Embed Size (px)
DESCRIPTION
Atmosferik CO 2 Derişiminin Hidrojene Geçiş ile Değişimi. Yanlış ve amaç dışı arazi kullanımının önlenmesi Ormanların korunması Toprak erozyonunun önlenmesi. Sulak alanların kurutulması değil genişletilmesi Nüfus artış hızının yavaşlatılması Yoksulluğun azaltılması. Su Tüketim Alanları. - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Atmosferik CO2 Derişiminin Hidrojene Geccediliş ile Değişimi
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Yanlış ve amaccedil dışı arazi kullanımının oumlnlenmesi
Ormanların korunması Toprak erozyonunun
oumlnlenmesi
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sulak alanların kurutulması değil genişletilmesi
Nuumlfus artış hızının yavaşlatılması
Yoksulluğun azaltılması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
70 22 8
Tarımda Sulama ile tuumlketim
Sanayidetuumlketim
Kentlerde ve kırsal Alanlarda Tuumlketim
Su Tuumlketim Alanları
Kaynak Duumlnyanın Durumu Raporu 2004 (TEMA 2005)
Doğru teknoloji ve eğitim
Buumlyuumlk yağmurlama sistemi ile suyun 65rsquoi buharlaşma ve ruumlzgar ile boşa harcanıyor
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Mikro Sulama
Sistemleri
Karık sulama
YDoccedilDr Mahnaz GuumlmruumlkccediluumloğluKaynak (TEMA 2005)
Uumllkemizde 258 milyon hektar sulanabilir arazi mevcuttur Ekonomik olarak 85 m hektar sulanabilmektedir Kurak ve yarı kurak iklim kuşağında yer alan uumllkemizde sulama aynı zamanda oumlnemli bir sorunu da beraberinde getirmektedir toprakların tuzlanması yani arazi kalitesinin bozulması ccediloumllleşme
Damla sulama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuraklığın İzlenmesi (ABD oumlrneği)
Palmer Endeksi
USGS Akım
NDVI Bitki Endeksi
30-guumlnluumlk yağ USDA Toprak
C
CPC Toprak Nemi
Modern Afet Youmlnetim Sistemi
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1
2
34
MuumldahaleMuumldahale
HazırlıkHazırlık
İyileştirmeİyileştirme
Zarar AzaltmaZarar Azaltma
Risk youmlnetimi
Kriz youmlnetimi
Duumlzeltme
Koruma
Tahmin ve Erken Uyarı
Tahmin ve Erken Uyarı
Yeniden yapılanma Yeniden yapılanma Etki Analizi Etki Analizi
Afet Afet
OumlNLEMLERULUSLARARASI SUumlRECcedil
1979 IDuumlnya İklim Konferansı 1985 ve 1987- Avusturya (Villach) Sera gazlarının iklim değişimleri
uumlzerindeki roluumlnuuml ve etkilerini değerlendirme toplantısı 1988- Toronto kuumlresel CO2 salınımlarının 2005 yılına kadar 20
azaltılması ve iklim soumlzleşmesinin hazırlanması oumlnerildi 1988-BM genel kurulunda buguumlnkuuml ve gelecek kuşaklar iccedilin kuumlresel
iklimin korunması konulu karar kabul edildi 1988 WMOUNEP IPCCrsquonin Kuruluşu 1989 Hollanda Atmosferik ve iklimsel değişiklik bakanlar konferansı 1990-Cenevre ikinci duumlnya iklim konferansı-Bakanlar
Deklarasyonu Tuumlrkiye dahil 137 uumllke imzaladı 1991 Birleşmiş Milletler İklim değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi (IDCcedilS) 1992 Rio Janeiro Biyoccedileşitlilik Soumlzleşmesi 1994 IDCcedilSrsquonin Yuumlruumlrluumlğe Girmesi 1997 Kyotorsquoda IDCcedilS IIITaraflar Konferansı 1999 Kyoto Konferansının devamı 2000 Lahey Konferansı 2001 İDCcedilS 7Taraflar Konferansı ndashMarakeş 2002 Johannesburg Zirvesi 2004 Tuumlrkiyersquonin IDCcedilSrsquoye taraf olması 2005 (Şubat)Kyoto Protokolursquonuumln yuumlruumlrluumlğe girmesi 2009 Tuumlrkiyersquonin Kyotorsquoya taraf olması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
ULUSLARARASI SUumlRECcedil
WM
O Birinci Duumlnya İklim
Konferansı
WM
O İkinci Duumlnya İklim
Konferansı
WM
OUNEP IPCCrsquonin Kuruluşu
Bilimsel verilerin toplanması
FAR
BM Ccedilevre ve Kalkınm
a Konferansı (Rio)
BM İklim
Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi
Eylem Stratejileri
Taraflar konferansı Berlin
199
2
199
0
198
8
197
9
199
4
199
7
2001
2002
2005
199
1
199
5
2001
Kyoto Protokoluuml (COP3)
Marakeş Uzlaşm
aları (COP7)
Johannesburg Zirvesi
KP Yuumlruumlrluumlkte
Yuumlkuumlmluumlluumlkler ve mekanizmalar
TAR
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İklim sisteminin eşitlik temelinde ortak fakat farklısorumluluk ilkesine uygun olarak korunması1048698 İklim değişikliğinden etkilenecek olan gelişmeyolundaki uumllkelerin ihtiyaccedil ve oumlzel koşullarınındikkate alınması1048698 İklim değişikliğinin oumlnlenmesi iccedilin alınacaktedbirlerin etkin ve en az maliyetle yapılması1048698 Suumlrduumlruumllebilir kalkınmanın desteklenmesi vealınacak politika ve oumlnlemlerin ulusal kalkınmaprogramlarına entegre edilmesi
İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi Temel İlkeleri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUumlrsquoNE GOumlRE
1997 yılında kabul edilen Kyoto Protokoluumlrsquonuumln hedefi duumlnya ikliminde sera etkisi yaratan ve buumlyuumlk bir kısmı kuzeyin enduumlstri uumllkelerinde oluşan karbondioksit vb sera gazlarının oranını 2010 yılına kadar yuumlzde 52 oranında duumlşuumlrmektir
Gelişmiş uumllkeler sera gazı uumlretimlerini 2012 yılına kadar 1990 yılı duumlzeyinin en az 5rsquoi oranında azaltacaklardır
Ccedilin ve Hindistanrsquoın goumlnuumllluuml kısıtlama hedefleri koymaları istenmektedir
(Emisyonlarını yeteri kadar indirmeyen uumllkeleremisyonlarını indiren uumllkelerden onların fazla kotalarını satın alabilecekler)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kyoto Protokoluuml emisyonları ne kadar duumlşuumlrecek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
80
58
76
64
0
2
4
6
8
1990 1995 2000 2005 2010
Billi
on ton
s of
car
bon
Business-as-usual
Kyoto Protocol scenario
Emisyonların 361rsquoinden sorumlu ABD ve 21inden sorumlu Avustralyarsquonın taraf olmaması nedeniyle 52 azalma hedefine ulaşılamayarak ancak 2 duumlzeyinde gerccedilekleşebilecek
Kyoto Protokoluumlnuumln Oumlnerdiği Politikalar ve Oumlnlemler
Enerji verimliliğinin artırılması Yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi Suumlrduumlruumllebilir tarımın desteklenmesi Metan emisyonlarının geri kazanılması Emisyonların azaltılması Sera gazı yutaklarının korunması ve
yaygınlaştırılması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuumlresel İklim Değişimleri İccedilin Yapılan Uluslararası Toplantılar
Son 10 yılda yapılan zirveler 2001 - COP 7 Marakeş Fas 2002 - COP 8 Yeni Delhi Hindistan 2003 - COP 9 Milano İtalya 2004 - COP 10 Buenos Aires Arjantin 2005 - COP 11MOP 1 Montreal Kanada 2006 - COP 12MOP 2 Nairobi Kenya 2007 - COP 13MOP 3 Bali Endonezya 2008 - COP 14MOP 4 Poznań Polonya 2009 - COP 15MOP 5 Kopenhag Danimarka 2010 - COP 16MOP 6 Meksika 2011- COP 17 Durban 2012- COP 18 Doha Katar
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi ( İDCcedilS )rsquonin yuumlruumlrluumlğe girdiği 1994 yılından sonra her yıl taraflar konferansı duumlzenlenmektedir Bu toplantılar kısaca COP olarak da adlandırılır (Conferences of the Parties) Bu konferanslar arasında en oumlnemlisi 1997 yılında duumlzenlenen uumlccediluumlncuuml taraflar konferansıdır Konferansta Kyoto Protokoluuml imzalanmıştır
Kaynak Uuml Şahin ldquoKuumlresel İklim Değişimine Karşı Sıcak Tartışma 13032007
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Genel (Madde 41)
-İklim değişikliği ile savaşım ve etkilere uyum konusunda progamlar geliştirmek- Teknoloji transferi biyolojik eşitliliğin korunması ve suumlrduumlruumllebilir kullanımı araştırma ve eğitim alanlarında işbirliği yapmak
Ek-II (Madde 43 45)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-IIde yer alan diğer Gelişmiş Uumllke Tarafları (OECD 1992-TR)
Zengin uumllkeler ve sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
- Gelişmekte olan uumllkelere savaşım ve uyum konularında mali ve teknik destek sağlamak
Ek-I (Madde 42)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-Ide yer alan diğer Taraflar(OECD1992 + Orta ve Doğu Avrupa)
sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
-Sera Gazları envanterlerini her yıl ve daha ayrıntılı verilerle duumlzenli olarak sunmak-Ulusal politikalar hakkında bilgi ve izlenen politika ve oumlnlemlerin etkisini değerlendiren Ulusal Bildirim raporlarını daha sık ve ayrıntılı olarak sunmak- İklim değişikliği ile savaşımda izlenecek politika ve oumlnlemler iccedilin oumlncuuml rol oynamak- Sera gazları salımlarını goumlnuumllluumlluumlk temelinde ldquobireysel ya da ortak olarakrdquo 2000 yılı itibarı ile 1990 duumlzeyine ccedilekmek
Ek-I Dışı (Madde 46 410)
Diğer -Ulusal Bildirimlerini Taraf olmalarını izleyen ilk 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun olduklarında sunmak-Sağlanan desteklerle paralel olarak savaşım ve uyum konusunda ccedilaba goumlstermek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Uumllkeler ve Yuumlkuumlmluumlluumlkler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
EK-I
LichtensteinMonaco
OECD
ABDAvustralya İsviccedilreJaponya
AlmanyaAvusturyaBelccedilikaDanimarkaFinlandiya
ABFransaİngiltereHollandaİrlandaİspanya
İsveccedilİtalya Luumlksemburg PortekizYunanistan
EK-II
Kanada Norveccedil Yeni Zelandaİzlanda
AOSIS G77CcedilİN
OPEC
EITArnavutluk ErmenistanAzerbaycan
GuumlrcuumlstanKırgızistan
MakedonyaTacikistan
OumlzbekistanSırbistanEK-I Dışı
GKoreMeksika
Kıbrıs Malta
Soumlzleşme Dışı Andorra Irak Brunei Somali Vatikan
TUumlRKİYE
EIT
AB-10
Beyaz RusyaRusyaUkrayna Kazakistan
Estonya Letonya
Litvanya Slovenya
Ccedilek CumMacaristanPolonyaSlovakya
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Yanlış ve amaccedil dışı arazi kullanımının oumlnlenmesi
Ormanların korunması Toprak erozyonunun
oumlnlenmesi
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sulak alanların kurutulması değil genişletilmesi
Nuumlfus artış hızının yavaşlatılması
Yoksulluğun azaltılması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
70 22 8
Tarımda Sulama ile tuumlketim
Sanayidetuumlketim
Kentlerde ve kırsal Alanlarda Tuumlketim
Su Tuumlketim Alanları
Kaynak Duumlnyanın Durumu Raporu 2004 (TEMA 2005)
Doğru teknoloji ve eğitim
Buumlyuumlk yağmurlama sistemi ile suyun 65rsquoi buharlaşma ve ruumlzgar ile boşa harcanıyor
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Mikro Sulama
Sistemleri
Karık sulama
YDoccedilDr Mahnaz GuumlmruumlkccediluumloğluKaynak (TEMA 2005)
Uumllkemizde 258 milyon hektar sulanabilir arazi mevcuttur Ekonomik olarak 85 m hektar sulanabilmektedir Kurak ve yarı kurak iklim kuşağında yer alan uumllkemizde sulama aynı zamanda oumlnemli bir sorunu da beraberinde getirmektedir toprakların tuzlanması yani arazi kalitesinin bozulması ccediloumllleşme
Damla sulama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuraklığın İzlenmesi (ABD oumlrneği)
Palmer Endeksi
USGS Akım
NDVI Bitki Endeksi
30-guumlnluumlk yağ USDA Toprak
C
CPC Toprak Nemi
Modern Afet Youmlnetim Sistemi
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1
2
34
MuumldahaleMuumldahale
HazırlıkHazırlık
İyileştirmeİyileştirme
Zarar AzaltmaZarar Azaltma
Risk youmlnetimi
Kriz youmlnetimi
Duumlzeltme
Koruma
Tahmin ve Erken Uyarı
Tahmin ve Erken Uyarı
Yeniden yapılanma Yeniden yapılanma Etki Analizi Etki Analizi
Afet Afet
OumlNLEMLERULUSLARARASI SUumlRECcedil
1979 IDuumlnya İklim Konferansı 1985 ve 1987- Avusturya (Villach) Sera gazlarının iklim değişimleri
uumlzerindeki roluumlnuuml ve etkilerini değerlendirme toplantısı 1988- Toronto kuumlresel CO2 salınımlarının 2005 yılına kadar 20
azaltılması ve iklim soumlzleşmesinin hazırlanması oumlnerildi 1988-BM genel kurulunda buguumlnkuuml ve gelecek kuşaklar iccedilin kuumlresel
iklimin korunması konulu karar kabul edildi 1988 WMOUNEP IPCCrsquonin Kuruluşu 1989 Hollanda Atmosferik ve iklimsel değişiklik bakanlar konferansı 1990-Cenevre ikinci duumlnya iklim konferansı-Bakanlar
Deklarasyonu Tuumlrkiye dahil 137 uumllke imzaladı 1991 Birleşmiş Milletler İklim değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi (IDCcedilS) 1992 Rio Janeiro Biyoccedileşitlilik Soumlzleşmesi 1994 IDCcedilSrsquonin Yuumlruumlrluumlğe Girmesi 1997 Kyotorsquoda IDCcedilS IIITaraflar Konferansı 1999 Kyoto Konferansının devamı 2000 Lahey Konferansı 2001 İDCcedilS 7Taraflar Konferansı ndashMarakeş 2002 Johannesburg Zirvesi 2004 Tuumlrkiyersquonin IDCcedilSrsquoye taraf olması 2005 (Şubat)Kyoto Protokolursquonuumln yuumlruumlrluumlğe girmesi 2009 Tuumlrkiyersquonin Kyotorsquoya taraf olması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
ULUSLARARASI SUumlRECcedil
WM
O Birinci Duumlnya İklim
Konferansı
WM
O İkinci Duumlnya İklim
Konferansı
WM
OUNEP IPCCrsquonin Kuruluşu
Bilimsel verilerin toplanması
FAR
BM Ccedilevre ve Kalkınm
a Konferansı (Rio)
BM İklim
Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi
Eylem Stratejileri
Taraflar konferansı Berlin
199
2
199
0
198
8
197
9
199
4
199
7
2001
2002
2005
199
1
199
5
2001
Kyoto Protokoluuml (COP3)
Marakeş Uzlaşm
aları (COP7)
Johannesburg Zirvesi
KP Yuumlruumlrluumlkte
Yuumlkuumlmluumlluumlkler ve mekanizmalar
TAR
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İklim sisteminin eşitlik temelinde ortak fakat farklısorumluluk ilkesine uygun olarak korunması1048698 İklim değişikliğinden etkilenecek olan gelişmeyolundaki uumllkelerin ihtiyaccedil ve oumlzel koşullarınındikkate alınması1048698 İklim değişikliğinin oumlnlenmesi iccedilin alınacaktedbirlerin etkin ve en az maliyetle yapılması1048698 Suumlrduumlruumllebilir kalkınmanın desteklenmesi vealınacak politika ve oumlnlemlerin ulusal kalkınmaprogramlarına entegre edilmesi
İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi Temel İlkeleri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUumlrsquoNE GOumlRE
1997 yılında kabul edilen Kyoto Protokoluumlrsquonuumln hedefi duumlnya ikliminde sera etkisi yaratan ve buumlyuumlk bir kısmı kuzeyin enduumlstri uumllkelerinde oluşan karbondioksit vb sera gazlarının oranını 2010 yılına kadar yuumlzde 52 oranında duumlşuumlrmektir
Gelişmiş uumllkeler sera gazı uumlretimlerini 2012 yılına kadar 1990 yılı duumlzeyinin en az 5rsquoi oranında azaltacaklardır
Ccedilin ve Hindistanrsquoın goumlnuumllluuml kısıtlama hedefleri koymaları istenmektedir
(Emisyonlarını yeteri kadar indirmeyen uumllkeleremisyonlarını indiren uumllkelerden onların fazla kotalarını satın alabilecekler)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kyoto Protokoluuml emisyonları ne kadar duumlşuumlrecek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
80
58
76
64
0
2
4
6
8
1990 1995 2000 2005 2010
Billi
on ton
s of
car
bon
Business-as-usual
Kyoto Protocol scenario
Emisyonların 361rsquoinden sorumlu ABD ve 21inden sorumlu Avustralyarsquonın taraf olmaması nedeniyle 52 azalma hedefine ulaşılamayarak ancak 2 duumlzeyinde gerccedilekleşebilecek
Kyoto Protokoluumlnuumln Oumlnerdiği Politikalar ve Oumlnlemler
Enerji verimliliğinin artırılması Yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi Suumlrduumlruumllebilir tarımın desteklenmesi Metan emisyonlarının geri kazanılması Emisyonların azaltılması Sera gazı yutaklarının korunması ve
yaygınlaştırılması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuumlresel İklim Değişimleri İccedilin Yapılan Uluslararası Toplantılar
Son 10 yılda yapılan zirveler 2001 - COP 7 Marakeş Fas 2002 - COP 8 Yeni Delhi Hindistan 2003 - COP 9 Milano İtalya 2004 - COP 10 Buenos Aires Arjantin 2005 - COP 11MOP 1 Montreal Kanada 2006 - COP 12MOP 2 Nairobi Kenya 2007 - COP 13MOP 3 Bali Endonezya 2008 - COP 14MOP 4 Poznań Polonya 2009 - COP 15MOP 5 Kopenhag Danimarka 2010 - COP 16MOP 6 Meksika 2011- COP 17 Durban 2012- COP 18 Doha Katar
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi ( İDCcedilS )rsquonin yuumlruumlrluumlğe girdiği 1994 yılından sonra her yıl taraflar konferansı duumlzenlenmektedir Bu toplantılar kısaca COP olarak da adlandırılır (Conferences of the Parties) Bu konferanslar arasında en oumlnemlisi 1997 yılında duumlzenlenen uumlccediluumlncuuml taraflar konferansıdır Konferansta Kyoto Protokoluuml imzalanmıştır
Kaynak Uuml Şahin ldquoKuumlresel İklim Değişimine Karşı Sıcak Tartışma 13032007
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Genel (Madde 41)
-İklim değişikliği ile savaşım ve etkilere uyum konusunda progamlar geliştirmek- Teknoloji transferi biyolojik eşitliliğin korunması ve suumlrduumlruumllebilir kullanımı araştırma ve eğitim alanlarında işbirliği yapmak
Ek-II (Madde 43 45)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-IIde yer alan diğer Gelişmiş Uumllke Tarafları (OECD 1992-TR)
Zengin uumllkeler ve sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
- Gelişmekte olan uumllkelere savaşım ve uyum konularında mali ve teknik destek sağlamak
Ek-I (Madde 42)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-Ide yer alan diğer Taraflar(OECD1992 + Orta ve Doğu Avrupa)
sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
