AFYONKARAI'IİSAR BELEDİYESİ Yayın No:12

IT-5 b 1-f

VII. AFYONKARARİSAR ARAŞTIRMALARI

SEMPOZYUMU BiLDİRİLERi

18-20 Nisan 2005 AFYONKARARİSAR

. . T!lr~l?e P!lyatı~ı a ·ı lıılı'lm Mııştınm\lt.wı Merkezi

KUtUphıınesi

Dem. No:

Tas. No: '356·15 ;L) /- -j.j.1

ANKARA 2007

AFYONKARAHiSAR'DA BİR ŞEYHÜLİSLAM MEZARI

Afyonkarahisar şehir

merkezinde bulunan ve eski adı "Asri Mezarlık", bugünkü adı ise "Kocatepe Mezarlığı" olan mezarlıkta, ana giriş kapısından

girildikten sonra Garnizon Şehitliği'nin önüne varılıp sağ tarafa doğru bakıldığında, oldukça büyük ve görkemli bir mezar dikbti çekmektedir. 2. ı 8 m boyunda, 69 cm genişliğinde, 64 cm yüksekliğindeki m ermer sandukası ve ı 7 ı cm yükseklikteki mezar taşı ile diğer

mezarlardan farklı bir görünüm arz eden bu mezarın, ilmiye sınıfından

birine ait olduğu daha ilk bakışta baş taşının üst bölümünde bulunan ve çevresi ı36 cm olan kavuktan anlaşılabilmektedir. Kavuğun alt bölümündeki yazıtta ise Arap harfleri ile şu cümleler bulunmaktadır:

*Gazeteci. ** Okutman, Afyon Kocatepe Üniversitesi.

* İbrahim YÜKSEL **Mustafa KARAZEYBEK

Şeylıiilisltim Halil Efendi'nin Afyonkarahisar Kocatepe !rfezarlığı'11da bulımatı salldukası

605

AFYONKARAHiSAR BELEDİYESİ

''Hüve'l-baki Şeyhülislam-ı sabık ve Hazine-i Hümayfin kethüdası esbak merhô.ın ve mağffir el-muhtac ila rahmeti rabbihi'l-ğafô.r el-Hac Halil Efendi riüıiçün nzaen lillalıitaala el-fatiha 1236"

Şeylıii/islfmı Halil Efendi'nin m eza rm m baş taşı ve yazıtı

Y azıttan da anlaşılacağı üzere, bu mezar Osmanlı İmparatorluğu' nun şeyhülislfunlarından Hacı Halil Efendi'ye aittir. 3 Eylül 1819-28 Mart 1821 (13 Zilkade 1234-23 CemaziyeHiliir 1236) tarihh!ri arasında 1 yıl 7 ay kadar şeyhülislfunlık1 yapan Halil Efendi gibi ilmiye sınıfının başı ve imparatorluğun en yüksek din görevlisinin mezarının Afyonkarahisar gibi bir taşra kentinde ne işi vardır? Üstelik Halil Efendi Afyonkarahisarlı da değildir.

1 Şeyhülislfu:nlar; Osmanlı İmparatorluğu'nda ilıniye sımfının başı olan en yüksek din görevlisidir. Devlet içinde mevki bakımından sadece sadrazarmn derecesi, şeyhülisHima göre daha yüksektir. Siyasal bakımdan şeyhülislfunın önemi, siyasal ve kamuya ilişkin. konularda fetva verme yetkisi ile ilgilidir. Osmanlı

İmparatorluğu'n~a müslüman bir ülke olan Memlüklülere savaş ilan edilmesi, aradaki anlaşmaya rağmen Venedik'e savaş açılınası, Osmanlı şehzadelerinin katli meselesi, matbaamn kurulması, kahve içilmesine izin verilmesi gibi konular hep şeyhülisliimların fetvaları ile gerçekleştirilebilmiştir. Şeyhülislfu:nlar,

kanunnarnelerin meşruiyetini sağlamak için verdikleri fetvalada kanunların konulmasında da önemli rol oynarlarken, padişahların tahttan indirilmesinin (hal') şeyhülisliimların fetvalarım gerektirmesi, bu makamın siyasal önemini arttıran başka ]?ir etkendir. Aynca önemli siyasal sorunlarda şeyhülislfu:nların görüşlerinin alınması da bir gelenektir. Şeyhülislfu:nların bayramlarda, yeni padişahların kılıç kuşanma törenlerinde, padişahların cenaze namazlarında aynntılarıyla saptanmış görevleri vardır (J.H. Kramers, "Şeyh-ül-İsliim", İslfım Ansiklopedisi, XI, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul1979, s. 485-489).

606

AFYONKARAHiSAR BELEDİYESİ

Yan taraflannda tabaklar içinde üzüm ve diğer meyve kabartmalannın bulunduğu, ayak taşının dışanya bakan yüzeyi çiçek ve yaprak kabartmalan ile bezeli bu görkemli sanduka, aslında ilmiye sııııfından birinin mezan olmaktan çok, bir şeyhülislam ile eşinin drarnına tanıklık etmesi açısından da önem taşımaktadır.

Mezan Afyonkarahisar'da bulunan Şeyhülislam Halil Efendi, III. Mustafa'nın kızı Hibetullah Sultan'ın süt annesinin oğlu olup aslen Çerkezdir. Annesinin isteği üzerine küçük yaşta Çerkez di yanndan İstanbul' a getirtilerek Harem'e alınmış, Şehzade Selim ile birlikte sarayda büyümüş ve O'na arkadaş olmuştur. Çocukluğundan beri sarayda hizmet etmiş ve saray ağalannın okur yazar takımından olması nedeniyle "Efendi" ünvarıını almıştır. I. Abdüllıarnid zamanında (1774-1789) Hazine Koğuşu'na nakledilince 15 yıl kadar Şehzade Selim'den uzakta kalmış, Enderun Ağalığı yapmakta iken III. Selim'in 1789'da tahta çıkışının hemen ardından Hazine Kethüdalığı'na getirilmiştir. 12 yıl sonra 1801 (15 Cemaziyelevvel 1216) yılında pekiyi derece ile beşinci rütbeden müderrislik diploması almış ve Galata Mevleviyeti'yle saraydan çıkarak ilmiye mesleğine girmiştir. Kısa sürede ilerleyerek Mekke payesi ile taltif edilmiş2, ayın yıl ailesi ile birlikte hacca giderek hac farizasıııı yerine getirmiştir. Daha sonra (M.l806-H. 1221) İstanbul Ka dılı ğı payesini alan Halil Efendi'ye, çok geçmeden Anadolu Kazaskerliği (M.1810-H.1225), ardından da Rumeli Kazaskerliği payeleri verilmiştir3 • Kazasker payesiyle meşveret meclislerine katılan Halil Efendi, önce 1813 (1 Rebiülahir 1228)'de, ardından da 1818(1 Zilkade 1233)'de olmak üzere iki kez Rumeli Kazaskerliği'ne atanarak bilfıil bu görevi yerine getirmiştir. Halil Efendi ikinci kez atandığı Rumeli Kazaskerliği görevinden alındıktan sekiz gün sonra 3 Eylül 1819 (13 Zilkade 1234) tarihinde şeyhülislamıık makamına getirilmiş til.

Bazı bilgilere göre "Halil Efendi, ilim ve fazilet sahibi değildi,

Enderun 'dan yetişmiş, ancak okur yazar bir zat idi. Halil Efendi girgin bir

2 Halil Efendi'nin Mekke Payesi aldığı tarihi Mehmet İpşirli (Mehmet İpşirli, "Halil Efendi, Çerkez (ö.1236/1821) Osmanlı Şeyhülislfunı", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XV, İstanbul 1997, s. 312), ve İlmiye Salnamesi'nde (İlmiye Salnamesi Osmanlı İbniye Teşkilatı ve Şeyhiilislamlar, (Yay.Haz. Seyit Ali Kahraman vd.), İstanbul 1998, s. 468) 1803 (H.l218) olarak verirken Ahmed Cevdet Paşa ise 1802 (1 Muharrem 1217) olarak belirtnıektedir (Ahmed Cevdet Paşa, Tarfh-i Cevdet Osmanlı Tarihi, VI, İstanbul 1994, s. 2659).

