1

Trafik Kazaları ve Arka Koltuk Güvenliği

Bekir KAPLAN1

Hilal ÖZCEBE2

1 Araş.Gör.HacettepeÜniversitesiTıpFakültesiHalkSağlığıAD2 Prof.Dr.HacettepeÜniversitesiTıpFakültesiHalkSağlığıAD

Yazışma Adresi:Dr.BekirKaplanHacettepeÜniversitesiTıpFakültesiHalkSağlığıAnabilimDalı06100SıhhiyeAnkarae-posta:drbekir_ankara@hotmail.com

Ç a ğ r ı l ı Y a z ı / D e r l e m e TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt28,Sayı1,Ocak-Nisan2009

[GelişTarihi:31.01.2011-KabulTarihi:28.02.2011]

} ÖZETDünyadayaralanmanedenliölümlerinbütünölümler içinde

önemli bir yeri bulunmaktadır. Trafik kazaları da yaralanmalarabağlıölümlerinönemlibirkısmınıoluşturmaktadır.Heryılyakla-şıkolarak1,2milyondanfazlainsantrafikkazalarınabağlıolarakölmektedir.Sonyıllardagelişmişülkelerdeharcanançabalarınso-nucundatrafikkazalarınınsayısıgöreceliolarakazalmışsadaözel-liklegelişmekteolanülkelerdetrafikkazalarıönemlihalksağlığısorunlarıarasındayeralmaktadır.

Trafikkazalarındaaraçiçindeoturulanyerçokönemlidir.Önkoltukvearkakoltuktakazadurumundayaralanmariskleri fark-lılaşmaktadır.Arkakoltuktaemniyet kemeribağlıolarakoturan-lararaçtakiengüvenlipozisyondakikimselerdir.Trafikkazaları-nınönlenmesindearkakoltukyolcularınınenfazlayaralanmane-deniarabadandışarıyafırlamavearabaiçindeçeşitliyerlereçarp-madır.Arkakoltukemniyetkemerisadecetakanlarıdeğilaynıza-mandaaracınönündeoturanlarıdakorumaktadır.Emniyetkeme-ritakmamışarkakoltukyolcularıençokkafa,yüzveboyunzede-lenmelerinemaruzkalmaktadır.Arkakoltukemniyetkemerleriya-ralanmanınşiddetiniyarıyarıyaazaltmaktadır.

Trafik kazalarındaçocukölümveyaralanmalarınınbirçoğu,yolculuksırasındaçocuklariçingerekliveyeterligüvenlikönlemialınmamasındankaynaklanır.Bunlarınbaşındaçocukotogüven-lik koltuğu bulundurmama veya doğru şekilde kullanmama gel-mektedir.Çocuklarayöneliken temelmüdahalelerdenbirisi ço-cukotogüvenlikkoltuğukullanımıdır.

Ülkemizdeemniyetkemeriveçocukotogüvenlikkoltuğukul-lanımıileilgiliyasaldüzenlemeleryapılmasınakarşınuygulama-dafarklısektörlerinkatılımıilemüdahaleleregereksinimvardır.

Anahtar Kelimeler: TrafikKazaları,ArkaKoltukGüvenliği,Ço-cukOtoGüvenlikKoltuğu

} ABSTRACTAInjury-related deaths constitute an important proportion of

all-cause deaths in theworld. Among the injury-related deaths,trafficaccidentsconstituteasignificantportion.Approximately1.2million people die due to traffic accidents each year. In recentyears,numberoftrafficaccidentshaverelativelydecreasedinthedevelopedworldasaresultoftheefforts,howevertrafficaccidentsarestillamongthemajorpublichealthproblemsinthedevelopingcountries.

Seating location in a car during traffic accidents is veryimportant.Incaseofanaccident,risksofinjuryvaryinfrontseatsand rear seats.Rear seatpassengerswearinga safetybelt in thevehicleareinthesafestposition.

Defenestrationisthemostimportantcauseofinjuriestorearseatpassengers.Rear-seatpassengerswithoutasafetybeltaremostexposedtohead,faceandneckinjuries.Rearseatsafetybeltnotonly protects the passengers who wear them, but also protectsfront-seatpassengers.Inaddition,rear-seatsafetybeltsreducetheseverityoftheinjuriesbyfiftypercent.

Mostchilddeathsandinjuriesintrafficaccidentsarecausedby not taking the necessary and sufficient safety measures forchildrenduringthetrip.Absenceofcarsafetyseatsforchildrenoritsimproperuseareamongthemainfactors.Oneofthemostbasicinterventionsforchildrenistousecarsafetyseats.