-Sera Gazları envanterlerini her yıl ve daha ayrıntılı verilerle duumlzenli olarak sunmak-Ulusal politikalar hakkında bilgi ve izlenen politika ve oumlnlemlerin etkisini değerlendiren Ulusal Bildirim raporlarını daha sık ve ayrıntılı olarak sunmak- İklim değişikliği ile savaşımda izlenecek politika ve oumlnlemler iccedilin oumlncuuml rol oynamak- Sera gazları salımlarını goumlnuumllluumlluumlk temelinde ldquobireysel ya da ortak olarakrdquo 2000 yılı itibarı ile 1990 duumlzeyine ccedilekmek
Ek-I Dışı (Madde 46 410)
Diğer -Ulusal Bildirimlerini Taraf olmalarını izleyen ilk 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun olduklarında sunmak-Sağlanan desteklerle paralel olarak savaşım ve uyum konusunda ccedilaba goumlstermek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Uumllkeler ve Yuumlkuumlmluumlluumlkler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
EK-I
LichtensteinMonaco
OECD
ABDAvustralya İsviccedilreJaponya
AlmanyaAvusturyaBelccedilikaDanimarkaFinlandiya
ABFransaİngiltereHollandaİrlandaİspanya
İsveccedilİtalya Luumlksemburg PortekizYunanistan
EK-II
Kanada Norveccedil Yeni Zelandaİzlanda
AOSIS G77CcedilİN
OPEC
EITArnavutluk ErmenistanAzerbaycan
GuumlrcuumlstanKırgızistan
MakedonyaTacikistan
OumlzbekistanSırbistanEK-I Dışı
GKoreMeksika
Kıbrıs Malta
Soumlzleşme Dışı Andorra Irak Brunei Somali Vatikan
TUumlRKİYE
EIT
AB-10
Beyaz RusyaRusyaUkrayna Kazakistan
Estonya Letonya
Litvanya Slovenya
Ccedilek CumMacaristanPolonyaSlovakya
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Yanlış ve amaccedil dışı arazi kullanımının oumlnlenmesi
Ormanların korunması Toprak erozyonunun
oumlnlenmesi
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sulak alanların kurutulması değil genişletilmesi
Nuumlfus artış hızının yavaşlatılması
Yoksulluğun azaltılması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
70 22 8
Tarımda Sulama ile tuumlketim
Sanayidetuumlketim
Kentlerde ve kırsal Alanlarda Tuumlketim
Su Tuumlketim Alanları
Kaynak Duumlnyanın Durumu Raporu 2004 (TEMA 2005)
Doğru teknoloji ve eğitim
Buumlyuumlk yağmurlama sistemi ile suyun 65rsquoi buharlaşma ve ruumlzgar ile boşa harcanıyor
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Mikro Sulama
Sistemleri
Karık sulama
YDoccedilDr Mahnaz GuumlmruumlkccediluumloğluKaynak (TEMA 2005)
Uumllkemizde 258 milyon hektar sulanabilir arazi mevcuttur Ekonomik olarak 85 m hektar sulanabilmektedir Kurak ve yarı kurak iklim kuşağında yer alan uumllkemizde sulama aynı zamanda oumlnemli bir sorunu da beraberinde getirmektedir toprakların tuzlanması yani arazi kalitesinin bozulması ccediloumllleşme
Damla sulama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuraklığın İzlenmesi (ABD oumlrneği)
Palmer Endeksi
USGS Akım
NDVI Bitki Endeksi
30-guumlnluumlk yağ USDA Toprak
C
CPC Toprak Nemi
Modern Afet Youmlnetim Sistemi
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1
2
34
MuumldahaleMuumldahale
HazırlıkHazırlık
İyileştirmeİyileştirme
Zarar AzaltmaZarar Azaltma
Risk youmlnetimi
Kriz youmlnetimi
Duumlzeltme
Koruma
Tahmin ve Erken Uyarı
Tahmin ve Erken Uyarı
Yeniden yapılanma Yeniden yapılanma Etki Analizi Etki Analizi
Afet Afet
OumlNLEMLERULUSLARARASI SUumlRECcedil
1979 IDuumlnya İklim Konferansı 1985 ve 1987- Avusturya (Villach) Sera gazlarının iklim değişimleri
uumlzerindeki roluumlnuuml ve etkilerini değerlendirme toplantısı 1988- Toronto kuumlresel CO2 salınımlarının 2005 yılına kadar 20
azaltılması ve iklim soumlzleşmesinin hazırlanması oumlnerildi 1988-BM genel kurulunda buguumlnkuuml ve gelecek kuşaklar iccedilin kuumlresel
iklimin korunması konulu karar kabul edildi 1988 WMOUNEP IPCCrsquonin Kuruluşu 1989 Hollanda Atmosferik ve iklimsel değişiklik bakanlar konferansı 1990-Cenevre ikinci duumlnya iklim konferansı-Bakanlar
Deklarasyonu Tuumlrkiye dahil 137 uumllke imzaladı 1991 Birleşmiş Milletler İklim değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi (IDCcedilS) 1992 Rio Janeiro Biyoccedileşitlilik Soumlzleşmesi 1994 IDCcedilSrsquonin Yuumlruumlrluumlğe Girmesi 1997 Kyotorsquoda IDCcedilS IIITaraflar Konferansı 1999 Kyoto Konferansının devamı 2000 Lahey Konferansı 2001 İDCcedilS 7Taraflar Konferansı ndashMarakeş 2002 Johannesburg Zirvesi 2004 Tuumlrkiyersquonin IDCcedilSrsquoye taraf olması 2005 (Şubat)Kyoto Protokolursquonuumln yuumlruumlrluumlğe girmesi 2009 Tuumlrkiyersquonin Kyotorsquoya taraf olması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
ULUSLARARASI SUumlRECcedil
WM
O Birinci Duumlnya İklim
Konferansı
WM
O İkinci Duumlnya İklim
Konferansı
WM
OUNEP IPCCrsquonin Kuruluşu
Bilimsel verilerin toplanması
FAR
BM Ccedilevre ve Kalkınm
a Konferansı (Rio)
BM İklim
Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi
Eylem Stratejileri
Taraflar konferansı Berlin
199
2
199
0
198
8
197
9
199
4
199
7
2001
2002
2005
199
1
199
5
2001
Kyoto Protokoluuml (COP3)
Marakeş Uzlaşm
aları (COP7)
Johannesburg Zirvesi
KP Yuumlruumlrluumlkte
Yuumlkuumlmluumlluumlkler ve mekanizmalar
TAR
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İklim sisteminin eşitlik temelinde ortak fakat farklısorumluluk ilkesine uygun olarak korunması1048698 İklim değişikliğinden etkilenecek olan gelişmeyolundaki uumllkelerin ihtiyaccedil ve oumlzel koşullarınındikkate alınması1048698 İklim değişikliğinin oumlnlenmesi iccedilin alınacaktedbirlerin etkin ve en az maliyetle yapılması1048698 Suumlrduumlruumllebilir kalkınmanın desteklenmesi vealınacak politika ve oumlnlemlerin ulusal kalkınmaprogramlarına entegre edilmesi
İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi Temel İlkeleri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUumlrsquoNE GOumlRE
1997 yılında kabul edilen Kyoto Protokoluumlrsquonuumln hedefi duumlnya ikliminde sera etkisi yaratan ve buumlyuumlk bir kısmı kuzeyin enduumlstri uumllkelerinde oluşan karbondioksit vb sera gazlarının oranını 2010 yılına kadar yuumlzde 52 oranında duumlşuumlrmektir
Gelişmiş uumllkeler sera gazı uumlretimlerini 2012 yılına kadar 1990 yılı duumlzeyinin en az 5rsquoi oranında azaltacaklardır
Ccedilin ve Hindistanrsquoın goumlnuumllluuml kısıtlama hedefleri koymaları istenmektedir
(Emisyonlarını yeteri kadar indirmeyen uumllkeleremisyonlarını indiren uumllkelerden onların fazla kotalarını satın alabilecekler)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kyoto Protokoluuml emisyonları ne kadar duumlşuumlrecek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
80
58
76
64
0
2
4
6
8
1990 1995 2000 2005 2010
Billi
on ton
s of
car
bon
Business-as-usual
Kyoto Protocol scenario
Emisyonların 361rsquoinden sorumlu ABD ve 21inden sorumlu Avustralyarsquonın taraf olmaması nedeniyle 52 azalma hedefine ulaşılamayarak ancak 2 duumlzeyinde gerccedilekleşebilecek
Kyoto Protokoluumlnuumln Oumlnerdiği Politikalar ve Oumlnlemler
Enerji verimliliğinin artırılması Yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi Suumlrduumlruumllebilir tarımın desteklenmesi Metan emisyonlarının geri kazanılması Emisyonların azaltılması Sera gazı yutaklarının korunması ve
yaygınlaştırılması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuumlresel İklim Değişimleri İccedilin Yapılan Uluslararası Toplantılar
Son 10 yılda yapılan zirveler 2001 - COP 7 Marakeş Fas 2002 - COP 8 Yeni Delhi Hindistan 2003 - COP 9 Milano İtalya 2004 - COP 10 Buenos Aires Arjantin 2005 - COP 11MOP 1 Montreal Kanada 2006 - COP 12MOP 2 Nairobi Kenya 2007 - COP 13MOP 3 Bali Endonezya 2008 - COP 14MOP 4 Poznań Polonya 2009 - COP 15MOP 5 Kopenhag Danimarka 2010 - COP 16MOP 6 Meksika 2011- COP 17 Durban 2012- COP 18 Doha Katar
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi ( İDCcedilS )rsquonin yuumlruumlrluumlğe girdiği 1994 yılından sonra her yıl taraflar konferansı duumlzenlenmektedir Bu toplantılar kısaca COP olarak da adlandırılır (Conferences of the Parties) Bu konferanslar arasında en oumlnemlisi 1997 yılında duumlzenlenen uumlccediluumlncuuml taraflar konferansıdır Konferansta Kyoto Protokoluuml imzalanmıştır
Kaynak Uuml Şahin ldquoKuumlresel İklim Değişimine Karşı Sıcak Tartışma 13032007
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Genel (Madde 41)
-İklim değişikliği ile savaşım ve etkilere uyum konusunda progamlar geliştirmek- Teknoloji transferi biyolojik eşitliliğin korunması ve suumlrduumlruumllebilir kullanımı araştırma ve eğitim alanlarında işbirliği yapmak
Ek-II (Madde 43 45)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-IIde yer alan diğer Gelişmiş Uumllke Tarafları (OECD 1992-TR)
Zengin uumllkeler ve sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
- Gelişmekte olan uumllkelere savaşım ve uyum konularında mali ve teknik destek sağlamak
Ek-I (Madde 42)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-Ide yer alan diğer Taraflar(OECD1992 + Orta ve Doğu Avrupa)
sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
-Sera Gazları envanterlerini her yıl ve daha ayrıntılı verilerle duumlzenli olarak sunmak-Ulusal politikalar hakkında bilgi ve izlenen politika ve oumlnlemlerin etkisini değerlendiren Ulusal Bildirim raporlarını daha sık ve ayrıntılı olarak sunmak- İklim değişikliği ile savaşımda izlenecek politika ve oumlnlemler iccedilin oumlncuuml rol oynamak- Sera gazları salımlarını goumlnuumllluumlluumlk temelinde ldquobireysel ya da ortak olarakrdquo 2000 yılı itibarı ile 1990 duumlzeyine ccedilekmek
Ek-I Dışı (Madde 46 410)
Diğer -Ulusal Bildirimlerini Taraf olmalarını izleyen ilk 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun olduklarında sunmak-Sağlanan desteklerle paralel olarak savaşım ve uyum konusunda ccedilaba goumlstermek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Uumllkeler ve Yuumlkuumlmluumlluumlkler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
EK-I
LichtensteinMonaco
OECD
ABDAvustralya İsviccedilreJaponya
AlmanyaAvusturyaBelccedilikaDanimarkaFinlandiya
ABFransaİngiltereHollandaİrlandaİspanya
İsveccedilİtalya Luumlksemburg PortekizYunanistan
EK-II
Kanada Norveccedil Yeni Zelandaİzlanda
AOSIS G77CcedilİN
OPEC
EITArnavutluk ErmenistanAzerbaycan
GuumlrcuumlstanKırgızistan
MakedonyaTacikistan
OumlzbekistanSırbistanEK-I Dışı
GKoreMeksika
Kıbrıs Malta
Soumlzleşme Dışı Andorra Irak Brunei Somali Vatikan
TUumlRKİYE
EIT
AB-10
Beyaz RusyaRusyaUkrayna Kazakistan
Estonya Letonya
Litvanya Slovenya
Ccedilek CumMacaristanPolonyaSlovakya
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
70 22 8
Tarımda Sulama ile tuumlketim
Sanayidetuumlketim
Kentlerde ve kırsal Alanlarda Tuumlketim
Su Tuumlketim Alanları
Kaynak Duumlnyanın Durumu Raporu 2004 (TEMA 2005)
Doğru teknoloji ve eğitim
Buumlyuumlk yağmurlama sistemi ile suyun 65rsquoi buharlaşma ve ruumlzgar ile boşa harcanıyor
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Mikro Sulama
Sistemleri
Karık sulama
YDoccedilDr Mahnaz GuumlmruumlkccediluumloğluKaynak (TEMA 2005)
Uumllkemizde 258 milyon hektar sulanabilir arazi mevcuttur Ekonomik olarak 85 m hektar sulanabilmektedir Kurak ve yarı kurak iklim kuşağında yer alan uumllkemizde sulama aynı zamanda oumlnemli bir sorunu da beraberinde getirmektedir toprakların tuzlanması yani arazi kalitesinin bozulması ccediloumllleşme
Damla sulama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuraklığın İzlenmesi (ABD oumlrneği)
Palmer Endeksi
USGS Akım
NDVI Bitki Endeksi
30-guumlnluumlk yağ USDA Toprak
C
CPC Toprak Nemi
Modern Afet Youmlnetim Sistemi
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1
2
34
MuumldahaleMuumldahale
HazırlıkHazırlık
İyileştirmeİyileştirme
Zarar AzaltmaZarar Azaltma
Risk youmlnetimi
Kriz youmlnetimi
Duumlzeltme
Koruma
Tahmin ve Erken Uyarı
Tahmin ve Erken Uyarı
Yeniden yapılanma Yeniden yapılanma Etki Analizi Etki Analizi
Afet Afet
OumlNLEMLERULUSLARARASI SUumlRECcedil
1979 IDuumlnya İklim Konferansı 1985 ve 1987- Avusturya (Villach) Sera gazlarının iklim değişimleri
uumlzerindeki roluumlnuuml ve etkilerini değerlendirme toplantısı 1988- Toronto kuumlresel CO2 salınımlarının 2005 yılına kadar 20
azaltılması ve iklim soumlzleşmesinin hazırlanması oumlnerildi 1988-BM genel kurulunda buguumlnkuuml ve gelecek kuşaklar iccedilin kuumlresel
iklimin korunması konulu karar kabul edildi 1988 WMOUNEP IPCCrsquonin Kuruluşu 1989 Hollanda Atmosferik ve iklimsel değişiklik bakanlar konferansı 1990-Cenevre ikinci duumlnya iklim konferansı-Bakanlar
Deklarasyonu Tuumlrkiye dahil 137 uumllke imzaladı 1991 Birleşmiş Milletler İklim değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi (IDCcedilS) 1992 Rio Janeiro Biyoccedileşitlilik Soumlzleşmesi 1994 IDCcedilSrsquonin Yuumlruumlrluumlğe Girmesi 1997 Kyotorsquoda IDCcedilS IIITaraflar Konferansı 1999 Kyoto Konferansının devamı 2000 Lahey Konferansı 2001 İDCcedilS 7Taraflar Konferansı ndashMarakeş 2002 Johannesburg Zirvesi 2004 Tuumlrkiyersquonin IDCcedilSrsquoye taraf olması 2005 (Şubat)Kyoto Protokolursquonuumln yuumlruumlrluumlğe girmesi 2009 Tuumlrkiyersquonin Kyotorsquoya taraf olması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
ULUSLARARASI SUumlRECcedil
WM
O Birinci Duumlnya İklim
Konferansı
WM
O İkinci Duumlnya İklim
Konferansı
WM
OUNEP IPCCrsquonin Kuruluşu
Bilimsel verilerin toplanması
FAR
BM Ccedilevre ve Kalkınm
a Konferansı (Rio)
BM İklim
Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi
Eylem Stratejileri
Taraflar konferansı Berlin
199
2
199
0
198
8
197
9
199
4
199
7
2001
2002
2005
199
1
199
5
2001
Kyoto Protokoluuml (COP3)
Marakeş Uzlaşm
aları (COP7)
Johannesburg Zirvesi
KP Yuumlruumlrluumlkte
Yuumlkuumlmluumlluumlkler ve mekanizmalar
TAR
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İklim sisteminin eşitlik temelinde ortak fakat farklısorumluluk ilkesine uygun olarak korunması1048698 İklim değişikliğinden etkilenecek olan gelişmeyolundaki uumllkelerin ihtiyaccedil ve oumlzel koşullarınındikkate alınması1048698 İklim değişikliğinin oumlnlenmesi iccedilin alınacaktedbirlerin etkin ve en az maliyetle yapılması1048698 Suumlrduumlruumllebilir kalkınmanın desteklenmesi vealınacak politika ve oumlnlemlerin ulusal kalkınmaprogramlarına entegre edilmesi
İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi Temel İlkeleri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUumlrsquoNE GOumlRE
1997 yılında kabul edilen Kyoto Protokoluumlrsquonuumln hedefi duumlnya ikliminde sera etkisi yaratan ve buumlyuumlk bir kısmı kuzeyin enduumlstri uumllkelerinde oluşan karbondioksit vb sera gazlarının oranını 2010 yılına kadar yuumlzde 52 oranında duumlşuumlrmektir
Gelişmiş uumllkeler sera gazı uumlretimlerini 2012 yılına kadar 1990 yılı duumlzeyinin en az 5rsquoi oranında azaltacaklardır
Ccedilin ve Hindistanrsquoın goumlnuumllluuml kısıtlama hedefleri koymaları istenmektedir
(Emisyonlarını yeteri kadar indirmeyen uumllkeleremisyonlarını indiren uumllkelerden onların fazla kotalarını satın alabilecekler)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kyoto Protokoluuml emisyonları ne kadar duumlşuumlrecek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
80
58
76
64
0
2
4
6
8
1990 1995 2000 2005 2010
Billi
on ton
s of
car
bon
Business-as-usual
Kyoto Protocol scenario
Emisyonların 361rsquoinden sorumlu ABD ve 21inden sorumlu Avustralyarsquonın taraf olmaması nedeniyle 52 azalma hedefine ulaşılamayarak ancak 2 duumlzeyinde gerccedilekleşebilecek
Kyoto Protokoluumlnuumln Oumlnerdiği Politikalar ve Oumlnlemler
Enerji verimliliğinin artırılması Yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi Suumlrduumlruumllebilir tarımın desteklenmesi Metan emisyonlarının geri kazanılması Emisyonların azaltılması Sera gazı yutaklarının korunması ve
yaygınlaştırılması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuumlresel İklim Değişimleri İccedilin Yapılan Uluslararası Toplantılar
Son 10 yılda yapılan zirveler 2001 - COP 7 Marakeş Fas 2002 - COP 8 Yeni Delhi Hindistan 2003 - COP 9 Milano İtalya 2004 - COP 10 Buenos Aires Arjantin 2005 - COP 11MOP 1 Montreal Kanada 2006 - COP 12MOP 2 Nairobi Kenya 2007 - COP 13MOP 3 Bali Endonezya 2008 - COP 14MOP 4 Poznań Polonya 2009 - COP 15MOP 5 Kopenhag Danimarka 2010 - COP 16MOP 6 Meksika 2011- COP 17 Durban 2012- COP 18 Doha Katar
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi ( İDCcedilS )rsquonin yuumlruumlrluumlğe girdiği 1994 yılından sonra her yıl taraflar konferansı duumlzenlenmektedir Bu toplantılar kısaca COP olarak da adlandırılır (Conferences of the Parties) Bu konferanslar arasında en oumlnemlisi 1997 yılında duumlzenlenen uumlccediluumlncuuml taraflar konferansıdır Konferansta Kyoto Protokoluuml imzalanmıştır
Kaynak Uuml Şahin ldquoKuumlresel İklim Değişimine Karşı Sıcak Tartışma 13032007
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Genel (Madde 41)
-İklim değişikliği ile savaşım ve etkilere uyum konusunda progamlar geliştirmek- Teknoloji transferi biyolojik eşitliliğin korunması ve suumlrduumlruumllebilir kullanımı araştırma ve eğitim alanlarında işbirliği yapmak
Ek-II (Madde 43 45)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-IIde yer alan diğer Gelişmiş Uumllke Tarafları (OECD 1992-TR)
