i

ŸAtúnxe K∑rin ti UBE

Al´åwìíyéÌwé Kår`un-ún

Alawiye 5 pre.indd 1 3/2/10 10:36:19 AM

ii

Alawiye 5 pre.indd 2 3/2/10 10:36:19 AM

iii

ŸAtúnxe K∑rin ti UBE

Al´åwìíyéÌwé Kår`un-ún

L´åti qw´q

J.F. Qdúnjq

P`∑lú ``åfikún l´åti qw´q

Túnjí ŸQp´åd`qtun

iv

v

Ìt´qkå `åkóónú Ojú Ìwé

1 Eré oníxe 1

2 Ay`o títå 4

3 ŸÅrín títå 7

4 Òk`otó títå 10

5 ŸAk`ånl`o-`ed`e, `owe `åti ∑w`å `ed`e Yor`ub´å 11

6 Ìt`ån ql´qr`q geere 13

7 Ìt`ån ql´qr`q geere 16

8 Ìt`ån ql´qr`q geere 19

9 Ìw`å qmqlú`åbí 22

10 Ìw`å qmqlú`åbí 25

11 Ìw`å qmqlú`åbí 27

12 Ìw`å qmqlú`åbí 29

13 ŸAk`åyé 32

14 ŸAk`åyé 35

15 Orin ìbíl`∑ 38

16 Orin ìbíl`∑ 41

17 Ìgbéy`åwó Yor`ub´å ní åyé `åtij´q 44

18 ŸAr`okq 47

19 Òwe kéék`e`eké 50

20 ŸAx`å ìsqmqlórúkq 52

21 ŸQr`q orúkq nínú gbólóh`un 56

22 Kíkå ìwé ìt`ån `år`osq kéék`e`eké 58

23 Kíkå ìwé ìt`ån `år`osq kéék`e`eké 61

24 Ò`nk`å (61-80) 64

25 Qj´q `qs`∑ Yor`ub´å 66

26 Orúkq ox`u nínú qdún 69

27 ŸQr`q ìxe nínú gbólóh`un 71

28 Eré onít``ån 73

29 ŸAr`okq 76

Alawiye 5 pre.indd 5 3/2/10 10:36:20 AM

vi

30 ŸAríy`ånjiy`ån 79

31 Ix´∑ `åj`um`qxe 82

32 Ìwé `åtìgb`ådégb`å `ati ìwé ìr`oyìn 85

33 Ìjúb`å 87

34 Òfin ìlerå nínú ilé 89

35 Ìd`ågb`å `åìl´ådì∑ ìr`ån`å 92

36 Jíj∑ gb`es`e `åti bí å ti ´n sån ´ån 95

37 ŸAx`å Yor`ub´å nípå owó yíy´å 97

38 Bí Yor`ub´å ti ´n fi ip´å gbå gb`es`e 100

Alawiye 5 pre.indd 6 3/2/10 10:36:20 AM

vii

ŸQr`q Ìxíw´åjú

Èyí j´∑ `åtúnxe k∑rin Ìwé Kår`un-ún ÅLÁWÌÍYÉ ní èdè Yorùb´å. Ohun m´∑tå p`åt`åkì

ni å f´∑ kí `åwqn olùk´q `åti òbí xe `åkíyèsí nípå ìwé n´å`å. Èkínní ni pé å kq `qk`q`qkån

`åwqn `∑k´q inú ìwé n´å`å ní `qn`å tí yóó gb`å yé `åwqn qmq ilé-`∑k´q yékéyéké l´åìsí

ìyqnu t`åbí w`åh´ål`å r´år´å. ŸQn`å tí å gb`å xe èyí ni pé `åwqn `qr`q Yorùb´å tí ó mq níw`qn

qgb´qn-orí `åwqn qmqdé tí å xe `åwqn `∑k´q n´å`å fún ni å lò, å sì kq w´qn ní `qn`å ti yóó

gb`å rqrùn l´åti k`å g´∑g´∑ bí ìl`ån`å tí `åwqn Ìgbìm`q tí Ìjqbå y`ån l´åti xe `åtúnxe `qn`å kíkq

Yorùb´å síl`∑ ti fi lél`∑, `åti ìm`qr`ån tí `åwqn ∑gb´∑ olùk´q èdè Yorùb´å ní `åwqn ilé `∑k´q

gígå il`∑ k´å`å´år``q-∑-ò-jíire tún fi síw´åjú ìjqbå l´∑yìn `åx`årò tiwqn.

Èkejì: ŸQk`q`qkån `åwqn `∑k´q inú ìwé n´å`å kò gùn tó ti `åtij´q m´q, kí `å`åyè lè w`å fún

`åwqn ìbéèrè tí `åwqn olùk´q yóò m´åå bi `åwqn åk´∑k`q´q l`åti m`q bí `∑k´q tí w´qn k`å n´å`å

yé wqn t`åbí kò yé wqn; `åti p`∑lúp`∑lú, ix´∑ tí wqn yóó xe nínú `∑k´q k`q`qkån l´åti j´∑ kí

òye bí å ti ´n kq èdè Yorùb´å yånjú lè yé wqn yékéyéké. Nítorí ìdí èyí, oríxi `åfikún

m´∑rin ni ó w`å fún `∑k´q k`q`qkån: (i) `ål`åyé `åwqn `qr`q tí ó b´å lè rú åk´∑k`q´q lójú; (ii)

`åwqn ìbéèrè tí `åwqn qmqdé níl´åti d´åhùn ní ∑nu l´åti fi hån pé òye ohun tí w´qn

k`å yé wqn; (iii) `åwqn ìbéèrè `åti `ål`åyé nípå `åwqn òfin `åkqt´q èdè Yorùb´å kíkq-síl`∑

nínú ìwé ìk`qwé wqn l´qn`å tí `åwqn olùk´q `åti åk´∑k`q´q yóó gb`å gb´ådùn `åkqt´q n´å`å; (iv)

`ålåyé `åwqn òwe Yorùb´å tí ó b´å òye `åti qgb´qn `åwqn åk´∑k`q´q mu.

Ÿ„k∑tå: Å fi `å`åyè síl`∑ fún `åwqn ‘ewì’ oníyebíye tí ó w`å nínú `åwqn `∑k´q inú

ìwé n´å`å. ŸAwqn yìí kún fún qgb´qn `åti ``∑k´q fún `åwqn qmqdé, w´qn sì rqrùn k´q fún

ìd´åråy´å.

Alawiye 5 pre.indd 7 3/2/10 10:36:20 AM

viii

ŸAkíyèsí fún `åwqn Olùk´q

ŸQn`å tí å fi ´n kq `ed`e Yor`ub´å yånjú ní`ode-`oní ni å fi kq `åwqn `∑k´q inú ìwé yìí.‘F´åw`∑lì’ méjì kì í dúró fún oh`un `qr`qkånxoxo ní `ed`e Yor`ub´å. Nítorí n´å`å, bí‘f´åw`∑lì’ méjì b´å dúró gbe årå wqn nín´u`qr`q kån n´å`å, `qt`q`qt`q ni å níl´åti pe`qk`q`qkån wqn, báyìí:i) ‘ŸEd`e `åìyé årå wqn ni ó d´å ìj`å síl`∑ l´å`årin `åwqn qmq n´å`å.’ii) ‘K`o sí `ed`e `åìyéd`e r´år´å l´å`årin `åwqn år´å ìlú Ayédé.’ Nítorí n´å`å, `åxìkq ni låti kq åiye, åiyå,∑iy∑ bí ∑ni pé åì t`abí ∑i dúró fún oh`unk`q`qkån. Bí å ti níláti kq wqn nìyí: åyé,`åy`å, ∑y∑. B´åkån n´å`å, ‘k´q´nsón´å`ntì méjì kì ídúró p`q fún oh`un `qr`q kånxoxo’. Nítorín´å`å, bí å ti níláti kq `åwqn `qr`q w`qnyínìyí: wqn díp`o nwqn, `∑yin díp`o `∑nyinati yin díp`o nyin. Ìdí mìír`ån ni pé bi ‘n’ b´å w`å níw´åjú `egé`qr`q Yor`ub´å kån, `qt`q ni å níl´åti pe nn´å`å, b´åyìí:i) Obìnrin n´å`å ´n lq åxq.ii) ŸAj`ayí ´n gé igi.iii) ŸAwqn obìnrin n´å`å ´n wqn `ågb`ådo `åti er`eé.iv) ŸAwqn qmqk`unrin n´å`å ´n yín `ågb`ådo sínú åp`∑r`∑ ´nl´å kån.v) Qj`å obìnrin n´å`å x`∑ ´n w´qn púp`q j`u.vi) ŸAwqn ol`uk´q ´n yin `åwqn qmq n´å`å.

Alawiye 5 pre.indd 8 3/2/10 10:36:21 AM

1

Ÿ„k´q 1

Eré oníxe: O`og`un ìd´ånw`o (Ìrån kìn-ín-ní)

(Ìd´ånw`o ìpårí qdún ilé-`∑k´q ål´åk`q´qb`∑r`∑ kån ku qj´q m´∑rin. ŸAwqn qmqdébìnrin m´∑tå tí w´qn w`å ní ìwé k∑rin, B´qs`∑, B´ql´å`åti Dúp´∑ dìjq ´n xiré ní iw´åjú ilé `åwqn

B´qs`∑. Bí w´qn ti xiré dí`∑ ni B´ql´å b´å pe B´qs`∑).

B´ql´å: B´qs`∑, `∑r`u ìd´ånw`o tí ´n b`q yìí ´n b`å mí. Mo k`åwé k`åwé síb`∑ n k`o r´åntíi púp`q n`nkån tí mo ti k`å.

B´qs`∑: Ayé k`o le. Ql´qrun k`o d`å ´q l´å`åmú. ŸEmi ti rí o`og`un ìd´ånw`o. ŸEmi `åti Dúp´∑ ni `∑gb´qn mi kån dìjq mú lq sí `qd`q oníx`eg`un.

B´ql´å: O`og`un ìd´ånw`o t`åbí kí ni o wí?B´qs`∑: B´∑`∑ ni. W´qn xe o`og`un n´å`å sí årå

åxq ìnujú. Oníx`eg`un ní bí å b´å ti fi åxq n´å`å nu ojú nínú ìd´ånw`o, `qr`q pårí. A ó m´åå rí `esì ìbé`er`e

ní årå `ogiri. ŸAbí kí ni b`åb´å wí, Dúp´∑?

Dúp´∑: B´∑`∑ m`å ni, B´ql´å. Ql´qrun m`å ti yq `åwå nínú `åk`åkú ìwé. Bí å b´å ti fi åxq n´å`å nu ojú å o k`ån m´åå rí ìd´åh`un ìbé`er`e ní årå `ogiri ni.

B´ql´å: ŸEmi k`o gb`å pé o`og`un ìd´ånw`o kån w`å l´∑yìn kí ´å k`åwé o. B`åbå mi ti sq fún mi pé ìd´ånw`o k`o ni o`og`un mìír`ån ju kí ´å k`åwé lq.

B´qs`∑: K`o burú o. O m´åå rírån w`o l´qj´q ìd´ånw`o nígb`å tí `åwå b´å gbå gbogbo m´å`åkì t´ån tí ìwq k`o sì ní í gbå ogójì nínú qg´qr`un-ún.

B´ql´å: Orí mi k`o ní j´∑ n k`un`å ìd´ånw`o. Xebí ohun tí ol`uk´q b´å k´q wå ni yóó b`e`er`e.

Dúp´∑: Bó o xe m´åå mú ∑nu lele nìy∑n; ó dqj´q ìd´ånw`o kí o tó m`q pé

Alawiye 5.indd 1 1/8/10 1:44:19 PM

2

kíjìp´å kì í xe åwq.B´ql´å: „ må kú ìf´∑! X`ugb´qn `emi gb`å pé

n k`o ní k`un`å. (W´qn túk´å)

ŸAl`åyé `qr`qd`å l´å`åmú: xe ní w`åh´ål`å, yq l´∑nu.k`un`å: x`åìxe d´ååd´åå. Gbå m´å`åkì tí k`o kún ojú `ox`unw`qn.`esì: ìd´åh`unkíjìp´å: oríxi åxq `ofì kån b´åyìí x`ugb´qn tí ó nípqn tí ó sì le bí åwq x`ugb´qn k`o l´ågb´årå tó åwq.

ŸAtúny`∑w`o `∑k´q1 Orúkq qmq tí ó k´qk´q s`qr`q nínú `∑k´q yìí ni ______ å) B´qs`∑. b) B´ql´å. d) Dúp´∑.2 „ni tí o`og`un ìd´ånw`o x`åj`ejì sí ni ____ __ å) B´qs`∑. b) B´ql´å. d) Dúp´∑.3 Ohun tí B´ql´å gb´∑k`∑lé tí ó fi sq póun k`o ní k`un`å ni ______ å) ix´∑ qw´q r`∑. b) Ql´qrun. d) o`og`un ìd´ånw`o4 Tå ni ó mú `åwqn qmq lq sí ilé-oníx`eg`un?5 Kí ni o`og`un tí oníx`eg`un fún wqn?6 ŸAwqn wo ni w´qn r`o pé `åwqn yóó gbå gbogbo m´å`åkì t´ån?

Ix´∑ xíxe1 R`oyìn bí o xe múrå fún ìd´ånw`o kån tí o ti xe fún gbogbo kíl´å`åsì.2 J´∑ kí ol`uk´q pe `åpèkq `qr`q tí B´ql´å k´qk´q sq `åti `esì tí B´qs`∑ fún un nínú ìrån yìí fún q kí o sì kq ´q síl`∑.

O`og`un ìd´ånw`o (Ìrån kejì)

(Ní `å´år`q, qj´q ìd´ånw`o, `åwqn åk´∑k`q´q t`o sí orí ìl`å níw´åjú ilé `∑k´q wqn, ŸQg´å-`ågb`å kìl`q fún wqn pé ∑nik´∑ni k`o gbqd`q jí`enìy`ån w`o b´∑`∑ ni åk´∑k`q´q méjì k`o gbqd`q s`qr`q sí årå wqn nínú ìd´ånw`o. L´∑yìn ìkìl`q `qg´å-`ågb`å ni `åwqn åk´∑k`q´q ´n t`o wqlé bíw´qn ti ´n kqrin b´åyìí pé:)Gbogbo åk´∑k`q´q: „ni tí k`o b´å fojú sí `∑k´q r`∑ ní yóó gb``ofo l´qj´q ìd´ånw`o. Mé le gb`o`ofo o. Mé le gb`ofo l´qj´q ìd´ånw`o. R`ob`ot`o.(Bí `åwqn åk´∑k`q´q xe wqlé ni ol`uk´q pín ìwé ìbé`er`e-ìd´ånw`o fún wqn. W´qn sì b`∑r`∑ sí í xe ìd´ånw`o).B´ql´å: (´n s`qr`q j´∑´∑j´∑ sínú) Ql´qrun, mo m`å dúp´∑ o. Gbogbo n`nkån tí mo k´q ló yq. Kí n y´årå t`et`e d´åh`un `åwqn ìbé`er`e n´å`å. (‰O ´n k`qwé lq).(B´qs`∑ fi åxq nujú títí x`ugb´qn k`o rí n`nkån kån. ‰O ´n påriwo s`qr`q).B´qs`∑: Mo m`å d´år`ån o. N `o rí ìd´åhùn kånkån l´årå `ogiri. Kí ni n ó`o w´å kq síl`∑ b´åyìí o? Dúp´∑!Dúp´∑: Kí lo wí, B´qs`∑?B´qs`∑: Xé ìwq rí n`nkån kån ní årå `ogiri?(ŸAxé ol`uk´q tó w`å nínú y`år´å ìd´ånw`o ´n gb´q

Alawiye 5.indd 2 1/8/10 1:44:20 PM

3

n`nkån tí wqn ´n sq.)Ol`uk´q: ‰O y´å, ∑ dìde, `∑yin qmq tí ´n s`qr`q nínú ìd´ånw`o. Dúp´∑ `åti B´qs`∑, ∑ dìde k´ålq.(Ol`uk´q kó wqn lq sí iw´åjú `qg´å-`ågb`å. ‰O sì sq `∑x`∑ wqn. ŸQg´å-`ågb`å ní kí wqn lq pe `åwqn `obí wqn w´å. ŸAwqn qmq n´å`å k`o le b´å `åwqn ∑l∑gb´∑ wqn pårí ìd´ånw`o.)

Ìrån K∑tå(L´åìp´∑ ni `esì ìd´ånw`o j´åde. W´qn gbé B´ql´å sí kíl´å`åsì titun. Bí B´ql´å ti kúr`o nínú ilé-ìt`åwé tó ti lq r`åwé ló p`ådé Dúp´∑ `åti B´qs`∑ ní `∑gb´∑ ilé-ìt`åwé n´å`å.)B´ql´å: Dúp´∑, B´qs`∑, xé ∑ ti rå ìwé

kíl´å`åsì titun tí å b´q si? ŸEmí m`å ti rå tèmi. ŸAwqn nìyí.

B´qs`∑: O kú ìn´åwó r`∑. Xebí o m`q pé w´qn lé `åwå j´åde. W´qn ní `å ´n s`qr`q. Wqn k`o sì j´∑ kí ´å pårí ìd´ånw`o.

B´ql´å: ŸEmi k`o mq n`nkån kån. Xebí å k`o dìjq jók`oó xe ìd´ånw`o nínú y`år´å kån n´å`å.

Dúp´∑: Níbi tí å ti ´n b`e`er`e l´qw´q årå wå bóy´å o`og`un ìd´ånw`o xix´∑ t`åbí k`o xix´∑ ni w´qn ti lé wå sítå.

B´ql´å: Xó sì j´∑?B´qs`∑: K`o j´∑ p´å`å. ŸAxé o`og`un ìd´ånw`o

kån k`o ju kí ´å k`åwé lq? ŸEmi `åti Dúp´∑ yó`o tún ìwé k∑rin k`å ní qdún tí ´n b`q.

Dúp´∑: „nu ni k`o k´å wå. A x`∑x`∑ w´å gb`å pé o`og`un ìd´ånw`o kån k`o ju kí ´å k`åwé lq. Tó`o, ó d`åb`q.

(ŸAwqn qmq n´å`å túk´å.)

ŸAl`åyé `qr`qGb`ofo: K`un`å l´åti gbå m´å`åkìKú ìn´åwó r`∑: kú oríire tí o xe.

ŸAtúny`∑w`o `∑k´q1 ŸAwqn åk´∑k`q´q kqrin wqlé ______ å) kí `qg´å-`ågb`å tó b´å wqn s`qr`q. b) l´∑yìn tí `qg´å-`ågb`å ti b´å wqn s`qr`q. c) bí `qg´å-`ågb`å ti ´n b´å wqn s`qr`q.2 „ni tí inú r`∑ d`un bó xe kå ìwé ìbé`er`e ìd´ånw`o ni ______ å) Dúp´∑. b) B´qs`∑. c) B´ql´å.3 ______ ni ó sq póun d´år`ån nínú y`år´å ìd´ånw`o. å) Dúp´∑ b) B´qs`∑ d) B´ql´å4 Kí ni ìdí tí ol`uk´q fi mú B´qs`∑ `åti Dúp´∑?5 Tå ni ó yege nínú ìd´ånw`o n´å`å?6 D´årúkq åk´∑k`q´q kån tí kò b´q sí kíl´å`åsì titun l´∑yìn ìd´ånw`o n´å`å.

Ix´∑ xíxe1 R`oyìn ohun tí `åwqn qmq tó x`o`og`un ìd´ånw`o yóó sq fún oníx`eg`un l´∑yìn tí `qr`q ti yíw´q.2 W´å `owe kån tí ó b´å ohun tó x∑l`∑ nínú `∑k´q yìí mu.3 Y`åt`q sí orin inú `∑k´q yìí, kq orin åk´qnil´qgb´qn méjì mìír`ån fún gbogbo kíl´å`åsì.

Alawiye 5.indd 3 1/8/10 1:44:20 PM

4

Ÿ„k´q 2

Ay`o-títå

Ay`o j´∑ `qkån nínú `åwqn eré tí `åwqn Yor`ub´å m´åå ´n fi d´åråy´å l´∑yìn ix´∑. ŸQs´ån t`åbí ìr`ql´∑ ni w´qn m´åå ´n tåy`o. „ x`åkíy`esí`eyí: å kì í sq pé ‘`å ´n xe eré åy`o’; ‘å ´n tå åy`o’ ni å m´åå ´n wí. Qp´qn åy`o m´åå ´n ní ih`o m´∑f`å ní `∑gb´∑ kìn-ín-ní `åti ih`o m´∑f`å ní `∑gb´∑ kejì. A m´åå ´n pe ih`o k`q`qkån ní ilé. ŸEso åy`om´∑rin ló m´åå ´n w`å nínú ilé k`q`qkån ní ìb`∑r`∑ åy`o-títå.

ŸEnìy`ån méjì ló m´åå ´n jìjq tåy`o ní `∑`∑kån; tí ∑nì kìn-ín-ní b´å ti tå qw´q åyò kån, ∑nì kejì ni yóó k`ån l´åti tå. Qw´q `qtún ni w´qn m´åå ´n tå åy`o sí. Bí ∑ni tí ó f´∑´∑ tåy`o b´å kó qmq åy`o m´∑rin ní ilé kån l´∑gb`∑´∑ `qd`q tir`∑, ´å b`∑r`∑ sí í lé wqn ní `qk`q`qkån sínú `åwqn ih`o ti`qd`q ål´åt åk`o r`∑ tí m´∑rin n´å`å yóó fi t´ån. L´∑yìn `eyí, b´åkån n´å`å ni ∑nìkejì yóó xe m´åå lé `åwqn qmq åy`o ti ilé kån ní `qk`q`qkån sínú `åwqn ilé `qd`q ∑ni tó ´n b´å

Alawiye 5.indd 4 1/8/10 1:44:32 PM

5

tåy`o. Dí`∑ l`e kó sí ilé tir`∑ gån-ån níb`∑. Bí ∑nik´∑ni nínú `åwqn méjé`ejì b´å b´å qmq åy`o tó dín ní m´∑tå nínú `qkån nínú `åwqn iho `qd`q ål´åtåk`o, yó`o kó méjé`ejì t`åbí m´∑t`∑`∑tå; å j´∑ pé ó j∑ qmq åy`o nìy∑n. A kì í j∑ qmq åy`o m´∑rin. B´åyìí ni wqn yóó sì m´åå xe títí wqn yóó fi pårí. „ni tí ó b´å j∑ qmq åy`o tí ó p`q j`u ní ìpårí l´å`årin `åwqn méjé`ejì ló borí. ŸOun ló på ∑nìkejì l´åy`o. Bí qmq-åy`o wqn b´å dìjq j´∑ iye kånn´å`å ní ìpårí, å j´∑ `qmì ni w´qn tå. Bí w´qn b´å tå `qmì ní `åk´qk´q, ∑nì tí ó b´å på ∑nìkejì l´åy`o l´∑yìn qmì ló ni `qmì n´å`å. Ay`otí `oun på yóó di méjì. „ni tí ´n på ∑nì kejì l´åy`o ni å m`q sí `qtå. „ni tí `å ´n på l´åy`o ni å m`q sí `op`e, Bí ó til`∑ j´∑ pé ènìy`ån méjì ló lè jìjq tåy`o l´∑`∑kån, `qp`qlqp`q ol`uw`orån ló m´åå ´n w`å níb`∑. ŸAwqn w`qnyí ni å m`q sí `qx`∑f`∑ åy`o. Irú `åwqn b´∑`∑ ló m´åå ´n fi `åwqn tí ´n tåy`o x`∑f`∑. „ni tí w´qn m´åå ´n fi xe y`∑y´∑ j`u ni òp`e tí ∑nì kejì ´n på l´åy`o. B´∑`∑ p`∑lú ni `qtå sì m´åå ´n fi `op`e xe y`∑y´∑. K`o sí bí y`∑y´∑ tí wqn ´n xe ní ìdí åy`o ti l`e p`q tó, kì í di ìj`å l´åél´åé. ŸEyí ló j´∑ kí `åwqn `ågb`å m´åå på ´å lówe pé: ‘Eré l`å ´nfi qmq ay`o xe’.