3 Halil Efendi'ye Rumeli Kazaskerliği payesinin veriliş tarihi Mehmet İpşirli (M. İpşirli, Aynı yer) ve İlmiye Salnamesi'nde (İlmiye Sabıamesi, Aynı yer) 1809 (H.1224) olarak verilirken, Ahmet Cevdet Paşa 1812 (1 Cemaziyelalıir 1227) olarak gösterilmektedir (Cevdet Paşa, Aynı yer).

4 M. İpşirli, Aynı yer; Cevdet Paşa, Aynı yer.

607

AFYONKARARİSAR BELEDİYESİ

kişi olduğundan o sayede ilmiye sınıfına geçmiş ve sarayda yetişmiş olması sayesinde şeyhülislamlık makamına kadar yükselmiştir. Yegane meziyeti özü sözü doğru bir zat olmasıdır. "5 Diğer bazı bilgilere göre ise "Sözünü esirgemeyen sert bir mizaca sahip bulunan Halil Efendi'nin tefsir, hadis ve diğer bazı dini ilimlerde derin bilgisi vardı. Bir çok talebe yetiştirmiş olup, bunlar arasmda Sahajlar Şeyhiziide Mehmed Esad Efendi de vardır. "6 Halil Efendi, dürüst, kalbi temiz bir kimsedir. Dikkatli ve titizdir. Hatır için maksadım saklamamaktadır. Halil Efendi'nin, Eyüp Camii'nde Ramazan ayında imsaktan sabah narnazına kadar Kur' an okunup kendisinin ve zevcesinin hayırla anılması, aynca Enderun' da uzun süre bulunduğu Hazine Koğuşu'nda yılda bir defa mevlid okunınası için büyük miktarda para vakfettiği, Hicaz'da bazı hayratı bulunduğu belirtilmektedir7

•

Bir yıl yedi ay kadar şeyhülislfunlık görevinde kalan Halil Efendi için, Sultan II. Mahmud üzerinde büyük etkisi olan Hruet efendi ile önce 1821 'deki Rum isyamnda asilerin hakkından gelebilecek tek kişi olan Tepedelenli Ali Paşa konusunda görüş aynlığına düşmesi, ardından da isyamn baş sorunılusu olarak gördüğü Hruet Efendi'yi8 sadrazarnın önünde sert bir dille azarlaması, sonun başlangıcı olmuştur. 5 Uzunçarşılıoğlu İsmail Hakkı, Afyon Karahisar, Sandık/ı, Bolvadin, Çay, İsaklı,

Manisa, Birgi, Muğla, Mi/as, Peçin, Denizli, Isparta, Atabey ve Eğirdir'deki

KİTARELER ve Sahip, Sarulıan, Aydın, Menteşe, İnanç, Hamit Oğulları hakkında ma!Umat, İstanbull347-ı929, s. 40.

6 M. İpşirli, Aym yer. 7 Abdülkadir Altunsu, Osmanlı Şeyhülislamlan, Ankara ı972, s. ı82; M. İpşirli,

Aym yer. 8 HaJ.et Efendi; ı 760- ı 822 yılları arasında yaşamış Osmanlı devlet adamıdır. Asıl adı

Mehmed Said'dir. Küçük yaşlarda aldığı HaJ.et takma adıyla üne ulaşmıştır.

Düzenli bir medrese eğitimi görmemiş, kendi kendini yetiştirmiştir. Önce kadılığı seçmiş, daha sonra mühürdar yanıağı olmuştur. Çeşitli devlet adamlarının

katipliklerinde bulunmuş, Fenerli Rumların katipliğini yaparken voyvodalık ve tercümanlık tevcihleri sırasında büyük servet sahibi olmuştur. 1803 yılında Paris'e elçi atanmış, ı806'da İstanbul'a döndükten sonra ı808'de İngilizlerle gizlice haberleştiği gerekçesiyle Kütahya'ya sürülmüştür. ll. Mahmud tarafından Bağdat Valisi Süleyman·Paşa'yı idam etmekle görevlendirilmiş, bu görevi başarıyla yerine getirince Padişah üzerinde nüfuz sahibi olmuştur. Giderek nüfuzunu arttıran HaJ.et Efendi, padişahin baş danışmanlığına yükselmiş, tayin ve azillerde büyük rol oynamıştır. Çağdaşları tarafından merhametsiz ve kindar biri olarak tanınan HaJ.et Efendi, çıkarlarını korumak ve muhaliflerine karşı güçlü olabilmek için sırtını

yeniçeri ocağına dayamış, yeniçeri ağalarıru hediyelere boğmuştur. Yeniliklere de karşı çıkan HaJ.et Efendi'nin, şahsi kinleri uğrunda her şeyi feda eden ve bir pire için yorgan yakan aşağılık bir kimse olduğu çeşitli olaylarla kanıtlanmıştır (Cevdet PaŞa, a.g.e., s. 2809).

608

AFYONKARAHiSAR BELEDİYESİ

Ahmed Cevdet Paşa, Halil Efendi'nin sonunu hazırlayan bu tartışmayı şöyle anlatmaktadır:

"Cemaziyelevvel'in onbeşinde (M.l821-H.l236), Salı günü ve onsekizinci Perşembe günü Şeyhillislam konağında toplanan meclislerde, Rumların isyanz meselesi ele alınmış ve henüz kesin bir karara varılamamışken, aynı ayın ondakuzunda Cuma günü Sadrazam, Şeyhülislam, Halet Efendi ve Yeniçeri Ağası, Padişah tarafından huzura çağırılarak Rumların isyanı hakkında bilgi istemiş. Onlar da işin geçirdiği safhaları

hikaye etmişler ve Padişah Rumların bazı destekZere güvenerek isyana kalkıştıklarını anlamış ve lıiddetlenerek Rumların katiedilmeleri için irade-i seniyye çıkmış ve İstanbul ve civarı için yeniçeri ağasının görevfendirildiği imiten bildirilince, yeniçeri ağası yer öperek, "İşittim ve kabul ettim." deyip dlfnnuş. Sadrazamın dili tutulmuş ve ne yapacağını şaşınnış. Hiilet Efendi ise berber başı Ali Ağa ile haberleşmelerinden anlaşılacağı üzere, bu jelaketierin sebebi kendisi olduğundan ve neticede kendi felaketini de doğuracağını anladığı ıçın ne olursa olsun, kendi kötülüklerini hatırlatmayacak şekilde biiyük bir gürültü ve genel bir karışıklığı kendisi için kurtuluş olarak gördüğü için padişalıın ·isteğini hareketleri ile tasdik etmiş. Ancak Şeyhillislam Halil efendi saraydan gelme oluşu, padişaha

yakınlığı ve Hazine Kethiidalığı yapmış olması nedeni ile suçlu ve suçsuzu ayınnak ve mes'eleyi genişçe araştınnak, şeriata uydunnak üzere birkaç gün miihlet ricasına cesaret etmiş. Bunun üzerine Sadrazam da toparZanarak ona yardımcı olarak bu husus için padişalıın iznini alarak çıktıkları zaman Halet Efendi ile Halil Efendi arasında Tepedelenli Ali Paşa hakkında çıkan görüş ayrılığından sonra bu defa da bir i/ıtilaf çıkmış olduğundan Halet Efendi, Halil Efendi ve Sadrazam' a hitaben:

-Şimdi ne tedbir alınacak? der demez, Halil Efendi eski askerlik tavrını takınarak H alet efendi 'ye dönmüş ve azarlar bir şekilde:

-Şimdiye kadar her işi kendi zevkine uydurarak voyvodalıkları dört hanedana bölüp ve Mihail gibi genç bir oğlanı voyvoda yapmak gibi kendi kendine yersiz kararlar vererek bunca namuslu kişileri üzüntüye sevkettin! İşi bu hale getirdinf Şimdi de çaresini bizden mi soruyorsun? Git şimdi ne halin varsa gör! diye çok sert bir cevap venniş. Halet Efendi de karşılık verince aralarında uzun miinakaşalar olmuş ve birbirlerine darılarak

ayrılmışlar. Halet Efendi bu hadiseden sonra uyanarak Halil Efendi'nin aziine niyet ve kendisini bulunduğu tehlikeli durumdan kurtannak için kafadarı olan yeniçeri ileri gelenlerini para ile kendi tarafına çeke dursun.