Zengin uumllkeler ve sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
- Gelişmekte olan uumllkelere savaşım ve uyum konularında mali ve teknik destek sağlamak
Ek-I (Madde 42)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-Ide yer alan diğer Taraflar(OECD1992 + Orta ve Doğu Avrupa)
sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
-Sera Gazları envanterlerini her yıl ve daha ayrıntılı verilerle duumlzenli olarak sunmak-Ulusal politikalar hakkında bilgi ve izlenen politika ve oumlnlemlerin etkisini değerlendiren Ulusal Bildirim raporlarını daha sık ve ayrıntılı olarak sunmak- İklim değişikliği ile savaşımda izlenecek politika ve oumlnlemler iccedilin oumlncuuml rol oynamak- Sera gazları salımlarını goumlnuumllluumlluumlk temelinde ldquobireysel ya da ortak olarakrdquo 2000 yılı itibarı ile 1990 duumlzeyine ccedilekmek
Ek-I Dışı (Madde 46 410)
Diğer -Ulusal Bildirimlerini Taraf olmalarını izleyen ilk 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun olduklarında sunmak-Sağlanan desteklerle paralel olarak savaşım ve uyum konusunda ccedilaba goumlstermek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Uumllkeler ve Yuumlkuumlmluumlluumlkler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
EK-I
LichtensteinMonaco
OECD
ABDAvustralya İsviccedilreJaponya
AlmanyaAvusturyaBelccedilikaDanimarkaFinlandiya
ABFransaİngiltereHollandaİrlandaİspanya
İsveccedilİtalya Luumlksemburg PortekizYunanistan
EK-II
Kanada Norveccedil Yeni Zelandaİzlanda
AOSIS G77CcedilİN
OPEC
EITArnavutluk ErmenistanAzerbaycan
GuumlrcuumlstanKırgızistan
MakedonyaTacikistan
OumlzbekistanSırbistanEK-I Dışı
GKoreMeksika
Kıbrıs Malta
Soumlzleşme Dışı Andorra Irak Brunei Somali Vatikan
TUumlRKİYE
EIT
AB-10
Beyaz RusyaRusyaUkrayna Kazakistan
Estonya Letonya
Litvanya Slovenya
Ccedilek CumMacaristanPolonyaSlovakya
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Doğru teknoloji ve eğitim
Buumlyuumlk yağmurlama sistemi ile suyun 65rsquoi buharlaşma ve ruumlzgar ile boşa harcanıyor
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Mikro Sulama
Sistemleri
Karık sulama
YDoccedilDr Mahnaz GuumlmruumlkccediluumloğluKaynak (TEMA 2005)
Uumllkemizde 258 milyon hektar sulanabilir arazi mevcuttur Ekonomik olarak 85 m hektar sulanabilmektedir Kurak ve yarı kurak iklim kuşağında yer alan uumllkemizde sulama aynı zamanda oumlnemli bir sorunu da beraberinde getirmektedir toprakların tuzlanması yani arazi kalitesinin bozulması ccediloumllleşme
Damla sulama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuraklığın İzlenmesi (ABD oumlrneği)
Palmer Endeksi
USGS Akım
NDVI Bitki Endeksi
30-guumlnluumlk yağ USDA Toprak
C
CPC Toprak Nemi
Modern Afet Youmlnetim Sistemi
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1
2
34
MuumldahaleMuumldahale
HazırlıkHazırlık
İyileştirmeİyileştirme
Zarar AzaltmaZarar Azaltma
Risk youmlnetimi
Kriz youmlnetimi
Duumlzeltme
Koruma
Tahmin ve Erken Uyarı
Tahmin ve Erken Uyarı
Yeniden yapılanma Yeniden yapılanma Etki Analizi Etki Analizi
Afet Afet
OumlNLEMLERULUSLARARASI SUumlRECcedil
1979 IDuumlnya İklim Konferansı 1985 ve 1987- Avusturya (Villach) Sera gazlarının iklim değişimleri
uumlzerindeki roluumlnuuml ve etkilerini değerlendirme toplantısı 1988- Toronto kuumlresel CO2 salınımlarının 2005 yılına kadar 20
azaltılması ve iklim soumlzleşmesinin hazırlanması oumlnerildi 1988-BM genel kurulunda buguumlnkuuml ve gelecek kuşaklar iccedilin kuumlresel
iklimin korunması konulu karar kabul edildi 1988 WMOUNEP IPCCrsquonin Kuruluşu 1989 Hollanda Atmosferik ve iklimsel değişiklik bakanlar konferansı 1990-Cenevre ikinci duumlnya iklim konferansı-Bakanlar
Deklarasyonu Tuumlrkiye dahil 137 uumllke imzaladı 1991 Birleşmiş Milletler İklim değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi (IDCcedilS) 1992 Rio Janeiro Biyoccedileşitlilik Soumlzleşmesi 1994 IDCcedilSrsquonin Yuumlruumlrluumlğe Girmesi 1997 Kyotorsquoda IDCcedilS IIITaraflar Konferansı 1999 Kyoto Konferansının devamı 2000 Lahey Konferansı 2001 İDCcedilS 7Taraflar Konferansı ndashMarakeş 2002 Johannesburg Zirvesi 2004 Tuumlrkiyersquonin IDCcedilSrsquoye taraf olması 2005 (Şubat)Kyoto Protokolursquonuumln yuumlruumlrluumlğe girmesi 2009 Tuumlrkiyersquonin Kyotorsquoya taraf olması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
ULUSLARARASI SUumlRECcedil
WM
O Birinci Duumlnya İklim
Konferansı
WM
O İkinci Duumlnya İklim
Konferansı
WM
OUNEP IPCCrsquonin Kuruluşu
Bilimsel verilerin toplanması
FAR
BM Ccedilevre ve Kalkınm
a Konferansı (Rio)
BM İklim
Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi
Eylem Stratejileri
Taraflar konferansı Berlin
199
2
199
0
198
8
197
9
199
4
199
7
2001
2002
2005
199
1
199
5
2001
Kyoto Protokoluuml (COP3)
Marakeş Uzlaşm
aları (COP7)
Johannesburg Zirvesi
KP Yuumlruumlrluumlkte
Yuumlkuumlmluumlluumlkler ve mekanizmalar
TAR
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İklim sisteminin eşitlik temelinde ortak fakat farklısorumluluk ilkesine uygun olarak korunması1048698 İklim değişikliğinden etkilenecek olan gelişmeyolundaki uumllkelerin ihtiyaccedil ve oumlzel koşullarınındikkate alınması1048698 İklim değişikliğinin oumlnlenmesi iccedilin alınacaktedbirlerin etkin ve en az maliyetle yapılması1048698 Suumlrduumlruumllebilir kalkınmanın desteklenmesi vealınacak politika ve oumlnlemlerin ulusal kalkınmaprogramlarına entegre edilmesi
İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi Temel İlkeleri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUumlrsquoNE GOumlRE
1997 yılında kabul edilen Kyoto Protokoluumlrsquonuumln hedefi duumlnya ikliminde sera etkisi yaratan ve buumlyuumlk bir kısmı kuzeyin enduumlstri uumllkelerinde oluşan karbondioksit vb sera gazlarının oranını 2010 yılına kadar yuumlzde 52 oranında duumlşuumlrmektir
Gelişmiş uumllkeler sera gazı uumlretimlerini 2012 yılına kadar 1990 yılı duumlzeyinin en az 5rsquoi oranında azaltacaklardır
Ccedilin ve Hindistanrsquoın goumlnuumllluuml kısıtlama hedefleri koymaları istenmektedir
(Emisyonlarını yeteri kadar indirmeyen uumllkeleremisyonlarını indiren uumllkelerden onların fazla kotalarını satın alabilecekler)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kyoto Protokoluuml emisyonları ne kadar duumlşuumlrecek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
80
58
76
64
0
2
4
6
8
1990 1995 2000 2005 2010
Billi
on ton
s of
car
bon
Business-as-usual
Kyoto Protocol scenario
Emisyonların 361rsquoinden sorumlu ABD ve 21inden sorumlu Avustralyarsquonın taraf olmaması nedeniyle 52 azalma hedefine ulaşılamayarak ancak 2 duumlzeyinde gerccedilekleşebilecek
Kyoto Protokoluumlnuumln Oumlnerdiği Politikalar ve Oumlnlemler
Enerji verimliliğinin artırılması Yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi Suumlrduumlruumllebilir tarımın desteklenmesi Metan emisyonlarının geri kazanılması Emisyonların azaltılması Sera gazı yutaklarının korunması ve
yaygınlaştırılması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuumlresel İklim Değişimleri İccedilin Yapılan Uluslararası Toplantılar
Son 10 yılda yapılan zirveler 2001 - COP 7 Marakeş Fas 2002 - COP 8 Yeni Delhi Hindistan 2003 - COP 9 Milano İtalya 2004 - COP 10 Buenos Aires Arjantin 2005 - COP 11MOP 1 Montreal Kanada 2006 - COP 12MOP 2 Nairobi Kenya 2007 - COP 13MOP 3 Bali Endonezya 2008 - COP 14MOP 4 Poznań Polonya 2009 - COP 15MOP 5 Kopenhag Danimarka 2010 - COP 16MOP 6 Meksika 2011- COP 17 Durban 2012- COP 18 Doha Katar
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi ( İDCcedilS )rsquonin yuumlruumlrluumlğe girdiği 1994 yılından sonra her yıl taraflar konferansı duumlzenlenmektedir Bu toplantılar kısaca COP olarak da adlandırılır (Conferences of the Parties) Bu konferanslar arasında en oumlnemlisi 1997 yılında duumlzenlenen uumlccediluumlncuuml taraflar konferansıdır Konferansta Kyoto Protokoluuml imzalanmıştır
Kaynak Uuml Şahin ldquoKuumlresel İklim Değişimine Karşı Sıcak Tartışma 13032007
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Genel (Madde 41)
-İklim değişikliği ile savaşım ve etkilere uyum konusunda progamlar geliştirmek- Teknoloji transferi biyolojik eşitliliğin korunması ve suumlrduumlruumllebilir kullanımı araştırma ve eğitim alanlarında işbirliği yapmak
Ek-II (Madde 43 45)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-IIde yer alan diğer Gelişmiş Uumllke Tarafları (OECD 1992-TR)
Zengin uumllkeler ve sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
- Gelişmekte olan uumllkelere savaşım ve uyum konularında mali ve teknik destek sağlamak
Ek-I (Madde 42)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-Ide yer alan diğer Taraflar(OECD1992 + Orta ve Doğu Avrupa)
sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
-Sera Gazları envanterlerini her yıl ve daha ayrıntılı verilerle duumlzenli olarak sunmak-Ulusal politikalar hakkında bilgi ve izlenen politika ve oumlnlemlerin etkisini değerlendiren Ulusal Bildirim raporlarını daha sık ve ayrıntılı olarak sunmak- İklim değişikliği ile savaşımda izlenecek politika ve oumlnlemler iccedilin oumlncuuml rol oynamak- Sera gazları salımlarını goumlnuumllluumlluumlk temelinde ldquobireysel ya da ortak olarakrdquo 2000 yılı itibarı ile 1990 duumlzeyine ccedilekmek
Ek-I Dışı (Madde 46 410)
Diğer -Ulusal Bildirimlerini Taraf olmalarını izleyen ilk 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun olduklarında sunmak-Sağlanan desteklerle paralel olarak savaşım ve uyum konusunda ccedilaba goumlstermek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Uumllkeler ve Yuumlkuumlmluumlluumlkler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
EK-I
LichtensteinMonaco
OECD
ABDAvustralya İsviccedilreJaponya
AlmanyaAvusturyaBelccedilikaDanimarkaFinlandiya
ABFransaİngiltereHollandaİrlandaİspanya
İsveccedilİtalya Luumlksemburg PortekizYunanistan
EK-II
Kanada Norveccedil Yeni Zelandaİzlanda
AOSIS G77CcedilİN
OPEC
EITArnavutluk ErmenistanAzerbaycan
GuumlrcuumlstanKırgızistan
MakedonyaTacikistan
OumlzbekistanSırbistanEK-I Dışı
GKoreMeksika
Kıbrıs Malta
Soumlzleşme Dışı Andorra Irak Brunei Somali Vatikan
TUumlRKİYE
EIT
AB-10
Beyaz RusyaRusyaUkrayna Kazakistan
Estonya Letonya
Litvanya Slovenya
Ccedilek CumMacaristanPolonyaSlovakya
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Karık sulama
YDoccedilDr Mahnaz GuumlmruumlkccediluumloğluKaynak (TEMA 2005)
Uumllkemizde 258 milyon hektar sulanabilir arazi mevcuttur Ekonomik olarak 85 m hektar sulanabilmektedir Kurak ve yarı kurak iklim kuşağında yer alan uumllkemizde sulama aynı zamanda oumlnemli bir sorunu da beraberinde getirmektedir toprakların tuzlanması yani arazi kalitesinin bozulması ccediloumllleşme
Damla sulama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuraklığın İzlenmesi (ABD oumlrneği)
Palmer Endeksi
USGS Akım
NDVI Bitki Endeksi
30-guumlnluumlk yağ USDA Toprak
C
CPC Toprak Nemi
Modern Afet Youmlnetim Sistemi
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1
2
34
MuumldahaleMuumldahale
HazırlıkHazırlık
İyileştirmeİyileştirme
Zarar AzaltmaZarar Azaltma
Risk youmlnetimi
Kriz youmlnetimi
Duumlzeltme
Koruma
Tahmin ve Erken Uyarı
Tahmin ve Erken Uyarı
Yeniden yapılanma Yeniden yapılanma Etki Analizi Etki Analizi
Afet Afet
OumlNLEMLERULUSLARARASI SUumlRECcedil
1979 IDuumlnya İklim Konferansı 1985 ve 1987- Avusturya (Villach) Sera gazlarının iklim değişimleri
uumlzerindeki roluumlnuuml ve etkilerini değerlendirme toplantısı 1988- Toronto kuumlresel CO2 salınımlarının 2005 yılına kadar 20
azaltılması ve iklim soumlzleşmesinin hazırlanması oumlnerildi 1988-BM genel kurulunda buguumlnkuuml ve gelecek kuşaklar iccedilin kuumlresel
iklimin korunması konulu karar kabul edildi 1988 WMOUNEP IPCCrsquonin Kuruluşu 1989 Hollanda Atmosferik ve iklimsel değişiklik bakanlar konferansı 1990-Cenevre ikinci duumlnya iklim konferansı-Bakanlar
Deklarasyonu Tuumlrkiye dahil 137 uumllke imzaladı 1991 Birleşmiş Milletler İklim değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi (IDCcedilS) 1992 Rio Janeiro Biyoccedileşitlilik Soumlzleşmesi 1994 IDCcedilSrsquonin Yuumlruumlrluumlğe Girmesi 1997 Kyotorsquoda IDCcedilS IIITaraflar Konferansı 1999 Kyoto Konferansının devamı 2000 Lahey Konferansı 2001 İDCcedilS 7Taraflar Konferansı ndashMarakeş 2002 Johannesburg Zirvesi 2004 Tuumlrkiyersquonin IDCcedilSrsquoye taraf olması 2005 (Şubat)Kyoto Protokolursquonuumln yuumlruumlrluumlğe girmesi 2009 Tuumlrkiyersquonin Kyotorsquoya taraf olması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
ULUSLARARASI SUumlRECcedil
WM
O Birinci Duumlnya İklim
Konferansı
WM
O İkinci Duumlnya İklim
Konferansı
WM
OUNEP IPCCrsquonin Kuruluşu
Bilimsel verilerin toplanması
FAR
BM Ccedilevre ve Kalkınm
a Konferansı (Rio)
BM İklim
Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi
Eylem Stratejileri
Taraflar konferansı Berlin
199
2
199
0
198
8
197
9
199
4
199
7
2001
2002
2005
199
1
199
5
2001
Kyoto Protokoluuml (COP3)
Marakeş Uzlaşm
aları (COP7)
Johannesburg Zirvesi
KP Yuumlruumlrluumlkte
Yuumlkuumlmluumlluumlkler ve mekanizmalar
TAR
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İklim sisteminin eşitlik temelinde ortak fakat farklısorumluluk ilkesine uygun olarak korunması1048698 İklim değişikliğinden etkilenecek olan gelişmeyolundaki uumllkelerin ihtiyaccedil ve oumlzel koşullarınındikkate alınması1048698 İklim değişikliğinin oumlnlenmesi iccedilin alınacaktedbirlerin etkin ve en az maliyetle yapılması1048698 Suumlrduumlruumllebilir kalkınmanın desteklenmesi vealınacak politika ve oumlnlemlerin ulusal kalkınmaprogramlarına entegre edilmesi
İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi Temel İlkeleri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUumlrsquoNE GOumlRE
1997 yılında kabul edilen Kyoto Protokoluumlrsquonuumln hedefi duumlnya ikliminde sera etkisi yaratan ve buumlyuumlk bir kısmı kuzeyin enduumlstri uumllkelerinde oluşan karbondioksit vb sera gazlarının oranını 2010 yılına kadar yuumlzde 52 oranında duumlşuumlrmektir
Gelişmiş uumllkeler sera gazı uumlretimlerini 2012 yılına kadar 1990 yılı duumlzeyinin en az 5rsquoi oranında azaltacaklardır
Ccedilin ve Hindistanrsquoın goumlnuumllluuml kısıtlama hedefleri koymaları istenmektedir
(Emisyonlarını yeteri kadar indirmeyen uumllkeleremisyonlarını indiren uumllkelerden onların fazla kotalarını satın alabilecekler)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kyoto Protokoluuml emisyonları ne kadar duumlşuumlrecek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
80
58
76
64
0
2
4
6
8
1990 1995 2000 2005 2010
Billi
on ton
s of
car
bon
Business-as-usual
Kyoto Protocol scenario
Emisyonların 361rsquoinden sorumlu ABD ve 21inden sorumlu Avustralyarsquonın taraf olmaması nedeniyle 52 azalma hedefine ulaşılamayarak ancak 2 duumlzeyinde gerccedilekleşebilecek
Kyoto Protokoluumlnuumln Oumlnerdiği Politikalar ve Oumlnlemler
Enerji verimliliğinin artırılması Yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi Suumlrduumlruumllebilir tarımın desteklenmesi Metan emisyonlarının geri kazanılması Emisyonların azaltılması Sera gazı yutaklarının korunması ve
yaygınlaştırılması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuumlresel İklim Değişimleri İccedilin Yapılan Uluslararası Toplantılar
Son 10 yılda yapılan zirveler 2001 - COP 7 Marakeş Fas 2002 - COP 8 Yeni Delhi Hindistan 2003 - COP 9 Milano İtalya 2004 - COP 10 Buenos Aires Arjantin 2005 - COP 11MOP 1 Montreal Kanada 2006 - COP 12MOP 2 Nairobi Kenya 2007 - COP 13MOP 3 Bali Endonezya 2008 - COP 14MOP 4 Poznań Polonya 2009 - COP 15MOP 5 Kopenhag Danimarka 2010 - COP 16MOP 6 Meksika 2011- COP 17 Durban 2012- COP 18 Doha Katar
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi ( İDCcedilS )rsquonin yuumlruumlrluumlğe girdiği 1994 yılından sonra her yıl taraflar konferansı duumlzenlenmektedir Bu toplantılar kısaca COP olarak da adlandırılır (Conferences of the Parties) Bu konferanslar arasında en oumlnemlisi 1997 yılında duumlzenlenen uumlccediluumlncuuml taraflar konferansıdır Konferansta Kyoto Protokoluuml imzalanmıştır
Kaynak Uuml Şahin ldquoKuumlresel İklim Değişimine Karşı Sıcak Tartışma 13032007
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Genel (Madde 41)
-İklim değişikliği ile savaşım ve etkilere uyum konusunda progamlar geliştirmek- Teknoloji transferi biyolojik eşitliliğin korunması ve suumlrduumlruumllebilir kullanımı araştırma ve eğitim alanlarında işbirliği yapmak
Ek-II (Madde 43 45)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-IIde yer alan diğer Gelişmiş Uumllke Tarafları (OECD 1992-TR)
Zengin uumllkeler ve sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
- Gelişmekte olan uumllkelere savaşım ve uyum konularında mali ve teknik destek sağlamak
Ek-I (Madde 42)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-Ide yer alan diğer Taraflar(OECD1992 + Orta ve Doğu Avrupa)
sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
-Sera Gazları envanterlerini her yıl ve daha ayrıntılı verilerle duumlzenli olarak sunmak-Ulusal politikalar hakkında bilgi ve izlenen politika ve oumlnlemlerin etkisini değerlendiren Ulusal Bildirim raporlarını daha sık ve ayrıntılı olarak sunmak- İklim değişikliği ile savaşımda izlenecek politika ve oumlnlemler iccedilin oumlncuuml rol oynamak- Sera gazları salımlarını goumlnuumllluumlluumlk temelinde ldquobireysel ya da ortak olarakrdquo 2000 yılı itibarı ile 1990 duumlzeyine ccedilekmek
Ek-I Dışı (Madde 46 410)
Diğer -Ulusal Bildirimlerini Taraf olmalarını izleyen ilk 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun olduklarında sunmak-Sağlanan desteklerle paralel olarak savaşım ve uyum konusunda ccedilaba goumlstermek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Uumllkeler ve Yuumlkuumlmluumlluumlkler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
EK-I
LichtensteinMonaco
OECD
ABDAvustralya İsviccedilreJaponya
AlmanyaAvusturyaBelccedilikaDanimarkaFinlandiya
ABFransaİngiltereHollandaİrlandaİspanya
İsveccedilİtalya Luumlksemburg PortekizYunanistan
EK-II
Kanada Norveccedil Yeni Zelandaİzlanda
AOSIS G77CcedilİN
OPEC
EITArnavutluk ErmenistanAzerbaycan
GuumlrcuumlstanKırgızistan
MakedonyaTacikistan
OumlzbekistanSırbistanEK-I Dışı
GKoreMeksika
Kıbrıs Malta
Soumlzleşme Dışı Andorra Irak Brunei Somali Vatikan
TUumlRKİYE
EIT
AB-10
Beyaz RusyaRusyaUkrayna Kazakistan
Estonya Letonya
Litvanya Slovenya
Ccedilek CumMacaristanPolonyaSlovakya
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuraklığın İzlenmesi (ABD oumlrneği)
Palmer Endeksi
USGS Akım
NDVI Bitki Endeksi
30-guumlnluumlk yağ USDA Toprak
C
CPC Toprak Nemi
Modern Afet Youmlnetim Sistemi
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1
2
34
MuumldahaleMuumldahale
HazırlıkHazırlık
İyileştirmeİyileştirme
Zarar AzaltmaZarar Azaltma
Risk youmlnetimi
Kriz youmlnetimi
Duumlzeltme
Koruma
Tahmin ve Erken Uyarı
Tahmin ve Erken Uyarı
Yeniden yapılanma Yeniden yapılanma Etki Analizi Etki Analizi
Afet Afet
OumlNLEMLERULUSLARARASI SUumlRECcedil
1979 IDuumlnya İklim Konferansı 1985 ve 1987- Avusturya (Villach) Sera gazlarının iklim değişimleri
uumlzerindeki roluumlnuuml ve etkilerini değerlendirme toplantısı 1988- Toronto kuumlresel CO2 salınımlarının 2005 yılına kadar 20
azaltılması ve iklim soumlzleşmesinin hazırlanması oumlnerildi 1988-BM genel kurulunda buguumlnkuuml ve gelecek kuşaklar iccedilin kuumlresel
iklimin korunması konulu karar kabul edildi 1988 WMOUNEP IPCCrsquonin Kuruluşu 1989 Hollanda Atmosferik ve iklimsel değişiklik bakanlar konferansı 1990-Cenevre ikinci duumlnya iklim konferansı-Bakanlar
Deklarasyonu Tuumlrkiye dahil 137 uumllke imzaladı 1991 Birleşmiş Milletler İklim değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi (IDCcedilS) 1992 Rio Janeiro Biyoccedileşitlilik Soumlzleşmesi 1994 IDCcedilSrsquonin Yuumlruumlrluumlğe Girmesi 1997 Kyotorsquoda IDCcedilS IIITaraflar Konferansı 1999 Kyoto Konferansının devamı 2000 Lahey Konferansı 2001 İDCcedilS 7Taraflar Konferansı ndashMarakeş 2002 Johannesburg Zirvesi 2004 Tuumlrkiyersquonin IDCcedilSrsquoye taraf olması 2005 (Şubat)Kyoto Protokolursquonuumln yuumlruumlrluumlğe girmesi 2009 Tuumlrkiyersquonin Kyotorsquoya taraf olması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
ULUSLARARASI SUumlRECcedil
WM
O Birinci Duumlnya İklim
Konferansı
WM
O İkinci Duumlnya İklim
Konferansı
WM
OUNEP IPCCrsquonin Kuruluşu
Bilimsel verilerin toplanması
FAR
BM Ccedilevre ve Kalkınm
a Konferansı (Rio)
BM İklim
Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi
Eylem Stratejileri
Taraflar konferansı Berlin
199
2
199
0
198
8
197
9
199
4
199
7
2001
2002
2005
199
1
199
5
2001
Kyoto Protokoluuml (COP3)
Marakeş Uzlaşm
aları (COP7)
Johannesburg Zirvesi
KP Yuumlruumlrluumlkte
Yuumlkuumlmluumlluumlkler ve mekanizmalar
TAR
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İklim sisteminin eşitlik temelinde ortak fakat farklısorumluluk ilkesine uygun olarak korunması1048698 İklim değişikliğinden etkilenecek olan gelişmeyolundaki uumllkelerin ihtiyaccedil ve oumlzel koşullarınındikkate alınması1048698 İklim değişikliğinin oumlnlenmesi iccedilin alınacaktedbirlerin etkin ve en az maliyetle yapılması1048698 Suumlrduumlruumllebilir kalkınmanın desteklenmesi vealınacak politika ve oumlnlemlerin ulusal kalkınmaprogramlarına entegre edilmesi
İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi Temel İlkeleri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUumlrsquoNE GOumlRE
1997 yılında kabul edilen Kyoto Protokoluumlrsquonuumln hedefi duumlnya ikliminde sera etkisi yaratan ve buumlyuumlk bir kısmı kuzeyin enduumlstri uumllkelerinde oluşan karbondioksit vb sera gazlarının oranını 2010 yılına kadar yuumlzde 52 oranında duumlşuumlrmektir
Gelişmiş uumllkeler sera gazı uumlretimlerini 2012 yılına kadar 1990 yılı duumlzeyinin en az 5rsquoi oranında azaltacaklardır
Ccedilin ve Hindistanrsquoın goumlnuumllluuml kısıtlama hedefleri koymaları istenmektedir
(Emisyonlarını yeteri kadar indirmeyen uumllkeleremisyonlarını indiren uumllkelerden onların fazla kotalarını satın alabilecekler)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kyoto Protokoluuml emisyonları ne kadar duumlşuumlrecek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
80
58
76
64
0
2
4
6
8
1990 1995 2000 2005 2010
Billi
on ton
s of
car
bon
Business-as-usual
Kyoto Protocol scenario
Emisyonların 361rsquoinden sorumlu ABD ve 21inden sorumlu Avustralyarsquonın taraf olmaması nedeniyle 52 azalma hedefine ulaşılamayarak ancak 2 duumlzeyinde gerccedilekleşebilecek
Kyoto Protokoluumlnuumln Oumlnerdiği Politikalar ve Oumlnlemler
Enerji verimliliğinin artırılması Yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi Suumlrduumlruumllebilir tarımın desteklenmesi Metan emisyonlarının geri kazanılması Emisyonların azaltılması Sera gazı yutaklarının korunması ve
yaygınlaştırılması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuumlresel İklim Değişimleri İccedilin Yapılan Uluslararası Toplantılar
Son 10 yılda yapılan zirveler 2001 - COP 7 Marakeş Fas 2002 - COP 8 Yeni Delhi Hindistan 2003 - COP 9 Milano İtalya 2004 - COP 10 Buenos Aires Arjantin 2005 - COP 11MOP 1 Montreal Kanada 2006 - COP 12MOP 2 Nairobi Kenya 2007 - COP 13MOP 3 Bali Endonezya 2008 - COP 14MOP 4 Poznań Polonya 2009 - COP 15MOP 5 Kopenhag Danimarka 2010 - COP 16MOP 6 Meksika 2011- COP 17 Durban 2012- COP 18 Doha Katar
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi ( İDCcedilS )rsquonin yuumlruumlrluumlğe girdiği 1994 yılından sonra her yıl taraflar konferansı duumlzenlenmektedir Bu toplantılar kısaca COP olarak da adlandırılır (Conferences of the Parties) Bu konferanslar arasında en oumlnemlisi 1997 yılında duumlzenlenen uumlccediluumlncuuml taraflar konferansıdır Konferansta Kyoto Protokoluuml imzalanmıştır
Kaynak Uuml Şahin ldquoKuumlresel İklim Değişimine Karşı Sıcak Tartışma 13032007
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Genel (Madde 41)
-İklim değişikliği ile savaşım ve etkilere uyum konusunda progamlar geliştirmek- Teknoloji transferi biyolojik eşitliliğin korunması ve suumlrduumlruumllebilir kullanımı araştırma ve eğitim alanlarında işbirliği yapmak
Ek-II (Madde 43 45)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-IIde yer alan diğer Gelişmiş Uumllke Tarafları (OECD 1992-TR)
Zengin uumllkeler ve sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
- Gelişmekte olan uumllkelere savaşım ve uyum konularında mali ve teknik destek sağlamak
Ek-I (Madde 42)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-Ide yer alan diğer Taraflar(OECD1992 + Orta ve Doğu Avrupa)
sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
-Sera Gazları envanterlerini her yıl ve daha ayrıntılı verilerle duumlzenli olarak sunmak-Ulusal politikalar hakkında bilgi ve izlenen politika ve oumlnlemlerin etkisini değerlendiren Ulusal Bildirim raporlarını daha sık ve ayrıntılı olarak sunmak- İklim değişikliği ile savaşımda izlenecek politika ve oumlnlemler iccedilin oumlncuuml rol oynamak- Sera gazları salımlarını goumlnuumllluumlluumlk temelinde ldquobireysel ya da ortak olarakrdquo 2000 yılı itibarı ile 1990 duumlzeyine ccedilekmek
Ek-I Dışı (Madde 46 410)
Diğer -Ulusal Bildirimlerini Taraf olmalarını izleyen ilk 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun olduklarında sunmak-Sağlanan desteklerle paralel olarak savaşım ve uyum konusunda ccedilaba goumlstermek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Uumllkeler ve Yuumlkuumlmluumlluumlkler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
EK-I
LichtensteinMonaco
OECD
ABDAvustralya İsviccedilreJaponya
AlmanyaAvusturyaBelccedilikaDanimarkaFinlandiya
ABFransaİngiltereHollandaİrlandaİspanya
İsveccedilİtalya Luumlksemburg PortekizYunanistan
EK-II
Kanada Norveccedil Yeni Zelandaİzlanda
AOSIS G77CcedilİN
OPEC
EITArnavutluk ErmenistanAzerbaycan
GuumlrcuumlstanKırgızistan
MakedonyaTacikistan
OumlzbekistanSırbistanEK-I Dışı
GKoreMeksika
Kıbrıs Malta
Soumlzleşme Dışı Andorra Irak Brunei Somali Vatikan
TUumlRKİYE
EIT
AB-10
Beyaz RusyaRusyaUkrayna Kazakistan
Estonya Letonya
Litvanya Slovenya
Ccedilek CumMacaristanPolonyaSlovakya
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Modern Afet Youmlnetim Sistemi
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1
2
34
MuumldahaleMuumldahale
HazırlıkHazırlık
İyileştirmeİyileştirme
Zarar AzaltmaZarar Azaltma
Risk youmlnetimi
Kriz youmlnetimi
Duumlzeltme
Koruma
Tahmin ve Erken Uyarı
Tahmin ve Erken Uyarı
Yeniden yapılanma Yeniden yapılanma Etki Analizi Etki Analizi
Afet Afet
OumlNLEMLERULUSLARARASI SUumlRECcedil
1979 IDuumlnya İklim Konferansı 1985 ve 1987- Avusturya (Villach) Sera gazlarının iklim değişimleri
uumlzerindeki roluumlnuuml ve etkilerini değerlendirme toplantısı 1988- Toronto kuumlresel CO2 salınımlarının 2005 yılına kadar 20
azaltılması ve iklim soumlzleşmesinin hazırlanması oumlnerildi 1988-BM genel kurulunda buguumlnkuuml ve gelecek kuşaklar iccedilin kuumlresel
iklimin korunması konulu karar kabul edildi 1988 WMOUNEP IPCCrsquonin Kuruluşu 1989 Hollanda Atmosferik ve iklimsel değişiklik bakanlar konferansı 1990-Cenevre ikinci duumlnya iklim konferansı-Bakanlar
Deklarasyonu Tuumlrkiye dahil 137 uumllke imzaladı 1991 Birleşmiş Milletler İklim değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi (IDCcedilS) 1992 Rio Janeiro Biyoccedileşitlilik Soumlzleşmesi 1994 IDCcedilSrsquonin Yuumlruumlrluumlğe Girmesi 1997 Kyotorsquoda IDCcedilS IIITaraflar Konferansı 1999 Kyoto Konferansının devamı 2000 Lahey Konferansı 2001 İDCcedilS 7Taraflar Konferansı ndashMarakeş 2002 Johannesburg Zirvesi 2004 Tuumlrkiyersquonin IDCcedilSrsquoye taraf olması 2005 (Şubat)Kyoto Protokolursquonuumln yuumlruumlrluumlğe girmesi 2009 Tuumlrkiyersquonin Kyotorsquoya taraf olması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
ULUSLARARASI SUumlRECcedil
WM
O Birinci Duumlnya İklim
Konferansı
WM
O İkinci Duumlnya İklim
Konferansı
WM
OUNEP IPCCrsquonin Kuruluşu
Bilimsel verilerin toplanması
FAR
BM Ccedilevre ve Kalkınm
a Konferansı (Rio)
BM İklim
Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi
Eylem Stratejileri
Taraflar konferansı Berlin
199
2
199
0
198
8
197
9
199
4
199
7
2001
2002
2005
199
1
199
5
2001
Kyoto Protokoluuml (COP3)
Marakeş Uzlaşm
aları (COP7)
Johannesburg Zirvesi
KP Yuumlruumlrluumlkte
Yuumlkuumlmluumlluumlkler ve mekanizmalar
TAR
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İklim sisteminin eşitlik temelinde ortak fakat farklısorumluluk ilkesine uygun olarak korunması1048698 İklim değişikliğinden etkilenecek olan gelişmeyolundaki uumllkelerin ihtiyaccedil ve oumlzel koşullarınındikkate alınması1048698 İklim değişikliğinin oumlnlenmesi iccedilin alınacaktedbirlerin etkin ve en az maliyetle yapılması1048698 Suumlrduumlruumllebilir kalkınmanın desteklenmesi vealınacak politika ve oumlnlemlerin ulusal kalkınmaprogramlarına entegre edilmesi
İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi Temel İlkeleri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUumlrsquoNE GOumlRE
1997 yılında kabul edilen Kyoto Protokoluumlrsquonuumln hedefi duumlnya ikliminde sera etkisi yaratan ve buumlyuumlk bir kısmı kuzeyin enduumlstri uumllkelerinde oluşan karbondioksit vb sera gazlarının oranını 2010 yılına kadar yuumlzde 52 oranında duumlşuumlrmektir
Gelişmiş uumllkeler sera gazı uumlretimlerini 2012 yılına kadar 1990 yılı duumlzeyinin en az 5rsquoi oranında azaltacaklardır
Ccedilin ve Hindistanrsquoın goumlnuumllluuml kısıtlama hedefleri koymaları istenmektedir
(Emisyonlarını yeteri kadar indirmeyen uumllkeleremisyonlarını indiren uumllkelerden onların fazla kotalarını satın alabilecekler)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kyoto Protokoluuml emisyonları ne kadar duumlşuumlrecek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
80
58
76
64
0
2
4
6
8
1990 1995 2000 2005 2010
Billi
on ton
s of
car
bon
Business-as-usual
Kyoto Protocol scenario
Emisyonların 361rsquoinden sorumlu ABD ve 21inden sorumlu Avustralyarsquonın taraf olmaması nedeniyle 52 azalma hedefine ulaşılamayarak ancak 2 duumlzeyinde gerccedilekleşebilecek
Kyoto Protokoluumlnuumln Oumlnerdiği Politikalar ve Oumlnlemler
Enerji verimliliğinin artırılması Yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi Suumlrduumlruumllebilir tarımın desteklenmesi Metan emisyonlarının geri kazanılması Emisyonların azaltılması Sera gazı yutaklarının korunması ve
yaygınlaştırılması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuumlresel İklim Değişimleri İccedilin Yapılan Uluslararası Toplantılar
Son 10 yılda yapılan zirveler 2001 - COP 7 Marakeş Fas 2002 - COP 8 Yeni Delhi Hindistan 2003 - COP 9 Milano İtalya 2004 - COP 10 Buenos Aires Arjantin 2005 - COP 11MOP 1 Montreal Kanada 2006 - COP 12MOP 2 Nairobi Kenya 2007 - COP 13MOP 3 Bali Endonezya 2008 - COP 14MOP 4 Poznań Polonya 2009 - COP 15MOP 5 Kopenhag Danimarka 2010 - COP 16MOP 6 Meksika 2011- COP 17 Durban 2012- COP 18 Doha Katar
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi ( İDCcedilS )rsquonin yuumlruumlrluumlğe girdiği 1994 yılından sonra her yıl taraflar konferansı duumlzenlenmektedir Bu toplantılar kısaca COP olarak da adlandırılır (Conferences of the Parties) Bu konferanslar arasında en oumlnemlisi 1997 yılında duumlzenlenen uumlccediluumlncuuml taraflar konferansıdır Konferansta Kyoto Protokoluuml imzalanmıştır
Kaynak Uuml Şahin ldquoKuumlresel İklim Değişimine Karşı Sıcak Tartışma 13032007
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Genel (Madde 41)
-İklim değişikliği ile savaşım ve etkilere uyum konusunda progamlar geliştirmek- Teknoloji transferi biyolojik eşitliliğin korunması ve suumlrduumlruumllebilir kullanımı araştırma ve eğitim alanlarında işbirliği yapmak
Ek-II (Madde 43 45)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-IIde yer alan diğer Gelişmiş Uumllke Tarafları (OECD 1992-TR)
Zengin uumllkeler ve sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
- Gelişmekte olan uumllkelere savaşım ve uyum konularında mali ve teknik destek sağlamak
Ek-I (Madde 42)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-Ide yer alan diğer Taraflar(OECD1992 + Orta ve Doğu Avrupa)
sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
-Sera Gazları envanterlerini her yıl ve daha ayrıntılı verilerle duumlzenli olarak sunmak-Ulusal politikalar hakkında bilgi ve izlenen politika ve oumlnlemlerin etkisini değerlendiren Ulusal Bildirim raporlarını daha sık ve ayrıntılı olarak sunmak- İklim değişikliği ile savaşımda izlenecek politika ve oumlnlemler iccedilin oumlncuuml rol oynamak- Sera gazları salımlarını goumlnuumllluumlluumlk temelinde ldquobireysel ya da ortak olarakrdquo 2000 yılı itibarı ile 1990 duumlzeyine ccedilekmek
Ek-I Dışı (Madde 46 410)
Diğer -Ulusal Bildirimlerini Taraf olmalarını izleyen ilk 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun olduklarında sunmak-Sağlanan desteklerle paralel olarak savaşım ve uyum konusunda ccedilaba goumlstermek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Uumllkeler ve Yuumlkuumlmluumlluumlkler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
EK-I
LichtensteinMonaco
OECD
ABDAvustralya İsviccedilreJaponya
AlmanyaAvusturyaBelccedilikaDanimarkaFinlandiya
ABFransaİngiltereHollandaİrlandaİspanya
İsveccedilİtalya Luumlksemburg PortekizYunanistan
EK-II
Kanada Norveccedil Yeni Zelandaİzlanda
AOSIS G77CcedilİN
OPEC
EITArnavutluk ErmenistanAzerbaycan
GuumlrcuumlstanKırgızistan
MakedonyaTacikistan
OumlzbekistanSırbistanEK-I Dışı
GKoreMeksika
Kıbrıs Malta
Soumlzleşme Dışı Andorra Irak Brunei Somali Vatikan
TUumlRKİYE
EIT
AB-10
Beyaz RusyaRusyaUkrayna Kazakistan
Estonya Letonya
Litvanya Slovenya