ŸOfin åy`oL´åti åp´å `osì ni å ti m´åå ´n tåy`o sí åp´å `qtún.A k`o gbqd`q j∑ ju ∑yq kån t`åbí méjì nínú ilé ålåtåk`o wå ní `∑`∑kån n´å`å. A `o lè j∑ åy`o nínú ilé ∑ni. „ni tí ó b´å på åy`o l´∑yìn `qmì ló ni `qmì. A kì í sq y`∑y´∑ tí w´qn b´å fi ni xe ní ìdí åy`o di ìj`å.

ŸE`ew`q ìdí åyoŸAwqn Yorubå kì í tåyo ní åårq; èèwq ni. Wqn kå `å´år`q kún `åsìk`o tí ó y∑ kí å fi xe ix´∑. B´åkån n´å`å, w´qn k`å ´å kún `e`ew`q l´åti tåy`o ní ål´∑. ŸEyí ló j´∑ kí w´qn m´åå p`owe pé: ‘Bí ål´∑ b´å l´∑ t´ån, å fåmq åy`o fún åy`o’.

ŸAnf`å`åní åy`o-títåAy`o-títå m´åå ´n j´∑ kí ìr´∑p`q `åti `åjqxep`q w`å l´å`årin `åwqn `enìy`ån. Dí`∑dí`∑ ni `åwqn tí ó ´n dìjq ´n tåy`o m´åå ´n mq årå wqn sí i. B´åkån n´å`å ni åy`o-títå m´åå ´n k´q `enìy`ån ní `∑mí ìfåråd`å. „ni tí w´qn ´n på l´åy`o yóó m´åå fårå d`å ´å pé `oun n´å`å yóó på ål´åtåk`o `oun l´åy`o bí ó b´å y`å. ‰O sì tún m´åå ´n fi årå då y`∑y´∑ tí w´qn b´å ´n fi í xe. Ay`o-títå tún m´åå ´n j´∑ kí ènìy`ån le t`et`e ronú ohun tí yóó xe nígb`å tí l`ål`urí b´å dé. Bí ål´åtåk`o ∑ni b´å ti tåy`o tí ó léwu fún ni, lójú ∑s`∑ ni å ó ronú `qn`å tí å l`e gb`å b´q níb`∑. Ay`o-títå tún j´∑ `qn`å kån tí `å ´n gb`å d´å årå y´å; å ti m`q d´åjú pé å ó`o r´∑rìn-ín, inú wå yóó sì d`un níb`∑. P`∑lúp`∑lú, ìdí åy`o j´∑ibi tí qmqdé ti m´åå ´n k´q ojúlówó `ed`e Yor`ub´å nítorí ìjìnl`∑ `ed`e tí `åwqn `ågb`å m´åå ´n f`q níb`∑.

ŸAlééb`u åy`o-títåBí åy`o-títå b´å wq `∑d´å l´∑w`u t´ån, ó m´åå ´n gbqn `åkók`o tó x`qw´qn d`ån`u. K`o sí ohun tí w´qn le sq pé ó ´n x∑l`∑ tí ó le gbé `qtåy`o kúr`o ní ìdí åy`o r`∑, tí åy`o-títå b´å ti di `∑w`u fún un.

Alawiye 5.indd 5 1/8/10 1:44:33 PM

6

ŸAl`åyé `qr`qAl´åtåk`o — ∑ni tí å dìjq ´n tå åy`oTå `qmì — dìjq w`å ní d´qgbå[n-d´qgbå nígb`å tí ∑nì kån k`o på ∑nì kejì l´åy`o.`qx`∑f`∑ åy`o — `åwqn ol`uw`orån tí m´åå ´n fi `åwqn `qtåy`o xe y`∑y´∑.wq `∑d´å l´∑w`u — j∑ lógún; kó sí l´qk`ån; di b´åråkú fún.

ŸAtúny`∑w`o `∑k´q1 ŸAsìk`o tí `åwqn Yor`ub´å m´åå ´n tåy`o ni ______ å) `å´år`q. b) `qs´ån. d) ål´∑.2 ŸApåp`q iye ih`o tí m´åå ´n w`å nínú qp´qn åy`o j´∑ ______ å) m´∑f`å. b) m´∑rin. d) méjìl´å.3 Iye `enìy`ån tí ´n j`um`q tåy`o l´∑`∑kån j´∑ ______ å) méjì. b) m´∑rin. d) m´∑tå.4 Qmq-åy`o mél`oó ni `qtåy`o l`e b´å nínú ilé kån l´qd`q ål´åtåk`o r`∑ kí ó tóó l`e j∑?5 B´åwo ni å xe ´n mq ∑ni tó på ∑nì kejì l´åy`o ní `opin åy`o?6 Kí ni ix´∑ `åwqn `qx`∑f`∑ åy`o?7 M´∑nu bå `qkån nínú `åwqn `ofin åy`o.8 Sq `qkån nínú `åwqn `e`ew`q tí ó r`q m´q åy`o-títå.

Ix´∑ xíxe1 R`oyìn ìrån åy`o-títå tí o ti w`o nígb`å

kån fún gbogbo kíl´å`åsì.2 Y`åt`q fún `åwqn ti inú `∑k´q yìí. Kq `owe

méjì tí ó j∑ m´q åy`o-títå.3 J´∑ kí `qr´∑ r∑ pe `åpèkq ìpín åf`q méjì

`åk´qk´q inú ibi-kík`å `ok`e yìí fún q, kí o sì kq ´q síl`∑.

4 Xe ìw´ådìí `åxetiléw´å lórí bí w´qn xe ´n xe eré `årín `åti eré `o`ngo.

5 Fi bír`o kq bí å xe ´n pe `qk`q`qkån `åwqn `o`nk`å w`qnyí síl`∑ léd`è Yor`ub´å:

80 ___________________________ 120 __________________________ 180 __________________________ 200 __________________________ 240 __________________________ 1000 _________________________

Alawiye 5.indd 6 1/8/10 1:44:33 PM

7

Ÿ„k´q 3

ŸArín títå

ŸArín j´∑ `qkån l´årå `åwqn eré tí `åwqn qmqdé m´åå ´n xe ní il`∑ Yor`ub´å. ŸAwqn qmqdék`unrin n´å`å ló m´åå ´n rí `eso `årín.Ìt`åk`un kån b´åyìí l´o m´åå ´n so `årín. ŸEso `årín rí roboto b´åyìí, ó le koko ó sì ´n d´ån l´årå. ‰O dúdú ó sì tóbi ju qmq åy`o lq.ŸAgb´å`årín ni w´qn til`∑ ´n p`e é ní `åwqn åp´å ibi kån ní il`∑ Yor`ub´å. Eré yìí kì í xe eré tí å le xe nínú `qd`∑d`∑ bí eré åy`o. Ìtå gbå[ngbå ni å ti m´åå ´n tå `årín. ŸQn`å méjì ni å le gb`å tå `årín.

Ní `qn`å `åk´qk´q, qmqdé méjì t`åbí m´∑rin t`åbí m´∑f`å yó`o d´å årå wqn sí méjì. A le pe „gb´∑ kìn-ín-ní ní „gb´∑ ŸOjó kí å sì pe„gb´∑ kejì ní „gb´∑ ŸQk´∑. ŸQk`q`qkån ∑gb´∑ méjé`ejì yóó få ìl`å onígun m´∑rin tí ó f`∑ síw´åjú r`∑ nínú `eyí tí yó`o lé `årín bíim´∑w`å´å sí. L´∑yìn `eyí ni ∑gb´∑ k`q`qkån yó`o kó `årín bíi m´∑f`å t`åbí m´∑jq l´qw´q. Iye `årín tí ∑gb´∑ kìn-ín-ní b´å kó l´qw´q ni ∑gb´∑kejì gb´qd`q kó l´qw´q. „gb´∑ ŸOjó le k´qk´q tå `årín qw´q m´∑f`å t`åbí m´∑jq sí ilé „gb´∑ ŸQk´∑. Iye `årín tí `årín „gb´∑ ŸOjó b´å kql`u

Alawiye 5.indd 7 1/8/10 1:44:34 PM

8

nínú `åwqn `årín m´∑w`å´å inú „gb´∑ ŸQk´∑ di jíj∑ nìy∑n. Wqn yó`o sì yq w´qn kúr`o. L´∑yìn `eyí ni „gb´∑ ŸQk´∑ yóó tå `årín qw´qwqn sínú ilé „gb´∑ ŸOjó. Iye `årín tí `årín wqn b´å kql`u nínú „gb´∑ ŸOjó di jíj∑. Wqn yóó sì yq `åwqn `årín tí w´qn j∑ kúr`o nínúilé. B´åyìí ni wqn yóó m´åå tå `årín n´å`å títí tí k`o fi ku `årín kån xoxo m´q nínú ilé ∑gb´∑ kån. „gb´∑ tí k`o ní `årín nínú ilé m´q ni `op`e. ŸEyí tí `årín k`u sínú ilé r`∑ ni `qtå. Bí å b´å f´∑ tå oríxi `årín kejì, å ó`o gb´∑ ih`o tí ó jìn dí`∑. A ó sì t´∑ ∑ní sínú r`∑. ŸAwqn qmqdé m´∑tå yó`o w´å xå `årín bíí m´∑f`å m´∑f`å l´qw´q. Ìgb`å kån n´å`å ni `åwqn qmqdé m´∑tå yó`o w´å xå `årín k`q`qkån sínú ih`o n´å`å. ŸArín tó gbé `årín mìír`ån xubú ló j∑; `årín tó subú sì di ìj∑ fún ∑ni tí ó ní `årín tó xe ok`unf`å ìxubú. Bí `årín méjì b´å kqlu årå wqn tí w´qn dìjq xubú påp`q, å j´∑ pé `qmì ni w´qn tå, oník´ålukú ni yóó sì mú `årín tir`∑. Bí wqn yóó xe m´åå tå `årín lq nìyí títí tí k`o fi ní ku `årín kån xoxo l´qw´q ∑nì kån m´q. „ni tí `årín b´å k´qk´q t´ån l´qw´q r`∑ ni `op`e, ∑ni tí `årín k`u l´qw´q r`∑ ni `qtå.

ŸOfin `årín títåIye `årín kån n´å`å ni `qk`q`qkån ol`udíje gb´qd`q ní l´qw´q. Ol`udíje y`oów`u tí k`o b´å ti ní `årín l´qw´q m´q gb´qd`q gb`å pé å ti på `oun l´åy`o.

ŸE`ew`q ìdí `årínA kì í ti `å´år`q tå `årín: eré ni `årín j´∑, ix´∑ gidi ni ó y∑ kí å fi `å´år`q xe. A kì í tå `årín ní ål´∑ nítorí pé å k`o ní rínå rí qmq `årínd´ååd´åå, `eyí sì le få `ojóró, ó sì le dìj`å.

ŸA`nf`å`åní `årín títå‰O m´åå ´n få ìr´∑p`q ní `å`årin `åwqn qmqdé nítorí pé `åwqn tí w´qn dìjq ´n tå `årín påp`q yó`o m´åå mq årå wqn sí i. ŸArín títå m´åå ´n k´q qmqdé ní bí å xe ´n fi årå bål`∑ xe n`nkån.

ŸAlééb`uŸArín títå m´åå ´n dìj`å nígb`å mìír`ån nígb`å tí ∑nì kån b´å xe `ojóró tí ∑nì kejì sì rí i bí ìy`ånj∑, w´qn ´å b`∑r`∑ sí í lu årå wqn.

ŸAl`åyé `qr`qÌt`åk`un: Oríxi ok`un kån tí ó nípqn tí m´åå ´n h`u nínú igbó x`ugb´qn tí k`o le d´å dúró fúnrår`∑ l´åìl´q m´q igi t`åbí ok`un mìír`ån.

ŸAtúny`∑w`o `∑k´q1 ŸAwqn tí m´åå ´n xe eré `årín ni `åwqn ______ å) qmqdék`unrin. b) qmqdébìnrin. d) `ågb`ålågb`å.2 ŸEso `årín m´åå ´n rí ______ å) gbqqrq. b) roboto. d) p∑l∑b∑.3 Ibi tí å ti m´åå ´n tå `årín ni ______ å) inú ilé. b) `å`årin ìtå d) inú yånrìn4 ŸQn`å mél`oó ni å le gb`å tå `årín?5 D´årúkq ∑gb´∑ ål´årìn-ín méjì tí å m´∑nu b`å nínú `∑k´q yìí?

Alawiye 5.indd 8 1/8/10 1:44:35 PM

9

6 B´åwo ni å xe ´n tå `årín oríxi kejì?7 Dårúkq `qkån nínú `åwqn `ofin tí ó de `årín títå.8 Kí ni `å`nf`å`åní kån tí `å ´n rí nínú `årín títå?

Ix´∑ xíxe1 Wådìí bí å xe ´n gbqn `o`ngo b`q l´åti

ilé kí o sì w´å x`ål`åyé r`∑ fún gbogbo kíl´å`åsì.

2 W´å `qr`q-orúkq m´∑w`å´å j´åde nínú `∑k´q tí o x`∑x`∑ k`å t´ån yìí kí o sì fi bír`o kq w´qn sí `åfo tí å p`es`e sí ìs`ål`∑ yìí.

1 __________________________

2 __________________________

3 __________________________

4 __________________________

5 __________________________

6 __________________________

7 __________________________

8 __________________________

9 __________________________

10 __________________________

3 Yå `åwòr´ån qmqdék`unrin kån tí ´o kó `åwqn `eso `årín l´qw´q sí `åfo ìs`ål`∑ yìí, kí o sì fi kerey´q`qn`u k`un-ún.

Alawiye 5.indd 9 1/8/10 1:44:35 PM

10

Ÿ„k´q 4

ŸOk`otó títå

ŸOk`ot´o títå j´∑ `qkån p`åt`åkì nínú `åwqn eré tí `åwqn `qd´qmqdé Yor`ub´å m´åå ´n fi nåjú. Igi ni å fi m´åå ´n gb´∑ `ok`otó. Ìdí r`∑ m´åå ´n rí xó´nxó x`ugb´qn orí r`∑ ní `ok`e m´åå ´n f`∑. Tí å k`o b´å rí igi ní ìt`osí, å l`e k´å p´å`ån`u ní `qn`å tí ìdí r`∑ yóó fi rí xó´nxó tí orí r`∑ yóó sì f`∑ g´∑g´∑ bí å ti x`ål`åyé xíw´åjú. Qmq ìkå wå ìk∑tå p`∑lú `åt`å`np`åkò ni å fi í tå `ok`otó. Ibi tí ó b´å sì t´∑jú p∑r∑s∑ bí orí il`∑ tó t´∑ t`åbí `eyí tí å r´∑ ní sím∑´ntì ni å sì ti í tå ´å. Bí å b´å ti fi ìkå méjì tí å wí tå `ok`ot`o t`åbí tí å fi yí i tågb´årå tågb´årå, å ó fi í síl`∑, yó`o sì m´åå fi ìdí r∑ xó´nxó y∑n jó rån-in-rån-in. Ìdí nìyí tí w´qn fi m´åå ´n kqrin pé: ‰O d`ok`otó Qmq å-fìdí-jó-rån-in-rån-in. ŸAwqn tó b´å m`q nípå r`∑ m´åå ´n tå ìdérí bír`o g´∑g´∑ bí `ok`otó. Tí å b´å tå `ok`otó títí, å tún m´åå ´n dé e. ŸEyí j´å sí pé kí ´å fi ågådå qw´q sí i nídìí nígb`å tí ó ´n jó l´qw´q kí ó sì dojú dé piri-gidi. Tí `åwqn qmq tó ´n tå `ok`otó b´å pé méjì m´∑tå, w´qn l`e sq `eyí di ìdíje. W´qn l`e sq pé iye `ok`otó b´åyìí ni ∑nì k`q`qkån gb´qd`q dé, w´qn ´å sì gán ∑ni tó b´å k`un`å ní `ok`otó l´∑yìn qw´q-`eyí ni pé kí w´qn fi ìdí `ok`otó tó rí xó´nxó y∑n gún un l´∑yìn qw´q. ŸEyí m´åå ´n få ìj`å ní `qp`q ìgb`å. Y`åt`q sí `ålééb`u `ok`e yìí, `ok`otó títå å tún m´åå fi `åsìk`o, tí qmqdé ì b´å m´åå fi xe ix´∑ gidi t`åbí kí ó fi k`åwé x`of`o.

X`ugb´qn eré tó m´åå ´n d´åni l´åra y´å, tó m´åå ´n få ìr´∑p`q `åti ìmúm´qrå p`∑lú ìfåråd`å ni `ok`otó títå.

ŸÅt´uny`∑w`o `∑k´q1 ŸOk`otó títå w´qp`q ní ______ å) ìlú `oyìnbó b) il`∑ Indí`å d) il`∑ Yor`ub´å2 ______ ni å ti l`e tå `ok`otó. å) Il`∑ tó b´å t´∑ t`åbí tí w´qn r´∑ b) orí igi d) inú `okútå3 ______ ni å fi n xe `ok`otó. å) Qpårun b) Igi t`åbí p´å`ån`u d) irin

Ix´∑ xíxeSq `å`nf`å`åní `åti `alééb`u méjì méjì tí ó w`å nínú eré `ok`otó títå.

Alawiye 5.indd 10 1/8/10 1:44:35 PM

11

Ÿ„k´q 5

Ìt`∑síw´åjú lórí `åk`ånl`o-`ed`e, `owe `åti ∑w`å `ed`e Yor`ub´å

Oríxiríxi ål`åyé ni å ti xe lórí `åk`ånl`o-`ed`e `åti owe nínú `åwqn ìwé tí ∑ ti k`å s´∑yìn. A sq ohun tí `qk`q`qkån j´∑. B´åkån n´å`å ni å tisq bí å xe ´n l`o w´qn. A sì ti sq pé líl`o w´qn d´ååd´åå nínú `qr`q wå ni å fi ´n mq ∑ni b´å gb´q ojúlówó `ed`e Yor`ub´å. ŸOwe `åti `åk`ånl`o-`ed`e dìjq m´åå ´n w´åyé nínú `qr`q Yor`ub´å ni. Ohun tí `å ´n sq ni pé å kì í lo kìkì `owe nínú ìpín åf`q kån kí å tún w´å lo `åk`ånl`o-`ed`e nínú ìpín åf`q mìír`ån. ‰Nxe ni `åwqn méjé`ejì dìjq m´åå ´n j∑ j´åde nínú `qr`q tí å b´å ´n sq. Y`åt`q sí pé líl`o w´qn ni å fi ´n mq ∑ni b´å gb´q ojúlówó `ed`e Yor`ub´å, w´qn tún ní `åwqn `å`nf`å`åní mìír`ån. Bí å k`o b´å f´∑ lå `qr`q kån m´ql`∑, å m´åå ´n lo `åk`ånl`o-`ed`e t`åbí `owe. Níbi tí å b´å ti lo `owe t`åbí `åk`ånl`o-`ed`e b´∑`∑, kìkì `åwqn olóye ni ohun tí å sq yó`o yé. Irú `åwqn b´∑`∑ ni wqn yó`o w´å `qn`å tí wqn yóó fi lå ohun tí å sq yé `åwqn tí k`o gb´q ìjìnl`∑ `ed`e. Bóyá b`åb´å `ågb`å kån ti ´n x`å´år`∑ nínú ågbo ilé, ìgb`å tó xe, ó w´å kú. Bí å b´å p`ådé `åwqn `enìy`ån tó x`∑x`∑ f´∑ lq w`o ól´qn`å, å le lo `åk`ånl`o-`ed`e. Bí w´qn bå b`e`er`e bí årå b`åb´å xe y´å sí, å l`e sq pé ‘tó`o å m`å dúp´∑, båbå ti w´å ìwo ∑xin lq’. Qp´∑ tí å d´å níbí j´∑ nítorí pé `åwå lå gb`∑yìn r`∑. X`ugb´qn wíw´å ìwo ∑xin lq túm`q sí pé ó kú. Kì í xe gbogbo `enìy`ån ni `eyí yóó t`et`e yé. B´åkån n´å`å ni å tún m´åå ´n lo `owe `åti

`åk`ånl`o-`ed`e l´åti dín `qr`q `åsqd`ånù r∑p∑t∑ k`u. Bóy´å `qr´∑ wå kån sq pé `oun yóó lqy´å owó l´qw´q ∑nìkån. Bí å b´å w´å p`ådé r`∑ l´qn`å, díp`o kí ´å m´åå bé`er`e bóy´å ó rí owó y´å t`åbí k`o rí i y´å, a l`e lo `åk`ånl`o-`ed`e. A le bé`er`e pé: ‘Xé ∑jå ni t`åbí åk`ån?’ Bí ó b´å ti sq pé: ‘Ak`ån ni’, å ó ti mq pé ó rí owó n´å`å y´å nìy∑n. Bí å b´å sìrí ibi tí `åwqn méjì ti ´n j`å, tí å w´å ìdí `qr`q tí å sì w´å rí i pé qmqdé ló fi ìw`qsí lq `ågb`å, å ó`o b´å qmqdé n´å`å wí. Díp`o kí ´å sì m´åå x`år`oyé r∑p∑t∑ fún `eyí `ågb`å, å l`e sq pé kí ó ni s`uúr`u nítorí pé `ågb`å ní í gbå `∑kq tí k`o léwé. G´∑g´∑ bí å xe w´å sq pé `åti `åk`ånl`o-èd`e `åti `owe ló dìjq m´åå ´n rìn nínú `qr`q wå, ∑ j´∑ kí ´å xe `åy`∑w`o `åyqk`å ìs`ål`∑ yìí: K`åk`å kí L´åsún gb´åjú m´q båbå tí ó b´å lq sí ogun ní ilé-`∑k´q, `∑t`∑ ló fi síl`∑ tó ó w´å ´n på l`åp´ål`åp´å. Kíkó ló ´n kó ∑gb´∑ búburú kiri. Bó xe ´n fi iy´ån l∑ k´qb`q lójú fún ol`uk´q b´∑`∑ ló ´n fi dúdú pe funfun fún `åwqn `obí r`∑. K`o t`et`e m`q pé `e`ep`å ´n på årå r`∑, ó l`oun ´n på åj´å. L´∑yìn tí ó ti k`un`å nínú ìd´ånw`o ìpårí qdún ló tóó x`∑x`∑ f´∑ so ewé ågb´∑j´∑´∑ m´qw´q. X`ugb´qn axq k`o b´å Qm´qy∑ m´q, Qm´qy∑ ti rìn ìh`o`oh`o wq qj`å. Bí ∑ní yq jìg´å ni w´qn xe yq ´q ní ilé-`∑k´q n´å`å. ‰O w´å fi ìkå `åb´åm`q bq ∑nu. Ìgb`∑yìn ní í dun olók`uú `åd´å.

Alawiye 5.indd 11 1/8/10 1:44:36 PM

12

Gbogbo ∑yq `qr`q tó w`å nínú `åyql`o yìí k`o pé ogóje b´∑`∑ sì ni gbólóh`un inú r`∑ k`o pé m´∑w`å´å. X`ugb´qn kíkún ni `owe `åti`åk`ånl`o-`ed`e kún inú r`∑ f´qf´q. Lílo `owe `åti `åk`ånl`o-`ed`e ni k`o j´∑ kí ohun tí å sq g`un púp`q. X`ugb´qn n`nkån púp`q ni å sq nínú `qr`q dí`∑ tí å l`o. Dí`∑ l´åra `åwqn `owe tí ó w`å nínú `åyqk`å `ok`e yìí ni: (å) ‘Båbå tí å b´å lq sí ogun l`å ´n kqjú m´q.’(b) ‘ŸE`ep`å ´n på årå r`∑, ó lóun ´n på åj´å.’B´∑`∑ sì ni nínú `åwqn `åk`ånl`o-`ed`e ib`∑ ni ‘fi `∑t`∑ síl`∑ på l`åp´ål`åp´å’ `åti ‘so ewé ågbéj´∑´∑ m´qw´q’. Nípå fífi årå bål`∑ kå `åyqk`å yìí ni ∑ xe l`e rí `åwqn tó k`u níb`∑ f`åyq. G´∑g´∑ bí qmq Yor`ub´å, ó xe p`åt`åkì pé kí ´å m´åå lo `owe `åti `åk`ånl`o-èd`e nínú `år`osq `åti `år`okq wå. B´åkån n´å`å ni ó r∑w`å l´åti m´åå l`o w´qn nínú `qr`q tí å b´å ´n sq ní `å`årin årå wå.

ŸÅl`åyé `qr`qojúlówó — `ogidì, tí kì í xe `åd`ålú.olóye — ql´qgb´qn, ∑ni tí qpqlq r`∑ pé.x`å´år`∑ — s`åìs`ån.