609

AFYONKARARİSAR BELEDİYESİ

Halil Efendi Enderun Ağalığı 'ndan gelme bir şeyhillislam olduğu ıçın kendi ihtisasının dışmdaki milhim ve mukaddes bir görevi yerine getirerek iyi not almıştır. HaletEfendi de efendilik sıfatıyla, vezir ve danışma mercii olduğu için kendi siyasetini unuttımnak için velinimeti olan devleti tehlikeye düşürecek kötü hareketlere meyilli olduğu cilıetle kendisinden nefret edilmesine sebep olmuştur. "9

.

İşte böylesine kötü ve içten pazarlıklı bir kişiliğe sahip olan Hillet Efendi, yine devlete ve millete ne zarar gelirse gelsin kendi başını kurtarmak ve çıkar ilişkilerini sürdürebilmek için Sadrazam Seyid Ali Paşa ile yukarıda sözü edilen iki olay nedeniyle büyük bir kin beslediği Şeyhülislfun Halil Efendi'yi 28 Mart 1821 (23 Cemaziyelillıir 1236) tarihinde görevlerinden azlettirmeyi başarmıştır. Şeyhülislfun Halil Efendi, aziedildiği gün Beylerbeyi'ndeki yalısında ikfunete mecbur tutulmuş, ertesi gün de karısı Hace Ziba Hatun'la birlikte Bursa'da ikamet etmek üzere hatt-ı hümayfin ile sürgün edilmiştir10 • Burada ikamet ederken 16 Mayıs 1821 (13 Şaban 1236) tarihinde dilini tutınadığı ve İstanbul ile haberleştiği gerekçesiyle Şeyhülislam Şeyhi-zade es-Seyyid Abdülvehhab Efendi'nin işareti üzerine sürgün yerinin Karahisar-ı Samb Kazası olarak değiştirilme fermanı çıkarak nakledilmiş, karısı ise Bursa'da bırakılmıştır. Karahisar-ı Samb'e geldikten ·sonra da izinsiz olarak buradan aynlmasına müsaade edilmemesi naibe enıredilmiştir11 •

Halil Efendi ile Halet Efendi arasındaki dargınlık, doğal olarak her ikisinin eşierine de yansımıştır. Erkekler arasındaki geçimsizliğin kadınlar

arasında da tartışmaya neden olması, Halil Efendi'nin gerek azlinde, gerek sUrgününde ve gerekse sürgün sonrasında meydana gelen olaylarda önemli rol oynamıştır. Halil Efendi'nin eşi Hace Ziba Hatun, Halil Efendi gibi Çerkez olup, Hoca Abdullah Ağa'ın cariyesi iken O'nun ölümü üzerine ID. Selim tarafından Hazine Kethüdalığı sırasında Halil Efendi'ye odalık olarak verilmiştir. Daha sonra Halil Efendi'nin Iiikahı altına giren Hace Zibii Hatun, kocasının sert sözlü ve pek yüzlü oluşuna karşın gönül alıcı ve kesin sözlü birisidir. Sözünü sakınmaz, dilini tutmaz bir kadındır. Hace Zibii Hatun, Halil Efendi'nin azlinden bir süre önce Beylerbeyi'ndeki gezinti yerinde Halet Efendi'nin karısı Lebibe Hanım'la karşılaşıp kavgaya tutuştuğunda kendi sonunu da hazırladığının farkında değildir.

9 Cevdet Paşa, a.g.e., s. 2743-2744. 10 M. İpşirli, Aynı yer; Cevdet Paşa, a.g.e., s. 2748; Afyon Şeriyye Sicili (AŞS) 562,

v.4a/l 1. 11 AŞS 562, v.4a/11; Cevdet Paşa, a.g.e., s.2809-2810.

610

AFYONKARAHiSAR BELEDİYESİ

Olayın bu boyutunu yine Tarih-i Cevdet'ten öğreniyoruz: "Halil Efendi ne kadar sert sözlü ve pek yüzlü ise ZibQ Hanım da o

kadar gönül alıcı ve kesin sözlü idi. Kısacası aklı kısa, dili uzun, sözünü sakmmaz, dilini tutmaz bir kadın idi. Hatta daha önce Halil Efendi'nin ayrılmasmdan evvel Beylerbeyi gezinti yerinde Hazet Efendi'nin Hanzmı Lebibe Hanzm 'a rastladığznda kocaların m aralarzndaki soğukluktan dolayı Zibii Hamm, gerek ona ve gerek kocasma edebsizce sataşmış ve sonra da cariyeleri ile birlikte üzerlerine lıiicum etmiştir. Çocuklar ve kadmlar etrafına üşüşmüşler ve Havuzbaşı 'nz karılar hanımnma döndünniişlerdi. Bu olaydan dolayı H alet Efendi ona kocaszndan daha fazla kin bağlamıştı. Halil Efendi şeyhülisliimlzktan almarak Bursa 'ya siirüldii. O da onunla birlikte Bursa 'ya gönderildi. Bursa İstanbul'a yakın olduğundan Halil Efendi'niiı lıadenıesinden ve yeniçeri mensuplarından aşçı ve çuhadarları İstanbul'a gelip gittikçe Halil Efendi'nin es~i görevine dönerek Jıasmına üstün geleceğinden söz ediyorlardı. Bu şekilde zihinleri karıştzrzp bazı olaylara yol açmak istedikleri öğrenilince Şaban 'ın onüçüncü günü bazı siyasi işlemler sırasznda Halil Efendi Bursa' dan Karahisarsahib 'e siiriiliip karısı Bursa' da bırakıldı.

Halil Efendi'nin hanzmzna hizmet için bırakmış olduğzt aşçıbaşınzn damadı Aş çı Halil, İstanbul' da aş çı olan yeniçerilerden birine tehlikeli durumlara dair sözler yazmış olmasınz fitne kzşkırtması olarak gönnüşlerdi. Bunu Zibii Hanım'ın iddmına bir sebep olarak gösterip hemen iradesinin çıkarzlması için HaletEfendi hileye başvurdu. Halil Efendi'nin eski Adalar yakınmda bulunan konağının ahırmda ağzı dikilmiş gübre içine gömülü bir siyah kuzu bulunduğu haber verildi. Bu bir küfe içine konularak padişahzn huzuruna çıkarz ldı. Sanki bu suretle Zibii Hanım 'zn büyücülüğü is bat olunmuş ve Ramazan 'zn ilk günlerinde idam için irade-i seniyye çıkarılmıştı. Bunu yerine getirilmesi için de yeniçeri ocağzndan adamlar gönderilmişti. Bu celladlar Bursa 'ya vardılar. Hac e Zibii Hanım' a :

-Seni efendi, Karahisar' a istemiş. Hükümetten izin var. Derhal İstanbul' a gitmemiz için fennan gelmiş. dediler. ·

