya

vå bhikkhave sati vac¥sañcetanåhetu uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ, mane vå bhik-

khave sati manosañcetanåhetu uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ – avijjåpaccayå vå||

||såmaµ vå taµ bhikkhave kåyasa!khåraµ abhisa!kharoti, yaµ paccayå ’ssa taµ uppajja-

ti ajjhattaµ sukhadukkhaµ; pare vå ’ssa taµ bhikkhave kåyasa!khåraµ abhisa!kharonti,

yaµ paccayå ’ssa taµ uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ. sampajåno vå taµ bhikkhave

kåyasa!khåraµ abhisa!kharoti, yaµ paccayå ’ssa taµ uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ;

asaµpajåno vå taµ bhikkhave kåyasa!khåraµ abhisa!kharoti, yaµ paccayå ’ssa taµ

uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ|| ||såmaµ vå taµ bhikkhave vac¥sa!khåraµ abhisa!-

kharoti, yaµ paccayå ’ssa taµ uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ; pare vå ’ssa taµ

bhikkhave vac¥sa!khåraµ abhisa!kharonti, yaµ paccayå ’ssa taµ uppajjati ajjhattaµ

sukhadukkhaµ. sampajåno vå taµ bhikkhave vac¥sa!khåraµ abhisa!kharoti, yaµ pacca-

yå ’ssa taµ uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ; asaµpajåno vå taµ bhikkhave vac¥sa!-

khåraµ abhisa!kharoti, yaµ paccayå ’ssa taµ uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ||

||såmaµ vå taµ bhikkhave manosa!khåraµ abhisa!kharoti, yaµ paccayå ’ssa taµ uppaj-

jati ajjhattaµ sukhadukkhaµ; pare vå ’ssa taµ bhikkhave manosa!khåraµ abhisa!kha-

ronti, yaµ paccayå ’ssa taµ uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ. sampajåno vå taµ

bhikkhave manosa!khåraµ abhisa!kharoti, yaµ paccayå ’ssa taµ uppajjati ajjhattaµ

sukhadukkhaµ; asaµpajåno vå taµ bhikkhave manosa!khåraµ abhisa!kharoti, yaµ

paccayå ’ssa taµ uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ|| ||imesu bhikkhave dhammesu avijjå

anupatitå. avijjåya tveva asesaviråganirodhå: so kåyo na hoti yaµ paccayå ’ssa taµ

uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ, så våcå na hoti yaµ paccayå ’ssa taµ uppajjati

ajjhattaµ sukhadukkhaµ, so mano na hoti yaµ paccayå ’ssa taµ uppajjati ajjhattaµ su-

khadukkhaµ. khettaµ taµ na hoti yaµ paccayå ’ssa taµ uppajjati ajjhattaµ sukha-

dukkhaµ, vatthuµ taµ na hoti yaµ paccayå ’ssa taµ uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ,

åyatanaµ taµ na hoti yaµ paccayå ’ssa taµ uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ, adhikara-

ˆaµ taµ na hoti yaµ paccayå ’ssa taµ uppajjati ajjhattaµ sukhadukkhaµ|| ||AN4:171||

461

| |sañcetaniyavagga vibhattisutta| |

|| ||cattåro ’me bhikkhave attabhåvapa†ilåbhå. katame cattåro? atthi bhikkhave attabhåva-

pa†ilåbho yasmiµ attabhåvapa†ilåbhe attasañcetanå kamati no parasañcetanå atthi

bhikkhave attabhåvapa†ilåbho yasmiµ attabhåvapa†ilåbhe parasañcetanå kamati no atta-

sañcetanå. atthi bhikkhave attabhåvapa†ilåbho yasmiµ attabhåvapa†ilåbhe attasañcetanå

ca kamati parasañcetanå ca. atthi bhikkhave attabhåvapa†ilåbho yasmiµ attabhåvapa†i-

låbhe n’ ev’ attasañcetanå kamati no parasañcetanå. ime kho bhikkhave cattåro attabhåva-

pa†ilåbhå ti|| ||evaµ vutte åyasmå såriputto bhagavantaµ etad avoca: imassa kho ahaµ

bhante bhagavatå sa!khittena bhåsitassa evaµ vitthårena atthaµ åjånåmi: tatra bhante

yvåyaµ attabhåvapa†ilåbho yasmiµ attabhåvapa†ilåbhe attasañcetanå kamati no para-

sañcetanå, attasañcetanåhetu tesaµ sattånaµ tamhå kåyå cuti hoti. tatra bhante yvåyaµ

attabhåvapa†ilåbho yasmiµ attabhåvapa†ilåbhe parasañcetanå kamati no attasañcetanå,

parasañcetanåhetu tesaµ sattånaµ tamhå kåyå cuti hoti. tatra bhante yvåyaµ attabhåva-

pa†ilåbho yasmiµ attabhåvapa†ilåbhe attasañcetanå ca kamati parasañcetanå ca, attasañ-

cetanåhetu ca parasañcetanåhetu ca tesaµ sattånaµ tamhå kåyå cuti hoti. tatra bhante

yvåyaµ attabhåvapa†ilåbho yasmiµ attabhåvapa†ilåbhe n’ ev’ attasañcetanå kamati no

parasañcetanå ca, n’ ev’ attasañcetanåhetu no parasañcetanåhetu ca tesaµ sattånaµ tamhå

kåyå cuti hoti|| ||AN4:172||

| |sañcetaniyavagga ko††hitasutta| |

|| ||channaµ åvuso phassåyatanånaµ asesaviråganirodhå atth’ aññaµ kiñc¥ ti? må h’

evaµ åvuso. channaµ åvuso phassåyatanånaµ asesaviråganirodhå n’ atth’ aññaµ kiñc¥

ti? må h’ evaµ åvuso. channaµ åvuso phassåyatanånaµ asesaviråganirodhå atthi ca n’

atthi c’ aññaµ kiñc¥ ti? må h’ evaµ åvuso. channaµ åvuso phassåyatanånaµ asesaviråga-

nirodhå n’ ev’ atthi no n’ atth’ aññaµ kiñc¥ ti? må h’ evaµ åvuso|| ||channaµ åvuso

phassåyatanånaµ asesaviråganirodhå atth’ aññaµ kiñc¥ ti? iti pu††ho samåno må h’ evaµ

åvuso ti vadesi. channaµ åvuso phassåyatanånaµ asesaviråganirodhå n’ atth’ aññaµ

kiñc¥ ti? iti pu††ho samåno må h’ evaµ åvuso ti vadesi. channaµ åvuso phassåyatanånaµ

asesaviråganirodhå atthi ca n’ atthi c’ aññaµ kiñc¥ ti? iti pu††ho samåno må h’ evaµ

åvuso ti vadesi. channaµ åvuso phassåyatanånaµ asesaviråganirodhå n’ ev’ atthi no n’

462

atth’ aññaµ kiñc¥ ti? iti pu††ho samåno må h’ evaµ åvuso ti vadesi. yathåkathaµ pan’

åvuso imassa bhåsitassa attho da††habbo ti?|| ||channaµ åvuso phassåyatanånaµ asesa-

viråganirodhå atth’ aññaµ kiñc¥ ti, iti vadaµ appapañcaµ papañceti. channaµ åvuso

phassåyatanånaµ asesaviråganirodhå n’ atth’ aññaµ kiñc¥ ti, iti vadaµ appapañcaµ

papañceti. channaµ åvuso phassåyatanånaµ asesaviråganirodhå atthi ca n’ atthi c’ aññaµ

kiñc¥ ti, iti vadaµ appapañcaµ papañceti. channaµ åvuso phassåyatanånaµ asesaviråga-

nirodhå n’ ev’ atthi no n’ atth’ aññaµ kiñc¥ ti, iti vadaµ appapañcaµ papañceti|| ||yåvatå

åvuso channaµ phassåyatanånaµ gati tåvatå papañcassa gati,yåvatå papañcassa gati

tåvatå channaµ phassåyatanånaµ gati. channaµ åvuso phassåyatanånaµ asesaviråganiro-

dhå papañcanirodho papañcavËpasamo ti|| ||AN4:173||

| |sañcetaniyavagga upavåˆasutta| |

|| ||kinnu kho åvuso såriputta vijjåy’ antakaro hot¥ ti? no h’ idaµ åvuso. kiµ pan’ åvuso

såriputta caraˆen’ antakaro hot¥ ti? no h’ idaµ åvuso. kinnu kho åvuso såriputta vijjåcara-

ˆen’ antakaro hot¥ ti? no h’ idaµ åvuso. kiµ pan’ åvuso såriputta aññatra vijjåcaraˆen’

antakaro hot¥ ti? no h’ idaµ åvuso|| ||kinnu kho åvuso såriputta vijjåy’ antakaro hot¥ ti? iti

pu††ho samåno no h’ idaµ åvuso ti vadesi. kiµ pan’ åvuso såriputta caraˆen’ antakaro

hot¥ ti? iti pu††ho samåno no h’ idaµ åvuso ti vadesi. kinnu kho åvuso såriputta vijjå-

caraˆen’ antakaro hot¥ ti? iti pu††ho samåno no h’ idaµ åvuso ti vadesi. kiµ pan’ åvuso

såriputta aññatra vijjåcaraˆen’ antakaro hot¥ ti? iti pu††ho samåno no h’ idaµ åvuso ti

vadesi. yathåkathaµ pan’ åvuso antakaro hot¥ ti?|| ||vijjåya ce åvuso antakaro abhavissa,

saupådåno va samåno antakaro abhavissa; caraˆena ce åvuso antakaro abhavissa, sa-

upådåno va samåno antakaro abhavissa; vijjåcaraˆena ce åvuso antakaro abhavissa,

saupådåno va samåno antakaro abhavissa; aññatra vijjåcaraˆena ce åvuso antakaro abha-

vissa, puthujjano antakaro abhavissa. puthujjano hi åvuso aññatra vijjåcaraˆena caraˆa-

vipanno kho åvuso yathåbhËtaµ na jånåti na passati – caraˆasampanno yathåbhËtaµ jån-

åti passati, yathåbhËtaµ jånaµ passaµ antakaro hot¥ ti|| ||AN4:175||

463

| |sañcetaniyavagga råhulasutta| |

|| ||yå ca råhula ajjhattikå pa†hav¥dhåtu yå ca båhirå pa†hav¥dhåtu, pa†hav¥dhåtur ev’ eså.

taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti evam etaµ yathåbhËtaµ samma-

ppaññåya da††habbaµ. evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya disvå pa†hav¥dhåtuyå

nibbindati, paññåya cittaµ viråjeti|| ||yå ca råhula ajjhattikå åpodhåtu yå ca båhirå åpodh-

åtu, åpodhåtur ev’ eså. taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso attå ti evam etaµ

yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya

disvå åpodhåtuyå nibbindati, paññåya cittaµ viråjeti|| ||yå ca råhula ajjhattikå tejodhåtu yå

ca båhirå tejodhåtu, tejodhåtur ev’ eså. taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’ham asmi, na meso

attå ti evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ. evam etaµ yathåbhËtaµ

sammappaññåya disvå tejodhåtuyå nibbindati, paññåya cittaµ viråjeti|| ||yå ca råhula

ajjhattikå våyodhåtu yå ca båhirå våyodhåtu, våyodhåtur ev’ eså. taµ n’ etaµ mama, n’

eso ’ham asmi, na meso attå ti evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya da††habbaµ.

evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya disvå våyodhåtuyå nibbindati, paññåya cittaµ

viråjeti|| ||yato kho råhula bhikkhu imåsu catusu dhåtËsu n’ ev’ attånaµ nåttani yaµ sam-

anupassati, ayaµ vuccati råhula bhikkhu acchecchi taˆhaµ vivattayi saµyojanaµ sammå

månåbhisamayå antaµ akåsi dukkhasså ti|| ||AN4:177||

| |sañcetaniyavagga jambålisutta| |

|| ||idha bhikkhave bhikkhu aññataraµ santaµ cetovimuttiµ upasampajja viharati. so

sakkåyanirodhaµ manasikaroti, tassa sakkåyanirodhaµ manasikaroto sakkåyanirodhe

cittaµ nappakkhandati nappas¥dati na santi††hati na vimuccati, tassa kho etaµ bhikkhave

bhikkhuno na sakkåyanirodho på†ika!kho. seyyathå pi bhikkhave puriso lasagatena

hatthena såkhaµ gaˆheyya tassa so hattho sajjeyyå pi gaˆheyyå pi bajjheyyå pi||…||idha

pana bhikkhave bhikkhu aññataraµ santaµ cetovimuttiµ upasampajja viharati. so sak-

kåyanirodhaµ manasikaroti, tassa sakkåyanirodhaµ manasikaroto sakkåyanirodhe cittaµ

pakkhandati pas¥dati santi††hati vimuccati, tassa kho etaµ bhikkhave bhikkhuno sakkåya-

nirodho på†ika!kho. seyyathå pi bhikkhave puriso suddhena hatthena såkhaµ gaˆheyya

tassa so hattho n’ eva sajjeyya na gaˆheyya na bajjheyya|| ||AN4:178||

464

| |sañcetaniyavagga jambålisutta| |

|| ||idha pana bhikkhave bhikkhu aññataraµ santaµ cetovimuttiµ upasampajja viharati.

so avijjåpabhedaµ manasikaroti, tassa avijjåpabhedaµ manasikaroto avijjåpabhede

cittaµ nappakkhandati nappas¥dati na santi††hati na vimuccati, tassa kho etaµ bhikkhave

bhikkhuno na avijjåpabhedo på†ika!kho. seyyathå pi bhikkhave jambål¥ anekavassa-

gaˆikå tasså puriso yåni c’ eva åyamukhåni tåni pidaheyya yåni ca apåyamukhåni tåni

vivareyya devo ca na sammådhåraµ anupaveccheyya, evañ hi tasså bhikkhave jambåliyå

na ålippabhedo på†ika!kho||…||idha pana bhikkhave bhikkhu aññataraµ santaµ ceto-

vimuttiµ upasampajja viharati. so avijjåpabhedaµ manasikaroti, tassa avijjåpabhedaµ

manasikaroto avijjåpabhede cittaµ pakkhandati pas¥dati santi††hati vimuccati, tassa kho

etaµ bhikkhave bhikkhuno avijjåpabhedo på†ika!kho. seyyathå pi bhikkhave jambål¥

anekavassagaˆikå tasså puriso yåni c’ eva åyamukhåni tåni vivareyya yåni ca apåyamu-

khåni tåni pidaheyya devo ca sammådhåraµ anupaveccheyya, evañ hi tasså bhikkhave

jambåliyå ålippabhedo på†ika!kho|| ||AN4:178||

| |sañcetaniyavagga nibbånasutta| |

|| ||ko nu kho åvuso såriputta hetu ko paccayo yenam idh’ ekacce sattå di††h’ eva dhamme

na parinibbåyant¥ ti? idh’ åvuso ånanda sattå imå hånabhågiyå saññå ti yathåbhËtaµ

nappajånanti, imå †hitibhågiyå saññå ti yathåbhËtaµ nappajånanti, imå visesabhågiyå

saññå ti yathåbhËtaµ nappajånanti, imå nibbedhabhågiyå saññå ti yathåbhËtaµ nappajå-

nanti. ayaµ kho åvuso ånanda hetu ayaµ paccayo yenam idh’ ekacce sattå di††h’ eva

dhamme na parinibbåyant¥ ti|| ||ko pan’ åvuso såriputta hetu ko paccayo yenam idh’

ekacce sattå di††h’ eva dhamme parinibbåyant¥ ti? idh’ åvuso ånanda sattå imå håna-

bhågiyå saññå ti yathåbhËtaµ pajånanti, imå †hitibhågiyå saññå ti yathåbhËtaµ pajånanti,

imå visesabhågiyå saññå ti yathåbhËtaµ pajånanti, imå nibbedhabhågiyå saññå ti yathå-

bhËtaµ pajånanti. ayaµ kho åvuso ånanda hetu ayaµ paccayo yenam idh’ ekacce sattå

di††h’ eva dhamme parinibbåyant¥ ti|| ||AN4:179||

465

| |sañcetaniyavagga mahåpadesasutta| |

|| ||idha pana bhikkhave bhikkhu evaµ vadeyya: amukasmiµ nåma åvåse eko thero

bhikkhu viharati bahussuto ågatågamo dhammadharo vinayadharo måtikådharo. tassa me

therassa sammukhå sutaµ sammukhå pa†iggah¥taµ: ayaµ dhammo ayaµ vinayo idaµ

satthu såsanan ti. tassa bhikkhave bhikkhuno bhåsitaµ n’ eva abhinanditabbaµ na pa†i-

kkositabbaµ. anabhinanditvå appa†ikkositvå tåni padavyañjanåni sådhukaµ uggahetvå

sutte, otåretabbåni vinaye sandassetabbåni. tåni ce sutte otåriyamånåni vinaye sandas-

siyamånåni na c’ eva sutte otaranti na vinaye sandissanti, ni††ham ettha gantabbaµ: addhå

idaµ na c’ eva tassa bhagavato vacanaµ arahato sammåsambuddhassa, tassa ca therassa

duggah¥tan ti – iti h’ etaµ bhikkhave cha""eyyåtha|| ||idha pana bhikkhave bhikkhu evaµ

vadeyya: amukasmiµ nåma åvåse eko thero bhikkhu viharati bahussuto ågatågamo

dhammadharo vinayadharo måtikådharo. tassa me therassa sammukhå sutaµ sammukhå

pa†iggah¥taµ: ayaµ dhammo ayaµ vinayo idaµ satthu såsanan ti. tassa bhikkhave bhik-

khuno bhåsitaµ n’ eva abhinanditabbaµ na pa†ikkositabbaµ. anabhinanditvå appa†i-

kkositvå tåni padavyañjanåni sådhukaµ uggahetvå sutte, otåretabbåni vinaye san-

dassetabbåni. tåni ce sutte otåriyamånåni vinaye sandassiyamånåni sutte c’ eva otaranti

vinaye ca sandissanti, ni††ham ettha gantabbaµ: addhå idaµ tassa bhagavato vacanaµ

arahato sammåsambuddhassa, tassa ca therassa suggah¥tan ti. idaµ bhikkhave catutthaµ

mahåpadesaµ dhåreyyåtha|| ||DN4:180||

| |yodhaj¥vagga saccasutta| |

|| ||puna ca paraµ paribbåjakå bråhmaˆo evam åha: sabbe bhavå aniccå dukkhå vipari-

ˆåmadhammå ti, iti vadaµ bråhmaˆo saccaµ åha no muså. so tena na samaˆo ti maññati,

na bråhmaˆo ti maññati, na seyyo ’ham asm¥ ti maññati, na sadiso ’ham asm¥ ti maññati,

na h¥no ’ham asm¥ ti maññati. api ca yad eva tattha saccaµ tad abhiññåya bhavånañ ñeva

nibbidåya virågåya nirodhåya pa†ipanno hoti|| ||puna ca paraµ paribbåjakå bråhmaˆo

evam åha: nåhaµ kvaci kassaci kiñcanaµ tasmiµ na ca mama kvaci katthaci kiñcanaµ n’

atth¥ ti, iti vadaµ bråhmaˆo saccaµ åha no muså. so tena na samaˆo ti maññati, na

bråhmaˆo ti maññati, na seyyo ’ham asm¥ ti maññati, na sadiso ’ham asm¥ ti maññati, na

466

h¥no ’ham asm¥ ti maññati. api ca yad eva tattha saccaµ tad abhiññåya åkiñcaññañ ñeva

pa†ipadaµ pa†ipanno hoti|| ||AN4:185||

| |mahåvagga vappasutta| |

|| ||taµ kiµ maññasi vappa? ye kåyasamårambhapaccayå uppajjanti åsavå vighåtapari¬å-

hå kåyasamårambhå pa†iviratassa evaµ sa te åsavå vighåtapari¬åhå na honti, so navañ ca

kammaµ na karoti puråˆaµ kammaµ phussa phussa vyantikaroti, sandi††hikå nijjarå

akålikå ehipassikå opanayikå paccattaµ veditabbå viññËh¥ ti. passasi no tvaµ vappa taµ

†hånaµ yatonidånaµ purisaµ dukkhavedaniyå åsavå assaveyyuµ abhisamparåyan ti? no

h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññasi vappa? ye vac¥samårambhapaccayå uppajjanti åsavå

vighåtapari¬åhå vac¥samårambhå pa†iviratassa evaµ sa te åsavå vighåtapari¬åhå na honti,

so navañ ca kammaµ na karoti puråˆaµ kammaµ phussa phussa vyantikaroti, san-

di††hikå nijjarå akålikå ehipassikå opanayikå paccattaµ veditabbå viññËh¥ ti. passasi no

tvaµ vappa taµ †hånaµ yatonidånaµ purisaµ dukkhavedaniyå åsavå assaveyyuµ

abhisamparåyan ti? no h’ etaµ bhante|| ||taµ kiµ maññasi vappa? ye manosamåram-

bhapaccayå uppajjanti åsavå vighåtapari¬åhå manosamårambhå pa†iviratassa evaµ sa te

åsavå vighåtapari¬åhå na honti, so navañ ca kammaµ na karoti puråˆaµ kammaµ phussa

phussa vyantikaroti, sandi††hikå nijjarå akålikå ehipassikå opanayikå paccattaµ veditabbå

viññËh¥ ti. passasi no tvaµ vappa taµ †hånaµ yatonidånaµ purisaµ dukkhavedaniyå

åsavå assaveyyuµ abhisamparåyan ti? no h’ etaµ bhante|| ||AN4:195||

| |mahåvagga vappasutta| |

|| ||taµ kiµ maññasi vappa? ye avijjåpaccayå uppajjanti åsavå vighåtapari¬åhå avijjå-

virågå vijjuppådå evaµ sa te åsavå vighåtapari¬åhå na honti, so navañ ca kammaµ na

karoti puråˆaµ kammaµ phussa phussa vyantikaroti, sandi††hikå nijjarå akålikå ehipassi-

kå opanayikå paccattaµ veditabbå viññËh¥ ti. passasi no tvaµ vappa taµ †hånaµ

yatonidånaµ purisaµ dukkhavedaniyå åsavå assaveyyuµ abhisamparåyan ti? no h’ etaµ

bhante|| ||evaµ sammåvimutticittassa kho vappa bhikkhuno cha satatavihårå adhigatå

honti. so cakkhunå rËpaµ disvå n’ eva sumano hoti na dummano, upekhato viharati sato

sampajåno. sotena saddaµ sutvå n’ eva sumano hoti na dummano, upekhato viharati sato

467

sampajåno. ghånena gandhaµ ghåyitvå vå n’ eva sumano hoti na dummano, upekhato

viharati sato sampajåno. jivhåya rasaµ såyitvå n’ eva sumano hoti na dummano, upe-

khato viharati sato sampajåno. kåyena pho††habbaµ phusitvå n’ eva sumano hoti na

dummano, upekhato viharati sato sampajåno. manaså dhammaµ viññåya n’ eva sumano

hoti na dummano, upekhato viharati sato sampajåno|| ||so kåyapariyantikaµ vedanaµ ve-

diyamåno kåyapariyantikaµ vedanaµ vediyåm¥ ti pajånåti, j¥vitapariyantikaµ vedanaµ

vediyamåno j¥vitapariyantikaµ vedanaµ vediyåm¥ ti pajånåti, kåyassa bhedå uddhaµ

j¥vitapariyådånå idh’ eva sabba vedayitåni anabhinanditåni s¥tibhavissant¥ ti pajånåti||

||seyyatha pi vappa thˈaµ pa†icca chåyå paññåyati. atha puriso ågaccheyya kuddåla-

pi†akaµ ådåya, so taµ thˈaµ mËle chindeyya. mËle chetvå, palikhaˆeyya; palikhaˆitvå,

mËlåni uddhareyya antamaso us¥raˆå¬imattånipi. so taµ thˈaµ khaˆ"åkhaˆdikaµ chin-

deyya; khaˆ"åkhaˆ"ikaµ chetvå, phåleyya; phåletvå, sakalikaµ sakalikaµ kareyya.

sakalikaµ sakalikaµ karitvå, våtåtape visoseyya; våtåtape visosetvå, agginå "aheyya;

agginå "ahitvå, masiµ kareyya. masiµ karitvå; mahåvåte vå opuneyya, nadiyå vå s¥gha-

sotåya pavåheyya. evañ hi ’ssa vappa yå thˈaµ pa†icca chåyå så ucchinnamËlå assa,

tålavatthukatå anabhåva!katå åyatiµ anuppådadhammå|| ||AN4:195||

| |mahåvagga taˆhasutta| |

|| ||katamå ca bhikkhave taˆhå jålin¥ saritå visa†å visattikå yåya ayaµ loko uddhasto

pariyonaddho tantåkulakajåto gu¬åguˆ"ikajåto muñjababbajabhËto apåyaµ duggatiµ

vinipåtaµ saµsåraµ nåtivattati? a††hårasa kho pan’ imåni bhikkhave taˆhåvicaritåni

ajjhattikassa upådåya, a††hårasa taˆhåvicaritåni båhirassa upådåya|| ||katamåni a††hårasa

taˆhåvicaritåni ajjhattikassa upådåya? asm¥ ti bhikkhave sati: itth’ asm¥ ti hoti, ev’ asm¥ ti

hoti, aññathåsm¥ ti hoti, as’ asm¥ ti hoti, sat’ asm¥ ti hoti; san ti hoti, itthaµ san ti hoti,

evaµ san ti hoti, aññathå san ti hoti; api ha san ti hoti, api itthaµ san ti hoti, api evaµ san

ti hoti, api aññathå san ti hoti; bhavissanti hoti, itthaµ bhavissanti hoti, evaµ bhavissanti

hoti, aññathå bhavissanti hoti. imåni a††hårasa taˆhåvicaritåni ajjhattikassa upådåya||

||katamåni a††hårasa taˆhåvicaritåni båhirassa upådåya? iminå asm¥ ti bhikkhave sati:

iminå itth’ asm¥ ti hoti, iminå ev’ asm¥ ti hoti, iminå aññathåsm¥ ti hoti, iminå as’ asm¥ ti

hoti, iminå sat’ asm¥ ti hoti; iminå san ti hoti, iminå itthaµ san ti hoti, iminå evaµ san ti

hoti, iminå aññathå san ti hoti; iminå api ha san ti hoti, iminå api itthaµ san ti hoti, iminå

468

api evaµ san ti hoti, iminå api aññathå san ti hoti; iminå bhavissanti hoti, iminå itthaµ

bhavissanti hoti, iminå evaµ bhavissanti hoti, iminå aññathå bhavissanti hoti. imåni

a††hårasa taˆhåvicaritåni båhirassa upådåya|| ||iti a††˙årasa taˆhåvicaritåni ajjhattikassa

upådaya a††hårasa taˆhåvicaritåni båhirassa upådåya: imåni vuccanti bhikkhave chattiµsa

taˆhåvicaritåni. iti evarËpåni at¥tåni chattiµsa taˆhåvicaritåni, anågatåni chattiµsa taˆhå-

vicaritåni, paccuppannåni chattiµsa taˆhåvicaritåni – evaµ a††hataˆhåvicaritasataµ hoti||

||AN4:199||

| |mahåvagga pemasutta| |

|| ||kathañ ca bhikkhave bhikkhu dhËpåyati? asm¥ ti bhikkhave sati: itth’ asm¥ ti hoti, ev’

asm¥ ti hoti, aññathåsm¥ ti hoti, as’ asm¥ ti hoti, sat’ asm¥ ti hoti; san ti hoti, itthaµ san ti

hoti, evaµ san ti hoti, aññathå san ti hoti; api ha san ti hoti, api itthaµ san ti hoti, api

evaµ san ti hoti, api aññathå san ti hoti; bhavissanti hoti, itthaµ bhavissanti hoti, evaµ

bhavissanti hoti, aññathå bhavissanti hoti. evaµ kho bhikkhave bhikkhu dhËpåyati||

||kathañ ca bhikkhave bhikkhu na dhËpåyati? asm¥ ti bhikkhave asati: itth’ asm¥ ti na hoti,

ev’ asm¥ ti na hoti, aññathåsm¥ ti na hoti, as’ asm¥ ti na hoti, sat’ asm¥ ti na hoti; san ti na

hoti, itthaµ san ti na hoti, evaµ san ti na hoti, aññathå san ti na hoti; api ha san ti na hoti,

api itthaµ san ti na hoti, api evaµ san ti na hoti, api aññathå san ti na hoti; bhavissanti na

hoti, itthaµ bhavissanti na hoti, evaµ bhavissanti na hoti, aññathå bhavissanti na hoti.

evaµ kho bhikkhave bhikkhu na dhËpåyati|| ||AN4:200||

| |mahåvagga pemasutta| |

|| ||kathañ ca bhikkhave bhikkhu pajjalati? iminå asm¥ ti bhikkhave sati: iminå itth’ asm¥

ti hoti, iminå ev’ asm¥ ti hoti, iminå aññathåsm¥ ti hoti, iminå as’ asm¥ ti hoti, iminå sat’

asm¥ ti hoti; iminå san ti hoti, iminå itthaµ san ti hoti, iminå evaµ san ti hoti, iminå

aññathå san ti hoti; iminå api ha san ti hoti, iminå api itthaµ san ti hoti, iminå api evaµ

san ti hoti, iminå api aññathå san ti hoti; iminå bhavissanti hoti, iminå itthaµ bhavissanti

hoti, iminå evaµ bhavissanti hoti, iminå aññathå bhavissanti hoti. evaµ kho bhikkhave

bhikkhu pajjalati|| ||kathañ ca bhikkhave bhikkhu na pajjalati? iminå asm¥ ti bhikkhave

asati: iminå itth’ asm¥ ti na hoti, iminå ev’ asm¥ ti na hoti, iminå aññathåsm¥ ti na hoti,

469

iminå as’ asm¥ ti na hoti, iminå sat’ asm¥ ti na hoti; iminå san ti na hoti, iminå itthaµ san

ti na hoti, iminå evaµ san ti na hoti, iminå aññathå san ti na hoti; iminå api ha san ti na

hoti, iminå api itthaµ san ti na hoti, iminå api evaµ san ti na hoti, iminå api aññathå san

ti na hoti; iminå bhavissanti na hoti, iminå itthaµ bhavissanti na hoti, iminå evaµ

bhavissanti na hoti, iminå aññathå bhavissanti na hoti. evaµ kho bhikkhave bhikkhu na

pajjalati|| ||AN4:200||

| |kammavagga vitthårasutta| |

|| ||katamañ ca bhikkhave kammaµ kaˆhaµ kaˆhavipåkaµ? idha bhikkhave ekacco

sabyåpajjhaµ kåyasa!khåraµ abhisa!kharoti, sabyåpajjhaµ vac¥sa!khåraµ abhisa!kha-

roti, sabyåpajjhaµ manosa!khåraµ abhisa!kharoti. so sabyåpajjhaµ kåyasa!khåraµ

abhisa!kharitvå, sabyåpajjhaµ vac¥sa!khåraµ abhisa!kharitvå, sabyåpajjhaµ manosa!-

khåraµ abhisa!kharitvå; sabyåpajjhaµ lokaµ uppajjati. taµ enaµ sabyåpajjhaµ lokaµ

uppannaµ, samånaµ sabyåpajjhå phasså phusanti. so sabyåpajjhehi phassehi phu††ho,

samåno sabyåpajjhaµ vedanaµ vediyati ekantadukkhaµ, seyyathå pi sattå nerayikå.

idaµ vuccati bhikkhave kammaµ kaˆhaµ kaˆhavipåkaµ|| ||katamañ ca bhikkhave kam-

maµ sukkaµ sukkavipåkaµ? idha bhikkhave ekacco abyåpajjhaµ kåyasa!khåraµ

abhisa!kharoti, abyåpajjhaµ vac¥sa!khåraµ abhisa!kharoti, abyåpajjhaµ manosa!khå-

raµ abhisa!kharoti. so abyåpajjhaµ kåyasa!khåraµ abhisa!kharitvå, abyåpajjhaµ vac¥-

sa!khåraµ abhisa!kharitvå, abyåpajjhaµ manosa!khåraµ abhisa!kharitvå; abyåpajjhaµ

lokaµ uppajjati. taµ enaµ abyåpajjhaµ lokaµ uppannaµ, samånaµ abyåpajjhå phasså

phusanti. so abyåpajjhehi phassehi phu††ho, samåno abyåpajjhaµ vedanaµ vediyati

ekantasukhaµ, seyyathå pi devå subhakiˆhå. idaµ vuccati bhikkhave kammaµ sukkaµ

sukkavipåkaµ|| ||katamañ ca bhikkhave kammaµ kaˆhasukkaµ kaˆhasukkavipåkaµ?

idha bhikkhave ekacco sabyåpajjham pi abyåpajjham pi kåyasa!khåraµ abhisa!kharoti,

sabyåpajjham pi abyåpajjham pi vac¥sa!khåraµ abhisa!kharoti, sabyåpajjham pi abyå-

pajjham pi manosa!khåraµ abhisa!kharoti. so sabyåpajjham pi abyåpajjham pi kåyasa!-

khåraµ abhisa!kharitvå, sabyåpajjham pi abyåpajjham pi vac¥sa!khåraµ abhisa!kha-

ritvå, sabyåpajjham pi abyåpajjham pi manosa!khåraµ abhisa!kharitvå; sabyåpajjham pi

abyåpajjham pi lokaµ uppajjati. taµ enaµ sabyåpajjham pi abyåpajjham pi lokaµ

uppannaµ, samånaµ sabyåpajjhå pi abyåpajjhå pi phasså phusanti. so sabyåpajjhehi pi

470

abyåpajjhehi pi phassehi phu††ho, samåno sabyåpajjham pi abyåpajjham pi vedanaµ

vediyati vokiˆˆaµ sukhadukkhaµ, seyyathå pi manusså ekacce ca devå ekacce ca vini-

påtikå. idaµ vuccati bhikkhave kammaµ kaˆhasukkaµ kaˆhasukkavipåkaµ|| ||katamañ

ca bhikkhave kammaµ akaˆhamasukkaµ akaˆhåsukkavipåkaµ, kammaµ kammakkha-

yåya saµvattati? tatra bhikkhave yad idaµ kammaµ kaˆhaµ kaˆhavipåkaµ tassa pahå-

nåya yå cetanå, yam p’ idaµ kammaµ sukkaµ sukkavipåkaµ tassa pahånåya yå cetanå,

yam p’ idaµ kammaµ kaˆhasukkaµ kaˆhasukkavipåkaµ tassa pahånåya yå cetanå. idaµ

vuccati bhikkhave kammaµ akaˆhamasukkaµ akaˆhåsukkavipåkaµ, kammaµ kamma-

kkhayåya saµvattati|| ||AN4:232||

| |abhiññåvagga abhiññåsutta| |

|| ||cattåro ’me bhikkhave dhammå. katame cattåro? atthi bhikkhave dhammå abhiññå

pariññeyyå, atthi bhikkhave dhammå abhiññå pahåtabbå, atthi bhikkhave dhammå abhiñ-

ñå bhåvetabbå, atthi bhikkhave dhammå abhiññå sacchiikåtabbå|| ||katame ca bhikkhave

dhammå abhiññå pariññeyyå? pañc’ upådånakkhandhå, ime vuccanti bhikkhave dhammå

abhiññå pariññeyyå. katame ca bhikkhave dhammå abhiññå pahåtabbå? avijjå ca bhava-

taˆhå ca, ime vuccanti bhikkhave dhammå abhiññå pahåtabbå. katame ca bhikkhave

dhammå abhiññå bhåvetabbå? samatho ca vipassanå ca, ime vuccanti bhikkhave dhammå

abhiññå bhåvetabbå. katame ca bhikkhave dhammå abhiññå sacchikåtabbå? vijjå ca

vimutti ca, ime vuccanti bhikkhave dhammå abhiññå sacchikåtabbå. ime kho bhikkhave

cattåro dhammå ti|| ||AN4:251||

471

A!guttaranikåya Pañcaka-Chakkanipåta

| |pañca!gikavagga vimuttisutta| |

|| ||puna ca paraµ bhikkhave bhikkhuno na h’ eva kho satthå dhammaµ deseti aññataro

vå garu††håniyo sabrahmacår¥, na pi yathåsutaµ yathåpariyattaµ dhammaµ vitthårena

paresaµ deseti; api ca kho yathåsutaµ yathåpariyattaµ dhammaµ vitthårena sajjhåyaµ

karoti|| ||yathå yathå bhikkhave bhikkhu yathåsutaµ yathåpariyattaµ dhammaµ vitthå-

rena sajjhåyaµ karoti, tathå tathå so tasmiµ dhamme atthapa†isaµved¥ ca hoti dhamma-

pa†isaµved¥ ca. tassa atthapa†isaµvedino dhammapa†isaµvedino, påmujjaµ jåyati. pamu-

ditassa p¥ti jåyati, p¥timanassa kåyo passambhati. passaddhakåyo sukhaµ vedeti, sukhino

cittaµ samådhiyati. idaµ bhikkhave tatiyaµ vimuttåyatanaµ, yattha bhikkhuno appamat-

tassa åtåpino pahitattassa viharato avimuttaµ vå cittaµ vimuccati, aparikkh¥ˆå vå åsavå

parikkhayaµ gacchanti, ananupattaµ vå anuttaraµ yogakkhemaµ anupåpuˆåti|| ||puna ca

paraµ bhikkhave bhikkhuno na h’ eva kho satthå dhammaµ deseti aññataro vå garu-

††håniyo sabrahmacår¥, na pi yathåsutaµ yathåpariyattaµ dhammaµ vitthårena paresaµ

deseti, na pi yathåsutaµ yathåpariyattaµ dhammaµ vitthårena sajjhåyaµ karoti; api ca

kho yathåsutaµ yathåpariyattaµ dhammaµ cetaså anuvitakketi anuvicarati manasånupe-

kkhati|| ||yathå yathå bhikkhave bhikkhu yathåsutaµ yathåpariyattaµ dhammaµ cetaså

anuvitakketi anuvicarati manasånupekkhati, tathå tathå so tasmiµ dhamme atthapa†isaµ-

ved¥ ca hoti dhammapa†isaµved¥ ca. tassa atthapa†isaµvedino dhammapa†isaµvedino,

påmujjaµ jåyati. pamuditassa p¥ti jåyati, p¥timanassa kåyo passambhati. passaddhakåyo

sukhaµ vedeti, sukhino cittaµ samådhiyati. idaµ bhikkhave catutthaµ vimuttåyatanaµ,

yattha bhikkhuno appamattassa åtåpino pahitattassa viharato avimuttaµ vå cittaµ vimu-

ccati, aparikkh¥ˆå vå åsavå parikkhayaµ gacchanti, ananupattaµ vå anuttaraµ yogakkhe-

maµ anupåpuˆåti|| ||AN5:26||

| |muˆ"aråjavagga †hånasutta| |

|| ||assutavato bhikkhave puthujjanassa jarådhammaµ j¥rati, so jarådhamme jiˆˆe na iti

pa†isañcikkhati: na kho mayh’ ev’ ekassa jarådhammaµ j¥rati, atha kho yåvatå sattånaµ

ågati gati cuti upapatti, sabbesaµ sattånaµ jarådhammaµ j¥rati; ahañ c’ eva kho pana