ŸAt´uny`∑w`o `∑k´q1 Ohun tí å tí k´q s´∑yìn lórí `åk`ånl`o-`ed`e `åti `owe j∑ m´q ______ wqn. å) ìtum`q b) `åkójqp`q d) ``ålééb`u2 ŸQkån nínú `å`nf`å`åní lílo `owe `åti ` `åk`ånl`o-`ed`e ni pé `å ´n fi w´qn ______ å) p´∑ `qr`q sq. b) lå `qr`q m´ql`∑. d) då `qr`q rú.

3 Lílo `owe `åti `åk`ånl`o-`ed`e tún ´n mú wå y∑rå fún ______ å) `qr`q `ågb´qyé. b) `qr`q ìwúrí. d) `qr`q `åsqj`u.4 Kí ni orúkq ∑ni tí `å ´n b´å wí nínú `åyqk`å n´å`å? Irú ìw`å wo ló hù?5 B´åwo ni ∑ni n´å`å xe kó `er`e ix´∑ r`∑?6 Ìgb`å wo ni å l`e m´åå lo `owe `åti `åk`ånl`o-`ed`e tí å b´å ti k´q?

Ix´∑ xíxe1 Y`åt`q fún ìt`ån ∑ni tí w´qn sq nínú `åyqk`å tó w`å nínú `∑k´q yìí, sq ìt`ån ∑l`omír`ån tí o m`q tí ó ´n hu irú ìw`å b´∑`∑ fún gbogbo kíl´å`åsì.2 Xe `åkqsíl`∑ `owe Yor`ub´å m´år`un-ún, kí o sì x`ål`åyé ìtum`q wqn.3 Fi `åmì-oh`un sí orí `qk`q`qkån `åwqn `qr`q w`qnyí ní `qn`å tí `qr`q n´å`å yóó gb`å fún wå ní ìtum`q mìír`ån y`åt`q sí `eyí tí ó ti yq nínú `∑k´q yìí: ede, åwqn, owo, ågbå, åjå4 Bé`erè nípå `e`ew`q kån, tí `åwqn Yor`ub´å m´åå ´n k`å níbi òwe pípå, b`q l´åti ilé.5 Kq `åwqn `o`nk`å w`qnyí síl`∑ léd`e Yor`ub´å: 300, 500, 700, 900, 1 100.

Alawiye 5.indd 12 1/8/10 1:44:36 PM

13

Ÿ„k´q 6

Ìt`ån ql´qr`q geere: Ìy`åwó qd∑ A-på-bí-∑k`un

Ní `åsìk`o `∑`∑r`un ni. L´∑yìn tí Ql´ådox`u `åti `åwqn qmqk`unrin r`∑ m´∑r`∑`∑rin ti j∑un ål´∑ t´ån, ó ´n b´å wqn s`qr`q nínú `ox`up´å.ŸOx`up´å m´ql`∑, ó d`åbí `qs´ån. K`o kúkú sí inå `∑l´∑tíríkì ní åbúlé Ql´qyå. Xé ìy´å `åwqn qmq n´å`å ti kú. Ql´ådox`u ló m´åå ´n xe bíìy´å `åti b`åb´å fún wqn. ‰O sì f´∑r`ån `åwqn qmq n´å`å bí `∑mí. K`o sí obìnrin kån xoxo ní `å`årin wqn. L´∑yìn tí `åwqn qmq n´å`å b´å ti på `ål´q tí w´qn sì ti j´år`q t´ån ní í tó m´åå n fi ìrírí åyé r∑ b´q wqn bí oúnj∑. Ní ål´∑ qj´q tí `å ´n s`qr`qr`∑ yìí, Ql´ådox`u ní: ‘Nígb`å tí ∑ b´å sì ní ìy`åwó, ∑ gb´qd`q f´∑r`ån ìy`åwó yin d´ååd´åå. Kí ∑ t´qjú ìy`åwó yín. „ k`o gbqd`q lu ìy`åwóyín, xugbqn ∑ ko gbqdq gbé gbogbo ìgbésí-åyé yín lé obìnrin l´qw´q kí ∑ må bå`å d´å årå yín l´∑bi ní ìgb`∑yìn’. Ql´ådox`u w´å t`∑síw´åjú nínú `qr`q r`∑, ó ní: ‘eyí ló mú mi r´åntí ŸAj`åní ŸOgún, qd∑-å-p∑rån-bí-∑k`un. Ojúlówó qd∑ ni ŸAj`ånínígb`å åyé r`∑. K`o sì lq sí ìgb´∑ kí ó x´ånw´q bq rí. L´åsìk`o tí Bå´ål`∑ ìlú w´å f´∑ fi orí erin x`etut`u, gbogbo qd∑ y`oók`u ní ågb`egb`e yìí ló på erin tì. ŸAj`åní ŸOgún ló gbé orí erin w´å fún Bå´ål`∑. L´åti fi ∑mí ìmoore r`∑ h`ån sí ŸÅj`åní ŸOgún, Bå´ål`∑ fún un ní `år`∑mqbìnrin r`∑ tí j´∑ Adét`or`o kí ó fi xe åyå’. Ql´ådox`u ´n b´å ìt`ån r`∑ b`q, ó ní: ‘ŸAj`åní åti T`or`o f´∑r`ån årå wqn bí `∑mí.Ql´qrun sì fún wqn ní qmq, qk`unrin åti obìn-rin. Qmq k∑rin ni T`or`o n t´q l´qw´q tí Bålógun ìlú wqn fi kú. ŸAj`åní sì p`∑lú åwqn m´∑rin tí n

du oy`e Bålógun. ‰O jq pé gbogbo ìlú ti gb`å pé ŸAjåní ni oy`e n´å`å t´q sí, x`ugb´qn ŸAl`åbí n´å`å f´∑´∑ j∑ oy`e yìí. ‰O w´å rí ŸAj`åní ŸOgún, qd∑ å-på-bí-∑k`un, g´∑g´∑ bí ålåtåk`o. ‰O sì ´n w´å `qn`å tí yóó gb`å r´∑yìn r`∑. Xé gbogbo enìy`ån ló m`q pé ŸAj`åní kì í x´ånw´q b`q bí ó b´å lq sí ìgb´∑ qd∑. K`o sí ∑ni tí ó mq qn`å tí í m´åå n gb`å rí ∑rån på. ŸAxé bí ó b´å múrå bí qd∑ kúr`o ní åbúlé, ó måå ´n påråd`å nínú ìk`ok`o ågbo nínú ahéré r∑ tí ´n b∑ nínú oko ni. Bí ó b´å ti dé in´u åhéré yìí ni yó`o b´q årå síl`∑. Bí ó b´å ti kó sínú `ågbo

Alawiye 5.indd 13 1/8/10 1:44:42 PM

14

yìí, jíj´åde tí yó`o b´å j´åde yóó ti di ∑k`un. „k`un yìí ni yó`o lq på ∑rån tí yóó sì kó o w´å sínú åhéré. Bí ∑k`un b´å tún tí kó sínú ågbo t´ån ni yóó di ŸAj`åní påd`å. ‰O tó odidi qdún m´år`un-ún tí T`or`o ti dé `qd`q ŸAj`åní kó tóó fi `åxírí yìí h`ån ´ån. ŸAl`åbí ni w´qn bí lé ìyå T`or`o. Bí ŸÅl`åbí sì xe sq fún T`or`o pé oun f´∑ j∑ Bålógun åti pé qkq r`∑ ni `okútå ìdèn`å ni T`or`o ti fi í lqk`ån bål`∑. Xé Ql´qrun ló mq ibi tí Tor`o `åti ŸAl`åbí so ìf´∑ wqn sí. Ìf∑ wqn ju ti qmq ìy´å lq. Bí T`or`o ti rí i pé qkq oun gbé ìbqn k´qr`un l`oun n´å`å ti n múrå oko. ‰O sì fi årå bål∑ tí qkq fi di ∑k`un tí ó sì wå ∑rån lq. Kí´å ni T`or`o ti yí `ågbo qkq d`ånù, tí ó sì påd`å w´å sí åbúl´e. ŸAj`åní sì rí qp`qlqp`q ∑rån på ní qj´q tí å n wí yìí. Inú åhéré ló påd`å sí ni ko b´å `ågbo r`∑ m´q. Ojú ∑s`∑ ló ti m`q pé T`or`o ló då `oun l´ågbon`u. ŸQn`å åbúlé ni ∑k`un kqrí sí. Fíf`å ló sì få T`or`o yå bí ∑ni yå åxq. K`o fi qw´q kån `åwqn qmq r`∑. B´åyìí ni ŸAj`åní, qd∑ å-på-bí-∑kùn, xe di ∑k`un títí di oní tí k`o sì le yípåd`å m´q. Ìdí nìyí tí mo fi sq pé kí ∑ m´å xe gbé gbogbo åyé yín lé obìnrin l´qw´q. Nígb`å tí Ql´ådox`u yóó fi pårí ìt`ån r`∑, `qrinrin ti múl`∑, gbogbo wqn sì wqlé lq sùn.

ŸAl`åyé `qr`qÌrírí — ohun tí ojú ti rí ní åyéd´å årå r`∑ l´∑bi — gb`å pé `oun l`oun j`∑bi (bóy´å `∑bi ohun tó x∑l`∑ sí olúwår`∑)x´ånw´q b`q — bq l´qw´q `ofo`år`∑mqbìnrin — obìnrin tí `enìy`ån k´qk´q bí`et`ut`u — n`nkån tí å kó jq l´åti fi w´å ojúrere `orìx`å kån

d`å l´ågbon`u — fi `∑mí `enìy`ån wéwu`qrinrin — `ot´ut`u kån tí m´åå ´n mú l´∑yìn n`nkån bí ågogo m´∑w`å´å ål´∑

ŸÅtúny`∑w`o `∑k´q1 Iye qmqk`unrin tí Ql´ådox`u bí j´∑ _____

__ å) m´∑f`å. b) m´∑tå. d) m´∑rin.2 Ìdí tí Ql´ådox`u fi ´n xe bí ìy´å fún `åwqn

qmq r`∑ ni pé ______ å) ó ti lé ìy´å wqn lq. b) ìy´å wqn ti kú. d) ìy´å wqn ti k`q ´q.3 Ql´ådox`u ní `åwqn qmq r`∑ k`o gbqd`q

______ å) f´∑r`ån ìy`åwó wqn. b) t´qjú ìy`åwó wqn. d) fi gbogbo inú hån ìy`åwó wqn.4 Kí ni ix´∑ ŸAj`åní ŸOgún?5 B´åwo ni T`or`o xe di ìy`åwó ŸAj`åní?6 ŸQn`å wo ni ŸAj`åní m´åå ´n gb`å på ∑rån

r`∑?7 Kí ni orúkq ∑ni tí T`or`o f´∑r`ån ju qkq r`∑

lq?8 Kí ni ìgb`∑yìn ŸAj`åní `åti ìy`åwó r`∑?

Ix´∑ xíxe1 R`oyìn ìrírí qd∑ kån tí o m`q fún gbogbo

kíl´å`åsì.2 Nínú ìwé-ìkqwé r∑, kq ålq-åpåmq m∑tå

tí k`o sí nínú gbogbo ìwé-kík`å yín.3 J´∑ kí `qr´∑ r∑ kån pe `åp`ekq ìpín åf`q

kìn-ín-ní nínú `∑k´q yìí fún q, kí o sì kq ´q síl`∑.

4 Irú ewì åloh`un tí irú åwqn qd∑ bí ŸAj`åní m´åå ´n ké ni ìj´ål´å. Kq gbólóh`un

Alawiye 5.indd 14 1/8/10 1:44:43 PM

15

m´år`un-ún ìj´ål´å b`q l´åti ilé kí o sì kq q sí åfo tí å p`es`e sí ìs`ål`∑ yìí.

i) _________________________ ii) _________________________ iii) _________________________ iv) _________________________ v) _________________________

Alawiye 5.indd 15 1/8/10 1:44:43 PM

16

Ÿ„k´q 7

Ìt`ån ql´qr`q geere: Bí Ÿ„gb`∑jí xe di Qbå Ayéd`∑r`q

Bí Yí[nk´å `åti D`ejì xe d`qb´ål`∑ kí båbå wqn `ågb`å tí í xe Qbå Ayéd`∑r`q t´ån, ni båbå ti ti ∑nu bq `qr`q. ‰O ní: ‘Ÿ„yin qmq mi, ∑ mójú tó `∑k´q yín o. Ojú mi b´åyìí l∑ ó xe lq ìlú oyìnbó tí ∑ ó`o di l´qy`å tí ∑ ó`o tún di åd´åj´q.’ ŸAwqn qmq ´n xe ‘ŸAmín’ bí åkq ìjím`er`e. Yí[nk´å ní, ‘B`åb´å-`ågb`å, xebí ∑ til`∑ sq pé ∑ ó sq ìt`ån bí b`åb´å tí `∑ ´n p`e ní Ÿ„gb`∑jí xe j∑ qbå fún wå ni’. Inú qbå d`un, ó mí kånl`∑, ó ní: ‘O xeun, ‘mqdé yìí. „ ó dågb`å. Mo ti wå rí í pé qmq `åj`ån`åkú k`o yå ìr´å, qmq tí erin bí, erin ní í jq. ŸAní ∑ ní l`å´åk`åy`e kíkún bíi båbå yín. N ó sq ìt`ån n´åå fún un yín lónìí. Mo f´∑ kí ∑ fi í sí qw´q osì yín, kí ∑ m´å bå`å fi j∑un. Gbogbo n`nkån ti d´årå b´åyìí. L´åyé ìjel`oó, ogun `åti `qt`∑ p`q ní `å`årin wå.’ D`ejì ní, ‘Båbå, kí ló m´åå n få ogun åti `qt`∑ tí `∑ ´n wí?’ Båbå ní, oríxiríxi n`nkån ló n f`å å: ó l`e j´∑ `å`ål`å oko, ó l`e j´∑ ìy`åwó-gbígb`å t`åbí híh`uw`å `åfojúdi sí ål´ågb´årå.’ Yí[nk´å ní: ‘Xé b`åb´å n´å`å w´å´å jågun ni?’ Qbå ní: Mqdé yìí m´å wul`∑ k´ånjú. Mò n f`å ´å b`q, `o ló g`un, `å`åb`q ej`o å hå m´åå gbé inú is`å? Båbå mi, Ÿ„gb`∑jí, j´∑ jågunjågun tí kò l´∑gb∑. ŸAl`åj´∑ ni Ÿ„gb`∑jí tí ó wå di orúkq r`∑ yìí; ŸOgúnd`ejì ni orúkq `åbísq r`∑. Nítorí `qp`qlqp`q `o`og`un tí ó ní ni w´qn xe ´n p`e é ní Ÿ„gb`∑jí. L´åti kékeré ni ó ti fi ix´∑ ogun jíj`å k´q `åwå qmq r`∑. D`ejì ní, ‘Ogun wo ló w´å sq båbå di qbå?’Qbå ni, ‘Ogun n´å`å ni mo f´∑ r`oyìn r`∑ yìí.

Alawiye 5.indd 16 1/8/10 1:44:48 PM

17

ŸEmi n´å`å b´å wqn dójú ogun. Dí`∑ ló k`u kí n fi årå gbå åg´∑d´∑´ngb´∑. ŸA`ål`å oko ló di ìjå l´å`årin ìlú yìí `åti ìlú Ayés`ån, Qbå tún ´n b´å ìt`ån r`∑ b`q, ó ní: ‘Ojú qj´q méje lå s´å fi w`å l´∑nu ìj`å tí `∑mí sì ´n sqn`u l´qn`å méjé`ejì. Ojú ogun n´å`å ni qbå ìlú yìí ìgb`å n´å`å ti w`åj`å. B´∑`∑ sì ni Ql´qrun ló mq iye åwqn lóókqlóókq tó x`egbé sínú ìj`å n´å`å.Nígb`å tí ó xe, qw´q åwqn qmq-ogun Ayés`ån ´n d`un w´å. A til`∑ ti sq ìr`etí n`u t´ån. ŸAwqn `ågb`å tó k`u l´å`årin wå ti ´n ro bí wqn yóó xe túúb´å fún `åwqn qmq-ogun Ayés`ån. ŸOjijì ni å rí i pé `å`årin `åwqn qmq-ogun Ayés`ån d`årú. A x´å rí i pé orí n b´q sqn`u l´qr`un åwqn jågunjågun Ayés`ån ni, å k`o rí n`nkån tí n gé wqn lórí. Nígb`å tí qg´qr`un-ún enìy`ån yóó sì fi kú, åwqn y`oók`u ti f∑s`∑ f´∑ ∑. ŸAxé Ÿ„gb`∑jí ló lo `o`og`un `åf´∑`∑rí tí ó sì ´n gé orí `åwqn qmq ogun Ayés`ån. Nígb`å tí ó rí i pé å ti x´∑gun ló tó b´q o`og`un n´å`å kúr`o l´qr`un. Ìgb`å n´å`å ni gbogbo wå tóó rí i pé `oun ló ´n pitú. Yí[nk´å tún gbå qr`q m´q Qbå l´∑nu, ó ní, ‘B`åb´å, irú `o`og`un wo ní í j´∑ `åf´∑`∑rí?’ „nik´∑ni tí ó b´å ti lo `o`og`un `åf´∑`∑rí yó`o m´åå rí gbogbo ènìy`ån tó w`å ní åyík´å r`∑, x`ugb´qn `åwqn k`o ní í rí í. Dèjì ní, ‘B´åwo w´å ni Ÿ„gb`∑jí xe di Qbå? Xé ìdílé qbå ló ti w´å ni?’ Qbå ní: ‘Ìdílé qbå ni Ÿ„gb`∑jí ti w´å. X`ugb´qn qr`q ìgb`å n´å`å kì í til∑ xe ti pé ∑nìkån ti ìdílé qbå w´å. ŸAwqn ål´ågb´årå ni wqn fi ´n xe olórí ìlú. Ojú ogun n´å`å ni w´qn sì ti pinnu l´åti fi Ÿ„gb`∑jí jqbå. ŸOjijì ni orin sq: Kó o múrå, ìwq ó joy`e. Kó o múrå, ìwq ó joy`e. Bójúm´q b´å m´q, ìwq lå rí. Bók`unk`un k`un, ìwq lå m`q. O til`∑ wu ni l´qk`unrin. Kó o múrå, ìwq ó joy`e o. B´åyìí ni w´qn b`∑r`∑ sí í kqrin yìí bí wqn

ti ´n påd`å lq sí `å`årin ìlú, tí w´qn ´n jó tí w´qn sì n y`q. Nígb`å tí ó sì k`u d`∑d`∑ kí w´qn wq ìlú ni w´qn tún yí orin påd`å, w´qn ´n wí pé: Ÿ„gb`∑jí, `eyí y∑ ´q n´å. Ay∑y∑ ŸEkó, åy∑y∑ ŸEkó y∑. Ÿ„gb`∑jí, `eyí y∑ ´q n´å. Ay∑y∑ ŸEkó, åy∑y∑ ŸEkó y∑.L´∑yìn tí w´qn sì ti xqf`q qbå tó w`åj`å `åti `qf`q `åwqn qmq-ogun y`oók`u tó kú, fún ox`u m´∑tå, ni w´qn b´å b`∑r`∑ ay∑y∑ bí Ÿ„gb`∑jí yóó xe jqbå. Gbogbo qj´q n´å`å nìyí bí `ån´å. ‰O y∑ Ÿ„gb`∑jí ní qj´q ìgbådé r`∑. Inú åwå qmq nå`å sì dun, ìl`u åti orin gbå gbogbo ìlú Ayéd`∑r`q. D`ejì `åti Yí[nk´å x´å`å ´n wo qbå l´∑nu ni. Nígb`å tí ó xe ni Yí[nk´å s`qr`q, ó ní. ‘B`åb´å, ∑ tún kq orin mìír`ån nínú `åwqn tí w´qn kq ní qj´q n´å`å fún wå.’Qbå ní: Orin p`q l´qj´q n´å`å, `qkån ni:Lílé: Qbå `o, qbå ål´åx∑! Qbå `o, qbå åláx∑! Kí l`∑ ´n fqbå p`e?ŸEgbè: Qbå `o, qbå ål´åx∑! QbåLílé: Qbå tótó bí åróŸEgbè: Qbå `o, Qbå ål´åx∑! QbåLílé: Qbå r`∑r`∑ bí os`unŸEgbè: Qbå `o, qbå ål´åx∑! QbåLílé: Kí l`∑ ´n fqbå p`e?ŸEgbè: Qbå `o, qbå ål´åx∑ Qbå.Bí Ÿ„gb`∑jí ti xe gbådé t´ån g´∑r´∑, tí gbogbo ìlú sì wól`∑ f´un un, tí wqn xe ‘k´åbíy`esí’ ni m`o ´n gb´q tí ìy´å-ìl`u ´n sq pé: Ÿ„r`u qbå ni mo b`å, qbå tó Ÿ„r`u qbå ni mo b`å, qbå tó. Qbå tótó bí år´o. Ÿ„r`u qbå ni mo b`å, qbå tóNígb`å tí w´qn sì pårí gbogbo åy∑y∑ t´ån, orin tí `åwqn qmq qbå `åti `åwqn `qr´∑ wå kq yí ìlú yík´å ni:

Alawiye 5.indd 17 1/8/10 1:44:48 PM

18

Lílé: A móy`e yìí j∑ŸEgb`e: Ìwo`nn`å, ìwo[np´åp´åLílé: A móy`e yìí j∑ŸEgb`e: Ìwo`nn`å, ìwo[np´åp´åB´åyìí ni Qbå xe pårí ìt`ån bí Ÿ„gb`∑jí xe di qbå, tí D`ejì p`∑lú Yí[nk´å sì fi ìd`qb´ål`∑ dúp´∑ kí w´qn tóó kúr`o ní `å`åfin.

ŸAl`åyé `qr`qAg´∑d´∑´ngb´∑ — irúf´∑ `åd´å kånAkq ìjím`er`e — `∑y`å `qbq kån ni `eyí í xe. Ìgb`ågb´q `åwqn Yor`ub´å ni pé `åmín ni igbe tí m´åå ´n ti ∑nu ìjím`er`e j´åde.L`å´åk`åy`e — qgb´qn, `oyeAl´ågb´årå — `åwqn ål´ågb´årå ìgb`å n´å`å ni `åwqn jågunjågun.W`åj`å — A kì í sq pé qbå kú; díp`o `eyí ‘qbå w`åj`å’ ni å m´åå ´n sq.Ÿ„gb`∑jí — „ni tí ó j´∑ orúkq yìí ní ìx`∑xe ni `åwqn Yor`ub´å gb`ågb´q pé ó j´∑ ∑ni tí ó sq gbogbo ewé inú igbó lórúkq.

ŸAtúny`∑w`o `∑k´q1 Ohun tí ó mú inú Qbå n´å`å d`un ni pé ó rí

`åmì pé `åwqn qmq-qmq `oun ______ å) k`o l´qpqlq. b) j´∑ ql´qgb´qn. d) yå `om`ug`q.2 ŸQkån l´årå åwqn n`nkån tí Qbå sq pé ó

´n få ogun ni ______ å) åyé-jíj∑.

b) ìy`åwó-gbígb`å. d) ∑rån-sísìn.3 Orúkq `åbísq b`åb´å Qbå n´å`å ni _____

_ å) Ÿ„gb`∑jí. b) ŸOgúndèjì. d) Adéyí[nk´å.4 Ogun tí ó sq Ÿ„gb`∑jí di Qbå ti gb`å tó qj´q

mél`oó kí Ÿ„gb`∑jí tóó rån ìlú r`∑ l´qw´q?5 Kí ni ó mú kí åwqn qmq-ogun Ayés`ån

f∑s`∑ f´∑ ∑?6 Irú `åwqn `enìy`ån wo ló ´n jqbå ní ìgb`å

åyé Ÿ„gb`∑jí?7 ‰O p´∑ tó b´åwo tí `åwqn år´å ìlú fi x`qf`q

Qbå tó w`åj`å lójú ogun kí Ÿ„gb`∑jí tóó gorí oy`e?

8 Mél`oó ni åwqn orin åy∑y∑ ‘Qb´å gbådé’ tí `qr`q wqn yq nínú `∑k´q yìí?

Ix´∑ xíxe1 R`oyìn åy∑y∑ ìfinijoy`e kån tí ó ti xojú r∑

fún gbogbo kíl´å`åsì.2 Y`åt`q fún åwqn orin inú ∑k´q yìí, kq orin

ìwúy`e méjì mìír`ån tí o m`q, fún gbogbo kíl´å`åsì.