Bir arabaya bindiler. Bursa dışına çıktılar. Biraz gittikten sonra yoldan ayrılarak boğdular. Üzerindeki elbiselerini soyup cesedini ağaçlık bir yerde bir çalı dibinde bıraktılar. Bu hareket şeriata sığmaz ve insanlığa yakışmaz bir şeydi. Pek çirkin bir durum olduğundan Bursa ileri gelenleri bunu öğrenince bir adam gönderip gerekli defin işlemini yaparak şeriatin ve insanlığın icabznı yerine getirdiler. İşte düzenin bi11akım kötüler ile isltım birliği adına yaptığı anlaşma ve nifak taraflılzğı bak ne sonuçlar verdi. İntikam alma sevdası ne dereceye vardı. Karısının intikamznı almak için bir

611

AFYONKARAHiSAR BELEDİYESİ

şeyhiilislamın hanımı hakkmda böyle din ve insanlığın dışında bir kötü işlemi reva gördii. Halbuki Osmanlı indinde kadınlar pek mulıterem

tutulurdu . ... Bu sebeple pek çok kimseler bu olayı Hfilet Efendi hakkında bir

uğursuzluk sayıp birfelakete uğramasını bekler oldular. "12.

Karahisar' da bulunan Halil Efendi, kansının hazin sonunu duyduğunda büyük bir üzüntüye kapılınış ve bunun sonunda felç olarak yatağa düşmüş, bir süre sonra da vefat etmiştir. Ahmed Cevdet Paşa, Halil Efendi'nin vefat haberinin 2 Ağustos 1821 (3 Zilkade 1236) tarihinde İstanbul'a geldiğini yazarken, Şfu:ıizade bu tarihi 12 Ağustos 1821 (13 Zilkade 1236) olarak belirtmektedir13

• Devletin ilmiye sınıfının başı ve en yüksek din görevlisi olarak görev yapan, kansının başına gelenler sonucu felç olarak bir taşra kentinde ölümün kucağına atılan Halil Efendi'nin düşüşü 4 ay gibi kısa bir süre içerisinde gerçekleşmiştir. Halil Efendi'nin cenazesi vasiyeti üzerine Karahisar' da İmaret Camii'nin bahçesindeki mezarlığa (hazire) defnedilmiştir. Mezar taşı İstanbul' da hazırlatılıp getirilrrıiştir14 •

Halil Efendi'nin mezarllllll ayak taşı

12 Cevdet Paşa, a.g.e., s. 2809-2810. 13 M. İpşirli, Aynı yer.

Halil Efendi vefat etmeden önce bir de vasiyetname düzerıletmiştir15 • Karahisar nilibi vefat haberini bir i 'lam ile devlet merkezine rapor ederken Halil Efendi'nin vasiyetnameşirıin suretini de beraberinde gönderrrıiştir16 •

Vasiyetnamesinde muhallefatından 11800 guruşun çeşitli yerlere dağıtılınasını istemiştir.

Vasiyetinde belirtilen yerler şunlardır: Techlz ve tekfin için 500 guruş; Kabir tanzimine ve mezar taşına 500 guruş; Keffaret-i savm, yemin, nezir, hukUk-ı ibad, fıtre ve salat için 1000 guruş;

Keffaret-i zekat için 1000 guruş; Vasisi es-Seyyid Kasım Efendi'ye 500 guruş; Şal çukadarı el-Hac Mustafa Ağa'ya

14 Süleyman Gönçer, Afyon İli Tarihi, II, Afyon-1991, s. 291. 15 AŞS 562, v.12b/34. 16 AŞS 562, v.13a/35.

612

AFYONKARAHiSAR BELEDİYESİ

500 guruş; el-Hac İsmail Ağa'ya 500 guruş; Kahveci Süleyman Ağa'ya 500 guruş; Sarrac Hasan Ağa'ya 500 guruş; Dubani Ömer Ağa'ya 500 guruş; Bekçi-zade İbrahim Ağa'ya 500 guruş; Vekil-i harç Hasan Ağa'ya 500 guruş; Uzun İbrahim Ağa'ya 500 guruş; Arnavud Hasan Ağa'ya 500 guruş; Said Ağa'ya 500 guruş; Seğis Ali Ağa'ya 500 guruş; Aşçı Ahmed Kalfa'ya 500 guruş; Canyesi Nazende Kalfa'ya 500 guruş; Canyesi Seyyare Kalfa'ya 500 guruş; Ayvaz Kirkor zımmiye 300 guruş; Kabri arsası evkafına arazi bedeli olarak 500 guruş; On iki bin kelime-i tevhid zikriçün fukaraya verilecek 500 guruş 17 •

Devlet merkezinden Kütahya Kairnmakamı ve Karahisar-ı Sahib Mutasarrıfı Mehmed Reşid Paşa ile Karahisar-ı S ahi b nrubine gönderilen ı ı Ağustos ı82ı (ı2 Zilkade ı236) tarihli bir fermanla Halil Efendi'nin vasiyeti yerine getirildikteİı sonra geriye kalan bütün mal, eşya, para, mücevherat ve sait her neyi varsa tamarnımn devlet merkezine gönderilerek hazineye teslim edilmesi emredilmiştir18 • Bu emirde, Halil Efendi'nin muhallefatımn toplanıp hazineye teslim edilmesi için hassa silahşörlerinden Osman Elmas Ağa'mn görevlendirildiği de belirtilmiştir.

Muhallefata el konulmasıyla ilgili ferman gereğince, Halil Efendi'nin vefatımn ardından mühürlenmiş olan odalar mübaşir olarak tayin edilen Osman Elmas Ağa tarafından açılmıştır. Önce vasiyet defteri sureti gereğince vasiyeti yerine getirilmiş ve yanında çalışan kişilerin de istedikleri yere gitmesine izin verilmiştir. Ardından Halil Efendi'nin geride bıraktığı her nesi varsa en ufak parçasına kadar tespit edilip yazılarak bir defter haline getirilmiş ve Bab-ı Hümayun Hazinesi'ne teslim edilmek üzere tamamı mübaşire teslim edilmiştir (16 Ağustos ı82ı/ ı7 Zilka'de ı236) 19 •

Sabık Şeyhülislam Halil Efendi'nin tereke kayıtlarımn en başında kitapları kaydedilmiştir ki bunlar; Kaba Sakal irnarnı el-Hac Halil Efendi hattıyla ı cilt mushaf-ı şerif, Süleyman Fehim Efendi hattıyla ı cilt Dela'il-i şerif, ı cilt En 'am-ı şerif, ı cilt Menilib-ı Emir Sultan' dır. Adları sıralanan bu dört eserin haricinde başka kitabımn olmadığı görülmektedir. Müderrislik yapmış, İstanbul Kadılığı ile Anadolu ve Rumeli kazaskerlikleri payelerini almanın yanısıra bilfiil Rumeli Kazaskerliği görevini yürütmüş, daha da önemlisi ilmiye sınıfının en üst makarnı niteliğindeki Şeyhülislamlık

makarnında bulunmuş bu şahsın terekesi arasında sadece dört eserin bulunması oldukça şaşırtıcıdır. Gerçekten bütün sahip olduğu kitap bunlar mıdır? Yoksa başka eserler vardı da başka bir hikayesi mi vardır? Şu anda

17 AŞS 562, v.l2b/34. 18 AŞS 562, v.l3a/35. 19 AŞS 562, v.l4a/38.

613

AFYONKARAHiSAR BELEDİYESİ

bunu çözebilmiş değiliz. Doğal olarak, sahip olduğu kitapların tamarnının bunlar olması durumu, birçok olumsuz yorumu da beraberinde getirecektir. Yani, ilmiye sınıfımn bu dönemde içine düştüğü duruma çok çarpıcı bir örnek olabilir. Tereleesi arasmda yer alan; 2 adet çift İngilizkan pişto, ı adet çift Cezayirkan sırmalı pişto, ı adet çift Karahisarkan pişto ile birlikte demir harbi, ı aded Cebhane zenbili, 2 adet Şişhiine tüfenk, ı adet slınli kılıç

olduğu gözönüne alındığında, Halil Efendi'nin bir ilim erbabı olmaktan çok bir asker kimliğine sahip olduğu düşünülebilir.

