ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM BIOLOGIA€¦ · Biologia. Poziom podstawowy Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą” 2 Poziom podstawowy Biologia Zadanie 1. (1 pkt)

Miejsce na identyfikację szkoły

Za rozwiązaniewszystkich zadańmożna otrzymać

łącznie 50 punktów.

LISTOPAD2013

PESEL ZDAJĄCEGO

Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy

KODZDAJĄCEGO

Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON.Kopiowanie w całości lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadań przez dyrektorów

szkół biorących udział w programie Próbna Matura z OPERONEM.

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURYZ OPERONEM

BIOLOGIAPOZIOM PODSTAWOWY

Czas pracy: 120 minut

Instrukcja dla zdającego1.Sprawdź,czyarkuszegzaminacyjnyzawiera12stron(zadania1.–28.).Ewentualnybrakzgłośprzewodniczącemuzespołunadzorującegoeg-zamin.

2.Odpowiedzizapiszwmiejscunatoprzeznaczonymprzykażdymza-daniu.

3.Piszczytelnie.Używajdługopisu/pióratylkozczarnymtuszem/atra-mentem.

4.Nieużywajkorektora,abłędnezapisywyraźnieprzekreśl.5.Pamiętaj,żezapisywbrudnopisieniepodlegająocenie.6.Podczasegzaminumożeszkorzystaćzlinijki.

Życzymy powodzenia!

N5200_ProbnaMatura2013_Biologia_PP_GLOWNY_ark.indd 1 2013-10-17 12:22:16

Biologia. Poziom podstawowy Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

2

Poziom podstawowy Biologia

Zadanie 1. (1 pkt)Oceń poprawność zdań dotyczących roli mikro- i makroelementów w organizmie człowieka. W prawej kolumnie tabeli wpisz odpowiednio literę P (prawda) lub literę F (fałsz).

Zadanie 2. (1 pkt)Narysunkuprzedstawionobudowękręgosłupaczło-wieka.Podaj nazwy zaznaczonych odcinków kręgosłupa.

A. .......................................................................................

B. .......................................................................................

Zadanie 3. (1 pkt)Kręgosłupzdrowegoczłowiekajestesowatowygięty.Podaj jedną funkcję fizjologicznych krzywizn ludz-kiego kręgosłupa.

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

............................................................................................

Zadanie 4. (2 pkt)Na podstawie własnej wiedzy oceń prawdziwość podanych stwierdzeń dotyczących osteoporo-zy. W prawej kolumnie tabeli wpisz odpowiednio literę P (prawda) lub literę F (fałsz).

Zdanie P/F

1.Potasjestpierwiastkiemniezbędnymwprzewodzeniuimpulsównerwowych.

2.Fluorjestskładnikiemenzymówwytwarzanychprzeztarczycę.

3.Brakmagnezujestprzyczynąanemii.

A

B

Zdanie P/F

1.Osteoporozawystępujeczęściejumężczyznniżukobiet.

2.Osteoporozaosłabiastrukturęprzestrzennąkościizwiększaryzykoichzłamania.

3.Ryzykozachorowanianaosteoporozęwzrastazwiekiem.

4.WśródlekówzalecanychnaosteoporozęsąpreparatyzawierającewapńiwitaminęD.



3

Zadanie 5. (3 pkt)Do niezbędnych w diecie człowieka składników pokarmowych (kolumna I) dopasuj po dwa źródła pokarmowe, które ich dostarczają (kolumna II). Każde źródło może zostać wykorzy-stane więcej niż jeden raz.

IA.nienasyconekwasytłuszczoweB.jodC.witaminaB11(kwasfoliowy)

II1.tłusterybymorskie2.sólkuchenna3.szpinak4.drożdże5.oliwa

A.–....................,B.–....................,C.–....................

Zadanie 6. (3 pkt)Narysunkuprzedstawionobudowęukładupokarmowe-goczłowieka.a) Wskaż elementy układu pokarmowego, oznaczone na schemacie literami A–E, w których działają następujące enzymy:

1.trypsyna................................

2.lipazatrzustkowa................................

3.amylazaślinowa................................

4.pepsyna................................

b) Podaj, który z wymienionych enzymów, oznaczonych cyframi 1–4, bierze udział w trawieniu węglowodanów.

..............................

Zadanie 7. (1 pkt)Wśród wymienionych funkcji witamin zaznacz dwie, które pełni witamina C.