472

jarådhamme jiˆˆe soceyyaµ kilameyyaµ parideveyyaµ uratt嬥 kandeyyaµ sammohaµ

åpajjeyyaµ: bhattam pi me nacchådeyya, kåye pi dubbaˆˆiyaµ okkameyya, kammantå pi

nappavatteyyuµ, amittå pi attamanå assu, mittå pi dummanå assË ti. so jarådhamme jiˆˆe

socati kilamati paridevati uratt嬥 kandati sammohaµ åpajjati. ayaµ vuccati bhikkhave

assutavå puthujjano. viddho savisena sokasallena attånañ ñeva paritåpeti||…||sutavato ca

kho bhikkhave ariyasåvakassa jarådhammaµ j¥rati, so jarådhamme jiˆˆe iti pa†isañcikkh-

ati: na kho mayh’ ev’ ekassa jarådhammaµ j¥rati, atha kho yåvatå sattånaµ ågati gati cuti

upapatti, sabbesaµ sattånaµ jarådhammaµ j¥rati; ahañ c’ eva kho pana jarådhamme jiˆˆe

soceyyaµ kilameyyaµ parideveyyaµ uratt嬥 kandeyyaµ sammohaµ åpajjeyyaµ, bhat-

tam pi me nacchådeyya, kåye pi dubbaˆˆiyaµ okkameyya, kammantå pi nappavattey-

yuµ, amittå pi attamanå assu, mittå pi dummanå assË ti. so jarådhamme jiˆˆe na socati na

kilamati na paridevati na uratt嬥 kandati na sammohaµ åpajjati. ayaµ vuccati bhikkhave

sutavå ariyasåvako. abbuhi savisaµ sokasallaµ yena viddho assutavå puthujjano attånañ

ñeva paritåpeti. asoko visallo ariyasåvako attånañ ñeva parinibbåpeti|| ||AN5:48||

| |muˆ"aråjavagga †hånasutta| |

|| ||puna ca paraµ bhikkhave assutavato puthujjanassa maraˆadhammaµ m¥yati, so

maraˆadhamme mate na iti pa†isañcikkhati: na kho mayh’ ev’ ekassa maraˆadhammaµ

m¥yati, atha kho yåvatå sattånaµ ågati gati cuti upapatti, sabbesaµ sattånaµ maraˆa-

dhammaµ m¥yati; ahañ c’ eva kho pana maraˆadhamme mate soceyyaµ kilameyyaµ

parideveyyaµ uratt嬥 kandeyyaµ sammohaµ åpajjeyyaµ: bhattam pi me nacchådeyya,

kåye pi dubbaˆˆiyaµ okkameyya, kammantå pi nappavatteyyuµ, amittå pi attamanå

assu, mittå pi dummanå assË ti. so maraˆadhamme mate socati kilamati paridevati uratt嬥

kandati sammohaµ åpajjati. ayaµ vuccati bhikkhave assutavå puthujjano. viddho savise-

na sokasallena attånañ ñeva paritåpeti||…||puna ca paraµ bhikkhave sutavato ariyasåva-

kassa maraˆadhammaµ m¥yati, so maraˆadhamme mate iti pa†isañcikkhati: na kho

mayh’ ev’ ekassa maraˆadhammaµ m¥yati, atha kho yåvatå sattånaµ ågati gati cuti upa-

patti, sabbesaµ sattånaµ maraˆadhammaµ m¥yati; ahañ c’ eva kho pana maraˆadhamme

mate soceyyaµ kilameyyaµ parideveyyaµ uratt嬥 kandeyyaµ sammohaµ åpajjeyyaµ,

bhattam pi me nacchådeyya, kåye pi dubbaˆˆiyaµ okkameyya, kammantå pi nappavatte-

yyuµ, amittå pi attamanå assu, mittå pi dummanå assË ti. so maraˆadhamme mate na so-

473

cati na kilamati na paridevati na uratt嬥 kandati na sammohaµ åpajjati. ayaµ vuccati bhi-

kkhave sutavå ariyasåvako. abbuhi savisaµ sokasallaµ yena viddho assutavå puthujjano

attånañ ñeva paritåpeti. asoko visallo ariyasåvako attånañ ñeva parinibbåpeti|| ||AN5:48||

| |n¥varaˆavagga †hånasutta| |

|| ||kathañ ca bhikkhave atthavasaµ pa†icca jarådhammo ’mhi jaraµ anat¥to ti abhiˆhaµ

paccavekkhitabbaµ itthiyå vå purisena vå gaha††hena vå pabbajitena vå? atthi bhikkhave

sattånaµ yobbane yobbanamado, yena madena mattå kåyena duccaritaµ caranti, våcåya

duccaritaµ caranti, manaså duccaritaµ caranti. tassa taµ †hånaµ abhiˆhaµ paccave-

kkhato, yo yobbane yobbanamado, so sabbaso vå pah¥yati, tanu vå pana hoti. idaµ kho

bhikkhave atthavasaµ pa†icca jarådhammo ’mhi jaraµ anat¥to ti abhiˆhaµ paccave-

kkhitabbaµ itthiyå vå purisena vå gaha††hena vå pabbajitena vå|| ||kathañ ca bhikkhave

atthavasaµ pa†icca byådhidhammo ’mhi byådhiµ anat¥to ti abhiˆhaµ paccavekkhitab-

baµ itthiyå vå purisena vå gaha††hena vå pabbajitena vå? atthi bhikkhave sattånaµ

årogye årogyamado, yena madena mattå kåyena duccaritaµ caranti, våcåya duccaritaµ

caranti, manaså duccaritaµ caranti. tassa taµ †hånaµ abhiˆhaµ paccavekkhato, yo

årogye årogyamado, so sabbaso vå pah¥yati, tanu vå pana hoti. idaµ kho bhikkhave

atthavasaµ pa†icca byådhidhammo ’mhi byådhiµ anat¥to ti abhiˆhaµ paccavekkhitab-

baµ itthiyå vå purisena vå gaha††hena vå pabbajitena vå|| ||kathañ ca bhikkhave attha-

vasaµ pa†icca maraˆadhammo ’mhi maraˆaµ anat¥to ti abhiˆhaµ paccavekkhitabbaµ

itthiyå vå purisena vå gaha††hena vå pabbajitena vå? atthi bhikkhave sattånaµ j¥vite

j¥vitamado, yena madena mattå kåyena duccaritaµ caranti, våcåya duccaritaµ caranti,

manaså duccaritaµ caranti. tassa taµ †hånaµ abhiˆhaµ paccavekkhato, yo j¥vite j¥vita-

mado, so sabbaso vå pah¥yati, tanu vå pana hoti. idaµ kho bhikkhave atthavasaµ pa†icca

maraˆadhammo ’mhi maraˆaµ anat¥to ti abhiˆhaµ paccavekkhitabbaµ itthiyå vå purise-

na vå gaha††hena vå pabbajitena vå|| ||AN5:57||

| |n¥varaˆavagga †hånasutta| |

||sa kho bhikkhave ariyasåvako iti pa†isañcikkhati: na kho ahañ c’ ev’ eko jarådhammo

jaraµ anat¥to. atha kho yåvatå sattånaµ ågati gati cuti upapatti, sabbe sattå jarådhammå

474

jaraµ anat¥tå ti. tassa taµ †hånaµ abhiˆhaµ paccavekkhato, maggo sañjåyati. so taµ

maggaµ åsevati bhåveti bahul¥karoti. tassa taµ maggaµ åsevato bhåvayato bahul¥karoto,

saµyojanåni pah¥yanti anusayå vyantihonti|| ||na kho ahañ c’ ev’ eko byådhidhammo

byådhiµ anat¥to. atha kho yåvatå sattånaµ ågati gati cuti upapatti, sabbe sattå byådhi-

dhammå byådhiµ anat¥tå ti. tassa taµ †hånaµ abhiˆhaµ paccavekkhato, maggo sañjåyati.

so taµ maggaµ åsevati bhåveti bahul¥karoti. tassa taµ maggaµ åsevato bhåvayato ba-

hul¥karoto, saµyojanåni pah¥yanti anusayå vyantihonti|| ||na kho ahañ c’ ev’ eko maraˆa-

dhammo maraˆaµ anat¥to. atha kho yåvatå sattånaµ ågati gati cuti upapatti, sabbe sattå

maraˆadhammå maraˆaµ anat¥tå ti. tassa taµ †hånaµ abhiˆhaµ paccavekkhato, maggo

sañjåyati. so taµ maggaµ åsevati bhåveti bahul¥karoti. tassa taµ maggaµ åsevato bhåva-

yato bahul¥karoto, saµyojanåni pah¥yanti anusayå vyantihonti||||AN5:57||

| |kakudhavagga sutasutta| |

|| ||pañcahi bhikkhave dhammehi samannågato bhikkhu ånåpånasatiµ åsevanto na

cirass’ eva akuppaµ pa†ivijjhati. katamehi pañcahi? idha bhikkhave bhikkhu appa††ho

hoti appakicco subharo susantoso j¥vitaparikkhåresu. appåhåro hoti anodarikattaµ anu-

yutto. appamiddho hoti jågariyaµ anuyutto. bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo: ye

te dhammå ådikalyåˆå majjhe kalyåˆå pariyosånakalyåˆå såtthaµ savyañjanaµ kevala-

paripuˆˆaµ parisuddhaµ brahmacariyaµ abhivadanti; tathårËpåssa dhammå bahussutå

honti, dhatå, vacaså paricitå, manasånupekkhitå, di††hiyå suppa†ividdhå. yathåvimuttaµ

cittaµ paccavekkhati|| ||AN5:96||

| |kakudhavagga kathasutta| |

|| ||pañcahi bhikkhave dhammehi samannågato bhikkhu ånåpånasatiµ bhåvento na

cirass’ eva akuppaµ pa†ivijjhati. katamehi pañcahi? idha bhikkhave bhikkhu appa††ho

hoti appakicco subharo susantoso j¥vitaparikkhåresu. appåhåro hoti anodarikattaµ anu-

yutto. appamiddho hoti jågariyaµ anuyutto. yåyaµ kathå abhisallekhikå cetovivaraˆa-

sappåyå: seyyath¥daµ appicchakathå santu††hikathå pavivekakathå asaµsaggakathå

viriyårambhakathå s¥lakathå samådhikathå paññåkathå vimuttikathå vimuttiñåˆadassana-

475

kathå; evarËpiyå kathåya nikåmalåbh¥ hoti akicchalåbh¥ akasiralåbh¥. yathåvimuttaµ

cittaµ paccavekkhati|| ||AN5:97||

| |kakudhavagga araññasutta| |

|| ||pañcahi bhikkhave dhammehi samannågato bhikkhu ånåpånasatiµ bahul¥karonto na

cirass’ eva akuppaµ pa†ivijjhati. katamehi pañcahi? idha bhikkhave bhikkhu appa††ho

hoti appakicco subharo susantoso j¥vitaparikkhåresu. appåhåro hoti anodarikattaµ anu-

yutto. appamiddho hoti jågariyaµ anuyutto. åraññako hoti pantasenåsano. yathåvimuttaµ

cittaµ paccavekkhati|| ||AN5:98||

| | t ikaˆ"akivagga tikaˆ"akisutta| |

|| ||sådhu bhikkhave bhikkhu kålena kålaµ appa†ikkËle pa†ikkËlasaññ¥ vihareyya. sådhu

bhikkhave bhikkhu kålena kålaµ pa†ikkËle appa†ikkËlasaññ¥ vihareyya, sådhu bhikkhave

bhikkhu kålena kålaµ appa†ikkËle ca pa†ikkËle ca pa†ikkËlasaññ¥ vihareyya. sådhu bhik-

khave bhikkhu kålena kålaµ pa†ikkËle ca appa†ikkËle ca appa†ikkËlasaññ¥ vihareyya.

sådhu bhikkhave bhikkhu kålena kålaµ appa†ikkËlañ ca pa†ikkËlañ ca tad ubhayaµ

abhinivajjetvå upekhako vihareyya sato sampajåno|| ||kathañ ca bhikkhave bhikkhu

atthavasaµ pa†icca appa†ikkËle pa†ikkËlasaññ¥ vihareyya? må me rajan¥yesu dhammesu

rågo udapåd¥ ti; idaµ kho bhikkhave bhikkhu atthavasaµ pa†icca appa†ikkËle pa†ikkËla-

saññ¥ vihareyya|| ||kathañ ca bhikkhave bhikkhu atthavasaµ pa†icca pa†ikkËle appa†ikkË-

lasaññ¥ vihareyya? må me dosan¥yesu dhammesu doso udapåd¥ ti; idaµ kho bhikkhave

bhikkhu atthavasaµ pa†icca pa†ikkËle appa†ikkËlasaññ¥ vihareyya|| ||kathañ ca bhikkhave

bhikkhu atthavasaµ pa†icca appa†ikkËle ca pa†ikkËle ca pa†ikkËlasaññ¥ vihareyya? må me

rajan¥yesu dhammesu rågo udapådi, må me dosan¥yesu dhammesu doso udapåd¥ ti; idaµ

kho bhikkhave bhikkhu atthavasaµ pa†icca appa†ikkËle ca pa†ikkËle ca pa†ikkËlasaññ¥

vihareyya|| ||kathañ ca bhikkhave bhikkhu atthavasaµ pa†icca pa†ikkËle ca appa†ikkËle ca

appa†ikkËlasaññ¥ vihareyya? må me dosan¥yesu dhammesu doso udapådi, må me

rajan¥yesu dhammesu rågo udapåd¥ ti; idaµ kho bhikkhave bhikkhu atthavasaµ pa†icca

pa†ikkËle ca appa†ikkËle ca appa†ikkËlasaññ¥ vihareyya|| ||kathañ ca bhikkhave bhikkhu

atthavasaµ pa†icca appa†ikkËlañ ca pa†ikkËlañ ca tad ubhayaµ abhinivajjetvå upekkhako

476

vihareyya sato sampajåno? må me kvacini katthaci kiñcana rajan¥yesu dhammesu rågo

udapådi, må me kvacini katthaci kiñcana dosan¥yesu dhammesu doso udapådi, må me

kvacini katthaci kiñcana mohan¥yesu dhammesu moho udapåd¥ ti; idaµ kho bhikkhave

bhikkhu atthavasaµ pa†icca appa†ikkËlañ ca pa†ikkËlañ ca tad ubhayaµ abhinivajjetvå

upekkhako vihareyya sato sampajåno ti|| ||AN5:144||

| |saddhammavagga dutiya-saddhammasammosasutta| |

|| ||idha bhikkhave bhikkhË dhammaµ pariyåpuˆanti suttaµ geyyaµ veyyåkaraˆaµ

gåthaµ udånaµ itivuttakaµ jåtakaµ abbhutadhammaµ vedallaµ. ayaµ bhikkhave pa†ha-

mo dhammo saddhammassa †hitiyå asammosåya anantaradhånåya saµvattati|| ||puna ca

paraµ bhikkhave bhikkhË yathåsutaµ yathåpariyattaµ dhammaµ vitthårena paresaµ

desenti. ayaµ bhikkhave dutiyo dhammo saddhammassa †hitiyå asammosåya anantara-

dhånåya saµvattati|| ||puna ca paraµ bhikkhave bhikkhË yathåsutaµ yathåpariyattaµ

dhammaµ vitthårena paraµ våcenti. ayaµ bhikkhave tatiyo dhammo saddhammassa †hit-

iyå asammosåya anantaradhånåya saµvattati|| ||puna ca paraµ bhikkhave bhikkhË yathå-

sutaµ yathåpariyattaµ dhammaµ vitthårena sajjhåyaµ karonti. ayaµ bhikkhave catuttho

dhammo saddhammassa †hitiyå asammosåya anantaradhånåya saµvattati|| ||puna ca

paraµ bhikkhave bhikkhË yathåsutaµ yathåpariyattaµ dhammaµ cetaså anuvitakkenti

anuvicårenti manasånupekkhanti. ayaµ bhikkhave pañcamo dhammo saddhammassa

†hitiyå asammosåya anantaradhånåya saµvattati|| ||AN5:155||

| |bråhmaˆavagga kåraˆapål¥sutta| |

|| ||handa kuto nu bhavaµ pi!giyån¥ ågacchati divådivasså ti? ito ’haµ bho ågacchåmi

samaˆassa gotamassa santikå ti. taµ kiµ maññati bhavaµ pi!giyån¥ samaˆassa gotama-

ssa paññåveyyattiyaµ, paˆ"ito maññe ti? ko cåhaµ bho, ko ca samaˆassa gotamassa

paññåveyyattiyaµ jånissåmi? so pi nËn’ assa tådiso ’va, yo samaˆassa gotamassa paññå-

veyyattiyaµ jåneyyå ti?|| ||u¬åråya khalu bhavaµ pi!giyån¥ samaˆaµ gotamaµ pasaµ-

såya pasaµsat¥ ti. ko cåhaµ bho, ko ca samaˆaµ gotamaµ pasaµsissåmi? pasa††ha-

pasa††ho ’va so bhavaµ gotamo se††ho devamanussånan ti. kiµ pana bhavaµ pi!giyån¥

atthavasaµ sampassamåno samaˆe gotame evaµ abhippasanno ti?|| ||seyyathå pi bho

477

puriso aggarasaparititto na aññesaµ h¥nånaµ rasånaµ piheti, evam eva kho bho yato yato

tassa bhoto gotamassa dhammaµ suˆåti yadi suttaso yadi geyyaso yadi veyyåkaraˆaso

yadi abbhutadhammaso, tato tato na aññesaµ puthusamaˆabråhmaˆappavådånaµ piheti||

||seyyathå pi bho puriso jighacchådubbalyapareto madhupiˆ"ikaµ adhigaccheyya, so yato

yato såyetha labhat’ eva sådu rasaµ asecanakaµ, evam eva kho bho yato yato tassa bhoto

gotamassa dhammaµ suˆåti yadi suttaso yadi geyyaso yadi veyyåkaraˆaso yadi abbhuta-

dhammaso, tato tato labhat’ eva attamanataµ labhati cetaso pasådaµ|| ||seyyathå pi bho

puriso candanagha†ikaµ adhigaccheyya haricandanassa vå lohitacandanassa vå, so yato

yato ghåyetha yadi mËlato yadi majjhato yadi aggato, adhigacchat’ eva surabhigandhaµ

asecanakaµ, evam eva kho bho yato yato tassa bhoto gotamassa dhammaµ suˆåti yadi

suttaso yadi geyyaso yadi veyyåkaraˆaso yadi abbhutadhammaso, tato tato adhigacchati

påmujjaµ adhigacchati somanassaµ|| ||seyyathå pi bho puriso åbådhiko dukkhito bå¬ha-

gilåno, tassa kusalo bhisakko †hånaso åbådhaµ n¥hareyya, evam eva kho bho yato yato

tassa bhoto gotamassa dhammaµ suˆåti yadi suttaso yadi geyyaso yadi veyyåkaraˆaso

yadi abbhutadhammaso, tato tato sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså abbhatthaµ

gacchanti|| ||seyyathå pi bho pokkharaˆ¥ acchodakå såtodakå s¥todakå setodakå supati††hå

ramaˆ¥yå, atha puriso ågaccheyya ghammåbhitatto ghammapareto kilanto tasito pipåsito,

so taµ pokkharaˆiµ ogåhetvå nhåtvå ca pivitvå ca sabbadarathakilamathapari¬åhaµ

pa†ippassambheyya, evam eva kho bho yato yato tassa bhoto gotamassa dhammaµ suˆåti

yadi suttaso yadi geyyaso yadi veyyåkaraˆaso yadi abbhutadhammaso, tato tato sabba-

darathakilamathapari¬åhå pa†ippassambhant¥ ti|| ||evaµ vutte karaˆapål¥ bråhmaˆo u††håy-

åsanå ekaµsaµ uttaråsa!gaµ karitvå dakkhiˆajånumaˆ"alaµ pa†haviyaµ nihantvå yena

bhagavå ten’ añjaliµ paˆåmetvå tikkhattuµ udånaµ udånesi||

||Namo Tassa Bhagavato Arahato Sammåsambuddhassa||

||Namo Tassa Bhagavato Arahato Sammåsambuddhassa||

||Namo Tassa Bhagavato Arahato Sammåsambuddhassa|| ||AN5:194||

478

| |bråhmaˆavagga nissaraˆasutta| |

|| ||puna ca paraµ bhikkhave bhikkhuno sakkåyaµ manasikaroto: sakkåye cittaµ na

pakkhandati nappas¥dati na santi††hati na vimuccati. sakkåyanirodhaµ kho pan’ assa

manasikaroto: sakkåyanirodhe cittaµ pakkhandati pas¥dati santi††hati vimuccati. tassa

taµ cittaµ sukataµ subhåvitaµ suvu††hitaµ suvimuttaµ suvisaµyuttaµ sakkåyena, ye ca

sakkåyapaccayå uppajjanti åsavå vighåtapari¬åhå; mutto so tehi na so taµ vedanaµ

vediyati. idaµ akkhåtaµ sakkåyassa nissaraˆaµ|| ||AN5:200||

| |sår別yavagga mettasutta| |

|| ||idha pana bhikkhave bhikkhu evaµ vadeyya: asm¥ ti kho me vigataµ ayaµ aham

asm¥ ti ca na samanupassåmi, atha ca pana me vicikicchåkatha!kathåsallaµ cittaµ

pariyådåya ti††hat¥ ti. so må h’ evan ti ’ssa vacan¥yo måyasmå evaµ avaca, må

bhagavantaµ abbhåcikkhi, na hi sådhu bhagavato abbhakkhånaµ. na hi bhagavå evaµ

vadeyya. a††hånam etaµ åvuso anavakåso, yaµ asm¥ ti vigate ayaµ aham asm¥ ti ca na

samanupassato, atha ca pan’ assa vicikicchåkatha!kathåsallaµ cittaµ pariyådåya †hassat¥

ti – n’ etaµ †hånaµ vijjati. nissaraˆañ h’ etaµ åvuso vicikicchåkatha!kathåsallassa, yad

idaµ asm¥ ti månasamugghåto|| ||AN6:13||

| |sår別yavagga bhaddakasutta| |

|| ||tathå tathå åvuso bhikkhu vihåraµ kappeti, yathå yathå ’ssa vihåraµ kappayato na

bhaddakaµ maraˆaµ hoti, na bhaddikå kålakiriyå. kathañ c’ åvuso bhikkhu tathå tathå

vihåraµ kappeti, yathå yathå ’ssa vihåraµ kappayato na bhaddakaµ maraˆaµ hoti, na

bhaddikå kålakiriyå?|| ||idh’ åvuso bhikkhu kammåråmo hoti kammarato kammåråmataµ

anuyutto, bhassåråmo hoti bhassarato bhassåråmataµ anuyutto, niddåråmo hoti niddårato

niddåråmataµ anuyutto, sa!gaˆikåråmo hoti sa!gaˆikårato sa!gaˆikåråmataµ anuyutto,

saµsaggåråmo hoti saµsaggarato saµsaggåråmataµ anuyutto, papañcåråmo hoti papañ-

carato papañcåråmataµ anuyutto. evaµ kho åvuso bhikkhu tathå tathå vihåraµ kappeti,

yathå yathå ’ssa vihåraµ kappayato na bhaddakaµ maraˆaµ hoti, na bhaddikå kålakiriyå.

ayaµ vuccat’ åvuso bhikkhu sakkåyåbhirato, na pahåsi sakkåyaµ sammå dukkhassa

479

antakiriyåya|| ||tathå tathå åvuso bhikkhu vihåraµ kappeti, yathå yathå ’ssa vihåraµ

kappayato bhaddakaµ maraˆaµ hoti, bhaddikå kålakiriyå. kathañ c’ åvuso bhikkhu tathå

tathå vihåraµ kappeti, yathå yathå ’ssa vihåraµ kappayato bhaddakaµ maraˆaµ hoti,

bhaddikå kålakiriyå?|| ||idh’ åvuso bhikkhu na kammåråmo hoti na kammarato na kamm-

åråmataµ anuyutto, na bhassåråmo hoti na bhassarato na bhassåråmataµ anuyutto, na

niddåråmo hoti na niddårato na niddåråmataµ anuyutto, na sa!gaˆikåråmo hoti na sa!ga-

ˆikårato na sa!gaˆikåråmataµ anuyutto, na saµsaggåråmo hoti na saµsaggarato na

saµsaggåråmataµ anuyutto, na papañcåråmo hoti na papañcarato na papañcåråmataµ

anuyutto. evaµ kho åvuso bhikkhu tathå tathå vihåraµ kappeti, yathå yathå ’ssa vihåraµ

kappayato bhaddakaµ maraˆaµ hoti, bhaddikå kålakiriyå. ayaµ vuccat’ åvuso bhikkhu

nibbånåbhirato, pahåsi sakkåyaµ sammå dukkhassa antakiriyåyå ti||

||yo papañcaµ anuyutto papañcåbhirato mago

virådhayi so nibbånaµ yogakkhemaµ anuttaraµ||

||yo ca papañcaµ hitvåna nippapañcapade rato

årådhayi so nibbånaµ yogakhemaµ anuttaran ti||AN6:14||

| |anuttariyavagga bhayasutta| |

||bhayaµ dukkhaµ rogo gaˆ"aµ sa!go pa!ko ca ubhayaµ

ete kåmå pavuccanti, yattha satto puthujjano||

||upådåne bhayaµ disvå jåtimaraˆasambhave

anupådå vimuccanti jåtimaraˆasaµkhaye||

||te khemappattå sukhino di††hadhammåbhinibbutå

sabbaverabhayåt¥tå sabbadukkhaµ upaccagun ti||AN6:23||

480

| |devatåvagga nidånasutta| |

|| ||t¥ˆ’ imåni bhikkhave nidånåni kammånaµ samudayåya. katamåni t¥ˆi? lobho nidånaµ

kammånaµ samudayåya, doso nidånaµ kammånaµ samudayåya, moho nidånaµ kamm-

ånaµ samudayåya. na bhikkhave lobhå alobho samudeti, atha kho bhikkhave lobhå lobho

’va samudeti. na bhikkhave doså adoso samudeti, atha kho bhikkhave doså doso ’va

samudeti. na bhikkhave mohå amoho samudeti, atha kho bhikkhave mohå moho ’va sam-

udeti|| ||na bhikkhave lobhajena kammena dosajena kammena mohajena kammena devå

paññåyanti, manusså paññåyanti, yå vå pan’ aññå pi kåci sugatiyo, atha kho bhikkhave

lobhajena kammena dosajena kammena mohajena kammena nirayo paññåyati, tirac-

chånayoni paññåyati, pettivisayo paññåyati, yå vå pan’ aññå pi kåci duggatiyo. imåni kho

bhikkhave t¥ˆi nidånåni kammånaµ samudayåya|| ||t¥ˆ’ imåni bhikkhave nidånåni kam-

månaµ samudayåya. katamåni t¥ˆi? alobho nidånaµ kammånaµ samudayåya, adoso

nidånaµ kammånaµ samudayåya, amoho nidånaµ kammånaµ samudayåya. na bhikkha-

ve alobhå lobho samudeti, atha kho bhikkhave alobhå alobho ’va samudeti. na bhikkhave

adoså doso samudeti, atha kho bhikkhave adoså adoso ’va samudeti. na bhikkhave amohå

moho samudeti, atha kho bhikkhave amohå amoho ’va samudeti|| ||na bhikkhave alobha-

jena kammena adosajena kammena amohajena kammena nirayo paññåyati, tiracchåna-

yoni paññåyati, pettivisayo paññåyati, yå vå pan’ aññå pi kåci duggatiyo. atha kho bhik-

khave alobhajena kammena adosajena kammena amohajena kammena devå paññåyanti,

manusså paññåyanti, yå vå pan’ aññå pi kåci sugatiyo. imåni kho bhikkhave t¥ˆi nidånåni

kammånaµ samudayåyå ti|| ||AN6:39||

| |dhammikavagga khemasumanasutta| |

|| ||atha kho åyasmå ca khemo åyasmå ca sumano yena bhagavå ten’ upasa!kamiµsu,

upasa!kamitvå bhagavantaµ abhivådetvå ekamantaµ nis¥diµsu. ekamantaµ nisinno kho

åyasmå khemo bhagavantaµ etad avoca. yo so bhante bhikkhu arahaµ, kh¥ˆåsavo vusita-

vå katakaraˆ¥yo ohitabhåro anuppattasadattho parikkh¥ˆabhavasaµyojano sammadaññå

vimutto, tassa na evaµ hoti: atthi me seyyo ti vå, atthi me sadiso ti vå, atthi me h¥no ti vå

ti. idaµ avoca åyasmå khemo, samanuñño satthå ahosi. atha kho åyasmå khemo sama-

nuñño me satthå ti u††håyåsanå, bhagavantaµ abhivådetvå padakkhiˆaµ katvå pakkåmi||

481

||atha kho åyasmå sumano acirapakkante åyasmante kheme bhagavantaµ etad avoca: yo

so bhante bhikkhu arahaµ, kh¥ˆåsavo vusitavå katakaraˆ¥yo ohitabhåro anuppattasa-

dattho parikkh¥ˆabhavasaµyojano sammadaññå vimutto, tassa na evaµ hoti: n’ atthi me

seyyo ti vå, n’ atthi me sadiso ti vå, n’ atthi me h¥no ti vå ti. idaµ avoca åyasmå sumano,

samanuñño satthå ahosi. atha kho åyasmå sumano samanuñño me satthå ti u††håyåsanå,

bhagavantaµ abhivådetvå padakkhiˆaµ katvå pakkåmi. atha kho bhagavå acirapakkante

åyasmante ca kheme åyasmante ca sumane bhikkhË åmantesi: evaµ kho bhikkhave kula-

puttå aññaµ vyåkaronti. attho ca vutto attå ca anupan¥to|| ||AN6:49||

| |mahåvagga påråyanasutta| |

|| ||tena kho pana samayena sambahulånaµ therånaµ bhikkhËnaµ pacchåbhattaµ

piˆ"apåtapa†ikkantånaµ maˆ"alamåle sannisinnånaµ sannipatitånaµ ayaµ antaråkathå

udapådi – vuttam idaµ åvuso bhagavatå påråyane metteyyapañhe:

||yo ubh’ ante viditvåna majjhe mantå na limpati

taµ brËmi mahåpuriso ti, so ’dha sibbanim accagå ti||

||katamo nu kho åvuso eko anto, katamo dutiyo anto, kiµ majjhe, kå sibban¥ ti? evaµ

vutte aññataro bhikkhu there bhikkhË etad avoca: phasso kho åvuso eko anto, phassa-

samudayo dutiyo anto, phassanirodho majjhe, taˆhå sibban¥; taˆhå hi naµ sibbati tassa

tass’ eva bhavassa abhinibbattiyå. ettåvatå kho åvuso bhikkhu abhiññeyyaµ abhijånåti

pariññeyyaµ parijånåti, abhiññeyyaµ abhijånanto pariññeyyaµ parijånanto di††h’ eva

dhamme dukkhass’ antakaro hot¥ ti|| ||AN6:61||

| |mahåvagga nibbedhikasutta| |

|| ||pañc’ ime bhikkhave kåmaguˆå: cakkhuviññeyyå rËpå i††hå kantå manåpå piyarËpå

kåmËpasaµhitå rajan¥yå, sotaviññeyyå saddå i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmËpasaµhi-

tå rajan¥yå, ghånaviññeyyå gandhå i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmËpasaµhitå rajan¥yå,

jivhåviññeyyå raså i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmËpasaµhitå rajan¥yå kåyaviññeyyå

482

pho††habbå i††hå kantå manåpå piyarËpå kåmËpasaµhitå rajan¥yå. api ca kho bhikkhave

n’ ete kåmå, kåmaguˆå nåm’ ete ariyassa vinaye vuccanti. sa!kapparågo purisassa kåmo||

||n’ ete kåmå yåni citråni loke, sa!kapparågo purisassa kåmo

ti††hanti citråni tath ’eva loke, ath’ ettha dh¥rå vinayanti chandan ti||

||katamo ca bhikkhave kåmånaµ nidånasambhavo? phasso bhikkhave kåmånaµ nidåna-

sambhavo. katamå ca bhikkhave kåmånaµ vemattatå? añño bhikkhave kåmo rËpesu,

añño kåmo saddesu, añño kåmo gandhesu, añño kåmo rasesu, añño kåmo pho††abbesu.

ayaµ vuccati bhikkhave kåmånaµ vemattatå. katamo ca bhikkhave kåmånaµ vipåko?

yaµ kho bhikkhave kåmayamåno tajjaµ tajjaµ attabhåvaµ abhinibbatteti puññabhågi-

yaµ vå apuññabhågiyaµ vå. ayaµ vuccati bhikkhave kåmånaµ vipåko|| ||katamo ca

bhikkhave kåmanirodho? phassanirodhå bhikkhave kåmanirodho. ayam eva ariyo a††h-

a!giko maggo kåmanirodhagåminipa†ipadå, seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!kappo

sammåvåcå sammåkammanto sammååj¥vo sammåvåyåmo sammåsati sammåsamådhi.

yato ca kho bhikkhave ariyasåvako evaµ kåme pajånåti, evaµ kåmånaµ nidånasam-

bhavaµ pajånåti, evaµ kåmånaµ vemattataµ pajånåti, evaµ kåmånaµ vipåkaµ pajånåti,

evaµ kåmanirodhaµ pajånåti, evaµ kåmanirodhagåminipa†ipadaµ pajånåti; so imaµ

nibbedhikaµ brahmacariyaµ pajånåti kåmanirodhaµ|| ||AN6:63||

| |mahåvagga nibbedhikasutta| |

|| ||tisso imå bhikkhave vedanå: sukhå vedanå dukkhå vedanå adukkhamasukhå vedanå.

katamo ca bhikkhave vedanånaµ nidånasambhavo? phasso bhikkhave vedanånaµ nidå-

nasambhavo. katamå ca bhikkhave vedanånaµ vemattatå? atthi bhikkhave såmiså sukhå

vedanå atthi niråmiså sukhå vedanå, atthi såmiså dukkhå vedanå atthi niråmiså dukkhå

vedanå, atthi såmiså adukkhamasukhå vedanå atthi niråmiså adukkhamasukhå vedanå.

ayaµ vuccati bhikkhave vedanånaµ vemattatå. katamo ca bhikkhave vedanånaµ vipåko?

yaµ kho bhikkhave vediyamåno tajjaµ tajjaµ attabhåvaµ abhinibbatteti puññabhågiyaµ

vå apuññabhågiyaµ vå. ayaµ vuccati bhikkhave vedanånaµ vipåko. katamo ca bhikkha-

ve vedanånirodho? phassanirodhå bhikkhave vedanånirodho. ayam eva ariyo a††ha!giko

maggo vedanånirodhagåminipa†ipadå, seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!kappo sam-

483

måvåcå sammåkammanto sammååj¥vo sammåvåyåmo sammåsati sammåsamådhi|| ||yato

ca kho bhikkhave ariyasåvako evaµ vedanå pajånåti, evaµ vedanånaµ nidånasambha-

vaµ pajånåti, evaµ vedanånaµ vemattataµ pajånåti, evaµ vedanånaµ vipåkaµ pajånåti,

evaµ vedanånirodhaµ pajånåti, evaµ vedanånirodhagåminipa†ipadaµ pajånåti; so imaµ

nibbedhikaµ brahmacariyaµ pajånåti vedanånirodhaµ|| ||AN6:63||

| |mahåvagga nibbedhikasutta| |

||chayimå bhikkhave saññå: rËpasaññå saddasaññå gandhasaññå rasasaññå pho††habba-

saññå dhammasaññå. katamo ca bhikkhave saññånaµ nidånasambhavo? phasso bhik-

khave saññånaµ nidånasambhavo. katamå ca bhikkhave saññånaµ vemattatå? aññå

bhikkhave saññå rËpesu, aññå saññå saddesu, aññå saññå gandhesu, aññå saññå rasesu,

aññå saññå pho††habbesu, aññå saññå dhammesu. ayaµ vuccati bhikkhave saññånaµ

vemattatå. katamo ca bhikkhave saññånaµ vipåko? vohåravepakkå ’haµ bhikkhave

saññå vadåmi, yathå yathå naµ sañjånåti tathå tathå voharati: evaµ saññ¥ ahosin ti. ayaµ

vuccati bhikkhave saññånaµ vipåko. katamo ca bhikkhave saññånirodho? phassanirodhå

bhikkhave saññånirodho. ayam eva ariyo a††ha!giko maggo saññånirodhagåminipa†ipadå,

seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!kappo sammåvåcå sammåkammanto sammååj¥vo

sammåvåyåmo sammåsati sammåsamådhi|| ||yato ca kho bhikkhave ariyasåvako evaµ

saññå pajånåti, evaµ saññånaµ nidånasambhavaµ pajånåti, evaµ saññånaµ vemattataµ

pajånåti, evaµ saññånaµ vipåkaµ pajånåti, evaµ saññånirodhaµ pajånåti, evaµ saññå-

nirodhagåminipa†ipadaµ pajånåti; so imaµ nibbedhikaµ brahmacariyaµ pajånåti

saññånirodhaµ|| ||AN6:63||

| |mahåvagga nibbedhikasutta| |

|| ||tayo ’me bhikkhave åsavå: kåmåsavo bhavåsavo avijjåsavo. katamo ca bhikkhave

åsavånaµ nidånasambhavo? avijjå bhikkhave åsavånaµ nidånasambhavo. katamå ca

bhikkhave åsavånaµ vemattatå? atthi bhikkhave åsavå nirayagamaniyå, atthi åsavå tirac-

chånayonigamaniyå, atthi åsavå pettivisayagamaniyå, atthi åsavå manussalokagamaniyå,

atthi åsavå devalokagamaniyå. ayaµ vuccati bhikkhave åsavånaµ vemattatå. katamo ca

bhikkhave åsavånaµ vipåko? yaµ kho bhikkhave avijjågato tajjaµ tajjaµ attabhåvaµ

484

abhinibbatteti puññabhågiyaµ vå apuññabhågiyaµ vå. ayaµ vuccati bhikkhave åsavå-

naµ vipåko. katamo ca bhikkhave åsavanirodho? avijjånirodhå bhikkhave åsavanirodho.

ayam eva ariyo a††ha!giko maggo åsavanirodhagåminipa†ipadå, seyyath¥daµ sammådi††hi

sammåsa!kappo sammåvåcå sammåkammanto sammååj¥vo sammåvåyåmo sammåsati

sammåsamådhi|| ||yato ca kho bhikkhave ariyasåvako evaµ åsave pajånåti, evaµ åsavå-

naµ nidånasambhavaµ pajånåti, evaµ åsavånaµ vemattataµ pajånåti, evaµ åsavånaµ

vipåkaµ pajånåti, evaµ åsavanirodhaµ pajånåti, evaµ åsavanirodhagåminipa†ipadaµ

pajånåti; so imaµ nibbedhikaµ brahmacariyaµ pajånåti åsavanirodhaµ|| ||AN6:63||

| |mahåvagga nibbedhikasutta| |

|| ||cetanå ’haµ bhikkhave kammaµ vadåmi, cetayitvå kammaµ karoti kåyena våcåya

manaså. katamo ca bhikkhave kammånaµ nidånasambhavo? phasso bhikkhave kammå-

naµ nidånasambhavo. katamo ca bhikkhave kammånaµ vemattatå? atthi bhikkhave

kammaµ nirayavedaniyaµ, atthi kammaµ tiracchånayonivedaniyaµ, atthi kammaµ

pettivisayavedaniyaµ, atthi kammaµ manussalokavedaniyaµ, atthi kammaµ devaloka-

vedaniyaµ. ayaµ vuccati bhikkhave kammånaµ vemattatå. katamo ca bhikkhave kam-

månaµ vipåko? tividhå ’haµ bhikkhave kammånaµ vipåkaµ vadåmi: di††h’ eva dhamme

upapajje vå apare vå pariyåye. ayaµ vuccati bhikkhave kammånaµ vipåko. katamo ca

bhikkhave kammanirodho? phassanirodhå bhikkhave kammanirodho. ayam eva ariyo

a††ha!giko maggo kammanirodhagåminipa†ipadå, seyyath¥daµ sammådi††hi sammåsa!-

kappo sammåvåcå sammåkammanto sammååj¥vo sammåvåyåmo sammåsati sammå-

samådhi|| ||yato ca kho bhikkhave ariyasåvako evaµ kammaµ pajånåti, evaµ kammånaµ

nidånasambhavaµ pajånåti, evaµ kammånaµ vemattataµ pajånåti, evaµ kammånaµ

vipåkaµ pajånåti, evaµ kammanirodhaµ pajånåti, evaµ kammanirodhagåminipa†ipadaµ

pajånåti; so imaµ nibbedhikaµ brahmacariyaµ pajånåti kammanirodhaµ|| ||AN6:63||

| |devatåvagga †hånasutta| |

|| ||so vata bhikkhave bhikkhu sa!gaˆikåråmo sa!gaˆikårato sa!gaˆikåråmataµ anuyutto,

gaˆåråmo gaˆarato gaˆåråmataµ anuyutto: eko paviveke abhiramissat¥ ti, n’ etaµ †hånaµ

vijjati. eko paviveke anabhiramanto cittassa nimittaµ gahessat¥ ti, n’ etaµ †hånaµ vijjati.