In our country, despite existing regulations regardinguse ofseatbeltsandcarsafetyseatsforchildren,interventionswiththeparticipation of different sectors are needed for enforcement oftheseregulations.

Keywords: TrafficAccidents,RearSeatSafety,CarSafetySeatsforChildren

TrafficAccidentsandRearSeatSafety

2

TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt28,Sayı1,Ocak-Nisan2009KaplanveÖzcebe

Trafik Kazalarının Önemi

Dünyada yaralanma nedenli ölümlerin bütün ölümleriçindeönemlibiryeribulunmaktadır.Trafikkazalarıne-deniyleolanölümleryaralanmanedeniyleolanölümle-rinönemlibirkısmınıoluşturmaktadır(1).TrafikkazasısonucuyaralanmaDSÖ’nüntanımlamasınagöre;“karayolundaseyredenbiraracınçarpmasıileoluşanhertür-lüyaralanma”şeklindetanımlanmaktadır(2).

Heryılyaklaşıkolarak1,2milyondanfazlainsanıntrafikkazalarınabağlıolaraköldüğüveyaklaşık50mil-yon kişinin de yaralandığı bilinmektedir. Dünya Sağ-lıkÖrgütü’nün(DSÖ)tahminlerinegöre,tümdünyada2004yılındaölümnedenleriarasında9.sıradaolantra-fikkazalarıbuhızileilgiliönemligirişimleryapılmadı-ğıdurumda2030yılında5.ölümnedeniolacağıtahminedilmektedir(1).

Son yıllarda gelişmiş ülkelerde harcanan çabalarınsonucundatrafikkazalarınınsayısıgöreceliolarakazal-mıştır; ancak gelişmekte olan ülkelerde trafik kazala-rı halen önemli halk sağlığı sorunları arasında yer al-maktadır. Trafik kazalarına bağlı ölümlerin%90’ı dü-şükveortagelirdüzeyinesahipülkelerdemeydanagel-mektedir.Gelişmekteolanülkelerdetrafikkazalarısayı-sıvebunedenleolanyaralanmaveölümlerhergeçengündahadaartmaktadır.DSÖAvrupaBölgesi’nde,tra-fikkazalarınabağlı yaralanmanedenliölümhızıyük-sekgelirdüzeyinesahipolanülkelerde100.000kişide10,3iken;düşükgelirdüzeyinesahipülkelerdebuhız100.000kişide21,5’dir (1).

Türkiye’de çocuk ölümleri içinde trafik kazası ne-deniyle olan yaralanmalar önemli bir yer tutmaktadır.

Özellikle0-14yaşarasıçocuklardatrafikkazasınabağlıölümler6.sıradayeralmaktadır(3).EmniyetGenelMü-dürlüğüTrafikHizmetleriBaşkanlığıistatistiklerinegöreTürkiye’de2009yılındatoplam1.034.435trafikkazasımeydanagelmiş,bukazalardadatoplam4.300kişiha-yatınıkaybetmişve200.405kişiyaralanmıştır (4).Ka-rayollarıGenelMüdürlüğünün istatistiklerinegöre ise,2009yılında1.050.011trafikkazasımeydanagelmişvebukazalardatoplam4.300kişiölmüş,200.405kişideyaralanmıştır (5). Bu kaynaklara göre Türkiye’de yıldayaklaşıkolarakbirmilyon trafikkazasıolmaktavebukazalarda4.000’denfazlainsanhayatınıkaybetmekte-dir.Hernekadarveritoplamaileilgilisorunlardando-layıtamsayıbilinmesede,ülkemizdeheryıltrafikka-zasınedeniyleyaklaşık8-9binkişininyaşamınıkaybet-tiğitahminedilmektedir(6).

Buçalışmanınamacı, trafikkazalarınabağlıolarakmeydanagelenveözelliklearkakoltuktaolanyaralan-malara dikkat çekmek ve bu konuda alınabilecek ön-lemlerivurgulamaktır.