A.Odgrywaistotnąrolęwewchłanianiużelaza.

B.Jestniezbędnawprocesiewidzenia.

C.Bierzeudziałwprocesiekrzepnięciakrwi.

D.Wzmacniamechanizmyodpornościowe.

E.Obniżapoziomcholesteroluwekrwi.

A

B

C

D

E



4

Zadanie 8. (2 pkt)OpróczwskaźnikaBMI,doocenymasyciałastosujesiętakżenomogram.Jesttowykres,naktórymnaosiYodkładasięwzrost,anaosiX–masęciała.Punktprzecięcialiniiodpowiada-jącychwzrostowiimasieciałabadanejosobywyznaczaocenęproporcjimasyciaładowzrostudanejosoby.

148

40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160

150152154156158160162164166168170172174176178180182184186188

Wzr

ost (

cm)

Masa ciała (kg)

NIE

DO

WA

GA

NAD

WAG

A

O

TYŁOŚĆ

OTYŁ

OŚĆ

WYSO

KIE

GO

STO

PNIA

WA

GA

WŁAŚC

IWA

a) Na podstawie wykresu wskaż, do której kategorii należy kobieta mierząca 160 cm i ważąca 85 kilogramów.

..............................................................................................................................................................b) Podaj nazwy dwóch zaburzeń odżywiania o podłożu psychicznym.

..............................................................................................................................................................

Zadanie 9. (1 pkt)Ototrzystwierdzeniadotyczącenaczyńkrwionośnychczłowieka.1.Wścianachnaczyńwłosowatychniewystępujewarstwamięśniowa.2.Tętnicapłucna,takjakwszystkietętnice,transportujekrewutlenowaną.3.Tętnice,wprzeciwieństwiedożył,nieposiadajązastawek.Zakreśl odpowiedź, w której poprawnie określono słuszność powyższych stwierdzeń.

A.Tylkozdania1.i2.sąprawdziwe.

B.Tylkozdanie1.jestprawdziwe.

C.Wszystkiezdaniasąprawdziwe.

D.Tylkozdania1.i3.sąprawdziwe.



5

Zadanie 10. (2 pkt)Ospaprawdziwa,zwanatakżeczarnąospą,togroźnachorobawirusowa,któradotyczyłajedy-nieludzi.Nieprzenosiłasięnainneorganizmy,aniniebyłyoneźródłemzakażeńtąchorobą.Dawniejstosowanoszczepienianaospęprawdziwą,jednakw1980rokuuznano,żecałkowiciewytępionowirusaodpowiedzialnegozajejpowstawanieizaniechanoobowiązkowychszcze-pień.Wostatnich latachstalewzrasta liczbaosóbchorychnaospęmałpią,którąwywołujewiruspodobnydowirusawywołującegoospęprawdziwą.Chorobataprzenosisiępomiędzyludźmi,atakżewdowolnysposóbmiędzyinnyminaczelnymioraznadrzewnymiinaziemnymigryzoniami.

Napodstawie:S.Shah,Pokswirusy znów grożą,„ŚwiatNauki”2013,nr4.

a) Na podstawie tekstu wyjaśnij, dlaczego mało prawdopodobne jest wytępienie wirusa odpo-wiedzialnego za ospę małpią.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................b) Wśród wymienionych rodzajów odporności wskaż dwie, które dotyczą szczepionek.

A.odpornośćswoista

B.odpornośćnabytabierna

C.odpornośćnabytaczynna

D.odpornośćnieswoista

Zadanie 11. (2 pkt)Wtabeliprzedstawionowynikibadańmoczupew-negopacjenta.a) Wskaż parametr, który nie jest zgodny z norma-mi przyjętymi dla zdrowego człowieka.

..........................................................................................b) Podaj nazwę choroby, której objawem może być niezgodność tego parametru z normą.

..........................................................................................

Zadanie 12. (2 pkt)Na podstawie opisu reakcji organizmu podaj nazwę biologiczną ludzkiego hormonu odpowie-dzialnego za nią.

1.Wyzwalaskurczemacicypodczasakcjiporodowej–....................................

2.Zwiększapoziomcukru(glukozy)wekrwi–....................................

3.Mobilizujeorganizmwprzypadkustresu–....................................

4.Regulujegospodarkęwapniowąifosforanowąworganizmie–.................................