485

cittassa nimittaµ agaˆhanto sammådi††hiµ paripËressat¥ ti, n’ etaµ †hånaµ vijjati. sam-

mådi††hiµ aparipËretvå sammåsamådhiµ paripËressat¥ ti n’ etaµ †hånaµ vijjati. sammå-

samådhiµ aparipËretvå saµyojanåni pajahissat¥ ti, n’ etaµ †hånaµ vijjati. saµyojanåni

appahåya nibbånaµ sacchikarissat¥ ti, n’ etaµ †hånaµ vijjati|| ||so vata bhikkhave bhikkhu

na sa!gaˆikåråmo na sa!gaˆikårato na sa!gaˆikåråmataµ anuyutto, na gaˆåråmo na

gaˆarato na gaˆåråmataµ anuyutto: eko paviveke abhiramissat¥ ti, †hånam etaµ vijjati.

eko paviveke abhiramanto cittassa nimittaµ gahessat¥ ti, †hånam etaµ vijjati. cittassa

nimittaµ agaˆhanto sammådi††hiµ paripËressat¥ ti, †hånam etaµ vijjati. sammådi††hiµ

aparipËretvå sammåsamådhiµ paripËressat¥ ti †hånam etaµ vijjati. sammåsamådhiµ ap-

aripËretvå saµyojanåni pajahissat¥ ti, †hånam etaµ vijjati. saµyojanåni appahåya nibbå-

naµ sacchikarissat¥ ti, †hånam etaµ vijjati|| ||AN6:68||

| |arahattavagga arahattasutta| |

|| ||cha bhikkhave dhamme appahåya abhabbo arahattaµ sacchikåtuµ. katame cha?

månaµ omånaµ atimånaµ adhimånaµ thambhaµ atinipåtaµ. ime kho bhikkhave cha

dhamme appahåya abhabbo arahattaµ sacchikåtuµ|| ||cha bhikkhave dhamme pahåya

bhabbo arahattaµ sacchikåtuµ. katame cha? månaµ omånaµ atimånaµ adhimånaµ

thambhaµ atinipåtaµ. ime kho bhikkhave cha dhamme pahåya bhabbo arahattaµ sacchi-

kåtun ti|| ||AN6:76||

| |ånisaµsavagga ånisaµsasutta| |

|| ||chayime bhikkhave ånisaµså sotåpattiphalasacchikiriyåya. katame cha? saddhamma-

niyato hoti aparihånadhammo hoti, pariyantakatassa dukkhaµ na hoti, asådhåraˆena

ñåˆena samannågato hoti, hetu c’ assa sudi††ho, hetusamuppannå ca dhammå. ime kho

bhikkhave cha ånisaµså sotåpattiphalasacchikiriyåyå ti|| ||AN6:97||

| |ånisaµsavagga aniccasutta| |

|| ||so vata bhikkhave bhikkhu kañci sa!khåraµ niccato samanupassanto anulomikåya

khantiyå samannågato bhavissat¥ ti, n’ etaµ †hånaµ vijjati. anulomikåya khantiyå asam-

486

annågato sammattaniyåmaµ okkamissat¥ ti, n’ etaµ †hånaµ vijjati. sammattaniyåmaµ

anokkamamåno sotåpattiphalaµ vå sakadågåmiphalaµ vå anågåmiphalaµ vå arahattaµ

vå sacchikarissat¥ ti, n’ etaµ †hånaµ vijjati|| ||so vata bhikkhave bhikkhu sabbasa!khåraµ

aniccato samanupassanto anulomikåya khantiyå samannågato bhavissat¥ ti, †hånaµ etaµ

vijjati. anulomikåya khantiyå samannågato sammattaniyåmaµ okkamissat¥ ti, †hånaµ

etaµ vijjati. sammattaniyåmaµ okkamamåno sotåpattiphalaµ vå sakadågåmiphalaµ vå

anågåmiphalaµ vå arahattaµ vå sacchikarissat¥ ti, †hånaµ etaµ vijjat¥ ti|| ||AN6:98||

| |ånisaµsavagga dukkhasutta| |

|| ||so vata bhikkhave bhikkhu kañci sa!khåraµ sukhato samanupassanto anulomikåya

khantiyå samannågato bhavissat¥ ti, n’ etaµ †hånaµ vijjati. anulomikåya khantiyå asam-

annågato sammattaniyåmaµ okkamissat¥ ti, n’ etaµ †hånaµ vijjati. sammattaniyåmaµ

anokkamamåno sotåpattiphalaµ vå sakadågåmiphalaµ vå anågåmiphalaµ vå arahattaµ

vå sacchikarissat¥ ti, n’ etaµ †hånaµ vijjati|| ||so vata bhikkhave bhikkhu sabbasa!khåraµ

dukkhato samanupassanto anulomikåya khantiyå samannågato bhavissat¥ ti, †hånaµ etaµ

vijjati. anulomikåya khantiyå samannågato sammattaniyåmaµ okkamissat¥ ti, †hånaµ

etaµ vijjati. sammattaniyåmaµ okkamamåno sotåpattiphalaµ vå sakadågåmiphalaµ vå

anågåmiphalaµ vå arahattaµ vå sacchikarissat¥ ti, †hånaµ etaµ vijjat¥ ti|| ||AN6:99||

| |ånisaµsavagga anattasutta| |

|| ||so vata bhikkhave bhikkhu kañci dhammaµ attato samanupassanto anulomikåya

khantiyå samannågato bhavissat¥ ti, n’ etaµ †hånaµ vijjati. anulomikåya khantiyå asam-

annågato sammattaniyåmaµ okkamissat¥ ti, n’ etaµ †hånaµ vijjati. sammattaniyåmaµ

anokkamamåno sotåpattiphalaµ vå sakadågåmiphalaµ vå anågåmiphalaµ vå arahattaµ

vå sacchikarissat¥ ti, n’ etaµ †hånaµ vijjati|| ||so vata bhikkhave bhikkhu sabbadhammaµ

anattato samanupassanto anulomikåya khantiyå samannågato bhavissat¥ ti, †hånaµ etaµ

vijjati. anulomikåya khantiyå samannågato sammattaniyåmaµ okkamissat¥ ti, †hånaµ

etaµ vijjati. sammattaniyåmaµ okkamamåno sotåpattiphalaµ vå sakadågåmiphalaµ vå

anågåmiphalaµ vå arahattaµ vå sacchikarissat¥ ti, †hånaµ etaµ vijjat¥ ti|| ||AN6:100||

487

| |ånisaµsavagga pathama-anodhisaµvuttasutta| |

|| ||cha bhikkhave ånisaµse sampassamånena alam eva bhikkhunå sabbasa!khåresu

anodhiµ karitvå aniccasaññaµ upa††håpetuµ. katame cha? sabbasa!khårå ca me anava-

††hitato khåyissanti. sabbaloke ca me mano nåbhiramissati. sabbalokå ca me mano vu††ha-

hissati. nibbånapoˆañ ca me månasaµ bhavissati. saµyojanå ca me pahånaµ gacchanti.

paramena ca såmaññena samannågato bhavissåm¥ ti|| ||AN6:102||

| |ånisaµsavagga dutiya-anodhisaµvuttasutta| |

|| ||cha bhikkhave ånisaµse sampassamånena alam eva bhikkhunå sabbasa!khåresu ano-

dhiµ karitvå dukkhasaññaµ upa††håpetuµ. katame cha? sabbasa!khåresu ca me nibbåna-

saññå paccupa††hitå bhavissati seyyathå pi ukkhittåsike vadhake. sabbalokå ca me mano

vu††hahissati. nibbåne ca santadassåv¥ bhavissåmi. anusayå ca me samugghåtaµ gacchan-

ti. kiccakår¥ ca bhavissåmi. satthå ca me pariciˆˆo bhavissati mettåvatåyå ti|| ||AN6:103||

| |ånisaµsavagga tatiya-anodhisaµvuttasutta| |

|| ||cha bhikkhave ånisaµse sampassamånena alam eva bhikkhunå sabbadhammesu

anodhiµ karitvå anattasaññaµ upa††håpetuµ. katame cha? sabbaloke ca atammayo bha-

vissåmi. aha!kårå ca me uparujjhissanti. mama!kårå ca me uparujjhissanti. asådhåraˆena

ca ñåˆena samannågato bhavissåmi. hetu ca me sudi††ho bhavissati, hetusamuppannå ca

dhammå|| ||AN6:104||

| |ånisaµsavagga bhavasutta| |

|| ||tayo ’me bhikkhave bhavå pahåtabbå, t¥su sikkhåsu sikkhitabbaµ. katame tayo bhavå

pahåtabbå? kåmabhavo rËpabhavo arËpabhavo. ime tayo bhavå pahåtabbå. katamåsu t¥su

sikkhitabbaµ? adhis¥lasikkhåya adhicittasikkhåya adhipaññåsikkhåya. imåsu t¥su sikkhå-

su sikkhitabbaµ. yato kho bhikkhave bhikkhuno ime tayo bhavå pah¥nå honti, imåsu ca

t¥su sikkhåsu sikkhitasikkho hoti: ayaµ vuccati bhikkhave bhikkhu acchejji taˆhaµ,

vivattayi saµyojanaµ, sammå månåbhisamayå antam akåsi dukkhasså ti|| ||AN6:105||

488

| |ånisaµsavagga taˆhåsutta| |

|| ||tisso imå bhikkhave taˆhå pahåtabbå, tayo ca månå. katamå tisso taˆhå pahåtabbå?

kåmataˆhå bhavataˆhå vibhavataˆhå. imå tisso taˆhå pahåtabbå. katame tayo månå

pahåtabbå? måno omåno atimåno. ime tayo månå pahåtabbå. yato kho bhikkhave bhik-

khuno imå tisso taˆhå pah¥nå honti, ime ca tayo månå: ayaµ vuccati bhikkhave bhikkhu

acchejji taˆhaµ, vivattayi saµyojanaµ, sammå månåbhisamayå antam akåsi dukkhasså

ti|| ||AN6:106||

| | t ikavagga assådasutta| |

|| ||tayo ’me bhikkhave dhammå. katame tayo? assådadi††hi attådi††hi micchådi††hi. ime

kho bhikkhave tayo dhammå. imesaµ kho bhikkhave tiˆˆaµ dhammånaµ pahånåya tayo

dhammå bhåvetabbå. katame tayo? assådadi††hiyå pahånåya aniccasaññå bhåvetabbå,

attånudi††hiyå pahånåya anattasaññå bhåvetabbå, micchådi††hiyå pahånåya sammådi††hi

bhåvetabbå. imesaµ kho bhikkhave tiˆˆaµ dhammånaµ pahånåya. ime tayo dhammå

bhåvetabbå ti|| ||AN6:112||

489

A!guttaranikåya Sattaka-A††haka-Navakanipåta

| |mahåyaññavagga saññåsutta| |

|| ||aniccasaññå bhikkhave bhåvitå bahul¥katå mahapphalå hoti mahånisaµså, amato-

gadhå amatapariyosånå ti. iti kho pan’ etaµ vuttaµ kiñ c’ etaµ pa†icca vuttaµ? anicca-

saññåparicitena bhikkhave bhikkhuno cetaså bahulaµ viharato; låbhasakkårasiloke cittaµ

pa†il¥yati pa†iku†ati pa†iva††ati na sampasår¥yati; upekkhå vå på†ikkËlyatå vå saˆ†håti.

seyyathåpi bhikkhave kukku†apattaµ vå nahårudaddulaµ vå aggimhi, pakkhittaµ pa†il¥-

yati pa†iku†ati pa†iva††ati na sampasår¥yati. evam eva kho bhikkhave bhikkhuno cetaså

bahulaµ viharato; låbhasakkårasiloke cittaµ pa†il¥yati pa†iku†ati pa†iva††ati na sampa-

sår¥yati; upekkhå vå på†ikkËlyatå vå saˆ†håti|| ||sace bhikkhave bhikkhuno aniccasaññå-

paricitena cetaså bahulaµ viharato; låbhasakkårasiloke cittaµ anusandati, appå†ikkËlyatå

vå saˆ†håti, veditabbaµ etaµ bhikkhave bhikkhunå: abhåvitå me aniccasaññå, n’ atthi me

pubbenåparaµ viseso, appattaµ me bhåvanåphalan ti. iti ha tattha sampajåno hoti|| ||sace

pana bhikkhave bhikkhuno aniccasaññåparicitena cetaså bahulaµ viharato; låbhasakkåra-

siloke cittaµ pa†il¥yati pa†iku†ati pa†iva††ati na sampasår¥yati; upekkhå vå på†ikkËlyatå vå

saˆ†håti, veditabbaµ etaµ bhikkhave bhikkhunå: bhåvitå me aniccasaññå, atthi me pub-

benåparaµ viseso, pattaµ me bhåvanåphalan ti. iti ha tattha sampajåno hoti|| ||AN7:46||

| |mahåyaññavagga saññåsutta| |

|| ||dukkhe anattasaññå bhikkhave bhåvitå bahul¥katå mahapphalå hoti mahånisaµså,

amatogadhå amatapariyosånå ti. iti kho pan’ etaµ vuttaµ kiñ c’ etaµ pa†icca vuttaµ?

dukkhe anattasaññåparicitena bhikkhave bhikkhuno cetaså bahulaµ viharato; imasmiñ ca

saviññåˆake kåye, bahiddhå ca sabbanimittesu, aha!kåramama!kåramånåpagataµ måna-

saµ hoti; vidhåsamatikkantaµ santaµ suvimuttaµ|| ||sace bhikkhave bhikkhuno dukkhe

anattasaññåparicitena cetaså bahulaµ viharato; imasmiñ ca saviññåˆake kåye, bahiddhå

ca sabbanimittesu, na aha!kåramama!kåramånåpagataµ månasaµ hoti; vidhåsamatik-

kantaµ santaµ suvimuttaµ, veditabbaµ etaµ bhikkhave bhikkhunå: abhåvitå me dukkhe

anattasaññå, n’ atthi me pubbenåparaµ viseso, appattaµ me bhåvanåphalan ti. iti ha

tattha sampajåno hoti|| ||sace pana bhikkhave bhikkhuno dukkhe anattasaññåparicitena

490

cetaså bahulaµ viharato; imasmiñ ca saviññåˆake kåye, bahiddhå ca sabbanimittesu, aha-

!kåramama!kåramånåpagataµ månasaµ hoti; vidhåsamatikkantaµ santaµ suvimuttaµ,

veditabbaµ etaµ bhikkhave bhikkhunå: bhåvitå me dukkhe anattasaññå, atthi me pubbe-

nåparaµ viseso, pattaµ me bhåvanåphalan ti. iti ha tattha sampajåno hoti|| ||AN7:46||

| |avyåkatavagga avyåkatasutta| |

|| ||ko nu kho bhante hetu ko paccayo yena sutavato ariyasåvakassa vicikicchå n’ uppa-

jjati avyåkatavatthËsË ti? di††hinirodhå kho bhikkhu sutavato ariyasåvakassa vicikicchå n’

uppajjati avyåkatavatthËsu. hoti tathågato param maraˆå ti kho bhikkhu di††higatam etaµ,

na hoti tathågato param maraˆå ti kho bhikkhu di††higatam etaµ, hoti ca na ca hoti

tathågato param maraˆå ti kho bhikkhu di††higatam etaµ, n’ eva hoti na na hoti tathågato

param maraˆå ti kho bhikkhu di††higatam etaµ|| ||assutavå bhikkhu puthujjano di††hiµ

nappajånåti, di††hisamudayaµ nappajånåti, di††hinirodhaµ nappajånåti, di††hinirodha-

gåminiµ pa†ipadaµ nappajånåti. tassa så di††hi pava""hati. so na parimuccati jåtiyå

jaråya maraˆena sokehi paridevehi dukkehi domanassehi upåyåsehi, na parivimuccati

dukkhasmå ti vadåmi|| ||sutavå ca kho bhikkhu ariyasåvako di††hiµ pajånåti, di††hi-

samudayaµ pajånåti, di††hinirodhaµ pajånåti, di††hinirodhagåminiµ pa†ipadaµ pajånåti.

tassa så di††hi nirujjhati. so parimuccati jåtiyå jaråya maraˆena sokehi paridevehi dukkehi

domanassehi upåyåsehi, parivimuccati dukkhasmå ti vadåmi|| ||evaµ jånaµ kho bhikkhu

sutavå ariyasåvako evaµ passaµ hoti tathågato param maraˆå ti pi na vyåkaroti, na hoti

tathågato param maraˆå ti pi na vyåkaroti, hoti ca na ca hoti tathågato param maraˆå ti pi

na vyåkaroti, n’ eva hoti na na hoti tathågato param maraˆå ti pi na vyåkaroti|| ||evaµ

jånaµ kho bhikkhu sutavå ariyasåvako evaµ passaµ evaµ avyåkaraˆadhammo hoti

avyåkatavatthËsu. evaµ jånaµ kho bhikkhu sutavå ariyasåvako evaµ passaµ naccham-

bhati na kampati na vedhati na santåsaµ åpajjati avyåkatavatthËsuevaµ avyåkaraˆa-

dhammo hoti avyåkatavatthËsu|| ||AN7:51||

| |avyåkatavagga avyåkatasutta| |

|| ||ko nu kho bhante hetu ko paccayo yena sutavato ariyasåvakassa vicikicchå n’ uppa-

jjati avyåkatavatthËsË ti? di††hinirodhå kho bhikkhu sutavato ariyasåvakassa vicikicchå n’

491

uppajjati avyåkatavatthËsu||…||hoti tathågato param maraˆå ti kho bhikkhu taˆhågatam

etaµ, na hoti tathågato param maraˆå ti kho bhikkhu taˆhågatam etaµ, hoti ca na ca hoti

tathågato param maraˆå ti kho bhikkhu taˆhågatam etaµ, n’ eva hoti na na hoti tathågato

param maraˆå ti kho bhikkhu taˆhågatam etaµ|| ||assutavå bhikkhu puthujjano taˆhaµ

nappajånåti, taˆhåsamudayaµ nappajånåti, taˆhånirodhaµ nappajånåti, taˆhånirodha-

gåminiµ pa†ipadaµ nappajånåti. tassa så taˆhå pava""hati. so na parimuccati jåtiyå

jaråya maraˆena sokehi paridevehi dukkehi domanassehi upåyåsehi, na parivimuccati

dukkhasmå ti vadåmi|| ||sutavå ca kho bhikkhu ariyasåvako taˆhaµ pajånåti, taˆhå-

samudayaµ pajånåti, taˆhånirodhaµ pajånåti, taˆhånirodhagåminiµ pa†ipadaµ pajånåti.

tassa så taˆhå nirujjhati. so parimuccati jåtiyå jaråya maraˆena sokehi paridevehi dukkehi

domanassehi upåyåsehi, parivimuccati dukkhasmå ti vadåmi||…||evaµ jånaµ kho bhik-

khu sutavå ariyasåvako evaµ passaµ hoti tathågato param maraˆå ti pi na vyåkaroti, na

hoti tathågato param maraˆå ti pi na vyåkaroti, hoti ca na ca hoti tathågato param maraˆå

ti pi na vyåkaroti, n’ eva hoti na na hoti tathågato param maraˆå ti pi na vyåkaroti|| ||evaµ

jånaµ kho bhikkhu sutavå ariyasåvako evaµ passaµ evaµ avyåkaraˆadhammo hoti

avyåkatavatthËsu. evaµ jånaµ kho bhikkhu sutavå ariyasåvako evaµ passaµ naccham-

bhati na kampati na vedhati na santåsaµ åpajjati avyåkatavatthËsuevaµ avyåkaraˆa-

dhammo hoti avyåkatavatthËsu|| ||AN7:51||

| |avyåkatavagga avyåkatasutta| |

|| ||ko nu kho bhante hetu ko paccayo yena sutavato ariyasåvakassa vicikicchå n’ uppa-

jjati avyåkatavatthËsË ti? di††hinirodhå kho bhikkhu sutavato ariyasåvakassa vicikicchå n’

uppajjati avyåkatavatthËsu||…||hoti tathågato param maraˆå ti kho bhikkhu saññågatam

etaµ, na hoti tathågato param maraˆå ti kho bhikkhu saññågatam etaµ, hoti ca na ca hoti

tathågato param maraˆå ti kho bhikkhu saññågatam etaµ, n’ eva hoti na na hoti tathågato

param maraˆå ti kho bhikkhu saññågatam etaµ|| ||assutavå bhikkhu puthujjano saññaµ

nappajånåti, saññåsamudayaµ nappajånåti, saññånirodhaµ nappajånåti, saññånirodha-

gåminiµ pa†ipadaµ nappajånåti. tassa så saññå pava""hati. so na parimuccati jåtiyå

jaråya maraˆena sokehi paridevehi dukkehi domanassehi upåyåsehi, na parivimuccati

dukkhasmå ti vadåmi|| ||sutavå ca kho bhikkhu ariyasåvako saññaµ pajånåti, saññå-

samudayaµ pajånåti, saññånirodhaµ pajånåti, saññånirodhagåminiµ pa†ipadaµ pajånåti.

492

tassa så saññå nirujjhati. so parimuccati jåtiyå jaråya maraˆena sokehi paridevehi dukkehi

domanassehi upåyåsehi, parivimuccati dukkhasmå ti vadåmi||…||evaµ jånaµ kho bhik-

khu sutavå ariyasåvako evaµ passaµ hoti tathågato param maraˆå ti pi na vyåkaroti, na

hoti tathågato param maraˆå ti pi na vyåkaroti, hoti ca na ca hoti tathågato param maraˆå

ti pi na vyåkaroti, n’ eva hoti na na hoti tathågato param maraˆå ti pi na vyåkaroti|| ||evaµ

jånaµ kho bhikkhu sutavå ariyasåvako evaµ passaµ evaµ avyåkaraˆadhammo hoti

avyåkatavatthËsu. evaµ jånaµ kho bhikkhu sutavå ariyasåvako evaµ passaµ naccham-

bhati na kampati na vedhati na santåsaµ åpajjati avyåkatavatthËsuevaµ avyåkaraˆa-

dhammo hoti avyåkatavatthËsu|| ||AN7:51||

| |avyåkatavagga avyåkatasutta| |

|| ||ko nu kho bhante hetu ko paccayo yena sutavato ariyasåvakassa vicikicchå n’ uppa-

jjati avyåkatavatthËsË ti? di††hinirodhå kho bhikkhu sutavato ariyasåvakassa vicikicchå n’

uppajjati avyåkatavatthËsu||…||hoti tathågato param maraˆå ti kho bhikkhu maññitam

etaµ, na hoti tathågato param maraˆå ti kho bhikkhu maññitam etaµ, hoti ca na ca hoti

tathågato param maraˆå ti kho bhikkhu maññitam etaµ, n’ eva hoti na na hoti tathågato

param maraˆå ti kho bhikkhu maññitam etaµ|| ||assutavå bhikkhu puthujjano maññitaµ

nappajånåti, maññitasamudayaµ nappajånåti, maññitanirodhaµ nappajånåti, maññita-

nirodhagåminiµ pa†ipadaµ nappajånåti. tassa så maññitaµ pava""hati. so na parimuccati

jåtiyå jaråya maraˆena sokehi paridevehi dukkehi domanassehi upåyåsehi, na pari-

vimuccati dukkhasmå ti vadåmi|| ||sutavå ca kho bhikkhu ariyasåvako maññitaµ pajånåti,

maññitasamudayaµ pajånåti, maññitanirodhaµ pajånåti, maññitanirodhagåminiµ pa†i-

padaµ pajånåti. tassa så maññitaµ nirujjhati. so parimuccati jåtiyå jaråya maraˆena

sokehi paridevehi dukkehi domanassehi upåyåsehi, parivimuccati dukkhasmå ti vadåmi-

||…||evaµ jånaµ kho bhikkhu sutavå ariyasåvako evaµ passaµ hoti tathågato param

maraˆå ti pi na vyåkaroti, na hoti tathågato param maraˆå ti pi na vyåkaroti, hoti ca na ca

hoti tathågato param maraˆå ti pi na vyåkaroti, n’ eva hoti na na hoti tathågato param

maraˆå ti pi na vyåkaroti|| ||evaµ jånaµ kho bhikkhu sutavå ariyasåvako evaµ passaµ

evaµ avyåkaraˆadhammo hoti avyåkatavatthËsu. evaµ jånaµ kho bhikkhu sutavå ariya-

såvako evaµ passaµ nacchambhati na kampati na vedhati na santåsaµ åpajjati avyåkata-

vatthËsuevaµ avyåkaraˆadhammo hoti avyåkatavatthËsu|| ||AN7:51||

493

| |avyåkatavagga avyåkatasutta| |

|| ||ko nu kho bhante hetu ko paccayo yena sutavato ariyasåvakassa vicikicchå n’ uppa-

jjati avyåkatavatthËsË ti? di††hinirodhå kho bhikkhu sutavato ariyasåvakassa vicikicchå n’

uppajjati avyåkatavatthËsu||…||hoti tathågato param maraˆå ti kho bhikkhu papañcitam

etaµ, na hoti tathågato param maraˆå ti kho bhikkhu papañcitam etaµ, hoti ca na ca hoti

tathågato param maraˆå ti kho bhikkhu papañcitam etaµ, n’ eva hoti na na hoti tathågato

param maraˆå ti kho bhikkhu papañcitam etaµ|| ||assutavå bhikkhu puthujjano papañci-

taµ nappajånåti, papañcitasamudayaµ nappajånåti, papañcitanirodhaµ nappajånåti,

papañcitanirodhagåminiµ pa†ipadaµ nappajånåti. tassa så papañcitaµ pava""hati. so na

parimuccati jåtiyå jaråya maraˆena sokehi paridevehi dukkehi domanassehi upåyåsehi, na

parivimuccati dukkhasmå ti vadåmi|| ||sutavå ca kho bhikkhu ariyasåvako papañcitaµ

pajånåti, papañcitasamudayaµ pajånåti, papañcitanirodhaµ pajånåti, papañcitanirodha-

gåminiµ pa†ipadaµ pajånåti. tassa så papañcitaµ nirujjhati. so parimuccati jåtiyå jaråya

maraˆena sokehi paridevehi dukkehi domanassehi upåyåsehi, parivimuccati dukkhasmå ti

vadåmi||…||evaµ jånaµ kho bhikkhu sutavå ariyasåvako evaµ passaµ hoti tathågato

param maraˆå ti pi na vyåkaroti, na hoti tathågato param maraˆå ti pi na vyåkaroti, hoti

ca na ca hoti tathågato param maraˆå ti pi na vyåkaroti, n’ eva hoti na na hoti tathågato

param maraˆå ti pi na vyåkaroti|| ||evaµ jånaµ kho bhikkhu sutavå ariyasåvako evaµ

passaµ evaµ avyåkaraˆadhammo hoti avyåkatavatthËsu. evaµ jånaµ kho bhikkhu

sutavå ariyasåvako evaµ passaµ nacchambhati na kampati na vedhati na santåsaµ

åpajjati avyåkatavatthËsuevaµ avyåkaraˆadhammo hoti avyåkatavatthËsu|| ||AN7:51||

| |avyåkatavagga avyåkatasutta| |

|| ||ko nu kho bhante hetu ko paccayo yena sutavato ariyasåvakassa vicikicchå n’ uppa-

jjati avyåkatavatthËsË ti? di††hinirodhå kho bhikkhu sutavato ariyasåvakassa vicikicchå n’

uppajjati avyåkatavatthËsu||…||hoti tathågato param maraˆå ti kho bhikkhu upådåna-

gatam etaµ, na hoti tathågato param maraˆå ti kho bhikkhu upådånagatam etaµ, hoti ca

na ca hoti tathågato param maraˆå ti kho bhikkhu upådånagatam etaµ, n’ eva hoti na na

hoti tathågato param maraˆå ti kho bhikkhu upådånagatam etaµ|| ||assutavå bhikkhu

puthujjano saññaµ nappajånåti, upådånasamudayaµ nappajånåti, upådånanirodhaµ

494

nappajånåti, upådånanirodhagåminiµ pa†ipadaµ nappajånåti. tassa så upådånaµ pava-

""hati. so na parimuccati jåtiyå jaråya maraˆena sokehi paridevehi dukkehi domanassehi

upåyåsehi, na parivimuccati dukkhasmå ti vadåmi|| ||sutavå ca kho bhikkhu ariyasåvako

upådånaµ pajånåti, upådånasamudayaµ pajånåti, upådånanirodhaµ pajånåti, upådåna-

nirodhagåminiµ pa†ipadaµ pajånåti. tassa så upådånaµ nirujjhati. so parimuccati jåtiyå

jaråya maraˆena sokehi paridevehi dukkehi domanassehi upåyåsehi, parivimuccati duk-

khasmå ti vadåmi||…||evaµ jånaµ kho bhikkhu sutavå ariyasåvako evaµ passaµ hoti

tathågato param maraˆå ti pi na vyåkaroti, na hoti tathågato param maraˆå ti pi na vyå-

karoti, hoti ca na ca hoti tathågato param maraˆå ti pi na vyåkaroti, n’ eva hoti na na hoti

tathågato param maraˆå ti pi na vyåkaroti|| ||evaµ jånaµ kho bhikkhu sutavå ariyasåvako

evaµ passaµ evaµ avyåkaraˆadhammo hoti avyåkatavatthËsu. evaµ jånaµ kho bhikkhu

sutavå ariyasåvako evaµ passaµ nacchambhati na kampati na vedhati na santåsaµ

åpajjati avyåkatavatthËsuevaµ avyåkaraˆadhammo hoti avyåkatavatthËsu|| ||AN7:51||

| |avyåkatavagga purisagatisutta| |

|| ||idha bhikkhave bhikkhu evaµ pa†ipanno hoti: no c’ assa no ca me siyå, na bhavissati

na me bhavissati; yad atthi yaµ bhËtaµ, taµ pajahåm¥ ti – upekhaµ pa†ilabhati. so bhave

na rajjati, sambhave na rajjati, atth’ uttariµ padaµ santaµ sammappaññåya passati; tañ

ca khvassa padaµ na sabbena sabbaµ sacchikataµ hoti, tassa na sabbena sabbaµ mån-

ånusayo pah¥no hoti, na sabbena sabbaµ bhavarågånusayo pah¥no hoti, na sabbena

sabbaµ avijjånusayo pah¥no hoti. so pañcannaµ orambhågiyånaµ saµyojanånaµ pari-

kkhayå asa!khåraparinibbåy¥ hoti. seyyathå pi bhikkhave divasasantatte ayokapåle hañ-

ñamåne, papa†ikå nibbattitvå uppatitvå paritte tiˆapuñje vå ka††hapuñje vå nipateyya, så

tattha aggim pi janeyya dhËmam pi janeyya, aggim pi janetvå dhËmam pi janetvå tam eva

parittaµ tiˆapuñjaµ vå ka††hapuñjaµ vå pariyådiyitvå anåhårå nibbåyeyya||…||idha

bhikkhave bhikkhu evaµ pa†ipanno hoti: no c’ assa no ca me siyå, na bhavissati na me

bhavissati; yad atthi yaµ bhËtaµ, taµ pajahåm¥ ti – upekhaµ pa†ilabhati. so bhave na raj-

jati, sambhave na rajjati, atth’ uttariµ padaµ santaµ sammappaññåya passati; tañ ca

khvassa padaµ sabbena sabbaµ sacchikataµ hoti, tassa sabbena sabbaµ månånusayo

pah¥no hoti, sabbena sabbaµ bhavarågånusayo pah¥no hoti, sabbena sabbaµ avijjånusayo

pah¥no hoti. so åsavånaµ khayå anåsavaµ cetovimuttiµ paññåvimuttiµ di††he va dham-

495

me sayaµ abhiññå sacchikatvå upasampajja viharati. idaµ vuccati bhikkhave anupådå

parinibbånaµ|| ||AN7:52||

| |avyåkatavagga moggallånasutta| |

|| ||kittåvatå nu kho bhante bhikkhu sa!khittena taˆhåsa!khayavimutto hoti, accantani††ho

accantayogakkhem¥ accantabrahmacår¥ accantapariyosåno se††ho devamanussånan ti?

idha moggallåna bhikkhuno sutaµ hoti: sabbe dhammå nålaµ abhinivesåyå ti. evañ c’

etaµ moggallåna bhikkhuno sutaµ hoti: sabbe dhammå nålaµ abhinivesåyå ti, so sabbaµ

dhammaµ abhijånåti. sabbaµ dhammaµ abhiññåya, sabbaµ dhammaµ parijånåti. sab-

baµ dhammaµ pariññåya, yaµ kiñci vedanaµ vediyati sukhaµ vå dukkhaµ vå adukkha-

masukhaµ vå; so tåsu vedanåsu aniccånupass¥ viharati virågånupass¥ viharati nirodhånu-

pass¥ viharati pa†inissaggånupass¥ viharati. so tåsu vedanåsu aniccånupass¥ viharanto virå-

gånupass¥ viharanto nirodhånupass¥ viharanto pa†inissaggånupass¥ viharanto, na ca kiñci

loke upådiyati. anupådiyaµ na paritassati, aparitassaµ paccattaññeva parinibbåyati. kh¥ˆå

jåti vusitaµ brahmacariyaµ kataµ karaˆ¥yaµ nåparaµ itthattåyå ti pajånåti|| ||AN7:58||

| |mettåvagga dutiya-lokavipattisutta| |

|| ||assutavato bhikkhave puthujjanassa uppajjati låbho. so na iti pa†isañcikkhati: uppanno

kho me ayaµ låbho, so ca kho anicco dukkho vipariˆåmadhammo ti yathåbhËtaµ nap-

pajjånåti. assutavato bhikkhave puthujjanassa uppajjati alåbho. so na iti pa†isañcikkhati:

uppanno kho me ayaµ alåbho, so ca kho anicco dukkho vipariˆåmadhammo ti yathå-

bhËtaµ nappajjånåti|| ||assutavato bhikkhave puthujjanassa uppajjati yaso. so na iti pa†i-

sañcikkhati: uppanno kho me ayaµ yaso, so ca kho anicco dukkho vipariˆåmadhammo ti

yathåbhËtaµ nappajjånåti. assutavato bhikkhave puthujjanassa uppajjati ayaso. so na iti

pa†isañcikkhati: uppanno kho me ayaµ ayaso, so ca kho anicco dukkho vipariˆåmadham-

mo ti yathåbhËtaµ nappajjånåti|| ||assutavato bhikkhave puthujjanassa uppajjati nindå. so

na iti pa†isañcikkhati: uppannå kho me ayaµ nindå, so ca kho aniccå dukkhå vipariˆåma-

dhammå ti yathåbhËtaµ nappajjånåti. assutavato bhikkhave puthujjanassa uppajjati pa-

saµså. so na iti pa†isañcikkhati: uppannå kho me ayaµ pasaµså, so ca kho aniccå dukkhå

vipariˆåmadhammå ti yathåbhËtaµ nappajjånåti|| ||assutavato bhikkhave puthujjanassa

496

uppajjati sukhaµ. so na iti pa†isañcikkhati: uppannaµ kho me ayaµ sukhaµ, so ca kho

aniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ ti yathåbhËtaµ nappajjånåti. assutavato bhikkh-

ave puthujjanassa uppajjati dukkhaµ. so na iti pa†isañcikkhati: uppannaµ kho me ayaµ

dukkhaµ, so ca kho aniccaµ dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ ti yathåbhËtaµ nappajjånå-

ti|| ||tassa låbho pi cittaµ pariyådåya ti††hati, alåbho pi cittaµ pariyådåya ti††hati, yaso pi

cittaµ pariyådåya ti††hati, ayaso pi cittaµ pariyådåya ti††hati, nindå pi cittaµ pariyådåya

ti††hati, pasaµså pi cittaµ pariyådåya ti††hati, sukham pi cittaµ pariyådåya ti††hati,

dukkham pi cittaµ pariyådåya ti††hati|| ||so uppannaµ låbhaµ anurujjhati alåbhe pa†i-

virujjhati, uppannaµ yasaµ anurujjhati ayase pa†ivirujjhati, uppannaµ pasaµsaµ anu-

rujjhati nindåya pa†ivirujjhati, uppannaµ sukhaµ anurujjhati dukkhe pa†ivirujjhati. so

evaµ anurodhavirodhasamåpanno na parimuccati jåtiyå jaråya maraˆena sokehi pari-

devehi dukkhehi domanassehi upåyåsehi, na parimuccati dukkhasmå ti vadåmi|| ||AN8:6||

| |mettåvagga dutiya-lokavipattisutta| |

|| ||sutavato ca kho bhikkhave ariyasåvakassa uppajjati låbho. so iti pa†isañcikkhati:

uppanno kho me ayaµ låbho, so ca kho anicco dukkho vipariˆåmadhammo ti yathåbhË-

taµ pajjånåti. sutavato bhikkhave ariyasåvakassa uppajjati alåbho. so iti pa†isañcikkhati:

uppanno kho me ayaµ alåbho, so ca kho anicco dukkho vipariˆåmadhammo ti yathå-

bhËtaµ pajjånåti|| ||sutavato bhikkhave ariyasåvakassa uppajjati yaso. so iti pa†isañcik-

khati: uppanno kho me ayaµ yaso, so ca kho anicco dukkho vipariˆåmadhammo ti yathå-

bhËtaµ pajjånåti. sutavato bhikkhave ariyasåvakassa uppajjati ayaso. so iti pa†isañcik-

khati: uppanno kho me ayaµ ayaso, so ca kho anicco dukkho vipariˆåmadhammo ti

yathåbhËtaµ pajjånåti|| ||sutavato bhikkhave ariyasåvakassa uppajjati nindå. so iti pa†isañ-

cikkhati: uppannå kho me ayaµ nindå, so ca kho aniccå dukkhå vipariˆåmadhammå ti

yathåbhËtaµ pajjånåti. sutavato bhikkhave ariyasåvakassa uppajjati pasaµså. so iti pa†i-

sañcikkhati: uppannå kho me ayaµ pasaµså, so ca kho aniccå dukkhå vipariˆåmadham-

må ti yathåbhËtaµ pajjånåti|| ||sutavato bhikkhave ariyasåvakassa uppajjati sukhaµ. so iti

pa†isañcikkhati: uppannaµ kho me ayaµ sukhaµ, so ca kho aniccaµ dukkhaµ vipariˆå-

madhammaµ ti yathåbhËtaµ pajjånåti. sutavato bhikkhave ariyasåvakassa uppajjati duk-

khaµ. so iti pa†isañcikkhati: uppannaµ kho me ayaµ dukkhaµ, so ca kho aniccaµ

dukkhaµ vipariˆåmadhammaµ ti yathåbhËtaµ pajjånåti|| ||tassa låbho pi cittaµ na pari-