3 Kí ni `odì `qk`q`qkån `åwqn `qr`q w`qnyí? — ål´ågb´årå, ` `qp`qlqp`q, dí`∑, `ågb`å, b`∑r`∑.

4 Kq owe m´∑rin tí ó j∑m´q qbå t`åbí ìj`oy`e w´å l´åti ilé.

Alawiye 5.indd 18 1/8/10 1:44:49 PM

19

Ÿ„k´q 8

Ìt`ån ql´qr`q geere: Gb`åd`å, å-gb`åd´å-`ågb`∑

Iy`ån ni Bísí `åti Déd`un j`å påd`å sí ilé.W´qn lq wo sinnim´q `ogbólógb`oó ql´qx`åOy`enúsì tí w´qn yìnbqn på. Bísí w´å tåkúpé Oy`enúsì le ju L´qr´∑`nsì Aníní tí `ounn´å`å j´∑ `ogbójú ql´qx`å nígb`å åyé r`∑ lq.X`ugb´qn Déd`un ní Oy`enúsì k`o l´ågb´åråtó `eék´ånn´å Aníní. Bí ìy´å oníy`q k`o b´å sìt`et`e kó sí `å`årin wqn ni, wqn kì b´å fi ìj`åp∑´∑tå. B´∑`∑ ìj`å ló dé tí orin d`owe: qmq

båbå kån n´å`å ni Adébísí `åti Adéd`unt´ån.Bí ó til`∑ j´∑ pé Adébísí fi odidi ox`u m´∑f`åju Adéd`unt´ån lq, síb`∑ Adéd`unt´ån gå juBísí lq, ó sì tún sånrå j`u ú lq. ‰O ti lu Bísíní `∑`∑mejì kí b`åb´å wqn tóó pin ín l´qw´qìw`å b´∑`∑. B`åb´å wqn wí pé `qhun niAdéd`unt´ån ´n j∑ `åti pé k`o gbqd`q xe b´∑`∑m´q. X`ugb´qn Adéd`unt´ån k`o j`∑bi ní qj´q tí `å´n wí yìí. Adébísí ló ní ìw`å `åxej`u l´qw´q.Nígb`å tí ìy´å oníy`q sì ní kí w´qn ro ∑j´q ni

Alawiye 5.indd 19 1/8/10 1:44:50 PM

20

ó tóó m`q pé `qr`q `åwqn ql´qx`å ni ó få ìj`åwqn. Xé qmq qd∑ sì ni ìy´å oníy`q. A m´ååsun ìj´ål´å ó sì mq ijó `åg`∑r`∑ í jó púp`q.‰Nxe ni ìy´å fi orin b´∑ ∑, tí ó sì b`∑r`∑ sí í jó.‰O ní: Ql´qrun m´å`å j´∑ n bímq ol`e. Kì í jé`ey`ån ó b´∑gb´∑ pé.Ìy´å oníy`q ní kí Bísí `åti Déd`un m´åå dúp´∑pé `åwqn k`o w´å s´åyé ní ìgb`å tí ql´qx`ågidi fi ´n b∑. ‰O ní kékeré ni ti Oy`enúsì `åtiAníní l´∑gb`∑´∑ ti Gb`åd`å tí ìnågij∑ r`∑ ´n j´∑A-gb`åd´å-`ågb`∑ ní åyé `åtij´q. ‰O ní kí w´qns´å m´åå gbådúr`å pé kí w´qn m´å xe ní ol`enínú ìrån wqn. Déd`un ní òun k`o gb´qorúkq ol`e y∑n rí. ‰O w´å bi ìy´å oníy`q lé`er`epé ti Gb`åd`å y∑n tó qdún mél`oó s´∑yìn.Ìy´å oníy`q ní k`o ju `å´åd´qtå qdún lq. Ÿ„rínni Déd`un `åti Bísí b`∑r`∑ sí í rín, nítorí péwqn k`o tíì tó qmq qdún m´∑`∑´∑dógún, tíìy´å w´å ´n s`qr`q `å´åd´qtå qdún s´∑yìn lójúwqn. Ìy´å oníy`q ní, nínú `åwqn ql´qx`å tí ó nío`og`un, `qkån ni Gb`åd`å ní åyé ìgb`å n´å`å.Déd`un bé`er`e bóy´å ìbqn ti d´åyé nígb`ån´å`å. Ìy´å oníy`q sì ní ìbqn ti w`å l´åti qdúntó ti p´∑. Ni ìy´å b´å b`∑r`∑ ìt`ån Gb`åd`å. ‰Oní: ‘Qmq åbúlé F´ålolú yìí n´å`å ni Gb`åd`å.Qmq olówó ni p`∑lú. Kód`å k`o ju qmqogún qdún lq tí ìy´å r`∑ fi f´∑ ìy`åwó fún un.Ojú qmq sì p´qn b`åb´å `åti ìy´å r`∑. Ìdí nìyítí b`åb´å r`∑ xe ´n xe oríxiríxi o`og`un ìx´qråfún un. ŸAp`qjù o`og`un yìí ló j´∑ ó l´åy`å bíŸEx`u. ŸOgédé pé `oun nìkån ló j´∑ kí ìy´å k´∑∑ ní `åk´∑b`åj´∑. ŸOjijì ni `åìs`ån gbé ìy´å r`∑x´ånl`∑. B`åb´å w´å ´n t´qjú ìy´å. Orí ìt´qjú`åìs`ån ìy´å ni b`åb´å kú sí tí ow´o ìy´å n´å`å sìrun. L´∑yìn gbogbo r`∑ ni ìy´å tóó kú. NiGb`åd`å, tí k`o fi ìgb`å kån xix´∑ gidi rí, b´ådi ìg´år´å ql´qx`å. ‰O sì ní `åwqn qmq-∑gb´∑tí ó ´n dìjq ´n b´å å jål`e, ìbqn k`o r`ån ´ån.

ŸAd´å k`o r`ån ´ån, ijó ni `oun `åti `åwqnqmqx´∑ r`∑ m´åå ´n jó lq sí ibi tí w´qn b´å tif´∑ jål`e. Bí w´qn b´å dé ib`∑, wqn yó`o jíonílé síl`∑ pé kí ó se oúnj∑ fún `åwqn.L´∑yìn tí w´qn b´å j∑un t´ån ni wqn yóó tòókó ∑r`u tí w´qn f´∑ kó. B´åyìí ni Gb`åd`å di`∑r`uj`∑j`∑ fún Bå´ål`∑ åbúlé yìí ní ìgb`å n´å`å.B´∑`∑ ni Gb`åd`å k`o fi qk`ån `åwqn ìj`oy`ebål`∑. Bí w´qn b´å sì på ´å níbi tí ó b´å ti lqjål`e, å tún m´åå d`å. X`ugb´qn ní qj´q tí qw´qp´ål´åb´å r`∑ ségi, obìnrin ló mú un. Ní`å´år`q k`ut`u qj´q n´å`å ni Ìy´åsånyìn lq jí k´å åm´ql´e. ‰O sì sq fún Gb`åd`å pé `åj´∑ åyé `åti`åj´∑ `qrun ti påd`å l´∑yìn r`∑. L´∑yìn `eyí niÌy´åsånyìn lq b´å Bå´ål`∑ lq r´ånx´∑ mú un.W´qn dé `qd`q Gb`åd`å, k`o le tå pítí. W´qnsì fi x∑l´∑y`å kiri gbogbo åbúlé kí w´qn tóód`e é m´ql`∑ ní Ìdí-ŸOgún. Ìdí-ŸOg´un yìí ni `åwqn Olór`o ti w´å múun lq sí Igbór`o tí k`o sì påd`å b`q m´q títí di`oní. L´∑yìn n´å`å ni w´qn wó gbogbo ilé r`∑,tí ìy`åwó p`∑lú `åwqn qmq r`∑ sì s´å kúr`o níåbúlé. Kí ŸEd`um`årè m´å xe fún wå l´qmqol`e.’ ŸAdúr`å p`åt`åkì ni. Bí ìy´å oníy`q xe fiìrírí r`∑ b´q Déd`un `åti Bísí nìyí, tí w´qn sìdúp´∑ l´qw´q r`∑. Gbogbo wqn ni ó sì dìjqkq orin pé: Ql´qrun m´å`å j´∑ n bímq ol`e, Kì í jé`ey`ån ó b´∑gb´∑ pé, Ql´qrun m´å`å j´∑ n bímq ol`e, Kì í jé`ey`ån ó b´∑gb´∑ pé.

ŸÅl`åyé `qr`qŸOgbólógb`oóql´qx`å — ∑ni tí ó di `ogbólógb`oó nínú ix´∑ ol`e-jíj`åFi ìj`å p∑´∑tå — b`∑r`∑ sí í j`å tågb´åråtågb´årå

Alawiye 5.indd 20 1/8/10 1:44:50 PM

21

`åg`∑r`∑ — oríxi ìl`u kån tí w´qn m´åå ´n l`u níbi eré ŸOgúnÌnågij∑ — orúkq `åd`åp`e t`åbí `ål`åj´∑ kí ojú qmq p´qn `enìy`ån — kí ènìyån xe ål´åìbímq fún ìgb`å píp´∑`∑r`uj`∑j`∑ — ohun tí ó ní `∑r`u ní årå; n`nkån ìj´åy`å

ŸÅtúny`∑w`o `∑k´q1 Ohun tó d´å ìj`å síl`∑ l´å`årin Déd`un `åti Bísí ni ______ å) ìj`å `ågb`å. b) `qr`q ol`e. d) sinnim´q.2 „ni tí ìrísí r`∑ mú un d`å bí-∑ni pé ó ju ∑nì kejì r`∑ lq ni ______ å) Bísí. b) Déd`un. d) Aníní.3 „ni tí ó kqrin qd∑ ni ______ å) Ìy´å oníy`q. b) Adéd`unt´ån. d) Adébísí.4 Tå ni ó j`∑bi ìj`å tó w´åyé l´å`årin Adébísí `åti Adéd`unt´ån?5 ŸAwqn ql´qx`å m´∑tå wo ni å d´årúkq nínú `∑k´q yìí?6 Kí ni ó på `åwqn qmq méjé`ejì l´∑rìn-ín nínú `∑k´q yìí?7 Kí ni ohun tí `åp`qj`u o`og`un xe fún Gb`åd`å?8 B´åwo ni Gb`åd`å xe pårí åyé r`∑?

Ix´∑ xíxe1 Kq ohun tí o m`q nípå ìgbésí-åyé Gb`åd`å å-gb`åd´å-`ågb`∑ síl`∑.

2 Kq gbogbo `owe `åti `åk`ånl`o-`ed`e tó súyq nínú `∑k´q yìí síl`∑.3 X`∑d´å oríxi `qr`q méjì titun l´åti inú `qk`q`qkån `åwqn `qr`q w`qnyí nípå lílo `åmì-oh`un: orin, iyå, itån, ∑gb∑.4 B`e`er`e ìt`ån ìgbésí åyé ql´qx`å kån ní åyé `åtij´q tó burú bíi ti Gb`åd`å t`åbí ti Aníní b`q w´å l´åti ilé.

Alawiye 5.indd 21 1/8/10 1:44:50 PM

22

Ÿ„k´q 9

Ÿ„k´q nípå ìw`å qmqlú`åbí: Ìw`å j`å`nd`ukú `åti ìw`å ìr`∑l`∑

Ní `qs´ån qj´q kån, ŸQg´å-`ågb`å ilé-`∑k´q`åwqn Y∑mí lu ågogo p`åj´åwìrì. L´qg´ån ni∑s`∑ gbogbo `åwqn åk´∑k`q´q `åti ol`uk´q ti pélórí ìl`å. ŸQg´å-`ågb`å kì í lu ågogo b´∑`∑l´ås´ån `åfi bí ìx`∑l`∑ ´nl´å kån b´å x∑l`∑. Líl`u ni`åy`å gbogbo åk´∑k`q´q ´n l`u kì! kì! kì! Wqnk`o mq ∑ni tí yóó sq pé ó d´∑x`∑. Lójijì ni ŸQg´å-`ågb`å j´åde sí orí ìl`å. ‰Okó p`åx´ån gb`q`qr`q méjì l´qw´q, ó sì p`åx∑kí w´qn gbé ìjók`oó gbqqrq kån sí ìtå. ŸEyíló túb`q mú kí `∑r`u bå gbogbo åk´∑kq´q tó

w`å lórí ìl`å. W´qn ti f´∑r`∑ kú sí orí ìdúró.Ol`uk´q-`ågb`å n´å`å w´å´å b`∑r`∑ sí í s`qr`q, óní: ‘„ k´å`ås´ån o, `∑yin åk´∑k`q´q’. ŸAwqnåk´∑k`q´q n´å`å sì d´åh`un pé: ‘„ k´å`ås´ån s`å’.‰O ní: ‘Ojoojúm´q ni `å ´n t`∑ ´∑ mq yín létípé ∑ gb´qd`q m´åå y∑rå fún ìw`å j`å`nd`ukú.Ìj`å k`o dql`å, orúkq burúkú ló ´n fúnni.Wqn kì í fi j`å`nd`ukú jqbå ìlú. Wqn kì í fij`å`nd`ukú xe olórí ilé-ix´∑. B´∑`∑ sì ni wqn kìí fi j`å`nd`ukú xe `qg´å ilé-`∑k´q. „ mójú tóìw`å rere, `oun ni ∑x´q `enìy`ån. Bí å ti ´n rí`åwqn tí ´n h`uw`å ìr`∑l`∑, tí sì ´n mójú tó `∑k´q

Alawiye 5.indd 22 1/8/10 1:44:51 PM

23

wqn, ni å tún ´n rí `åwqn dí`∑ tí ´n h`uw`åj`å`nd`ukú. Ní `qs´ån `ån´å, l´∑yìn tí ∑ ti j´ådení ilé-`∑k´q, ni `åwqn qmq ilé-`∑k´q yìí méjìlq d´å qmq ∑l´∑p`å l´qn`å. W´qn n`å ´ån. W´qngbå `∑p`å tí ´n t`å’. Gbogbo ilé-`∑k´q på l´ql´q. Kód`å bíåb´∑r´∑ b´q síl`∑, `enìy`ån l`e gb´q ríró r`∑nígb`å yìí. ŸQg´å-`ågb`å tún ´n b´å `qr`q r`∑ b`q,ó ní: ‘Bí Pélé `åti K´∑k´∑ b´å w`å lórí ìl`å, kíw´qn b´q sítå.’ Kí´å ni `åwqn qmqk`unrinméjé`ejì ti b´q síw´åjú ní orí ìl`å. ŸQg´å-`ågb`å nå `qk`q`qkån `åwqn qmqn´å`å ní ∑gbå méjìl´å. ‰O sì tún ní kí w´qn lqpe `åwqn `obí wqn w´å. ‰O w´å kqjú sí`åwqn åk´∑k`q´q tó k`u. ‰O kìl`q fún wqn pékí w´qn y∑rå fún ìw`å j`å`nd`ukú. ‰O w´å sqìt`ån L´åmqrín `åti T`åm`∑d`u fún wqn qk`unrin ni `åwqn méjéèjì. ŸAwqn méjéèjìj´∑ qmq åbúlé kån n´å`å. ŸAwqn `obíL´åmqrín lówó bíi x`∑k`∑r`∑, x`ugb´qn `åwqn`obí T`åm`∑d`u t´ål´åk`å bíi `ekúté x´q`qxì.ŸAwqn qmq méjé`ejì ló m`qwé, x`ugb´qn bíìw`å ìr`∑l`∑ T`åm`∑du xe p`q tó ni ìw`å ìp´å`nleL´åmqrín xe gå. Gbogbo `åwqn år´å åbúléwqn ló sì ´n r`oyìn T`åm`∑d`u g´∑g´∑ bí qmqgidi tí ó ní `∑mí ìt∑ríbå. ŸQp`q `enìy`ån å sìtún wúre pé kí Ql´qrun m´å xe fún `åwqnní qmq bíi L´åmqrín. L´åmqrín `åtiT`åm`∑d`u dìjq lq sí ìrìn-`åj`o kån. ŸAxé qk`qole ni w´qn w`q l´åìm`q. ŸAwqn ql´qp`å´å sì ti´n w´å `åwqn ol`e n´å`å kiri. B´åyìí s´å ni qw´q`åwqn ql´qp`å´å xe t∑ `åwqn ol`e p`∑lúL´åmqrín `åti T`åm`∑d`u. ŸAwqn qmqk`unrinméjì yìí x`ål`åyé pé `åwqn kì í xe ol`ex`ugb´qn `ål`åyé wqn k`o tó. L´∑yìn tí w´qn titì w´qn m´qlé fún bí `qs`∑ méjì ni w´qn tóókó wqn yqjú sí åbúlé wqn. T`å`år`å iw´åjú `ål`uf´å`å tí ó ni åbúlé n´å`åni w´qn kó wqn lq. ŸAl`uf´å`å ní ìr`oyìn rere tí`oun m´åå ´n gb´q nípå T`åm`∑d`u k`o j´∑ kí

`oun gb`å pé ó jålè. X`ugb´qn ó ní `oun k`ol`e gbå `∑rí L´åmqrín j´∑ nítorí pé `oun k`ogb´q ìr`oyìn rere nípå r`∑ rí. Ÿ„rí `ål`uf´å`å niw´qn l`o nílé ∑j´q tí w´qn fi d´å T`åm`∑d`u síl`∑,w´qn sì ju L´åmqrín sí `∑w`qn qdún méje.Ol`uk´q `ågb`å pårí `qr`q r`∑ sí ibi pé `åwqnak´∑k`q´q gb´qd`q måå hu ìw`å rere. ‰O kìw´qn níl`q pé kí wqn ó y∑rå fún ìw`åj`å`nd`ukú, kí wqn l`e xoríire l´∑yìn-`qlå.

ŸAl`åyé `qr`qAgogop`åj´åwìrì — ågogo tí å l`u ní `ojijì.ìw`å j`å`nd`ukú — ìw`å ågídí tí ó l`e då `ål`å´åfí`å ìlú rú.på l´ql´q — d´åk´∑ minimini l´åìsí åriwo. lówó bíi x`∑k`∑r`∑ — owó-∑yq tí ó w`å r∑p∑t∑ ní årå x`∑k`∑r`∑ j´∑ `eyí tí wqn ´n n´å ní åyé `åtij´q. Ìdí nìyí tí w´qn fi m´åå ´n fi ∑ni tó ní owó tó p`q wé x`∑k`∑r`∑.

ŸAtúny`∑w`o `∑k´q1 Ohun tí ó mú kí ∑s`∑ gbogbo åk´∑k`q´q `åti ol`uk´q p´é sí orí ìl`å kí´åkí´å ni _____ _ å) ìw`å j`å`nd`ukú. b) ågogo p`åj´åwìrì. d) ìb`∑r`u `qg´å.2 ŸApåp`q iye n`nkån tí wqn kì í fi j`å`nd`ukú xe, g´∑g´∑ bí ŸQg´å-`ågb`å xe wí, j´∑ ______ å) méjì. b) m´∑tå. d) m´∑f`å.3 ŸQr`ån tí `åwqn åk´∑k`q´q méjì, tí ŸQg´å-

Alawiye 5.indd 23 1/8/10 1:44:51 PM

24

`ågb`å n`å l´∑gbå, d´å ni pé w´qn ______ å) mójú tó `∑k´q. b) k`o m`qwé. d) hu ìw`å j`å`nd`ukú.4 Kí ni orúkq `åwqn qmq méjì tí ŸQg´å- `ågb`å ilé-`∑k´q sq ìt`ån wqn fún `åwqn åk´∑k`q´q?5 Kí ni orúkq `eyí tí ó j´∑ qmq rere nínú wqn?6 B´åwo ni `åwqn qmq méjé`ejì xe b´q sí qw´q `åwqn ql´qp`å´å?7 ŸQn`å wo ni T`åm`∑dù gb`å b´q nínú w`åh´ål`å n´å`å?8 B´åwo ni L´åmqrín xe di `er`o-`∑w`qn?

Ix´∑ xíxe1 Sq ìt`ån qmq kån tí o m`q, tí ó h`uw`å j`å`nd`ukú, fún gbogbo kíl´å`åsì.2 Xe `åkqsíl`∑ gbogbo `owe tí ó yq nínú `∑k´q yìí.3 Bí ∑ni tí ´n k´q `∑k´q ìwé b´å j´∑ åk´∑k`q´q, kí ni å ó pe `åwqn w`qnyí? å) ∑ni tí ´n k`qwé b) ∑ni tí ó mq `ofin d) ∑ni tí ´n gb´å il`∑ e) ∑ni tí ´n kó il`∑4 L´qd`q `ågb`å ní ilé, bé`erè `qnà tí w´qn ´n gb`å r´∑yìn `åwqn j`å`nd`ukú ní åyé `åtij´q, kí o sì kq `ål`åyé n´å`å sínú ìwé-ìk`qwé r∑.

Alawiye 5.indd 24 1/8/10 1:44:52 PM

25

Ÿ„k´q 10

Ÿ„k´q nípå ìw`å qmqlú`åbí: Ìgb`∑yìn `åwqn ql´qx`å (Ap´å kìn-ín-ní)

„ w´å wo ojú ol`e ní pópó,Ÿ„yin qmqdé ilé tó ´n f´∑w´q.„ w´å wo ojú ol`e l´ål`ede,Ÿ„yin ∑gb´∑ oníf`åy`åw´q,„ w´å wojú ol`e ní ìtå gbå[ngbåKí ∑ yé é bo ohun olóhun m´qrå.Kí ∑ yé é f`∑t`ån sqw´q ql´qr`q dél`∑.Kí ∑ yé é xe kúb´∑kúb´∑ —Gbé ohun olóhun m´åb´∑ kiri.Xé `qr`q ql´qr`q lå fi í x`årík´qgb´qn,Qgb´qn ql´qgb´qn lå fi í k´q årå ∑ni.ŸAgb`å tó x`åy`å gb`å`ngb`å,Tó n wq `∑w`u `åk`ånp`q bí ∑l´∑d`å!„ r´åntí, ewu ´n b∑ lóko Ló´ng´∑;Awo m´åå tóó yå f´åyé rí gbogbo.Ÿ„yin k`o fi `qr`q ìt`ånTí n ó kq síl`∑ yìí x`årík´qgb´qn,Kí ∑ múrå xíx´∑ kí ∑ yéé f´∑w´q kiri.Xé `qr´∑ méjì ló på ìm`q p`q,Tí w´qn ´n x`ow`o ŸAj`åx´∑ ní nín´å,Tí w´qn d∑ni tó níl´å´årí lójú åyé gbogbo.ŸQkån B`uk´ql´å, `qkån B`ukóy`e,W´qn jq ´n xe ohun gbogbo tí w´qn ´n xe:W´qn ´n x`ow`o `∑t`u, w´qn ´n rå t´åb`å,W´qn tún ´n rå qtí líle w´ålé gbogbo.B`uk´ql´å j´∑ qmq wqn l‰Ode Ìl´år´å,B`ukóy`e sì j´∑ qmq oy`e ní Ìlqrin.W´qn l´åyå tó d´årå l´qw´q gbogbo;W´qn l´∑w`u `åt`åt`å tí å fi í gbé f`uk`∑,W´qn d∑ni ∑gb´∑ ´n w´årí fún gbogbo;W´qn d`er`o tí `qgb`å ´n fi `qr`q ´q d`e;W´qn l´∑nu nínú ∑bí wqn.

ŸAl`åyé `qr`qPópó — ojú `qn`å ´nl´å.L´ål`ede — ní ìtå, ní `ode.´n f´∑w´q — ´n jí n`nkån kéék`e`eké; ´n jål`e. ŸAd`åp`e ol`e ni ‘qmq mi ´n f´∑w´q’.oníf`åy`åw´q — „ni n kó ∑r`u `ofin gbå `qn`å `∑b`urú wq ìlú l´åìsån owó ibod`e fún ìjqbå.X`åy`ågb`å`ngb`å — gbójú-gbóy`åy`∑w`u — k`qr`q iy`år´å∑l´∑d`å — ∑ni tí ó ´n xe owó `erú t`åbí owó `∑d`å.Gbé f`uk`∑ — xe få`årí.´n w´årí fún — ´n b`qw`q fún.xe tónítóní — Yq p`∑lú åxq mím´q l´årå nígb`å gbogbo.`qgb`å — `åwqn tí ó b´å ni d´qgbå; ∑gb´∑ ∑ni.`qgb`å ´n fi `qr`q ´q d`e — `qgb`å ´n d´å `qr`q dúró d`e.