Trafik Kazalarında Araç İçi Yaralanma Meka-nizması ve Pozisyon

Trafikkazası sırasında,araçtaçarpmaolduğunda,yol-cununoturduğukısım,aracınöntarafınagöredahaya-vaşdurmaeğilimindedir.Budurum,araçtaçarpmaet-kisi olarak tanımlanmaktadır. Trafik kazası olduğundaaraçdurduğuhalde,aracıniçindekikişileraracınçarp-maöncesiseyrettiğihızdahareketetmeyedevameder-ler.Aracıntamamendurmasındansonra,aracıniçinde-ki kişiler kaza noktasına doğru sürüklenir; ön panele,

Şekil 1. Trafik Kazası Sırasında Yolcunun Hareketleri (8).

3

TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt28,Sayı1,Ocak-Nisan2009 KaplanveÖzcebe

camavebirbirlerineçarparlar.Bunedenletrafikkaza-larındakiyaralanmalarınbirkısmıinsanaçarpmaetkisiileoluşur.Diğeryandan,araçtakikişilerinvücudutama-mendurmuşolsabile,içorganlarıaynıhızdahareketedevamederveiçorganlarbirbirineçarparlar,bukonumdaiçorganyaralanmalarınınoluşmekanizmalarıiçindesayılmaktadır(7-8)(Şekil1).

Trafik kazalarındaaraç içindeoturulanyerde çokönemlidir. Kişi araç içinde sürücü, ön koltuk oturanıveyaarkakoltukoturanıolabilir.Önkoltukvearkakol-tuktakazadurumundayaralanmariskleri farklılaşmak-tadır(9).Arkakoltuktaoturankişiönkoltuktakikişilereçarparakkendiveönkoltuktaoturankişininfarklıme-kanizmalar ile yaralanmasınanedenolur.Bununyanısıraenerjiaçığaçıkmasıilearkakoltuktaoturankişininöncamdan fırlamasıda sıkolarakgörülmektedir (10).(Resim1).

Şekil 1. Trafik Kazası Anında Arka Koltuk Yolcusunun Hare-

keti (11).

Arkada oturmuş ve emniyet kemeri bağlamamış,

200km/shızlagidenotomobilde80kgağırlığındakibirkimsenin kaza anında ön koltuktakine çarpma kuvve-ti4,5tonolarakhesapedilmektedir.Saatte80kmhız-lakazayapanbirotomobildearkakoltuktaoturanyol-cusadece113milisaniyesonrasürücüseviyesineyük-selmektevekafasıylaönedoğrusertbirdarbeyapmak-tadır.Bunedenleaynızamandakendisideölümcülbirdarbealmışolmaktadır(11-12)

Halk Sağlığında Bakış Açısı İle Trafik Kazası ve Yaralanmalardan Korunma

Yapılanaraştırmalar,trafikkazalarınınönlenebiliroldu-ğunu ve geliştirilecek girişimlerle yüz binlerce kişininyaşamının kurtarılabileceğini göstermektedir. Yol gü-venliğininüçtemelbileşeniolansürücü,araçveçevre-ninbirliktedeğerlendirilmesivebunagörebiryaklaşımgeliştirilmesigerekmektedir(13).Halksağlığındakorun-mayaklaşımıiçindebumüdahalelerşuşekildetanım-lanmaktadır.

Kazaoluşumununönlenmesibirinciamaçolmalıdır.Kazaya neden olan mekanizmaların tanımlanması vebunayönelikdüzenlemelerinyapılmasıbirincilkorun-manın temelini oluşturmaktadır. Bölünmüş yol ve hıztümsekleri,yolçevresindegörüşüartıracakdüzenleme-ler,yolışıklandırılması,trafikişaretlerigibiyolgüvenli-ğiniartıracakuygulamalar,alkollüaraçkullanımınaveyolgüvenliğineyönelik(hızsınırları,cezalar)yasaldü-zenlemelerinyapılması,korunmasızyolkullanıcılarınayönelikdüzenlemeler(yayayolları,bisikletyollarıgibi)kazaylakarşılaşmariskini,bunabağlıolarakkaza,yara-lanmaveölümsayısınıazaltacaktır(13).

Kazaoluştuğundayapılmasıgerekenlerivekazanınşiddetini azaltmaya yönelik düzenlemeleri içermekte-dir.Emniyetkemeri,çocukkemerlerivekoltukları,havayastıkları,başdesteklerigibiaraçdonanımlarınınkulla-nılması,motosikletvebisikletsürücülerindekaskkulla-nımının yaygınlaştırılması, çarpışma sırasındayaralan-mayıazaltmayayönelikyolçevresidüzenlemeleribun-lardanbirkaçıdır(13).

