43

eni Türk harflerinin kabul edil-di¤i 1928’de Türkiye’de oku-ma yazma oran› erkeklerde %

7 kad›nlarda % 0,4’tür. Yuvarlak birhesapla toplumun % 92’si okumayazma bilmemektedir. Yani, yeni Türkharflerinin kabulünden önce (okuyupyazamad›¤› için) toplum zaten kökle-rinden/ tarihinden kopuktur; zatentoptan bir “cehalet” durumu sözkonusudur.

Ayr›ca yeni Türk harflerininkabulünden k›sa bir süre sonra (1935’te) okuma yazma oran› toplamda

% 23’e yaklaflm›flt›r.Atatürk Cumhuriyeti, iddialar›n

aksine ”Osmanl› düflmanl›¤›” yapma-m›flt›r. Ama bugün hanedan severlerinyapt›¤› gibi tarih biliminden tamamenuzak flekilde bir “Osmanl› sevicili¤i”de yapmam›flt›r. Atatürk Cumhuriyeti,devrimci bir mant›kla ve her fleydenönce bilimsel ilkelere uygun olarakOsmanl› tarihine yaklaflm›fl; gerek-ti¤inde elefltirmifl, gerekti¤indeövmüfltür.

Örne¤in, Atatürk’ün 1930’dahaz›rlatt›¤› dört ciltlik “Tarih”

Atatürk’ün,Türk Büyüklerinin

HeykelleriProjesi

Sakl› TarihSinan Meydan

YAtatürk ve Cumhuriyet karfl›tlar›n›n dillerine dolad›klar›

tezlerin hiçbir bilimsel temeli yoktur.

ve tarihteki, özellikle Osmanl› tarihin-deki yanl›fllar› çok sert bir flekildeelefltirerek Cumhuriyet’in gençkuflaklar›n›n benzer yanl›fllara düflme-sini önlemek istemifltir. AtatürkCumhuriyeti’nin bizi köklerimizden/tarihimizden kopard›¤› iddias›n›n tamtersi, Atatürk Cumhuriyeti sayesinde(Tarih bilimine verilen önem, TarihKurumu, Tarih Kurultaylar›, Üniver-siteler, Enstitüler vb.) Türkiye’degerçek anlamda bilimsel bir tarihyaz›m› bafllam›fl, bu süreçte objektif,elefltirel bir Osmanl› tarihi yaz›m› dageliflmifltir. Çok daha önemlisi, Türktarihi, Osmanl› hanedan tarihinindarl›¤›ndan kurtar›l›p çok daha eski-lere, Anadolu’nun ve Orta Asya’n›nderinliklerine uzat›lm›flt›r. Üstelik butarihsel derinlik, dünyaca ünlü biliminsanlar›n›n da kat›ld›¤› tarih, dil veantropoloji çal›flmalar›yla sa¤lanm›flt›r.

serisinin 3. cildi bafltan sona Osmanl›tarihine ayr›lm›flt›r.

Ancak burada Osmanl› tarihibelgelere dayal› olarak objektif birflekilde anlat›lm›flt›r:

smanl›’n›n fetihçili¤i, halk›,özellikle Türkleri ve Türkçeyiihmal etmesi, son zamanlar-

daki siyasi ve ekonomik ba¤›ml›l›¤›,akl› ve bilmi göz ard› edip geri kalmas›elefltirilmifl; ancak özellikle belli birdöneme kadar bilim, sanat, kültür,siyasi ak›l vb konulardaki baflar›lar›n-dan dolay› övülmüfltür. AtatürkCumhuriyeti, genelde tarihi, özeldeOsmanl› tarihini Türkiye Cumhuriye-ti’nin bir laboratuvar› olarak görmüfl

BD OCAK 2015

Mimar Sinan Heykeli

OAtatürk’ün, “Türk Tarihini Araflt›rmaKurumu”na hitaben el yaz›s›yla yazd›¤›“Sinan’in heykelini yap›n›z” buyru¤ununbu belgesi, 12 y›l önce yazar›m›z SongülSaydam’›n yaz›s›na ek olarak yay›mlan-d›¤› Bütün Dünya’n›n Temmuz 2002tarihli say›s›ndan al›nm›flt›r.