ŸAtúny`∑w`o `∑k´q1 Kí ni orúkq `åwqn `qr´∑ méjì inú ìt`ån yìí, qmq ibo sì ni w´qn?2 Irú `ow`o wo ni w´qn lq xe ní ìlú ŸAj`åx´∑? Kí ni w´qn ´n r`å b`q ib`∑?3 Xe `ål`åyé `åwqn `qr`q w`qnyí: å) oníf`åy`åw´q. b) `ågb`å tó xe ‘`åy`å gb`å`ngb`å’.

Alawiye 5.indd 25 1/8/10 1:44:52 PM

26

d) ó ´n kó ohun ql´qx`å síy`∑w`u. e) xe tónítóní.4 Xe `ål`åyé `owe yìí: ‘Ewu ´n b∑ lóko Ló´ng´∑.’

Ix´∑ xíxe1 Sq ìt`ån olówó kån tí o m`q fún gbogbo kíl´å`åsì.2 ŸAwqn `qr`q wo ni å xe `åwítúnwí wqn bí ìgb`å m´∑rin t`åbí j`u b´∑`∑ lq nínú ewì n´å`å? ŸAkíy`esí: R´åntí pé `åwqn L´årúb´åw´å ló ni `åwqn fíg`q tí `å ´n l`o bí i 1, 2, 3, 4, 100, 1,000.3 Kq `åwqn `o`nk`å w`qnyí síl`∑ léd`e L´årúb´åw´å: qg´qjq, igbå, `q´qdúnrún, irinwó `åti ∑gb`∑rún.4 Fi bír`o kq orin kån tí ó j∑m´q ol`e t`åbí oníjìbìtì sí `åfo ìs`ål`∑ yìí.

_____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________

Alawiye 5.indd 26 1/8/10 1:44:52 PM

27

Ÿ„k´q 11

Ÿ„k´q nípå ìw`å qmqlú`åbí: Ìgb`∑yìn `åwqn ql´qx`å (Ap´å kejì)

B`uk´ql´å w´å w`o s`uns`un;‰O ní owó w`qnyí k`o tóó n´å m´q;‰O ´n ronú ohun tó m´åå xeXé bí `åyè b´å gbå `ek`ul`u `qd`ån,A m´åå f´∑ nípqn l´åy`å bí ìr´å;Bólówó j∑un yó t´ån, a m´åå w´åkú kiri;Bí ìr`∑ yó t´ån, å b´∑ årå r`∑ ník`un;Bí åyå yó t´ån, å pe qkq l´∑rånko.B`uk´qlá k`u gìrì, ó pe oní-mím`q l´åf`∑m´qjú,‰O fi owó r´ånx´∑ pe ål´ågbigbå,‰O f´∑ x`åy`∑w`o nípå owó `∑d`å,Kí ó fi di ∑ni tó lówó tåbuå.ŸÅx`∑yìnw´å `åx`∑yìnb`q, ó forí lé ŸOde Ìbíní‰O ´n w´å ∑ni tó ´n xe owó kiri.‰O dé S`ob`o, ó b∑ ilé Ìj´q w`oNíbi tí oníw`åyó gbé p`q dé gó´ngó.Ni w´qn b´å gbå owó tó ní t´ån porogodo.‰O w´å di `er`o tó ´n b∑ ilé `qr´∑ w`o,Bí w´qn ní `∑b`å tó k`u dí`∑ r´å´np´∑,Kí w´qn d´åkun fóun mú såtå,K`∑r`∑k`∑r`∑, ó dql´qxà tó ´n x`qx`ql´∑.‰O d∑ni tó ´n kó ilé onílé kiri!‰O d`er`o tó ´n d´å oním´qt`o l´qn`å,Tó n j´å owó wqn l´qw´q kiri.ŸQr`q yìí w´å p`q l´åp`qj`u.‰O di ohun tí qw´q fi tó jågun;Tó d`er`o tí w´qn d`e lók`un,Tí w´qn so m´q igi, tó d`∑yìn k`ågb´å,Tó d∑ni åyé ´n s´åré lq w`o ní b`eb`e `okun,Níbi t´åwqn olóógun på ´å bí ∑nip∑rånko

Alawiye 5.indd 27 1/8/10 1:44:53 PM

28

Tó w´å d`er`o tí m`utúm`uw`å fi ´n x∑l´∑y`å,Tí w´qn ´n b∑ orí kí wqn m´å xe bírú r`∑l´qmq.Xé ∑ni tí dí`∑dí`∑ k`o b´å l`e kún lójú,Ohun tó ní å tún lq t´ån porogodo.Ìw`å `qk´ånjúw`å ní í f`oxì t`∑d´å,K´å j´∑ ohun ∑ni ó m´åå tó lójú ∑ni.

ŸÅl`åyé `qr`qOní-mím`q — ∑ni tó ´n wox´∑.ål´ågbigbå — ∑ni tí ó ´n då `qp`∑l`∑ ql´qw´q méjì fún wíwo ix´∑.Oníw`åyó — `åwqn tí ó ´n fi `∑t`ån gbå owó.å d`∑yìnk`ågb´å — `ågb´å tí w´qn kó er`up`∑ sí ni w´qn ´n gbé sí `∑yìn ∑ni tí w´qn f´∑ fi ìbqn på, kí qtå ìbqn n´å`å m´å bå`å rí `åy`e j´åde l´åti xe ∑ni tí ó w`å ní `odì kejì l´qx´∑.mùtúm`uw`å — Oríxiríxi `enìy`ån l´qp`qlqp`q – qmqdé, `ågb`å, olówó, t´ål´åk`å.Tí w´qn ´n b∑orí — tí w´qn ´n b∑ „l´∑d`å´å wqn.

ŸAtúny`∑w`o `∑k´q

1 Tå ni ó di ql´qx`å nínú `åwqn `qr´∑ méjì n´å`å?2 Kí ni ó mú un di ql´qx`å?3 Kí ní xe tí w´qn då `∑yìn r`∑ kq `ågb´å kí wqn tóó yìnbqn fún un l´∑yìn tí w´qn ti d`e é m´q igi t´ån?4 Xe `ål`åyé `owe yìí: ŸAd`åp`e ol`e ni ‘qmq mi n f´∑w´q’.

Ix´∑ xíxe1 Fi kì í, ní í, fi í, fì í t`åbí l`å ´å sí `åy`e tí `qk`q`qkån wqn y∑ fún nínú `åwqn `owe ìs`ål`∑ yìí. Xe é sí `∑gb´∑ n´q´nb`å `qk`q`qkån wqn nínú ìwé-ìk`qwé r∑: å) Orí ådì∑ — burú kó yé ∑yin dúdú. b) Orí `ådí — burú kó m´å`å y´q ló`or`un. d) Ìkeke — lék`e igi. e) Qw´q årå ∑ni lå — tún ìw`å årå ∑ni xe. ∑) Bí `årígix´∑gi b´å x´∑gi, orí årå r`∑ níí — r`u ú. f) Bí `∑lu`ulú b´å få `oj`o, orí årå r`∑ — f`å ´å lé. g) „kún — sun lq `åjo tí yóó gbe ni. gb) „nu ∑ni lå — kq ’mé j∑. h) Ogun — xi ní í mú.2 R`oyìn ol`e kån tí o rí t`åbí tí o gb´q pé ó fi `∑yìn ti `ågb´å fún gbogbo kíl´å`åsì.3 Xe `åw´årí `owe Yor`ub´å méjì tí ó j∑ m´q ol`e, kí o sì kq w´qn síl`∑.4 ŸOrìx`å Yor`ub´å wo ló kórìírå ol`e j`ulq? Kí ni ìd´åj´q tí òrìx`å n´å`å m´åå ´n xe fún `åwqn ol`e tí qw´q b´å t`∑?5 Yå `åw`or´ån ol`e kån tí ql´qp`å´å ´n mú lq sí `åfo ìs`ål`∑ yìí kí o sì fi kerey´q`qn`u k`un ún.

Alawiye 5.indd 28 1/8/10 1:44:54 PM

29

Ÿ„k´q 12

Ÿ„k´q nípå ìw`å qmqlú`åbí: Oríl`∑-`ed`e N`åìjírí`å

Bí mo b´å lówó ´nl´å,N ò ní í gb`ågbé oríl`∑ tèmi,Bí mo sì kúx`∑´∑ títí,ŸAní tí m`o ´n xqdún `åkís`å kiri,N `o níí gb`ågbé N`åìjírí`å.ŸEmi `o ní xohun tó l`e f`åb`uk`u k`ån ´ån.N ò ní í d´åw´q lóhun tó l`e k´∑r`∑ b´å å.Oyin tí `o r´åntí ilé m´q, ni kì í lóróE`er`un tó gb`ågbé ågìy`ån kì í xe`er`unŸ„d´å tó gb`ågbé orírun kì í x`enìy`ån rere.

N `o níí gb`ågbé N`åìjírí`å.N ó m´åå så ip´å mi fún un kó l`e gå.N ò níí xål´åìgb`åwé orí.Sísån lowó bod`e nígb`å gbogbo.N`nkån ìjqbå `o ní í tqw´q`q mi b`åj´∑.N`åìjírí`å `o ní í r´∑b`u r´∑b`u `∑yìn l´qw´q t`emi.Bó ku k´qb`q kån lóríl`∑ ed`e yìí,N ò ní í torí r`∑ s´å kúr`o.Xebí åxq igún ní í jq igún lójú,N ó fqnrere N`åìjírí`å dók`e `okun.Rere tó xe ni n `o ní yéé wí,ŸQr`q `∑g`ån oríl`∑-`ed`e yìí `o ní í b´q lét`e

Alawiye 5.indd 29 1/8/10 1:44:57 PM

30

t`emi.Ojúlówó qmq N`åìjírí`å tó w`å lók`e `okun.„ m´åå s´åré tete b`q nílé.„ w´å sílé, ∑ w´å túnlé båbå yín xe.Ohun å ní l`å ´å n´å´åní.Axq t∑ni ní í m´q ni l´årå.Axq ål´åxq kån kì í y∑ `enìy`ån.Ÿ„yìn `åm`u kì í xe ilé ìgbín.Inú `åg`o kì í x`qd`∑d`∑ ådì∑.Kúr`o ní ‘B`åb´å ìlú `oyìnbó’.Yéé j´∑ ‘M`åm´å Am´∑rík`å’.ŸNj´∑ gbogbo oríl``∑-èdè `åyík´å,„ m´åå b`q lóríl`∑ båbå tiwå.„ w´å´å k´qlé ix´∑ ´nl´å´nl´å.Il`∑ tí ´n x`ån fún w`år`å `oun oyin ni.„ w´å b´å N`åìjírí`å d`ow`op`q.K`o s´qj`å t´∑ ∑ ´n w´å tóríl`∑ yìí `o ní,„ m´å`å mówó N`åìjírí`å dók`e `okun.Ohun gbogbo t´å å xe j´åde ló jójúlówó.N`åìjírí`å kì í xohun gb`årúùf`u.

ŸÅl`åyé `qr`qxqdún `åkís`å — xqdún nígb`å tí gbogbo åxq `enìy`ån j´∑ kìkì `åkís`å.ågìy`ån — `qg´ån t`åbí `åkójqp`q er`up`∑ tí `åwqn `e`er`un ´n l`o g´∑g´∑ bí ilé.r´∑b`u-`∑yìn — di `er`o `∑yìn, rí n`nkån ìf`ås´∑yìn.`åg`o — ohun-`el`o ribiti tí å fi ∑f´qn hun tí å m´åå ´n kó ådì∑ sí; ó ní `åf`åsé.

ŸAt´uny`∑w`o `∑k´q1 Ip`o tí åkéwì le w`å tí yóó fi gb`ågbé N`åìjírí`å ______ å) k`o sí. b) ni ip`o olówó. d) ni ip`o åkúx`∑´∑.2 Ib`ugbé oyin ni ______ å) ågìy`ån. b) orírun. d) ilé-oyin.3 Akéwì ti pinnu l´åti ______ å) m´å bå n`nkån ìjqbå j´∑. b) m´åå bå n`nkån ìjqbå j´∑. d) m´åå jå ìjqbå lól`e.4 ŸQn`å wo ni åkéwì f´∑´∑ m´åå gb`å l´åti m´åå fi gbé N`åìjírí`å gå?5 Kí ni ìdí r`∑ tí åkéwì fi ´n pe `åwqn qmq oríl`∑-`ed`e yìí tó w`å ní `ok`e-`okun?6 ŸAwqn wo tún ni åkéwì ké sí pé kí w´qn w´å sí oríl`∑-`ed`e yìí?7 Kí ni `er`o åkéwì nípå `åwqn n`nkån tí `å ´n xe j´åde ní N`åìjírí`å?

Ix´∑ xíxe1 Kq `åròkq lórí ohun tí ìwq m´åå xe bí o b´å j´∑ olórí oríl`∑-`ed`e yìí.2 ŸAfiwé t`å`år`å m´åå ´n w´åyé níbi tí å b´å ti fi n`nkån méjì wé årå wqn tí å fi ‘bí i t`åbí ‘bí’ so w´qn p`q. Bí `åp∑∑r∑: Qn`åb´qt`∑ dúdú bí èédú. ŸArík`åwé d´årå bí egbin. W´å `åp∑∑r∑ `åfiwé t`å`år`å kån nínú ewì n´å`å kí o sì kq ´q síl`∑.3 Ìgb`å mél`oó ni åkéwì xe `åwítúnwí ‘gb`ågbé’ nínú ewì n´å`å?4 Kq ewì tìr∑ tí k`o ní í dín ní ìl`å m´år`un- ún lórí ‘N`åìjírí`å’.

Alawiye 5.indd 30 1/8/10 1:44:57 PM

31

5 Xe `åkqsíl`∑ ‘Ÿ„j´∑ fún oríl`∑-`ed`e mi’ sí `åfo ìs`ål`∑ yìí. _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________

Alawiye 5.indd 31 1/8/10 1:44:58 PM

32

Ÿ„k´q 13

ŸŸAk`åyé I: — Owó `∑yìn

Fi p`∑l´∑-p`∑l´∑ kå `åyqk`å ìs`ål`∑ yìí, kí o sìd´åh`un `åwqn ìbéèr`e tí ó t`∑lé e:Oríxiríxi ìw`å ìb`åj´∑ ló m´åå ´n få oríl`∑-`ed`es´∑yìn. ŸQkån nínú irú `åwqn ìw`å ìb`åj´∑b´∑`∑ ni gbígb`å `åti fífúnni ní owó-`∑yìn.Ìw`å yìí ti gbil`∑ ní oríl`∑-`ed`e wå. Bí ó til`∑j´∑ pé `qp`q `åwqn `enìy`ån ´nl´å ló w`å ní ìdíìw`å yìí, síb`∑ `eyí k`o sq ´q di n`nkån tí ód´årå. ŸAní ohun tí k`o d´årå k`o lórúkqméjì, k`o d´årå ni. Oríxiríxi orúkq ni `åwqn`enìy`ån fún owó-`∑yìn. ŸAwqn kån ´n p`e éní ‘Owó-`åb`∑t´∑l`∑.’ ŸAwqn kån ´n p`e é ní

‘xqw´q-kúdúrú’. ŸAwqn mìír`ån sì ´n p`e é ní‘rìb´å’. ‘Owó ìb`ql`∑’ ni `åwqn kån m`q ´qn sí.ŸOun kån n´å`å ni w´qn ´n p`e ní ‘owó p´åb´∑’t`åbí ‘owó ìjul`∑’. A rí `åwqn tí ´n p`e é ní‘ègbo’. K`o sí orúkq tí å pe åtå tí ó l`e mútítå åtå kúr`o. ŸAní k`o sí oríkì tí å le fúnìw`å-ìb`åj´∑ yìí tí ó l`e sq ´q di n`nkån rere. Kì í xe owó nìkån ni `åwqn `enìy`ån ´nl`o g´∑g´∑ bí `åb`∑t´∑l`∑. ŸÅwqn mìír`ån ´n rån`nkån g´∑g´∑ bí `∑b`un, wqn ´å sì fi xe rìb´å.B´∑`∑ sì ni å rí `åwqn obìnrin tí ´n fi åråwqn díp`o owó `åb`∑t´∑l`∑. Ohun tí ó d´åjú ni

Alawiye 5.indd 32 1/8/10 1:45:02 PM

33

pé ní gbogbo k´ql´qfín `åw`ujq wå ni ìw`åyìí ti gbil`∑ bí `qw`år`å `oj`o. Kò sì sí ∑ni tí ól`e gbå rìb´å tí yóó xe `∑t´q. Bí åd´åj´q b´ågb`å ´å, yó`o gbé ∑j´q ål´åre fún ∑l´∑bi. Ql´qp`å´å tí ó gb`å ´å k`o ní í l`e mú`qdår`ån. Woléwolé tí ó b´å gb`å ´å yó`om´åå gbå ìw`å ìd`qtí l´å`åy`e l´å`årin `åwqn`enìy`ån. Ol`uk´q tí ó gb`å ´å k`o ní xål´åìdå`esì ìd´ånw`o rú. ŸAx`å `åwqn ènìy`ån kån ni pé k`o sí ibi tí wqn kì í ti í fún ni l´∑b`un. W´qn ní k`o sí ibi tí ìw`å yìí k`o sí, w´qn ló til`∑ w`å ní ìlú`åwqn `oyìnbó G`∑´∑sì. Ir´q p´åt´åp´åt´å gb´å`åni `eyí. Bí ó b´å sì til`∑ w`å níb`∑, `eyí k`o sq´q di ìw`å d´ååd´åå. Ohun tí w´qn ´n xe ní`qhún ni fífi `∑mí ìmoore h`ån. Bí å b´å xe`enìy`ån kån lóore, yóó sì fún wå nín`nkån `åmì qp´∑ r`∑. Kì í xe pé owó lå ób`e`er`e fún n`nkån n´å`å. B´∑`∑ sì ni k`o pqndåndån kí ó fún wå. ŸAwå n´å`å m´åå ´n xeirú `eyí tí ó w´qp`q lók`e-`okun ní oríl`∑-`ed`eyìí. G´∑g´∑ bí `åp∑∑r∑, bí ∑nì kån b´å r`ånw´å l´∑r`u, å ó`o w´å n`nkån fún un. B´∑`∑ sìni å m´åå ´n fi ìmoore h`ån fún ∑ni tí ó t´qjúwå nílé oúnj∑. K`o sí `qn`å tí å gb`å wo owó ìb`ql`∑ tí ósq q di n`nkån rere. ‰O y∑ kí gbogbo`enìy`ån y∑rå fún ìw`å `åb`∑t´∑l`∑ kí oríl`∑-`ed`ewå l`e ní ìlqsíw´åjú. Bí å b´å y∑rå fún`åb`∑t´∑l`∑, oník´ålukú yóó l`e gbå `∑t´q r`∑. Aó sì l`e fi ogún `åx`å rere titun síl`∑ fún`åwqn qmq tí yó`o r´qp`o wå ní `∑yìn-`qlå.

ŸÅl`åyé `qr`qŸ„yìn `qlå — qj´q iw´åjú

ŸAtúny`∑w`o `∑k´q1 ŸQkån nínú ìw`å tí kì í j´∑ kí oríl`∑-èd`e t`et`e ní ìlqsíw´åjú ni ______ å) ìgbérågå ‘Mo tót´ån’. b) gbígb`å `åti fífúnni ní owó `∑yìn. c) ix´∑ `åxek´årå l´åìx`å´år`∑.2 Iye `åwqn orúkq oríxiríxi tí å pe owó `∑yìn nínú `∑k´q yìí j´∑ ______ å) m´∑tå. b) m´∑w`å´å. d) méje.3 ŸQkån nínú `åwqn n`nkån tí `åwqn `enìy`ån ´n fi díp`o owó `åb`∑t´∑l`∑ ni ______ å) årå wqn. b) f´å`årí. d) s`uúr`u.4 ______ ni ìw`å ìb`åj´∑ tó d´ålórí `åb`∑t´∑l`∑ gbé gbil`∑. å) ŸQn`å méjì b) ŸA`årin `qm`qwé d) Ibi gbogbo5 ŸAlééb`u ìw`å ìb`åj´∑ yìí ni pé ∑ni b´å ti gbå rìb´å k`o ní í ______6 Il`∑ wo ni `åwqn tó ´n h`uw`å ìb`åj´∑ yìí fi xe `åp∑∑r∑ orírun `åx`å ìxqw´q-kúdúr´u?7 ŸQn`å wo ni `åwqn Yor`ub´å ´n gb`å fi `∑mí ìmoore h`ån ní åyé `åtij´q?8 Kí ni ire tí yóó ti ibi yíy∑rå fún gbígb`å `åti fífúnni ní `åb`∑t´∑l`∑ w´å?

Ix´∑ xíxe1 Sq ìt`ån ∑nìkån tí qw´q t`∑, nídìí gbígbå owó-`∑yìn, fún gbogbo kíl´å`åsì.2 Kq oríxiríxi orúkq tí w´qn ´n pe owó- `∑yìn, g´∑g´∑ bí o xe k`å ´å nínú `åyqk`å

Alawiye 5.indd 33 1/8/10 1:45:02 PM

34

`ok`e yìí, sínú ìwé-ìk`qwé r∑.3 Xe ìw´ådìí lórí jågunjågun kån tó kórìírå owó-`∑yìn, nínú `åwqn jågunjågun Yor`ub´å åyé `åtij´q, b`q w´å l´åti ilé.4 Kq `åwqn `o`nk`å w`qnyí síl`∑ léd`e L´årúb´åw´å: `q´qdúnrún, ∑gb`∑tå, igbå ogóje, ogójì.

Alawiye 5.indd 34 1/8/10 1:45:02 PM

35

Ÿ„k´q 14ŸAk`åyé II: Mojís´ql´å, ål´åxq-òfì

Ìy`åwó mi kò sunw`qn, ìtorí qmq ni mo xef´∑ ∑, ∑ni mélòó ni ènìy`ån yóó ro ∑j´qìy∑n fún t´ån? Kí ó s´å xe, kí ó kúrò nínúilé mi, o jåre. Òun nìkån s´å`å k´q ni óm´åå k´q bímq l´åyé k`∑. Bí å kò sì bí rí, ås´å`å ´n rí qmq l´∑yìn ådì∑, t`åbí irú qmq woló bí rí? ŸAj`åyí ni ó ´n fi ìbínú sq `qr`qm´åx`å`åxí sí ìy`åwó r`∑, ŸAjqk´∑. Ó ´n s`qr`qb´åyìí lójú ŸAk`åndé, `qr´∑ r`∑ ní qj´q kånnígb`å tí ìy∑n ´n xe ìw`å´åsù fún un nípåìj`å tí ó w`å l´å`årin òun `åti ìy`åwó r`∑, l´∑yìntí w´qn dé Ìb`åd`ån. Ìbínú kò m`q pé olówóòun kò l´∑s`∑ níl`∑.