Üçüncülkorunmakazasonrasındayapılacaklarıveyaralanmaların etkilerini azaltmaya yönelik önlemleriiçermektedir.Kazanınerken tespiti,kazasonrasıaraç-tançıkarma,yangınıönleme,ilkyardımhizmetleri,acilyardımhizmetlerinde çalışan personelin, öğrencilerin,öğretmenlerin, sürücülerin ve halkın ilk yardım konu-sundaki bilgilerinin artırılması, sağlık kurumuna hızlaulaştırılma,hastaneacilmerkezlerindekitedavihizmet-lerininiyileştirilmesigibiuygulamalarkazasonrasıya-ralanmasonucuoluşabileceketkileriveölümleriazalt-maktadır(13).

Trafikkazalarınınönlenmesindebütüncülbirbakışaçısı ile tümmüdahalelerortakyürütmekgerekmekte-dir.Ancaksonyıllardakazaoluşmasınıönleyiciaraçiçiaktifgüvenliksistemlerinin(ABS,aktifsüspansiyonsiste-mi,çekişkontrolsistemi,elektronikstabiliteprogramla-rıgibi)yanısıra,kazaolduğuandanitibarenaraçiçindeseyahatedensürücüveyolcularınyaralanmalarınıönle-meyeyönelikarkakoltukemniyetkemeri,çocukotogü-venlikkoltuğugibipasifgüvenlikönlemlerindedeyo-ğunbirgeliştirmesüreciyaşanmıştır(12).

Arka Koltuk Emniyet Kemerinin Önemi

Arabanın sabit noktaları arasına gerilerek, çarpma et-kisini vücudun daha güçlü bölgelerine yönlendirerek;ölüm ve yaralanma riskini azaltan koruyucu araçlara“emniyetkemeri”denir.Emniyetkemerlerininilkkulla-nımı(1903),karnınönündenbağlananveikinoktaara-sıtespitşeklindedir.Dahasonra,1958yılındaİsveç’teki Volvo Fabrikasında mühendis olan Bohlin üç nokta-

4

TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt28,Sayı1,Ocak-Nisan2009KaplanveÖzcebe

lı emniyet kemeriolarakbilinen sisteminpatentini al-mıştır.Bu sistemdekişihemkarnınönünden,hemdeomuzdantespitedilmektedir(7).

Emniyetkemerlerininyararları,kazatürlerinintama-mındagörülmektedir.Fakatölümveağıryaralanmanınençokmeydanageldiğiçarpma/çarpışmakazalarında-kiyararlarınındahaetkiliolduğugörülmektedir.Çarp-ma sonucu savrulanbir eşyadaolsa insanbedenideolsasonundabirengelledurdurulmaktadır.Birçarpmaanında araç saniyenin ilk on salisesinde durmakta isedeeğeremniyetkemeritakılıdeğilsedireksiyon,kont-rolpaneliyadaöncamtarafındandurdurulanakadararaçiçindekieşyalarvearaçtabulunankişilerinbeden-leriaynıhızdakihareketlerinedevametmektedirler(14).

Emniyet kemerleri araç içindeki yolcuları çarpmaetkisiyle vücutta meydana gelen sarsıntının kademeliolarakazalmasınıveçarpmaetkisininvücuttateknok-tadatoplanmayıpdağılmasınısağlamaktadır.Kazaanın-dameydanagelençarpmaetkisinivücutyapısındakiengüçlünoktalarayöneltir.Çarpma/çarpışmaanındakol-tuktanfırlamayıengeller.Hassasveenönemliorganla-rınyeraldığıkafaveomuriliğinherhangibiryereçarp-masını önleyerekbireyi korumaktadır.Önkoltuktaüçnoktalı emniyet kemerleri, otomobilde seyahat eden-lerinağıryaralanma risklerini%45,kamyonetlerdede%60oranındaazaltmaktadır.Ölümlükazalardaönkol-tukta emniyet kemeri kullananların %24,8’i hiç zarargörmedenkazayıatlatırken,emniyetkemerikullanma-yanlardabuyüzde%6,3’tür(14).