Halil Efendi'nin tereleesinde bulunan çeşitli eşyalar onun çok iyi derecede tütün tiryakisi olup nargile ve enfıye çektiğini ortaya koymaktadır. Eşyalar arasında; ı adet al minakan mücevherli enfıye kutusu, ı adet bir taşlı altun enfıye kutusu, ı adet Şişhiineli minakar enfıye kutusu, ı adet sim sırlı maden nargile ve tabak ile ı adet sim sırlı tutiya nargile ve marpıç vardır. Bunların yamsıra imarne20 ismiyle kaydedilen muhtelif şekillerde süslü ağızlıklar bulunmaktadır. Sözkonusu ağızlıklar şu şekilde sıralanmaktadır: Bir çift laciverd minalı kehribar imiime, ı adet yeşil minalı kehribar imiime, ı adet ma'i minalı kehribar kabak imiime, ı adet minalı kehribar imiime, ı

adet ma'i minalı kehribar leebir imiime, ı adet minalı kabak imiime, ı adet ince mercanlı kabak imame, ı adet mercanlı kehribar imiime, ı adet mercanlı rneksur kabak imiime, ı adet kakma taşlı kabak imame, ı adet kehribar yekpare imiime, ı adet kabak imiime, ı adet yekpare kehribar imiime, ı adet kabak imiime ve ı adet yekpare kehribar imiime. Diğer taraftan 9 adet tütün tablası, 20 adet kiraz çubuk, 2 adet sargılı çubuk, 3 adet büyük enfıye tenekesi, bir miktar kıyılınış tönbeki ile 16,5 kıyye tütün yer almaktadır. Bunlar, onun çok iyi derecede tütün tiryakisi olmasma delil teşkil etmesinin yamsıra, ağızlık ve çubuk kollleksiyoncusu olabileceğini de akla getirmektedir.

Halil Efendi'nin tereleesinde çokluğuyla dikkati çeken bazı giyim eşyaları da bulunmaktadır. Bunlar, kürk21

, şal22, cübbe23 ve biniş24 olup dökümü şöyledir:

20 İmiime: Çubuk ve sigaralığın başına takılan, kehribar ve saireden ağızlık (Şemseddin Sami, Kamus-ı Türkf, Dersaadet 1317, s. 162).

21 Kürk: Tüyleri yumuşak ve güzel bazı hayvanların kürkleriyle kaplı üstlük giysi ki muhtelifbiçimleri olup vaktiyle üniforma.gibi giyitirdi (Ş. Sami, a.g.e., s. 1194).

22 Şal: 1. Omuza atılmaya veya boyna sarılınağa mahsus yünden kumaş 2.Keşmir keçisi kılından veya ipinden geniş kuşak (Ş. Sami, a.g.e., s. 765).

23 Cübbe: İlıniye kıyafetinde biniş altına giyilen üstlük elbise ki darca olup bunun kısasına abctestlik denir (Ş. Sami, a.g.e., s. 470).

614

Halil Efendi'nin sandııkasumı yan tarafmda bulıman siislemeler

a) Kürkler: ı adet al buhftri şal kaplı cü b be semrnftr kürk, ı adet bilili sarı şal kaplı cübbe semrnftr kürk, ı- adet turunci İngiliz şah kaplı semrnftr nafesi cübbe kürk, ı adet al İngiliz şalı kaplı semrnftr nafesi cübbe kürk, ı adet bilili şal kaplı zağrasna kısa semrnilr nafesi kürk, ı adet bilili şal kaplı kısa semrnilr kürk, ı adet al buhilri şal kaplı kısa semrnilr nafesi kürk, ı adet turunci bilali şal kaplı kısa semrnilr kürk, ı adet yeşil şal kaplı pelıleıılş kürk, ı adet ma'i gezi kaplı cübbe kakum kürk, ı adet al gezi kaplı cübbe kgkum kürk, ı adet yeşil şal kaplı kısa kakum kürk, ı adet al buhur şal kaplı kısa kakum kürk, ı adet ma' i kaplı kısa köhne kakum kürk.

b) Şallar: ı adet beyaz çiçekli rıza yi ş al, ı adet fermayiş ucu kesik şal, ı adet beyaz car şal, ı adet rızayi çubuklu şal, ı adet parça donluk şal, ı adet beyaz çiçekli parça şal.

c) Cübbeler: ı adet gelgeli(?) şah cü b be, ı adet kimyoııl sandallı şah cübbe, ı adet köhne penbe şalı cübbe, ı adet içi sandallı köhne mor çuka cübbe, ı adet yarım sandallı ma' i çuka cübbe, ı adet içi sandallı şalı cübbe, ı adet al şalı cübbe, ı adet içi sandallı çuka cübbe', ı adet içi sandallı beyaz çuka cübbe, ı adet şalı cübbe.

d) Biııişler: ı adet mor sof biniş, ı adet içi patista sof biııiş, ı adet yarım sandallı çuka biııiş, ı adet şah biniş, 8 adet bil 'atlik el van çuka biııiş.

24 Biniş: Osmanlı Devleti zamanında ata binildiği zaman giyilen resn:ll kıyiifet, ulemfuun bazı merasimlerde giydikleri geniş cübbe (Ş. Sami, a.g.e., s. 335).

6ı5

AFYONKARARİSAR BELEDİYESİ

Toplam ı4 kürk, 6 şal, 9 cübbe ve ı2 biniş bulunmaktadır ki bunlann sayısının çokluğunun sebebi, şeyhülislamlann birçok üst düzey merasime katılmasından olmalıdır.

Halil Efendi'nin muhallefatı arasında İngilizkan, iç zarfı minakar keler kaplı altın basma saat ve köstek, altın mühür kesesi, bir taşlı altun enfiye kutusu, al minakan mücevherli enfiye kutusu, yaldızlı sim en 'fun kesesi, sağlr altun nüsha mahfazası, yaldızlı sim dürbün, mücevherli altın zarf ve gergedan boynuzu fıncan gibi muhtelif şekillerde, süslü birçok eşya bulunmaktadır. Bu husus onun süslü, güzel gösterişli şeylere merakı

olduğunu ortaya koymaktadır. Diğer taraftan eşyalar arasında, 9 adet eski ma'den iftar tabağı, ı9

adet beyaz iftar tabağı, 7 adet salata tabağı, 1 adet müsta 'mel abdest havlısı, ı adet ağır(?) abdest futası, ı adet köhne abdest futası, ı adet abdest futası, ı 7 adet köhne işleme makreme25

, ı adet müsta 'mel sofra, 2 adet çit sofra, 2 işleme sofra, ı adet merre peşkir, 8 adet işleme havlı, ı 7 adet sade havlı, 47 adet tonbak zarf ve fincan ile bunlara benzer günlük hayatta evlerde kullanılan çeşitli malzeme bulunmaktadır. Sözkonusu malzemelerin bir kısmının evde günlük hayatta kullanılacak miktardan çok fazla olması onun IDisafiri sevdiğine işaret olsa gerektir.

Halil Efendi'ye ait şilte, perde, yastık, yastık yüzü, yorgan, çarşaf, kumaş, güğüm, ıbnk, cezve, kürek, sacayak, bardak, kase, tabak vb. bazı eşyalar, İstanbul'a götürülmesinde sıkıntı olacağı düşüncesiyle müzayedede satılarak 2237,5 guruş elde edilmiştir.