ŸAj`åyí `åti ŸŸAjqk´∑ ti w`å p`q ti p´∑ púp`qg´∑g´∑ bí qkq `åti åyå. Kì í xe irú wqn ni ót´q kí w´qn m´åå jå ìj`å `åj`ådijú irú èyí tí `å ´ngb´q ìró r`∑ gbqnmq-gbqnmq ní `åkókò tí`å ´n wí yìí. Xé òkú qdún m´∑tå kì í xe`ålejò s`åréè m´q; wqn kò x`∑x`∑ dé `qd`qårå wqn. ŸAjqk´∑ ti bí ìsun ó sì ti bí ìw`ål`∑fún ŸAj`åyí. B´∑`∑ ni ó sì ti fi årå då ìy`å fúnun ní `åkókò ìyqnu. Å kò lè sq pé ∑w`å ŸAjqk´∑ p`q lq títí ní`qn`å tí å kò rí irú r`∑ rí; xùgb´qn kì í xeòbùr´∑w`å obìnrin r´år´å. B´∑`∑ p`∑lú, ó níw`årere, ìw`å sì l∑w`å qmq ènìy`ån. Qmq il`∑T´åp`å ni. Ó j´∑ `åw`∑j´å ènìy`ån. Ó sì kúrú

Alawiye 5.indd 35 1/8/10 1:45:03 PM

36

mq ní ìw`qnbå rébété. Irun orí r`∑ dúdúmìnìj`q. Eyín ∑nu r`∑ funfun kinkin, òunp`å´åp`å´å sì j´∑ obìnrin tí ó gbåjúm`q tí ó sìní `åmúy∑ åxq púp`q. Ní ìgb`å tí ix´∑ gbé ŸÅj`åyí lq Òkè-Qyå ni ó f´∑ ∑ ní il`∑ T´åp`å níågbègbè ibi tí ó ti ´n xix´∑. ŸAwqn méjéèjìsì f´∑r`ån årå wqn púp`q ní gbogbo `åkókòn´å`å. Ix´∑ qk`q rélùwé ni ŸAj`åyí b´å lq l´åtiÌb`åd`ån, ìlú r`∑, sí Òkè-Qyå. Xé oníx´∑Ìjqbå fi årå xqf`å. Xùgb´qn l´∑yìn qdún dí`∑tí ó dé ib`∑, ix´∑ n´å`å b´q, ó sì w´å di ∑ni tí ó ´n fi ∑s`∑ w´q ìgboro kiri fún ìgb`å píp´∑ l´åtiw´å ix´∑ mìír`ån. Ql´qrun ni ó til∑ yq ´q,nítorí pé `qr`ån tí ó mú un kúrò ní ibi ix´∑n´å`å kì í xe kékeré. Ohun tó f´∑ b´∑ni lórí,bó b´å xí ni ní fìl`å kí å dúp´∑. Ó f´∑r`∑´∑ súnun di èrò `∑w`qn p`∑lú. Xé ∑nì kån ni ó fi∑j´´q r`∑ sùn pé ó ´n gbå owó `∑yìn ní ibi tíó ti ´n xe åk`qwé ∑rù wíw`qn fún `åwqn èròoníxòwò inú πqk`q. ŸQr`ån n´å`å fì í l`åk`ål`åk`å,xùgb´qn `åwqn ènìy`ån ìy`åwó r`∑ dúró tì ígírígírí. Ojúlùm`q ni kò j´∑ kí åhun r`∑ sunìgb´∑. Nígb`å tí ó sì xe, ritiriti r`∑ lq il`∑;ohun tí ó ti f´∑ b´∑ ∑ lórí rí k`ån gb`å ´å nífìl`å l´ås´ån ni. Ó sì dúp´∑ l´qw´q Ql´qrun péòun kò di ∑ni tì ´n fi åxq `∑w`qn borå. B´å òkú, ìrètí ò pin. Ní gbogbo `åkókò tí `å ´n wí yìí, Àjqk´∑nìkån ni ìy`åwó ŸAj`åyí. Òun kån n´å`å yìí nió sì dúró tì í l´åìy∑ ∑s`∑ kån nínú gbogbow`åh´ål`å qj´q ix´∑ tí `å ´n wí yìí. Nínú ríríj∑,nínú `åìríj∑, òun kån n´å`å yìí ni ó dúró tì í.„y∑lé kì í b´å onílé j∑, kí ó b´å onílé mu,kí ó w´å s´å kúrò ní qj´q ìxòro. Nígb`å tí ósì xe, Ql´qrun b´å ŸAj`åyí w´å ix´∑ mìír`ån.Xùgb´qn ó w´å kù bí ó xe lè rí onídùúróní il`∑ `åjèjì b´åyìí. Kò sí ∑ni tí ó rí. Ix´∑

oníxòwò ni ó rí. ŸAwqn Òyìnbó tí ó sì f´∑´∑xí x´q`qbù n´å`å fún un ní `åwqn kò lè x`åì rí∑ni tí yóò dúró fún un. Qp´∑lqp´∑ ŸAjqk´∑ ni ó b´å å w´å `qkånnínú `åwqn ∑bí r`∑ tí ó fi qw´q s`qy`å pé bíó yå ní ìbú t`åbí òòró, `oun yóò r´ån ån.B´åyìí ni ŸAj`åyí xe di åk`qwé Òyìnbóoníxòwò. Qbå m´∑w`å´å ìgb`å m´∑w`å´å. Kò p´∑l´∑yìn tí ŸAj`åyí ti b`∑r`∑ ix´∑ yìí ni `∑gb´qn ŸÅjqk´∑ tí ó dúró fún un yìí kú. Xùgb´qnix´∑ r`∑ ti x`∑ ´n d´årå, `åwqn òyìnbó `qg´å r`∑sì gb´ådùn r`∑, nítorí n´å`å, w´qn kò bìkít`åpé kò tún ní onídùúró m´q. L´åìp´∑, ŸAj`åyídi ∑ni tí ó búr´∑k´∑ nínú ql´å. Ó k´q ilé sí ìlúr`∑ ní Ìb`åd`ån. Ó sì xe é l´qx`q´q d´årå d´årå.L´∑yìn n´å`å, ó tún ní ohun ìxúrå oríxiríxil´qw´q. B´åyìí ni åbòkò ìr`∑ kò xe r´åhùn p´∑títí ål´∑, ó di onígbå åxq. Ní gbogbo `åkókò yìí, kò sí ås`q, kò síåriwo, etí k∑tå kò ´n gb´q ohun tí ŸÅjqk´∑`åti qkq r`∑ ´n xe. Owó kúkú lobìnrin m`q. ŸÅjqk´∑ ti k´q bí qmqkùnrin méjì fún un rí. ŸEyí `åbúrò sì ´n j´∑ ŸAdìó. Ó tún bíqmqbìnrin kån tí w´qn sq orúkq r`∑ níMojís´ql´å ŸAy`qk´å, nítorí pé ní `åkókò tí ŸAj`åyí rí ix´∑ åk`qwé oníxòwò yìí l´∑yìn tí óti r´å´ågó fún ìgb`å píp´∑ ni ìy`åwó r`∑ bíqmq n´å`å. ŸAwqn `ågb`å x´å ti sq pé ilé l`å ´nwò kí å tóó sq qmq lórúkq. Orúkq tí w´qnt`∑ m´q qn lórí jù ni ŸAy`qk´å. Åy`q ti b`åb´å r`∑ni pé ix´∑ oníxòwò tí òun ´n xe n´å`å ti sqòun di olówó-tåbuå.

ŸAl`åyé `qr`qKò sunw`qn — kò níwå, kì í xe qmqlú`åbíÌtorí — ìdí p`åt`åkì tí ènìy`ån fi xe

Alawiye 5.indd 36 1/8/10 1:45:03 PM

37

n`nkån`åjådijú — ìj`å tí ó le púp`q gbqnmq-gbqnmq — lérålérå

ŸAtúny`∑w`ò `∑k´q1 Kí ni orúkq qkùnrin inú ìt`ån yìí, qmq ibo sì ni?2 Kí ni ó w´å dé il`∑ Òkè-Qyå nígb`å tí kì í xe qmq ib`∑?3 Kí ni orúkq ìy`åwó tí ó f´∑ ní Òkè Qyå? Xe `åpèjúwe irú ènìy`ån tí ìy`åwó n´å`å j´∑.4 Ìy`åwó mélòó ni ŸAj`åyí ní ní Òkè-Qyå p`∑lú ŸAjqk´∑ åyå r`∑ ní gbogbo ìgb`å tí ó w`å níb`∑?5 Kí ni xe tí kò xe ix´∑ qk`q rélùwé m´q l´∑yìn ìgb`å dí`∑? Sq ìt`ån bí ix´∑ n´å`å xe b´q l´qw´q r`∑.6 Irú ix´∑ wo ni ŸAj`åyí tún rí, `qn`å wo sì ni ìy`åwó r`∑, ŸAjqk´∑, gb`å r`ån ´ån l´qw´q nípå ix´∑ n´å`å.7 Kí ni ó x∑l`∑ sí `∑gb´qn ŸAjqk´∑ l´∑yìn tí ó ti dúró fún ŸAj`åyí ní ibi ix´∑ r`∑ t´ån? ŸNj´∑ ix´∑ n´å`å b´q l´qw´q ŸAj`åyí nítorí ohun tí ó x∑l`∑ n´å`å.8 Orúkq wo ni ŸAj`åyí sq qmqbìnrin tí ìy`åwó r`∑ bí l´∑yìn tí ó rí ix´∑ l´åb´∑ oníxòwò Òyìnbó ní Òkè-Qyå? Kí ni ó xe sq ´q ní orúkq n´å`å?

Ix´∑ xíxeKq n´q´nb`å `å`åyè k`q`qkån tí ó xófo nínú `åwqn gbólóhùn ìs`ål`∑ yìí síl`∑ nínú ìwé-

ìk`qwé r∑, kí o sì kq `qr`q tí ó b´å n´q´nb`åk`q`qkån mu nínú `åwqn tí å kq sí ìs`ål`∑ `åwqn gbólóhùn n´å`å sí `∑gb´∑ r`∑:ŸAjqk´∑ kì í xe 1 obìnrin r´år´å.Qmq il`∑ 2 ni, ó sì j∑ 3 ènìy`ån.Ó kúrú mq ní 4 rébété;irun r`∑ dúdú 5 eyín r`∑ funfun 6 ; òun p`å´åp`å´å j´∑ obìnrin tí ó 7 ó sì ní 8 åxq púp`q (`åmúy∑,ìw`qnbå, åw∑j`å, `òbùr´∑w`å, gbåjúm`q,T´åp`å, mìnìj`q, kinkin.)

Alawiye 5.indd 37 1/8/10 1:45:03 PM

38

Ÿ„k´q 15Orin ìbíl`∑ tó j∑m´q ìgbéy`åwó `åti ìkómqj´åde

ŸAwqn Yorùb´å j´∑ `∑y`å kån tí ó f´∑r`ån orin.W´qn ní `åwqn orin tí w´qn m´åå ´n kq ní`åsìkò oríxiríxi åy∑y∑. Bí wqn b´å ´n xe ìgbéy`åwó, ìdíléméjéèjì (ti qkq `åti ti ìy`åwó) ni m´åå ´n kqoríxiríxi orin l´åti fi ìdùnnú wqn h`ån `åtil´åti gb`ådúr`å fún tqkqtìy`åwó kí ìb´ågbép`qwqn le so èso rere. L´årå `åwqn orin tí ∑l´∑gb´∑ ìy`åwó tí ów´å l´åti ilé ìy`åwó m´åå ´n kq ni:

1 Orí ìy´å r∑ å bùn ´q l´qmq ŸEsúrú kì í y`åg`ån o Orí ìy´å r∑ å bùn ´q l´qmq ŸEsúrú kì í y`åg`ån o Bóo b´å rok`å sí y`år´å o Qmq ni kó b´å q j∑ ´∑ Bóo b´å rok`å sí y`år´å o Qmq ni kó b´å q j∑ ´∑

Alawiye 5.indd 38 1/8/10 1:45:04 PM

39

Orí ìy´å r∑ ´å bùn ´q l´qmq ŸEsúrú kì í y`åg`ån o.2 Ìy´ålé Ål´åx`åk´∑ – FŸAx`åk´∑ m´qrå nítorí ìwq l`ågb`å o Ìy´ålé Ål´åx`åk´∑ FŸAx`åk´∑ m´qrå nítorí ìwq l`ågb`å o Ìwq l`ågb`å, ìwq l`∑gb´qn o. Ìwq lo k´qk´q wqlé Ìy´ålé Ål´åx`åk´∑ FŸAx`åk´∑ m´qrå nítorí ìwq l`ågb`å o.3 Tútú ò ní tú wå Òòy`å ò ní y`å w´å o e Tútú ò ní tú wå Òòy`å ò ní y`å w´å o e B´å å b´å túnrå rí, ŸAdùk´∑ K´å m´å f`åkís`å pqnmq wå B´å å b´å túnrå rí, ŸAdùk´∑ K´å m´å f`åkís`å pqnmq wå Tútú ò ní tú wå Òòy`å ò ní y`å w´å o e.

L´årå orin tí `åwqn ∑l´∑gb´∑ ìy`åwó tí ó w´ål´åti ilé qkq m´åå ´n kq ni:1 „ b´å wå mú ìy`åwó wå Ql´qrun lå e b`∑ yín o „ b´å wå mú ìy`åwó wå Ql´qrun lå e b`∑ yín o2 Omi n b∑ l´ågb`ål´å wå Ìy`åwó ò rodò m´q o Omi ´n b∑ l´ågb`ål´å wå Ìy`åwó ò rodò m´q.3 Ilé `åwå dùn Qkq ní í pqnmi Ilé `åwå dùn Qkq ní í fqxq Ilé `åwå dùn Qkq ní í lqtå

Bí w´qn b´å sì bí qmq, tí w´qn f´∑ kó qmqn´å`å j´åde, ó tún ní orin tí w´qn m´åå ´n kq.Dí`∑ l´årå irú orin b´∑`∑ ni:1 Ijó kí `n b´å jó Tí yóó wu qmq ŸAr`å kí `n b´å d´å Tí yóó wu qmq Må jíjó åp´å `qtún Bóy´å yóó wu qmq ŸAr`å kí `n b´å d´å Må jíjó åp´å òsì Bóy´å yóó wu qmq ŸAr`å kí `n b´å d´å Ijó kí `n b´å jó Tí yóó wu qmq ŸAr`å kí `n b´å d´å tí yóó wu qmq2 Ibi ql´qmq b´å ´n rè K´å dìjq lq Bó b´å y´å k∑ w´å pè w´å o Ibi ql´qmq b´å ´n rè K´å dìjq lq „ní ti bí kò ní y`ånkú Ibi ql´qmq b´å ´n rè K´å dìjq lq „ni kò ì bí ´å bí o Ibi ql´qmq b´å ´n rè K´å dìjq lq3 Qmq ní n jó, mo jó o ŸEmi ò le torí ijó kqmq Qmq ní n jó, mo jó

ŸAtúny`∑wò `∑k´q1 ŸAwqn Yorùb´å j´∑ `∑y`å kån tí ó f´∑r`ån ______ å) åy∑y∑. b) ijó. d) orin.

Alawiye 5.indd 39 1/8/10 1:45:04 PM

40

2 ŸAwqn ìdí tí ´n j´∑ kí w´qn kqrin níbi ìgbéy`åwó j´∑ _____ å) m´∑rin. b) m´∑tå. d) m´ejì.3 ŸQkån nínú `åwqn ìdí tí w´qn fi ´n kqrin níbi ìgbéy`åwó ni l´åti _____ å) gb`ådúr`å. b) jó. d) j∑un.4 ŸEsúrú nínú orin kìn-ín-ní tí `åwqn ∑l´∑gb´∑ ìy`åwó l´åti ilé ìy`åwó kq túm`q sí ____ å) ixu. b) igi. d) ∑rånko.5 Tå ni w´qn ní kí ó få ŸAx`åk´∑ m´qrå?6 Kí ni n`nkån m´∑tå tí w´qn ní qkq m´åå ´n xe nínú orin ‘ilé `åwå dùn’?7 Irú ijó mélòó ni olórin ní òun yóò jó bóy´å yóó wu qmq?8 Orin ìkómqj´åde mélòó ni w´qn kq nínú `∑k´q yìí?

Ix´∑ xíxe1 Sun gbólóhùn m´∑w`å´å nínú „kún ìy`åwó tí o m`q fún gbogbo kíl´å`åsì.2 J´∑ kí olùk´q pe gbólóhùn `åk´qk´q nínú `∑k´q yìí fún q kí o sì kq ´q sínú ìwé ìk`qwé r∑.3 Kq `åwqn `o`nk`å w`qnyí síl`∑ lédè Yorùb´å: 100, 200, 300, 400, 500, 600.4 Yå `åwòr´ån ìy`åwó kån tí w´qn ´n sìn lq sí ilé qkq r`∑ sí ìs`ål`∑ yìí kí o sì fi kerey´q`qnù kùn ún.

Alawiye 5.indd 40 1/8/10 1:45:05 PM

41

ŸŸ„k´q 16Orin ìbíl`∑ tó j∑m´q ìsìnkú `åti oyè jíj∑

L´årå `åwqn n`nkån tí `åwqn Yorùb´å m´åå´n b∑ Olódùmårè fún ni kí w´qn d`ågb`åd`ågb`å kí w´qn tó kú. Bí w´qn b´å sì w´å kúkí w´qn fi qmq rere sí åyé lq. Qw´q irúqmq b´∑`∑ ni w´qn f´∑ m´åå ´n kú sí. Bí irú`åwqn qmq tí ó gb`∑yìn ìy´å wqn b´∑`∑ b´å ti´n s`e ni wqn yóò m´åå s`q tí wqn yóò sìm´åå kq irú `åwqn orin bí:1 Ìy´å `åwå lq Ó r`qrun ìd`∑rå Ìy´å `åwå lq Ó r`qrun ìd`∑rå Kò kúkú m´qtò

Qw´q qmq ló kú sí Ìy´å `åwå lq Ó r`qrun ìd`∑rå2 Åfql´åbí s`qr`q síl`∑ kó tó kú Ó ní ∑ mówó nílé K´∑ ∑ fi xòkú òun Ó s`qr`q síl`∑ kó tó kú3 Ìyå wå ò j∑ gbèsè Tó fi j´åde l´åyé ŸAwå n´å`å ò ní j∑4 Ó l´∑ ∑ n´åwó Ó l´∑ ∑ n´åwo Ìy´å wå ´n råw´q rås`∑ l´qrun Ó l´∑ ∑ n´åwó

Alawiye 5.indd 41 1/8/10 1:45:08 PM

42

B´åkån n´å`å ni `åwqn Yorùb´å kå oyè jíj∑kún n`nkån ìdùnnú. L´qp`q ìgb`å, bí ó b´å j´∑oyè qbå t`åbí oyè `åj∑w`q mìír`ån, `åwqn tím´åå ´n du oyè le tó méjì t`åbí m´∑tå. Bíoyè n´å`å b´å j`åj`å w´å j´å m´q ∑nì kån l´qw´q,orin òwe kò níí w´qn nínú `åwqn orin tí`åwqn ∑l´∑gb´∑ irú ∑ni b´∑`∑ yóò m´åå kq:1 Kó o múrå, ìwq yóó joyè o Kó o múrå, ìwq yóó joyè o Bóníw´å w´å, ìwq lå fi xe é B´∑l´∑yìn w´å, ìwq lå fi xe é B´∑l´∑yìn w´å, ìwq lå y`ån o O til`∑ wu ni l´qkùnrin Kó o múrå, ìwq yóó joyè o

2 „ni méjì ní ´n joyè ŸEnìy`ån méjì ní ´n joyè B´∑nìkån b´å joyè t´ån „nìkån å jonígbèsè ŸEnìy`ån méjì ní ´n joyè

L´∑yìn tí Ql´qrun b´å b´å irú ∑ni b´∑`∑ xe é tíó sì rí oyè n´å`å j∑, orin tí wqn yóò m´ååkq fún un å tún m´åå y`åt`q. L´årå irú orinb´∑`∑ ni:1 Oyè yìí b´q sílé wå Ó di kóró Oyè yìí b´q sílé wå Ó di kóró

2 Ådékúnlé, èyí y∑ ´q n´å Ay∑y∑ ŸEkó, åy∑y∑ ŸEkó y∑ ŸAk`ånjí, èyí y∑ ´q n´å Åy∑y∑ ŸEkó, åy∑y∑ ŸEkó y∑

Bí irú oyè b´∑`∑ b´å til`∑ w´å j´∑ oyè qbå,l´årå irú orin tí w´qn tún m´åå ´n kq ni: L´åyé Olúgb´qn Mo ké borùn méje „ ò m´åå fìwé lórin L´åyé År`∑s`å

Mo ké borùn m´∑f`å „ ò m´åå fìwé lórin L´åyé ŸAj`åó Mo rå kókò, mo r`år´ån Mo repínrín, båbå åxq ŸAf`ql∑ ló le pé l`∑ yìí ò dùn „ni b´å pél`∑ yìí ò dùn Kó y´årå k´∑rù s´qk`q

ŸAl`åyé `qr`qÌd`∑rå — `ål`å´åfí`å Kókò, `år´ån `åti epínrín — orúkq `åwqn åxq ´nl´å ní åyé `åtij´q.

ŸAtúny`∑wò `∑k´q1 Ibi tí `åwqn `ågb`ålågb`å f´∑ m´åå ´n kú sí ni ____ å) qw´q qmq. b) `å`årin qmq. d) orí ìbùsùn.2 Irú ikú tí ìy´å `åwqn tí ´n kqrin kò kú ni ikú _____ å) rere. b) m´qtò. d) qmq.3 Ohun tí Åfql´åbí ní kí wqn fi owó inú ilé xe ni _____ å) ìy`åwó. b) oyè. d) òkú òun.4 Kí ni `åwqn Yorùb´å m´åå ´n gb`ådúr`å kí w´qn fi sí åyé lq?5 ŸAwqn ènìy`ån bíi mélòó ló m´åå ´n du oyè qbå?6 Kq orin òwe kån tí o b´å p`ådé nínú `∑k´q yìí.7 Bí ∑nì kån b´å joyè, kí ni w´qn ní ∑nì kejì yóó j∑?8 Kí ni w´qn sq pé ó y∑ Ådékúnlé?

Alawiye 5.indd 42 1/8/10 1:45:09 PM

43

9 Kí ni oríkì Ådékúnlé?10 Åxq mélòó ni ∑ni tí ´n kqrin r`å ní åyé ŸAj`åó?

Ix´∑ xíxe1 Kq `åròkq lórí åy∑y∑ òkú kån tí o ti rí rí.2 Dårúkq oyè qbå m´årùn-ún tí o m`q ní il`∑ Yorùb´å sí ìs`ål`∑ yìí. _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________ _____________________________

3 Yå `åw`or´ån ∑nìkån tí w´qn fi ´n joy`e sí `åfo yìí kí o sì fi kerey´q`qn`u k`un ún.

Alawiye 5.indd 43 1/8/10 1:45:09 PM

44

Ÿ„k´q 17Ìgbéy`åwó ní il`∑ Yorùb´å ní åyé `åtij´q

Bí ŸQgb´∑ni Åkínw´ålé xe wq kíl´å`åsì ni ó tib`∑r`∑ sí í kqrin pé: „ fún wå níy`åwóo wå Ql´qrun lå fi b`∑ yín o „ fún wå níy`åwóo wå, Ql´qrun lå fi b`∑ yín o „ fún wå níy`åwóo wå, Ql´qrun lå fi b`∑ yín o Omi ´n b∑ l´ågb`ål´åå wå Ìy`åwó ò rodò m´q o Omi ´n b∑ l´ågb`ål´åå wå Ìy`åwó ò rodò m´q o. Olùk´q kò tí ì kqrin yìí dél`∑ tí `åwqnqmq kíl´å`åsì fi ´n b´å å kq ´q. W´qn sì ´nf∑s`∑ rå ijó p`∑lú. Bí w´qn xe kqrin n´å`å dí`∑ni olùk´q tún ki ∑nu bq orin mìír´ån. Mò ´ngb´q: Orí ìy´å mi å bùn mí l´qmq ŸEsúrú kì í y`åg`ån o. Orí ìy´å mi å bùn mí l´qmq ŸEsúrú kì í y`åg`ån o. Bí mo b´å ròf´q sí y`årå o Qmq ni kó b´å mi j∑ ´∑ Orí ìy´å mi å bùn mí l´qmq ŸEsúrú kì í y`åg`ån o.