Ccedilek CumMacaristanPolonyaSlovakya
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
OumlNLEMLERULUSLARARASI SUumlRECcedil
1979 IDuumlnya İklim Konferansı 1985 ve 1987- Avusturya (Villach) Sera gazlarının iklim değişimleri
uumlzerindeki roluumlnuuml ve etkilerini değerlendirme toplantısı 1988- Toronto kuumlresel CO2 salınımlarının 2005 yılına kadar 20
azaltılması ve iklim soumlzleşmesinin hazırlanması oumlnerildi 1988-BM genel kurulunda buguumlnkuuml ve gelecek kuşaklar iccedilin kuumlresel
iklimin korunması konulu karar kabul edildi 1988 WMOUNEP IPCCrsquonin Kuruluşu 1989 Hollanda Atmosferik ve iklimsel değişiklik bakanlar konferansı 1990-Cenevre ikinci duumlnya iklim konferansı-Bakanlar
Deklarasyonu Tuumlrkiye dahil 137 uumllke imzaladı 1991 Birleşmiş Milletler İklim değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi (IDCcedilS) 1992 Rio Janeiro Biyoccedileşitlilik Soumlzleşmesi 1994 IDCcedilSrsquonin Yuumlruumlrluumlğe Girmesi 1997 Kyotorsquoda IDCcedilS IIITaraflar Konferansı 1999 Kyoto Konferansının devamı 2000 Lahey Konferansı 2001 İDCcedilS 7Taraflar Konferansı ndashMarakeş 2002 Johannesburg Zirvesi 2004 Tuumlrkiyersquonin IDCcedilSrsquoye taraf olması 2005 (Şubat)Kyoto Protokolursquonuumln yuumlruumlrluumlğe girmesi 2009 Tuumlrkiyersquonin Kyotorsquoya taraf olması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
ULUSLARARASI SUumlRECcedil
WM
O Birinci Duumlnya İklim
Konferansı
WM
O İkinci Duumlnya İklim
Konferansı
WM
OUNEP IPCCrsquonin Kuruluşu
Bilimsel verilerin toplanması
FAR
BM Ccedilevre ve Kalkınm
a Konferansı (Rio)
BM İklim
Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi
Eylem Stratejileri
Taraflar konferansı Berlin
199
2
199
0
198
8
197
9
199
4
199
7
2001
2002
2005
199
1
199
5
2001
Kyoto Protokoluuml (COP3)
Marakeş Uzlaşm
aları (COP7)
Johannesburg Zirvesi
KP Yuumlruumlrluumlkte
Yuumlkuumlmluumlluumlkler ve mekanizmalar
TAR
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İklim sisteminin eşitlik temelinde ortak fakat farklısorumluluk ilkesine uygun olarak korunması1048698 İklim değişikliğinden etkilenecek olan gelişmeyolundaki uumllkelerin ihtiyaccedil ve oumlzel koşullarınındikkate alınması1048698 İklim değişikliğinin oumlnlenmesi iccedilin alınacaktedbirlerin etkin ve en az maliyetle yapılması1048698 Suumlrduumlruumllebilir kalkınmanın desteklenmesi vealınacak politika ve oumlnlemlerin ulusal kalkınmaprogramlarına entegre edilmesi
İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi Temel İlkeleri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUumlrsquoNE GOumlRE
1997 yılında kabul edilen Kyoto Protokoluumlrsquonuumln hedefi duumlnya ikliminde sera etkisi yaratan ve buumlyuumlk bir kısmı kuzeyin enduumlstri uumllkelerinde oluşan karbondioksit vb sera gazlarının oranını 2010 yılına kadar yuumlzde 52 oranında duumlşuumlrmektir
Gelişmiş uumllkeler sera gazı uumlretimlerini 2012 yılına kadar 1990 yılı duumlzeyinin en az 5rsquoi oranında azaltacaklardır
Ccedilin ve Hindistanrsquoın goumlnuumllluuml kısıtlama hedefleri koymaları istenmektedir
(Emisyonlarını yeteri kadar indirmeyen uumllkeleremisyonlarını indiren uumllkelerden onların fazla kotalarını satın alabilecekler)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kyoto Protokoluuml emisyonları ne kadar duumlşuumlrecek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
80
58
76
64
0
2
4
6
8
1990 1995 2000 2005 2010
Billi
on ton
s of
car
bon
Business-as-usual
Kyoto Protocol scenario
Emisyonların 361rsquoinden sorumlu ABD ve 21inden sorumlu Avustralyarsquonın taraf olmaması nedeniyle 52 azalma hedefine ulaşılamayarak ancak 2 duumlzeyinde gerccedilekleşebilecek
Kyoto Protokoluumlnuumln Oumlnerdiği Politikalar ve Oumlnlemler
Enerji verimliliğinin artırılması Yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi Suumlrduumlruumllebilir tarımın desteklenmesi Metan emisyonlarının geri kazanılması Emisyonların azaltılması Sera gazı yutaklarının korunması ve
yaygınlaştırılması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuumlresel İklim Değişimleri İccedilin Yapılan Uluslararası Toplantılar
Son 10 yılda yapılan zirveler 2001 - COP 7 Marakeş Fas 2002 - COP 8 Yeni Delhi Hindistan 2003 - COP 9 Milano İtalya 2004 - COP 10 Buenos Aires Arjantin 2005 - COP 11MOP 1 Montreal Kanada 2006 - COP 12MOP 2 Nairobi Kenya 2007 - COP 13MOP 3 Bali Endonezya 2008 - COP 14MOP 4 Poznań Polonya 2009 - COP 15MOP 5 Kopenhag Danimarka 2010 - COP 16MOP 6 Meksika 2011- COP 17 Durban 2012- COP 18 Doha Katar
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi ( İDCcedilS )rsquonin yuumlruumlrluumlğe girdiği 1994 yılından sonra her yıl taraflar konferansı duumlzenlenmektedir Bu toplantılar kısaca COP olarak da adlandırılır (Conferences of the Parties) Bu konferanslar arasında en oumlnemlisi 1997 yılında duumlzenlenen uumlccediluumlncuuml taraflar konferansıdır Konferansta Kyoto Protokoluuml imzalanmıştır
Kaynak Uuml Şahin ldquoKuumlresel İklim Değişimine Karşı Sıcak Tartışma 13032007
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Genel (Madde 41)
-İklim değişikliği ile savaşım ve etkilere uyum konusunda progamlar geliştirmek- Teknoloji transferi biyolojik eşitliliğin korunması ve suumlrduumlruumllebilir kullanımı araştırma ve eğitim alanlarında işbirliği yapmak
Ek-II (Madde 43 45)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-IIde yer alan diğer Gelişmiş Uumllke Tarafları (OECD 1992-TR)
Zengin uumllkeler ve sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
- Gelişmekte olan uumllkelere savaşım ve uyum konularında mali ve teknik destek sağlamak
Ek-I (Madde 42)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-Ide yer alan diğer Taraflar(OECD1992 + Orta ve Doğu Avrupa)
sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
-Sera Gazları envanterlerini her yıl ve daha ayrıntılı verilerle duumlzenli olarak sunmak-Ulusal politikalar hakkında bilgi ve izlenen politika ve oumlnlemlerin etkisini değerlendiren Ulusal Bildirim raporlarını daha sık ve ayrıntılı olarak sunmak- İklim değişikliği ile savaşımda izlenecek politika ve oumlnlemler iccedilin oumlncuuml rol oynamak- Sera gazları salımlarını goumlnuumllluumlluumlk temelinde ldquobireysel ya da ortak olarakrdquo 2000 yılı itibarı ile 1990 duumlzeyine ccedilekmek
Ek-I Dışı (Madde 46 410)
Diğer -Ulusal Bildirimlerini Taraf olmalarını izleyen ilk 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun olduklarında sunmak-Sağlanan desteklerle paralel olarak savaşım ve uyum konusunda ccedilaba goumlstermek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Uumllkeler ve Yuumlkuumlmluumlluumlkler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
EK-I
LichtensteinMonaco
OECD
ABDAvustralya İsviccedilreJaponya
AlmanyaAvusturyaBelccedilikaDanimarkaFinlandiya
ABFransaİngiltereHollandaİrlandaİspanya
İsveccedilİtalya Luumlksemburg PortekizYunanistan
EK-II
Kanada Norveccedil Yeni Zelandaİzlanda
AOSIS G77CcedilİN
OPEC
EITArnavutluk ErmenistanAzerbaycan
GuumlrcuumlstanKırgızistan
MakedonyaTacikistan
OumlzbekistanSırbistanEK-I Dışı
GKoreMeksika
Kıbrıs Malta
Soumlzleşme Dışı Andorra Irak Brunei Somali Vatikan
TUumlRKİYE
EIT
AB-10
Beyaz RusyaRusyaUkrayna Kazakistan
Estonya Letonya
Litvanya Slovenya
Ccedilek CumMacaristanPolonyaSlovakya
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
ULUSLARARASI SUumlRECcedil
WM
O Birinci Duumlnya İklim
Konferansı
WM
O İkinci Duumlnya İklim
Konferansı
WM
OUNEP IPCCrsquonin Kuruluşu
Bilimsel verilerin toplanması
FAR
BM Ccedilevre ve Kalkınm
a Konferansı (Rio)
BM İklim
Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi
Eylem Stratejileri
Taraflar konferansı Berlin
199
2
199
0
198
8
197
9
199
4
199
7
2001
2002
2005
199
1
199
5
2001
Kyoto Protokoluuml (COP3)
Marakeş Uzlaşm
aları (COP7)
Johannesburg Zirvesi
KP Yuumlruumlrluumlkte
Yuumlkuumlmluumlluumlkler ve mekanizmalar
TAR
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İklim sisteminin eşitlik temelinde ortak fakat farklısorumluluk ilkesine uygun olarak korunması1048698 İklim değişikliğinden etkilenecek olan gelişmeyolundaki uumllkelerin ihtiyaccedil ve oumlzel koşullarınındikkate alınması1048698 İklim değişikliğinin oumlnlenmesi iccedilin alınacaktedbirlerin etkin ve en az maliyetle yapılması1048698 Suumlrduumlruumllebilir kalkınmanın desteklenmesi vealınacak politika ve oumlnlemlerin ulusal kalkınmaprogramlarına entegre edilmesi
İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi Temel İlkeleri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUumlrsquoNE GOumlRE
1997 yılında kabul edilen Kyoto Protokoluumlrsquonuumln hedefi duumlnya ikliminde sera etkisi yaratan ve buumlyuumlk bir kısmı kuzeyin enduumlstri uumllkelerinde oluşan karbondioksit vb sera gazlarının oranını 2010 yılına kadar yuumlzde 52 oranında duumlşuumlrmektir
Gelişmiş uumllkeler sera gazı uumlretimlerini 2012 yılına kadar 1990 yılı duumlzeyinin en az 5rsquoi oranında azaltacaklardır
Ccedilin ve Hindistanrsquoın goumlnuumllluuml kısıtlama hedefleri koymaları istenmektedir
(Emisyonlarını yeteri kadar indirmeyen uumllkeleremisyonlarını indiren uumllkelerden onların fazla kotalarını satın alabilecekler)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kyoto Protokoluuml emisyonları ne kadar duumlşuumlrecek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
80
58
76
64
0
2
4
6
8
1990 1995 2000 2005 2010
Billi
on ton
s of
car
bon
Business-as-usual
Kyoto Protocol scenario
Emisyonların 361rsquoinden sorumlu ABD ve 21inden sorumlu Avustralyarsquonın taraf olmaması nedeniyle 52 azalma hedefine ulaşılamayarak ancak 2 duumlzeyinde gerccedilekleşebilecek
Kyoto Protokoluumlnuumln Oumlnerdiği Politikalar ve Oumlnlemler
Enerji verimliliğinin artırılması Yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi Suumlrduumlruumllebilir tarımın desteklenmesi Metan emisyonlarının geri kazanılması Emisyonların azaltılması Sera gazı yutaklarının korunması ve
yaygınlaştırılması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuumlresel İklim Değişimleri İccedilin Yapılan Uluslararası Toplantılar
Son 10 yılda yapılan zirveler 2001 - COP 7 Marakeş Fas 2002 - COP 8 Yeni Delhi Hindistan 2003 - COP 9 Milano İtalya 2004 - COP 10 Buenos Aires Arjantin 2005 - COP 11MOP 1 Montreal Kanada 2006 - COP 12MOP 2 Nairobi Kenya 2007 - COP 13MOP 3 Bali Endonezya 2008 - COP 14MOP 4 Poznań Polonya 2009 - COP 15MOP 5 Kopenhag Danimarka 2010 - COP 16MOP 6 Meksika 2011- COP 17 Durban 2012- COP 18 Doha Katar
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi ( İDCcedilS )rsquonin yuumlruumlrluumlğe girdiği 1994 yılından sonra her yıl taraflar konferansı duumlzenlenmektedir Bu toplantılar kısaca COP olarak da adlandırılır (Conferences of the Parties) Bu konferanslar arasında en oumlnemlisi 1997 yılında duumlzenlenen uumlccediluumlncuuml taraflar konferansıdır Konferansta Kyoto Protokoluuml imzalanmıştır
Kaynak Uuml Şahin ldquoKuumlresel İklim Değişimine Karşı Sıcak Tartışma 13032007
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Genel (Madde 41)
-İklim değişikliği ile savaşım ve etkilere uyum konusunda progamlar geliştirmek- Teknoloji transferi biyolojik eşitliliğin korunması ve suumlrduumlruumllebilir kullanımı araştırma ve eğitim alanlarında işbirliği yapmak
Ek-II (Madde 43 45)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-IIde yer alan diğer Gelişmiş Uumllke Tarafları (OECD 1992-TR)
Zengin uumllkeler ve sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
- Gelişmekte olan uumllkelere savaşım ve uyum konularında mali ve teknik destek sağlamak
Ek-I (Madde 42)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-Ide yer alan diğer Taraflar(OECD1992 + Orta ve Doğu Avrupa)
sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
-Sera Gazları envanterlerini her yıl ve daha ayrıntılı verilerle duumlzenli olarak sunmak-Ulusal politikalar hakkında bilgi ve izlenen politika ve oumlnlemlerin etkisini değerlendiren Ulusal Bildirim raporlarını daha sık ve ayrıntılı olarak sunmak- İklim değişikliği ile savaşımda izlenecek politika ve oumlnlemler iccedilin oumlncuuml rol oynamak- Sera gazları salımlarını goumlnuumllluumlluumlk temelinde ldquobireysel ya da ortak olarakrdquo 2000 yılı itibarı ile 1990 duumlzeyine ccedilekmek
Ek-I Dışı (Madde 46 410)
Diğer -Ulusal Bildirimlerini Taraf olmalarını izleyen ilk 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun olduklarında sunmak-Sağlanan desteklerle paralel olarak savaşım ve uyum konusunda ccedilaba goumlstermek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Uumllkeler ve Yuumlkuumlmluumlluumlkler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
EK-I
LichtensteinMonaco
OECD
ABDAvustralya İsviccedilreJaponya
AlmanyaAvusturyaBelccedilikaDanimarkaFinlandiya
ABFransaİngiltereHollandaİrlandaİspanya
İsveccedilİtalya Luumlksemburg PortekizYunanistan
EK-II
Kanada Norveccedil Yeni Zelandaİzlanda
AOSIS G77CcedilİN
OPEC
EITArnavutluk ErmenistanAzerbaycan
GuumlrcuumlstanKırgızistan
MakedonyaTacikistan
OumlzbekistanSırbistanEK-I Dışı
GKoreMeksika
Kıbrıs Malta
Soumlzleşme Dışı Andorra Irak Brunei Somali Vatikan
TUumlRKİYE
EIT
AB-10
Beyaz RusyaRusyaUkrayna Kazakistan
Estonya Letonya
Litvanya Slovenya
Ccedilek CumMacaristanPolonyaSlovakya
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İklim sisteminin eşitlik temelinde ortak fakat farklısorumluluk ilkesine uygun olarak korunması1048698 İklim değişikliğinden etkilenecek olan gelişmeyolundaki uumllkelerin ihtiyaccedil ve oumlzel koşullarınındikkate alınması1048698 İklim değişikliğinin oumlnlenmesi iccedilin alınacaktedbirlerin etkin ve en az maliyetle yapılması1048698 Suumlrduumlruumllebilir kalkınmanın desteklenmesi vealınacak politika ve oumlnlemlerin ulusal kalkınmaprogramlarına entegre edilmesi
İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi Temel İlkeleri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUumlrsquoNE GOumlRE
1997 yılında kabul edilen Kyoto Protokoluumlrsquonuumln hedefi duumlnya ikliminde sera etkisi yaratan ve buumlyuumlk bir kısmı kuzeyin enduumlstri uumllkelerinde oluşan karbondioksit vb sera gazlarının oranını 2010 yılına kadar yuumlzde 52 oranında duumlşuumlrmektir
Gelişmiş uumllkeler sera gazı uumlretimlerini 2012 yılına kadar 1990 yılı duumlzeyinin en az 5rsquoi oranında azaltacaklardır
Ccedilin ve Hindistanrsquoın goumlnuumllluuml kısıtlama hedefleri koymaları istenmektedir
(Emisyonlarını yeteri kadar indirmeyen uumllkeleremisyonlarını indiren uumllkelerden onların fazla kotalarını satın alabilecekler)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kyoto Protokoluuml emisyonları ne kadar duumlşuumlrecek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
80
58
76
64
0
2
4
6
8
1990 1995 2000 2005 2010
Billi
on ton
s of
car
bon
Business-as-usual
Kyoto Protocol scenario
Emisyonların 361rsquoinden sorumlu ABD ve 21inden sorumlu Avustralyarsquonın taraf olmaması nedeniyle 52 azalma hedefine ulaşılamayarak ancak 2 duumlzeyinde gerccedilekleşebilecek
Kyoto Protokoluumlnuumln Oumlnerdiği Politikalar ve Oumlnlemler
Enerji verimliliğinin artırılması Yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi Suumlrduumlruumllebilir tarımın desteklenmesi Metan emisyonlarının geri kazanılması Emisyonların azaltılması Sera gazı yutaklarının korunması ve
yaygınlaştırılması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuumlresel İklim Değişimleri İccedilin Yapılan Uluslararası Toplantılar
Son 10 yılda yapılan zirveler 2001 - COP 7 Marakeş Fas 2002 - COP 8 Yeni Delhi Hindistan 2003 - COP 9 Milano İtalya 2004 - COP 10 Buenos Aires Arjantin 2005 - COP 11MOP 1 Montreal Kanada 2006 - COP 12MOP 2 Nairobi Kenya 2007 - COP 13MOP 3 Bali Endonezya 2008 - COP 14MOP 4 Poznań Polonya 2009 - COP 15MOP 5 Kopenhag Danimarka 2010 - COP 16MOP 6 Meksika 2011- COP 17 Durban 2012- COP 18 Doha Katar
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi ( İDCcedilS )rsquonin yuumlruumlrluumlğe girdiği 1994 yılından sonra her yıl taraflar konferansı duumlzenlenmektedir Bu toplantılar kısaca COP olarak da adlandırılır (Conferences of the Parties) Bu konferanslar arasında en oumlnemlisi 1997 yılında duumlzenlenen uumlccediluumlncuuml taraflar konferansıdır Konferansta Kyoto Protokoluuml imzalanmıştır
Kaynak Uuml Şahin ldquoKuumlresel İklim Değişimine Karşı Sıcak Tartışma 13032007
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Genel (Madde 41)
-İklim değişikliği ile savaşım ve etkilere uyum konusunda progamlar geliştirmek- Teknoloji transferi biyolojik eşitliliğin korunması ve suumlrduumlruumllebilir kullanımı araştırma ve eğitim alanlarında işbirliği yapmak
Ek-II (Madde 43 45)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-IIde yer alan diğer Gelişmiş Uumllke Tarafları (OECD 1992-TR)
Zengin uumllkeler ve sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
- Gelişmekte olan uumllkelere savaşım ve uyum konularında mali ve teknik destek sağlamak
