8/15/2019 Arheologija u Srbiji Gamzigrad 2011 Istočna kapija

1/7

8/15/2019 Arheologija u Srbiji Gamzigrad 2011 Istočna kapija

2/7

 Arheološki institut

 

 A RHEOLOGIJA  U SRBIJI

projekti Arheološkog instituta u 2011. godini

PriredileVesna Bikić

Snežana GolubovićDragana Antonović

Beograd 2012

8/15/2019 Arheologija u Srbiji Gamzigrad 2011 Istočna kapija

3/7

IzdavačArheološki institut

Beograd, Kneza Mihaila 35/IV11000 Beograd, Srbija

e-mail: institut@ai.ac.rs www.ai.ac.rs

Tel. +381 11 2637191

Za izdavačaSlaviša Perić

UredniceVesna Bikić

Snežana GolubovićDragana Antonović

KorekturaZoran Bošković

Grafički dizajn i prelomVojislav Filipović

ŠtampaSpace Project

Tiraž100

ISBN 978-86-80093-83-3

8/15/2019 Arheologija u Srbiji Gamzigrad 2011 Istočna kapija

4/7

74

Sl. 3. Felix Romuliana: pogled na lokalitet „Vila“ sa juga.

8/15/2019 Arheologija u Srbiji Gamzigrad 2011 Istočna kapija

5/7

75

Stefan Pop-Lazić, Arheološki institut BeogradBojan Popović, Arheološki institut Beograd

Vujadin Vujadinović

G AMZIGRAD – FELIX R OMULIANA . ISKOPAVANJA  2011. GODINE1* 

Istraživanja Istočne kapije Romulijane su sprovođena u nekoliko navrata, 1987, 1988. i 2009-2011. godine. Težište ovih istraživanja je bilo na delovima starije fortifikacije, odnosno na prolazu i južnoj kuli I. Tom prilikom je konstatovano intenzivno korišćenje ove fortifikacije tokom perioda odkraja III do kraja VI veka(Sladić, Živić 2010, 209-221).  Tokom 2011. godineiskopavanja su obavljenana prostoru ispred istoč-ne kapije, unutar prolaza

između starije i mlađe ka-pije, kao i u okviru portikaispred ulaza u kulu II sta-rijeg utvrđenja (sl. 1). Ciljovogodišnjih istraživanjase sastojao u ispitivanju te-meljnih zona prolaza stari-

 jeg utvrđenja, sistema od- vodnih kanala, portika kodulaza u severnu kulu sta-rijeg utvrđenja i prostoraizvan kapije mlađeg utvr-đenja, a sve to za potrebepredstojeće konzervacije.

Stariju građevinskufazu kompleksa Istočnekapije čine četiri masivnapravougaona stupca, kojisu nosili svod iznad porti-ka kojim se ulazilo u bočnekule starije kapije (kule I iII). Jezgra stubaca činila je

* Članak predstavlja rezultat rada na projektu „Romanizacija, urbanizacija i transformacija urbanih centara civilnog, vojnog i rezidencijalnogkaraktera u rimskim provincijama na tlu Srbije“ (OI 177007) Ministarstva prosvete i nauke Republike Srbije.

Sl. 1. Felix Romuliana: osnova sa pozicijamalokaliteta istraživanih 2011. godine.

8/15/2019 Arheologija u Srbiji Gamzigrad 2011 Istočna kapija

6/7

76

zidna masa od lomljenog kamena vezanog krečnim malterom, dok su lica građena od pravilnih redovaopeka vezanih krečnim malterom. Stope stubaca zidane su od lomljenog kamena zalivenog kompak-

tnim čvrstim krečnim malterom sa primesama peska i sitnog šljunka. Između stubaca i prema ulazu ukulu II, u nivou stope stubaca konstatovan je tanji sloj mrvljenog maltera, koji predstavlja izvorni nivotla starije faze. Između dva pilona kule II, neposredno pred ulazom, iznad malternog nivoa konstato- van je moćan sloj gorenja, u kojem je zastupljen materijal druge polovine i kraja IV veka. Jednim delomovaj nivo je devastiran srednjovekovnim ukopom.