497

yådåya ti††hati, alåbho pi cittaµ na pariyådåya ti††hati, yaso pi cittaµ na pariyådåya ti††ha-

ti, ayaso pi cittaµ na pariyådåya ti††hati, nindå pi cittaµ na pariyådåya ti††hati, pasaµså pi

cittaµ na pariyådåya ti††hati, sukham pi cittaµ na pariyådåya ti††hati, dukkham pi cittaµ

na pariyådåya ti††hati|| ||so uppannaµ låbhaµ nånurujjhati alåbhe nappa†ivirujjhati,

uppannaµ yasaµ nånurujjhati ayase nappa†ivirujjhati, uppannaµ pasaµsaµ nånurujjhati

nindåya nappa†ivirujjhati, uppannaµ sukhaµ nånurujjhati dukkhe nappa†ivirujjhati. so

evaµ anurodhavirodhavippah¥no parimuccati jåtiyå jaråya maraˆena sokehi paridevehi

dukkhehi domanassehi upåyåsehi, parimuccati dukkhasmå ti vadåmi|| ||AN8:6||

| |gahapativagga anuruddhenasutta| |

|| ||nippapañcåråmassåyaµ bhikkhave dhammo nippapañcaratino, nåyaµ dhammo

papañcåråmassa papañcaratino ti. iti kho pana etaµ vuttaµ kiñ ca etaµ pa†icca vuttaµ?

idha bhikkhave bhikkhuno papañcanirodhe cittaµ pakkhandati pas¥dati santi††hati

vimuccati. nippapañcåråmassåyaµ bhikkhave dhammo nippapañcaratino, nåyaµ

dhammo papañcåråmassa papañcaratino ti. iti yan taµ vuttaµ. idaµ etaµ pa†icca vuttan

ti|| ||AN8:30||

| |sattåvåsavagga silåyËpasutta| |

|| ||yato kho åvuso bhikkhuno cetaså cittaµ suparicitaµ hoti, tass’ etaµ bhikkhuno

kallaµ veyyåkaraˆåya: kh¥ˆå jåti, vusitaµ brahmacariyaµ, kataµ karaˆ¥yaµ, nåparaµ

itthattåyå ti pajånåt¥ ti. kathañ ca åvuso bhikkhuno cetaså cittaµ suparicitaµ hoti?||

||v¥tarågaµ me cittan ti cetaså cittaµ suparicitaµ hoti, v¥tadosaµ me cittan ti cetaså

cittaµ suparicitaµ hoti, v¥tamohaµ me cittan ti cetaså cittaµ suparicitaµ hoti; asaråga-

dhammaµ me cittan ti cetaså cittaµ suparicitaµ hoti, asadosadhammaµ me cittan ti

cetaså cittaµ suparicitaµ hoti, asamohadhammaµ me cittan ti cetaså cittaµ suparicitaµ

hoti; anåvattidhammaµ me cittan kåmabhavåyå ti cetaså cittaµ suparicitaµ hoti, anå-

vattidhammaµ me cittan rËpabhavåyå ti cetaså cittaµ suparicitaµ hoti, anåvattidham-

maµ me cittan arËpabhavåyå ti cetaså cittaµ suparicitaµ hoti|| ||evaµ sammåvimutta-

cittassa kho åvuso bhikkhuno: bhuså ce pi cakkhuviññeyyå rËpå cakkhussa åpåthaµ

ågacchanti; n’ ev’ assa cittaµ pariyådiyanti, amiss¥kataµ ev’ assa cittaµ hoti, †hitaµ

498

ånejjappattaµ vayañ c’ assånupassati. bhuså ce pi sotaviññeyyå saddå sotassa åpåthaµ

ågacchanti; n’ ev’ assa cittaµ pariyådiyanti, amiss¥kataµ ev’ assa cittaµ hoti, †hitaµ ån-

ejjappattaµ vayañ c’ assånupassati. bhuså ce pi ghånaviññeyyå gandhå ghånassa åpåthaµ

ågacchanti; n’ ev’ assa cittaµ pariyådiyanti, amiss¥kataµ ev’ assa cittaµ hoti, †hitaµ

ånejjappattaµ vayañ c’ assånupassati. bhuså ce pi jivhåviññeyyå raså jivhåya åpåthaµ

ågacchanti; n’ ev’ assa cittaµ pariyådiyanti, amiss¥kataµ ev’ assa cittaµ hoti, †hitaµ

ånejjappattaµ vayañ c’ assånupassati. bhuså ce pi kåyaviññeyyå pho††habbå kåyassa

åpåthaµ ågacchanti; n’ ev’ assa cittaµ pariyådiyanti, amiss¥kataµ ev’ assa cittaµ hoti,

†hitaµ ånejjappattaµ vayañ c’ assånupassati. bhuså ce pi manoviññeyyå dhammå mana-

ssa åpåthaµ ågacchanti; n’ ev’ assa cittaµ pariyådiyanti, amiss¥kataµ ev’ assa cittaµ

hoti, †hitaµ ånejjappattaµ vayañ c’ assånupassati|| ||seyyathå pi åvuso silåyËpo so¬asa-

kukkuko: tassa assu a††ha kukkË he††hå nemassa, a††ha kukkË upari nemassa. atha

puratthimåya ce pi disåya ågaccheyya bhuså våtavu††hi, neva naµ kampeyya na samkam-

peyya na sampavedheyya; atha pacchimåya ce pi disåya ågaccheyya bhuså våtavu††hi,

neva naµ kampeyya na samkampeyya na sampavedheyya; atha uttaråya ce pi disåya

ågaccheyya bhuså våtavu††hi, neva naµ kampeyya na samkampeyya na sampavedheyya;

atha dakkhiˆåya ce pi disåya ågaccheyya bhuså våtavu††hi, neva naµ kampeyya na sam-

kampeyya na sampavedheyya. taµ kissa hetu? gambh¥rattå åvuso nemassa sunikhåtattå

silåyËpassa|| ||AN9:26||

| |mahåvagga nibbånasutta| |

|| ||tatra kho åyasmå såriputto bhikkhË åmantesi sukham idaµ åvuso nibbånaµ, sukham

idaµ åvuso nibbånan ti. evaµ vutte åyasmå udåyi åyasmantaµ såriputtaµ etad avoca:

kiµ pan’ ettha åvuso såriputta sukhaµ, yad ettha natthi vedayitan ti? etad eva khv’ ettha

åvuso sukhaµ, yad ettha natthi vedayitaµ||…||idh’ åvuso bhikkhu vivicc’ eva kåmehi

vivicca akusalehi dhammehi, savitakkaµ savicåraµ, vivekajaµ p¥tisukhaµ, pa†hamaµ

jhånaµ upasampajja viharati. tassa ce åvuso bhikkhuno iminå vihårena viharato kåma-

sahagatå saññåmanasikårå samudåcaranti, svåssa hoti åbådho. seyyathå pi åvuso sukhino

dukkhaµ uppajjeyya yåvad eva åbådhåya, evam ev’ assa te kåmasahagatå saññåmana-

sikårå samudåcaranti, svåssa hoti åbådho. yo kho pan’ åvuso åbådho, dukkham etaµ

vuttaµ bhagavatå. iminå pi kho etaµ åvuso pariyåyena veditabbaµ yathåsukhaµ

499

nibbånaµ|| ||puna ca paraµ bhikkhu vitakkavicårånaµ vËpasamå ajjhattaµ sampasåda-

naµ cetaso ekodibhåvaµ avitakkaµ avicåraµ samådhijaµ p¥tisukhaµ dutiyaµ jhånaµ

upasampajja viharati. tassa ce åvuso bhikkhuno iminå vihårena viharato vitakkasahagatå

saññåmanasikårå samudåcaranti, svåssa hoti åbådho. seyyathå pi åvuso sukhino dukkhaµ

uppajjeyya yåvad eva åbådhåya, evam ev’ assa te vitakkasahagatå saññåmanasikårå

samudåcaranti, svåssa hoti åbådho. yo kho pan’ åvuso åbådho, dukkham etaµ vuttaµ

bhagavatå. iminå pi kho etaµ åvuso pariyåyena veditabbaµ yathåsukhaµ nibbånaµ||

||puna ca paraµ åvuso bhikkhu p¥tiyå ca virågå upekhako ca viharati sato ca sampajåno

sukhañ ca kåyena pa†isaµvedeti yan taµ ariyå åcikkhanti: upekhako satimå sukhavihår¥ ti

tatiyaµ jhånaµ upasampajja viharati. tassa ce åvuso bhikkhuno iminå vihårena viharato

p¥tisahagatå saññåmanasikårå samudåcaranti, svåssa hoti åbådho. seyyathå pi åvuso

sukhino dukkhaµ uppajjeyya yåvad eva åbådhåya, evam ev’ assa te p¥tisahagatå saññå-

manasikårå samudåcaranti, svåssa hoti åbådho. yo kho pan’ åvuso åbådho, dukkham etaµ

vuttaµ bhagavatå. iminå pi kho etaµ åvuso pariyåyena veditabbaµ yathåsukhaµ

nibbånaµ|| ||puna ca paraµ åvuso bhikkhu sukhassa ca pahånå dukkhassa ca pahånå

pubbe va somanassadomanassånaµ atthagamå adukkhaµ asukhaµ upekhåsatipårisud-

dhiµ catutthaµ jhånaµ upasampajja viharati. tassa ce åvuso bhikkhuno iminå vihårena

viharato upekhåsahagatå saññåmanasikårå samudåcaranti, svåssa hoti åbådho. seyyathå pi

åvuso sukhino dukkhaµ uppajjeyya yåvad eva åbådhåya, evam ev’ assa te upekhå-

sahagatå saññåmanasikårå samudåcaranti, svåssa hoti åbådho. yo kho pan’ åvuso åbådho,

dukkham etaµ vuttaµ bhagavatå. iminå pi kho etaµ åvuso pariyåyena veditabbaµ

yathåsukhaµ nibbånaµ|| ||AN9:34||

| |mahåvagga ånandasutta| |

|| ||acchariyaµ åvuso abbhutaµ åvuso, yåyañ c’ idaµ tena bhagavatå jånatå passatå

arahatå sammåsambuddhena sambådhe okåsådhigamo anubuddho sattånaµ visuddhiyå

sokaparidevånaµ samatikkamåya dukkhadomanassånaµ attha!gamåya ñåyassa adhi-

gamåya nibbånassa sacchikiriyåya: tad eva nåma cakkhuµ bhavissati, te rËpå tañ c’

åyatanaµ no pa†isaµvedissati; tad eva nåma sotaµ bhavissati, te saddå tañ c’ åyatanaµ

no pa†isaµvedissati; tad eva nåma ghånaµ bhavissati, te gandhå tañ c’ åyatanaµ no

pa†isaµvedissati; så ’va nåma jivhå bhavissati, te raså tañ c’ åyatanaµ no pa†isaµvedis-

500

sati; so ’va nåma kåyo bhavissati, te pho††habbå tañ c’ åyatanaµ no pa†isaµvedissat¥ ti||

||evaµ vutte åyasmå udåy¥ åyasmantaµ ånandaµ etad avoca saññ¥m eva nu kho åvuso

ånanda tad åyatanaµ no pa†isaµvedeti, adåhu asaññ¥ ti? saññ¥m eva kho åvuso tad

åyatanaµ no pa†isaµvedeti, no asaññ¥ ti. kiµsaññ¥ pan’ åvuso tad åyatanaµ no pa†isaµ-

vedet¥ ti? idh’ åvuso bhikkhu sabbaso rËpasaññånaµ samatikkamå pa†ighasaññånaµ

attha!gamå nånattasaññånaµ amanasikårå ananto åkåso ti åkåsånañcåyatanaµ upasam-

pajja viharati. evaµsaññ¥ pi kho åvuso tad åyatanaµ no pa†isaµvedeti. puna ca paraµ

åvuso bhikkhu sabbaso åkåsånañcåyatanaµ samatikkamå anantaµ viññåˆan ti viññåˆañ-

cåyatanaµ upasampajja viharati. evaµsaññ¥ pi kho åvuso tad åyatanaµ no pa†isaµvedeti.

puna ca paraµ åvuso bhikkhu sabbaso viññåˆañcåyatanaµ samatikkamå n’ atthi kiñc¥ ti

åkiñcaññåyatanaµ upasampajja viharati. evaµsaññ¥ pi kho åvuso tad åyatanaµ no pa†i-

saµvedeti|| ||ekaµ idåhaµ åvuso samayaµ såkete viharåmi añjanavane migadåye. atha

kho åvuso ja†ilåbhågikå bhikkhun¥ yenåhaµ ten’ upasa!kami, upasa!kamitvå maµ abhi-

vådetvå ekamantaµ a††håsi. ekamantaµ †hitå kho åvuso jå†ilåbhågikå bhikkhun¥ maµ

etad avoca: yåyaµ bhante ånanda samådhi na c’ åbhinato na c’ åpanato na sasa!khåra-

niggayhavåritavato vimuttattå †hito †hitattå santusito santusitattå no paritassati, ayaµ

bhante ånanda samådhi kiµphalo vutto bhagavatå ti? evaµ vuttåhaµ åvuso ja†ilåbhå-

gikaµ bhikkhuniµ etad avoca: yåyaµ bhagini samådhi na c’ åbhinato na c’ åpanato na

sasa!khåraniggayhavåritavato vimuttattå †hito †hitattå santusito santusitattå no paritassati,

ayaµ bhagini samådhi aññåphalo vutto bhagavatå ti. evaµsaññ¥ pi kho åvuso tad åyata-

naµ no pa†isaµvedet¥ ti|| ||AN9:37||

501

A!guttaranikåya Dasaka-Ekådasakanipåta

| |ånisaµsavagga såriputtasutta| |

|| ||ekaµ idåhaµ åvuso ånanda samayaµ idh’ eva såvatthiyaµ viharåmi andhavanasmiµ,

tatthåhaµ tathårËpaµ samådhiµ samåpajjiµ, yathå n’ eva pa†haviyaµ pa†havisaññ¥

ahosiµ, na åpasmiµ åposaññ¥ ahosiµ, na tejasmiµ tejosaññ¥ ahosiµ, na våyasmiµ

våyosaññ¥ ahosiµ, na åkåsånañcåyatane åkåsånañcåyatanasaññ¥ ahosiµ, na viññåˆa-

ñcåyatane viññåˆañcåyatanasaññ¥ ahosiµ, na åkiñcaññåyatane åkiñcaññåyatanasaññ¥

ahosiµ, na n’ evasaññånåsaññåyatane n’ evasaññånåsaññåyatanasaññ¥ ahosiµ, na idha-

loke idhalokasaññ¥ ahosiµ, na paraloke paralokasaññ¥ ahosiµ – saññ¥ ca pana ahosin ti||

||kiµ saññ¥ pan’ åyasmå såriputto tasmiµ samaye ahos¥ ti? bhavanirodho nibbånaµ bha-

vanirodho nibbånan ti kho me åvuso aññå ’va saññå uppajjati, aññå ’va saññå nirujjhati||

||seyyathå pi åvuso sakalikaggissa jhåyamånassa aññå ’va acci uppajjati, aññå ’va acci

nirujjhati. evam eva kho me åvuso bhavanirodho nibbånaµ bhavanirodho nibbånan ti

aññå ’va saññå uppajjati, aññå ’va saññå nirujjhati. bhavanirodho nibbånaµ saññ¥ ca

panåhaµ åvuso tasmiµ samaye ahosin ti|| ||AN10:7||

| |akkosavagga sar¥ra††håsutta| |

|| ||dasayime bhikkhave dhammå sar¥ra††hå. katame dasa? s¥taµ unhaµ, jighacchå pipåså,

uccåro passåvo, kåyasaµvaro vac¥saµvaro åjivasaµvaro, ponobhaviko bhavasa!khåro.

ime kho bhikkhave dasa dhammå sar¥ra††hå ti|| ||AN10:48||

| |sacittavagga mËlasutta| |

|| ||sace bhikkhave aññatitthiyå paribbåjakå evaµ puccheyyuµ: kiµ mËlakå åvuso sabbe

dhammå? kiµ sambhavå sabbe dhammå? kiµ samudayå sabbe dhammå? kiµ samosa-

raˆå sabbe dhammå? kiµ pamukhå sabbe dhammå? kiµ ådhipateyyå sabbe dhammå?

kiµ uttarå sabbe dhammå? kiµ sårå sabbe dhammå? kiµ ogadhå sabbe dhammå? kiµ

pariyosånå sabbe dhammå ti?|| ||evaµ pu††hå tumhe bhikkhave tesaµ aññatitthiyånaµ

paribbåjakånaµ evaµ vyåkareyyåtha: chandamËlakå åvuso sabbe dhammå, manasikåra-

502

sambhavå sabbe dhammå, phassasamudayå sabbe dhammå, vedanåsamosaraˆå sabbe

dhammå, samådhipamukhå sabbe dhammå, satådhipateyyå sabbe dhammå, paññuttarå

sabbe dhammå, vimuttisårå sabbe dhammå, amatogadhå sabbe dhammå, nibbånapariyo-

sånå sabbe dhammå ti|| ||AN10:58||

| |sacittavagga girimånandasutta| |

|| ||katamå c’ ånanda virågasaññå? idh’ ånanda bhikkhu araññagato vå rukkhamËlagato

vå suññågåragato vå, iti pa†isañcikkhati: etaµ santaµ etaµ paˆ¥taµ, yad idaµ sabba-

sa!khårasamatho sabbupadhipa†inissaggo taˆhakkhayo virågo nibbånan ti. ayaµ vuccat’

ånanda virågasaññå|| ||katamå c’ ånanda nirodhasaññå? idh’ ånanda bhikkhu araññagato

vå rukkhamËlagato vå suññågåragato vå, iti pa†isañcikkhati: etaµ santaµ etaµ paˆ¥taµ,

yad idaµ sabbasa!khårasamatho sabbupadhipa†inissaggo taˆhakkhayo nirodho nibbånan

ti. ayaµ vuccat’ ånanda nirodhasaññå|| ||katamå c’ ånanda sabbaloke anabhiratasaññå?

idh’ ånanda bhikkhu ye loke upåyupådånå cetaso adhi††hånåbhinivesånusayå, te pajahan-

to viramati na upådiyanto. ayaµ vuccat’ ånanda sabbaloke anabhiratasaññå|| ||katamå c’

ånanda sabbasa!khåresu anicchåsaññå? idh’ ånanda bhikkhu sabbasa!khårehi a††iyati

haråyati jigucchati. ayaµ vuccat’ ånanda sabbasa!khåresu anicchåsaññå|| ||AN10:60||

| |yamakavagga avijjåsutta| |

|| ||purimå bhikkhave ko†i na paññåyati avijjåya: ito pubbe avijjå nåhosi atha pacchå

sambhav¥ ti, evañ c’ etaµ bhikkhave vuccati. atha ca pana paññåyati idappaccayå avijjå

ti. avijjam p’ ahaµ bhikkhave såhåraµ vadåmi no anåhåraµ. ko c’ åhåro avijjåya? pañca

n¥varaˆå ti ’ssa vacan¥yaµ. pañca p’ ahaµ bhikkhave n¥varaˆe såhåre vadåmi no anåhåre.

ko c’ åhåro pañcannaµ n¥varaˆånaµ?|| ||t¥ˆi duccaritån¥ ti ’ssa vacan¥yaµ. t¥ˆi p’ ahaµ

bhikkhave duccaritåni såhåråni vadåmi no anåhåråni. ko c’ åhåro tiˆˆaµ duccaritånaµ?

indriyåsaµvaro ti ’ssa vacan¥yaµ. indriyåsaµvaram p’ ahaµ bhikkhave såhåraµ vadåmi

no anåhåraµ. ko c’ åhåro indriyåsaµvarassa? asatåsampajaññan ti ’ssa vacan¥yaµ. asatå-

sampajaññam p’ ahaµ bhikkhave såhåraµ vadåmi no anåhåraµ. ko c’ åhåro asatåsam-

pajaññassa? ayonisomanasikåro ti ’ssa vacan¥yaµ. ayonisomanasikåram p’ ahaµ bhik-

khave såhåraµ vadåmi no anåhåraµ. ko c’ åhåro ayonisomanasikårassa? assaddhiyan ti

503

’ssa vacan¥yaµ. assaddhiyam p’ ahaµ bhikkhave såhåraµ vadåmi no anåhåraµ. ko c’

åhåro assaddhiyassa? asaddhammasavanan ti ’ssa vacan¥yaµ. asaddhammasavanaµ p’

ahaµ bhikkhave såhåraµ vadåmi no anåhåraµ. ko c’ åhåro asaddhammasavanassa? asap-

purisasaµsevo ti ’ssa vacan¥yaµ|| ||AN10:61||

| |yamakavagga avijjåsutta| |

||vijjåvimuttiµ p’ ahaµ bhikkhave såhåraµ vadåmi no anåhåraµ. ko c’ åhåro vijjåvimut-

tiyå? satta bojjha!gå ti ’ssa vacan¥yaµ. satta p’ ahaµ bhikkhave bojjha!ge såhåre vadåmi

no anåhåre. ko c’ åhåro sattannaµ bojjha!gånaµ? cattåro satipa††hånå ti ’ssa vacan¥yaµ.

cattåro p’ ahaµ bhikkhave satipa††håne såhåre vadåmi no anåhåre. ko c’ åhåro catunnaµ

satipa††hånånaµ?|| ||t¥ˆi sucaritån¥ ti ’ssa vacan¥yaµ. t¥ˆi p’ ahaµ bhikkhave sucaritåni

såhåråni vadåmi no anåhåråni. ko c’ åhåro tiˆˆaµ sucaritånaµ? indriyasaµvaro ti ’ssa

vacan¥yaµ. indriyåsaµvaraµ p’ ahaµ bhikkhave såhåraµ vadåmi no anåhåraµ. ko c’

åhåro indriyåsaµvarassa? satisampajaññan ti ’ssa vacan¥yaµ. satisampajaññaµ p’ ahaµ

bhikkhave såhåraµ vadåmi no anåhåraµ. ko c’ åhåro satisampajaññassa? yonisomanasi-

kåro ti ’ssa vacan¥yaµ. yonisomanasikåraµ p’ ahaµ bhikkhave såhåraµ vadåmi no

anåhåraµ. ko c’ åhåro yonisomanasikårassa? saddhå ti ’ssa vacan¥yaµ. saddhaµ p’ ahaµ

bhikkhave såhåraµ vadåmi no anåhåraµ. ko c’ åhåro saddhåya? saddhammasavanan ti

’ssa vacan¥yaµ. saddhammasavanaµ p’ ahaµ bhikkhave såhåraµ vadåmi no anåhåraµ.

ko c’ åhåro saddhammasavanassa? sappurisasaµsevo ti ’ssa vacan¥yaµ|| ||AN10:61||

| |yamakavagga taˆhåsutta| |

|| ||purimå bhikkhave ko†i na paññåyati bhavataˆhåya: ito pubbe bhavataˆhå n’ åhosi,

atha pacchå sambhav¥ ti. evañ c’ etaµ bhikkhave vuccati atha ca pana paññåyati ida-

ppaccayå bhavataˆhå ti. bhavataˆham p’ ahaµ bhikkhave såhåraµ vadåmi no anåhåraµ.

ko c’ åhåro bhavataˆhåya? avijjå ti ’ssa vacan¥yaµ. avijjam p’ ahaµ bhikkhave såhåraµ

vadåmi no anåhåraµ. ko c’ åharo avijjåya? pañca n¥varaˆå ti ’ssa vacan¥yaµ|| ||AN10:62||

504

| |yamakavagga sukhasutta| |

|| ||kin nu kho åvuso såriputta sukhaµ kiµ dukkhan ti? abhinibbatti kho åvuso dukkhå

anabhinibbatti sukhå. abhinibbattiyå åvuso sati, idaµ dukkhaµ på†ika!khaµ: s¥taµ uˆ-

haµ jighacchå pipåså uccåro passåvo, aggisamphasso daˆ"asamphasso satthasamphasso;

ñåt¥ pi naµ mittå pi sa!gamma samågamma rosenti. abhinibbattiyå åvuso sati idaµ

dukkhaµ på†ika!khaµ. anabhinibbattiyå åvuso sati, idaµ sukhaµ på†ika!khaµ: na s¥taµ

na uˆhaµ na jighacchå na pipåså na uccåro na passåvo, na aggisamphasso na daˆ"a-

samphasso na satthasamphasso; ñåt¥ pi naµ mittå pi sa!gamma samågamma na rosenti.

anabhinibbattiyå åvuso sati idaµ sukhaµ på†ika!khan ti|| ||AN10:65||

| |åkaˆkhavagga abhabbasutta| |

|| ||tayo bhikkhave dhammå loke na saµvijjeyyuµ, na tathågato loke uppajjeyya arahaµ

sammåsambuddho na tathågatappavedito dhammavinayo loke dippeyya. katame tayo?

jåti ca jarå ca maraˆañ ca. ime kho bhikkhave tayo dhammå loke na saµvijjeyyuµ, na

tathågato loke uppajjeyya arahaµ sammåsambuddho na tathågatappavedito dhamma-

vinayo loke dippeyya. yasmå ca kho bhikkhave ime tayo dhammå loke saµvijjanti, tasmå

tathågato loke uppajjati arahaµ sammåsambuddho tasmå tathågatappavedito dhamma-

vinayo loke dippati|| ||tayo bhikkhave dhamme appahåya, abhabbo jåtiµ pahåtuµ jaraµ

pahåtuµ maraˆaµ pahåtuµ. katame tayo? rågaµ appahåya dosaµ appahåya mohaµ

appahåya. ime kho bhikkhave tayo dhamme appahåya, abhabbo jåtiµ pahåtuµ jaraµ

pahåtuµ maraˆaµ pahåtuµ|| ||tayo bhikkhave dhamme appahåya, abhabbo rågaµ

pahåtuµ dosaµ pahåtuµ mohaµ pahåtuµ. katame tayo? sakkåyadi††hiµ appahåya vici-

kicchaµ appahåya s¥labbataparåmåsaµ appahåya. ime kho bhikkhave tayo dhamme

appahåya, abhabbo rågaµ pahåtuµ dosaµ pahåtuµ mohaµ pahåtuµ|| ||tayo bhikkhave

dhamme appahåya, abhabbo sakkåyadi††hiµ pahåtuµ vicikicchaµ pahåtuµ s¥labbata-

paråmåsaµ pahåtuµ. katame tayo? ayonisomanasikåraµ appahåya kummaggasevanaµ

appahåya cetaso l¥nattaµ appahåya. ime kho bhikkhave tayo dhamme appahåya, abhabbo

sakkåyadi††hiµ pahåtuµ vicikicchaµ pahåtuµ s¥labbtaparåmåsaµ pahåtuµ|| ||tayo

bhikkhave dhamme appahåya, abhabbo ayonisomanasikåraµ pahåtuµ kummaggaseva-

naµ pahåtuµ cetaso l¥nattaµ pahåtuµ. katame tayo? mu††hasaccaµ appahåya asampa-

505

jaññaµ appahåya cetaso vikkhepaµ appahåya. ime kho bhikkhave tayo dhamme appa-

håya, abhabbo ayonisomanasikåraµ pahåtuµ kummaggasevanaµ pahåtuµ cetaso

l¥nattaµ pahåtuµ|| ||tayo bhikkhave dhamme appahåya, abhabbo mu††hasaccaµ pahåtuµ

asampajaññaµ pahåtuµ cetaso vikkhepaµ pahåtuµ. katame tayo? ariyånaµ adassana-

kamyataµ appahåya ariyånaµ asotukamyataµ appahåya upårambhacittataµ appahåya.

ime kho bhikkhave tayo dhamme appahåya, abhabbo mu††hasaccaµ pahåtuµ asampa-

jaññaµ pahåtuµ cetaso vikkhepaµ pahåtuµ|| ||AN10:76||

| |upåsakavagga di††hisutta| |

|| ||hoti tathågato param maraˆå, idam eva saccaµ moghaµ aññan ti evaµdi††hiko ahaµ

gahapat¥ ti||…||na hoti tathågato param maraˆå, idam eva saccaµ moghaµ aññan ti evaµ-

di††hiko ahaµ gahapat¥ ti||…||hoti ca na ca hoti tathågato param maraˆå, idam eva saccaµ

moghaµ aññan ti evaµdi††hiko ahaµ gahapat¥ ti||…||n’ eva hoti na na hoti tathågato

param maraˆå, idam eva saccaµ moghaµ aññan ti evaµdi††hiko ahaµ gahapat¥ ti, imassa

pi ayaµ åyasmato di††hi attano vå ayonisomanasikårahetu uppannå paraghosapaccayå vå.

så kho pan’ eså di††hi bhËtå sa!khata cetayitå pa†iccasamuppannå. yaµ kho pana kiñci

bhËtaµ sa!khataµ cetayitaµ pa†iccasamuppannaµ, tad aniccaµ. yad aniccaµ, taµ duk-

khaµ. yaµ dukkhaµ, tad eva so åyasmå all¥no, tad eva so åyasmå ajjhËpagato ti|| ||evaµ

vutte te paribbåjakå anåthapiˆ"ikaµ gahapatiµ etad avocuµ: vyåkatåni kho gahapati

amhehi sabbeh’ eva yathå sakåni di††higatåni, vadehi gahapati kiµdi††hiko ’si tuvan ti.

yaµ kho bhante kiñci bhËtaµ sa!khataµ cetayitaµ pa†iccasamuppannaµ, tad aniccaµ.

yad aniccaµ, taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ, taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’haµ asmi, na me

so attå ti, evaµdi††hiko kho ahaµ bhante ti|| ||yaµ kho gahapati kiñci bhËtaµ sa!khataµ

cetayitaµ pa†iccasamuppannaµ, tad aniccaµ. yad aniccaµ, taµ dukkhaµ. yaµ dukkhaµ,

tad eva tvaµ gahapati all¥no, tad eva tvaµ gahapati ajjhËpagato ti|| ||yaµ kho pana bhante

kiñci bhËtaµ sa!khataµ cetayitaµ pa†iccasamuppannaµ, tad aniccaµ. yad aniccaµ, taµ

dukkhaµ. yaµ dukkhaµ, taµ n’ etaµ mama, n’ eso ’haµ asmi, na me so attå ti: evam

etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya sudi††haµ, tassa ca uttariµ nissaraˆaµ yathåbhËtaµ

pajånåm¥ ti. evaµ vutte te paribbåjakå tuˆh¥bhËtå ma!kubhËtå pattakkhandhå adhomukhå

pajjhåyantå appa†ibhåˆå nis¥diµsu|| ||AN10:93||

506

| |upåsakavagga uttiyåsutta| |

|| ||na tathågatassa evaµ ussukkataµ hoti, sabbo ca tena loko niyyissati upa""ho vå

tibhågo vå ti. atha kho evam ettha tathågatassa hoti: ye kho keci lokamhå niyyiµsu vå

niyyanti vå niyyissanti vå, sabbe te pañca n¥varaˆe pahåya cetaso upakkilese paññåya du-

bbal¥karaˆe catËsu satipa††hånesu supati††hitacittå satta bojjha!ge yathåbhËtaµ bhåvetvå||

||AN10:95||

| | jåˆusson¥vagga tividha| |

|| ||påˆåtipåtam p’ ahaµ bhikkhave tividhaµ vadåmi: lobhahetukam pi dosahetukam pi

mohahetukam pi. adinnådånam p’ ahaµ bhikkhave tividhaµ vadåmi: lobhahetukam pi

dosahetukam pi mohahetukam pi. kåmesu micchåcåram p’ ahaµ bhikkhave tividhaµ va-

dåmi: lobhahetukam pi dosahetukam pi mohahetukam pi. musåvådam p’ ahaµ bhikkhave

tividhaµ vadåmi: lobhahetukam pi dosahetukam pi mohahetukam pi. pisunavåcam p’

ahaµ bhikkhave tividhaµ vadåmi: lobhahetukam pi dosahetukam pi mohahetukam pi.

pharusavåcam p’ ahaµ bhikkhave tividhaµ vadåmi: lobhahetukam pi dosahetukam pi

mohahetukam pi. samphappalåpam p’ ahaµ bhikkhave tividhaµ vadåmi: lobhahetukam

pi dosahetukam pi mohahetukam pi. abhijjham p’ ahaµ bhikkhave tividhaµ vadåmi:

lobhahetukam pi dosahetukam pi mohahetukam pi. byåpådam p’ ahaµ bhikkhave tivi-

dhaµ vadåmi: lobhahetukam pi dosahetukam pi mohahetukam pi. micchådi††him p’ ahaµ

bhikkhave tividhaµ vadåmi: lobhahetukam pi dosahetukam pi mohahetukam pi|| ||iti kho

bhikkhave lobho kammanidånasambhavo, doso kammanidånasambhavo, moho kamma-

nidånasambhavo. lobhakkhayå kammanidånasa!khayo, dosakkhayå kammanidånasa!-

khayo, mohakkhayå kammanidånasa!khayo ti|| ||AN10:174||

| |karajakåyavagga pathama-kammasutta| |

|| ||nåhaµ bhikkhave sañcetanikånaµ kammånaµ katånaµ upacitånaµ appa†isaµviditvå

vyantibhåvaµ vadåmi, tañ ca kho di††h’ eva dhamme upapajjaµ vå apare vå pariyåye. na

tvevåhaµ bhikkhave sañcetanikånaµ kammånaµ katånaµ upacitånaµ appa†isaµviditvå

dukkhass’ antakiriyaµ vadåmi. tatra bhikkhave tividhå kåyakammantasandosavyåpatti

507

akusalasañcetanikå dukkhudrayå dukkhavipåkå hoti. catubbidhå vac¥kammantasandosa-

vyåpatti akusalasañcetanikå dukkhudrayå dukkhavipåkå hoti. tividhå manokammanta-

sandosavyåpatti akusalasañcetanikå dukkhudrayå dukkhavipåkå hoti|| ||nåhaµ bhikkhave

sañcetanikånaµ kammånaµ katånaµ upacitånaµ appa†isaµviditvå vyantibhåvaµ vadå-

mi, tañ ca kho di††h’ eva dhamme upapajjaµ vå apare vå pariyåye. na tvevåhaµ bhikkha-

ve sañcetanikånaµ kammånaµ katånaµ upacitånaµ appa†isaµviditvå dukkhass’ anta-

kiriyaµ vadåmi. tatra bhikkhave tividhå kåyakammantasampatti kusalasañcetanikå sukh-

udrayå sukhavipåkå hoti. catubbidhå vac¥kammantasampatti kusalasañcetanikå sukhudra-

yå sukhavipåkå hoti. tividhå manokammantasampatti kusalasañcetanikå sukhudrayå

sukhavipåkå hoti|| ||AN10:206||

| |nissayavagga ghoranivåpanasutta| |

|| ||evam eva kho sandha, idh’ ekacco purisakha¬u!ko araññagato pi rukkhamËlagato pi

suññågåragato pi: kåmarågapariyu††hitena cetaså viharati, kåmarågaparetena uppannassa

ca kåmarågassa nissaraˆaµ yathåbhËtaµ nappajånåti; so kåmarågañ ñeva antaraµ kari-

två, jhåyati pajjhåyati nijjhåyati avajjhåyati|| ||byåpådapariyu††hitena cetaså viharati,

byåpådaparetena uppannassa ca byåpådassa nissaraˆaµ yathåbhËtaµ nappajånåti; so

byåpådañ ñeva antaraµ karitvå jhåyati pajjhåyati nijjhåyati avajjhåyati|| ||th¥namiddha-

pariyu††hitena cetaså viharati, th¥namiddhaparetena uppannassa ca th¥namiddhassa nissa-

raˆaµ yathåbhËtaµ nappajånåti; so th¥namiddhañ ñeva antaraµ karitvå, jhåyati pajjhåyati

nijjhåyati avajjhåyati|| ||uddhaccakukkuccapariyu††hitena cetaså viharati, uddhaccakukku-

ccaparetena uppannassa ca uddhaccakukkuccassa nissaraˆaµ yathåbhËtaµ nappajånåti;

so uddhaccakukkuccañ ñeva antaraµ karitvå, jhåyati pajjhåyati nijjhåyati avajjhåyati||

||vicikicchåpariyu††hitena cetaså viharati, vicikicchåparetena uppannåya ca vicikicchåya

nissaraˆaµ yathåbhËtaµ nappajånåti; so vicikicchañ ñeva antaraµ karitvå, jhåyati pajjhå-

yati nijjhåyati avajjhåyati|| ||so pa†havim pi nissåya jhåyati, åpam pi nissåya jhåyati, tejam

pi nissåya jhåyati, våyam pi nissåya jhåyati, åkåsånañcåyatanam pi nissåya jhåyati,

viññåˆañcåyatanam pi nissåya jhåyati, åkiñcaññåyatanam pi nissåya jhåyati, n’ evasaññå-

nåsaññåyatanam pi nissåya jhåyati, idhalokam pi nissåya jhåyati, paralokam pi nissåya

jhåyati; yam p’ idaµ di††haµ sutaµ mutaµ viññåtaµ pattaµ pariyesitaµ anuvicaritaµ

manaså, tam pi nissåya jhåyati|| ||AN11:10||

508

| |nissayavagga ghoranivåpanasutta| |

|| ||evam eva kho sandha bhadro purisåjån¥yo araññagato pi rukkhamËlagato pi suññå-

gåragato pi: na kåmarågapariyu††hitena cetaså viharati, na kåmarågaparetena uppannassa

ca kåmarågassa nissaraˆaµ yathåbhËtaµ pajånåti. na byåpådapariyu††hitena cetaså viha-

rati, na byåpådaparetena uppannassa ca byåpådassa nissaraˆaµ yathåbhËtaµ pajånåti. na

th¥namiddhapariyu††hitena cetaså viharati, na th¥namiddhaparetena uppannassa ca th¥na-

middhassa nissaraˆaµ yathåbhËtaµ pajånåti. na uddhaccakukkuccapariyu††hitena cetaså

viharati, na uddhaccakukkuccaparetena uppannassa ca uddhaccakukkuccassa nissaraˆaµ

yathåbhËtaµ pajånåti. na vicikicchåpariyu††hitena cetaså viharati, na vicikicchåparetena

uppannåya ca vicikicchåya nissaraˆaµ yathåbhËtaµ pajånåti|| ||so n’ eva pa†haviµ nisså-

ya jhåyati, na åpaµ nissåya jhåyati, na tejaµ nissåya jhåyati, na våyaµ nissåya jhåyati, na

åkåsånañcåyatanaµ nissåya jhåyati, na viññåˆañcåyatanaµ nissåya jhåyati, na åkiñcañ-