45

Böylece Atatürk Cumhuriyetibizi köklerimizden/ tarihimiz-den koparmam›fl, tam tersineOsmanl› döneminde kopukoldu¤umuz köklerimize/ tarihi-mize ba¤lam›flt›r.

tatürk genelde tarihe,özelde Türk tarihine veonun içinde de Osmanl›

tarihine büyük bir önem vermifl-tir. Ülkemizin en önemliOsmanl› tarihçileri (bilimseltarihçilik yapan tarihçiler) Cum-huriyet döneminde yetiflmifltir.Atatürk, manevi k›z› tarihçi Afet‹nan’a ünlü Osmanl› denizcisiPiri Reis’in hayat›n› araflt›rt›pyazd›rm›flt›r.

Çok daha önemlisi Atatürk,ülkenin dört bir yan›na, yap›pettikleriyle ça¤›n› aflmay› baflar-m›fl Türk, Osmanl› büyüklerininheykellerini yapt›rmak iste-mifltir.

Atatürk, 22 Ocak 1923’te Bursa’da, “…Ayd›n ve dindar olan milleti-miz ilerlemenin vas›talar›ndan biriolan heykelt›rafll›¤› en son derecedeilerletecek ve memleketimizin herköflesi ecdad›m›z›n ve bundan sonrayetiflecek evlatlar›m›z›n hat›ralar›n›güzel heykellerle dünyaya ilanedecektir…” demifltir.

Yani Atatürk sadece kendi hey-kellerini de¤il “ecdad›m›z›n heykel-

lerini” de yapt›rmak istemifltir.Ankara’da, ‹stanbul’da ve Edirne’deTürk büyüklerinin heykellerinindikilmesini istemifltir. Afet ‹nan’›nnakletti¤ine göre Atatürk, “Mimar Koca

Sinan’›n eserlerinin en yo¤unbulundu¤u ‹stanbul’da ve sonflaheserinin yap›ld›¤› Edirne’de onabir an›t dikilmelidir. Ancak Cumhu-riyetimizin baflkenti Ankara’da da(Gençlik Park›’n›n genifl park›n›n ikitaraf›na) bütün Türk büyüklerininheykelleri ve an›tlar›n›n dikilmesigelecek nesillere örnek olmalar›bak›m›ndan laz›md›r.” demifltir.1

Atatürk, Türk Tarih Kurumu’nagönderdi¤i 2 A¤ustos 1935 tarihli birtelgrafla “Sinan’›n heykelini yap›n›z”emrini vermifltir.2 Atatürk, “Mimar

Sinan’›n heykelini uydurup yapmak

caiz de¤ildir. fievket Aziz ile iflbirli¤i

BD OCAK 2015

Barbaros Heykeli / Befliktafl

A

46

yap›n›z!” diyerek bu konuda özenliçal›fl›lmas›n› istemifltir. Bunun üzerinefievket Aziz Kansu ‹stanbul’a gelmifl,Mimar Sinan’›n mezar›n› aç›p kemiklerive kafatas›n› incelemifltir.‹ncelemelerinde Sinan’›n orta boylu,gayet narin yap›l› bir insan oldu¤uanlafl›lm›flt›r. Ayr›ca Kayseri’de MimarSinan’›n köyüne gidilmifl, foto¤raflarçekilmifl, bir heyet Mimar Sinan’›nözelliklerine iliflkin bilgiler toplam›fl vebu verilere dayal› olarak Tarih Kurumu,Mimar Sinan’›n ilk heykelini yapm›flt›r.Tarih Kurumu Sekreteri Ulu¤ ‹¤demirheykeli Atatürk’e sunmufltur. Atatürkheykeli görür görmez bafl›n› kald›r›p,“Tamam olmufl… ‹flte Mimar Sinanböyledir!’ demifltir.3

tatürk’ün emrine ra¤men Mi-

mar Sinan’›n heykel an›t›n›n

yap›m› gecikmifl, an›t ancak1956 y›l›nda Ankara Dil ve Tarih Co¤-rafya Fakültesi’nin önüne dikilmifltir.4