Arkakoltukyolcularınınenbüyükyaralanmanede-nifırlamadır.Emniyetkemeritakmamışarkakoltukyol-cularıençokkafa,yüzveboyunzedelenmelerinema-ruzkalmaktadır(15).Arkakoltuktaemniyetkemeribağ-lıolarakoturanlarkazaanındaaraçtakiengüvenlipo-zisyondakikimselerdir.Arkakoltuktaoturanlararasın-da ise ortada emniyet kemeri takarak oturanlar diğerarkakoltukoturanlarınagöredahagüvendedir(9).Arkakoltuk emniyet kemeri sadece takanları değil aynı za-mandaaracınönündeoturanlarıdakorumaktadırEmni-yetkemerinintakılmadığıdurumdakazasırasındaarkakoltuktaoturanlarönedoğrugelirler.Buhemkendile-rihemdearaçtakidiğerkişileriçintehlikeoluşturmak-tadır. Eğerarkakoltuktaemniyetkemeri takmayanbiryolcuvarsaönkoltuktaoturanlardaölümriskinin3,75katarttığıbulunmuştur(15).Ichikawavearkadaşlarınınyaptığıbirçalışmayagöreönkoltuktaoturanlaremni-yetkemeritakmışolsabile,arkakoltuktaoturanlarem-niyetkemeritakmamışiseönkoltuktaoturanlarınkazaanındaölümriski5katartmaktadır.Aynıçalışmadaönkoltuktakiölümlerin%80’ininarkakoltuktaoturanlaraemniyetkemeritakılmasıylaönlenebileceğibulunmuş-tur (10).Çeşitliçalışmalardaarkakoltuktaemniyetke-

meri kullanımının ölümleri %18-75 arasında değişendeğerlerdeönlediğibulunmuştur(10).Ayrıcaarkakol-tukemniyetkemerleriyaralanmanınşiddetiniyarıyarı-yaazaltmaktadır.İngiltereUlaşımAraştırmaLaboratua-rı,önkoltukyolcularının tamamınayakınınınemniyetkemeritakmasınakarşılık,dahadüşükdüzeydeemniyetkemerikullananarkakoltukyolcularınınyaralanmaris-kinin2kat,fırlatılmariskininise7katdahafazlaoldu-ğunuortayakoymuştur.

Avustralya’nınViktoryaEyaleti’ndeemniyetkemerikullanımı1970yılındazorunluhalegetirilmiştir.Bun-dan 4 yıl sonra ölümlerde %37’lik, yaralanmalarda%41’likveomurilikzedelenmelerindeise%27’likazal-mameydanagelmiştir.Genelbirifadeileemniyetke-merikullanımınınzorunluolduğuülkelerdekiölümveyaralanmasıklığı,kullanımınzorunluolmadığıülkeleregöre%40dahaazdır(14).

ABD’de ölümlü trafik kazalarının değerlendirildi-ğibirçalışmada,emniyetkemeri takılanölümlükaza-lardayolcuların%73’ühayattakalırkenemniyetkeme-rinin takılmadığı ölümlü kazalarda bu sıklık %44’tür.Aynı çalışmadaemniyet kemeri kullanımının26 yıldayaklaşık135binölümü,3,8milyonyaralanmayıve585milyardolarmaliyetkaybınıönlediğibelirtilmiştir.Eğeraynısüredebütünaraçiçindekiyolcularemniyetkeme-ri takmışolsaydıaynıdeğerlerinsırasıyla315bin,5,2milyonve913milyardolarolacağıbelirtilmiştir(16).

AmerikaUlusalKarayoluGüvenlikİdaresi’nin2008yılıverilerinegörebinekarabalardaarkakoltuktaotu-ranlarınöldüğükazalarda,ölümlerin%57,1’indeemni-yetkemerinintakılmadığıbulunmuştur(17).

Çocuk Oto Güvenlik Koltuğu (ÇOGK) ve Önemi

DSÖtarafındanyapılan tahminleregöre,2002yılında180.500çocuk trafikkazası sonucuyaşamınıyitirmiş-tir.Buölümlerinyaklaşık%97’siortaveazgelişmişül-kelerdedir(18).Trafikkazalarındaçocukölümveyara-lanmalarınınbirçoğu, yolculuk sırasındaçocuklar içingerekliveyeterligüvenlikönlemialınmamasındankay-naklanır. Bunların başında çocuk oto güvenlik koltu-ğubulundurmamaveyadoğruşekildekullanmamagel-mektedir.Çocuklarayönelikentemelmüdahalelerdenbirisiçocukotogüvenlikkoltuğukullanımıdır.