Badany parametr Wynik

barwa słomkowa

pH 5

glukoza 255mg/dl

ciałaketonowe brak

białko brak

erytrocyty brak

leukocyty skrajnienieliczne

bakterie brak



6

Zadanie 13. (2 pkt)Uczłowiekapodczasciążyprzeważniedochodzidorozwojujednegopłodu.Jeślijednakwcza-siepierwszychdnirozwojuzarodkadojdziedo jegorozdzielenianadwasamodzielneorga-nizmy,topowstanąidentycznegenetyczniebliźniętajednojajowe.Czasamirównieżwczasiecyklujajnikowegodojrzewajądwapęcherzykijajnikowe,którychkomórkijajowezostająpotemniezależniezapłodnione.Wówczaspowstajądwazróżnicowanepodwzględemgenetycznymzarodkibliźniątdwujajowych(dwojaczków).Na podstawie informacji z tekstu zaprojektuj tabelę porównującą bliźnięta jednojajowe i dwu-jajowe. Uwzględnij w niej dwie cechy: liczbę komórek jajowych, z których powstają, oraz podo-bieństwo genetyczne.

Zadanie 14. (1 pkt)Dolekarzazgłosiłsiępacjentzraną,którapowstałapodczaspracporządkowychwogródku.Pokilkudniachodtegozdarzeniaodczułmrowienieidrętwieniewokolicachrany,miałteżgorączkęibolałagogłowa.Dochodziłorównieżdobolesnychskurczówmięśniiszczękościsku.Podaj nazwę choroby, na którą cierpiał pacjent.

..............................................................................................................................................................



7

Zadanie 15. (3 pkt)Narysunkuprzedstawionocyklżyciowytasiemcanieuzbrojonego.

dojrzała postaćtasiemca w jelitachczłowieka

człon macicznywypełniony jajami

jajo

larwa(onkosfera)

wągier cysticerkusw mięśniach

a) Na podstawie rysunku wskaż organizm, który jest żywicielem ostatecznym tasiemca nie-uzbrojonego. Swoją odpowiedź uzasadnij.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................b) Wymień jeden sposób, w jaki człowiek może się ustrzec przed zakażeniem tasiemcem nie-uzbrojonym.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 16. (3 pkt)Dopasuj patogen (kolumna I) do wywoływanych przez niego chorób (kolumna II).

I1.wirusy2.bakterie3.pasożytniczepierwotniakiinicienie

IIA.świnkaB.toksoplazmozaC.gruźlicaD.boreliozaE.owsicaF.grypa

1.–.......................,2.–......................,3.–.......................



8

Zadanie 17. (3 pkt)Przyporządkuj opisy do odpowiednich typów podziału komórkowego, wstawiając znak „X” w odpowiedniej rubryce tabeli.

Zadanie 18. (2 pkt)WbadanejcząsteczceDNAstwierdzono,żeguaninastanowi13%wszystkichobecnychwniejzasadazotowych.Oblicz, jaka jest zawartość procentowa adeniny w tej cząsteczce. Zapisz swoje obliczenia.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 19. (1 pkt)Wyjaśnij, co to znaczy, że kod genetyczny jest zdegenerowany.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 20. (1 pkt)Kolchicyna jest substancjąpochodzenia roślinnego,wytwarzanąprzezzimowita jesiennego.Należydoczynnikówmutagennych,któreupośledzają cyklkomórkowypoprzezuniemożli-wieniewytworzeniasięmikrotubulwrzecionakariokinetycznego.Wefekcieniedochodzidosegregacjiirozejściasięchromosomówwdzielącejsiękomórce.Podaj ploidalność komórki potomnej, jeśli komórka macierzysta potraktowana kolchicyną była diploidalna – 2n.

................n

Cecha Mitoza Mejoza

Zachodziwkomórkachsomatycznych.

Zjednejkomórkimacierzystejpowstajączterykomórkipotomne.

Zachodziwniejzjawiskocrossing-over.

Występujewniejjednaprofaza.

Jestźródłemzróżnicowaniagenetycznego.

Komórkipotomnesąhaploidalne.



9

Zadanie 21. (2 pkt)Zabarwęsierścilisówodpowiadajedengen,któregoallelR,warunkującyrudykolorsierści,całkowiciedominujenadallelemrwarunkującymkolorczarny.Skrzyżowanozesobąhomozy-gotęrecesywnązheterozygotą.a) Zapisz stosowną krzyżówkę.

b) Napisz, dlaczego w hodowli czarnych lisów łatwo utrzymać czarną barwę sierści w kolejnych pokoleniach zwierząt.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 22. (2 pkt)Dopasuj nazwę choroby genetycznej (kolumna I) do jej opisu (kolumna II).