ŸAwqn åk´∑k`q´q kò mq orin kejì yìíd´ååd´åå. W´qn s´å tiråkå b´å olùk´q wqn kq ´q ni. L´∑yìn tí w´qn sì dìjq kqrin n´å`å t´∑rùnni Olùk´q tóó béèrè pé, ‘Irú `åsìkò wo niw´qn m´åå ´n kq `åwqn orin tí å x`∑x`∑ kqt´ån yìí?’ Yétúndé ló k´qk´q nåw´q sókè,olùk´q sì ní, ‘ŸA ´n gb´q o, Yétúndé’. Yétúndé ní, ‘ŸAsìkò ìgbéy`åwó ni s`å’.Olùk´q ní, ‘„ x´å Yétúndé l´åt`∑´∑w´q’. Ó w´åsq fún gbogbo kíl´å`åsì pé: ‘Ìgbéy`åwóníl`∑ Yorùb´å ní åyé `åtij´q’ ni ix´∑ wå k`ån

Alawiye 5.indd 44 1/8/10 1:45:10 PM

45

lónìí. Ó t`∑síw´åjú, ó ní: ‘ŸAwqn Yor`ub´å kå ìgbéy`åwó sí n`nkånp`åt`åkì ní åyé `åtij´q. Wqn kì í kå qkùnrintó b´å tóó ní ìy`åwó xùgb´qn tí kò ní ìy`åwósí ènìy`ån gidi. Ìdí r`∑ nìyí tí w´qn fi m´åå ´npå ´å lówe pé: ‘ŸAìlóbìnrin kò xeé d´åk´∑ lé:‘níní in, ogun ni, `åìní in ìj`ångb`qn.’ Bíqmqkùnrin b´å d`ågb`å tó l´åti f´∑ ìy`åwó, kíni ìgbés`∑ `åk´qk´q? Xådé ló nåw´q sókè. Olùk´q ní ‘Xådé,kí ni? Xådé d´åhùn pé ìfojúsóde ni.Olùk´q ní ‘O k´åre o, Xådé, ìfojúsóde niìgbés`∑ `åk´qk´q. ŸAwqn ∑bí qmqkùnrin n´å`åyó`o m´åå b´å å w´å qmqge tí ó d´årå l´åti fixe ìy`åwó.’ Olùk´q tún ´n b´å `qr`q r`∑ b``q, ó ní: L´∑yìntí w´qn b´å ti rí qmqge tí ó d´årå t´ån, kí niìgbés`∑ tí ó k`ån? ŸAwqn åk´∑k`q´q bíi m´∑rinló nåw´q sókè xùgb´qn F´ågbèmí ni olùk´qpè. F´ågbèmí ní, ‘Ål´årin`å ni ó k`ån tí `åwqn òbí qmqkùnrin m´åå w´å’. Olùk´q ní:B´∑`∑ ni, ål´årin`å ni ∑ni tí ó mq `åwqn òbíqmqbìnrin n´å`å tilétilé. Ó sì tún lè mq`åwqn òbí qmqkùnrin n´å`å. Ix´∑ ti ål´årin`åni kí ó w´ådìí bóy´å ìdílé rere ni qmq-kùnrin ti w´å’. Ìdílé rere ni ìdílé tí kì í xeonígbèsè t`åbí årúfin, tí kò sí `åìs`ån`årídågb´ånù bíi w`er`e, w´år´åp´å t`åbí `∑t`∑nínú ìrån wqn. Ål´årin`å n´å`å ni yóó xètò`qn`å tí qmqkùnrin `åti qmqbìnrin yóó gb`å rí årå wqn b´å s`qr`q. L´∑yìn èyí, èwo túnni ìgbés`∑ tí ó k`ån?’ Årinl´ådé ló k´qk´q nåw´q sókè. Olùk´q sìní kí ó d´åhùn. Årinl´ådé ní, ‘Ìxíhùn lók`ån, s`å.’ Olùk´q ní ‘Årin, o k´åre.’ Ìxíh`unló k`ån l´∑yìn tí qkùnrin `åti obìnrin ti b´åårå wqn s`qr`q t´ån. Kí ni ìtum`q ìxíhùn?’Túndé d´åhùn pé, Ìxíhùn ni ìd´åhùn tíìdílé qmqbìnrin yóò fún ìdílé qkùnrin pé `åwqn gb`å l´åti fún wqn l´qmq l´∑yìn tí w´qnb´å ti díf´å tí if´å sì fq rere. ŸAwqn ìdílé qkqyóó sånwó ‘ìxíhùn’ t`åbí ‘ìj´∑hòo’. ŸEyí ni

owó tí `åwqn kån ´n pè ní ‘ìy´å gb´q, b`åb´ågb´q.’ Iye owó tí w´qn ´n sån y`åt`q l´åti ìlú síìlú. Xùgb´qn ó b`∑r`∑ l´åti orí igbå n´åír`åp`∑lú ìgò qtí wisikí méjì. Olùk´q ní: Ok´åre, Túndé qmq `qd`q `ågb`å ni ´q. Bí w´qnb´å ti xèyí t´ån ni ål´årin`å yóó ti m´åå yqw´qkúrò dí`∑ dí`∑. Qkùnrin n´å`å `åti obìnrinn´å`å yóó sì lè m´åå p`ådé årå wqn l´åtis`qr`q. Ìgbés`∑ tí yóó t`∑lé èyí ni ìd´ånå. Kíni w´qn m´åå ´n xe ní `åsìkò ìd´ånå?Kúnlé ni ó d´åhùn, ó ní, ‘ŸAsìkò yìí ni`åwqn ènìy`ån qkq yóò w´å sån owó kåntí w´qn ´n pè ní owó ìd´ånå. Iye tí w´qn ´nsån ´n y`åt`q l´åti ìlú sí ìlú `åti l´åti ilé sí ilé.Owó n´å`å b`∑r`∑ l´åti orí ogún `qk´∑ tí í xen´åír`å m´∑w`å´å lóde òní títí lq dé `å´åd´qtån´åír`å’. Olùk´q ní ‘O xeun, Kúnlé, kí niwqn yó`o tún fi kún owó yìí?’ L´åyí ní,‘Wqn yóó di ∑rù `ånå. L´årå ∑rù n´å`å niogójì obì `åjóòóp´å, ogójì orógbó, ìgòoyin méjì, ìgò qtí wisikí, åtååre m´∑w`å´åt`åbí jù b´∑`∑ lq `åti åxq ìró méjì t`åbí jù b´∑`∑lq. W´qn m´åå ´n h´å obì, orógbó, oyin, qtí`åti åtååre l´å`årin ∑bí l´åti fi xe `ådúr`å fúntqkqtìy`åwó.’ Olùk´q ní, ‘B´∑`∑ ni, L´åyí. O k´åre, L´∑yìnèyí ni wqn yóò d´å qj´q ìgbéy`åwó. Qj´q ´nl´åni qj´q yìí m´åå ´n j´∑ ní ìdílé qkq `åti tiìy`åwó. W´qn m´åå ´n se oúnj∑ r∑p∑t∑ ní`qn`å méjéèjì. ŸAwqn ∑bí qkq yóó sì r´ånènìy`ån w´å sí ilé ìy`åwó. ŸAwqn ∑l∑gb´∑ìy`åwó `åti `åwqn ènìy`ån qkq ni yóó sinìy`åwó délé qkq. „kún-ìy`åwó niqmqbìnrin m´åå ´n fi d´ågbére fún `åwqnòbí `åti m`ql´∑bí r`∑, kò sì gbqd`q b´å qkq r`∑nílé. Kí ni ìy`åt`q tó w`å l´å`årin ìgbéy`åwó åyé`åtij´q `åti ti òde òní? Dìrån ló d´åhùn, ó níkò sí ìfojúsóde m´q: fúnrå tqkq-tåyå niw´qn ´n rí årå wqn lóde òní. Kò sí `qr`qål´årin`å m´q. Dípò síso årå wqn p``q nílé`åwqn òbí, ní kóòtù t`åbí x´q`qxì t`åbí

Alawiye 5.indd 45 1/8/10 1:45:10 PM

46

m´qx´ål´åxí ni w´qn ti ´n so årå wqn p`q lódeòní; ìd´ånå kò j´∑ túl`å`åsì m´q lóde òní.Ìk`qsíl`∑ tí kò w´qp`q l´åyé `åtij´q ti w´qp`q lódeòní.’ Olùk´q ní: ‘Dìrån ti sq gbogbo r`∑ t´ånni k´å wí. „ p`åt´∑w´q fún un’. L´∑yìn èyí ni ó ní kí ∑nìkån sunkúnìy`åwó. Ådéòtí ló b´q síw´åjú tó sì fi ohùn∑kún-ìy`åwó sq pé: ‘Ìy´å, ìy´å, n ó m´åå lq nù un „ pé n lówó „ pé n bímq Kí n xòwò, kí n bóde p`ådé....’Ådéòtí kò tíì pårí sísun ∑kún-ìy`åwó n´å`åtí ågogo oúnj∑ fi lù. Olùk´q sì ní: ‘O xeuno, Ådéòtí. N ó m´åå pè ´q ní qj´q mìír`ån.Ó y´å, ∑ lq j∑un.’

ŸAl`åyé `qr`q`ågb`ål´å — ibi tí ó t´∑jú l´∑yìn ilé; `∑yìnkùlé tí å fi gb`ågede bù m´q ilé.tiråkå — gbìy`ånjú; gbìd´ånwò.`årídågb´ånù — `åìs`ån búburú tí ènìy`ån m´åå ´n s´årå fún kí ó m´å bå`å rån olúwår`∑.w´år´åp´å — `åìs`ån tí m´åå ´n gbé ènìy`ån w´qnl`∑, tí olúwår`∑ yóó sì m´åå då it´q ríru l´∑nu.obì `åjóòóp´å – oríxi obì gidi tó níyelórí ni èyí: ó pupå ó sì dùn.

ŸAtúny`∑wò `∑k´q1 Orin tí `åwqn åk´∑k`q´q kò m`q d´ååd´åå ni orin _____ å) kìn-ín-ní.

b) kejì. d) k∑tå.2 Orúkq åk´∑k``q´q tí ó k´qk´q d´åhùn ìbéèrè olùk´q nínú `∑k´q n´å`å ni _____ å) Xådé. b) F´ågbèmí. d) Yétúndé.3 Ìgbés`∑ `åk´qk´q nínú ètò ìgbéy`åwó ní il`∑ Yorùb´å l´åyé `åtij´q ni ____ å) ìxíhùn. b) ål´årin`å. d) ìfojúsóde.4 Tå ni åk´∑k`q´q tí ó s`qr`q kån ål´årin`å?5 Kí ni olórí ix´∑ ål´årin`å?6 Kí ni `ål`åyé tí Årinl´ådé xe?7 Sq `åwqn n`nkån tí `åwqn ∑bí qkq n´å`å `n kó fún ∑bí ìy`åwó ní `åsìkò ìd´ånå.8 Kí ni ìy`åt`q tó w`å l´å`årin `åx`å ìgbéy`åwó åyé `åtij´q `åti tòde òní ní il`∑ Yorùb´å?

Ix´∑ xíxe1 Kq `åròkq kúkúrú lórí ipå òbí nínú ètò ìditqkqtåyå ní `åwùjq Yorùb´å l´åyé `åtij´q.2 W´å gbogbo `òwe `åti `åk`ånlò-èdè inú `∑k´q n´å`å j´åde kí o sì kq w´qn síl`∑.3 Kí ni `åp∑∑r∑ `åfiwé t`å`år`å kån xoxo tí ó w`å nínú `∑k´q n´å`å?4 K´q `åk´qsórí gbólóhùn m´∑w`å´å nínú ∑kún-ìy`åwó b`q w´å l´åti ilé.

Alawiye 5.indd 46 1/8/10 1:45:10 PM

47

Ÿ„k´q 18ŸAròkq — Qdún Iléy´å tí ó kqj´å

Bí ó til`∑ j´∑ pé å ti ´n kq oríxiríxi `åròkq b`ql´åti `∑yìn w´å, ó xe p`åt`åkì kí å m´åå níìlåpå èrò bí å b´å ti f´∑ kq `åròkq. Oríxiríxi `qn`å ni ìlåpå èrò yìí gb`å wúlò. L´qn`å kìn-ín-ní, yóò j´∑ kí ix´∑ wå ní ètò. Å kò níí xe `åxìxe fífi k`∑k´∑ x´å´åjú ∑xin. B´åkån n´å`å,ìlåpå-èrò yóò dín `åy`åb´å, tí ó lè bå`åròkq wå j´∑, kù. Kò ní í j´∑ kí ´å m´åå y`åk´å`åkiri nínú `åròkq wå. Níní ìlåpå-èròtún m´åå ´n r`ån w´å l´qw´q l´åti r´åntí gbogbo

kókó tó xe p`åt`åkì lórí orí-`qr`q `åròkq n´å`å.Ó tún m´åå ´n j´∑ kí ix´∑ wå ó y´å. Å ó lè tètèronú kí´åkí´å kí ´å sì kq ohun tí å f´∑kq ní `å`årin `åkókò dí`∑. L´∑yìn tí å ti mq ìwúlò ìlåpå båyìí, irúèwo ni å w´å le ní fún `åkqlé òkè yìí? „ j´∑kí ´å yiri ti ìs`ål`∑ yìí wò. å) Ìdí r`∑ tí å fi ´n xe Iléy´å. b) Qj´q tí qdún iléy´å tó kqj´å b´q sí. d) Ipå tí Ìjqbå kó nínú qdún n´å`å.

Alawiye 5.indd 47 1/8/10 1:45:15 PM

48

e) Ìmúråsíl`∑ xå´åjú qdún Iléy´å. ∑) Bí qdún Iléy´å n´å`å xe kån `åwqn årå ìlú. f) Ìmúrå `åwqn olùj´qsìn. g) Ibi tí w´qn ti lq j´qsìn. gb) Ohun tí w´qn xe níbi ìj´qsìn. i) Ohun tó x∑l`∑ l´∑yìn ìj´qsìn. h) Bí wqn xe pårí qdún n´å`å. B´åyìí, å óò w´å b`∑r`∑ sí í mú `åwqn ìpín èrò n´å`å ní `qk`q`qkån. Å ó sì m´åå m´∑nu bå `åwqn kókó dí`∑ lórí `qk`q`qkån. Ìpín `åk´qk´q ni okùnf`å qdún n´å`å. ŸAwqnoním`q-`∑sìn fi yé wå pé Bùr´åím`q j´∑Mùsùlùmí òdodo. Xùgb´qn ó p´∑ kíQl´qrun tóó fún un ní qmq kån xoxo.Ql´qrun kån n´å`å tí ó fún un ní qmq ni ótún ní kí ó fi rúbq sí `åx∑ Qlqrun. Ó kùdí`∑ kí ó fi qmq rúbq ni m`qlék`å Ql´qrunyq sí i. Ó sì fi `ågbò tí yó`o r´qpò qmq n´å`åh`ån ´ån. B´åyìí ni qdún Iléy´å xe b`∑r`∑.Qdún Iléy´å ti qdún 2000 b´q sí qj´qk∑rìnlélógún, oxù k∑tå qdún 2000. L´årå ipå tí Ìjqbå kó nínú qdún n´å`å nifífún `åwqn `òxìx´∑ ní ìsinmi qj´q méjì l´∑nuix´∑. B´åkån n´å`å ni olórí Ìjqbå ŸApåp`qr´ånx´∑ ìkíni-kú-ewu-qdún sí gbogboènìy`ån oríl`∑-èdè wå. Gómìn`å ìpínl`∑k`q`qkån n´å`å tún r´ånx´∑ ìkíni-kú-ewu-qdún sí `åwqn ènìy`ån ìpínl`∑ r`∑. Nínúìmúråsíl`∑ `åwqn ql´qdún ni wíw´å tí `qp`qwqn ti `∑yìn-odi w´å´å xe qdún ní ìlú wqn.Púp`q n´å`å ló tún rå `ågbò bí w´qn xe m´åå´n xe l´qdqqdún. W´qn rå åxq titun. ŸAwqntí kò lówó `ågbò rå ådì∑. Kùkùk`∑k`∑ qdúnIléy´å j´∑ kí ènìy`ån p`q ní `å`årin ìlú. ŸEyí fåkí m´qtò-wíw`q ní `å`årin ìlú `åti lílq sí `∑yìn-odi gbé owó lórí. B´∑`∑ sì ni åxq `åti oúnj∑léwó sí i ní qj`å. Ní `å´år`q qj´q Iléy´å, `åwqn Mùsùlùmí tóti wq Iléy´å so `ågbò wqn m´q ojúde wqn.Oník´ålukú wqn wq åxq titun, w´qn sì kqrí

sí yídì tí í xe ibi ìj´qsìn wqn. ŸAwqn mìír`ångbé åwq l´qw´q, `åwqn kån sì gbé ∑níl´qw´q. X`åx`å olùj´qsìn ni kò mú t´∑síbíyùl´qw´q. Ní yídì ni w´qn ti kírun, tíLèm´q´qmù ìlú sì dårí ìj´qsìn n´å`å. Níb`∑n´å`å ni Lèm´q´qmù ti på `ågbò tir`∑. L´∑yìn `ådúr`å ni oník´ålukú olùj´qsìn påd`å síléníbi tí w´qn ti w´å´å på `ågbò ti årå-wqn.ŸAwqn tó på ∑rån h´å ∑rån n´å`å ní tútù fún`åwqn ∑bí, `qr´∑ `åti ål´ådùúgbò wqn. ŸAwqntí kò p∑rån h´å oúnj∑. Xùgb´qn qj´q kejì nipúp`q ènìy`ån tóó h´å ∑rån wqn. Qj´q yìín´å`å ni ogunl´qg`q ènìy`ån lq kí `qr´∑ `åtiojúlùm`q. B´∑`∑ sì ni oríxiríxi ∑l´∑gb´∑j∑gb´∑ló xe `åj`qdún ∑gb´∑ wqn ní qj´q n´å`å. Qj´qk∑tå Iléy´å ni qk`q-wíw`q tún gbówó lórínítorí pé `qg`q`qr`q `åwqn ènìy`ån ti ´n påd`åsí ∑nu ix´∑ wqn. Bí Iléy´å qdún 2000 xepårí nìyí. Bí å b´å fi årå bål`∑ to gbogbo ohun tíå ti ´n wí jq å ó rí i pé kò ì tíì di `åròkqkíkún lórí qdún Iléy´å. Xùgb´qn kì í xeqdún Iléy´å nìkån ni å lè lò ìlåpå-èrò yìífún. Ó tún xeé lò l´∑yìn ìyípåd`å tó y∑ fúnoríxiríxi qdún p`å´åp`å´å jùlq `åwqn tí Ìjqbåm´åå ´n kéde qlidé qj´q kån t`åbí qj´q méjìfún.

ŸAl`åyé `qr`qÌlåpå èrò — ŸEyí ni ìl`ån`å ohun tí å f´∑´∑ sq, ìl`ån`å èrò wå tí å m´åå ´n t`∑lé bí å b´å f´∑ kq `åròkq.Wq Iléy´å — d`ågb`å, `åti lówó l´qw´q tó l´åti på ∑rån fún qdún Iléy´å.

ŸAtúny`∑wò `∑k´q1 ŸQkån nínú `åwqn `å`nf`å`åní ìlåpå-èrò ni pé ó m´åå ´n _____

Alawiye 5.indd 48 1/8/10 1:45:15 PM

49

å) dín `åy`åb´å kù. b) j´∑ kí `åròkq gùn. d) j∑ kí å rí `å`åyè lo òwe.2 „ni tí ó b`∑r`∑ `åx`å pípå ∑rån-Iléy´å ni ____ å) m`qlék`å. b) Bùr´åím`q. d) Ql´qrun.3 Årå ipå tí Ìjqbå kó nínú qdún Iléy´å ni ____ å) pípå ∑rån Iléy´å. b) fífún `åwqn òxìx´∑ ní ìsinmi (qlidé). d) fífi kún owó m´qtò åkérò.4 Ròyìn oríxiríxi ìmúråsíl`∑ tí `åwqn Mùsùlùmí xe kí qj´q qdún tóó pé.5 Níbo ni `åwqn Mùsùlùmí ti lq j´qsìn ní qj´q qdún Iléy´å?6 ŸAsìkò wo ni `åwqn Mùsùlùmí på ∑rån-Iléy´å wqn?7 Irú ∑rån wo ló m´åå ´n w´qp`q nínú oríxiríxi ∑rån tí wqn fi ´n xe Iléy´å?8 Kí ni ìdí r`∑ tí qk`q-wíw`q tún fi m´åå ´n gbówó lórí bí qdún Iléy´å b´å ti pårí?

Ix´∑ xíxe1 K´qk´q kq ìlåpå-èrò r∑, l´∑yìn n´å`å kq `åròkq tìr∑ y´ål`å lórí qdún ìtúnu-`å`åw`∑ t`åbí qdún Kérésìmesì.2 Wå gbogbo òwe `åti `åk`ånlò-èdè tó w`å nínú `∑k´q yìí kí o sì kq w´qn síl`∑.3 J´∑ kí olùk´q pe `åpèkq gbólóhùn mårùn-ún `åk´qk´q nínú `∑k´q yìí fún q kí o sì kq ´q sínú ìwé-ìk`qwé r∑.4 Béèrè `ål`åyé lórí oríxiríxi qdún, tí w´qn ´n xe ní `ådúgbò r∑, b`q l´åti ilé.

Alawiye 5.indd 49 1/8/10 1:45:15 PM

50

Ÿ„k´q 19Òwe kéékèèké tí ´n súyq nínú ìt`ån `åròsq

ŸQkån l´årå `å`nf`å`åní tí `å ´n rí nínú kíkåìwé-ìt`ån-`åròsq ni òwe `åti `åk`ånlò-èdè.Oríxiríxi òwe ló m´åå ´n súyq nínú ìt`ån`åròsq. Ó j´∑ n`nkån tí ó r∑w`å pé kí å m´ååx`åkíyèsí òwe titun bí å b´å ti ´n kå ìwé-ìt`ån `åròsq lq. X`åx`å ìwé-ìt`ån-`åròsq ni ålè k`å tí å kò ní í rí òwe méjì t`åbí m´∑tåtitun dìmú níb`∑. Bí å b´å ti rí irú òwe tój´∑ titun b´åyìí, ó d´årå kí ´å kq ´q síl`∑. Kí ´åsì m´åå lò ó nígb`å tí `åwå n´å`å b´å ´n s`qr`q.Å tún lè m´åå lo òwe b´∑`∑ nínú `åròkq tí åb´å ´n kq. Bí å b´å w´å wo ìt`ån ‘Mojís´ql´å ål´åxq-òfì tó w`å ní Ÿ„k´q 12, å óò rí oríxiríxi irúòwe tí `å ´n wí. Òwe ni ó til`∑ b`∑r`∑ ìt`ånn´å`å. ‘Ìy`åwó mi kò sunw`qn, nítorí qmq nimo xe f´∑ ∑, ∑ni mélòó ni ènìy`ån yóó ro∑j´q ìy∑n fún t´ån?’ „ní b´å ti gb´q òwe yìí,yóó ti m`q pé d´åjúd´åjú ìt`ån inú `∑k´q n´å`åj∑m´q ìy`åwó, b´åkån n´å`å ni yó`o tún h`ånpé ìy`åwó n´å`å hùw`å kån tí kò d´årå ní`åsìkò ìt`ån n´å`å. Òwe kejì nínú ìt`ån n´å`åni: ‘Ìbínú kò m`q pé olówó òun ò l´∑s`∑níl`∑’. Ohun tí òwe yìí ´n sq ni pé bí inúb´å ti ´n bí ènìy`ån, olúwår`∑ yóó xi ìw`å hùkqj´å ibi tí ågb´årå r`∑ mq. ŸQr`q burúkú tíŸAj`åyí ´n sq sí ìy`åwó r`∑ ní `åsìkò ìj`å ló fåòwe yìí. Nígb`å tí ìt`ån n´å`å tún t`∑ síw´åjú å túnrí òwe: ‘Òkú qdún m´∑tå kì í xe `ålejòs`åréè m´q’. Ohun tí òwe yìí fi ´n yé wå nipé ŸAj`åyí `åti ìy`åwó r`∑ ti dìjq w`å fún ìgb`åpíp´∑, w´qn sì mqw´q årå wqn. Bí å tún xes`qr`q nípå ∑w`å ìy`åwó n´å`å å rí òwemìír`ån. ‘Ìw`å l∑w`å qmq ènìy`ån.’ P`åt`åkìòwe yìí, ní `qgångån ibi tí å ti lò ó, ni pé

ìw`å rere ni ∑w`å tí ó d´årå jù l´årå ènìy`ån. Lórí ix´∑ tí ó gbé ŸAj`åyí l´åti Ìb`åd`ån, ìlúr`∑, lq sí Òkè-Qyå ni å w´å gb´q òwe:‘Oníx´∑ ìjqbå fi årå r`∑ sqf`å’. Bí ìw`qf`å kòxe lè kq ix´∑ fún olówó r`∑ n´å`å ni òxìx´∑ìjqbå kò le kq ibi tí ix´∑ b´å gbé e lq `åy`åfití ó b´å f´∑ fix´∑ síl`∑. Nínú `qr`q nípå ∑j´q tí óyq ŸAj`åyí níx´∑ xùgb´qn tí kò r´ån ån l´∑w`qnni å ti rí òwe mìírån: ‘Ohun tó b´å f´∑ b´∑ni lórí, bí ó b´å xí ni ní fìl`å kí å m´åådúp´∑’. Ohun tí òwe yìí ´n sq ni pé `∑w`qntí ŸAj`åyí kì b´å lq ni ó d`åbí orí-bíb´∑. B´∑`∑sì ni ix´∑ tí ó b´q l´qw´q r`∑ ni ó d`åbí n`nkåntí ó xí i ní fìl`å.’ Gbígb`å tí `åwqn ènìy`ånìy`åwó r`∑ gb`å ´å síl`∑ lå sì fi òwe yìí t∑num´q: ‘Ojúlùm`q kò j´∑ kí åhun ó sun ìgb´∑.’ L´∑yìn gbogbo w`åh´ål`å ŸAj`åyí, ó dúp´∑l´qw´q Ql´qrun pé òun kò fi åxq `∑w`qnborå. ŸEyí ló få òwe: ‘B´å ò kú, ìrètí ò pin.’Ohun tí òwe yìí ´n sq ni pé, níw`qn ìgb`å tí`∑mí ŸAj`åyí xì w`å, kò sí ohun tí kò le d`å ní`∑yìn-`qlå. B´åkån n´å`å ni dídúró tí ìy`åwór`∑ dúró tì í ní `åsìkò w`åh´ål`å få òwe:‘„y∑lé kì í b´å onílé j∑ kí ó b´å onílé mu,kí ó w´å fi í síl`∑ l´åsìkò ìxòro.’ Ìtum`q òwe`å`årin yìí ni pé, g´∑g´∑ bí ∑y∑lé kì í xe é s´åkúrò l´qd`q onílé ní `åsìkò ìp´qnjú, n´å`å niìy`åwó ŸAj`åyí kò xe fi qkq r`∑ síl`∑ ní `åkókòìxòro. Å sì tún rí `∑d`å òwe yìí: ‘Tå ló mqÒkòlò ní ŸQy´q’ nígb`å tí ŸAj`åyí kò tètè rí∑ni dúró fún un ní ìlú `åjèjì nígb`å tí ó ríix´∑ mìír`ån. Bí oríxiríxi òwe xe w`å nínú ìt`ån n´å`ånìyí títí ó fi pårí. ŸQp`qlqp`q òwe w`qnyí sìbù kún ådùn ìt`ån n´å`å. Ó xe p`åt`åkì kí ´åkq gbogbo òwe tí å ti ´n f`åyq nínú ìt`ån

Alawiye 5.indd 50 1/8/10 1:45:16 PM

51

n´å`å síl`∑. Bí å b´å kq w´qn síl`∑ t´ån, kí ´å sìk´q wqn. L´∑yìn tí å b´å ti m`q w´qn t´ån, óxe p`åt`åkì kí å m´åå lò w´qn nínú `åròsq `åti`åròkq wå.