Aynca Halil Efendi'nin çekmecelerinde, o dönemde Osmanlı

Devleti'nde tedavülde bulunan muhtelif paralardan nakit bulunmuştur.

Sözkonusu paralar ve miktarlan şöyledir: ıoo5 adet Rfi.mi, 2 adet Rumi nısfiyesi, 2 adet Rumi rub'iyesi, 2 adet İslambul mahbubu, 100 adet İslambul nısfiyesi, 482 adet İslambul rub'iyesi, 10943 adet Fındık rub'iyesi, 1163 Dane guruş, 200,5 adet Cihadiye, 6072 adet Rub', 8000 adet Humsiye ve ı24ı,5 guruş çil para bulunmuştur. Bunlann toplam olarak guruş değeri 65537,5 guruş tutmaktadır. Bu paradan 11800 guruşu Halil Efendi'nin vasiyeti gereği harcanmış ve geriye kalan 53737,5 guruşa bazı eşyalannın satılmasıyla elde edilen 2237,5 guruş ilave edilerek t0plam 55975 guruş hazineye teslim edilmek üzere mübaşire verilmiştir.

Yaşamının son günlerinde İstanbul, Bursa ve Karahisar arasında sürgün edilen Halil Efendi'nin dirisi gibi, ölüsü de üç kez sürgüne uğramıştır. Gedik Ahmet Paşa İlkokulu yaptınlmak üzere, İmaret Camii'nin

25 Makreme: sofra havlusu (Ferit Devellioğlu, Osmanlzca-Türkçe Ansiklopedik Lugat Eski ve Yeni Haıfkerle, Ankara 1997, s. 575).

616

AFYONKARAHiSAR BELEDİYESİ

bahçesindeki mezarlık kaldınlırken, Halil Efendi' nin burada bulunan mezarı da 1885 (H.1301) yılında Kadınana Mezarlığı'na nakledilerek, bugünkü Özel İdare İşhanı'nın hemen önüne rastlayan bir yere konulmuştur26 . Şehir içerisinde kalan mezarlıkların nakli sırasında Kadınana Mezarlığı da 1925 yılında kaldınlıruş27 bu çalışma sırasında Halil Efendi'nin mezarı da bu kez ikinci durağı olan Hisarar dı' ndaki şehitliğe nakledilıniştir28 • Yapımı 1935 yılında tamamlanan ve bugünkü adı Kocatep'e Mezarlığı olan Asri Mezarlık'ın hizmete girmesinin ardından şehir içindeki bütün mezarlar kaldınlınca Halil Efendi' nin mezarı da üçüncü kez nakledilerek, Garnizon Şehitliği'nin yanı başındakipafta 4, parsel 17'de bulunan bugünkü yerine konulmuştur.

Ek: Şeyhillislam el-Hac Halil Efendi'nin Myon Şer'iyye Sicil

Defterlerinden Çıkartılan Muhallefat Kaydımn Transkribesidir29•

Karahisar-ı Sahib'de ikamet üzre olup bundan akdem huli'ıl-i ecel-i mev'udile irtihai-i dar-ı beka iden Şeyhülislam-ı sabık el-Hac Halil Efendi merhfimun menıhur ve mumza suret-i defter mucebince vasiyyeti icra olunarak yanında olan etba 'ı diledikleri mahalle gitmelerine ruhsat ve mahall-i merktirnda olan katfe-i emvaı ve eşya ve nükfid ve mücevherat ve hayvfuıat ve sa'ir ism-i mal ıtlak olunur her nesi var ise bir hılai ve bir babbesi zayi' ve telef olmayarak lazını gelenlerden su' aı ve istintak ile zahire ihrac ve zabt ve tahrir ve mumza defterilema'an mübaşir ta'yin huyurulan silahsörfuı-ı hassactan izzetlü Osman Elmas Ağa kullarına tevdi'an dersa'adete irsai ve bab-ı hümayun hazinesine teslim itdirilmesi hususuna ihtimam ve dikkat olunmak babında hala Kütahya ka'immakfunı ve

26 Enver Ergun (Vicdani), "Adanalı Ziya -Hayatı ve Şiirleri-", Gençliğin Sesi Gazetesi, 4 Tenunuz 1963, Sayı 2416, s. 2.

27 Mustafa Güler, "Afyonkarahisar'da Eski Mezarlıklar ve Geriye Kalanlar", Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt I, Sayı2, Mayıs-1999, s.73.

28 E.Ergun, Aynı yer; Aynca bkz. Uzunçarşılıoğlu, a.g.e., s. 39 "Afyon' daKirişhane Kabristanı'nın kenarında tayyare şehitlerine tefrik edilen hatirede (etrafı

parnıaklıkla veya duvarla çevrili mezar) eski Şeyhülisliim Halil Efendi gömülüdür. Halil Efendi sürgünde bulunduğu Karahisar' da vefat ederek önce Gedik Ahmet Paşa Kabristanı'na defnedilnıiş, sonra oradan Büyük Kabristan'a nakil olunmuş, buranın da kaldınlması üzerine kalan kemikleri şimdiki yere (Hisarardı Şelıitliği) gömülmüştür "

617"

AFYONKARARİSAR BELEDİYESİ

Karahisar Mutasarrıfı atfıfetlü Mehmed Reşid Paşa hazretlerine ve bu abd-i da'ilerine ve mübiişir-i mfima-ileyhe hitaben bii-hatt-ı hümayfin-ı şevket­makrün şeref-efza-yı sallife-sudür olan ferman-ı celilü'ş-şiina imtisiilen merhum-ı müşiirun-ileyhin hln-i vefatında temhlr olunan odalar mübiişir-i mfima-ileyh yedile feth ve küşad olunarak her-mficeb-i silret-i defter-i vasiyyeti ba'de'l-icra mevcfid olan bi'l-cümle emviil ve eşya ve nükfid ve sa'ir ism-i miil itliik olunur her nesi var ise bir hıliili ve bir habbesi zayi' ve telef olmayarak ma'rifet-i şer' ve mübaşir-i mfima-ileyh ma'rifeti veliva-i mezbfir mü teseliimi ağa ve vücfih-ı belde ma' rifetlerile yegiin yegiin tahıir ve terkim ve bab-ı hümayfin hazınesine isiil içün mübaşir-i mfima-ileyhe teslim olunan muhallefat-ı merhum-ı müşiirun-ileyhdir ki ber-vech-i ati zikr olunur. Fi'l-yevmi's-sabi' ve'l-ışrin min-şehr-i Zilka'de li-sene sitte ve selasm ve mi'eteyn ve elf.

Kaba Sakal imaını el- Süleyman Fehim Efendi En 'am-ı şerif Hac Halil Efendi hattıyla Dela'il-i şerif Cil d

hattıyla mushaf-ı şerif Cil d ı

Cil d ı

ı

Meniikıb-ı Emir Y aldızlı sim Al Minakan Bir taşlı altun Sultan En' am ki sesi mücevherli enfiye enfıye kutusu Cil d Ade d kutusu Ad ed

ı ı Ade d ı

ı

Şişhiineli Minakar Gözlük ma 'a arfisek Sağir altun nüsha enfıye kutusu mahfaza malıfazası

Aded Ad ed Aded ı ı ı

İngilizkan iç zarfı Altun mühür kisesi Halil isminde hatem Minakar keler kaplı Ad ed Ade d

altun basma sa'at ma'a ı 2 köstek Aded

ı

Züleyha ve Ziba Y aldızlı sim dürbün Mehmed işi keöır sim isimlerinde hatem Ad ed devat ma 'a kalemtraş

Aded ı Aded 2 ı

618

AFYONKAR.uiİSAR BELEDİYESİ

Mücevherli altun zaıf Sim fiske Y esıi tesbih Ruznfune ma 'a gergedan boynuzu şam'dan Aded Ad ed

fincan Ad ed ı ı

Aded ı

ı

Sim sırlı ma 'den Sim sırlı tutiya İngilizkan pişto Cezayirkan nargil ma 'a tabak nargil ma' a Çift sırmalı pişto

Aded rnarpıç 2 kubı1ru(?)