ñåyatanaµ nissåya jhåyati, na n’ evasaññånåsaññåyatanaµ nissåya jhåyati, na idhalokaµ

nissåya jhåyati, na paralokaµ nissåya jhåyati; yam p’ idaµ di††haµ sutaµ mutaµ viññå-

taµ pattaµ pariyesitaµ anuvicaritaµ manaså, tam pi nissåya na jhåyati – jhåyati ca pana||

||AN11:10||

| |ånisaµsavagga samådhisutta| |

|| ||yathå kathaµ pana bhante siyå bhikkhuno tathårËpo samådhipa†ilåbho, yathå n’ eva

pa†haviyaµ pa†havisaññ¥ assa, na åpasmiµ åposaññ¥ assa, na tejasmiµ tejosaññ¥ assa, na

våyasmiµ våyosaññ¥ assa, na åkåsånañcåyatane åkåsånañcåyatanasaññ¥ assa, na viññå-

ˆañcåyatane viññåˆañcåyatanasaññ¥ assa, na åkiñcaññåyatane åkiñcaññåyatanasaññ¥ assa,

na n’ evasaññånåsaññåyatane n’ evasaññånåsaññåyatanasaññ¥ assa, na idhaloke idhaloka-

saññ¥ assa, na paraloke paralokasaññ¥ assa, yaµ p’ idaµ di††haµ sutaµ mutaµ viññåtaµ

pariyesitaµ anuvicaritaµ manaså, tatrå pi – na saññ¥ assa, saññ¥ ca pana asså ti? idha

bhikkhave bhikkhu evaµsaññ¥ hoti: etaµ santaµ etaµ paˆ¥taµ, yad idaµ sabbasa!khå-

rasamatho sabbËpadhipa†inissaggo taˆhakkhayo virågo nirodho nibbånan ti|| ||AN11:20||

509

Namo Tassa Bhagavato Arahato Sammåsambuddhassa

Khuddakanikåya

Dhammapåda

Udåna

Itivuttaka

Suttanipåta

Theragåthå

Ther¥gåthå

Svåkkhåto Bhagavatå Dhammo

510

511

Khuddakanikåya Dhammapåda

| |dhammapåda yamakavagga| |

|| ||manopubba!gamå dhammå, manose††hå manomayå

manaså ce padu††hena bhåsat¥ vå karoti vå

tato naµ dukkham anveti cakkaµ va vahato padaµ||1||

||manopubba!gamå dhammå, manose††hå manomayå

manaså ce pasannena bhåsat¥ vå karoti vå

tato naµ sukham anveti chåyå va anapåyin¥||Dhp2||

| |dhammapåda yamakavagga| |

|| ||asåre såramatino såre cåsåradassino

te såraµ nådhigacchanti micchåsa!kappagocarå||11||

||sårañ ca sårato ñatvå asårañ ca asårato

te såraµ adhigacchanti sammåsa!kappagocarå||Dhp12||

| |dhammapåda appamådavagga| |

|| ||appamådo amatapadaµ pamådo maccuno padaµ

appamattå na m¥yanti ye pamattå yathå matå||21||

||etaµ visesato ñatvå appamådamhi paˆ"itå

appamåde pamodanti ariyånaµ gocare ratå||Dhp22||

| |dhammapåda bålavagga| |

|| ||puttå m’ atthi dhanaµ m’ atthi iti bålo vihaññati

attå hi attano n’ atthi kuto puttå? kuto dhanam?||Dhp62||

512

| |dhammapåda bålavagga| |

|| ||yåvad eva anatthåya ñattaµ bålassa jåyati

hanti bålassa sukkaµsaµ muddham assa vipåtayaµ||72||

||asataµ bhåvanam iccheyya purekkhårañ ca bhikkhusu

åvåsesu ca issariyaµ pËjå parakulesu ca||73||

||mam’ eva kata maññantu gih¥ pabbajitå ubho

mam’ evåtivaså assu kiccåkiccesu kismici

iti bålassa sa!kappo icchå måno ca va""hati||74||

||aññå hi låbhËpaniså aññå nibbånagåmin¥

evam etaµ abhiññåya bhikkhu buddhassa såvako

sakkåraµ nåbhinandeyya vivekam anubrËhaye||Dhp75||

| |dhammapåda arahantavagga| |

|| ||yesaµ sannicayo n’ atthi ye pariññåtabhojanå

suññato animitto ca vimokho yesaµ gocaro

åkåse va sakuntånaµ gati tesaµ durannayå||92||

||yassåsavå parikkh¥ˆå åhåre ca anissito

suññato animitto ca vimokho yassa gocaro

åkåse va sakuntånaµ padaµ tassa durannayaµ||Dhp93||

| |dhammapåda sahassavagga| |

|| ||yo ca vassasataµ j¥ve apassaµ udayabbayaµ

ekåhaµ j¥vitaµ seyyo passato udayabbayaµ||113||

513

||yo ca vassasataµ j¥ve apassaµ amataµ padaµ

ekåhaµ j¥vitaµ seyyo passato amataµ padaµ||114||

||yo ca vassasataµ j¥ve apassaµ dhammam uttamaµ

ekåhaµ j¥vitaµ seyyo passato dhammam uttamaµ||Dhp115||

| |dhammapåda attavagga| |

|| ||attå hi attano nåtho ko hi nåtho paro siyå?

attanå hi sudantena nåthaµ labhati dullabhaµ||160||

||attanå va kataµ påpaµ attajaµ attasambhavaµ

abhimatthati dummedhaµ vajiraµ v’ amhamayaµ maˆiµ||Dhp161||

| |dhammapåda sukhavagga| |

|| ||susukhaµ vata j¥våma åturesu anåturå

åturesu manussesu viharåma anåturå||198||

||susukhaµ vata j¥våma ussukesu anussukå

ussukesu manussesu viharåma anussukå||199||

||susukhaµ vata j¥våma yesan no n’ atthi kiñcanaµ

p¥tibhakkhå bhavissåma devå åbhassarå yathå||200||

||jayaµ veraµ pasavati dukkhaµ seti paråjito

upasanto sukhaµ seti hitvå jayaparåjayaµ||Dhp201||

| |dhammapåda piyavagga| |

|| ||må piyehi samågañchi appiyehi kudåcanaµ

piyånaµ adassanaµ dukkhaµ appiyånañ ca dassanaµ||210||

514

||tasmå piyaµ na kayiråtha piyåpåyo hi påpako

ganthå tesaµ na vijjanti yesaµ n’ atthi piyåppiyaµ||211||

||piyato jåyat¥ soko piyato jåyat¥ bhayaµ

piyato vippamuttassa n’ atthi soko kuto bhayaµ?||212||

||pemato jåyat¥ soko pemato jåyat¥ bhayaµ

pemato vippamuttassa n’ atthi soko kuto bhayaµ?||213||

||ratiyå jåyat¥ soko ratiyå jåyat¥ bhayaµ

ratiyå vippamuttassa n’ atthi soko kuto bhayaµ?||214||

||kåmato jåyat¥ soko kåmato jåyat¥ bhayaµ

kåmato vippamuttassa n’ atthi soko kuto bhayaµ?||215||

||taˆhåya jåyat¥ soko taˆhåya jåyat¥ bhayaµ

taˆhåya vippamuttassa n’ atthi soko kuto bhayaµ?||Dhp216||

| |dhammapåda kodhavagga| |

|| ||kodhaµ jahe vippajaheyya månaµ saµyojanaµ sabbam atikkameyya

taµ nåmarËpasmim asajjamånaµ, akiñcanaµ nånupatanti dukkhå||Dhp221||

| |dhammapåda maggavagga| |

|| ||ucchinda sineham attano kumudaµ såradikaµ va påˆinå

santimaggam eva brËhaya nibbånaµ sugatena desitaµ||Dhp285||

515

| |dhammapåda taˆhavagga| |

|| ||manujassa pamattacårino taˆhå va""hati måluvå viya

so palavat¥ huråhuraµ phalam icchaµ va vanasmi vånaro||334||

||yaµ eså sahat¥ jamm¥ taˆhå loke visattikå

sokå tassa pava""hanti abhiva††haµ va b¥raˆaµ||335||

||yo c’ etaµ sahat¥ jammiµ taˆhaµ loke duraccayaµ

sokå tamhå papatanti udabindu va pokkharå||336||

||taµ vo vadåmi bhaddaµ vo yåvant’ ettha samågatå

taˆhåya mËlaµ khaˆatha us¥rattho va b¥raˆaµ

må vo na¬aµ va soto va måro bhañji punappunaµ||337||

||yathåpi mËle anupaddave da¬he chinno pi rukkho punar eva rËhati

evam pi taˆhånusaye anËhate nibbattat¥ dukkhaµ idaµ punappunaµ||338||

||yassa chattiµsat¥ sotå manåpassavanå bhuså

våhå vahanti duddi††haµ sa!kappå råganissitå||339||

||savanti sabbadå sotå latå ubbhijja ti††˙ati

tañ ca disvå lataµ jåtaµ mËlaµ paññåya chindatha||340||

||saritåni sinehitåni ca somanassåni bhavanti jantuno

te såtasitå sukhesino te ve jåtijarËpagå narå||341||

||tasiˆåya purakkhatå pajå parisappanti saso va bådhito

saµyojanasa!gasattakå dukkham upenti punappunaµ ciråya||342||

||tasiˆåya purakkhatå pajå parisappanti saso va bådhito

tasmå tasiˆaµ vinodaye bhikkhu åka!kha virågam attano||Dhp343||

516

| |dhammapåda taˆhavagga| |

|| ||ye rågarattånupatanti sotaµ saya!kataµ makka†ako va jålaµ

etam pi chetvåna vajanti dh¥rå anapekhino sabbadukkhaµ pahåya||347||

||muñca pure muñca pacchato majjhe muñca bhavassa påragË

sabbattha vimuttamånaso na punañ jåtijaraµ upehisi||348||

||vitakkapamathitassa jantuno tibbarågassa subhånupassino

bhiyyo taˆhå pava""hati esa kho da¬haµ karoti bandhanaµ||349||

||vitakkËpasame ca yo rato asubhaµ bhåvayati sadå sato

esa kho vyantikåhiti esacchecchati mårabandhanaµ||350||

||ni††ha!gato asantås¥ v¥tataˆho ana!gaˆo

acchiddi bhavasallåni antimo ’yaµ samussayo||Dhp351||

| |dhammapåda bhikkhuvagga| |

|| ||sabbaso nåmarËpasmiµ yassa n’ atthi mamåyitaµ

asatå ca na socati sa ve bhikkhË ti vuccati||Dhp367||

| |dhammapåda bhikkhuvagga| |

|| ||suññågåraµ pavi††hassa santacittassa bhikkhuno

amånus¥ rat¥ hoti sammå dhammaµ vipassato||373||

||yato yato sammasati khandhånaµ udayabbayaµ

labhat¥ p¥tipåmojjaµ amataµ tam vijånataµ||Dhp374||

517

| |dhammapåda bråhmaˆavagga| |

|| ||chinda sotaµ parakkamma kåme panuda bråhmaˆa

sa!khårånaµ khayaµ ñatvå akataññË si bråhmaˆa||383||

||yadå dvayesu dhammesu påragË hoti bråhmaˆo

ath’ assa sabbe saµyogå atthaµ gacchanti jånato||384||

||yassa påraµ apåraµ vå påråpåraµ na vijjati

v¥taddaraµ visaµyuttaµ tam ahaµ brËmi bråhmaˆaµ||Dhp385||

| |dhammapåda bråhmaˆavagga| |

|| ||yo ’dha puññañ ca påpañ ca ubho sa!gaµ upaccagå

asokaµ virajaµ suddhaµ tam ahaµ brËmi bråhmaˆaµ||412||

||candaµ va vimalaµ suddhaµ vippasannaµ anåvilaµ

nand¥bhavaparikkh¥ˆaµ tam ahaµ brËmi bråhmaˆaµ||413||

||yo imaµ palipathaµ duggaµ saµsåraµ moham accagå

tiˆˆo påragato jhåy¥ anejo akatha!kath¥

anupådåya nibbuto tam ahaµ brËmi bråhmaˆaµ||414||

||yo ’dha kåme pahatvåna anågåro paribbaje

kåmåbhavaparikkh¥ˆaµ tam ahaµ brËmi bråhmaˆaµ||415||

||yo ’dha taˆhaµ pahatvåna anågåro paribbaje

taˆhåbhavaparikkh¥ˆaµ tam ahaµ brËmi bråhmaˆaµ||416||

||hitvå månusakaµ yogaµ dibbaµ yogaµ upaccagå

sabbayogavisaµyuttaµ tam ahaµ brËmi bråhmaˆaµ||417||

518

||hitvå ratiñ ca aratiñ ca s¥tibhËtaµ nirËpadhiµ

sabbalokåbhibhuµ v¥raµ tam ahaµ brËmi bråhmaˆaµ||418||

||cutiµ yo vedi sattånaµ upapattiñ ca sabbaso

asattaµ sugataµ buddhaµ tam ahaµ brËmi bråhmaˆaµ||419||

||yassa gatiµ na jånanti devå gandhabbamånuså

kh¥ˆåsavaµ arahantaµ tam ahaµ brËmi bråhmaˆaµ||420||

||yassa pure ca pacchå ca majjhe ca n’ atthi kiñcanaµ

akiñcanaµ anådånaµ tam ahaµ brËmi bråhmaˆaµ||Dhp421||

519

Khuddakanikåya Udåna

| |bodhivagga pa†hama-bodhisutta| |

|| ||evam me sutaµ. ekaµ samayaµ bhagavå uruvelåyaµ viharati najjå nerañjaråya t¥re

bodhirukkhamËle pa†hamåbhisambuddho. tena kho pana samayena bhagavå sattåhaµ

ekapalla!kena nisinno hoti vimuttisukhapa†isaµved¥. atha kho bhagavå tassa sattåhassa

accayena tamhå samådhimhå vu††hahitvå rattiyå pa†hamaµ yåmaµ pa†iccasamuppådaµ

anulomaµ sådhukaµ manas’ åkåsi iti: imasmiµ sati idaµ hoti, imass’ uppådå idaµ

uppajjati, yad idaµ avijjåpaccayå sa!khårå, sa!khårapaccayå viññåˆaµ, viññåˆapaccayå

nåmarËpaµ, nåmarËpapaccayå sa¬åyatanaµ, sa¬åyatanapaccayå phasso, phassapaccayå

vedanå, vedanåpaccayå taˆhå, taˆhåpaccayå upådånaµ, upådånapaccayå bhavo, bhava-

paccayå jåti, jåtipaccayå jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså sambha-

vanti. evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hot¥ ti. atha kho bhagavå

etam atthaµ viditvå tåyaµ velåyaµ imaµ udånaµ udånesi||

||yadå have påtubhavanti dhammå åtåpino jhåyato bråhmaˆassa

ath’ assa ka!khå vapayanti sabbå yato pajånåti sahetudhamman ti||Ud1||

| |bodhivagga dutiya-bodhisutta| |

|| ||evam me sutaµ. ekaµ samayaµ bhagavå uruvelåyaµ viharati najjå nerañjaråya t¥re

bodhirukkhamËle pa†hamåbhisambuddho. tena kho pana samayena bhagavå sattåhaµ

ekapalla!kena nisinno hoti vimuttisukhapa†isaµved¥. atha kho bhagavå tassa sattåhassa

accayena tamhå samådhimhå vu††hahitvå rattiyå majjhimaµ yåmaµ pa†iccasamuppådaµ

pa†ilomaµ sådhukaµ manas’ åkåsi iti: imasmiµ asati idaµ na hoti, imassa nirodhå idaµ

nirujjhati, yad idaµ avijjånirodhå sa!khåranirodho, sa!khåranirodhå viññåˆanirodho, vi-

ññåˆanirodhå nåmarËpanirodho, nåmarËpanirodhå sa¬åyatananirodho, sa¬åyatananirodhå

phassanirodho, phassanirodhå vedanånirodho, vedanånirodhå taˆhånirodho, taˆhånirodhå

upådånanirodho, upådånanirodhå bhavanirodho, bhavanirodhå jåtinirodho, jåtinirodhå

jaråmaraˆaµ sokaparidevadukkhadomanass’ upåyåså nirujjhanti. evam etassa kevalassa

520

dukkhakkhandhassa nirodho hot¥ ti. atha kho bhagavå etam atthaµ viditvå tåyaµ velå-

yaµ imaµ udånaµ udånesi||

||yadå have påtubhavanti dhammå åtåpino jhåyato bråhmaˆassa

ath’ assa ka!khå vapayanti sabbå yato khayaµ paccayånaµ aved¥ ti||Ud2||

| |bodhivagga båhiyasutta| |

|| ||tasmåt iha te båhiya evaµ sikkhitabbaµ: di††he di††hamattaµ bhavissati, sute suta-

mattaµ bhavissati, mute mutamattaµ bhavissati, viññåte viññåtamattaµ bhavissat¥ ti.

evañ hi te båhiya sikkhitabbaµ. yato kho te båhiya di††he di††hamattaµ bhavissati, sute

sutamattaµ bhavissati, mute mutamattaµ bhavissati, viññåte viññåtamattaµ bhavissati,

tato tvaµ båhiya na tena. yato tvaµ båhiya na tena, tato tvaµ båhiya na tattha. yato tvaµ

båhiya na tattha, tato tvaµ båhiya n’ ev’ idha na huraµ na ubhayamantarena. es’ ev’ anto

dukkhasså ti||…||

||yattha åpo ca pa†hav¥ tejo våyo na gådhati

na tattha sukkå jotanti ådicco nappakåsati

na tattha candimå bhåti tamo tattha na vijjati||

||yadå ca attanå vedi muni monena bråhmaˆo

atha rËpå arËpå ca sukhadukkhå pamuccat¥ ti||Ud10||

| |mucalindavagga mucalindasutta| |

|| ||sukho viveko tu††hassa sutadhammassa passato

abyåpajjhaµ sukhaµ loke påˆabhËtesu saµyamo||

||sukhå virågatå loke kåmånaµ samatikkamo

asmimånassa vinayo etaµ ve paramaµ sukhan ti||Ud11||

521

| |mucalindavagga sakkårasutta| |

|| ||gåme araññe sukhadukkhaphu††ho, n’ ev’ attato no parato dahetha

phusanti phasså upadhiµ pa†icca, nirupadhiµ kena phuseyyu phasså ti?||Ud14||

| |mucalindavagga kå¬igodhåbhaddiyasutta| |

|| ||yass’ antarato na santi kopå, itibhavåbhavatañ ca v¥tivatto

taµ vigatabhayaµ sukhiµ asokaµ, devå nånubhavanti dassanåyå ti||Ud20||

| |nandavagga lokavolokanasutta| |

|| ||evam me sutaµ. ekaµ samayaµ bhagavå uruvelåyaµ viharati najjå nerañjaråya t¥re

bodhirukkhamËle pa†hamåbhisambuddho. tena kho pana samayena bhagavå sattåhaµ

ekapalla!kena nisinno hoti vimuttisukhapa†isaµved¥. atha kho bhagavå tassa sattåhassa

accayena tamhå samådhimhå vu††hahitvå buddhacakkhunå lokaµ volokesi. addaså kho

bhagavå buddhacakkhunå volokento satte anekehi santåpehi santappamåne anekehi ca

pari¬åhehi pari"ayhamåne rågajehi pi dosajehi pi mohajehi p¥ ti. atha kho bhagavå etam

atthaµ viditvå tåyaµ velåyaµ imaµ udånaµ udånesi||

||ayaµ loko santåpajåto, phassapareto rogaµ vadati attato

yena yena hi maññati, tato taµ hoti aññathå aññathåbhåv¥

bhavasatto loko bhavapareto, bhavam ev’ åbhinandati||

||yad abhinandati taµ bhayaµ, yassa bhåyati taµ dukkhaµ

bhavavippahånåya kho pan’ idaµ brahmacariyaµ vussat¥ ti||

||ye hi keci samaˆå vå bråhmaˆå vå

bhavena bhavassa vippamokkhaµ åhaµsu

sabbe te avippamuttå bhavasmå ti vadåmi||

522

||ye vå pana keci samaˆå vå bråhmaˆå vå

vibhavena bhavassa nissaraˆaµ åhaµsu

sabbe te anissa†å bhavasmå ti vadåmi||

||upadhiñ hi pa†icca, dukkhaµ idaµ sambhoti,

sabbupådånakkhayå, n’ atthi dukkhassa sambhavo||

||lokaµ imaµ passa, puthË avijjåya parethå

bhËta bhËtaratå, bhavå aparimuttå||

||ye hi keci bhavå sabbadhi sabbatthatåya

sabb’ ete bhavå: aniccå dukkhå vipariˆåmadhammå ti||

||evam etaµ yathåbhËtaµ sammappaññåya passato

bhavataˆhå pah¥yati, vibhavaµ nåbhinandati||

||sabbaso taˆhånaµ khayå asesaviråganirodho nibbånaµ

tassa nibbutassa bhikkhuno anupådå, punabbhavo na hoti

abhibhËto måro vijitasa!gåmo, upaccagå sabbabhavåni tåd¥ ti||Ud30||

| |megihyavagga megihyasutta| |

|| ||asubhå bhåvetabbå rågassa pahånåya, mettå bhåvetabbå byåpådassa pahånåya, ånåpå-

nasati bhåvetabbå vitakkupacchedåya, aniccasaññå bhåvetabbå asmimånasamugghåtåya.

aniccasaññino hi megihya anattasaññå saˆ†håti, anattasaññ¥ asmimånasamugghåtaµ

påpunåti di††he ’va dhamme nibbånan ti. atha kho bhagavå etam atthaµ viditvå tåyaµ

velåyaµ imaµ udånaµ udånesi||

||khuddå vitakkå sukhumå vitakkå anugatå manaso uppilåvå

ete avidvå manaso vitakke huråhuraµ dhåvati bhantacitto||

523

||ete ca vidvå manaso vitakke åtåpiyo saµvarati sat¥må

anugate manaso uppilåve asesam ete pajahåsi buddho ti||Ud31||

| |meghiyavagga upasenasutta| |

||yaµ j¥vitaµ na tapati, maraˆante na socati

sa ve di††hapado dh¥ro, sokamajjhe na socati||

||ucchinnabhavataˆhassa, santacittassa bhikkhuno||

vikkh¥ˆo jåtisaµsåro, n’ atthi tassa punabbhavo ti||Ud39||

| | jaccandhavagga åyusa!khåravossajanasutta| |

|| ||na ciraµ tathågatassa parinibbånaµ bhavissati, ito tiˆˆaµ måsånaµ accayena tathå-

gato parinibbåyissat¥ ti. atha kho bhagavå cåpåle cetiye sato sampajåno åyusa!khåraµ

ossaji, ossa††he ca bhagavatå åyusa!khåre mahåbhËmicålo ahosi bhiµsanako lomahaµso

devadundubhiyo ca phaliµsu. atho kho bhagavå etam atthaµ viditvå tåyaµ velåyaµ

imaµ udånaµ udånesi||

||tulam atulañ ca sambhavaµ, bhavasa!khåram avassaji muni

ajjhattarato samåhito, abhindi kavacam iv’ attasambhavan ti||Ud51||

| | jaccandhavagga tatiya-nånåtitthiyasutta| |

|| ||aha!kårapasutå ’yaµ pajå para!kårËpasañhitå

etad eke nåbbhaññaµsu, na naµ sallan ti addaµsu||

||etañ ca sallaµ pa†ikacca passato

aha!karom¥ ti na tassa hoti, paro karot¥ ti na tassa hoti||

||månupetå ayam pajå månaganthå månavinibaddhå

di††h¥su sårambhakatå, saµsåraµ nåtivattat¥ ti||Ud56||

524

| | jaccandhavagga gaˆikåsutta| |

|| ||yañ ca pattaµ yañ ca pattabbaµ, ubhayam etaµ rajånukiˆˆaµ åturass’ ånusikkino ye

ca sikkhåsårå. s¥labbataµ j¥vitaµ brahmacariyaµ upa††hånasårå ayam eko anto. ye ca

evaµvådino n’ atthi kåmesu doso ti ayaµ dutiyo anto. icc’ ete ubho antå ka†asiva""hanå,

ka†asiyo di††hiµ va""henti. ete te ubho ante anabhiññåya ol¥yanti eke, atidhåvanti eke. ye

ca kho te abhiññåya tatra ca nåhesuµ tena ca nåmaññiµsu, va††aµ tesaµ n’ atthi paññå-

panåyå ti|| ||Ud58||

| |cˬavagga papañcakhayasutta| |

|| ||evam me sutaµ. ekaµ samayaµ bhagavå såvatthiyaµ viharati jetavane anåtha-

piˆ"ikassa åråme. tena kho pana samayena bhagavå attano papañcasaññåsa!khåpahånaµ

paccavekkhamåno nisinno hoti. atha kho bhagavå attano papañcasaññåsa!khåpahånaµ

viditvå tåyaµ velåyaµ imaµ udånaµ udånesi||

||yassa papañcå †hiti ca n’ atthi, sandånaµ palighañ ca v¥tivatto

taµ nittaˆhaµ muniµ carantaµ nåvajånåti sadevako pi loko||Ud67||

| |cˬavagga mahåkaccånasutta| |

|| ||yassa siyå sabbadå sati satataµ kåyagatå upa††hitå:

no c’ assa, no ca me siyå, na bhavissati, na ca me bhavissati

anupubbavihår¥ tattha so kålen’ eva tare visattikan ti||Ud68||

| |på†aligåmiyavagga pa†hama-parinibbånasutta| |

|| ||atthi bhikkhave tad åyatanaµ yattha n’ eva pa†hav¥ na åpo na tejo na våyo, na åkåså-

nañcåyatanaµ na viññåˆånañcåyatanaµ na åkiñcaññåyatanaµ na n’ evasaññånåsaññå-

yatanaµ, nåyaµ loko na paraloko, na ubho candimasuriyå. tam ahaµ bhikkhave n’ eva

ågatiµ vadåmi, na gatiµ na †hitiµ na cutiµ na upapattiµ. appati††haµ appavattaµ

anårammaˆam eva taµ – es’ ev’ anto dukkhasså ti||Ud71||

525

| |på†aligåmiyavagga dutiya-parinibbånasutta| |

|| ||duddasaµ anattaµ nåma, na hi saccaµ sudassanaµ

pa†ividdhå taˆhå jånato, passato n’ atthi kiñcanan ti||Ud72||

| |på†aligåmiyavagga catuttha-nibbånasutta| |

|| ||nissitassa ca calitaµ, anissitassa calitaµ n’ atthi. calite asati passaddhi, passaddhiyå

sati nati na hoti. natiyå asati ågatigati na hoti, ågatigatiyå asati cutËpapåto na hoti, cutË-

papåte asati n’ ev’ idha na huraµ na ubhayamantare – es’ ev’ anto dukkhasså ti||Ud74||

| |på†aligåmiyavagga visåkhåsutta| |

|| ||ye keci sokå paridevitå vå dukkhå ca lokasmiµ anekarËpå

piyaµ pa†icca bhavanti ete, piye asante na bhavanti ete||

||tasmå hi te sukhino v¥tasokå yesaµ piyaµ n’ atthi kuhiñci loke

tasmå asokaµ virajaµ patthayåno piyaµ na kayiråtha kuhiñci loke ti||Ud78||

| |på†aligåmiyavagga dutiya-dabbasutta| |

|| ||ayoghanahatass’ eva jalato jåtavedaso

anupubbËpasantassa yathå na ñåyate gati||

||evaµ sammåvimuttånaµ kåmabandhoghatårinaµ

paññåpetuµ gati n’ atthi pattånaµ acalaµ sukhan ti||Ud80||

526

Khuddakanikåya Itivuttaka

| |ekanipåta månapariññåsutta| |

|| ||månaµ bhikkhave anabhijånaµ aparijånaµ, tattha cittaµ aviråjayaµ appajahaµ

abhabbo dukkhakkhayåya. månañ ca kho bhikkhave abhijånaµ parijånaµ, tattha cittaµ

viråjayaµ pajaha bhabbo dukkhakkhayåyå ti. etam atthaµ bhagavå avoca tatth’ etam iti

vuccati||

||månupetå ayaµ pajå, månaganthå bhave ratå

månaµ aparijanantå, ågantåro punabbhavaµ||

||ye ca månaµ pahantvåna, vimuttå månasa!khaye

te månaganthåbhibhËno, sabbadukkhaµ upaccagun ti||It8||

| |ekanipåta avijjån¥varaˆasutta| |

|| ||nåhaµ bhikkhave aññaµ ekan¥varaˆaµ pi samanupassåmi yena nivaraˆena, nivutå

pajå d¥gharattaµ sandhåvanti saµsaranti, yathåyidaµ bhikkhave avijjån¥varaˆaµ. avijjå-

n¥varaˆena hi bhikkhave nivutå pajå d¥gharattaµ sandhåvanti saµsarant¥ ti. etam atthaµ

bhagavå avoca tatth’ etaµ iti vuccati||

||natth’ añño ekadhammo pi, yen’ evaµ nivutå pajå

saµsaranti ahorattaµ, yathå mohena åvutå||

||ye ca mohaµ pahantvåna, tamokkhandhaµ padålayuµ

na te puna saµsaranti, hetu tesaµ na vijjat¥ ti||It14||

| |ekanipåta taˆhasaµyojanasutta| |

|| ||nåhaµ bhikkhave aññaµ ekasaµyojanaµ pi samanupassåmi yena saµyojanena,

saµyuttå sattå d¥gharattaµ sandhåvanti saµsaranti; yathayidaµ bhikkhave taˆhåsaµyoja-

527

naµ. taˆhåsaµyojanena hi bhikkhave saµyuttå sattå d¥gharattaµ sandhåvanti saµsarant¥

ti. etam atthaµ bhagavå avoca tatth’ etaµ iti vuccati||

||taˆhådutiyo puriso, d¥gham addhåna saµsaraµ

itthabhåvaññathåbhåvaµ, saµsåraµ nåtivattati||

||etam åd¥navaµ ñatvå, taˆhaµ dukkhassa sambhavaµ

v¥tataˆho anådåno, sato bhikkhu paribbaje ti||It15||

| |dukanipåta paññåparihånisutta| |

|| ||paññåya parihånena, passa lokaµ sadevakaµ

nivi††haµ nåmarËpasmiµ, idaµ saccan ti maññati||

||paññå hi se††hå lokasmiµ, yåyaµ nibbedhagåmin¥

yåya sammå pajånåti, jåtibhavaparikkhayaµ||

||tesaµ devå manusså ca, sambuddhånaµ sat¥mataµ

pihayanti hasapaññånaµ, sar¥rantimadhårinan ti||It41||

| |dukanipåta ajåtasutta| |

|| ||atthi bhikkhave ajåtaµ abhËtaµ akataµ asa!khataµ. no ce taµ bhikkhave abhavissa

ajåtaµ abhËtaµ akataµ asa!khataµ, nayidha jåtassa bhËtassa katassa sa!khatassa nissa-

raˆaµ paññåyetha. yasmå ca kho bhikkhave atthi ajåtaµ abhËtaµ akataµ asa!khataµ, ta-

små jåtassa bhËtassa katassa sa!khatassa nissaraˆaµ paññåyat¥ ti. etam atthaµ bhagavå

avoca tatth’ etaµ iti vuccati||

||jåtaµ bhËtaµ samuppannaµ, kataµ sa!khatam addhuvaµ

jaråmaraˆasa!ghå†aµ, rogan¥laµ pabha!guraµ

åhåranettippabhavaµ, nålaµ tad abhinandituµ||

528

||tassa nissaraˆaµ santaµ, atakkåvacaraµ dhuvaµ

ajåtaµ asamuppannaµ, asokaµ virajaµ padaµ

nirodho dukkhadhammånaµ, sa!khårËpasamo sukho ti||It43||

| |dukanipåta nibbånadhåtusutta| |

|| ||dve må bhikkhave nibbånadhåtuyo. katamå dve? saupådiseså ca nibbånadhåtu anu-

pådiseså ca nibbånadhåtu. katamå ca bhikkhave saupådiseså nibbånadhåtu? idha bhikkha-

ve bhikkhu arahaµ hoti kh¥ˆåsavo vusitavå katakaraˆ¥yo ohitabhåro anuppattasadattho

parikkh¥ˆabhavasaµyojano sammadaññåvimutto. tassa ti††hant’ eva pañc’ indriyåni ye-

saµ avigatattå, manåpåmanåpaµ paccanubhoti sukhadukkhaµ pa†isaµvedeti. tassa yo

rågakkhayo dosakkhayo mohakkhayo, ayaµ vuccati bhikkhave saupådiseså nibbåna-

dhåtu|| ||katamå ca bhikkhave anupådiseså nibbånadhåtu? idha bhikkhave bhikkhu arahaµ

hoti kh¥ˆåsavo vusitavå katakaraˆ¥yo ohitabhåro anuppattasadattho parikkh¥ˆabhavasaµ-

yojano sammadaññåvimutto. tassa idh’ eva bhikkhave sabbavedayitåni anabhinanditåni

s¥tibhavissanti, ayaµ vuccati bhikkhave anupådiseså nibbånadhåtu. imå kho bhikkhave

dve nibbånadhåtuyo ti. etam atthaµ bhagavå avoca tatth’ etaµ iti vuccati||

||duve imå cakkhumatå pakåsitå, nibbånadhåtË anissitena tådinå

ekå hi dhåtu idha di††hadhammikå, saupådiseså bhavanettisa!khayå

anupådiseså pana samparåyikå, yamhi nirujjhanti bhavåni sabbaso||

||ye etad aññåya padaµ asa!khataµ, vimuttacittå bhavanettisa!khayå

te dhammasårådhigamå khaye ratå, pahaµsu te sabbabhavåni tådino ti||It44||

| |dukanipåta sikkhånisaµsasutta| |

|| ||paripuˆˆasikkhaµ apahånadhammaµ, paññuttaraµ jåtikhayantadassiµ

taµ ve muniµ antimadehadhåriµ, mårañjahaµ brËmi jaråya påraguµ||

||tasmå sadå jhånaratå samåhitå, åtåpino jåtikhayantadassino

måraµ sasenaµ abhibhuyya bhikkhavo, bhavatha jåtimaraˆassa påragå ti||It46||

529

| |dukanipåta di††higatasutta| |

|| ||dv¥hi bhikkhave di††higatehi pariyu††hitå devamanusså oliyanti eke atidhåvanti eke,

cakkhumanto ca passanti. kathañ ca bhikkhave oliyanti eke? bhavåråmå bhikkhave deva-

manusså bhavaratå bhavasammuditå. tesaµ bhavanirodhåya dhamme desiyamåne cittaµ

na pakkhandati na pas¥dati na santi††hati nådhimuccati. evaµ kho bhikkhave oliyanti eke.

kathañ ca bhikkhave atidhåvanti eke? bhave n’ eva kho paneke a††iyamånå haråyamånå

jigucchamånå, vibhavaµ abhinandanti. yato kira bho ayaµ attå kåyassa bhedå param ma-

raˆå ucchijjati vinassati na hoti param maraˆå: etaµ santaµ etaµ paˆ¥taµ etaµ yåthåvan

ti. evaµ kho bhikkhave atidhåvanti eke|| ||kathañ ca bhikkhave cakkhumanto passanti?

idha bhikkhu bhËtaµ bhËtato passati. bhËtaµ bhËtato disvå, bhËtassa nibbidåya virågåya

nirodhåya pa†ipanno hoti. evaµ kho bhikkhave cakkhumanto passant¥ ti. etam atthaµ

bhagavå avoca tatth’ etaµ iti vuccati||

||ye bhËtaµ bhËtato disvå, bhËtassa ca atikkamaµ

yathåbhËte vimuccanti, bhavataˆhåparikkhayå||

||sace bhËtapariñño so, v¥tataˆho bhavåbhave

bhËtassa vibhavå bhikkhu, någacchati punabbhavanti||It49||

| | t ikanipåta dhåtusutta| |

|| ||tisso imå bhikkhave dhåtuyo. katamå tisso? rËpadhåtu arËpadhåtu nirodhadhåtu. imå

kho bhikkhave tisso dhåtuyo ti. etam atthaµ bhagavå avoca tatth’ etaµ iti vuccati||

||rËpadhåtuµ pariññåya, arËpesu asaˆ†hitå

nirodhe ye vimuccanti, te janå maccuhåyino||

||kåyena amataµ dhåtuµ, phusayitvå nirËpadhiµ

upadhippa†inissaggaµ, sacchikatvå anåsavo

deseti sammåsambuddho, asokaµ virajaµ padan ti||It51||

530

| | t ikanipåta dutiya-esanåsutta| |

|| ||tisso imå bhikkhave esanå. katamå tisso? kåmesanå bhavesanå brahmacariyesanå.