Najstariji nivo ko-rišćenja ovog prostora, s

kraja III veka, neposrednoispred ulaza u kulu, pred-stavlja nivo svetlomrke gli-novite zemlje sa brojnimfragmentima opeka, kojipotiče iz vremena izgrad-nje kule II i portika. Južnood portika se nalazi prolazkapije koji čine veće ka-mene ploče. Njima je za-sveden veći kolektor zidanod opeka vezanih krečnimmalterom (D-D). Sa seve-rozapada se u njega ulivaobočni kanal manjih di-

menzija (B-B). Ispod pragakapije je konstatovan zidkojim je presečen starijikolektor. Iznad dublje po-loženog starijeg kolektora,konstatovan je mlađi kolektor (C-C), čije dno je položeno na koti višoj tačno za jedan metar (sl. 2). Uunutrašnjosti kapije on je konstatovan u dužini od 1,00 m, dok dužina izvan kapije starijeg utvrđenja

do prolaza kapije mlađeg iznosi 10,00 m. Za razliku od starijeg, građenog od opeka, mlađi kolektor jezidan od poluobrađenog kamena. Pružanje ovog kolektora je ispraćeno i izvan utvrđenja, istočno odmlađe kapije ispod zastora komunikacije, koja se pruža prema potoku i bregu Magura. Komunikacija jenačinjena od kamenih ploča nepravilnih oblika, ispod kojih su položeni sitniji kamen i malter. Nalazinovca druge polovine IV veka upućuju na to da je korišćena tokom ovog perioda.

 Vila

Istraživanja izvan bedema utvrđene palate Feliks Romulijane nastavljena su na prostoru sever-nog naselja, sa njegove južne strane. Istražen je objekat koji se nalazi u neposrednoj blizini severnog

Sl. 2. Felix Romuliana: zapadni izgled prolaza Istočne kapije starijeg utvrđenja.

8/15/2019 Arheologija u Srbiji Gamzigrad 2011 Istočna kapija

7/7

77

naselja, čije dimenzije iznose 30 x 24 m. Ove godine je cilj istraživanja bio usmeren na ispitivanje unu-trašnjosti objekta sistemom gusto raspoređenih sondi (sl. 3). Na celom prostoru zidovi su devastirani

usled pomeranja tla, tako da su temeljne zone zidova izmeštene iz izvorne pozicije. Zidovi orijentisanipravcem istok-zapad nagnuti su ka jugu, odnosno ka jarku ispred severnog bedema utvrđene palate,dok su zidovi pravca sever-jug izmešteni ka jugoistoku.

  Za zidove je karakteristično da su u temeljnim zonama građeni lomljenim kamenom vezanimkrečnim malterom, dok su gornje zone građene krupnijim kamenom, a na pojedinim mestima redovisu izjednačavani ulomcima opeka, što se jasno vidi na obrušenom zidnom platnu u prostoriji s apsi-dom. Na osnovu ostataka ovog zida konstatovano je da su opeke korišćene i u izgradnji dovratnika

prolaza unutar građevine.Samo na pojedinim mestima su očuvani ostaci podova od krečnog maltera, i to većinom u sever-nom traktu građevine. Nad njima je formiran sloj šuta od obrušenih konstrukcija u kojem se mesti-mično pojavljuje kasnoantički materijal, kraja III i IV veka. Izuzetak predstavlja nalaz jedne snažnoprofilisane fibule koja se može datovati u prvu polovinu II veka. Do sada je konstatovano 8 prostorijaod kojih su sedam pravougaone i jedna prostorija sa apsidom. U njoj su otkriveni i devastirani ostacitopioničarskih peći sa materijalom IV i Vi veka. Inače u celom objektu nisu konstatovani ostaci sistemagrejanja ili vodovodnih i odvodnih kanala tako da namena celog objekta ostaje nedefinisana.

Bibliografija: Sladić, Živić 2010 - M. Sladić, M. Živić, Zaštitna istraživanja kule I starijeg utvrđenja Romulija-ne 2009. godine, Saopštenja XLII: 209-221.