ı Aded Çift ı ı

Karalıisarkan Cebhfuıe Şişhfuıe tüfenk Simli kılıç Laciverd pişto rna'a zenbili Ad ed Ad ed minalı

tirnur harbi Aded 2 ı kehribar ı Çift ı irnfune

ı çift ı

Yeşil minalı Ma'i minalı Minalı kehribar Ma' i minalı kehribar irnfune kehribar kabak irnfune kehribar kebir

Aded irnfune Ade d irnfune ı Aded ı Ad ed

ı ı

Minalı kabak İnce rnercanlı Mercanlı kehribar Mercanlı rneksur irnfune kabak irnfune irnfune kabak irnfune Ad ed Ad ed Ad ed Ad ed

ı ı ı ı

Kakrna taşlı Kehribar Kabak irnarne Yekpare Kabak kabak irnfune yekpare Ad ed k ehribar irnfune

Ade d irnfune ı irnfune Ad ed ı Aded Ad ed ı

ı ı

Y ekpare kehribar Al buhüıi şal kaplı cübbe Hilili sarı şal kaplı irnfune sernrnür kürk cübbe sernrnür kürk Ad ed Aded Aded

ı ı ı

Turunci İngiliz şah kaplı sernın ür Al İngiliz şah kaplı sernrnür nafesi nafesi cübbe kürk cübbe kürk

Aded Aded ı ı

29 AŞS 562, v.l4a/38.

6ı9

AFYONKARARİSAR BELEDİYESİ

Hilili şal kaplı zağrasna(?) Kisa Hilru.l şal kaplı kısa sernıntir kürk sernıntir nfrfesi kürk Ade d

Aded ı

ı

Al buhfin şal kaplı kısa sernınfır nfrfesi Turunci bililli şal kaplı kısa sernıntir kürk kürk Aded Ade d

ı ı

Yeşil şal kaplı pehleniş Ma'i gezi kaplı cübbe Al gezi kaplı cübbe kürk kakumkürk kakumkürk Aded Ad ed Ade d

ı ı ı

Yeşil şal kaplı kısa Al buhUr şal Ma' i kaplı kısa Beyaz çiçekli kakumkürk kaplı kısa kakum köhnekakum nzayi şal

Ade d kürk kürk Ade d ı Aded Ad ed ı

ı ı

Fermayiş ucu kesik Beyaz car şal Rızayiçubuklu Parça donluk şal ş al Ad ed ş al Ade d

Ade d 2 Aded ı

ı ı

Beyaz çiçekli parça şal AI şal üzerine işleme kahve Beyaz şal üzerine Aded makremesi işleme kahve

ı Ade d makremesi ı Ad ed

ı

İşleme şerbet İşleme şerbet Al şal üzerine Ma'i şal üzerine makremesi yağlı ğı işleme kavuk işleme berber

Ad ed Ade d ptişidesi takımı

ı ı Ade d Ad ed ı ı

Mor sof biniş Gelgeli(?) şalı Kimyon! sandallı Köhnepenbe Aded cübbe şalı cübbe şalı cübbe

ı Aded Aded Ade d ı ı ı

620

AFYONKARAHiSAR BELEDİYESİ

İçi patista sof biniş İçi sandallı Yanın sandallı Yanın sandallı ade d köhne mor çuka ma' i çuka cü b be çuka biniş

ı cü b be Ad ed Ade d Ade d ı ı

ı

İçi sandallı şah Al şah cübbe İçi sandallı çuka İçi sandallı cü b be Ad ed cü b be beyaz çuka Ade d ı Ad ed cübbe

ı ı Ad ed ı

Şah cübbe Şah biniş Al çuka kaput Hil'atlik elvan Ad ed Ad ed ma' a başlık ve çuka biniş

ı ı ki se Ade d ı Ad ed 8

ı

Hil 'atlik al Cedid Hind Müsta'mel Burusa Şal kemer ka put san ğı s arık çe tarisi Aded Ad ed Aded Aded Ade d ı

2 2 6 2 Müsta'mel Sevayı anteri Müsta'mel Müsta'mel Zıbun

çiçekli anteri Ade d işleme anteri çetfui anteri Aded Ad ed ı Ad ed Ade d 4

2 5 3 Beyazköhne Çuka çakşır Patista gömlek Patista don Fanilya don

li b ade Ad ed Ade d Ade d Aded Aded 6 6 ı 4

ı

Fanilya İşleme Fanilya Fanilya terlik Fanilya Çorap hırka uç kur çorap çift tozluk çift Ad ed Ade d çift ı çift 4

ı ı2 3 ı

Bağasakal Cedid mest Meşin terlik Çizme köhne tarağı ma'a pabuç Çift Çift yemeni köhne kise çift 3 ı ade d

Ad ed 5 ı

ı

621

AFYONKARAHiSAR BELEDİYESİ

Müsta'mel Ağır(?) Köhne Köhne Müsta'mel Abdest Çit abdest abdest abdest işleme sofra Merre futası sofra havlısı futası futası makre Ade d peşkir Ade d Ad ed Ad ed Ad ed Ad ed me ı ı 2

ı ı ı Ade d Ade d ı7 ı

İşleme sofra İşleme Sade havlı Silecek Çarşab Pencere Aded havlı Ad ed Ad ed Aded perdesi

2 Aded ı7 2 ı Ad ed 8 ı9

B ürüncek Boğça Tekmil Banaluka Şilte Kaliçe ci binlik Ad ed köhne seccade Ade d s eecade Ade d ı o berber Ad ed ı Ad ed

ı takımı 2 4 Ade d

ı

Banaluka saf Al Cezayir Turunci köhne Beyaz Cezayir seecadesi ilirarnı iliram ilirarnı

Ad ed Aded Aded Aded ı ı ı ı

Sim saçaklı al Fita(?) Peştemaı Köhne Yaldızlı

iliram Aded Ad ed sırmalı ve tonbak kalıve Ad ed 2 ı pullu ve askısı

ı sade kalıve Aded piişidesi ı

Ad ed 3

Tonbakzarf Nühas Kutu Tonbak tas Tonbak Tonbak ma'a fincan te b si Ad ed Ad ed mathara abdest

Ade d Aded 3 ı Ad ed leğeııi

47 3 ı ma'a ıbrık Ad ed

ı

Kebir tonbak Sağir tonbak Tonbak Hoşab Hiıau uıema ıeğen ıbrık leğen ve şam'dan ma'a iskernlesi ralıtı ma'a

Ad ed ıbrık te b si Aded başlık

ı Ad ed Ad ed ı Ade d ı 2 2

622

AFYONKARAHiSAR BELEDİYESİ

Tonbak rilcab Y aldızlı sim kabaralı Al çuka üzerine çift ğaşiye sırmalı müsta 'mel 2 Ade d ğaşiye

ı Aded ı

Eğer ma'a kolafi Yedek takımı Tonbak duhan Kiraz çubuk Aded Aded tablası Aded

ı ı Ad ed 20 9

[lSa] sargılı Ma'den Polad tebsi Müsta'mel Koltuk çubuk yemek Aded paşa çatması yasdığı yüzü aded tebsisi ı yasdık yüzü Ade d

2 Ad ed Ad ed 3 ' ı ı7

Ma' i çuka Kıl ğarar Seyisbane Sadeilisağir İlaç mak'ad Ad ed kilimi çekmece çekmecesi Aded 14 Aded Ad ed Ad ed