Otomobillerde çocuk koltuklarının kullanılmasınınnedeni,araç içindebulunanbirçocuğunkazaanındaoturduğuyerden fırlayıpsavrulmasınıönlemektir.Eğerbuönlenemezsekazaanındaaracıniçyüzeylerineşid-detleçarpabilirler.Bununsonuçlarınıtamolarakönce-denkestirmekmümkündeğilsedeenazındanağırşekil-deyaralanacaklarınıtahminetmekgüçdeğildir.Birço-

6

TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt28,Sayı1,Ocak-Nisan2009KaplanveÖzcebe

hatettikleridedikkatiçekmektedir.Çocukotogüvenlikkoltuğukullanımınailişkinailelereyönelikbazımesaj-laraşağıdaverilmiştir.

Türkiye’de Yasal Durum

Ülkemizde 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunumu-zun 78. Maddesi’nde belirli sürücülerin ve yolcula-rın,araçlarınsürülmesisırasındakoruyucutertibatkul-lanmaları zorunluhale getirilmiştir.Konu ile ilgili dü-zenlemeler yönetmelikte belirtilmiştir. Karayolları Tra-fikYönetmeliği’ndeyapılan25.06.1998tarihlideğişik-likile2.fıkrasınınb,cvedbendindedeğişikliklerya-pılmıştır.

b bendi: “Otomobil ve tescil bakımından otomo-bilgibiişlemgörenarazıtaşıtlarındasürücüsüileönvearkakoltuklarda,minibüslerdeisesürücüsüileyanındaoturanyolcuların;kamyon,kamyonetveçekicilerdesü-rücüvesürücüyanındakikoltuklarda;şehirlerarasıoto-büslerde(sınıfIII)arkakoltuklarhariçolmaküzere,sü-rücüsüdahilenönveönündeboşlukolanarkakoltuk-larda, önündeboşlukolan kapı önü koltuklarında; ikikatlışehirlerarasıotobüslerdemerdivenönü,enönveönündeboşlukolanenarkakoltuklarda,masaetrafındabulunakoltuklardanaracıngidişyönünedoğruolanlar-daoturanyolculariçinemniyetkemeri,bulundurulma-sıvekullanılmasımecburidir.”

c bendi:“Buyönetmelikhükümlerinegöre1995yılıitibariileülkemizdeimaliyapılanveyayurtdışındanit-halineizinverilenaraçlarınarkakoltuklarındaemniyetkemeri bulundurulması ve kullandırılmasımecburidir.Bunların dışında kalan ve halen trafikte kullanılmaktaolandiğertaşıtsahipleriisteğebağlıolarak1sayılıCet-veldeyeralan“EmniyetKemeri”ninumunesineuygunolarak taktırabilirler. Minibüslerin arka koltuklarında,kamyon,kamyonet,çekiciveşehirlerarasıotobüslerdeemniyetkemeri ile ilgilihükümler01.08.1998 tarihin-densonraüretilenaraçlardauygulanır.Buaraçlaryer-leşimyeriiçindesürülürkengerekligörülenleriçinem-niyetkemerikullanmamecburiyeti İçişleriBakanlığın-caçıkarılacakgenelgelerdoğrultusundaaranmayabilir.”

d bendi:“(b)bendindesayılantaşıtlardasürücüya-nındakiönkoltuktaon(10)yaşındanküçükçocuklarıntaşınmasıyasaktır.”

Ceza konusu ise 2918 sayılı Karayolları TrafikKa-nunun78/1-amaddesindedüzenlenmiştir.Kanunagöreotomobilveminibüscinsitaşıtlardaemniyetkemeribu-lundurmayanvekullanmayanlarparacezasıve5cezapuanıilecezalandırılmıştır(22).

Yapılanbudüzenlemelererağmenülkemizdesürü-cülerarasındaemniyetkemerikullanımyüzdesiolduk-

çadüşüktür.Ankara’da27farklıkavşaktayapılanbirça-lışmada,sürücülerinemniyetkemerikullanımınıntaşıttürünegöre%4,7-37,5arasındadeğiştiğibulunmuştur.Türkiye’deyapılanbaşkabirçalışmadaemniyetkeme-rikullanımı,kötühavaşartlarındavegeceyapılanşehirdışıyolculuklardayüksek, iyihavaşartlarındavegün-düzyapılanşehiriçiyolculuklardaiseçokdahadüşükseviyedebulunmuştur(23).