imå kho bhikkhave tisso esanå ti. etam atthaµ bhagavå avoca tatth’ etaµ iti vuccati||

||kåmesanå bhavesanå, brahmacariyesanå

iti saccaparåmåso, di††hi††hånå samussayå||

||sabbarågavirattassa, taˆhakkhayavimuttino

esanå pa†inissa††hå, di††hi††hånå samËhatå

esanånaµ khayå bhikkhu, niråso akatha!kath¥ ti||It55||

| | t ikanipåta dutiya-åsavasutta| |

|| ||tayo me bhikkhave åsavå. katame tayo? kåmåsavo bhavåsavo avijjåsavo. ime kho

bhikkhave tayo åsavå ti. etam atthaµ bhagavå avoca tatth’ etaµ iti vuccati||

||yassa kåmåsavo kh¥ˆo, avijjå ca viråjitå

bhavåsavo parikkh¥ˆo, vippamutto nirËpadhi

dhåreti antimaµ dehaµ, jetvå måraµ savåhanan ti||It57||

| | t ikanipåta taˆhåsutta| |

|| ||tisso imå bhikkhave taˆhå. katamå tisso? kåmataˆhå bhavataˆhå vibhavataˆhå. imå

kho bhikkhave tisso taˆhå ti. etam atthaµ bhagavå avoca tatth’ etaµ iti vuccati||

||taˆhåyogena saµyuttå, rattacittå bhavåbhave

te yogayuttå mårassa, ayogakkhemino janå

sattå gacchanti saµsåraµ, jåtimaraˆagåmino||

||ye ca taˆhaµ pahantvåna, v¥tataˆhå bhavåbhave

te eva påra!gatå loke, ye pattå åsavakkhayan ti||It58||

531

| | t ikanipåta indriyasutta| |

|| ||t¥ˆi måni bhikkhave indriyåni. katamåni t¥ˆi? anaññåtaññassåm¥tindriyaµ aññindri-

yaµ aññåtåvindriyaµ. imåni kho bhikkhave t¥ˆi indriyån¥ ti. etam atthaµ bhagavå avoca

tatth’ etaµ iti vuccati||

||sekhassa sikkhamånassa, ujumaggånusårino

khayasmiµ pa†hamaµ ñåˆaµ, tato aññå anantarå||

||tato aññå vimuttassa, ñåˆaµ ve hoti tådino

akuppå me vimutt¥ ti, bhavasaµyojanakkhayå||

||sa ve indriyasampanno, santo santipade rato

dhåreti antimaµ dehaµ, jetvå måraµ savåhananti||It62||

| | t ikanipåta addhåsutta| |

|| ||tayo me bhikkhave addhå. katame tayo? at¥to addhå anågato addhå paccuppanno ad-

dhå. ime kho bhikkhave tayo addhå ti. etam atthaµ bhagavå avoca tatth’ etaµ iti vuccati||

||akkheyyasaññino sattå, akkheyyasmiµ pati††hitå

akkheyyaµ apariññåya, yogam åyanti maccuno||

||akkheyyañ ca pariññåya, akkhåtåraµ na maññati

phu††ho vimokkho manaså, santipadaµ anuttaraµ||

||sa ve akkheyyasampanno, santo santipade rato

sa!khåya sev¥ dhamma††ho, sa!khaµ na upeti vedagË ti||It63||

532

| | t ikanipåta bhidurasutta| |

|| ||bhiduråyaµ bhikkhave kåyo, viññåˆaµ virågadhammaµ, sabbe upadh¥ aniccå

dukkhå vipariˆåmadhammå ti. etam atthaµ bhagavå avoca tatth’ etaµ iti vuccati||

||kåyañ ca bhiduraµ ñatvå, viññåˆañ ca pabha!guraµ

upadh¥su bhayaµ disvå, jåtimaraˆaµ accagå

saµpatvå paramaµ santiµ, kålaµ ka!khati bhåvitatto ti||It77||

| | t ikanipåta vitakkasutta| |

|| ||tayo me bhikkhave akusalavitakkå. katame tayo? anavaññattipa†isaµyutto vitakko

låbhasakkårasilokapa†isaµyutto vitakko parånuddayatåpa†isaµyutto vitakko. ime kho

bhikkhave tayo akusalavitakkå ti. etam atthaµ bhagavå avoca tatth’ etaµ iti vuccati||

||anavaññattisaµyutto, låbhasakkåragåravo

sahanand¥ amaccehi, årå saµyojanakkhayå||

||yo ca putte pasuµ hitvå, vivåhe sa!gahåni ca

bhabbo so tådiso bhikkhu, phu††huµ sambodhim uttaman ti||It80||

| | t ikanipåta asubhånupass¥sutta| |

|| ||asubhånupass¥ bhikkhave kåyasmiµ viharatha, ånåpånasati ca vo ajjhattaµ pari-

mukhaµ sËpa††hitå hotu, sabbasa!khåresu aniccånupassino viharatha. asubhånupass¥naµ

bhikkhave kåyasmiµ viharataµ yo subhåya dhåtuyå rågånusayo so pah¥yati. ånåpåna-

satiyå ajjhattaµ parimukhaµ sËpa††hitåya ye båhirå vitakkåsayå vighåtapakkhikå te na

honti. sabbasa!khåresu aniccånupass¥naµ viharataµ yå avijjå så pah¥yati, yå vijjå så

uppajjåt¥ ti||

533

||asubhånupass¥ kåyasmiµ, ånåpåne patissato

sabbasa!khårasamathaµ, passaµ åtåp¥ sabbadå||

||sa ve sammaddaso bhikkhu, yato tattha vimuccati

abhiññåvosito santo, sa ve yogåtigo mun¥ ti||It85||

| | t ikanipåta dhammanudhammapa†ipannasutta| |

|| ||dhammånudhammapa†ipannassa bhikkhuno ayaµ anudhammo hoti, veyyåkaraˆåya

dhammånudhammapa†ipanno ’yan ti: bhåsamåno dhammañ ñeva bhåsati no adhammaµ,

vitakkayamåno vå dhammavitakkañ ñeva vitakketi no adhammavitakkaµ. tad ubhayaµ

vå pana abhinivajjetvå, upekkhako viharati sato sampajåno ti||

||dhammåråmo dhammarato, dhammaµ anuvicintayaµ

dhammaµ anussaraµ bhikkhu, saddhammå na parihåyati||

||caraµ vå yadi vå ti††haµ, nisinno udavå sayaµ

ajjhattaµ samayaµ cittaµ, santim ev’ ådhigacchat¥ ti||It86||

| | t ikanipåta aggappasådasutta| |

|| ||yåvatå bhikkhave dhammå sa!khatå vå asa!khatå vå virågo tesaµ aggamakkhåyati:

madanimmadano pipåsavinayo ålayasamugghåto va††’ upacchedo taˆhakkhayo virågo

nirodho nibbånaµ. ye bhikkhave viråge dhamme pasannå agge te pasannå, agge kho pana

pasannånaµ aggo vipåko hoti|| ||It90||

| | t ikanipåta sa!ghå†ikaˆˆasutta| |

|| ||sa!ghå†ikaˆˆe ce pi bhikkhave bhikkhu gahetvå pi††hito pi††hito anubandho assa påde

pådaµ nikkhipanto so ca hoti abhijjhålu kåmesu tibbasårågo byåpannacitto padu††ha-

manasa!kappo mu††hassati asaµpajåno asamåhito vibbhantacitto påkatindriyo, atha kho

so årakå va mayhaµ ahañ ca tassa. taµ kissa hetu? dhammañ hi so bhikkhave bhikkhu na

534

passati, dhammaµ apassanto na maµ passati|| ||yojanasate ce pi so bhikkhave bhikkhu

vihareyya, so ca hoti anabhijjhålu kåmesu na tibbasårågo abyåpannacitto appadu††ha-

manasa!kappo upa††hitasati saµpajåno samåhito ekaggacitto saµvutindriyo, atha kho so

santike va mayhaµ ahañ ca tassa. taµ kissa hetu? dhammañ hi so bhikkhave bhikkhu

passati, dhammaµ passanto maµ passat¥ ti|| ||It92||

| | t ikanipåta upaparikkhasutta| |

|| ||tathå tathå bhikkhave bhikkhu upaparikkheyya, yathå yathå ’ssa upaparikkhato

bahiddhå c’ assa viññåˆaµ avikkhittaµ avisa†aµ, ajjhattaµ asaˆ†hitaµ, anupådåya na

paritasseyya. bahiddhå bhikkhave viññåˆe avikkhitte avisa†e sati ajjhattaµ asaˆ†hite

anupådåya aparitassato åyatiµ jåtijaråmaraˆadukkhasamudayasambhavo na hot¥ ti||

||sattasa!gapah¥nassa, netticchinnassa bhikkhuno

vikkh¥ˆo jåtisaµsåro, n’ atthi tassa punabbhavo ti||It94||

| | t ikanipåta kåmËpapattisutta| |

|| ||tisso imå bhikkhave kåmËpapattiyo. katamå tisso? paccupa††hitakåmå nimmånaratino

paranimmitavasavattino. imå kho bhikkhave tisso kåmupapattiyo ti||

||paccupa††hitakåmå ca, ye devå vasavattino

nimmånaratino devå, ye caññe kåmabhogino

itthabhåvaññathåbhåvaµ, saµsåraµ nåtivattare||

||etam åd¥navaµ ñatvå, kåmabhogesu paˆ"ito

sabbe pariccaje kåme, ye dibbå ye ca månuså||

||piyarËpasåtagadhitaµ, chetvå sotaµ duraccayaµ

asesaµ parinibbanti, asesaµ dukkham accaguµ||

535

||ariyaddaså vedaguno, sammadaññåya paˆ"itå

jåtikkhayaµ abhiññåya, någacchanti punabbhavanti||It95||

| | t ikanipåta kåmayogasutta| |

|| ||kåmayogayutto bhikkhave bhavayogayutto ågåm¥ hoti ågantå itthattaµ. kåmayoga-

visaµyutto bhikkhave bhavayogayutto anågåm¥ hoti anågantå itthattaµ. kåmayogavisaµ-

yutto bhikkhave bhavayogavisaµyutto arahå hoti kh¥ˆåsavo ti||

||kåmayogena saµyuttå, bhavayogena c’ Ëbhayaµ

sattå gacchanti saµsåraµ, jåtimaraˆagåmino||

||ye ca kåme pahantvåna, appattå åsavakkhayaµ

bhavayogena saµyuttå, anågåm¥ ti vuccare||

||ye ca kho chinnasaµsayå, kh¥ˆamånapunabbhavå

te ve påra!gatå loke, ye pattå åsavakkhayan ti||It96||

| |catukkanipåta taˆhuppådasutta| |

|| ||cattåro me bhikkhave taˆh’ uppådå yattha bhikkhuno taˆhå uppajjamånå uppajjati.

katame cattåro? c¥varahetu vå bhikkhave bhikkhuno taˆhå uppajjamånå uppajjati, piˆ-

"apåtahetu vå bhikkhave bhikkhuno taˆhå uppajjamånå uppajjati, senåsanahetu vå

bhikkhave bhikkhuno taˆhå uppajjamånå uppajjati; itibhavåbhavahetu vå bhikkhave

bhikkhuno taˆhå uppajjamånå uppajjati. ime kho bhikkhave cattåro taˆh’ uppådå yattha

bhikkhuno taˆhå uppajjamånå uppajjat¥ ti||

||taˆhå dutiyo puriso, d¥gham addhåna saµsaraµ

itthabhåvaññathåbhåvaµ, saµsåraµ nåtivattati||

||etaµ åd¥navaµ ñatvå, taˆhaµ dukkhassa sambhavaµ

v¥tataˆho anådåno, sato bhikkhu paribbaje ti||It105||

536

Khuddakanikåya Suttanipåta

| |uragavagga uragasutta| |

|| ||yo taˆhaµ udacchidå asesaµ saritaµ s¥ghasaraµ visosayitvå

so bhikkhu jahåti orapåraµ urago jiˆˆam iva tacaµ puråˆaµ||3||

||yo månaµ adabbadh¥ asesaµ na¬asetuµ va sudubbalaµ mahogho

so bhikkhu jahåti orapåraµ urago jiˆˆam iva tacaµ puråˆaµ||4||

||yo nåjjhagamå bhavesu såraµ vicinaµ puppham iva udumbaresu

so bhikkhu jahåti orapåraµ urago jiˆˆam iva tacaµ puråˆaµ||5||

||yass’ antarato na santi kopå itibhavåbhavatañ ca v¥tivatto

so bhikkhu jahåti orapåraµ urago jiˆˆam iva tacaµ puråˆaµ||6||

||yassa vitakkå vidhËpitå ajjhattaµ suvikappitå aseså

so bhikkhu jahåti orapåraµ urago jiˆˆam iva tacaµ puråˆaµ||7||

||yo nåccasår¥ na p’ accasår¥ sabbaµ accagamå imaµ papañcaµ

so bhikkhu jahåti orapåraµ urago jiˆˆam iva tacaµ puråˆaµ||8||

||yo nåccasår¥ na p’ accasår¥ sabbaµ vitatham idan ti ñatvå loke;

so bhikkhu jahåti orapåraµ urago jiˆˆam iva tacaµ puråˆaµ||Sn9||

| |uragavagga hemavatasutta| |

|| ||kismiµ loko samuppanno [iti hemavato yakkho]

kismiµ kubbati santhavaµ

kissa loko upådåya kismiµ loko vihaññati||168||

537

||chassu loko samuppanno [hemavatå ti bhagavå]

chassu kubbati santhavaµ

channam eva upådåya chassu loko vihaññati||169||

||kataman taµ upådånaµ yattha loko vihaññati

niyyånaµ pucchito brËhi kathaµ dukkhå pamuccati||170||

||pañca kåmaguˆå loke manocha††hå paveditå

ettha chandaµ viråjetvå evaµ dukkhå pamuccati||171||

||etaµ lokassa niyyånaµ akkhåtaµ vo yathåtathaµ

etaµ vo aham akkhåmi evaµ dukkhå pamuccati||172||

||ko sË ’dha tarat¥ oghaµ ko ’dha tarati aˆˆavaµ

appati††he anålambe ko gambh¥re na s¥dati||173||

||sabbadå s¥lasampanno paññavå susumåhito

ajjhattacint¥ satimå oghaµ tarati duttaraµ||174||

||virato kåmasaññåya sabbasaµyojanåtigo

nand¥bhavaparikkh¥no so gambh¥re na s¥dati||Sn175||

| |uragavagga vijayasutta| |

|| ||sutvåna buddhavacanaµ bhikkhu paññåˆavå idha

so kho naµ parijånåti yathåbhËtañ hi passati||202||

||yathå idaµ tathå etaµ yathå etaµ tathå idaµ

ajjhattañ ca bahiddhå ca kåye chandaµ viråjaye||203||

||chandarågaviratto so bhikkhu paññåˆavå idha

ajjhagå amataµ santiµ nibbånapadam accutaµ||204||

538

||dipådako ’yaµ asuci duggandho parih¥rati

nånåkuˆapaparipËro vissavanto tato tato||205||

||etådisena kåyena yo maññe unnametave

paraµ vå avajåneyya kim aññatra adassanå ti?||Sn206||

| |uragavagga munisutta| |

|| ||sa!khåya vatthËni pamåya b¥jaµ sineham assa nånuppavecche

sa ve mun¥ jåtikhayantadass¥ takkaµ pahåya na upeti sa!khaµ||209||

||aññåya sabbåni nivesanåni anikåmayaµ aññataram pi tesaµ

sa ve mun¥ v¥tagedho agiddho nåyËhat¥ påragato hi hoti||210||

||sabbåbhibhuµ sabbaviduµ sumedhaµ sabbesu dhammesu anËpalittaµ

sabbañjahaµ taˆhakkhaye vimuttaµ taµ våpi dh¥rå muniµ vedayanti||Sn211||

| |cˬavagga sËcilomasutta| |

|| ||rågo ca doso ca kutonidånå? arat¥ rat¥ lomahaµso kutojå?

kuto samu††håya mano vitakkå, kumårakå dha!kam iv’ ossajanti?||270||

||rågo ca doso ca itonidånå, arat¥ rat¥ lomahaµso itojå

ito samu††håya mano vitakkå, kumårakå dha!kam iv’ ossajanti||271||

||snehajå attasambhËtå nigrodhass’ eva khandhajå

puthË visattå kåmesu måluvå va vitatå vane||272||

||ye naµ pajånanti yatonidånaµ, te naµ vinodenti suˆohi yakkha

te duttaraµ ogham imaµ taranti, atiˆˆapubbaµ apunabbhavåyå ti||Sn273||

539

| |cˬavagga nåvåsutta| |

|| ||yasmå hi dhammaµ puriso vijaññå, indaµ va naµ devatå pËjayeyya

so pËjito tasmiµ pasannacitto, bahussuto påtukaroti dhammaµ||316||

||tad a††hikatvåna nisamma dh¥ro, dhammånudhammaµ pa†ipajjamåno

viññË vibhåv¥ nipuˆo ca hoti, yo tådisaµ bhajati appamatto||317||

||khuddañ ca bålaµ upasevamåno, anågatatthañ ca usuyyakañ ca

idh’ eva dhammaµ avibhåvayitvå, avitiˆˆaka!kho maraˆaµ upeti||318||

||yathå naro åpagaµ otaritvå, mahodikaµ salilaµ s¥ghasotaµ

so vuyhamåno anusotagåm¥, kiµ so pare sakkhati tårayetuµ?||319||

||tath’ eva dhammaµ avibhåvayitvå, bahussutånaµ anisåmay’ atthaµ

sayaµ ajånaµ avitiˆˆaka!kho, kiµ so pare sakkhati nijjhapetuµ?||320||

||yathå pi nåvaµ da¬haµ åruhitvå, piyen’ arittena sama!gibhËto

so tåraye tattha bahË pi aññe, tatr’ ËpayaññË kusalo mut¥må||321||

||evam pi yo vedagu bhåvitatto, bahussuto hoti avedhadhammo

so kho pare nijjhapaye pajånaµ, sotåvadhånËpanis’ Ëpapanne||Sn322||

| |mahåvagga sundarikabhåradvåjasutta| |

|| ||asajjamånå vicaranti loke, sadå satå hitva mamåyitåni

kålena tesu habyaµ pavecche, yo bråhmaˆo puññapekho yajetha||466||

||yo kåme hitvå abhibhuyyacår¥, yo vedi jåtimaraˆassa antaµ

parinibbuto udakarahado va s¥to: tathågato arahati pËra¬åsaµ||467||

540

||samo samehi visamehi dËre, tathågato hoti anantapañño

anËpalitto idha vå huraµ vå: tathågato arahati pËra¬åsaµ||468||

||yamhi na måyå våsat¥ na måno, yo v¥talobho amamo niråso

panuˆˆakodho abhinibbutatto, so bråhmaˆo sokamalaµ ahåsi

tathågato arahati pËra¬åsaµ||469||

||nivesanaµ yo manaso ahåsi, pariggahå yassa na santi keci

anupådiyåno idha vå huraµ vå: tathågato arahati pËra¬åsaµ||470||

||samåhito yo adatåri oghaµ, dhammañ ca ñåsi paramåya di††ihiyå

kh¥ˆåsavo antimadehadhår¥: tathågato arahati pËra¬åsaµ||471||

||bhavåsavå yassa vac¥ kharå ca, vidhËpitå atthagatå na santi

sa vedagË sabbadhi vippamutto: tathågato arahati pËra¬åsaµ||472||

||sa!gåtigo yassa na santi sa!gå, yo månasattesu amånasatto

dukkhaµ pariññåya sakhettavattuµ: tathågato arahati pËra¬åsaµ||473||

||åsaµ anissåya vivekadass¥, paravediyaµ di††hiµ upåtivatto

årammaˆå yassa na santi keci: tathågato arahati pËra¬åsaµ||474||

||paroparå yassa samecca dhammå, vidhËpitå atthagatå na santi

santo upådånakhaye vimutto: tathågato arahati pËra¬åsaµ||475||

||saµyojanañ jåtikhayantadass¥, yo pånudi rågapathaµ asesaµ

suddho niddoso vimalo akåco: tathågato arahati pËra¬åsaµ||476||

||yo attanå attånaµ nånupassati, samåhito ujjugato †hitatto

sa ve anejo akhilo aka!kho: tathågato arahati pËra¬åsaµ||477||

541

||mohantarå yassa na santi keci, sabbesu dhammesu ca ñåˆadass¥

sar¥rañ ca antimaµ dhåreti, patto ca sambodhim anuttaraµ sivaµ

ettåvatå yakkhassa suddhi: tathågato arahati pËra¬åsaµ||Sn478||

| |mahåvagga måghasutta| |

|| ||yesu na måyå vasat¥ na måno, ye v¥talobhå amamå niråså

kålena tesu habyaµ pavecche, yo bråhmaˆo puññapekho yajetha||494||

||ye ve na taˆhåsu upåtipannå, vitareyya oghaµ amamå caranti

kålena tesu habyaµ pavecche, yo bråhmaˆo puññapekho yajetha||495||

||yesaµ taˆhå n’ atthi kuhiñci loke, bhavåbhavåya idha vå huraµ vå

kålena tesu habyaµ pavecche, yo bråhmaˆo puññapekho yajetha||496||

||ye kåme hitvå agihå caranti, susaññatattå tasaraµ va ujuµ

kålena tesu habyaµ pavecche, yo bråhmaˆo puññapekho yajetha||497||

||ye v¥tarågå susamåhit’ indriyå, cando va råhugahaˆå pamuttå

kålena tesu habyaµ pavecche, yo bråhmaˆo puññapekho yajetha||498||

||samitåvino v¥tarågå akopå, yesaµ gati n’ atthi idha vippahåya

kålena tesu habyaµ pavecche, yo bråhmaˆo puññapekho yajetha||499||

||jahetvå jåtimaraˆaµ asesaµ, katha!kathaµ sabbaµ upåtivattå

kålena tesu habyaµ pavecche, yo bråhmaˆo puññapekho yajetha||500||

||ye attad¥på vicaranti loke, akiñcanå sabbadhi vippamuttå

kålena tesu habyaµ pavecche, yo bråhmaˆo puññapekho yajetha||501||

||ye h’ ettha jånanti yathåtathå idaµ: ayam antimå, n’ atthi punabbhavo ti

kålena tesu habyaµ pavecche, yo bråhmaˆo puññapekho yajetha||Sn502||

542

| |mahåvagga sabhiyasutta| |

|| ||kiµpattinam åhu bhikkhunaµ? [iti sabhiyo] sorata kena?

kathañ ca dantaµ åhu? buddho ti kathaµ pavuccati?

pu††ho me bhagavå vyåkaroti?||513||

||pajjena katena attanå [sabhiyå ti bhagavå] parinibbånagato vitiˆˆaka!kho

vibhavañ ca bhavañ ca vippahåya, vusitavå kh¥ˆapunabbhavo sa bhikkhu||514||

||sabbattha upekhako sat¥må, na so hiµsati kañci sabbaloke

tiˆˆo samaˆo anåvilo, ussadå yassa na santi sorato so||515||

||yass’ indriyåni bhåvitåni, ajjhattaµ bahiddhå ca sabbaloke

nibbijjha imaµ parañ ca lokaµ, kålaµ ka!khati bhåvito sa danto||516||

||kappåni viceyya kevalåni, saµsåraµ dubhayaµ cut’ Ëpapåtaµ

vigatarajam ana!gaˆaµ visuddhaµ

pattaµ jåtikkhayaµ tam åhu buddhan ti||Sn517||

| |mahåvagga sabhiyasutta| |

|| ||kiµpattinam åhu bråhmaˆaµ? [iti sabhiyo]

samaˆaµ kena? kathañ ca nhåtako ti?

någo ti kathaµ pavuccati? pu††ho me bhagavå vyåkarohi||518||

||båhetvå sabbapåpakåni [sabhiyå ti bhagavå] vimalo sådhusamåhito †hitatto

saµsåram aticca keval¥ so, asito tådi pavuccate sa brahmå||519||

||samitåvi pahåya puññapåpaµ, virajo ñatvå imaµ parañ ca lokaµ

jåtimaraˆaµ upåtivatto, samaˆo tådi pavuccate tathattå||520||

543

||ninhåya sabbapåpakåni, ajjhattaµ bahiddhå ca sabbaloke

devamanussesu kappiyesu, kappaµ n’ eti tam åhu nhåtako ti||521||

||åguµ na karoti kiñci loke, sabbasaµyoge visajja bandhanåni

sabbattha na sajjati vimutto, någo tådi pavuccate tathattå ti||Sn522||

| |mahåvagga sabhiyasutta| |

|| ||kaµ khettajinaµ vadanti buddhå? [iti sabhiyo] kusalaµ kena?

kathañ ca paˆ"ito ti? muni nåma kathaµ pavuccati?

pu††ho me bhagavå vyåkarohi||523||

||khettåni viceyya kevalåni [sabhiyå ti bhagavå]

dibbaµ månusakañ ca brahmakhettaµ

sabbakhettamËlabandhanå pamutto, khettajino tådi pavuccate tathattå||524||

||kosåni viceyya kevalåni, dibbaµ månusakañ ca brahmakosaµ

sabbakosamËlabandhanå pamutto, kusalo tådi pavuccate tathattå||525||

||dubhayåni viceyya paˆ"aråni, ajjhattaµ bahiddhå ca suddhipañño

kaˆhåsukkaµ upåtivatto, paˆ"ito tådi pavuccate tathattå||526||

||asatañ ca satañ ca ñatvå dhammaµ, ajjhattaµ bahiddhå ca sabbaloke

devamanussehi pËjiyo so, sa!gaµ jålaµ aticca so mun¥ ti||Sn527||

| |mahåvagga vase††hasutta| |

|| ||åså yassa na vijjanti asmiµ loke paramhi ca

niråsayaµ visaµyuttaµ, tam ahaµ brËmi bråhmaˆaµ||634||

||yassålayå na vijjanti aññåya akatha!kath¥

amatogadhaµ anuppattaµ, tam ahaµ brËmi bråhmaˆaµ||635||

544

||yo ’dha puññañ ca påpañ ca ubho sa!gaµ upaccagå

asokaµ virajaµ suddhaµ, tam ahaµ brËmi bråhmaˆaµ||636||

||candaµ va vimalaµ suddhaµ vippasannaµ anåvilaµ

nand¥bhavaparikkh¥ˆaµ, tam ahaµ brËmi bråhmaˆaµ||637||

||yo imaµ palipathaµ duggaµ saµsåraµ moham accagå

tiˆˆo påragato jhåyi anejo akatha!kath¥

anupådåya nibbuto, tam ahaµ brËmi bråhmaˆaµ||638||

||yo ’dha kåme pahantvåna anågåro paribbaje

kåmabhavaparikkh¥ˆaµ tam ahaµ brËmi bråhmaˆaµ||639||

||yo ’dha taˆhaµ pahantvåna anågåro paribbaje

taˆhåbhavaparikkh¥ˆaµ, tam ahaµ brËmi bråhmaˆaµ||640||

||hitvå månusakaµ yogaµ dibbaµ yogaµ upaccagå

sabbayogavisaµyuttaµ, tam ahaµ brËmi bråhmaˆaµ||Sn641||

| |mahåvagga våse††hasutta| |

|| ||samaññå h’ eså lokasmiµ nåmagottaµ pakappitaµ

sammuccå samudågataµ tattha tattha pakappitaµ||648||

||d¥gharattam anusayitaµ di††higatam ajånataµ

ajånantå no pabrËvanti: jåtiya hoti bråhmaˆo||649||

||na jaccå bråhmaˆo hoti na jaccå hoti abråhmaˆo

kammanå bråhmaˆo hoti kammanå hoti abråmaˆo||650||

545

||kassako kammanå hoti, sippiko hoti kammanå

våˆjo kammanå hoti, pessiko hoti kammanå||651||

||coro pi kammanå hoti, yodhåj¥vo pi kammanå

yåjako kammanå hoti, råjå pi hoti kammanå||652||

||evam etaµ yathåbhËtaµ kammaµ passanti paˆ"itå

pa†iccasamuppådadaså kammavipåkakovidå||653||

||kammanå vattat¥ loko kammanå vattat¥ pajå

kammanibandhanå sattå rathass’ 別va yåyato||Sn654||

| |mahåvagga dvayatånupassanåsutta| |

|| ||ye te bhikkhave kusalå dhammå ariyå niyyånikå sambodhagåmino, tesaµ vo bhik-

khave kusalånaµ dhammånaµ ariyånaµ niyyånikånaµ sambodhagåmin¥naµ kå upaniså

savanåyå ti? iti ce bhikkhave pucchitåro assu, te evam assu vacan¥yå: yåvad eva dvayatå-

naµ dhammånaµ yathåbhËtaµ ñåˆåyå ti. kiñ ca dvayataµ vadetha? idaµ dukkhaµ ayaµ

dukkhasamudayo ti, ayam ekånupassanå. ayaµ dukkhanirodho ayaµ dukkhanirodha-

gåmin¥ pa†ipadå ti, ayaµ dutiyånupassanå. evaµ sammå dvayatånupassino kho bhikkha-

ve bhikkhuno appamattassa åtåpino pahitattassa viharato dvinnaµ phalånaµ aññataraµ

phalaµ på†ika!khaµ: di††he va dhamme aññå, sati vå upådisese anågåmitå ti. idam avoca

bhagavå idaµ vatvå sugato athåparaµ etad avoca satthå||

||ye dukkhaµ nappajånanti atho dukkhassa sambhavaµ

yattha ca sabbaso dukkhaµ asesaµ uparujjhati

tañ ca maggaµ na jånanti dukkh’ Ëpasamagåminaµ||724||

||cetovimuttih¥nå te atho paññåvimmuttiyå

abhabbå te antakiriyåya, te ve jåtijar’ Ëpagå||725||

546

||ye ca dukkhaµ pajånanti atho dukkhassa sambhavaµ

yattha ca sabbaso dukkhaµ asesaµ uparujjhati

tañ ca maggaµ pajånanti dukkh’ Ëpasamagåminaµ||726||

||cetovimuttisampannå atho paññåvimuttiyå

bhabbå te antakiriyåya, na te jåtijar’ Ëpagå ti||Sn727||

| |mahåvagga dvayatånupassanåsutta| |

|| ||siyå aññena pi pariyåyena sammådvayatånupassanå ti? iti ce bhikkhave pucchitåro

assu siyå ti ’ssu vacan¥yå, kathañ ca siyå? yaµ kiñci dukkhaµ sambhoti sabbaµ upådhi-

paccayå ti, ayaµ ekånupassanå. upadh¥nan tveva asesaviråganirodhå n’ atthi dukkhassa

sambhavo ti, ayaµ dutiyånupassanå. evaµ sammå dvayatånupassino kho bhikkhave

bhikkhuno appamattassa åtåpino pahitattassa viharato dvinnaµ phalånaµ aññataraµ

phalaµ på†ika!khaµ: di††he va dhamme aññå, sati vå upådisese anågåmitå ti. idam avoca

bhagavå idaµ vatvå sugato athåparaµ etad avoca satthå||

||upadh¥nidånå pabhavanti dukkhå, ye keci lokasmiµ anekarËpå

yo ve avidvå upadhiµ karoti, punappunaµ dukkhaµ upeti mando

tasmå pajånaµ upadhiµ na kayirå, dukkhassa jåtippabhavånupass¥ ti||Sn728||

| |mahåvagga dvayatånupassanåsutta| |

|| ||siyå aññena pi pariyåyena sammådvayatånupassanå ti? iti ce bhikkhave pucchitåro

assu siyå ti ’ssu vacan¥yå, kathañ ca siyå? yaµ kiñci dukkhaµ sambhoti sabbaµ avijjå-

paccayå ti, ayaµ ekånupassanå. avijjåya tveva asesaviråganirodhå n’ atthi dukkhassa

sambhavo ti, ayaµ dutiyånupassanå. evaµ sammå dvayatånupassino kho bhikkhave

bhikkhuno appamattassa åtåpino pahitattassa viharato dvinnaµ phalånaµ aññataraµ

phalaµ på†ika!khaµ: di††he va dhamme aññå, sati vå upådisese anågåmitå ti. idam avoca

bhagavå idaµ vatvå sugato athåparaµ etad avoca satthå||

547

||jåtimaraˆasaµsåraµ ye vajanti punappunaµ

itthabhåvaññathåbhåvaµ avijjåy’ eva så gati||729||

||avijjå h’ ayaµ mahåmoho yen’ idaµ saµsitaµ ciraµ

vijjågatå ca ye sattå någacchanti punabbhavan ti||Sn730||

| |mahåvagga dvayatånupassanåsutta| |

|| ||siyå aññena pi pariyåyena sammådvayatånupassanå ti? iti ce bhikkhave pucchitåro

assu siyå ti ’ssu vacan¥yå, kathañ ca siyå? yaµ kiñci dukkhaµ sambhoti sabbaµ sa!khå-

rapaccayå ti, ayaµ ekånupassanå. sa!khårånan tveva asesaviråganirodhå n’ atthi duk-

khassa sambhavo ti, ayaµ dutiyånupassanå. evaµ sammå dvayatånupassino kho bhikkha-

ve bhikkhuno appamattassa åtåpino pahitattassa viharato dvinnaµ phalånaµ aññataraµ

phalaµ på†ika!khaµ: di††he va dhamme aññå, sati vå upådisese anågåmitå ti. idam avoca

bhagavå idaµ vatvå sugato athåparaµ etad avoca satthå||

||yaµ kiñci dukkhaµ sambhoti sabbaµ sa!khårapaccayå

sa!khårånaµ nirodhena n’ atthi dukkhassa sambhavo||731||

||etam åd¥navaµ ñatvå: dukkhaµ sa!khårapaccayå

sabbasa!khårasamathå saññånaµ uparodhanå

evaµ dukkhakkhayo hoti, etaµ ñatvå yathåtathaµ||732||

||sammaddaså vedaguno sammad aññåya paˆ"itå

abhibhuyya mårasaµyogaµ någacchanti punabbhavan ti||Sn733||

| |mahåvagga dvayatånupassanåsutta| |

|| ||siyå aññena pi pariyåyena sammådvayatånupassanå ti? iti ce bhikkhave pucchitåro

assu siyå ti ’ssu vacan¥yå, kathañ ca siyå? yaµ kiñci dukkhaµ sambhoti sabbaµ viññåˆa-

paccayå ti, ayaµ ekånupassanå. viññåˆassa tveva asesaviråganirodhå n’ atthi dukkhassa

sambhavo ti, ayaµ dutiyånupassanå. evaµ sammå dvayatånupassino kho bhikkhave

548

bhikkhuno appamattassa åtåpino pahitattassa viharato dvinnaµ phalånaµ aññataraµ

phalaµ på†ika!khaµ: di††he va dhamme aññå, sati vå upådisese anågåmitå ti. idam avoca

bhagavå idaµ vatvå sugato athåparaµ etad avoca satthå||

||yaµ kiñci dukkhaµ sambhoti sabbaµ viññåˆapaccayå

viññåˆassa nirodhena n’ atthi dukkhassa sambhavo||734||

||etam åd¥navaµ ñatvå: dukkhaµ viññåˆapaccayå

viññ划 Ëpasamå bhikkhu nicchåto parinibbuto ti||Sn735||

| |mahåvagga dvayatånupassanåsutta| |

|| ||siyå aññena pi pariyåyena sammådvayatånupassanå ti? iti ce bhikkhave pucchitåro

assu siyå ti ’ssu vacan¥yå, kathañ ca siyå? yaµ kiñci dukkhaµ sambhoti sabbaµ phassa-

paccayå ti, ayaµ ekånupassanå. phassassa tveva asesaviråganirodhå n’ atthi dukkhassa

sambhavo ti, ayaµ dutiyånupassanå. evaµ sammå dvayatånupassino kho bhikkhave

bhikkhuno appamattassa åtåpino pahitattassa viharato dvinnaµ phalånaµ aññataraµ

phalaµ på†ika!khaµ: di††he va dhamme aññå, sati vå upådisese anågåmitå ti. idam avoca

bhagavå idaµ vatvå sugato athåparaµ etad avoca satthå||

||tesaµ phassaparetånaµ bhavasotånusårinaµ

kummaggapa†ipannånaµ årå saµyojanakkhayo||736||

||ye ca phassaµ pariññåya aññåya upasame ratå

te ve phassåbhisamayå nicchåtå parinibbutå ti||Sn737||

| |mahåvagga dvayatånupassanåsutta| |

|| ||siyå aññena pi pariyåyena sammådvayatånupassanå ti? iti ce bhikkhave pucchitåro

assu siyå ti ’ssu vacan¥yå, kathañ ca siyå? yaµ kiñci dukkhaµ sambhoti sabbaµ vedanå-

paccayå ti, ayaµ ekånupassanå. vedanånan tveva asesaviråganirodhå n’ atthi dukkhassa

sambhavo ti, ayaµ dutiyånupassanå. evaµ sammå dvayatånupassino kho bhikkhave

549

bhikkhuno appamattassa åtåpino pahitattassa viharato dvinnaµ phalånaµ aññataraµ

phalaµ på†ika!khaµ: di††he va dhamme aññå, sati vå upådisese anågåmitå ti. idam avoca

bhagavå idaµ vatvå sugato athåparaµ etad avoca satthå||

||sukhaµ vå yadi vå dukkhaµ adukkhamasukhaµ saha

ajjhattañ ca bahiddhå ca yaµ kiñci atthi veditaµ||738||

||etaµ dukkhan ti ñatvåna mosadhammaµ palokinaµ

phussa phussa vayaµ passaµ evaµ tattha virajjati

vedanånaµ khayå bhikkhu nicchåto parinibbuto||Sn739||

| |mahåvagga dvayatånupassanåsutta| |

|| ||siyå aññena pi pariyåyena sammådvayatånupassanå ti? iti ce bhikkhave pucchitåro

assu siyå ti ’ssu vacan¥yå, kathañ ca siyå? yaµ kiñci dukkhaµ sambhoti sabbaµ taˆhå-

paccayå ti, ayaµ ekånupassanå. taˆhåya tveva asesaviråganirodhå n’ atthi dukkhassa

sambhavo ti, ayaµ dutiyånupassanå. evaµ sammå dvayatånupassino kho bhikkhave

bhikkhuno appamattassa åtåpino pahitattassa viharato dvinnaµ phalånaµ aññataraµ

phalaµ på†ika!khaµ: di††he va dhamme aññå, sati vå upådisese anågåmitå ti. idam avoca

bhagavå idaµ vatvå sugato athåparaµ etad avoca satthå||

||taˆhådutiyo puriso d¥gham addhåna saµsaraµ

itthabhåvaññathåbhåvaµ saµsåraµ nåtivattati||740||

||etam åd¥navaµ ñatvå taˆhå dukkhassa sambhavaµ

v¥tataˆho anådåno sato bhikkhu paribbaje ti||Sn741||

| |mahåvagga dvayatånupassanåsutta| |

|| ||siyå aññena pi pariyåyena sammådvayatånupassanå ti? iti ce bhikkhave pucchitåro

assu siyå ti ’ssu vacan¥yå, kathañ ca siyå? yaµ kiñci dukkhaµ sambhoti sabbaµ upådåna-

paccayå ti, ayaµ ekånupassanå. upådånånan tveva asesaviråganirodhå n’ atthi dukkhassa

550

sambhavo ti, ayaµ dutiyånupassanå. evaµ sammå dvayatånupassino kho bhikkhave

bhikkhuno appamattassa åtåpino pahitattassa viharato dvinnaµ phalånaµ aññataraµ

phalaµ på†ika!khaµ: di††he va dhamme aññå, sati vå upådisese anågåmitå ti. idam avoca

bhagavå idaµ vatvå sugato athåparaµ etad avoca satthå||

||upådånapaccayå bhavo, bhËto dukkhaµ nigacchati

jåtassa maraˆaµ hoti, eso dukkhassa sambhavo||742||

||tasmå upådånakkhayå sammad aññåya paˆ"itå

jåtikkhayaµ abhiññåya någacchanti punabbhavan ti||Sn743||

| |mahåvagga dvayatånupassanåsutta| |

|| ||siyå aññena pi pariyåyena sammådvayatånupassanå ti? iti ce bhikkhave pucchitåro

assu siyå ti ’ssu vacan¥yå, kathañ ca siyå? yaµ kiñci dukkhaµ sambhoti sabbaµ

årambhapaccayå ti, ayaµ ekånupassanå. årambhånan tveva asesaviråganirodhå n’ atthi

dukkhassa sambhavo ti, ayaµ dutiyånupassanå. evaµ sammå dvayatånupassino kho

bhikkhave bhikkhuno appamattassa åtåpino pahitattassa viharato dvinnaµ phalånaµ

aññataraµ phalaµ på†ika!khaµ: di††he va dhamme aññå, sati vå upådisese anågåmitå ti.