IA.chorobaHuntingtonaB.zespółDownaC.mukowiscydozaD.albinizm

II1.Chorobawywołanamutacjąwgenie,któregoprodukt jestzwiązanyz transportemjonówCl–.Jejefektemsązmianywśluziewpłucachiczęstezakażeniadrógoddechowych.

2.Zahamowaniemetabolizmu galaktozy. Jeśli nie stosuje się diety wykluczającej produktymleczne,dochodzidoupośledzeniaumysłowego.

3.Chorobawywołanamutacjąwgeniebiałkawystępującegowmózgu.Jejobjawamisąpostę-pującezaburzeniaruchuiotępienie.

4.Zaburzeniawwytwarzaniubarwnikaskóry,włosówioczu.Osobychoremająmiędzyinny-mibardzojasną,wrażliwąnasłońceskórę.

5.Chorobawywołanadodatkowymchromosomem21pary.Powodujemiędzyinnymiupośle-dzenieumysłoweorazzwiększaryzykowystąpieniawrodzonychwadserca.

A.–..............,B.–...............,C.–...............,D.–..............



10

Zadanie 23. (2 pkt)a) Wyjaśnij pojęcie wektora, używane w inżynierii genetycznej.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................b) Podaj jeden przykład wektora stosowanego w inżynierii genetycznej.

..............................................................................................................................................................

Zadanie 24. (1 pkt)Podaj nazwę opisanego wyżej oddziaływania między populacjami.

..............................................................................................................................................................

Zadanie 25. (1 pkt)Wyjaśnij, dlaczego antybiotyki należy stosować wyłącznie w uzasadnionych sytuacjach.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 26. (1 pkt)Uporządkuj podane pojęcia tak, aby utworzyły szereg przedstawiający wzrastające poziomy organizacji układów biologicznych, w którym cyfra 1 oznacza organizację najniższego pozio-mu, a cyfra 5 – organizację najwyższego poziomu.

biocenoza, biom, biosfera, populacja, ekosystem

1. ..........................................................................................................................................................

2. .........................................................................................................................................................

3. ..........................................................................................................................................................

4. ..........................................................................................................................................................

5. ..........................................................................................................................................................

Informacja do zadań 24. i 25.Wmedycyniepowszechnie stosuje sięantybiotyki.Są to substancjewydzielanegłównieprzezgrzyby,aichbiologicznymzadaniemjesthamowaniewzrostubakteriiiinnychgrzy-bów.Najwcześniejodkrytymantybiotykiembyłabakteriobójczapenicylina.



11

Zadanie 27. (2 pkt)Wzroststężeniawatmosferzeniektórychgazów,takichjakdwutlenekwęgla,podtlenekazotu,metanifreony,powodujepodwyższenietemperaturytroposfery(najniższejwarstwyatmosferyziemskiej).Dziejesiętak,ponieważobecnośćtychgazówwatmosferzeutrudniawypromie-niowywanieenergiicieplnejzpowierzchniplanety.Wymienionegazymogąbyćpochodzenianaturalnegoalbomogąpochodzićzemisjiwynikającejzdziałalnościczłowieka.a) Podaj nazwę opisanego zjawiska globalnego.

..............................................................................................................................................................b) Podaj nazwę innego niekorzystnego zjawiska globalnego, wywoływanego przez obecność freonów w atmosferze, a polegającego na zmniejszeniu się warstwy chroniącej powierzchnię Ziemi przed promieniowaniem ultrafioletowym.

..............................................................................................................................................................

Zadanie 28. (2 pkt)WtabeliprzedstawionoliczbęparkównarodowychwPolscewlatach1940–2010.

Na podstawie danych liczbowych zamieszczonych w tabeli sporządź wykres liniowy zależności liczby parków narodowych w Polsce od lat.

Rok 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010

Liczba parków narodowych w Polsce 2 3 10 11 13 17 22 23



12

BRUDNOPIS (nie podlega ocenie)


Documents

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM BIOLOGIA€¦ · Biologia. Poziom podstawowy Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą” 2 Poziom podstawowy Biologia Zadanie 1. (1 pkt)