Türkiye’de 10 yaşından küçük çocukların ön kol-tuktaoturması2918SayılıKarayollarıTrafikKanunu’nagöre yasaktır. Türkiye’de ÇOGK kullanımı 9 Haziran2008’deResmiGazete’deyayımlananKarayollarıTra-fikYönetmeliği’nin150.maddesindeyapılandeğişiklik-lezorunluhalegetirilmiştir.Budüzenlemeileboyu135santimetreden,kilosu36kilogramdanazçocuklar,“ço-cuk oto güvenlik koltuğu”nda yolculuk etmek zorun-dadır. EgeÜniversitesi’nde Tıp Fakültesi öğretim üye-leri arasında yapılan araştırmada çocuk araba koltuk-larınınkullanımınınyalnızca%30olduğubelirlenmiş-tir.Bubulguülkemizdeçocukarabakoltuğukullanımı-nınnedenlidüşükdüzeydeolduğukonusundafikirver-mektedir(22).

Ülkemizde emniyet kemeri ve çocuk oto güvenlikkoltuğukullanımıileilgiliyasaldüzenlemeleryapılma-sınakarşınuygulamayayönelikfarklısektörlerinkatılı-mıilemüdahaleleregereksinimvardır.

Trafik Kazalarına Bağlı Yaralanma ve Ölümle-rin Önlenmesi

Trafikgüvenliğiçokyönlümüdahalelerileengellenebi-lirbirolgudur.Bunedenletrafikgüvenliğininsağlanma-sıiçinkurumlararasıişbirliğiyapılmasıgerekmektedir.Kararvericilerin,medyanın,üniversitelerin,siviltoplumkuruluşlarınınveotomobilüreticilerininbukonudaor-takhareketetmesigerekmektedir(Şekil5).

Şekil 5. Trafik Güvenliği Uygulama Şeması

Trafikgüvenliğiileilgiliöncelikliolaraksiviltoplum

7

TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt28,Sayı1,Ocak-Nisan2009 KaplanveÖzcebe

kuruluşlarınınveüniversitelerinkonuileilgiliçalışma-lar yapmaları ve karar vericilere yol gösterici raporlarsunmalıdır.Sunulanbu raporlarkapsamındakararve-riciler yasaldüzenlemeleri yapmalıdır.Yapılanbuya-saldüzenlemelertrafiktekiherbireyikoruyacakşekildekapsamlı olmalıdır. Yapılan yasal düzenlemeler med-yavesiviltoplumkuruluşlarıtarafındandesteklenerek,okullardaöğrencilerekonuileilgiliolarakderslerverile-rektoplumdaveotomobilüreticifirmalardabilgivefar-kındalıkdüzeyininartırılmasısağlanmalıdır.Ayrıcahal-kınbilinçlendirilmesinisağlamakamacıylaailehekim-lerininkonuyailgisiartırılmalıvebuşekildeailehekim-lerinekayıtlıkişilerinfarkındalığıartırılmalıdır.

Otomobilüretici firmalarvarolangüvenliksistem-lerininyanında,yayalarıvearkakoltukoturanlarınıdakapsayacakşekildeyenigüvenliksistemlerigeliştirmeliveçocukotogüvenlikkoltuklarınıyeniarabalardamüş-terileresunmalıdır.

Trafikgüvenliği ile ilgiliolarakyasaldüzenlemele-rin uygulanması konusunda denetleyicimekanizmala-rınduyarlılık göstermesi gerekmektedir. Trafiktedene-timler sıkyapılmalı,kurallarauymayanlaragereklice-zalaruygulanmalıdır.

Trafik güvenliğinin sürekliliğini sağlamak amacıy-la,UlusalTrafikGüvenliğiFaaliyetPlanıoluşturulmalıvebukonuyayeterlibütçedesteğisağlanmalıdır.Ayrı-caülkeler,trafikkazalarıileilgiliverileridüzenliolaraktoplamalıvekonuileilgilikurumlarlaulusalveuluslararasıişbirliğiyapmalıdır.

} KAYNAKLAR1. Globalstatusreportonroadsafety:timeforaction.

Geneva,WorldHealthOrganization,2009(www.who.int/violence_injury_prevention/road_safety_status/2009).ErişimTarihi:09.09.2010

2. WHOInjuryChartBook2002.DepartmentofInjuriesandViolencePreventionNoncommunicableDiseasesandMentalHealthCluster,WorldHealthOrganization,Geneva,2002.p.19

3. T.C.SağlıkBakanlığı,RefikSaydamHıfzıssıhhaMerkeziBaşkanlığı,HıfzıssıhaMektebiMüdürlüğü.BölükOfsetMatbaacılık. Türkiye’deSağlığaBakış,2007.p.23

4. EmniyetGenelMüdürlüğü,TrafikHizmetleriBaşkanlığı,GenelKazaİstatistikleri.http://www.trafik.gov.tr/istatistikler/istatistikler_s.aspErişimTarihi:15.09.2010