idam avoca bhagavå idaµ vatvå sugato athåparaµ etad avoca satthå||

||yaµ kiñci dukkhaµ sambhoti, sabbaµ årambhapaccayå

årambhånaµ nirodhena n’ atthi dukkhassa sambhavo||744||

||etam åd¥navaµ ñatvå: dukkhaµ årambhapaccayå

sabbårambhaµ pa†inissajja anårambhe vimuttino||745||

||ucchinnabhavataˆhassa santacittassa bhikkhuno

vitiˆˆo jåtisaµsåro, n’ atthi tassa punabbhavo ti||Sn746||

551

| |mahåvagga dvayatånupassanåsutta| |

|| ||siyå aññena pi pariyåyena sammådvayatånupassanå ti? iti ce bhikkhave pucchitåro

assu siyå ti ’ssu vacan¥yå: kathañ ca siyå? yaµ kiñci dukkhaµ sambhoti sabbaµ åhåra-

paccayå ti, ayaµ ekånupassanå. åhårånan tveva asesaviråganirodhå n’ atthi dukkhassa

sambhavo ti, ayaµ dutiyånupassanå. evaµ sammå dvayatånupassino kho bhikkhave

bhikkhuno appamattassa åtåpino pahitattassa viharato dvinnaµ phalånaµ aññataraµ

phalaµ på†ika!khaµ: di††he va dhamme aññå, sati vå upådisese anågåmitå ti. idam avoca

bhagavå, idaµ vatvå sugato athåparaµ etad avoca satthå||

||yaµ kiñci dukkhaµ sambhoti sabbaµ åhårapaccayå

åhårånaµ nirodhena n’ atthi dukkhassa sambhavo||747||

||etam åd¥navaµ ñatvå: dukkhaµ åhårapaccayå

sabbåhåraµ pariññåya sabbåhåram anissito||748||

||årogyaµ sammad aññåya åsavånaµ parikkhayå

sa!khåya sev¥ dhamma††ho sa!khaµ na upeti vedagË ti||Sn749||

| |mahåvagga dvayatånupassanåsutta| |

|| ||siyå aññena pi pariyåyena sammådvayatånupassanå ti? iti ce bhikkhave pucchitåro

assu siyå ti ’ssu vacan¥yå, kathañ ca siyå? yaµ kiñci dukkhaµ sambhoti sabbaµ iñjita-

paccayå ti, ayaµ ekånupassanå. iñjitånan tveva asesaviråganirodhå n’ atthi dukkhassa

sambhavo ti, ayaµ dutiyånupassanå. evaµ sammå dvayatånupassino kho bhikkhave

bhikkhuno appamattassa åtåpino pahitattassa viharato dvinnaµ phalånaµ aññataraµ

phalaµ på†ika!khaµ: di††he va dhamme aññå, sati vå upådisese anågåmitå ti. idam avoca

bhagavå idaµ vatvå sugato athåparaµ etad avoca satthå||

||yaµ kiñci dukkhaµ sambhoti sabbaµ iñjitapaccayå

iñjitånaµ nirodhena n’ atthi dukkhassa sambhavo||750||

552

||etam åd¥navaµ ñatvå: dukkhaµ iñjitapaccayå

tasmå ejaµ vossajja sa!khåre uparundhiya

anejo anupådåno sato bhikkhu paribbaje ti||Sn751||

| |mahåvagga dvayatånupassanåsutta| |

|| ||siyå aññena pi pariyåyena sammådvayatånupassanå ti? iti ce bhikkhave pucchitåro

assu siyå ti ’ssu vacan¥yå, kathañ ca siyå? nissitassa calitaµ hot¥ ti, ayaµ ekånupassana.

anissito na calat¥ ti, ayaµ dutiyånupassanå. evaµ sammå dvayatånupassino kho bhikkha-

ve bhikkhuno appamattassa åtåpino pahitattassa viharato dvinnaµ phalånaµ aññataraµ

phalaµ på†ika!khaµ: di††he va dhamme aññå, sati vå upådisese anågåmitå ti. idam avoca

bhagavå idaµ vatvå sugato athåparaµ etad avoca satthå||

||anissito na calati, nissito ca upådiyaµ

itthabhåvaññathåbhåvaµ saµsåraµ nåtivattati||752||

||etam åd¥navaµ ñatvå: nissayesu mahabbhayaµ

anissito anupådåno sato bhikkhu paribbaje ti||Sn753||

| |mahåvagga dvayatånupassanåsutta| |

|| ||siyå aññena pi pariyåyena sammådvayatånupassanå ti? iti ce bhikkhave pucchitåro

assu siyå ti ’ssu vacan¥yå, kathañ ca siyå? rËpehi bhikkhave åruppå santatarå ti, ayaµ

ekånupassanå. åruppehi nirodho santataro ti, ayaµ dutiyånupassanå. evaµ sammå

dvayatånupassino kho bhikkhave bhikkhuno appamattassa åtåpino pahitattassa viharato

dvinnaµ phalånaµ aññataraµ phalaµ på†ika!khaµ: di††he va dhamme aññå, sati vå

upådisese anågåmitå ti. idam avoca bhagavå idaµ vatvå sugato athåparaµ etad avoca

satthå||

||ye ca rËpËpagå sattå ye ca åruppavåsino

nirodhaµ appajånantå ågantåro punabbhavaµ||754||

553

||ye ca rËpe pariññåya arËpesu susaˆ†hitå

nirodhe ye vimuccanti, te janå maccuhåyino ti||Sn755||

| |måhavagga dvayatånupassanåsutta| |

|| ||siyå aññena pi pariyåyena sammådvayatånupassanå ti? iti ce bhikkhave pucchitåro

assu siyå ti ’ssu vacan¥yå, kathañ ca siyå? yaµ bhikkhave sadevakassa lokassa samåra-

kassa sassamaˆabråhmaˆiyå pajåya sadevamanussåya: idaµ saccan ti upanijjhåyitaµ;

tadam ariyånaµ etaµ muså ti yathåbhËtaµ sammappaññåya sudi††haµ, ayaµ ekånu-

passanå. yaµ bhikkhave sadevakassa lokassa samårakassa sassamaˆabråhmaˆiyå pajåya

sadevamanussåya, idaµ muså ti upanijjhåyitaµ; tadaµ ariyånaµ: etaµ saccan ti yathå-

bhËtaµ sammappaññåya sudi††haµ, ayaµ dutiyånupassanå. evaµ sammå dvayatånu-

passino kho bhikkhave bhikkhuno appamattassa åtåpino pahitattassa viharato dvinnaµ

phalånaµ aññataraµ phalaµ på†ika!khaµ: di††he va dhamme aññå, sati vå upådisese

anågåmitå ti. idam avoca bhagavå idaµ vatvå sugato athåparaµ etad avoca satthå||

||anattani attamånaµ passa lokaµ sadevakaµ

nivi††haµ nåmarËpasmiµ: idaµ saccan ti maññati||756||

||yena yena hi maññanti tato taµ hoti aññathå

tañ hi tassa muså hoti mosadhammañ hi ittaraµ||757||

||amosadhammaµ nibbånaµ, tad ariyå saccato vidË

te ve saccåbhisamayå nicchåtå parinibhutå ti||Sn758||

| |mahåvagga dvayatånupassanåsutta| |

|| ||siyå aññena pi pariyåyena sammådvayatånupassanå ti? iti ce bhikkhave pucchitåro

assu siyå ti ’ssu vacan¥yå, kathañ ca siyå? yaµ bhikkhave sadevakassa lokassa samåra-

kassa sassamaˆabråhmaˆiyå pajåya sadevamanussåya, idaµ sukhan ti upanijjhåyitaµ;

tadaµ ariyånaµ, etaµ dukkhan ti yathåbhËtaµ sammappaññåya sudi††haµ: ayaµ

ekånupassanå. yaµ bhikkhave sadevakassa lokassa samårakassa sassamaˆabråhmaˆiyå

554

pajåya sadevamanussåya, idaµ dukkhan ti upanijjhåyitaµ; tadaµ ariyånaµ, etaµ sukhan

ti yathåbhËtaµ sammappaññåya sudi††haµ: ayaµ dutiyånupassanå. evaµ sammå

dvayatånupassino kho bhikkhave bhikkhuno appamattassa åtåpino pahitattassa viharato

dvinnaµ phalånaµ aññataraµ phalaµ på†ika!khaµ: di††he va dhamme aññå, sati vå upå-

disese anågåmitå ti. idam avoca bhagavå idaµ vatvå sugato athåparaµ etad avoca satthå||

||rËpå saddå raså gandhå phasså dhammå ca kevalå

i††hå kantå manåpå ca yåvat’ atth¥ ti vuccati||759||

||sadevakassa lokassa ete vo sukhasammatå

yattha c’ ete nirujjhanti, taµ nesaµ dukkhasammataµ||760||

||sukhan ti di††ham ariyehi sakkåyass’ uparodhanaµ

paccan¥kam idaµ hoti sabbalokena passataµ||761||

||yaµ pare sukhato åhu tad ariyå åhu dukkhato

yaµ pare dukkhato åhu tad ariyå sukhato vidË

passa dhammaµ duråjånaµ sampamˬh’ ettha aviddasË||762||

||nivutånaµ tamo hoti, andhakåro apassataµ

satañ ca viva†aµ hoti åloko passatåm iva

santike na vijånanti magå dhammass’ akovidå||763||

||bhavarågaparetehi bhavasotånusårihi

måradheyyånupannehi nåyaµ dhammo susambudho||764||

||ko nu aññatramariyehi padaµ saµbuddhum arahati

yaµ padaµ sammadaññåya parinibbanti anåsavå ti||Sn765||

555

| |a††hakavagga guha††hakasutta| |

|| ||satto guhåyaµ bahunåbhicchanno, ti††haµ naro mohanasmiµ pagå¬ho

dËre vivekå hi tathåvidho so, kåmå hi loke na hi suppahåyå||772||

||icchånidånå bhavasåtabaddhå, te duppamuñcå na hi aññamokkhå

pacchå pure vå pi apekhammånå, ime va kåme purime va jappaµ||773||

||kåmesu giddhå pasutå pamˬhå, avadåniyå te visame nivi††hå

dukkh’ Ëpan¥tå paridevayanti: kiµ su bhavissåma ito cutåse||774||

||tasmå hi sikkhetha idh’ eva jantu, yaµ kiñci jaññå visaman ti loke

na tassa hetu visamañ careyya: appañ h’ idaµ j¥vitaµ åhu dh¥rå||775||

||passåmi loke pariphandamånaµ, pajaµ imaµ taˆhågataµ bhavesu

h¥nå narå maccumukhe lapanti, av¥tataˆhåse bhavåbhavesu||776||

||mamåyite passatha phandamåne, macche va appodake kh¥ˆasote

etam pi disvå amamo careyya, bhavesu åsattim akubbamåno||777||

||ubhosu antesu vineyya chandaµ, phassaµ pariññåya anånugiddho

yad attagarah¥ tad akubbamåno, na lippat¥ di††hasatesu dh¥ro||778||

||saññaµ pariññå vitareyya oghaµ, pariggahesu muni nopalitto

abbˬhasallo caram appamatto, nåsiµsati lokam imaµ parañ cå ti||Sn779||

| |a††hakavagga du††ha††hakasutta| |

|| ||vadanti ve du††hamanå pi eke, atho pi ve saccamanå vadanti

vådañ ca jåtaµ muni no upeti, tasmå mun¥ n’ atthi khilo kuhiñci||780||

556

||sakañ hi di††hiµ katham accayeyya, chandånun¥to ruciyå nivi††ho?

sayaµ samattåni pakubbamåno, yathå hi jåneyya tathå vadeyya||781||

||yo attano s¥lavantåni jantu, anånupu††ho ca paresa påvå

anariyadhammaµ kusalå tam åhu, yo åtumånaµ sayam eva påvå||782||

||santo ca bhikkhu abhinibbutatto, iti ’han ti s¥lesu akatthamåno

tam ariyadhammaµ kusalå vadanti, yass’ ussadå n’ atthi kuhiñci loke||783||

||pakappitå sa!khatå yassa dhammå, purakkhatå santi av¥vadåtå

yad attani passati ånisaµsaµ, taµ nissito kuppaµ pa†icca santi||784||

||di††h¥niveså na hi svåtivattå, dhammesu niccheyya samuggah¥taµ

tasmå naro tesu nivesanesu, nirassati ådiyaticca dhammaµ||785||

||dhonassa hi n’ atthi kuhiñci loke, pakappitå di††hi bhavåbhavesu

måyañ ca månañ ca pahåya dhono, sa kena gaccheyya anËpayo so||786||

||upayo hi dhammesu upeti vådaµ, anËpayaµ kena kathaµ vadeyya

attaµ nirattaµ na hi tassa atthi, adhosi so di††him idh’ eva sabbå ti||Sn787||

| |a††hakavagga suddha††hakasutta| |

|| ||passåmi suddhaµ paramaµ arogaµ, di††hena saµsuddhi narassa hoti

etåbhijånaµ paraman ti ñatvå, suddhånupass¥ ti pacceti ñåˆaµ||788||

||di††hena ce suddhi narassa hoti, ñåˆena vå so pajahåti dukkhaµ

aññena so sujjhati sopadh¥ko, di††h¥ hi naµ påva tathåvadånaµ||789||

||na bråhmaˆo aññato suddhim åha, di††he sute s¥lavate mute vå

puññe ca påpe ca anËpalitto, attañjaho nayidha pakubbamåno||790||

557

||purimaµ pahåya aparaµ sitåse, ejånugå te na taranti sa!gaµ

te uggahåyanti nirassajanti, kap¥va såkhaµ pamuñcaµ gahåya||791||

||sayaµ samådåya vatåni jantu, uccåvacaµ gacchati saññasatto

vidvå ca vedehi samecca dhammaµ, na uccåvacaµ gacchati bhËripañño||792||

||sa sabbadhammesu visenibhËto, yaµ kiñci di††haµ va sutaµ mutaµ vå

tam eva dassiµ vivataµ carantaµ, ken’ ¥dha lokasmiµ vikappayeyya||793||

||na kappayanti na purekkharonti, accantasuddh¥ ti na te vadanti

ådånaganthaµ gathitaµ visajja, åsaµ na kubbanti kuhiñci loke||794||

||s¥måtigo bråhmaˆo tassa n’ atthi, ñatvå va disvå va samuggah¥taµ

na rågaråg¥ na virågaratto, tass’ ¥dha n’ atthi param uggah¥tan ti||Sn795||

| |a††hakavagga arama††hakasutta| |

|| ||paraman ti di††h¥su paribbasåno, yad uttariµkurute jantu loke

h¥nå ti aññe tato sabbam åhu, tasmå vivådåni av¥tivatto||796||

||yad attan¥ passati ånisaµsaµ, di††he sute s¥lavate mute vå

tad eva so tattha samuggahåya, nih¥nato passati sabbam aññaµ||797||

||taµ vå pi ganthaµ kusalå vadanti, yaµ nissito passati h¥nam aññaµ

tasmå hi di††haµ va sutaµ mutaµ vå, s¥labbataµ bhikkhu na nissayeyya||798||

||di††him pi lokasmiµ na kappayeyya, ñåˆena vå s¥lavatena vå pi

samo ti attånam anËpaneyya, h¥no na maññetha visesi vå pi||799||

||attaµ pahåya anupådiyåno, ñåˆe pi so nissayaµ no karoti

sa ve viyattesu na vaggasår¥, di††him pi so na pacceti kiñci||800||

558

||yass’ Ëbhayante paˆidh¥dha n’ atthi, bhavåbhavåya idha vå huraµ vå

nivesanå tassa na santi keci, dhammesu niccheyya samuggah¥tå||801||

||tass’ ¥dha di††he va sute mute vå, pakappitå n’ atthi anË pi saññå

taµ bråhmaˆaµ di††˙iµ anådiyånaµ, ken’ ¥dha lokasmiµ vikappayeyya||802||

||na kappayanti na purekkharonti, dhammå pi tesaµ na pa†icchitåse

na bråhmaˆo s¥lavatena neyyo, påra!gato na pacceti tåd¥ ti||Sn803||

| |a††hakavagga jaråsutta| |

|| ||appaµ vata j¥vitaµ idaµ, oraµ vassasatå pi miyyati

yo ce pi aticca j¥vati, atha kho so jaraså pi miyyati||804||

||socanti janå mamåyite, na hi santi niccå pariggahå

vinåbhåvasantam ev’ idaµ, iti disvå någåram åsave||805||

||maraˆena pi taµ pahiyyati, yaµ puriso: mamayidan ti maññati

etam pi viditvå paˆ"ito, na mamattåya nametha måmako||806||

||supinena yathå pi sa!gataµ, pa†ibuddho puriso na passati

evam pi piyåyitaµ janaµ, petaµ kålakataµ na passati||807||

||di††hå pi sutå pi te janå, yesaµ nåmam idaµ pavuccati

nåmam evåvasissati, akkheyyaµ petassa jantuno||808||

||sokaparidevamaccharaµ, na jahanti giddhå mamåyite

tasmå munayo pariggahaµ, hitvå acariµsu khemadassino||809||

||patil¥nacarassa bhikkhuno, bhajamånassa vivittamånasaµ

såmaggiyam åhu tassa taµ, yo attånaµ bhavane na dassaye||810||

559

||sabbattha muni anissito, na piyaµ kubbati no pi appiyaµ

tasmiµ paridevamaccharaµ, paˆˆe våri yathå na limpati||811||

||udakabindu yathå pi pokkhare, padume våri yathå na limpati

evaµ muni nopalimpati, yad idaµ di††hasutaµ mutesu vå||812||

||dhono na hi tena maññati, yad idaµ di††hasutaµ mutesu vå

nåññena visuddhim icchati, na hi so rajjati no virajjat¥ ti||Sn813||

| |a††hakavagga mågandiyasutta| |

|| ||idaµ vadåm¥ ti na tassa hoti [mågandiyå ti bhagavå]

dhammesu niccheyya samuggah¥taµ

passañ ca di††h¥su anuggahåya, ajjhattasantiµ pacinaµ adassaµ||837||

||vinicchayå yåni pakappitåni [iti mågandiyo]

te ve muni brËsi anuggahåya

ajjhattasant¥ ti yam etam atthaµ, kathan nu dh¥rehi paveditaµ taµ?||838||

||na di††hiyå na sutiyå na ñåˆena [mågandiyå ti bhagavå]

s¥labbatenå pi na suddhim åha

adi††hiyå assutiyå aññåˆå, as¥latå abbatå no pi tena

ete ca nissajja anuggahåya, santo anissåya bhavaµ na jappe||Sn839||

| |a††hakavagga puråbhedasutta| |

|| ||upekhako sadå sato, na loke maññate samaµ

na vises¥ na n¥ceyyo, tassa no santi ussadå||855||

||yassa nissayatå n’ atthi, ñatvå dhammaµ anissito

bhavåya vibhavåya vå, taˆhå yassa na vijjati||856||

560

||taµ brËmi upasanto ti, kåmesu anapekhinaµ

ganthå tassa na vijjanti, atåri so visattikaµ||857||

||na tassa puttå pasavo vå, khettaµ vatthuµ na vijjati

attaµ vå pi nirattaµ vå tasmiµ upalabbhati||858||

||yena naµ vajju puthujjanå, atho samaˆabråhmaˆå

taµ tassa apurekkhataµ, tasmå vådesu n’ ejati||859||

||v¥tagedho amacchar¥, na ussesu vadate muni

na samesu na omesu, kappaµ n’ eti akappiyo||860||

||yassa loke sakaµ n’ atthi, asatå ca na socati

dhammesu ca na gacchati, sa ve santo ti vuccat¥ ti||Sn861||

| |a††hakavagga kalahavivådasutta| |

|| ||såtaµ asåtañ ca kutonidånå? kismiµ asante na bhavanti h’ ete?

vibhavaµ bhavañ cå pi yam etam atthaµ? etam me pabrËhi yatonidånaµ?||869||

||phassanidånaµ såtaµ asåtaµ, phasse asante na bhavanti h’ ete

vibhavaµ bhavañ cå pi yam etam atthaµ, etan te pabrËmi itonidånaµ||870||

||phasso nu lokasmiµ kutonidåno? pariggahå vå pi kuto pahËtå?

kismiµ asante na mamattam atthi? kismiµ vibhËte na phusanti phasså?||871||

||nåmañ ca rËpañ ca pa†icca phasså, icchånidånåni pariggahåni

icchåy’ asantyå na mamattam atthi, rËpe vibhËte na phusanti phasså||872||

||kathaµsametassa vibhoti rËpaµ? sukhaµ dukkhaµ vå pi kathaµ vibhoti?

etam me pabrËhi yathå vibhoti? tañ jåniyåma iti me mano ahu?||873||

561

||na saññasaññ¥ na visaññasaññ¥, no pi asaññ¥ na vibhËtasaññ¥

evaµsametassa vibhoti rËpaµ: saññånidånå hi papañcasa!khå||Sn874||

| |a††hakavagga mahåviyËhasutta| |

|| ||ye kec’ ime di††˙i paribbasånå, idam eva saccan ti ca vådiyanti

sabbe ’va te nindam anvånayanti, atho pasaµsam pi labhanti tattha?||895||

||appañ hi etaµ na alaµ samåya, duve vivådassa phalåni brËmi

etam pi disvå na vivådiyetha, khemåbhipassaµ avivådabhËmiµ||896||

||yå kåc’ imå sammutiyo puthujjå, sabbå va etå na upeti vidvå

anËpayo so upayaµ kim eyya, di††he sute khantim akubbamåno?||897||

||s¥luttamå saññamenåhu suddhiµ, vataµ samådåya upa††hitåse

idh’ eva sikkhema ath’ assa suddhi, bhav’ Ëpan¥tå kusalå vadånå||898||

||sace cuto silavatåto hoti, sa vedhati kammaµ virådhayitvå

sa jappati patthayat¥dha suddhiµ, satthå va h¥no pavasaµ gharamhå||899||

||s¥labbataµ vå pi pahåya sabbaµ, kammañ ca såvajjanavajjam etaµ

suddhi asuddh¥ ti apatthayåno, virato care santim anuggahåya||900||

||tam Ëpanissåya jigucchitaµ vå, atha vå pi di††haµ va sutaµ mutaµ vå

uddhaµsarå suddhim anutthunanti, av¥tataˆhåse bhavåbhavesu||901||

||patthayamånassa hi jappitåni, pavedhitaµ vå pi pakappitesu

cut’ Ëpapåto idha yassa n’ atthi, sa kena vedheyya kuhiñ ca jappe?||Sn902||

562

| |a††hakavagga mahåviyËhasutta| |

|| ||yam åhu dhammaµ paraman ti eke, tam eva h¥nan ti panåhu aññe

sacco nu vådo katamo imesaµ, sabbe ’va h’ ¥me kusalå vadånå?||903||

||sakañ hi dhammaµ paripuˆˆaµ åhu, aññassa dhammaµ pana h¥nam åhu

evam pi viggayha vivådiyanti, sakaµ sakaµ sammutim åhu saccaµ||904||

||parassa ce vambhayitena h¥no, na koci dhammesu visesi assa

puthË hi aññassa vadanti dhammaµ, nih¥nato samhi da¬haµ vadånå||905||

||sadhammapËjå ca panå tath’ eva, yathå pasaµsanti sakåyanåni

sabbe pavådå tathivå bhaveyyuµ, suddhi hi nesaµ paccattam eva||906||

||na bråhmaˆassa paraneyyam atthi, dhammesu niccheyya samuggah¥taµ

tasmå vivådåni upåtivatto, na hi se††hato passati dhammam aññaµ||907||

||jånåmi passåmi tath’ eva etaµ: di††hiyå eke paccenti suddhiµ

addakkhi ce kiñ hi tumassa tena? atisitvå aññena vadanti suddhiµ||908||

||passaµ naro dakkhati nåmarËpaµ, disvåna våññassati tånim eva

kåmaµ bahuµ passatu appakaµ va, na hi tena suddhiµ kusalå vadanti||909||

||nivissavåd¥ na hi subbinåyo, pakappitaµ di††hi purekkharåno

yaµ nissato tattha subhaµ vadåno, suddhiµvado tattha tath’ addaså so||910||

||na bråhmaˆo kappam upeti sa!khaµ, na di††hisår¥ na pi ñåˆabandhu

ñatvå ca so sammutiyo puthujjå, upekhati uggahaˆantam aññe||911||

||visajja ganthåni mun¥dha loke, vivådajåtesu na vaggasår¥

santo asantesu upekkhako so, anuggaho uggahaˆantam aññe||912||

563

||pubbåsave hitvå nave akubbaµ, na chandagË no pi nivissavådo

sa vippamutto di††higatehi dh¥ro, na limpati loke anattagarah¥||913||

||sa sabbadhammesu visenibhËto, yaµ kiñci di††haµ va sutaµ mutaµ vå

sa pannabhåro muni vippamutto, na kappiyo n’ Ëparato na patthiyo ti

—bhagavå ti||Sn914||

| |a††hakavagga tuva†akasutta| |

|| ||pucchåmi taµ ådiccabandhuµ, vivekaµ santipadañ ca mahesiµ

kathaµ disvå nibbåti bhikkhu, anupådiyåno lokasmiµ kiñci?||915||

||mËlaµ papañcasa!khåyå [ti bhagavå] mantå asm¥ ti sabbam uparundhe

yå kåci taˆhå ajjhattaµ, tåsaµ vinayå sadå sato sikkhe||916||

||yaµ kiñci dhammaµ abhijaññå, ajjhattam atha vå pi bahiddhå

na tena thåmaµ kubbetha, na hi så nibbuti sataµ vuttå||917||

||seyyo na tena maññeya, n¥ceyyo atha vå pi sarikkho

phu††ho anekarËpehi, n’ åtumånaµ vikappayaµ ti††he||918||

||ajjhattam eva upasame, nåññato bhikkhu santim eseyya

ajjhattaµ upasantassa, n’ atthi attå kuto nirattaµ vå||919||

||majjhe yathå samuddassa, Ëmi no jåyati †hito hoti

evaµ †hito anej’ assa, ussadaµ bhikkhu na kareyya kuhiñci||920||

||akittayi viva†acakkhu, sakkhi dhammaµ parissayavinayaµ

pa†ipadaµ vadehi bhaddan te, påtimokkhaµ atha vå pi samådhiµ?||921||

||cakkhËhi n’ eva lol’ assa, gåmakathåya åvaraye sotaµ

rase ca nånugijjheyya, na ca mamåyetha kiñci lokasmiµ||922||

564

||phassena yadå phu††h’ assa, paridevaµ bhikkhu na kareyya kuhiñci

bhavañ ca nåbhijappeyya, bheravesu ca na sampavedheyya||Sn923||

| |a††hakavagga attadaˆ"asutta| |

|| ||yo ’dha kåme accatari sa!gaµ loke duraccayaµ

na so socati nåjjheti chinnasoto abandhano||948||

||yaµ pubbe taµ visosehi pacchå te må ’hu kiñcanaµ

majjhe ce no gahessasi upasanto carissasi||949||

||sabbaso nåmarËpasmiµ yassa n’ atthi mamåyitaµ

asatå ca na socati sa ve loke na jiyyati||950||

||yassa n’ atthi idam me ti paresaµ vå pi kiñcanaµ

mamattaµ so asaµvindaµ n’ atthi me ti na socati||951||

||ani††hur¥ ananugiddho anejo sabbadh¥ samo

tam ånisaµsaµ pabrËmi pucchito avikampinaµ||952||

||anejassa vijånato n’ atthi kåci nisa!khiti

virato so viyårambhå khemaµ passati sabbadhi||953||

||na samesu na omesu na ussesu vadate muni

santo so v¥tamaccharo n’ ådeti na nirassat¥ ti bhagavå ti||Sn954||

| |påråyanavagga mettagumåˆavapucchå| |

|| ||pucchåmi taµ bhagavå brËhi me taµ [icc åyasmå mettagË]

maññåmi taµ vedaguµ bhåvitattaµ

kuto nu dukkhå samudågatå ime, ye keci lokasmiµ anekarËpå?||1049||

565

||dukkhassa ce maµ pabhavaµ apucchasi [mettagË ti bhagavå]

taµ te pavakkhåmi yathå pajånaµ

upadh¥nidånå pabhavanti dukkhå, ye keci lokasmiµ anekarËpå||1050||

||yo ve avidvå upadhiµ karoti, punappunaµ dukkhaµ upeti mando

tasmå hi jånaµ upadhiµ na kayirå, dukkhassa jåtippabhavånupass¥||Sn1051||

| |påråyanavagga mettagumåˆavapucchå| |

|| ||yaµ kiñci sampajånåsi [mettagË ti bhagavå] uddhaµ adho tiriyaˆ cåpi majjhe

etesu nandiñ ca nivesanañ ca, panujja viññåˆaµ bhave na ti††he||1055||

||evaµvihår¥ sato appamatto, bhikkhu caraµ hitvå mamåyitåni

jåtijaraµ sokapariddavañ ca, idh’ eva vidvå pajaheyya dukkhaµ||1056||

||etåbhinandåmi vaco mahesino, sukittitaµ gotam’ anËpadh¥kaµ

addhå hi bhagavå pahåsi dukkhaµ, tathå hi te vidito esa dhammo||1057||

||te cåpi nËna pajaheyyu dukkhaµ, ye tvaµ mun¥ a††hitaµ ovadeyya; taµ

taµ namassåmi samecca någa, appeva maµ bhagavå a††hitaµ ovadeyya||1058||

||yaµ bråhmaˆaµ vedaguµ åbhijaññå, akiñcanaµ kåmabhave asattaµ

addhå hi so ogham imaµ atåri, tiˆˆo ca påraµ akhilo aka!kho||1059||

||vidvå ca yo vedagu naro idha, bhavåbhave sa!gaµ imaµ visajja

so v¥tataˆho anigho niråso, atåri so jåtijaran ti brËm¥ ti||Sn1060||

| |påråyanavagga dhotakamåˆavapucchå| |

|| ||kittayissåmi te santiµ [dhotakå ti bhagavå] di††˙e dhamme an¥tihaµ

yaµ viditvå sato caraµ tare loke visattikaµ||1066||

566

||tañ cåhaµ abhinandåmi mahesi, santim uttamaµ

yaµ viditvå sato caraµ tare loke visattikaµ||1067||

||yaµ kiñci sampajånåsi [dhotakå ti bhagavå] uddhaµ adho tiriyaµ cåpi majjhe

etaµ viditvå sa!go ti loke, bhavåbhavåya må ’kåsi taˆhan ti||Sn1068||

| |påråyanavagga upas¥vamåˆavapucchå| |

|| ||eko ahaµ sakka mahantam oghaµ [icc åyasmå upas¥vo]

anissito no visahåmi tårituµ

årammaˆaµ brËhi samantacakkhu, yaµ nissito ogham imaµ tareyya||1069||

||åkiñcaññaµ pekkhamåno sat¥må [upas¥vå ti bhagavå]

n’ atth¥ ti nissåya tarassu oghaµ

kåme pahåya virato kathåhi, taˆhakkhayaµ nattamahåbhipassa||1070||

||sabbesu kåmesu yo v¥tarågo [icc åyasmå upas¥vo]

åkiñcaññaµ nissito hitvam aññaµ

saññåvimokhe parame vimutto, ti††heyya so tattha anånuyåyi||1071||

||sabbesu kåmesu yo v¥tarågo [upas¥vå ti bhagavå]

åkiñcaññaµ nissito hitvam aññaµ

saññåvimokhe parame vimutto, ti††heyya so tattha anånuyåy¥||1072||

||ti††he ce tattha anånuyåy¥, pËgam pi vassånaµ samantacakkhu

tatth’ eva so s¥ti siyå vimutto, cavetha viññåˆaµ tathåvidhassa||1073||

||acc¥ yathå våtavegena khitto [upas¥vå ti bhagavå]

atthaµ paleti na upeti sa!khaµ

evaµ mun¥ nåmakåyå vimutto, atthaµ paleti na upeti sa!khaµ||1074||

567

||attha! gato so uda vå so n’ atthi, udåhu ve sassatiyå arogo?

tam me mun¥ sådhu viyåkarohi, tathå hi te vidito esa dhammo||1075||

||attha! gatassa na pamåˆam atthi [upas¥vå ti bhagavå]

yena naµ vajju taµ tassa n’ atthi

sabbesu dhammesu samËhatesu, samËhatå vådapathå p¥ sabbe ti||Sn1076||

| |påråyanavagga kappamåˆavapucchå| |

|| ||majjhe sarasmiµ ti††hataµ [icc åyasmå kappo] oghe jåte mahabbhaye

jaråmaccuparetånaµ d¥paµ pabrËhi mårisa

tvañ ca me d¥pam akkhåhi yathayidaµ nåparaµ siyå||1092||

||majjhe sarasmiµ ti††hataµ [kappå ti bhagavå] oghe jåte mahabbhaye

jaråmaccuparetånaµ d¥paµ pabrËmi kappa te||1093||

||akiñcanaµ anådånaµ etaµ d¥paµ anåparaµ

nibbånaµ iti naµ brËmi jaråmaccuparikkhayaµ||1094||

||etad aññåya ye satå di††hadhammåbhinibbutå

na te måravasånugå, na te mårassa pa††hagË ti||Sn1095||

| |påråyanavagga jatukaˆˆimåˆavapucchå| |

|| ||sutvåna ’ham v¥ra akåmakåmiµ [icc åyasmå jatukaˆˆ¥]

oghatigaµ pu††huµ akåmam ågamaµ

santipadaµ brËhi sahåjanetta, yathåtacchaµ bhagavå brËhi me taµ||1096||

||bhagavå hi kåme abhibhuyya iriyati, ådicco va pa†haviµ teji tejaså

parittapaññassa me bhËripañña

åcikkha dhammaµ yam ahaµ vijaññaµ, jåtijaråya idha vippahånaµ||1097||

568

||kåmesu vinaya gedhaµ [jatukaˆˆ¥ ti bhagavå]

nekkhammaµ da††hu khemato

uggah¥taµ nirattaµ vå må te vijjittha kiñcanaµ||1098||

||yaµ pubbe taµ visosehi pacchå te måhu kiñcanaµ

majjhe ce no gahessasi upasanto carissasi||1099||

||sabbaso nåmarËpasmiµ v¥tagedhassa bråhmaˆa

åsavå ’ssa na vijjanti yehi maccuvasaµ vaje ti||Sn1100||

| |påråyanavagga udayamåˆavapucchå| |

|| ||jhåyiµ virajam ås¥naµ [icc åyasmå udayo] katakiccaµ anåsavaµ

påraguµ sabbadhammånaµ atthi pañhena ågamaµ

aññåvimokhaµ pabrËhi avijjåya pabhedanaµ?||1105||

||pahånaµ kåmacchandånaµ [udayå ti bhagavå] domanassåna c’ Ëbhayaµ

th¥nassa ca panËdanaµ kukkuccånaµ nivåraˆaµ||1106||

||upekhåsatisaµsuddhaµ dhammatakkapurejavaµ

aññåvimokhaµ pabrËmi avijjåya pabhedanaµ||1107||

||kiµ su saµyojano loko? kiµ su tassa vicåraˆaµ?

kiss’ assa vippahånena nibbånaµ iti vuccati?||1108||

||nand¥saµyojano loko vitakk’ assa vicåraˆå

taˆhåya vippahånena nibbånaµ iti vuccati||1109||

||kathaµsatassa carato viññåˆaµ uparujjhati?