Ek-I (Madde 42)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-Ide yer alan diğer Taraflar(OECD1992 + Orta ve Doğu Avrupa)
sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
-Sera Gazları envanterlerini her yıl ve daha ayrıntılı verilerle duumlzenli olarak sunmak-Ulusal politikalar hakkında bilgi ve izlenen politika ve oumlnlemlerin etkisini değerlendiren Ulusal Bildirim raporlarını daha sık ve ayrıntılı olarak sunmak- İklim değişikliği ile savaşımda izlenecek politika ve oumlnlemler iccedilin oumlncuuml rol oynamak- Sera gazları salımlarını goumlnuumllluumlluumlk temelinde ldquobireysel ya da ortak olarakrdquo 2000 yılı itibarı ile 1990 duumlzeyine ccedilekmek
Ek-I Dışı (Madde 46 410)
Diğer -Ulusal Bildirimlerini Taraf olmalarını izleyen ilk 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun olduklarında sunmak-Sağlanan desteklerle paralel olarak savaşım ve uyum konusunda ccedilaba goumlstermek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Uumllkeler ve Yuumlkuumlmluumlluumlkler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
EK-I
LichtensteinMonaco
OECD
ABDAvustralya İsviccedilreJaponya
AlmanyaAvusturyaBelccedilikaDanimarkaFinlandiya
ABFransaİngiltereHollandaİrlandaİspanya
İsveccedilİtalya Luumlksemburg PortekizYunanistan
EK-II
Kanada Norveccedil Yeni Zelandaİzlanda
AOSIS G77CcedilİN
OPEC
EITArnavutluk ErmenistanAzerbaycan
GuumlrcuumlstanKırgızistan
MakedonyaTacikistan
OumlzbekistanSırbistanEK-I Dışı
GKoreMeksika
Kıbrıs Malta
Soumlzleşme Dışı Andorra Irak Brunei Somali Vatikan
TUumlRKİYE
EIT
AB-10
Beyaz RusyaRusyaUkrayna Kazakistan
Estonya Letonya
Litvanya Slovenya
Ccedilek CumMacaristanPolonyaSlovakya
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İklim sisteminin eşitlik temelinde ortak fakat farklısorumluluk ilkesine uygun olarak korunması1048698 İklim değişikliğinden etkilenecek olan gelişmeyolundaki uumllkelerin ihtiyaccedil ve oumlzel koşullarınındikkate alınması1048698 İklim değişikliğinin oumlnlenmesi iccedilin alınacaktedbirlerin etkin ve en az maliyetle yapılması1048698 Suumlrduumlruumllebilir kalkınmanın desteklenmesi vealınacak politika ve oumlnlemlerin ulusal kalkınmaprogramlarına entegre edilmesi
İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi Temel İlkeleri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUumlrsquoNE GOumlRE
1997 yılında kabul edilen Kyoto Protokoluumlrsquonuumln hedefi duumlnya ikliminde sera etkisi yaratan ve buumlyuumlk bir kısmı kuzeyin enduumlstri uumllkelerinde oluşan karbondioksit vb sera gazlarının oranını 2010 yılına kadar yuumlzde 52 oranında duumlşuumlrmektir
Gelişmiş uumllkeler sera gazı uumlretimlerini 2012 yılına kadar 1990 yılı duumlzeyinin en az 5rsquoi oranında azaltacaklardır
Ccedilin ve Hindistanrsquoın goumlnuumllluuml kısıtlama hedefleri koymaları istenmektedir
(Emisyonlarını yeteri kadar indirmeyen uumllkeleremisyonlarını indiren uumllkelerden onların fazla kotalarını satın alabilecekler)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kyoto Protokoluuml emisyonları ne kadar duumlşuumlrecek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
80
58
76
64
0
2
4
6
8
1990 1995 2000 2005 2010
Billi
on ton
s of
car
bon
Business-as-usual
Kyoto Protocol scenario
Emisyonların 361rsquoinden sorumlu ABD ve 21inden sorumlu Avustralyarsquonın taraf olmaması nedeniyle 52 azalma hedefine ulaşılamayarak ancak 2 duumlzeyinde gerccedilekleşebilecek
Kyoto Protokoluumlnuumln Oumlnerdiği Politikalar ve Oumlnlemler
Enerji verimliliğinin artırılması Yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi Suumlrduumlruumllebilir tarımın desteklenmesi Metan emisyonlarının geri kazanılması Emisyonların azaltılması Sera gazı yutaklarının korunması ve
yaygınlaştırılması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuumlresel İklim Değişimleri İccedilin Yapılan Uluslararası Toplantılar
Son 10 yılda yapılan zirveler 2001 - COP 7 Marakeş Fas 2002 - COP 8 Yeni Delhi Hindistan 2003 - COP 9 Milano İtalya 2004 - COP 10 Buenos Aires Arjantin 2005 - COP 11MOP 1 Montreal Kanada 2006 - COP 12MOP 2 Nairobi Kenya 2007 - COP 13MOP 3 Bali Endonezya 2008 - COP 14MOP 4 Poznań Polonya 2009 - COP 15MOP 5 Kopenhag Danimarka 2010 - COP 16MOP 6 Meksika 2011- COP 17 Durban 2012- COP 18 Doha Katar
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi ( İDCcedilS )rsquonin yuumlruumlrluumlğe girdiği 1994 yılından sonra her yıl taraflar konferansı duumlzenlenmektedir Bu toplantılar kısaca COP olarak da adlandırılır (Conferences of the Parties) Bu konferanslar arasında en oumlnemlisi 1997 yılında duumlzenlenen uumlccediluumlncuuml taraflar konferansıdır Konferansta Kyoto Protokoluuml imzalanmıştır
Kaynak Uuml Şahin ldquoKuumlresel İklim Değişimine Karşı Sıcak Tartışma 13032007
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Genel (Madde 41)
-İklim değişikliği ile savaşım ve etkilere uyum konusunda progamlar geliştirmek- Teknoloji transferi biyolojik eşitliliğin korunması ve suumlrduumlruumllebilir kullanımı araştırma ve eğitim alanlarında işbirliği yapmak
Ek-II (Madde 43 45)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-IIde yer alan diğer Gelişmiş Uumllke Tarafları (OECD 1992-TR)
Zengin uumllkeler ve sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
- Gelişmekte olan uumllkelere savaşım ve uyum konularında mali ve teknik destek sağlamak
Ek-I (Madde 42)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-Ide yer alan diğer Taraflar(OECD1992 + Orta ve Doğu Avrupa)
sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
-Sera Gazları envanterlerini her yıl ve daha ayrıntılı verilerle duumlzenli olarak sunmak-Ulusal politikalar hakkında bilgi ve izlenen politika ve oumlnlemlerin etkisini değerlendiren Ulusal Bildirim raporlarını daha sık ve ayrıntılı olarak sunmak- İklim değişikliği ile savaşımda izlenecek politika ve oumlnlemler iccedilin oumlncuuml rol oynamak- Sera gazları salımlarını goumlnuumllluumlluumlk temelinde ldquobireysel ya da ortak olarakrdquo 2000 yılı itibarı ile 1990 duumlzeyine ccedilekmek
Ek-I Dışı (Madde 46 410)
Diğer -Ulusal Bildirimlerini Taraf olmalarını izleyen ilk 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun olduklarında sunmak-Sağlanan desteklerle paralel olarak savaşım ve uyum konusunda ccedilaba goumlstermek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Uumllkeler ve Yuumlkuumlmluumlluumlkler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
EK-I
LichtensteinMonaco
OECD
ABDAvustralya İsviccedilreJaponya
AlmanyaAvusturyaBelccedilikaDanimarkaFinlandiya
ABFransaİngiltereHollandaİrlandaİspanya
İsveccedilİtalya Luumlksemburg PortekizYunanistan
EK-II
Kanada Norveccedil Yeni Zelandaİzlanda
AOSIS G77CcedilİN
OPEC
EITArnavutluk ErmenistanAzerbaycan
GuumlrcuumlstanKırgızistan
MakedonyaTacikistan
OumlzbekistanSırbistanEK-I Dışı
GKoreMeksika
Kıbrıs Malta
Soumlzleşme Dışı Andorra Irak Brunei Somali Vatikan
TUumlRKİYE
EIT
AB-10
Beyaz RusyaRusyaUkrayna Kazakistan
Estonya Letonya
Litvanya Slovenya
Ccedilek CumMacaristanPolonyaSlovakya
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUumlrsquoNE GOumlRE
1997 yılında kabul edilen Kyoto Protokoluumlrsquonuumln hedefi duumlnya ikliminde sera etkisi yaratan ve buumlyuumlk bir kısmı kuzeyin enduumlstri uumllkelerinde oluşan karbondioksit vb sera gazlarının oranını 2010 yılına kadar yuumlzde 52 oranında duumlşuumlrmektir
Gelişmiş uumllkeler sera gazı uumlretimlerini 2012 yılına kadar 1990 yılı duumlzeyinin en az 5rsquoi oranında azaltacaklardır
Ccedilin ve Hindistanrsquoın goumlnuumllluuml kısıtlama hedefleri koymaları istenmektedir
(Emisyonlarını yeteri kadar indirmeyen uumllkeleremisyonlarını indiren uumllkelerden onların fazla kotalarını satın alabilecekler)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kyoto Protokoluuml emisyonları ne kadar duumlşuumlrecek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
80
58
76
64
0
2
4
6
8
1990 1995 2000 2005 2010
Billi
on ton
s of
car
bon
Business-as-usual
Kyoto Protocol scenario
Emisyonların 361rsquoinden sorumlu ABD ve 21inden sorumlu Avustralyarsquonın taraf olmaması nedeniyle 52 azalma hedefine ulaşılamayarak ancak 2 duumlzeyinde gerccedilekleşebilecek
Kyoto Protokoluumlnuumln Oumlnerdiği Politikalar ve Oumlnlemler
Enerji verimliliğinin artırılması Yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi Suumlrduumlruumllebilir tarımın desteklenmesi Metan emisyonlarının geri kazanılması Emisyonların azaltılması Sera gazı yutaklarının korunması ve
yaygınlaştırılması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuumlresel İklim Değişimleri İccedilin Yapılan Uluslararası Toplantılar
Son 10 yılda yapılan zirveler 2001 - COP 7 Marakeş Fas 2002 - COP 8 Yeni Delhi Hindistan 2003 - COP 9 Milano İtalya 2004 - COP 10 Buenos Aires Arjantin 2005 - COP 11MOP 1 Montreal Kanada 2006 - COP 12MOP 2 Nairobi Kenya 2007 - COP 13MOP 3 Bali Endonezya 2008 - COP 14MOP 4 Poznań Polonya 2009 - COP 15MOP 5 Kopenhag Danimarka 2010 - COP 16MOP 6 Meksika 2011- COP 17 Durban 2012- COP 18 Doha Katar
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi ( İDCcedilS )rsquonin yuumlruumlrluumlğe girdiği 1994 yılından sonra her yıl taraflar konferansı duumlzenlenmektedir Bu toplantılar kısaca COP olarak da adlandırılır (Conferences of the Parties) Bu konferanslar arasında en oumlnemlisi 1997 yılında duumlzenlenen uumlccediluumlncuuml taraflar konferansıdır Konferansta Kyoto Protokoluuml imzalanmıştır
Kaynak Uuml Şahin ldquoKuumlresel İklim Değişimine Karşı Sıcak Tartışma 13032007
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Genel (Madde 41)
-İklim değişikliği ile savaşım ve etkilere uyum konusunda progamlar geliştirmek- Teknoloji transferi biyolojik eşitliliğin korunması ve suumlrduumlruumllebilir kullanımı araştırma ve eğitim alanlarında işbirliği yapmak
Ek-II (Madde 43 45)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-IIde yer alan diğer Gelişmiş Uumllke Tarafları (OECD 1992-TR)
Zengin uumllkeler ve sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
- Gelişmekte olan uumllkelere savaşım ve uyum konularında mali ve teknik destek sağlamak
Ek-I (Madde 42)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-Ide yer alan diğer Taraflar(OECD1992 + Orta ve Doğu Avrupa)
sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
-Sera Gazları envanterlerini her yıl ve daha ayrıntılı verilerle duumlzenli olarak sunmak-Ulusal politikalar hakkında bilgi ve izlenen politika ve oumlnlemlerin etkisini değerlendiren Ulusal Bildirim raporlarını daha sık ve ayrıntılı olarak sunmak- İklim değişikliği ile savaşımda izlenecek politika ve oumlnlemler iccedilin oumlncuuml rol oynamak- Sera gazları salımlarını goumlnuumllluumlluumlk temelinde ldquobireysel ya da ortak olarakrdquo 2000 yılı itibarı ile 1990 duumlzeyine ccedilekmek
Ek-I Dışı (Madde 46 410)
Diğer -Ulusal Bildirimlerini Taraf olmalarını izleyen ilk 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun olduklarında sunmak-Sağlanan desteklerle paralel olarak savaşım ve uyum konusunda ccedilaba goumlstermek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Uumllkeler ve Yuumlkuumlmluumlluumlkler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
EK-I
LichtensteinMonaco
OECD
ABDAvustralya İsviccedilreJaponya
AlmanyaAvusturyaBelccedilikaDanimarkaFinlandiya
ABFransaİngiltereHollandaİrlandaİspanya
İsveccedilİtalya Luumlksemburg PortekizYunanistan
EK-II
Kanada Norveccedil Yeni Zelandaİzlanda
AOSIS G77CcedilİN
OPEC
EITArnavutluk ErmenistanAzerbaycan
GuumlrcuumlstanKırgızistan
MakedonyaTacikistan
OumlzbekistanSırbistanEK-I Dışı
GKoreMeksika
Kıbrıs Malta
Soumlzleşme Dışı Andorra Irak Brunei Somali Vatikan
TUumlRKİYE
EIT
AB-10
Beyaz RusyaRusyaUkrayna Kazakistan
Estonya Letonya
Litvanya Slovenya
Ccedilek CumMacaristanPolonyaSlovakya
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUumlrsquoNE GOumlRE
1997 yılında kabul edilen Kyoto Protokoluumlrsquonuumln hedefi duumlnya ikliminde sera etkisi yaratan ve buumlyuumlk bir kısmı kuzeyin enduumlstri uumllkelerinde oluşan karbondioksit vb sera gazlarının oranını 2010 yılına kadar yuumlzde 52 oranında duumlşuumlrmektir
Gelişmiş uumllkeler sera gazı uumlretimlerini 2012 yılına kadar 1990 yılı duumlzeyinin en az 5rsquoi oranında azaltacaklardır
Ccedilin ve Hindistanrsquoın goumlnuumllluuml kısıtlama hedefleri koymaları istenmektedir
(Emisyonlarını yeteri kadar indirmeyen uumllkeleremisyonlarını indiren uumllkelerden onların fazla kotalarını satın alabilecekler)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kyoto Protokoluuml emisyonları ne kadar duumlşuumlrecek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
80
58
76
64
0
2
4
6
8
1990 1995 2000 2005 2010
Billi
on ton
s of
car
bon
Business-as-usual
Kyoto Protocol scenario
Emisyonların 361rsquoinden sorumlu ABD ve 21inden sorumlu Avustralyarsquonın taraf olmaması nedeniyle 52 azalma hedefine ulaşılamayarak ancak 2 duumlzeyinde gerccedilekleşebilecek
Kyoto Protokoluumlnuumln Oumlnerdiği Politikalar ve Oumlnlemler
Enerji verimliliğinin artırılması Yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi Suumlrduumlruumllebilir tarımın desteklenmesi Metan emisyonlarının geri kazanılması Emisyonların azaltılması Sera gazı yutaklarının korunması ve
yaygınlaştırılması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuumlresel İklim Değişimleri İccedilin Yapılan Uluslararası Toplantılar
Son 10 yılda yapılan zirveler 2001 - COP 7 Marakeş Fas 2002 - COP 8 Yeni Delhi Hindistan 2003 - COP 9 Milano İtalya 2004 - COP 10 Buenos Aires Arjantin 2005 - COP 11MOP 1 Montreal Kanada 2006 - COP 12MOP 2 Nairobi Kenya 2007 - COP 13MOP 3 Bali Endonezya 2008 - COP 14MOP 4 Poznań Polonya 2009 - COP 15MOP 5 Kopenhag Danimarka 2010 - COP 16MOP 6 Meksika 2011- COP 17 Durban 2012- COP 18 Doha Katar
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi ( İDCcedilS )rsquonin yuumlruumlrluumlğe girdiği 1994 yılından sonra her yıl taraflar konferansı duumlzenlenmektedir Bu toplantılar kısaca COP olarak da adlandırılır (Conferences of the Parties) Bu konferanslar arasında en oumlnemlisi 1997 yılında duumlzenlenen uumlccediluumlncuuml taraflar konferansıdır Konferansta Kyoto Protokoluuml imzalanmıştır
Kaynak Uuml Şahin ldquoKuumlresel İklim Değişimine Karşı Sıcak Tartışma 13032007
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Genel (Madde 41)
-İklim değişikliği ile savaşım ve etkilere uyum konusunda progamlar geliştirmek- Teknoloji transferi biyolojik eşitliliğin korunması ve suumlrduumlruumllebilir kullanımı araştırma ve eğitim alanlarında işbirliği yapmak
Ek-II (Madde 43 45)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-IIde yer alan diğer Gelişmiş Uumllke Tarafları (OECD 1992-TR)
Zengin uumllkeler ve sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
- Gelişmekte olan uumllkelere savaşım ve uyum konularında mali ve teknik destek sağlamak
Ek-I (Madde 42)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-Ide yer alan diğer Taraflar(OECD1992 + Orta ve Doğu Avrupa)
sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
-Sera Gazları envanterlerini her yıl ve daha ayrıntılı verilerle duumlzenli olarak sunmak-Ulusal politikalar hakkında bilgi ve izlenen politika ve oumlnlemlerin etkisini değerlendiren Ulusal Bildirim raporlarını daha sık ve ayrıntılı olarak sunmak- İklim değişikliği ile savaşımda izlenecek politika ve oumlnlemler iccedilin oumlncuuml rol oynamak- Sera gazları salımlarını goumlnuumllluumlluumlk temelinde ldquobireysel ya da ortak olarakrdquo 2000 yılı itibarı ile 1990 duumlzeyine ccedilekmek
Ek-I Dışı (Madde 46 410)
Diğer -Ulusal Bildirimlerini Taraf olmalarını izleyen ilk 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun olduklarında sunmak-Sağlanan desteklerle paralel olarak savaşım ve uyum konusunda ccedilaba goumlstermek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Uumllkeler ve Yuumlkuumlmluumlluumlkler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
EK-I
LichtensteinMonaco
OECD
ABDAvustralya İsviccedilreJaponya
AlmanyaAvusturyaBelccedilikaDanimarkaFinlandiya
ABFransaİngiltereHollandaİrlandaİspanya
İsveccedilİtalya Luumlksemburg PortekizYunanistan
EK-II
Kanada Norveccedil Yeni Zelandaİzlanda
AOSIS G77CcedilİN
OPEC
EITArnavutluk ErmenistanAzerbaycan
GuumlrcuumlstanKırgızistan
MakedonyaTacikistan
OumlzbekistanSırbistanEK-I Dışı
GKoreMeksika
Kıbrıs Malta
Soumlzleşme Dışı Andorra Irak Brunei Somali Vatikan
TUumlRKİYE
EIT
AB-10
Beyaz RusyaRusyaUkrayna Kazakistan
Estonya Letonya
Litvanya Slovenya
Ccedilek CumMacaristanPolonyaSlovakya
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kyoto Protokoluuml emisyonları ne kadar duumlşuumlrecek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
80
58
76
64
0
2
4
6
8
1990 1995 2000 2005 2010
Billi
on ton
s of
car
bon
Business-as-usual