5. T.C.UlaştırmaBakanlığıKarayollarıGenelMüdürlüğü.TrafikKazalarıveÖzeti,2008.BakımDairesiBaşkanlığı,TrafikŞubesiMüdürlüğü,Haziran2010.p.3

6. BoztaşG,ÖzcebeH.TrafikKazasıYaralanmalarındaİkincilKorunma:EmniyetKemeri.Sted.2005;14(5)94-97

7. T.C.EmniyetGenelMüdürlüğü.ÜlkemizdeEmniyetKemeriKullanımı.TrafikHizmetleriBaşkanlığıTrafikAraştırmaMerkeziMüdürlüğüYayınları,Ankara,1999.p.9

8. Exponent,EngineeringandScientificConsulting,CannonballRunAccident,http://www.exponent.com/cannonball_run/ErişimTarihi:15.09.2010

9. MayroseJ.,PriyaA.Thesafestseat:Effectofseatingpositiononoccupantmortality.JournalofSafetyResearch2008;39(4):433–436

10.IchikawaM.,NakaharaS.,WakaiS.Mortalityoffront-seatoccupantsattributabletounbeltedrear-seatpassengersincarcrashes.Lancet 2002;359(9300):43–44

11.AlkanN.,SözenŞ.UlaşımKazalarınaBağlıÖlümlerinveAlınacakTedbirlerinAdliTıbbiDeğerlendirilmesi.UlusalTravmaDergisi1999;1(I):1-6

12.KoçakA.AktaşE,Ö.ZeyfeoğluY.TıpFakültesiÖğretimÜyeleriArasındaÇocukKoltuğuveEmniyetKemeriKullanımYaygınlığı,UluslararasıTrafikveYolGüvenliğiKongresi’ndeSunulanBildiri,GaziÜniversitesi,Ankara,2002http://www.trafik.gov.tr/icerik/bildiriler/pdf/A5-14.pdfErişimTarihi:21.06.2010

13.TemelF,ÖzcebeH.Türkiye’deKarayollarındaTrafikKazaları.Sted2006;15(11):192-198

14.EmniyetKemeriNedenGereklidir.TrafikDergisi,AnkaraTrafikVakfıYayınları.2008;6(26):18-23.

15.ZambonF.,FedeliU.,MarchesanM.,SchievanoE.,FerroA.,SpolaoreP.Seatbeltuseamongrearpassengers:Validityofself-reportedversusobservationalmeasures.BMC Public Health 2008;9(8):233

16.MayroseJ,JehleD,HayesM,TinneszD,PiazzaG,WildingG.E.InfluenceoftheUnbeltedRear-seatPassengeronDriverMortality:TheBackseatBulletACADEMERGMED2005;12:(2).130-134

17.NationalHighwayTrafficSafetyAdministration.FatalityAnalysisReportingSystem.http://www-fars.nhtsa.dot.gov/People/PeopleRestraints.aspxErişimTarihi:09.09.2010

18.WHO,WorldReportOnRoadTrafficInjuryPrevention.Eds:PedenM,ScurfieldR,SleetD,MohanD,HyderA.A,JarawanE,MathersC.Geneva,2004.p.45

19.EsinG.ÇocukOtoGüvenlikKoltuğuKullanımıHakkındaAnne-BabalarınBilgiDüzeyininÖlçülmesi.T.C.SağlıkBakanlığıDr.SadiKonukEğitimveAraştırmaHastanesiAileHekimliğiAnaBilimDalı.YayınlanmamışUzmanlıkTezi.p.5

20.Seat-beltsandchildrestraints:ARoadSafetyManualforDecision-MakersandPractitioners. London,FIAFoundationfortheAutomobileandSociety,2009.p.9-11

21.MayoClinic,Infantandtoddlerhealth.Carseatsafety:Avoid10commonmistakes.http://www.mayoclinic.com/health/car-seat-safety/MY00824ErişimTarihi:02.02.2010

22.EmniyetGenelMüdürlüğü,KarayollarıTrafikKanunu.http://www.trafik.gov.tr/ErişimTarihi:25.01.2011

23.BektaşS,HınısMA.EmniyetKemeriKullanımınaEtkiEdenFaktörlerinOtomobilSürücüleriİçinTahminModeli.ErciyesÜniversitesiFenBilimleriEnstitüsüDergisi.2009;25(1-2):208-222