bhagavantaµ pu††hum ågamma taµ suˆoma vaco tava||1110||

569

||ajjhattañ ca bahiddhå ca vedanaµ nåbhinandato

evaµsatassa carato viññåˆaµ uparujjhat¥ ti||Sn1111||

| |påråyanavagga posålamåˆavapucchå| |

|| ||vibhËtarËpasaññissa sabbakåyappahåyino

ajjhattañ ca bahiddhå ca n’ atthi kiñc¥ ti passato

ñåˆaµ sakkånupucchåmi: kathaµ neyyo tathåvidho?||1113||

||viññåˆa††hitiyo sabbå [posålå ti bhagavå] abhijånaµ tathågato

ti††hantam enaµ jånåti vimuttaµ tapparåyanaµ||1114||

||åkiñcaññasambhavaµ ñatvå, nand¥ saµyojanaµ iti

evam etaµ abhiññåya tato tattha vipassati

etaµ ñåˆaµ tathaµ tassa bråhmaˆassa vus¥mato ti||Sn1115||

| |påråyanavagga mogharåjamåˆavapucchå| |

|| ||ayaµ loko paro loko brahmaloko sadevako

di††hin te nåbhijånåmi gotamassa yasassino||1117||

||evaµ abhikkantadassåviµ atthi pañhena ågamaµ

kathaµ lokaµ avekkhantaµ maccuråjå na passati?||1118||

||suññato lokaµ avekkhassu mogharåja sadå sato

attånudi††hiµ Ëhacca: evaµ maccutaro siyå

evaµ lokaµ avekkhantaµ maccuråjå na passat¥ ti||Sn1119||

570

| |påråyanavagga pi!giyamåˆavapucchå| |

|| ||jiˆˆo ’ham asmi abalo v¥tavaˆˆo [icc åyasmå pi!giyo]

nettå na suddhå savanaµ na phåsu, må ’haµ nassaµ mohuho antaråya

åcikkha dhammaµ yaµ ahaµ vijaññaµ, jåtijaråya idha vippahånaµ||1120||

||disvåna rËpesu vihaññamåne [pi!giyå ti bhagavå]

ruppanti rËpesu janå pamattå

tasmå tuvaµ pi!giya appamatto, jahassu rËpaµ apunabbhavåya||1121||

||diså catasso vidiså catasso, uddhaµ adho dasa diså imåyo

na tuyhaµ adi††ham asutammutaµ vå, atho aviññåtaµ kiñcanam atthi loke

åcikkha dhammaµ yam ahaµ vijaññaµ, jåtijaråya idha vippahånaµ||1122||

||taˆhådhipanne manuje pekkhamåno [pi!giyå ti bhagavå]

santåpajåte jaraså parete

tasmå tuvaµ pi!giya appamatto, jahassu ta!haµ apunabbhavåyå ti||Sn1123||

571

Khuddakanikåya Theragåthå

| |ekanipåta puˆˆamåsathero| |

|| ||vihari apekkhaµ idha vå huraµ vå yo vedagË samito yatatto

sabbesu dhammesu anupalitto lokassa jaññå udayabbayañ cå ti|| ||Tha10||

| |ekanipåta ajitathera| |

|| ||maraˆe me bhayaµ n’ atthi, nikant¥ n’ atthi j¥vite

sandehaµ nikkhipissåmi sampajåno patissato ti||Tha20||

| |ekanipåta suppiyathera| |

|| ||ajaraµ j¥ramånena tappamånena nibbutiµ

nimmissaµ paramaµ santiµ yogakkhemaµ anuttaran ti||Tha32||

| |ekanipåta va""hamånathera| |

|| ||sattiyå viya oma††ho "ayhamåne va matthake

bhavarågapahånåya sato bhikkhu paribbaje ti||Tha40||

| |ekanipåta ekadhammasavan¥yathera| |

|| ||kileså jhåpitå mayhaµ, bhavå sabbe samËhatå

vikkh¥ˆo jåtisaµsåro, n’ atthi dåni punabbhavo ti||Tha67||

| |ekanipåta vacchapålathera| |

|| ||susukhumanipuˆatthadassinå matikusalena nivåtavuttinå

saµsevitabuddhas¥linå nibbånaµ na hi tena dullabhan ti||Tha71||

572

| |ekanipåta hatthårohaputtathera| |

|| ||anekajåtisaµsåraµ sandhåvissaµ anibbisaµ

tassa me dukkhajåtassa dukkhakkhandho aparaddho ti||Tha78||

| |ekanipåta rakkhitathera| |

|| ||sabbo rågo pah¥no me, sabbo doso samËhato

sabbo me vigato moho: s¥tibhËto ’smi nibbuto ti||Tha79||

| |ekanipåta uggathera| |

|| ||yaµ mayå pakataµ kammaµ appaµ vå yadi vå bahu

sabbaµ etaµ parikkh¥ˆaµ, n’ atthi dåni punabbhavo ti||Tha80||

| |ekanipåta pavi††hathera| |

|| ||khandhå di††hå yathåbhËtaµ, bhavå sabbe padålitå

vikkh¥ˆo jåtisaµsåro, n’ atthi dåni punabbhavo ti||Tha87||

| |ekanipåta såmidattathera| |

|| ||pañcakkhandhå pariññåtå ti††hanti chinnamËlakå

vikkh¥ˆo jåtisaµsåro, n’ atthi dåni punabbhavo ti||Tha90||

| |ekanipåta vijayathera| |

|| ||yassåsavå parikh¥ˆå åhåre ca anissito

suññato animitto ca vimokkho yassa gocaro

åkåse va sakuntånaµ padan tassa durannayan ti||Tha92||

573

| |ekanipåta abhayathera| |

|| ||rËpaµ disvå sati mu††hå piyaµ nimittaµ manasikaroto

sårattacitto vedeti tañ ca ajjhosa ti††hati

tassa va""hanti åsavå bhavamËlopagåmino ti||Tha98||

| |ekanipåto uttiyathera| |

|| ||saddaµ sutvå sati mu††hå piyaµ nimittaµ manasikaroto

sårattacitto vedeti tañ ca ajjhosa ti††hati

tassa va""hanti åsavå saµsåramupagåmino ti||Tha99||

| |dukanipåta uttarathera| |

|| ||n’ atthi koci bhavo nicco, sa!khårå våpi sassatå

uppajjanti ca te khandhå cavanti aparåparaµ||121||

||etaµ åd¥navaµ ñatvå bhaven’ amhi anatthiko

nissa†o sabbakåmehi, patto me åsavakkhayo ti||Tha122||

| |dukanipåta surådhathera| |

|| ||kh¥ˆå hi mayhaµ jåti, vusitaµ jinasåsanaµ

pah¥no jålasaµkhåto, bhavanetti samËhatå||135||

||yass’ atthåya pabbajito agårasmå anagåriyaµ

so me attho anuppatto sabbasaµyojanakkhayo||Tha136||

| |dukanipåta nandathera| |

|| ||ayonisomanas¥kårå maˆ"anaµ anuyuñjisaµ

uddhato capalo cåsiµ kåmarågena a††ito||157||

574

||upåyakusalenåhaµ buddhenådiccabandhunå

yoniso pa†ipajjitvå bhave cittaµ udabbahin ti||Tha158||

| |dukanipåta kaˆhadinnathera| |

|| ||upåsitå sappuriså, sutå dhammå abhiˆhaso

sutvåna pa†ipajjissaµ añjasaµ amatogadhaµ||179||

||bhavarågahatassa me sato, bhavarågo puna me na vijjati

na c’ åhu na ca me bhavissati, na ca me etarahi pi vijjat¥ ti||Tha180||

| |dukanipåta sivakathera| |

|| ||aniccåni gahakåni tattha tattha punappunaµ

gahakåraµ gavesanto dukkhå jåti punappunaµ||183||

||gahakåraka di††ho ’si, puna gehaµ na kåhasi

sabbå te phåsukå bhaggå thˈirå ca vidålitå

vipariyådikataµ cittaµ idh’ eva vidhamissat¥ ti||Tha184||

| |dukanipåta nisabhathera| |

|| ||pañca kåmaguˆe hitvå piyarËpe manorame

saddhåya gharå nikkhamma dukkhass’ antakaro bhave||195||

||nåbhinandåmi maraˆaµ nåbhinandåmi j¥vitaµ

kålañ ca pa†ika!khåmi sampajåno patissato ti||Tha196||

575

| |dukanipåta kumårakassapathera| |

|| ||aho buddhå aho dhammå aho no satthu sampadå

yattha etådisaµ dhammaµ såvako sacchikåhiti||201||

||asaµkheyyesu kappesu sakkåyådhigatå ahuµ

tesaµ ayaµ pacchimako carimo ’yaµ samussayo

jåtimaraˆasaµsåro, n’ atthi dåni punabbhavo ti||Tha202||

| |dukanipåta vajjitathera| |

|| ||saµsaraµ d¥ghaµ addhånaµ gat¥su parivattisaµ

apassaµ ariyasaccåni andhabhËto puthujjano||215||

||tassa me appamattassa saµsårå vina¬¥katå

sabbå gat¥ samucchinnå, n’ atthi dåni punabbhavo ti||Tha216||

| | t ikanipåta uttarapålathera| |

|| ||paˆ"itaµ vata maµ santaµ alamatthavicintakaµ

pañca kåmaguˆå loke sammohå påtayiµsu maµ||252||

||pakkhanno måravisaye da¬hasallasamappito

asakkhiµ µaccuråjassa ahaµ påså pamuccituµ||253||

||sabbe kåmå pah¥nå me, bhavå sabbe padå¬itå

vikkh¥ˆo jåtisaµsåro, n’ atthi dåni punabbhavo ti||Tha254||

| | t ikanipåta abhibhËtathera| |

|| ||suˆåtha ñåtayo sabbe yåvant’ ettha samågatå

dhammaµ vo desayissåmi: dukkhå jåti punappunaµ||255||

576

||årabhatha nikkhamatha yuñjatha buddhasåsane

dhunåtha maccuno senaµ na¬ågåraµ va kuñjaro||256||

||yo imasmiµ dhammavinaye appamatto vihessati

pahåya jåtisaµsåraµ dukkhass’ antaµ karissat¥ ti||Tha257||

| | t ikanipåta gotamathera| |

|| ||saµsårañ hi nirayaµ agacchisaµ, petalokaµ agamaµ punappunaµ

dukkhamamhi pi tiracchånayoniyå nekadhå hi vusitaµ ciraµ mayå||258||

||månuso pi ca bhavo ’bhirådhito, saggakåyaµ agamaµ sakiµ sakiµ

rËpadhåtusu årËpadhåtusu n’ evasaññisu asaññisu††hitaµ||259||

||sambhavå suviditå asårakå saµkhatå pacalitå sad’ eritå

taµ viditvå mahaµ attasambhavaµ santiµ eva satimå samajjhagan ti||Tha260||

| |catukkanipåta råhulathera| |

|| ||ubhayen’ eva sampanno råhulabhaddo ti maµ vidu

yañ c’ amhi putto buddhassa, yañ ca dhammesu cakkhumå||295||

||yañ ca me åsavå kh¥ˆå, yañ ca n’ atthi punabbhavo

arahå dakkhiˆeyyo ’mhi tevijjo amataddaso||296||

||kåmandhå jålasañchannå taˆhåchadanachåditå

pamatthabandhunå baddhå macchå va kuminåmukhe||297||

||taµ kåmaµ ahaµ ujjhitvå chetvå mårassa bandhanaµ

samËlaµ taˆhaµ abbuyha s¥tibhËto ’smi nibbuto ti||Tha298||

577

| |catukkanipåta dhammikathera| |

|| ||dhammo have rakkhati dhammacåriµ, dhammo suciˆˆo sukham åvahåti

es’ ånisaµso dhamme suciˆˆe, na duggatiµ gacchati dhammacår¥||303||

||na hi dhammo adhammo ca ubho samavipåkino

adhammo nirayaµ neti, dhammo påpeti suggatiµ||304||

||tasmå hi dhammesu kareyya chandaµ iti modamåno sugatena tådinå

dhamme †hitå sugatavarassa såvakå niyyanti dh¥rå saraˆavaraggagåmino||305||

||vippho†ito gaˆ"amËlo, taˆhåjålo samËhato

so kh¥ˆåsaµsåro na c’ atthi kiñcanaµ cando yathå dosinåpuˆˆamåsiyå||Tha306||

| |pañcanipåta nad¥kassapathera| |

|| ||atthåya vata me buddho nadiµ nerañjaraµ agå

yassåhaµ dhammaµ sutvåna micchådi††hiµ vivajjayiµ||340||

||yajiµ uccåvace yaññe, aggihuttaµ juhiµ ahaµ

eså suddh¥ti maññanto andhabhËto puthujjano||341||

||di††higahanapakkhanno paråmåsena mohito

asuddhiµ maññisaµ suddhiµ andhabhËto aviddasu||342||

||micchådi††hi pah¥nå me, bhavå sabbe vidålitå

juhåmi dakkhiˆeyyaggiµ, namassåmi tathågataµ||343||

||mohå sabbe pah¥nå me, bhavataˆhå padålitå

vikkh¥ˆo jåtisaµsåro, n’ atthi dåni punabbhavo ti||Tha344||

578

| |chanipåta målu!kyaputtathera| |

|| ||manujassa pamattacårino taˆhå va""hati må¬uvå viyå

so palavat¥ huråhuraµ phalaµ icchaµ va vanasmi vånaro||399||

||yaµ eså sahat¥ jamm¥ taˆhå loke visattikå

sokå tassa pava""hanti abhivu††haµ va b¥raˆaµ||400||

||yo c’ etaµ sahat¥ jammiµ taˆhaµ loke duraccayaµ

sokå tamhå papatanti udabindu va pokkharå||401||

||taµ vo vadåmi bhaddaµ vo yåvant’ ettha samågatå

taˆhåya mËlaµ khaˆatha us¥rattho va b¥raˆaµ

må vo na¬aµ va soto va måro bhañji punappunaµ||402||

||karotha buddhavacanaµ, khaˆo ve må upaccagå

khaˆåt¥tå hi socanti nirayamhi samappitå||403||

||pamådo rajo, pamådånupatito rajo

appamådena vijjåya abbahe sallaµ attano ti||Tha404||

| |ekanipåta kåtiyånathera| |

|| ||u††hehi nis¥da kåtiyåna må niddåbahulo ahu jågarassu

må taµ alasaµ pamattabandhu kˆeneva jinåtu maccuråjå||411||

||sayathå pi mahåsamuddavego evaµ jåtijaråtivattate taµ

so karohi sud¥paµ attano tvaµ, na hi tåˆaµ tava vijjateva aññaµ||412||

||satthå hi vijesi maggaµ etaµ sa!gå jåtijaråbhayå at¥taµ

pubbåpararattam appamatto anuyuñjassu da¬haµ karohi yogaµ||413||

579

||purimåni pamuñca bandhanåni sa!gh冥khuramuˆ"abhikkhabhoj¥

må khi""åratiñ ca må niddaµ anuyuñjittha jhiyåya kåtiyåna||414||

||jhåyåhi jinåhi kåtiyåna, yogakkhemapathesu kovido ’si

pappuyya anuttaraµ visuddhiµ parinibbåhisi vårinå va joti||415||

||pajjotakaro parittaraµso våtena vinamyate latå va

evam pi tuvaµ anådiyåno måraµ indasagotta niddhunåhi

so vedayitåsu v¥tarågo kålaµ ka!kha idh’ eva s¥tibhËto ti||Tha416||

| |chanipåta migajålathera| |

|| ||sudesito cakkhumatå buddhenådiccabandhunå

sabbasaµyojanåt¥to sabbava††avinåsano||417||

||niyyåniko uttaraˆo taˆhåmËlavisosano

visamËlaµ åghåtanaµ chetvå påpeti nibbutiµ||418||

||aññåˆamËlabhedåya kammayantavighå†ano

viññåˆånaµ pariggahe ñåˆavajiranipåtano||419||

||vedanånaµ viññåpano upådånappamocano

bhavaµ a!gårakåsuµ va ñåˆena anupassako||420||

||mahåraso sugambh¥ro jaråmaccunivåraˆo

ariyo a††ha!giko maggo dukkhËpasamano sivo||421||

||kammaµ kamman ti ñatvåna vipåkañ ca vipåkato

pa†iccuppannadhammånaµ yathåvålokadassano

mahåkhemaµgamo santo pariyosånabhaddako ti||Tha422||

580

| |chanipåta jentapurohitaputtathera| |

|| ||jåtimadena matto ’haµ bhoga issariyena ca

saˆ†håˆavaˆˆarËpena madamatto acåri ’haµ||423||

||nåttano samakaµ kañci atirekaµ ca maññisaµ

atimånahato bålo patthaddho ussitaddhajo||424||

||måtaraµ pitarañ cå pi aññe pi garusammate

na kañci abhivådesiµ månatthaddho anådaro||425||

||disvå vinåyakaµ aggaµ sårath¥naµ varuttamaµ

tapantam iva ådiccaµ bhikkhusa!ghapurakkhataµ||426||

||månaµ madañ ca cha""etvå vippasannena cetaså

siraså abhivådesiµ sabbasattånaµ uttamaµ||427||

||atimåno ca omåno pah¥nå susamËhatå

asmimåno samucchinno, sabbe månavidhå hatå ti||Tha428||

| |chanipåta nhåtakamunithera| |

|| ||ajjhattañ ca bahiddhå ca ye me vijjiµsu åsavå

sabbe aseså ucchinnå na ca uppajjare puna||439||

||pañcakkhandhå pariññåtå ti††hanti chinnamËlakå

dukkhakkhayo anuppatto, n’ atthi dåni punabbhavo ti||Tha440||

| |chanipåta sirimaˆ"athera| |

|| ||maccun’ abbhåhato loko, jaråya parivårito

taˆhåsallena otiˆˆo, icchådhËmåyito sadå||448||

581

||maccun’ abbhåhato loko, parikkhitto jaråya ca

haññati niccaµ attåˆo pattadaˆ"o va takkaro||449||

||ågacchant’ aggikhandhå va maccubyådhijarå tayo

paccuggantuµ balaµ n’ atthi, javo n’ atthi palåyituµ||450||

||amoghaµ divasaµ kayirå appena bahukena vå

yaµ yaµ viharate rattiµ tadËnan tassa j¥vitaµ||451||

||carato ti††hato vå pi ås¥nasayanassa vå

upeti carimå ratti, na te kålo pamajjitun ti||Tha452||

| |sattanipåta sarabha!gathera| |

|| ||sakalaµ samattaµ rogaµ sarabha!go nåddasaµ pubbe

so ’yaµ rogo di††ho vacanakarenåtidevassa||489||

||yen’ eva maggena gato vipass¥ yen’ eva maggena sikh¥ ca vessabhË

kakusandha koˆågamano ca kassapo ten’ añjasena agamåsi gotamo||490||

||v¥tataˆhå anådånå satta buddhå khayogadhå

yeh’ ayaµ desito dhammo dhammabhËtehi tådihi||491||

||cattåri ariyasaccåni anukampåya påˆinaµ

dukkhaµ samudayo maggo nirodho dukkhasaµkhayo||492||

||yasmiµ nivattate dukkhaµ saµsårasmiµ anantakaµ

bhedå imassa kåyassa j¥vitassa ca sa!khayå

añño punabbhavo n’ atthi: suvimutto ’mhi sabbadh¥ ti||Tha493||

582

| |dasanipåta mahåkappinathera| |

|| ||nåyaµ ajjatano dhammo n’ acchero na pi abbhuto

yattha jåyetha m¥yetha: tattha kiµ viya abbhutaµ?||552||

||anantarañ hi jåtassa j¥vitå maraˆaµ dhuvaµ

jåtå jåtå marant¥dha: evaµdhammå hi påˆino||Tha553||

| |dasanipåta kappathera| |

|| ||nånåkulamalasampuˆˆo mahåukkårasambhavo

candanikaµ va paripakkaµ mahågaˆ"o mahåvaˆo||567||

||pubbaruhirasampuˆˆo gËthakËpe nigå¬hito

åpopaggharaˆo kåyo sadå sandati pËtikaµ||568||

||sa††hikaˆ"arasambandho maµsalepanalepito

cammakañcukasannaddho pËtikåyo niratthako||569||

||a††hisaµghå†agha†ito nhårusuttanibandhano

nekesaµ saµgatibhåvå kappeti iriyåpathaµ||570||

||dhuvappayåto maraˆassa maccuråjassa santike

idh’ eva cha""ayitvåna yenakåmaµgamo naro||571||

||avijjåya nivuto kåyo, catuganthena ganthito

oghasaµs¥dano kåyo, anusayajålamotthato||572||

||pañcan¥varaˆe yutto, vitakkena samappito

taˆhåmËlenånugato, mohacchadanachådito||573||

583

||evåyaµ vattat¥ kåyo kammayantena yantito

sampatti ca vipatyantå, nånåbhavo vipajjati||574||

||ye ’maµ kåyaµ mamåyanti andhabålå puthujjanå

va""henti ka†asiµ ghoraµ, ådiyanti punabbhavaµ||575||

||ye ’maµ kåyaµ vivajjenti gËthalittaµ va pannagaµ

bhavamËlaµ vamitvåna parinibbissanty anåsavå ti||Tha576||

| |ekådasanipåta saµkiccathera| |

|| ||pariciˆˆo mayå satthå, kataµ buddhassa såsanaµ

ohito garuko bhåro, bhavanetti samËhatå||604||

||yass’ atthåya pabbajito agårasmå anagåriyaµ

so me attho anuppatto sabbasaµyojanakkhayo||605||

||nåbhinandåmi maraˆam, nåbhinandåmi j¥vitaµ

kålañ ca pa†ika!khåmi nibbisaµ bhatako yathå||606||

||nåbhinandåmi maraˆam, nåbhinandåmi j¥vitaµ

kålañ ca pa†ika!khåmi sampajåno patissato ti||Tha607||

| | terasanipåta soˆako¬ivisathera| |

|| ||nekkhamme adhimuttassa pavivekañ ca cetaso

abyåpajjhådhimuttassa upådånakkhayassa ca||640||

||taˆhakkhayådhimuttassa asammohañ ca cetaso

disvå åyatanuppådaµ sammå cittaµ vimuccati||641||

584

||tassa sammåvimuttassa santacittassa bhikkhuno

katassa pa†icayo n’ atthi, karaˆ¥yaµ na vijjati||642||

||selo yathå ekaghano våtena na sam¥rati

evaµ rËpå raså saddå gandhå phasså ca kevalå||643||

||i††hå dhammå ani††hå ca nappavedhenti tådino

†hitaµ cittaµ visaµyuttaµ vayañ c’ assånupassat¥ ti||Tha644||

| |cuddasanipåta godattathera| |

|| ||kåle kålavasaµ pattå bhavåbhavavasaµ gatå

narå dukkhaµ nigacchanti, te ’dha socanti måˆavå||661||

||unnatå sukhadhammena dukkhadhammena v’ onatå

dvayena bålå haññanti yathåbhËtaµ adassino||662||

||ye ca dukkhe sukhasmiñ ca majjhe sibbaniµ accagË

†hitå te indakh¥lo va, na te unnataonatå||663||

||na h’ eva låbhe nålåbhe na yase na ca kittiyå

na nindåyaµ pasaµsåya na te dukkhe sukhamhi ca||664||

||sabbattha te na lippanti udabindu va pokkhare

sabbattha sukhitå dh¥rå sabbattha aparåjitå||Tha665||

| |so¬asanipåta aññåkoˆ"aññathera| |

|| ||sabbe sa!khårå aniccå ti yadå paññåya passati

atha nibbindat¥ dukkhe: esa maggo visuddhiyå||676||

585

||sabbe sa!khårå dukkhå ti yadå paññåya passati

atha nibbindat¥ dukkhe: esa maggo visuddhiyå||677||

||sabbe dhammå anattå ti yadå paññåya passati

atha nibbindat¥ dukkhe: esa maggo visuddhiyå||678||

||buddhånubuddho yo thero koˆ"añño tibbanikkamo

pah¥najåtimaraˆo brahmacariyassa keval¥||Tha679||

| |so¬asanipåta udåy¥thera| |

|| ||yathå pi udake jåtaµ puˆ"ar¥kaµ pava""hati

nopalippati toyena sucigandhaµ manoramaµ||700||

||tath’ eva ca loke jåto buddho lokevirajjati

nopalippati lokena toyena padumaµ yathå||701||

||µahågini pajjalito anåhåro ’pasammati

a!gåresu ca santesu nibbuto ti pavuccati||702||

||atthassåyaµ viññåpan¥ upamå viññËhi desitå

viññissanti mahånågå någaµ någena desitaµ||703||

||v¥tarågo v¥tadoso v¥tamoho anåsavo

sar¥raµ vijahaµ någo parinibbissaty anåsavo ti||Tha704||

| |v¥satinipåta adhimuttathera| |

|| ||n’ atthi cetasikaµ dukkhaµ anapekkhassa gåmaˆi

atikkantå bhayå sabbe kh¥ˆasaµyojanassa ve||707||

586

||kh¥ˆåya bhavanettiyå di††he dhamme yathåtathe

na bhayaµ maraˆe hoti bhåranikkhepane yathå||708||

||suciˆˆaµ brahmacariyaµ me, maggo cå pi subhåvito

maraˆe me bhayaµ n’ atthi rogånam iva sa!khaye||709||

||suciˆˆaµ brahmacariyaµ me, maggo cå pi subhåvito

nirassådå bhavå di††hå, visaµ pitvå va cha""itaµ||710||

||påragË anupådåno katakicco anåsavo

tu††ho åyukkhayå hoti mutto åghåtanå yathå||711||

||uttamaµ dhammataµ patto sabbaloke anatthiko

ådittå va gharå mutto maraˆasmiµ na socati||712||

||yad atthi sa!gataµ kiñci bhavo vå yattha labbhati

sabbaµ anissaraµ etaµ, iti vuttaµ mahesinå||713||

||yo taµ tathå pajånåti yathå buddhena desitaµ

na gaˆhåti bhavaµ kiñci sutattaµ va ayogu¬aµ||714||

||na me hoti ahosin ti, bhavissan ti na hoti me

sa!khårå vibhavissanti: tattha kå paridevanå?||715||

||suddhaµ dhammasamuppådaµ suddhaµ sa!khårasantatiµ

passantassa yathåbhËtaµ na bhayaµ hoti gåmaˆi||716||

||tiˆaka††hasamaµ lokaµ yadå paññåya passati

mamattaµ so asaµvindaµ n’ atthi me ti na socati||717||

||ukkaˆ†håmi sar¥rena, bhaven’ amhi anatthiko

so ’yaµ bhijjissati kåyo añño ca na bhavissati||Tha718||

587

| |v¥satinipåta telakånithera| |

|| ||uddhaccameghathanitaµ saµyojanavalåhakaµ

våhå vahanti kuddi††hiµ sa!kappå råganissitå||760||

||savanti sabbadh¥ sotå, latå ubbhijja ti††hati

te sote ko nivåreyya, taµ lataµ ko hi checchati||761||

||velaµ karotha bhaddante sotånaµ sannivåraˆaµ

må te manomayo soto rukkhaµ va sahaså luve||762||

||evam me bhayajåtassa apårå påraµ esato

tåˆo paññåvudho satthå isisa!ghanisevito||763||

||sopånaµ sukataµ suddhaµ dhammasåramayaµ da¬haµ

pådåsi vuyhamånassa må bhåy¥ti ca m’ abrav¥||764||

||satipa††hånapåsådaµ åruyha paccavekkhisaµ

yan taµ pubbe amaññissaµ sakkåyåbhirataµ pajaµ||765||

||yadå ca maggaµ addakkhiµ nåvåya abhirËhanaµ

anadhi††håya attånaµ titthaµ addakkhim uttamaµ||766||

||sallaµ attasamu††hånaµ bhavanettipabhåvitaµ

etesaµ appavattåya desesi maggaµ uttamaµ||Tha767||

| |v¥satinipåta målu!kyaputtathera| |

|| ||rËpaµ disvå sati mu††hå piyanimittaµ manasikaroto

sårattacitto vedeti tañ ca ajjhosa ti††hati||794||

588

||tassa va""hanti vedanå anekå rËpasambhavå

abhijjhå ca viheså ca cittaµ ass’ Ëpahaññati

evaµ åcinato dukkhaµ årå nibbåna vuccati||795||

||saddaµ sutvå sati mu††hå piyanimittaµ manasikaroto

sårattacitto vedeti tañ ca ajjhosa ti††hati||796||

||tassa va""hanti vedanå anekå saddasambhavå

abhijjhå ca viheså ca cittaµ ass’ Ëpahaññati

evaµ åcinato dukkhaµ årå nibbåna vuccati||797||

||gandaµ ghatvå sati mu††hå piyanimittaµ manasikaroto

sårattacitto vedeti tañ ca ajjhosa ti††hati||798||

||tassa va""hanti vedanå anekå gandhasambhavå

abhijjhå ca viheså ca cittaµ ass’ Ëpahaññati

evaµ åcinato dukkhaµ årå nibbåna vuccati||799||

||rasaµ bhotvå sati mu††hå piyanimittaµ manasikaroto

sårattacitto vedeti tañ ca ajjhosa ti††hati||800||

||tassa va""hanti vedanå anekå rasasambhavå

abhijjhå ca viheså ca cittaµ ass’ Ëpahaññati

evaµ åcinato dukkhaµ årå nibbåna vuccati||801||

||phassaµ phussa sati mu††hå piyanimittaµ manasikaroto

sårattacitto vedeti tañ ca ajjhosa ti††hati||802||

||tassa va""hanti vedanå anekå phassasambhavå

abhijjhå ca viheså ca cittaµ ass’ Ëpahaññati

evaµ åcinato dukkhaµ årå nibbåna vuccati||803||

589

||dhammaµ ñatvå sati mu††hå piyanimittaµ manasikaroto

sårattacitto vedeti tañ ca ajjhosa ti††hati||804||

||tassa va""hanti vedanå anekå dhammasambhavå

abhijjhå ca viheså ca cittaµ ass’ Ëpahaññati

evaµ åcinato dukkhaµ årå nibbåna vuccati||Tha805||

| |v¥satinipåta målu!kyaputtathera| |

|| ||na so rajjati rËpesu, rËpaµ disvå patissato

virattacitto vedeti tañ ca n’ ajjhosa ti††hati||806||

||yathåssa passato rËpaµ sevato cå pi vedanaµ

khiyyati nopaciyyati evaµ so carat¥ sato

evaµ apacinato dukkhaµ santike nibbåna vuccati||807||

||na so rajjati saddesu, saddaµ sutvå patissato

virattacitto vedeti tañ ca n’ ajjhosa ti††hati||808||

||yathåssa suˆato saddaµ sevato cåpi vedanaµ

khiyyati nopaciyyati evaµ so carat¥ sato

evaµ apacinato dukkhaµ santike nibbåna vuccati||809||

||na so rajjati gandhesu, gandhaµ ghatvå patissato

virattacitto vedeti tañ ca n’ ajjhosa ti††hati||810||

||yathåssa ghåyato gandhaµ sevato cå pi vedanaµ

khiyyati nopaciyyati evaµ so carat¥ sato

evaµ apacinato dukkhaµ santike nibbåna vuccati||811||

||na so rajjati rasesu, rasaµ bhotvå patissato

virattacitto vedeti tañ ca n’ ajjhosa ti††hati||812||

590

||yathåssa såyato rasaµ sevato cå pi vedanaµ

khiyyati nopaciyyati evaµ so carat¥ sato

evaµ apacinato dukkhaµ santike nibbåna vuccati||813||

||na so rajjati phassesu, phassaµ phussa patissato

virattacitto vedeti tañ ca n’ ajjhosa ti††hati||814||

||yathåssa phusato phassaµ sevato cå pi vedanaµ

khiyyati nopaciyyati evaµ so carat¥ sato

evaµ apacinato dukkhaµ santike nibbåna vuccati||815||

||na so rajjati dhammesu, dhammaµ ñatvå patissato

virattacitto vedeti tañ ca n’ ajjhosa ti††hati||816||

||yathåssa vijånato dhammaµ sevato cå pi vedanaµ

khiyyati nopaciyyati evaµ so carat¥ sato

evaµ apacinato dukkhaµ santike nibbåna vuccati||Tha817||

| | t iµsanipåta såriputtathera| |

|| ||yo papañcaµ anuyutto papañcåbhirato mago

virådhay¥ so nibbånaµ yogakkhemaµ anuttaraµ||989||

||yo ca papañcaµ hitvåna nippapañcapathe rato

årådhay¥ so nibbånaµ yogakkhemaµ anuttaraµ||Tha990||

| | t iµsanipåta ånandathera| |

|| ||bahussutaµ upåseyya sutañ ca na vinåsaye

taµ mËlaµ brahmacariyassa: tasmå dhammadharo siyå||1027||

591

||pubbåparaññË atthaññË niruttipadakovido

suggah¥tañ ca gaˆhåti attañ copaparikkhati||1028||

||khantyå chandikato hoti, ussahitvå tuleti taµ

samaye so padahati ajjhattaµ susamåhito||1029||

||bahussutaµ dhammadharaµ sappaññaµ buddhasåvakaµ

dhammaviññånaµ åka!khaµ taµ bhajetha tathåvidhaµ||1030||

||bahussuto dhammadharo kosårakkho mahesino

cakkhu sabbassa lokassa pËjaneyyo bahussuto||1031||

||dhammåråmo dhammarato dhammaµ anuvicintayaµ

dhammaµ anussaraµ bhikkhu saddhammå na parihåyati||Tha1032||

| |cattål¥sanipåta mahåkassapathera| |

|| ||o††hapahatamattena attånaµ pi na passati

patthaddhag¥vo carati, ahaµ seyyo ’ti maññati||1074||

||aseyyo seyyasamånaµ bålo maññati attånaµ

na taµ viññË pasaµsanti patthaddhamanasaµ naraµ||1075||

||yo ca seyyo ’ham asm¥ ti, nåhaµ seyyo ’ti vå puna

h¥no ’haµ sadiso vå ti vidhåsu na vikampati||1076||

||paññavantaµ tathå tådiµ s¥lesu susamåhitaµ

cetosamathasaµyuttaµ tañ ve viññË pasaµsare||Tha1077||

592

| |paˆˆåsanipåta tå¬apu†athera| |

|| ||sabbattha te citta vaco kataµ mayå, bahËsu jåt¥su na me ’si kopito

ajjhattasambhavo kataññutåya te, dukkhe ciraµ saµsaritaµ tayå kate||1126||

||tvañ ñeva no citta karosi bråhmaˆe tvaµ khattiye råjadis¥ karosi no

vesså ca suddå ca bhavåma ekadå, devattanaµ vå pi tav’ eva våhaså||1127||

||tav’ eva hetË asurå bhavåmase, tvaµ mËlakaµ nerayikå bhavåmase

atho tiracchånagatå pi ekadå, petattanaµ vå pi tav’ eva våhaså||1128||

||na nËna dubbhissasi maµ punappunaµ muhuµ muhuµ cåraˆikaµ va dassahaµ

ummattaken’ eva mayå palobhasi: kiñ cå pi te citta virådhitaµ mayå||1129||

||idaµ pure cittaµ acåri cårikaµ yen’ icchakaµ yatthakåmaµ yathåsukhaµ

tad ajj’ ahaµ niggahissåmi yoniso hatthippabhinnaµ viya a!kusaggaho ti||1130||

||satthå ca me lokam imaµ adhi††hahi aniccato addhuvato asårato

pakkhanda maµ citta jinassa såsane, tårehi oghå mahato suduttarå||Tha1131||

| |paˆˆåsanipåta tå¬apu†athera| |

|| ||årammaˆe taµ balaså nibandhisaµ någaµ va thambhamhi da¬håya rajjuyå

taµ me suguttaµ satiyå subhåvitaµ anissitaµ sabbabhavesu hehisi||1141||

||paññåya chetvå vipathånusårinaµ yogena niggayha pathe nivesiya

disvå samudayaµ vibhavañ ca sambhavaµ dåyådako hehisi aggavådino||1142||

||catuvipallåsavasaµ adhi††hitaµ gåmaˆ"alaµ va parinesi citta maµ

na nËna saµyojanabandhanacchidaµ saµsevase kåruˆikaµ mahåmuniµ||1143||

593

||migo yathå seri sucittakånane rammaµ giriµ påvisi abbhamålinaµ

anåkule tattha nage ramissasi asaµsayaµ citta paråbhavissasi||1144||

||ye tuyha chandena vasena vattino narå ca nåri ca anubhonti yaµ sukhaµ

aviddasË måravasånuvattino bhavåbhinand¥ tava citta sevakå ti||Tha1145||

| |sa††hikanipåta mahåmoggallånathera| |

|| ||aniccå vata sa!khåra uppådavayadhammino

uppajjitvå nirujjhanti tesaµ vËpasamo sukho||1159||

||sukhumaµ te pa†ivijjhanti vålaggam usunå yathå

ye pañca khandhe passanti parato no ca attato||1160||

||ye ca passanti sa!khåre parato no ca attato

paccabyådhiµsu nipuˆaµ vålaggaµ usunå yathå||Tha1161||

| |mahånipåta va!g¥sathera| |

|| ||yadatthiyaµ brahmacariyaµ acåri kappåyano kacci ’ssa taµ amoghaµ?

nibbåyi so ådu saupådiseso, yathå vimutto ahu taµ suˆoma||1274||

||acchecchi taˆhaµ idha nåmarËpe, taˆhåya sotaµ d¥gharattånusayitaµ

atåri jåtimaraˆaµ asesaµ icc abrav¥ hagavå pañcase††ho||Tha1275||

594

Khuddakanikåya Ther¥gåthå

| |ekanipåta muttåther¥ | |

|| ||sumuttå sådhu mutta mhi t¥hi khujjehi muttiyå

udukkhalena musalena patinå khujjakena ca

mutta mhi jåtimaraˆå bhavanetti samËhatå||Th¥11||

| |dukanipåta nandåther¥ | |

|| ||åturaµ asuciµ pËtiµ passa nande samussayaµ

asubhåya cittaµ bhåvehi ekaggaµ susamåhitaµ||19||

||animittañ ca bhåvehi månånusayam ujjaha

tato månåbhisamayå upasantå carissasi||Th¥20||

| |dukanipåta jent¥ther¥ | |

|| ||ye ime satta bojjha!gå maggå nibbånapattiyå

bhåvitå te mayå sabbe yathå buddhena desitå||21||

||di††ho hi me so bhagavå antimo ’yaµ samussayo

vikkh¥ˆo jåtisaµsåro n’ atthi dåni punabbhavo||Th¥22||

| |pañcanipåta nanduttaråther¥ | |

|| ||tato saddhaµ labhitvåna pabbajiµ anagåriyaµ

disvå kåyaµ tathåbhËtaµ kåmarågo samËhato||90||

||sabbe bhavå samucchinnå icchå ca patthanå pi ca

sabbayogavisaµyuttå santiµ påpuˆiµ cetaso||Th¥91||

595

| |pañcanipåta soˆåther¥ | |

|| ||animittañ ca bhåvemi ekaggå susamåhitå

anantaråvimokkhåsiµ anupådåya nibbutå||105||

||pañcakkhandhå pariññåtå ti††hanti chinnamËlakå

†hitivatthuj’ aneja mhi n’ atthi dåni punabbhavo||Th¥106||

| |chanipåta guttåther¥ | |

|| ||gutte yad atthaµ pabbajjå hitvå puttaµ samussayaµ

taµ eva anubrËhehi må cittassa vasaµ gami||163||

||cittena vañcitå sattå mårassa visaye ratå

anekajåtisaµsåraµ sandhåvanti aviddasË||164||

||kåmacchandañ ca byåpådaµ sakkåyadi††hiµ eva ca

s¥labbataparåmåsaµ vicikiccañ ca pañcamaµ||165||

||saµyojanåni etåni pajahitvåna bhikkhuni

orambhågaman¥yåni nayidaµ punar ehisi||166||

||rågaµ månaµ avijjañ ca uddhaccañ ca vivajjiya

saµyojanåni chetvåna dukkhass’ antaµ karissasi||167||

||khepetvå jåtisaµsåraµ pariññåya punabbhavaµ

di††h’ eva dhamme nicchåtå upasantå carissasi||Th¥168||

596

| |sattanipåta uttaråther¥ | |

|| ||cittaµ upa††hapetvåna ekaggaµ susamåhitaµ

paccavekkhatha sa!khåre parato no ca attato||Th¥177||

| |sattanipåta upacålåther¥ | |

|| ||sat¥mat¥ cakkhumat¥ bhikkhun¥ bhåvitindriyå

pa†ivijjhiµ padaµ santaµ akåpurisasevitaµ||189||

||kin nu jåtiµ na rocesi? jåto kåmåni bhuñjati

bhuñjåhi kåmaratiyo måhu pacchånutåpin¥||190||

||jåtassa maraˆaµ hoti hatthapådåna chedanaµ

vadhabandhapariklesaµ jåto dukkhaµ nigacchati||191||

||atthi sakyakule jåto sambuddho aparåjito

so me dhammaµ adesesi jåtiyå samatikkamaµ||192||

||dukkhaµ dukkhasamuppådaµ dukkhassa ca atikkamaµ

ariya††ha!gikaµ maggaµ dukkhËpasamagåminaµ||193||

||tassåhaµ vacanaµ sutvå vihariµ såsane ratå

tisso vijjå anuppattå kataµ buddhassa såsanaµ||194||

||sabbattha vihatå nandi tamokkhandho padålito

evaµ jånåhi påpima nihato tvaµ asi antaka||Th¥195||

597

| |a††hanipåta s¥sËpacålåther¥ | |

|| ||tåvatiµså ca yåmå ca tusitå cå pi devatå

nimmånaratino devå ye devå vasavattino||198||

||kålaµ kålaµ bhavå bhavaµ sakkåyasmiµ purakkhatå

av¥tivattå sakkåyaµ jåtimaraˆasårino||199||

||sabbo åd¥pito loko, sabbo loko parid¥pito

sabbo pajjalito loko, sabbo loko pakampito||Th¥200||

| |a††hanipåto va""hamåtåther¥ | |

|| ||ye keci va""ha sa!khårå h¥naukka††hamajjhimå

aˆu pi aˆumatto pi vanatho me na vijjati||208||

||sabbe me åsavå kh¥ˆå appamattassa jhåyato

tisso vijjå anuppattå kataµ buddhassa såsanaµ||Th¥209||

| |mahånipåta sumedhåther¥ | |

|| ||nibbånåbhiratå ahaµ asassataµ bhavagataµ yadi pi dibbaµ

kiµ a!ga pana tucchå kåmå appassådå bahuvighåtå||450||…||

||atha ne bhaˆti sumedhå må edisakåni bhavagataµ asåraµ

pabbajjå vå hohi ti maraˆaµ vå tena c’ eva våreyyaµ||465||…||

||evaµ bahudukkhå kåmå akkhåtå antaråyikå

gacchatha na me bhavagate vissåso atthi attano||Th¥492||

598

| |mahånipåta sumedhåther¥ | |

|| ||bålå te duppaññå acetanå dukkhasamudayoruddhå

desente ajånantå na bujjhare ariyasaccåni||453||

||saccåni amma buddhavaradesitåni te bahutarå ajånantå

ye abhinandanti bhavagataµ pihanti devesu upapattiµ||454||

||devesu pi upapatti asassatå bhavagate aniccamhi

na ca santasanti bålå punappunaµ jåyitabbassa||Th¥455||

| |mahånipåta sumedhåther¥ | |

|| ||anujånåtha maµ ubhayo pabbajituµ dasabalassa påvacane

appossukkå gha†issaµ jåtimaraˆappahånåya||457||

||kiµ bhavagatena abhinanditena kåyakalinå asårena?

bhavataˆhåya nirodhå anujånåtha pabbajissåmi||Th¥458||

| |mahånipåta sumedhåther¥ | |

|| ||so hetu so pabhavo taµ mËlaµ satthu såsane khanti

taµ pa†hamasamodhånaµ taµ dhammaratåya nibbånaµ||521||

||evaµ kathenti ye saddahanti vacanaµ anomapaññassa

nibbindanti bhavagate nibbinditvå virajjant¥ ti||Th¥522||

599

D¥ghanikåya

S¥lakkhandhavagga 15

Mahåvagga 24

På†ikavagga 9

Majjhimanikåya

MËlapaˆˆåsap嬥 100

Majjhimapaˆˆåsap嬥 30

Uparipaˆˆåsap嬥 97

Saµyuttanikåya

Sagåthåvagga 25

Nidånavagga 91

Khandhavagga 129

SaŒyatanavagga 116

Mahåvagga 53

A!guttaranikåya

Eka-Duka-Tikanipåta 33

Catukkanipåta 28

Pañcaka-Chakkanipåta 35

Sattaka-A††haka-Navakanipåta 16

Dasaka-Ekådasakanipåta 16

Khuddakanikåya

Dhammapåda 18

Udåna 19

Itivuttaka 24

Suttanipåta 51

Theragåthå 53

Ther¥gåthå 14

600

Namo Tassa Bhagavato Arahato Sammåsambuddhassa

Sahassapå¬isuttanta

Svåkkhåto Bhagavatå Dhammo