Kyoto Protocol scenario
Emisyonların 361rsquoinden sorumlu ABD ve 21inden sorumlu Avustralyarsquonın taraf olmaması nedeniyle 52 azalma hedefine ulaşılamayarak ancak 2 duumlzeyinde gerccedilekleşebilecek
Kyoto Protokoluumlnuumln Oumlnerdiği Politikalar ve Oumlnlemler
Enerji verimliliğinin artırılması Yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi Suumlrduumlruumllebilir tarımın desteklenmesi Metan emisyonlarının geri kazanılması Emisyonların azaltılması Sera gazı yutaklarının korunması ve
yaygınlaştırılması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuumlresel İklim Değişimleri İccedilin Yapılan Uluslararası Toplantılar
Son 10 yılda yapılan zirveler 2001 - COP 7 Marakeş Fas 2002 - COP 8 Yeni Delhi Hindistan 2003 - COP 9 Milano İtalya 2004 - COP 10 Buenos Aires Arjantin 2005 - COP 11MOP 1 Montreal Kanada 2006 - COP 12MOP 2 Nairobi Kenya 2007 - COP 13MOP 3 Bali Endonezya 2008 - COP 14MOP 4 Poznań Polonya 2009 - COP 15MOP 5 Kopenhag Danimarka 2010 - COP 16MOP 6 Meksika 2011- COP 17 Durban 2012- COP 18 Doha Katar
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi ( İDCcedilS )rsquonin yuumlruumlrluumlğe girdiği 1994 yılından sonra her yıl taraflar konferansı duumlzenlenmektedir Bu toplantılar kısaca COP olarak da adlandırılır (Conferences of the Parties) Bu konferanslar arasında en oumlnemlisi 1997 yılında duumlzenlenen uumlccediluumlncuuml taraflar konferansıdır Konferansta Kyoto Protokoluuml imzalanmıştır
Kaynak Uuml Şahin ldquoKuumlresel İklim Değişimine Karşı Sıcak Tartışma 13032007
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Genel (Madde 41)
-İklim değişikliği ile savaşım ve etkilere uyum konusunda progamlar geliştirmek- Teknoloji transferi biyolojik eşitliliğin korunması ve suumlrduumlruumllebilir kullanımı araştırma ve eğitim alanlarında işbirliği yapmak
Ek-II (Madde 43 45)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-IIde yer alan diğer Gelişmiş Uumllke Tarafları (OECD 1992-TR)
Zengin uumllkeler ve sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
- Gelişmekte olan uumllkelere savaşım ve uyum konularında mali ve teknik destek sağlamak
Ek-I (Madde 42)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-Ide yer alan diğer Taraflar(OECD1992 + Orta ve Doğu Avrupa)
sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
-Sera Gazları envanterlerini her yıl ve daha ayrıntılı verilerle duumlzenli olarak sunmak-Ulusal politikalar hakkında bilgi ve izlenen politika ve oumlnlemlerin etkisini değerlendiren Ulusal Bildirim raporlarını daha sık ve ayrıntılı olarak sunmak- İklim değişikliği ile savaşımda izlenecek politika ve oumlnlemler iccedilin oumlncuuml rol oynamak- Sera gazları salımlarını goumlnuumllluumlluumlk temelinde ldquobireysel ya da ortak olarakrdquo 2000 yılı itibarı ile 1990 duumlzeyine ccedilekmek
Ek-I Dışı (Madde 46 410)
Diğer -Ulusal Bildirimlerini Taraf olmalarını izleyen ilk 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun olduklarında sunmak-Sağlanan desteklerle paralel olarak savaşım ve uyum konusunda ccedilaba goumlstermek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Uumllkeler ve Yuumlkuumlmluumlluumlkler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
EK-I
LichtensteinMonaco
OECD
ABDAvustralya İsviccedilreJaponya
AlmanyaAvusturyaBelccedilikaDanimarkaFinlandiya
ABFransaİngiltereHollandaİrlandaİspanya
İsveccedilİtalya Luumlksemburg PortekizYunanistan
EK-II
Kanada Norveccedil Yeni Zelandaİzlanda
AOSIS G77CcedilİN
OPEC
EITArnavutluk ErmenistanAzerbaycan
GuumlrcuumlstanKırgızistan
MakedonyaTacikistan
OumlzbekistanSırbistanEK-I Dışı
GKoreMeksika
Kıbrıs Malta
Soumlzleşme Dışı Andorra Irak Brunei Somali Vatikan
TUumlRKİYE
EIT
AB-10
Beyaz RusyaRusyaUkrayna Kazakistan
Estonya Letonya
Litvanya Slovenya
Ccedilek CumMacaristanPolonyaSlovakya
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kyoto Protokoluumlnuumln Oumlnerdiği Politikalar ve Oumlnlemler
Enerji verimliliğinin artırılması Yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi Suumlrduumlruumllebilir tarımın desteklenmesi Metan emisyonlarının geri kazanılması Emisyonların azaltılması Sera gazı yutaklarının korunması ve
yaygınlaştırılması
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuumlresel İklim Değişimleri İccedilin Yapılan Uluslararası Toplantılar
Son 10 yılda yapılan zirveler 2001 - COP 7 Marakeş Fas 2002 - COP 8 Yeni Delhi Hindistan 2003 - COP 9 Milano İtalya 2004 - COP 10 Buenos Aires Arjantin 2005 - COP 11MOP 1 Montreal Kanada 2006 - COP 12MOP 2 Nairobi Kenya 2007 - COP 13MOP 3 Bali Endonezya 2008 - COP 14MOP 4 Poznań Polonya 2009 - COP 15MOP 5 Kopenhag Danimarka 2010 - COP 16MOP 6 Meksika 2011- COP 17 Durban 2012- COP 18 Doha Katar
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi ( İDCcedilS )rsquonin yuumlruumlrluumlğe girdiği 1994 yılından sonra her yıl taraflar konferansı duumlzenlenmektedir Bu toplantılar kısaca COP olarak da adlandırılır (Conferences of the Parties) Bu konferanslar arasında en oumlnemlisi 1997 yılında duumlzenlenen uumlccediluumlncuuml taraflar konferansıdır Konferansta Kyoto Protokoluuml imzalanmıştır
Kaynak Uuml Şahin ldquoKuumlresel İklim Değişimine Karşı Sıcak Tartışma 13032007
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Genel (Madde 41)
-İklim değişikliği ile savaşım ve etkilere uyum konusunda progamlar geliştirmek- Teknoloji transferi biyolojik eşitliliğin korunması ve suumlrduumlruumllebilir kullanımı araştırma ve eğitim alanlarında işbirliği yapmak
Ek-II (Madde 43 45)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-IIde yer alan diğer Gelişmiş Uumllke Tarafları (OECD 1992-TR)
Zengin uumllkeler ve sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
- Gelişmekte olan uumllkelere savaşım ve uyum konularında mali ve teknik destek sağlamak
Ek-I (Madde 42)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-Ide yer alan diğer Taraflar(OECD1992 + Orta ve Doğu Avrupa)
sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
-Sera Gazları envanterlerini her yıl ve daha ayrıntılı verilerle duumlzenli olarak sunmak-Ulusal politikalar hakkında bilgi ve izlenen politika ve oumlnlemlerin etkisini değerlendiren Ulusal Bildirim raporlarını daha sık ve ayrıntılı olarak sunmak- İklim değişikliği ile savaşımda izlenecek politika ve oumlnlemler iccedilin oumlncuuml rol oynamak- Sera gazları salımlarını goumlnuumllluumlluumlk temelinde ldquobireysel ya da ortak olarakrdquo 2000 yılı itibarı ile 1990 duumlzeyine ccedilekmek
Ek-I Dışı (Madde 46 410)
Diğer -Ulusal Bildirimlerini Taraf olmalarını izleyen ilk 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun olduklarında sunmak-Sağlanan desteklerle paralel olarak savaşım ve uyum konusunda ccedilaba goumlstermek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Uumllkeler ve Yuumlkuumlmluumlluumlkler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
EK-I
LichtensteinMonaco
OECD
ABDAvustralya İsviccedilreJaponya
AlmanyaAvusturyaBelccedilikaDanimarkaFinlandiya
ABFransaİngiltereHollandaİrlandaİspanya
İsveccedilİtalya Luumlksemburg PortekizYunanistan
EK-II
Kanada Norveccedil Yeni Zelandaİzlanda
AOSIS G77CcedilİN
OPEC
EITArnavutluk ErmenistanAzerbaycan
GuumlrcuumlstanKırgızistan
MakedonyaTacikistan
OumlzbekistanSırbistanEK-I Dışı
GKoreMeksika
Kıbrıs Malta
Soumlzleşme Dışı Andorra Irak Brunei Somali Vatikan
TUumlRKİYE
EIT
AB-10
Beyaz RusyaRusyaUkrayna Kazakistan
Estonya Letonya
Litvanya Slovenya
Ccedilek CumMacaristanPolonyaSlovakya
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kuumlresel İklim Değişimleri İccedilin Yapılan Uluslararası Toplantılar
Son 10 yılda yapılan zirveler 2001 - COP 7 Marakeş Fas 2002 - COP 8 Yeni Delhi Hindistan 2003 - COP 9 Milano İtalya 2004 - COP 10 Buenos Aires Arjantin 2005 - COP 11MOP 1 Montreal Kanada 2006 - COP 12MOP 2 Nairobi Kenya 2007 - COP 13MOP 3 Bali Endonezya 2008 - COP 14MOP 4 Poznań Polonya 2009 - COP 15MOP 5 Kopenhag Danimarka 2010 - COP 16MOP 6 Meksika 2011- COP 17 Durban 2012- COP 18 Doha Katar
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Ccedilerccedileve Soumlzleşmesi ( İDCcedilS )rsquonin yuumlruumlrluumlğe girdiği 1994 yılından sonra her yıl taraflar konferansı duumlzenlenmektedir Bu toplantılar kısaca COP olarak da adlandırılır (Conferences of the Parties) Bu konferanslar arasında en oumlnemlisi 1997 yılında duumlzenlenen uumlccediluumlncuuml taraflar konferansıdır Konferansta Kyoto Protokoluuml imzalanmıştır
Kaynak Uuml Şahin ldquoKuumlresel İklim Değişimine Karşı Sıcak Tartışma 13032007
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Genel (Madde 41)
-İklim değişikliği ile savaşım ve etkilere uyum konusunda progamlar geliştirmek- Teknoloji transferi biyolojik eşitliliğin korunması ve suumlrduumlruumllebilir kullanımı araştırma ve eğitim alanlarında işbirliği yapmak
Ek-II (Madde 43 45)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-IIde yer alan diğer Gelişmiş Uumllke Tarafları (OECD 1992-TR)
Zengin uumllkeler ve sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
- Gelişmekte olan uumllkelere savaşım ve uyum konularında mali ve teknik destek sağlamak
Ek-I (Madde 42)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-Ide yer alan diğer Taraflar(OECD1992 + Orta ve Doğu Avrupa)
sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
-Sera Gazları envanterlerini her yıl ve daha ayrıntılı verilerle duumlzenli olarak sunmak-Ulusal politikalar hakkında bilgi ve izlenen politika ve oumlnlemlerin etkisini değerlendiren Ulusal Bildirim raporlarını daha sık ve ayrıntılı olarak sunmak- İklim değişikliği ile savaşımda izlenecek politika ve oumlnlemler iccedilin oumlncuuml rol oynamak- Sera gazları salımlarını goumlnuumllluumlluumlk temelinde ldquobireysel ya da ortak olarakrdquo 2000 yılı itibarı ile 1990 duumlzeyine ccedilekmek
Ek-I Dışı (Madde 46 410)
Diğer -Ulusal Bildirimlerini Taraf olmalarını izleyen ilk 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun olduklarında sunmak-Sağlanan desteklerle paralel olarak savaşım ve uyum konusunda ccedilaba goumlstermek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Uumllkeler ve Yuumlkuumlmluumlluumlkler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
EK-I
LichtensteinMonaco
OECD
ABDAvustralya İsviccedilreJaponya
AlmanyaAvusturyaBelccedilikaDanimarkaFinlandiya
ABFransaİngiltereHollandaİrlandaİspanya
İsveccedilİtalya Luumlksemburg PortekizYunanistan
EK-II
Kanada Norveccedil Yeni Zelandaİzlanda
AOSIS G77CcedilİN
OPEC
EITArnavutluk ErmenistanAzerbaycan
GuumlrcuumlstanKırgızistan
MakedonyaTacikistan
OumlzbekistanSırbistanEK-I Dışı
GKoreMeksika
Kıbrıs Malta
Soumlzleşme Dışı Andorra Irak Brunei Somali Vatikan
TUumlRKİYE
EIT
AB-10
Beyaz RusyaRusyaUkrayna Kazakistan
Estonya Letonya
Litvanya Slovenya
Ccedilek CumMacaristanPolonyaSlovakya
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Kaynak Uuml Şahin ldquoKuumlresel İklim Değişimine Karşı Sıcak Tartışma 13032007
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Genel (Madde 41)
-İklim değişikliği ile savaşım ve etkilere uyum konusunda progamlar geliştirmek- Teknoloji transferi biyolojik eşitliliğin korunması ve suumlrduumlruumllebilir kullanımı araştırma ve eğitim alanlarında işbirliği yapmak
Ek-II (Madde 43 45)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-IIde yer alan diğer Gelişmiş Uumllke Tarafları (OECD 1992-TR)
Zengin uumllkeler ve sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
- Gelişmekte olan uumllkelere savaşım ve uyum konularında mali ve teknik destek sağlamak
Ek-I (Madde 42)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-Ide yer alan diğer Taraflar(OECD1992 + Orta ve Doğu Avrupa)
sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
-Sera Gazları envanterlerini her yıl ve daha ayrıntılı verilerle duumlzenli olarak sunmak-Ulusal politikalar hakkında bilgi ve izlenen politika ve oumlnlemlerin etkisini değerlendiren Ulusal Bildirim raporlarını daha sık ve ayrıntılı olarak sunmak- İklim değişikliği ile savaşımda izlenecek politika ve oumlnlemler iccedilin oumlncuuml rol oynamak- Sera gazları salımlarını goumlnuumllluumlluumlk temelinde ldquobireysel ya da ortak olarakrdquo 2000 yılı itibarı ile 1990 duumlzeyine ccedilekmek
Ek-I Dışı (Madde 46 410)
Diğer -Ulusal Bildirimlerini Taraf olmalarını izleyen ilk 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun olduklarında sunmak-Sağlanan desteklerle paralel olarak savaşım ve uyum konusunda ccedilaba goumlstermek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Uumllkeler ve Yuumlkuumlmluumlluumlkler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
EK-I
LichtensteinMonaco
OECD
ABDAvustralya İsviccedilreJaponya
AlmanyaAvusturyaBelccedilikaDanimarkaFinlandiya
ABFransaİngiltereHollandaİrlandaİspanya
İsveccedilİtalya Luumlksemburg PortekizYunanistan
EK-II
Kanada Norveccedil Yeni Zelandaİzlanda
AOSIS G77CcedilİN
OPEC
EITArnavutluk ErmenistanAzerbaycan
GuumlrcuumlstanKırgızistan
MakedonyaTacikistan
OumlzbekistanSırbistanEK-I Dışı
GKoreMeksika
Kıbrıs Malta
Soumlzleşme Dışı Andorra Irak Brunei Somali Vatikan
TUumlRKİYE
EIT
AB-10
Beyaz RusyaRusyaUkrayna Kazakistan
Estonya Letonya
Litvanya Slovenya
Ccedilek CumMacaristanPolonyaSlovakya
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Genel (Madde 41)
-İklim değişikliği ile savaşım ve etkilere uyum konusunda progamlar geliştirmek- Teknoloji transferi biyolojik eşitliliğin korunması ve suumlrduumlruumllebilir kullanımı araştırma ve eğitim alanlarında işbirliği yapmak
Ek-II (Madde 43 45)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-IIde yer alan diğer Gelişmiş Uumllke Tarafları (OECD 1992-TR)
Zengin uumllkeler ve sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
- Gelişmekte olan uumllkelere savaşım ve uyum konularında mali ve teknik destek sağlamak
Ek-I (Madde 42)
Gelişmiş uumllkeler ve EK-Ide yer alan diğer Taraflar(OECD1992 + Orta ve Doğu Avrupa)
sera gazı salımlarında tarihsel sorumluluklar
-Sera Gazları envanterlerini her yıl ve daha ayrıntılı verilerle duumlzenli olarak sunmak-Ulusal politikalar hakkında bilgi ve izlenen politika ve oumlnlemlerin etkisini değerlendiren Ulusal Bildirim raporlarını daha sık ve ayrıntılı olarak sunmak- İklim değişikliği ile savaşımda izlenecek politika ve oumlnlemler iccedilin oumlncuuml rol oynamak- Sera gazları salımlarını goumlnuumllluumlluumlk temelinde ldquobireysel ya da ortak olarakrdquo 2000 yılı itibarı ile 1990 duumlzeyine ccedilekmek
Ek-I Dışı (Madde 46 410)
Diğer -Ulusal Bildirimlerini Taraf olmalarını izleyen ilk 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun olduklarında sunmak-Sağlanan desteklerle paralel olarak savaşım ve uyum konusunda ccedilaba goumlstermek
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Uumllkeler ve Yuumlkuumlmluumlluumlkler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
EK-I
LichtensteinMonaco
OECD
ABDAvustralya İsviccedilreJaponya
AlmanyaAvusturyaBelccedilikaDanimarkaFinlandiya
ABFransaİngiltereHollandaİrlandaİspanya
İsveccedilİtalya Luumlksemburg PortekizYunanistan
EK-II
Kanada Norveccedil Yeni Zelandaİzlanda
AOSIS G77CcedilİN
OPEC
EITArnavutluk ErmenistanAzerbaycan
GuumlrcuumlstanKırgızistan
MakedonyaTacikistan
OumlzbekistanSırbistanEK-I Dışı
GKoreMeksika
Kıbrıs Malta
Soumlzleşme Dışı Andorra Irak Brunei Somali Vatikan
TUumlRKİYE
EIT
AB-10
Beyaz RusyaRusyaUkrayna Kazakistan
Estonya Letonya
Litvanya Slovenya
Ccedilek CumMacaristanPolonyaSlovakya
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
EK-I
LichtensteinMonaco
OECD
ABDAvustralya İsviccedilreJaponya
AlmanyaAvusturyaBelccedilikaDanimarkaFinlandiya
ABFransaİngiltereHollandaİrlandaİspanya
İsveccedilİtalya Luumlksemburg PortekizYunanistan
EK-II
Kanada Norveccedil Yeni Zelandaİzlanda
AOSIS G77CcedilİN
OPEC
EITArnavutluk ErmenistanAzerbaycan
GuumlrcuumlstanKırgızistan
MakedonyaTacikistan
OumlzbekistanSırbistanEK-I Dışı
GKoreMeksika
Kıbrıs Malta
Soumlzleşme Dışı Andorra Irak Brunei Somali Vatikan
TUumlRKİYE
EIT
AB-10
Beyaz RusyaRusyaUkrayna Kazakistan
Estonya Letonya
Litvanya Slovenya
Ccedilek CumMacaristanPolonyaSlovakya
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
2001 yılında Marakeşte gerccedilekleştirilen 7TaraflarKonferansında(COP7) ldquosoumlzleşmenin Ek-I listesindeyer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olanTuumlrkiyersquonin oumlzel koşullarının tanınarak isminin EKIrsquodekalarak EK-IIrsquoden silinmesirdquo youmlnuumlnde karar alınmış veTuumlrkiye Soumlzleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle189 uumllke olarak taraf olmuştur
Soumlzleşmede Tuumlrkiyersquonin Yeri
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Kurumlar
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera Gazı Envanteri Ulusal Bildirim
Ek-I Uumllkeleri her yıl 15 Nisanrsquoda sunar
EK-I Dışı Uumllkeler zorunlu değil