6 9 ı ı

Sağir ceviz S ağir Enfiye kebir Asa Nühas Nühas çekmece sepet teneke Ad ed te b si gül ab

Ade d sandık Ade d ı Ad ed kumkuması

3 Ad ed 3 ı Ade d ı ı

Nübas tükrük Nübas ördek İhtikan şırıngası Birmikdar hokkası Aded Aded kıyılnıış tönbeki

Aded 2 ı

2 Yemen kahvesi Sabun Salı an Kır araba Baklakın

Kı yy e Kı yy e Aded bargiri bargir 26 25 8 Çift Re's

ı ı

Kır bargir Bir mikdar anber Bir mikdar od-ı Müşemma'

Re' s maverdi tabra(?) ı derununda

defatir ve evrak Sim taht-ı revan debbozu

Ad ed 8

623

AFYONKARAHiSAR BELEDİYESİ

Merhum-ı müşfuun-ileyhin muhallefatından deraliyyeye naklinde usret olup mübaşir-i muma-ileyhin ba'de'l-müzayede semen-i misilleriyle alıara bey'

eylediği eşyadır ki ber-vech-i ati zikrolunur Basma mak'ad 4 aded, basma perde ı Kayık şiltesi ı aded, yasdık 3 aded aded, parça basma ı aded, penbe şilte Guruş

4 aded, koltuk yasdığı 3 aded, yasdık 70 yüzü ı 4 ad ed, kap u perdesi ı ad ed

Guruş

200 İngiliz şalı yorgan ma 'a Basma yorgan ma'a çarşah Yüz yasdığı 8 aded

çarşah ı aded ı aded Guruş

Guruş Guruş 60 40 50

İşleme yüz yasdığı 3 Basma köşe mak'adı 2 Basma şilte 2 aded, ade d ade d yasdık ı aded Guruş Guruş Guruş

35 30 ıoo

Şerbet güğümü 2 Kahve ıbnğı S ağir kahve ıbnğı Cezve 4 aded, ad ed kebir 2 aded, 4 aded ıbnk ı aded Guruş sağlr 2 aded Guruş Guruş

30 Guruş 13 ı6

20 Kebir cezve 4 aded, sağir ı aded, Kebir cezve 2 aded, sağir 3 aded

kürek ı aded, kürek ı aded, kahve tası Guruş

ı aded, kahve kisesi ı aded, sacayak ı 13 aded, ocak demiri ı aded

Guruş

35 Ocak güğümü ı Oturakma'a Yağ debbesi 2 Taht-ı revan

ade d takım ı aded ade d ma'a takım Guruş Guruş Guruş ı aded ı5 ı o ı2 Guruş

250 Eski ma' den güHib Kebir saksoniye bardak ı Sağir saksoniye

şişesi ı aded ad ed bardak 6 aded Guruş Guruş Guruş

9 20 90

624

AFYONKARAHiSAR BELEDİYESİ

Saksoniye tatlı hokkası Saksoniye kase 2 aded Y aldızlı billur bardak 2aded Guruş ı aded Guruş 30 Guruş ll 4

Y aldızlı billur Billur bardak 2 Billur bardak Def'a billur bardak 2 aded ade d ı aded bardak ı aded

Guruş Guruş Guruş Guruş

5 5 7 4 Eski ma' den iftar tabağı Beyaz iftar tabağı ı 9 aded Salata tabağı 7 aded,

9 aded Guruş tuzluk ı aded Guruş 20 Guruş

ı6,5 ı o Y oğurt kasesi 2 aded, Tatlı kavanözu 3 aded Mum ınikrası 3 aded • tabak 2 aded Guruş Guruş

Guruş 13 6 5

Ma'den şam'dan Sırmalı niliili ı Sade niliili ı aded Tunç havan ma 'a tebsi ı aded ade d Guruş ı aded

Guruş Guruş 4 Guruş

20 ll ı5

[ı5b] fıske Hoş ab kaşığı ı ı Hoş ab kaşığı ı 2 Enbfir kaşık ı ı şam' dan 4 ade d ade d ade d ade d

guruş Guruş Guruş Guruş

6 ı5 30 25 Kaşık 6 aded, tatlı Tencere ma'a Bosna feneri Bosna feneri

kaşığı 2 aded kapak ı aded, ı aded ı aded Guruş kefkir ı aded, Guruş Guruş

6 kepçe ı aded, 33 30 burun tası ı

aded, bıçak 4 ade d guruş

25 Kavuk ma 'a kalıp Sabun kıyye 20, Duhan kıyye Tönbeki kıyye 8,

4 aded fi2,5 ı6,5, fi 3 fi8 Guruş Guruş Guruş Guruş

45 50 49,5 64

625

AFYONKARAHiSAR BELEDİYESİ

Tencere ı6 aded, kapak ı5 aded, Merhum-ı müşarun-ileyhin ale'l-lenger 10 aded, çorba tası 3 aded, hesab vekil-i harcı Hasan Ağa'ya

sefer tası ı aded, tepsi 4 aded, süzgü 3 teslim eylediği beşyüz guruşdan ber-aded, leğen ı aded, kefkir 4 aded, mikeb-i defter-i mesfuifi fürünihade

sahan 7 aded, yumurta tabası ı aded, olundukda bill zimmetinde zuhür maşraba ı aded kıyye 105, fi 5 iden

Guruş Guruş

525 34 Yekün Guruş

2237,5 Eşya-i mezküre esrnam olan ber-vech-i balacem'an iki bin iki yüz otuz yedi

buçuk guruşa mübiişir-i muma-ileyh tamamen ahz u kabz eylediği işbu mahalle şerh virildi

Merhum-ı müşarun-ileyhin çekmecelerinde zuhur iden nüküd-ı mevcudesidir ki ber-vech-i ati zikr ve beyan olunur

Rumi ı 005 aded Rumi msfiyesi 2 Rumi rub 'iyesi 2 İslambul Guruş ade d ade d mahbubu 2 aded 25ı25 Guruş Guruş Guruş

25 ı2,5 ı6

İslambul nisfıyesi ıoo İslambul rub 'i yesi 482 Fındık rub 'iyesi ade d ade d 10943 aded Guruş Guruş Guruş

400 ı205 32829 Dane guruş Ciliiidiye Rub' 6072 Humsiye Çilpara

Guruş 200,5 aded ad ed 8000 aded Guruş

1163 Guruş Guruş Guruş ı24ı,5

1002,5 ı5ı8 1000 Yekün Guruş

65537,5 11800 ber-muceb-i süret-idefter-i merhum-ı müşarunileyhin vesayasına virilen. 53737,5 sahhu'l-bill

Nüküd-ı mezküreden merhum-ı müşarun-ileyhin vesayasına dört yüz on iki aded Rumi ile beş yüz aded Fındık rub'iyyesi virilmekle bill kalan beş yüz doksan üç aded Rumi ve on bin dört yüz kırk üç aded Fındık rub'iyyesi ve nüküd-ı sa'ire ber-vech-i bala aynile ki bi-hesab-ı guruş elli üç bin dört yüz otuz yedi buçuk guruş ve biilada muharrer eşya semeninden iki

626

AFYONKARAHiSAR BELEDİYESİ

.bin iki yüz otuz yedi buçuk guruş ki min-haysi'lmecmı1' elli beş bin dokuz yüz yetmiş beş guruş mübaşir-i mı1ma-ileyh yedinde olduğu ve merhı1m-ı müşarun­ileyhin Seyyare nam cariyesi bir kıt'a mernhfu ıtkname ibraz itmekle kendüye ve her-ınüceb-i defter-i kadı-i Burusa yedinde olan mücevherat ve eşyasına ta'arruz olunmayup irade-i serıiyyeye tevkif ol unduğu işbu mahalle şerh virildi.

627