Atatürk ayr›ca Süleymaniye’de birde Sinan Sitesi yapt›rmak ve Sinan’›nbütün serlerini restore ettirmek istemifltir.5

Atatürk, Mimar Sinan’›n yan›s›ra, Barbaros Hayrettin Pafla’n›n,Timur’un, ‹bn-i Sina’n›n, Kanuni

Sultan Süleyman’›n ve Fatih Sultan

Mehmet’in heykellerinin yap›lmas›n›istemifltir.6 Afet ‹nan’›n aktard›¤›nagöre Atatürk, “‹stanbul’da Fatih’in,Kanuni Süleyman’›n ve Türklü¤ündenfleref duyulan di¤er Osmanl› devletadamlar›n›n heykellerini ve abideleri-ni görmeyi arzulam›flt›r. Nitekim kendizaman›nda büyük denizci BarbarosHayrettin’in ‹stanbul’a dikilecekheykeline özel ilgi göstermifltir.”7

Atatürk, Fatih Sultan Mehmet’-in heykelini ‹stanbul’da K›zkulesi’neyapt›rmak istemifltir. ‹nan’›n aktard›¤›-na göre, “Atatürk, Fatih için onunflan›na lay›k bir abide eser düflünmüflve özellikle K›zkulesi’nden her geçti¤izaman burada böyle bir an›t› görmeyiçok arzu etti¤ini belirtmifltir.” E¤eroras› uygun olmazsa SultanahmetMeydan›, Rumeli Hisar› veya Fatih’ingemilerini karadan yürüttü¤ü yerler-den birini önermifltir.9

Atatürk’ün iste¤iyle yap›m›na bafl-lanan Befliktafl Barbaros Hayrettin

Pafla An›t› 25 Mart 1944’te ‹smet ‹nö-

nü taraf›ndan aç›lm›flt›r.10 Atatürk birtaraftan heykel sanat›n›n geliflmesiniamaçlam›fl, di¤er taraftan ad›n› tarihealt›n harflerle yazd›rm›fl Türk büyükleri-nin bu sanatla yaflat›lmas›n› istemifltir.

örüldü¤ü gibi Atatürk, butopraklarda öncelikle Yunantanr›lar›n›n, tanr›çalar›n›n

heykellerini de¤il, Türk tarihinin/Osmanl› tarihinin abide isimlerininheykellerini diktirmeye çal›flm›flt›r.Bu, ça¤dafl bir sanatla/ heykel sanat›y-la ulusal kültürü canland›rma, tan›tmave yaflatma çabas›d›r. Atatürk’üanlayamad›k! •

sinanmeydan@butundunya.com.tr

BD OCAK 2015

A G

Kaynakça:

1 Afet ‹nan, Mimar Koca Sinan, s.67’den Utkan Kocatürk,Atatürk’ün Fikir ve Düflünceleri, Ankara, 1999, s. 161-162. Afet ‹nan, Atatürk Hakk›nda Hat›ralar ve Belgeler,Haz, Ar› ‹nan, 5. Bas., ‹stanbul, 2007,s. 245. 2 ‹nan,Atatürk Hakk›nda Hat›ralar ve Belgeler, s.244,248.3 Niyazi Ahmet Bano¤lu, Nükte, F›kra, Çizgilerle Atatürk,‹kinci Kitap, ‹stanbul, 1954, s. 314,315. 4 ‹nan, age,s.244, dipnot 80. 5 age, s. 248. 6 Feridun Akozan,“Atatürk Sanat ve Sanatkar”, Atatürkçülük, II.Kitap,‹stanbul, 1988, s.148. 7 ‹nan, Atatürk Hakk›nda Hat›ralarve Belgeler, s. 243. 8 age, s. 250 9 age, s. 249,250,10 ‹nan, age, s.250.