Ek-I Uumllkeleri COP kararlarına goumlre belirli doumlnemlerde sunulur (4 Bildirimler 1 Ocak 2006rsquoda sunuldu)Ek-I Dışı Uumllkeler ilkini 3 yıl iccedilinde daha sonra uygun zamanlarda sunar
Geccedilmişe dair verilerin derlemesidir
Geleceğe dair yol haritasını goumlsterir
Teknik bir belgedir Siyasi hedeflerin resmi beyanıdır (Politika ve oumlnlemler manzumesidir)
Standart hesaplama youmlntemleri tuumlm taraflarca kullanılır
Her uumllke kendine oumlzguuml oumlncelikler ve tercihlerde bulunabilir
Her ikisi de Sekretaryarsquonın goumlrevlendirdiği uzman ekiplerce goumlzden geccedilirilir hazırlanan raporlar goumlre SBICOP kararlar alır
BMİDCcedilS ndash Temel Belgeler
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS Muumlzakere Suumlreci
Doğrudan Etmenler
Uumllke heyeti uumlyesinin sayısı
Kurumsal hafıza
Uumllke heyetinin sektoumlrel dağılımı
Dolaylı Etmenler Teknik ve sayısal analiz kapasitesi
Huumlkuumlmet dışı kuruluşlarının suumlrece katılımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BUumlTUumlNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI
bull İklim Değişikliği ile Savaşım
bull Enerji Sanayi Ulaştırma Tarım Atık Ormancılık
bull İklim Değişikliğine Uyum
bull Tarım Su kaynakları Biyolojik Ccedileşitlilik Halk Sağlığı Kıyı Alanları Kentsel Altyapı
bull Sistematik Goumlzlem ve Araştırma
bull Eğitim Kamuoyu Bilinccedillendirilmesi
bull Kurumsal Kapasite
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
AVRUPA BİRLİĞİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PROGRAMI2001 ndash I Aşama 2005 ndash IIAşama
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Hiccedilbir Oumlnlem Alınmadan
Mevcut Oumlnlemlerle
Yeni Oumlnlemlerle
Bir Uumllkenin Sera Gazı Salımları Gelişiminin Teorik Şeması
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1990 ndash 2001 yılları arasında Ek-I Uumllkeleri Tarafından İklim Değişikliği ile Muumlcadelede İzlenen Politika ve Oumlnlemler
Uygulayan Uumllke Sayısı (Yanıtlayan Uumllke Sayısı21)
Kombine ısı ve elektrik 10
Yenilenebilir enerji 17
Yakıt doumlnuumlşuumlmuuml 7
Enerji verimliliği 19
Araccedil ve Yakıt vergileri 10
Buumltuumlnleşmiş ulaştırma politikaları 6
Sanayide kirlilik oumlnleme 14
Duumlzenli depolama gazının toplanması 14
Guumlbre ve hayvansal atık youmlnetimi 15
Ortak tarım politikası 7
Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırma 18
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Changes in GHG emissions without LULUCF ()
-604
-585
-553
-510
-490
-416
-410
-320
-318
-312
-304
-250
-172
-143
-54
-50
-35
-31
-11
-08
-08
-06
-70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0
Lithuania
Latvia
Ukraine
Estonia
Bulgaria
Belarus
Romania
Russian Federation
Hungary
Poland
Slovakia
Czech Republic
Germany
United Kingdom
Croatia
Iceland
Sweden
Monaco
Denmark
Slovenia
France
European Community
EK-I UumlLKELERİ (1990-2004)Changes in GHG emissions without LULUCF ()
03
04
14
24
65
103
121
145
157
158
185
213
231
251
266
266
410
490
726
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Luxembourg
Switzerland
Belgium
Netherlands
Japan
Norway
Italy
Finland
Austria
United States
Liechtenstein
New Zealand
Ireland
Australia
Greece
Canada
Portugal
Spain
Turkey
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml ve BMİDCcedilS Ek-I UumlLKELERİ
ABD (-7) Avustralya (+10)
Hırvatistan (-5)
Beyaz Rusya(-8)
Tuumlrkiye (NON)
-Soumlzleşme Ek-I ve Ek-II Listesindeler
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesindeler (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladılar
- Ama Protokoluuml ONAYLAMADILAR ve REDDETTİLER
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml var)
- Protokoluuml imzaladı
- Ama Protokoluuml ONAYLAMA işlemini henuumlz TAMAMLAMADI
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde
-Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK
- Protokolrsquoe 2005rsquote katıldı
- 2006rsquoda (COP12) adı Ek-Brsquoye eklendi ancak bu karar henuumlz yuumlruumlrluumlğe girmedi
-Soumlzleşme Ek-I Listesinde (Tuumlrkiye 26CP7 kararı uyarınca diğer Ek-I Uumllkelerinden farklı konumda)
- Kyoto Protokoluuml Ek-B Listesinde YOK (sınırlama veya azaltma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml yok)
-Protokolrsquoe katıldı 2009
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull İlgili tuumlm kamu kurumlarında iklim değişikliği iccedilin oumlzel ekipşubedaire başkanlığı yapılanmalarının hayata geccedilirilmesi
bull Farklı alanlardaki bilgibelge uzman personel gereksinimlerini karşılayacak yeni enstituumlaraştırma merkezlerinin kurulması
bull Kamuya tavsiyelerde bulunmak uumlzere bağımsız tarafsız Bilim Uumlst Kurulursquonun oluşturulması (Oumlr Alman WBGU İngiliz SDC)
bull 18 Şubat 2004 tarih 200413 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile yapısı revize edilen İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulursquonun yeniden yapılandırılmasıbull CcedilevreAraştırmaİş DuumlnyasıYerel Youmlnetim Temsilcilerinin
goumlzlemci konumunda Kurula dahil edilmeleribull Kurulrsquoun her yıl OcakNisanHaziranEkim aylarında
SBCOPCOP-MOP guumlndemi ve ulusal suumlreccedilleri değerlendirmek ve stratejik kararlar almak uumlzere en az 4 defa toplanması
bull Teknik Ccedilalışma Komisyonursquonun her ay duumlzenli toplanmasıbull Genelge yerine daha guumlccedilluuml bir mevzuat kapsamına alınmasıbull İDKK Kararlarının Yuumlksek Planlama Kurulursquonun guumlndemine
sunulması
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-1
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Oumlzguumln alanlarda (oumlrbilimsel suumlreccedil envanter karbon projeleri vs) Ulusal Odak Noktası goumlrevlendirmesi iccedilin uzmanlaşmış kuruluşlarla işbirliği (Oumlr 6 Madde ndash Eğitim Oumlğretim REC Tuumlrkiye)
bull Resmi web sayfasının guumlncellenmesi ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunulması
bull BMİDCcedilS Uzmanlar Havuzu ve Ulusal Odak Noktası bilgilerinin guumlncellenmesi
bull OECD Uumlyeliğinin avantajlarından yararlanılmasıbull Biyolojik CcedileşitlilikCcediloumllleşmeIPPCUNCSDUNECEMontreal
ProtokoluEMEPACcedilA suumlreccedilleri arasında etkin bir eşguumlduumlm sağlanması
bull Uluslararası proje ve ortaklıklara katılım sağlanması (Oumlr REEEP REN21 JREC vs)
bull AB ve AB Aday Uumllkeleri Eşguumlduumlm ccedilalışmalarına etkin katılım sağlanması
bull GKore ve Meksikarsquoyla (Environmental Integrity Group) daha etkin iletişim iccedilerisinde bulunulması
bull Yerli ya da yabancı en az bir uluslararası ccedilevre hukuku uzmanı ve suumlreci yakından takip eden kişikuruluşlar danışman olarak goumlrevlendirilmeli
bull STKların Sekretaryarsquoya akreditasyonu
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-2
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Goumlnuumllluuml Karbon Piyasaları alanında halen istikrarsız bir şekilde yuumlruumlmekte olan suumlrece muumldahele edilmeli oumlzel sektoumlruumln en geniş şekilde ama uzun vadede herhangi bir zarara uğramamasını sağlayacak oumlnlemler alınmalı yasal idari ve mali boşlukları doldurulmalı
bull Sera gazı envanterlerini hazırlanması iccedilin daha geniş katılımlı ve sistematik bir ccedilalışma yuumlruumltuumllmeli
bull 2012 sonrasında guumlndeme gelebilecek esneklik duumlzenekleri projelerinin youmlnetimi bilgi youmlnetimi altyapısının hazırlanması iccedilin şimdiden ulusal odak noktası hazırlıkları başlatılmalı
bull Başta BMİDCcedilS ve IPCC olmak uumlzere yuumlruumltuumllmekte olan buumltuumln resmi ccedilalışma toplantılarına ve ccedilalıştaylara uygun kamu ve sivil toplum temsilcilerinin duumlzenli olarak katılması sağlanmalı
bull BMİDCcedilS kapsamında yerine getirilen yuumlkuumlmluumlluumlkler (envanter ulusal bildirim 6 Madde Ulusal Odak Noktası) uluslararası kamuoyuna daha etkin tanıtılmalı
bull BMİDCcedilS Guumlndeminde izlenen konular iccedilin uumllkelerden istenen goumlruumlşlere zamanında ve eksiksiz olarak yanıt verilmeli
KISAORTA VADELİ ADIMLAR İCcedilİN OumlNERİLER-3
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
EK-I (EK-B) UumlLKELERİARASINDA
EK-I (EK-B) DIŞIUumlLKELERLEBERABER
DUumlZENEKTUumlRUuml
ORTAKYUumlRUumlTME (JI) ndash ERU6 Madde
SALIM TİCARETİ(ET)- AAU17 Madde
TEMİZ KALKINMA DUumlZENEĞİ(CDM)-CER12 Madde
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
KYOTO PROTOKOLUuml
ESNEKLİK MEKANİZMALARI
2008-2012 Doumlnemi iccedilinKarbon Alıcısı Uumllkeler AB-15 Kanada JaponyaKarbon Satıcısı Uumllkeler Gelişmekte olan Uumllkeler (AB-10 dahil)
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS KYOTO PROTOKOLUuml
Ek-I Uumllkeleri iccedilin sadece 2000 yılı hedefi (niyet duumlzeyinde) var
Ek-I uumllkeleri 1 Doumlnem iccedilin (2008-2012) somut hedefler alıyor
Yaptırım guumlcuuml zayıf Hedeflerin tutmaması halinde sonraki doumlnemler iccedilin yuumlkuumlmluumlluumlkler ağırlaştırılıyor
Esneklik kuralları sadece belli uumllkeler iccedilin geccedilerli (eski Doğu Avrupa uumllkeleri iccedilin temel yıl seccedilimi)
Belli kurallar iccedilinde uygulanan esneklik duumlzenekleri tuumlm taraflar iccedilin geccedilerli
Gruplar arası ayrım iccedilin tek kriter OECD uumlyeliği ve gelişmişlik derecesi
Her uumllke muumlzakereler yoluyla kendisi iccedilin farklı bir yuumlkuumlmluumlluumlk belirleyebilir
Tuumlm iklim muumlzakerelerinin temeli 2005 yılından itibaren 2012-sonrası doumlnem iccedilin (suumlre yuumlkuumlmluumlluumlk oranları uumllkeler) yeni goumlruumlşmeler başlayacak bu amaccedilla yeni ittifaklar kurulabilecektir
Sektoumlrler ve gazlar ccedilok genel ifadelerle tanımlanmış
Toplam 6 sera gazı ve kaynak olarak ele alınabilecek tuumlm sektoumlrler tanımlanmış
Mali desteği GEF Fonlar Oumlzel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Uumllke Fonu
Uyum Fonu ana finans kaynağı ancak hangi kurum tarafından youmlnetileceği belli değil
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
BMİDCcedilS ndash Tuumlrkiye
1991-1992Huumlkuumlmetlerarası Muumlzakere Komitesi (INC) tarafından Soumlzleşme metni yazıldığında OECD
uumlyeliği nedeniyle hem Ek-I hem de Ek-IIrsquode yer aldı Adil olmayan bu konum duumlzeltilene
kadar Soumlzleşmersquoye taraf olmama kararı aldı
1995her iki Ekrsquoten ccedilıkarılması youmlnuumlnde muumlzakereler başladı
1997 Kyoto Protokoluuml kabul edildi Azerbaycan ve Pakistan ise Tuumlrkiyersquonin eklerden ccedilıkarılması iccedilin resmi girişimde bulundu
2000 sadece Ek-II listesinden ccedilıkarılması youmlnuumlnde yeni bir strateji belirlendi
2001kendi oumlnerisi doğrultusunda alınan 26CP7 numaralı karar uyarınca ortak fakat
farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi ışığında oumlzguumln konumu dikkate alınarak sadece Ek-I uumllkesi
olarak ve diğer Ek-I uumllkelerinden farklı bir konumda Soumlzleşmersquoye taraf olması kabul
edilmiştir
20034990 sayılı kanun 21 Ekim 2003 guumln ve 25266 sayılı Resmi Gazetersquode yayımlanarak
yuumlruumlrluumlğe girmiştir
2004 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDCcedilSrsquoye katılmıştır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SERA GAZI SALIMLARI ve TUumlRKİYE
1321
264
152
275
2274
131
185
64
-
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990 2004
Milyon ton eşdeğer CO2
Enerji Sanayi Tarım Atık
Enerji 1321 78 22743 77 72Sanayi 131 8 464 9 102Tarım 185 11 152 5 -18Atık 64 4 275 9 331TOPLAM 1701 2966 74AraziOrmancılık -435 -744 70
1990 2004 1990-2004 Değişim
milyon ton eş-CO2 yıl
milyon ton eş-CO2 yıl
bull Sektoumlrel olarak ele alındığında tarım sektoumlruuml hem toplam salım miktarı hem de değişim oranı accedilısından azalma goumlzlenen tek sektoumlrduumlrbull En yuumlksek artış oranı atık sektoumlruumlnde goumlzlemlenmektedirbull Elektrik uumlretimi ulaştırma ve rafineri işlemlerinin dahil olduğu enerji sektoumlruumlnde en yuumlksek toplam salım artışı elde edilmiştir Ancak sanayi sektoumlruumlndeki artış oranının enerji sektoumlruumlnden daha yuumlksek olması dikkat ccedilekicidir bull Bununla beraber doumlnem başı ve sonunda enerji ve sanayi sektoumlrleri accedilısından dağılım oranlarında ccedilok buumlyuumlk farklılıklar yoktur
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
1Bu doumlnemde toplam sera gazı salımlarının artışı nuumlfusun ve gayrı safi yurticcedili hasılanın artışından daha yuumlksektir Bunun sonucunda ekonominin karbon yoğunluğunda hafif kişi başı sera gazı salımlarında ise daha yuumlksek bir artış elde edilmiştir Sanayi sektoumlruumlnuumln sera gazı salımlarındaki yuumlksek artış goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda oumlzellikle 1999-2004 doumlnemi gelir artışı ile sera gazı salımları ilişkisinin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi yararlı olacaktır 21990-2004 doumlneminde elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı 2 katına ccedilıkmıştır Ancak toplam elektrik uumlretimindeki daha yuumlksek artış nedeniyle toplam elektrik uumlretiminde yenilenebilir enerjinin payı 24 azalmıştır 3Bu doumlnemde elektrik uumlretiminin karbon yoğunluğu 11 azalmıştır Oumlzellikle 1998-2001 ara doumlnemindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki azalmaya karşılık karbon yoğunluğunun daha sınırlı bir artış goumlstermesi elektrik uumlretiminde doğalgazın kullanımının artmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir 2001-2004 doumlneminde yenilenebilir enerji kaynaklarının oranındaki ciddi artış ise elektrik uumlretiminde karbon yoğunluğunun azalmasına en ccedilok katkı sağlayan etkenlerden birisidir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
Temel Goumlstergeler Duumlnya Sıralamasında TuumlrkiyeKaynak Dr Uumlmit ŞAHİN
Nuumlfus buumlyuumlkluumlğuuml 70 milyon kişi 17
Toplam Sera Gazı Salımı 2966 milyon ton eş-CO2yıl 22
Kişi başı milli gelir $5139kişi 63
Kişi başı sera gazı salımı 413 tonkişi 64
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Tuumlrkiyersquonin Ek-I Uumllkeleri arasında en yuumlksek sera gazı artış oranına sahip olması ŞAŞILACAK BİR DURUM DEĞİLDİR
bull Bu sonuccedil 2001 yılında tuumlm uumllkelerce kabul edilen 26CP7 numaralı karar doğrultusunda Tuumlrkiyersquonin diğer EK-I Uumllkelerinden FARKLILIĞININ EN BUumlYUumlK GOumlSTERGESİDİR
bull Uumlstelik Tuumlrkiyersquonin bu doumlnemde Soumlzleşmersquoye taraf olamadığı iccedilin hiccedilbir uluslararası finans desteği alamadığı da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
bull 1990-2004 doumlneminde farklı gerekccedilelerle alınan ccedileşitli oumlnlemler (doğalgaz ve LPG kullanımı kenticcedili metrolar duumlzenli ccediloumlp depolama tesisleri TS 825) Tuumlrkiyersquonin salımlarındaki artışın 74rsquoten fazla olmasını engellemiştir
bull Tuumlrkiye iccedilin kritik olan 2004rsquote BMİDCcedilSrsquoye katılmasının ardından izleyeceği politika ve alacağı oumlnlemlerle SERA GAZI SALIMLARINDAKİ ARTIŞI YAVAŞLATMA CcedilABASININ ORTAYA KONULMASIDIR
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TUumlRKİYE
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
bull Ulusal politikalarda bilim ve muumlhendislik yerine guumlndelik kasaba siyaseti
bull Yenilenebilir enerji yerine linyit doğal gaz santralleri ve nuumlkleer enerji
bull Doğal kaynakların korunması yerine talanı plansız ve ccedilarpık gelişme
bull Toplu taşıma ve demir yolu yerine Kara ve Havayolu
bull Uzman Muumlhendislerin istihdamı yerine herhangi bir yuumlksek okul mezunu
bull
Tuumlrkiyenin Sosyo-Politik Yaklaşımı
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Başarının anahtarıbull Uzmanlaşmışbull Uluslararası gelişmeleri ve ccedilağdaş politikaları
izleyebilenbull Buumltuumlnsel ilişkileri goumlzlemleyerek sentezler
ccedilıkarabilenbull Suumlrekliliğe sahip
bull KİŞİbull KURUMbull HEYETLER
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA KARARLI UZUN VADELi ve
SUumlRDUumlRUumlLEBİLİR POLİTİKA ve STRATEJİLER İCcedilİN
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Bireysel Oumlnlemler
1 Bilgilen2 Ağaccedil dik3 Enerjiden tasarruf et4 Elektrikli aletleri duumlğmesinden kapat5 Alış verişini olduğun yerde yap6 Daha az ve kısa mesafelere seyahat
et7 Guumlneş enerjisi kullan8 Yemek pişirmeyi oumlğren ve evde ye9 Az tuumlket yeniden kullan geri doumlnduumlr10 Karar vericilere iklim değişimi
problemine karşı duyarlı olduğunu bildirYDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
Sera gazlarının bu guumlnkuuml seviyede sabit tutulması
muumlmkuumln olsa dahi duumlnyamız ısınmaya devam
edecektir
(Gecikmiş tepki)
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
SONUCcedil Kuumlresel iklim değişimi gerek ulusal gerekse
uluslararası boyutta ekonomik problemlerden daha oumlnemli ve birinci sırada halledilmesi gereken bir sorundur Bu sorun duumlnya uumlzerinde yaşayan tuumlm canlıları ilgilendirmekle beraber sorunu yaratan insanlar olduğuna goumlre ccediloumlzecek olan yine insanlardır
YDoccedilDr Mahnaz Guumlmruumlkccediluumloğlu