ŸAl`åyé `qr`qs`åréè — ibojì òkú.fi xqf`å — fi kówó t`åbí fi y´åwó l´qd`q olówó.sun ìgb´∑ — sùn nínú igbó.

ŸAtúny`∑wò `∑k´q1 Ohun kån p`åt`åkì tí ó w´qp`q nínú ìwé- ìt`ån-`åròsq ni _____ å) òwe. b) ewì. d) ìf`qr`qd´år`å.2 Ÿ„k´q _____ nínú ìwé yìí j´∑ ìt`ån `åròsq. å) k∑tå b) kejìl´å d) kejìdínl´qgb`qn3 Òwe yìí ‘Ohun tó f´∑ b´∑ ni lórí, bó b´å xí ni ní fìl`å k´å dúp´∑’ t´qkå sí ______ å) ∑j´q tí ŸAj`åyí ní. b) owó tí kò sí l´qw´q ŸAj`åyí. d) ix∑ tó b´q l´qw´q ŸAj`åyí.4 Kí ni òwe tí ó fi h`ån pé ŸAj`åyí kò bånúj´∑ nígb`å tí ix´∑ b´q l´qw´q r`∑?5 Nínú `åyqk`å tí `å ´n wí yìí, b´åwo ni ó xe h`ån pé ìw`å xe p`åt`åkì ju ∑w`å lq?6 Kí ló bí òwe yìí ‘Ojúlùm`q kì í j´∑ kí åhun ó sun ìgb´∑’ nínú `åyqk`å n´å`å?7 Kí ni òwe tí ó j∑ m´q Òkòlò nínú `∑k´q yìí?8 ŸQn`å wo ni òwe tí å b´å k´q nínú ìt`ån `åròsq lè gb`å wúlò fún wå?

Ix´∑ xíxe1 Kq ìt`ån `åròsq kån tí ó fi årå p´∑

‘Mojís´ql´å ål´åxq òfì.’2 W´å òwe méjì mìír`ån j´åde l´åti inú `åyqk`å òkè yìí, kí o sì kq w´qn síl`∑.3 Kí ni òdì `qk`q`qkån `åwqn `qr`q w`qnyí?_________ titun, b`∑r`∑, d´årå, burúkú, ìy`åwó, ìxòro.4 W´å òwe m´årùn-ún tí kò sí nínú ìt`ån ‘Mojís´ql´å ål´åxq-òfì’ kí o sì fi bírò kq w´qn sí ibi tí å pèsè sí ìs`ål`∑ yìí.

i) _________________________ ii) _________________________ iii) _________________________ iv) _________________________ v) _________________________

Alawiye 5.indd 51 1/8/10 1:45:16 PM

52

Ÿ„k´q 20ŸAx`å ìsqmqlórúkq ní il`∑ Yorùb´å ní åyé `åtij´q

Bí ŸQgb´∑ni Åkínw´ålé xe wq kíl´å`åsì ni`åwqn åk´∑k`q´q dìde kí i. Ó d´å wqn lóhùnd´ååd´åå. Ó w´å béèrè pé; ‘Inú `∑k´q wo låti k`å nípå ‘ìgbéy`åwó’? Bísí ló d´åhùnìbéèrè olùk´q, ó ní ‘Nínú `∑k´q k∑`∑´∑dógúnni å ti k`å nípå ìgbéy`åwó’. Olùk´q ní: ‘B´∑`∑ni o. Kò burú, kí ni å m´åå ´n retí l´∑yìnìgbéy`åwó? Lékè ló d´åhùn, ó ní ‘Qmq niå m´åå ´n retí l´∑yìn ìgbéy`åwó.’ Olùk´q ní:‘Òót´q `qr`q ni. Kq orin ìbíl`∑ kån tí ó j∑m´qqmq fún mi.’ Lékè kqrin b´åyìí pé:

K´å dìjq lq K´å dìjq lq. Ibi ql´qmq b´å ´n rè, K´å dìjq lq. Bó b´å y´å, „ w´å pè w´å o. Ibi ql´qmq b´å ´n rè, K´å dìjq lq. „ní bí kò ní y`ånkú o. Ibi ql´qmq b´å ´n rè, K´å dìjq lq.

Alawiye 5.indd 52 1/8/10 1:45:20 PM

53

ŸAg`ån ´å tqw´q bosùn. Ibi ql´qmq b´å ´n rè, K´å dìjq lq. Kí ni Lékè b`∑r`∑ orin yìí sí, ni gbogbokíl´å`åsì ti gb`å ´å bí ∑ní gbå igb´å qtí; w´qnkqrin n´å`å t´∑ årå wqn l´qrùn, kí olùk´q tóód´å wqn dúró. Olùk´q ní: ‘Ìsqmqlórúkq níil∑ Yorùb´å’ ní å ní lónìí. Ní åyé `åtij´q, `qt`q`qt`q ni w´qn m´åå ´n xe ìsqmqlórúkq `åtiìkómqj´åde. Xùgb´qn `åpåp`q ni méjéèjìlóde òní. Ní åyé `åtij´q, wqn kì í gbé qmqtitun kúrò ní ìy`∑wù tí å bí i sí títí qj´qìkómqj´åde yóó fi pé. Ní qj´q yìí ni wqnyóó xe gbogbo ètùtù tí ó y∑, tí wqn yóósì gbé qmq n´å`å j´åde sí gbå[ngbå. Qj´qkelòó ni w´qn til`∑ m´åå ´n kó qmqkùnrinj´åde? X`∑y∑ ló k´qk´q nåw´q sókè. Olùk´q sì níkí ó d´åhùn. X`∑y∑ ní, ‘Qj´q k∑s`ån-´ån niw´qn m´åå ´n kó qmqkùnrin j´åde. Qj´q kejeni ti qmqbìnrin.’ Olùk´q ní: ‘X`∑y∑ ti gbåìd´åhùn ìbéèrè n´å`å t´ån; kód`å ó tún sq tiobìnrin tí å kò bi í. Bí ó b´å w´å xe `åwqnìbejì qmq titun, qj´q kélòó ni å ó kó wqnj´åde? Nírån ní, qj´q k∑jq ni å m´åå ´n kó`åwqn ìbejì j´åde.’ Olùk´q ní ‘Òót´q ni Nírånsq. Xùgb´qn kò sí òfin tí ó dè é pé qj´qìkómqj´åde ni w´qn tóó gb´qd`q sq qmq níorúkq. Å rí `åwqn ènìy`ån dí`∑ tí ´n sq qj´qìsqmqlórúkq di `åsìkò ìkómqj´åde.Xùgb´qn qj´q ìf`ålqmq tí í xe qj´q k∑f`å tí åbí qmq ni `qp`q ènìy`ån ti m´åå ´n sq qmqwqn ní orúkq. Ní qj´q ìf`ålqmq yìí, w´qnm´åå ´n dín irú. W´qn m´åå ´n pèsè `∑kq jíj∑ní il`∑ ŸQy´q. Wqn yó`o m´åå fi òkèlè `∑kqkéékèèké kån qb`∑ irú. Wqn yóó m´åå fikån oríkèéríkèé årå qmq titun t`ådúr`å-tådúr`å; ìy´å qmq n´å`å yóò m´åå b´å å j∑ ´∑.Bí w´qn b´å fi òkèlè `∑kq kån etí qmqtìtun, wqn yóò wí pé, ‘Etí r∑ yìí o, `qr`qrere ni o ó m´åå fi gb´q. O ò ní í fi gb´q`qr`q ìj`ångb`qn.’

Olùk´q tún t`∑síw´åjú nínú `ål`åyé r`∑, óní: ‘Xùgb´qn níw`qn ìgb`å tí ó ti j´∑ pé`qg`q`qr`q ènìy`ån ló m´åå ´n på ìsqmqlórúkqp`q m´q ìkómqj´åde å ó på méjéèjì p`qnínú `∑k´q yìí. Y`åt`q fún jíj∑ `åti mímu tíw´qn m´åå ´n fi t´∑ `åwqn ènìy`ån l´qrùn níqj´q n´å`å, w´qn tún m´åå ´n pèsè `åwqnn`nkån tí wqn yóó fi x`ådúr`å fún qmqtitun n´å`å. ŸAp∑∑r∑ nìw`qnyí: Oyin: W´qnm´åå n fi x`ådúr`å pé kí åyé qmq n´å`å ódùn bí oyin. Obì: Obì tí í bi ikú `åti `årùn ni yóóm´åå bi gbogbo n`nkån burúkú kúròníw´åjú qmq n´å`å. Åtååre: G´∑g´∑ bí åtååre kì í xe di ti`∑ní `å`åb`q, `åxepé oore ni Ql´qrun yó`o m´ååxe fún qmq n´å`å. Epo: G´∑g´∑ bí epo xe j´∑ ìr´qjú qb`∑, niåyé qmq n´å`å yóó xe m´åå d`∑r`q.’ Olùk´q w´å´å béèrè oríxiríxi orúkq tí `åwqn Yorùb´å m´åå ´n fún `åwqn qmqwqn. L´åyídé ló d´åhùn; ó ní ‘ŸQkån nínúwqn ni orúkq `åbísq. ŸEyí ni å m´åå fúnqmq ní qj´q ìsqmqlórúkq. Å ó x`åkíyèsíìdílé `åti `åsìkò tí å bí qmq n´å`å sí. Ìdíléqbå å m´åå j´∑ Ådéy∑yè, Oyèéníyì,Oyèédìrån `åti b´∑`∑ b´∑`∑ lq. Åkin ni ó m´åå `n b`∑r`∑ orúkq ìdílé `åwqn jågunjågun.’Olùk´q ní: ‘L´åyídé gbìy`ånjú. Irú orúkqmìír`ån wo ló tún w`å?’ B´qs`∑ ní: ‘Orúkq `åmút`qrunw´å. ŸEyí ni orúkq tí å fún qmqnítorí `qn`å tí å gb`å bí i `åti `åsìkò tí ó w´ås´åyé. Ìgè ni qmq tí ó k´qk´q yq ∑s`∑ sítål´åti inú ìy´å r`∑ dípò orí tí púp`q `åwqn qmqtitun m´åå ´n k´qk´q yq sítå. ŸAj`åyí ni qmq tíó dojú bol`∑ nígb`å tí å bí i. Òjó ni qmq tíó gbé ibi r`∑ k´qrùn.’ Olùk´q dúp´∑ l´qw´qB´qs`∑, ó tún béèrè irú orúkq mìír`ån tíó w`å. Y∑mí ló fèsì, ó ní, ‘Oríxi orúkq mìír`ånni oríkì. Oríkì ∑l´∑yq-`qr`q-kån w`å, `åwqnbíi ŸAj`ågbé, ŸAx`åk´∑, ŸAl`åbí. Oríxi oríkì kejì

Alawiye 5.indd 53 1/8/10 1:45:20 PM

54

ni oríkì orúkq `åmút`qrunw´å bí i oríkìT´åyéwò, oríkì K´∑yìndé, oríkì D`ådå.Oríxi oríkì k∑tå ni oríkì ìrån bí i Oníkòyí,oríkì ìrån Ológbìn-ín. Olùk´q ní kí w´qnp`åt´∑w´q fún Y∑mí, nítorí èsì r`∑ tópegedé. Olùk´q w´å fi kún un pé. ‘Oríxiorúkq k∑rin ni èyí tí å m´åå ´n fún `åbíkú.L´årå irú `åwqn orúkq b´∑`∑ ni Kúk`qyíÅyél`å´ågbé, ŸAkís`å´åt´ån `åti b´∑`∑ b´∑`∑ lq.Orin tí ó d´å tí gbogbo kíl´å`åsì b´å å gbèni w´qn fi pårí `∑k´q n´å`å. Ó ní Ijó kí `n b´å jó Tí yóó wqmq? ŸAr`å kí `n b´å d´å Tí yóó wqmq. Må jíjó åp´å `qtún Bóy´å ´å wqmq ŸAr`å kí `n b´å d´å Tí yóó wqmq Må jíjó åp´å òsì Bóy´å ´å wqmq ŸAr`å kí `n b´å d´å Tí yóó wqmq

ŸAl`åyé `qr`qy`ånkú — kú lójijì l´åìd`ågb`åìf`ålqmq — `∑bùn ni qmq. Orò tí å m´åå ´n xe ní qj´q k∑f`å tí å bí qmq nínú èyí tí å m´åå ´n fún un ní orúkq.Oríl`∑ — ìdílé, ìrån

ŸAtúny`∑wò `∑k´q1 Åk´∑k`q´q tí ó k´qk´q d´åhùn ìbéèrè `qgb´∑ni Åkínw´ålé ni _____ å) Y∑mí. b) X`∑y∑. d) Lékè.

2 Qmq tí `åwqn Yorùb´å m´åå ´n kó j´åde ní qj´q k∑jq ní åyé `åtij´q ni_______ å) ìbejì. b) qmqbìnrin. d) qmqkùnrin.3 Qj´q tí w´qn m´åå ´n dín irú ni qj´q _______ å) ìkómqj´åde. b) ìsqmqlórúkq. d) ìf`ålqmq.4 Kí ni `åwqn n`nkån tí w´qn m´åå ´n lò níbi ìf`ålqmq?5 D´årúkq méjì nínú `åwqn n`nkån tí w´qn m´åå ´n lò fún ìwúre níbi åy∑y∑ ìsqmqlórúkq.6 Kí ni p`åt`åkì obì nínú ètò ìsqmqlórúkq.7 Irú ìdílé wo ló m´åå ´n fi Åkin sq qmq lórúkq?8 Irú qmq wo ni `å ´n sq ní ŸAjåyí?

Ix´∑ xíxe1 Kq `åròkq lórí åy∑y∑ ìsqmqlórúkq kån tí o ti lq wò ní `åìp´∑ yìí.2 W´å òwe m´årùn-ún tí ó d´å lé qmq kí o sì kq w´qn síl`∑.3 Fi årå bål`∑ kq ìpín åf`q kìn-ín-ní `∑k´q yìí tí olùk´q yóó pè fún q g´∑g´∑ bí `åpèkq.4 W´å ìtum`q `åwqn orúkq w`qnyí b`q w´å l´åti ilé: Ìl`qrí, ŸQp´ådìjq, Qn`åb´qt`∑, „fúnl`åj`å, Awól`ålú.5 Få `qr`q-ìxe m´´∑w`å´å j´åde nínú `∑k´q tí o k`å yìí kí o sì fi bír`o kq w´qn sí `åfo ìs`ål`∑ yìí: i) _________________________ ii) _________________________ iii) ________________________ iv) _________________________ v) _________________________ vi) _________________________

Alawiye 5.indd 54 1/8/10 1:45:20 PM

55

vii) _________________________ viii) _________________________ ix) _________________________ x) _________________________

Alawiye 5.indd 55 1/8/10 1:45:21 PM

56

ŸŸ„k´q 21ŸQr`q-orúkq nínú gbólóhùn

ŸQn`å p`åt`åkì tí å lè gb`å d´å `qr`q-orúkq m`qnínú gbólóhùn ni kí å w´å ipò tí ó w`å.Gbogbo `qr`q tí ó b´å ti lè w`å ní ipò olùw`åt`åbí `åb`q nínú gbólóhùn gb´qd`q j´∑ `qr`q-orúkq t`åbí år´qpò-`qr`q-orúkq, tí å lò dípò `qr`q-orúkq.Olùw`å: Olùw`å ni ∑ni t`åbí ohun tí ó xen`nkån nínú gbólóhùn.1 B´ql´å j∑ `∑kq.2 D`ådå k´q ilé.3 Qk`q på ejò.Nínú `åwqn gbólóhùn òkè m´∑t`∑`∑tåw`qnyí, `åwqn `qr`q tí å få ìl`å sí ní ìdí niolùw`å. ŸQr`q-orúkq sì ni w´qn. B´ql´å ni ∑ni tí ó j∑ `∑kq nínú gbólóhùn `åk´qk´q. Òun n´å`å ni olùw`å nínú gbólóhùn`qhún. ŸQr`q-orúkq ni. D`ådå ni ∑ni tí ó k´q ilé nínú gbólóhùnkejì. Òun ni olùw`å. ŸQr`q-orúkq ni.Nínú gbólóhùn k∑tå, qk`q ni ohun tí ó påejò. Òun ni olùw`å. ŸQr`q-orúkq sì ni.Få olùw`å j´åde nínú `åwqn gbólóhùnw`qnyí:4 Ró[nk´∑ rå åxq.5 In´å jó oko.6 Ìgbérågå på L´åyíwql´å.7 Òòrùn gb∑ åxq.8 Y´∑misí gún iy´ån.ŸAb`q: B´åkån n´å`å ni `qr`q-orúkq tún m´åå ´nw`å ní ipò `åb`q. ŸAb`q ni ∑ni t`åbí ohun tí åxe n`nkån sí nínú gbólóhùn.9 B`åb´å nå Bí´qdún.Nínú gbólóhùn òkè yìí, Bí´qdún ni w´qn

n`å. Òun ni ∑ni tí w´qn xe n`nkån sí. Òunni `åb`q nínú gbólóhùn. B´åkån n´å`å ni å få ìl`å sí ìdí `åb`q nínú `åwqn gbólóhùn ìs`ål`∑ yìí:10 Ìy´å kí ŸQx´q.11 B´qs`∑ se qb`∑.12 P`åkúté på eku. Nínú gbólóhùn `åk´qk´q, ŸQx´q ni w´qn kí.Òun ni `åb`q nínú gbólóhùn. ŸQr`q-orúkqni. Nínú gbólóhùn kejì, qb∑ ni n`nkån tíB´qs`∑ sè. Òun n´å`å ni `åb`q nínúgbólóhùn. ŸQr`q-orúkq ni. B´∑`∑ sì ni eku j´∑ n`nkån tí p`åkúté pånínú gbólóhùn k∑tå. Òun n´å`å ni `åb`q. ŸQr`q-orúkq ni. Få `åb`q j´åde nínú `åwqn gbólóhùnìs`ål`∑ yìí.13 Òjó sun ixu.14 T´åyé rå ∑rån.15 B´ql´å wq `∑wù. G´∑g´∑ bí `ål`åyé tí å ti xe xå´åjú, `qr`q-orúkq t`åbí år´qpò `qr`q-orúkq ló m´åå ´n w`åní ipò olùw`å t`åbí `åb`q nínú gbólóhùn. ŸAt∑ ìs`ål`∑ yìí yóò túb`q j´∑ kí ohun tí `å ´nwí yé wå sí i.

ŸQr`q-orúkq ní `qr`q-orúkq níipò olùw`å ipò åb`q

T´åyé nå Kúnlé.B´åy`q på ∑jå.Dìrån xe ix∑.Bùnmi kå ìwé.

Alawiye 5.indd 56 1/8/10 1:45:21 PM

57

Bí ó til`∑ j´∑ pé ó tún ku `åwqn ipò mìír`åntí å ti le rí `qr`q-orúkq, `qw´q èyí tí å f´∑ k´qnínú `∑k´q yìí ni å ti mú ∑nu b`å y∑n. ŸEyí tíó kù di qj´q iw´åjú.

ŸAl`åyé `qr`qOlùw`å — Olùw`å ni ∑ni t`åbí ohun tí ó xe n`nkån nínú gbólóhùn.ŸAb`q — `åb`q ni ∑ni t`åbí ohun tí å xe n`nkån sí nínú gbólóhùn.

ŸAtúny`∑wò `∑k´q1 ŸQr`q-orúkq tí å xe n`nkån sí j´∑ _______ å) olùw`å. b) `åb`q. d) `qr`q.2 ______ ni `qr`q n´å`å tí ó w`å ní ipò ∑ni tí ó xe n`nkån. å) ŸQr`q-ìxe b) ŸQr`q-orúkq d) ŸQr`q-`∑p´qn3 ŸAb`q nínú gbólóhùn ‘Òjó dé fìl`å’ ni ________ å) Òjó. b) fìl`å. d) dé.4 Kí ni `åb`q nínú `åp∑∑r∑ gbólóhùn kejì nínú `∑k´q yìí?5 ŸEwo ni `åb`q nínú `åp∑∑r∑ gbólóhùn k∑tå?6 Dårúkq `qr`q-orúkq méjì tí ó w`å nínú `åp∑∑r∑ gbólóhùn k∑f`å: Ìgbérågå på L´åyíwql´å.7 Få olùw`å j´åde nínú `åp∑∑r∑ gbólóhùn kqk`ånl´å – B´qs`∑ se qb`∑.8 Kí ni olùw`å nínú `åp∑∑r∑ gbólóhùn k∑t`ål´å?

Ix´∑ xíxe1 Få `qr`q-orúkq m´∑f`å j´åde nínú Ÿ„k´q 1 nínú ìwé yìí.2 Kq òwe m´∑rin lórí oríxiríxi ìw`å qmq ènìy`ån síl`∑.3 Fi `åmì-ohùn sí orí `åwqn `qr`q w`qnyí kí `qk`q`qkån wqn ó lè ní ìtum`q tí å kq sí `∑gb´∑ r`∑. (G´∑g´∑ bí `åp∑∑r∑: ågb`qn — ohun tí å fi ´n ru ∑rù). Ilå — `åmì tí `å ´n fi `qb∑ xe sí `∑r`∑k´∑. Ilå — oríxi qb`∑ tí å m´åå ´n sè. Ilå — orúkq ìlú kån ní il`∑ Yorùb´å.4 L´qd`q `ågb`å ní ilé, w´ådìí `åwqn èèw`q tí `åwqn olórìx`å Qb`åt´ål´å m´åå ´n k`å.

Alawiye 5.indd 57 1/8/10 1:45:21 PM

58

Ÿ„k´q 22Kíkå ìwé ìt`ån `år`osq kéékèèké: Ohun gbogbo ló l´∑sån

Ní åyé `åtij´q, qkùnrin `ågb`∑ kån w`å. Ó níoko kòkó p`∑lú obì, ó sì lóko `åroj∑ tó lqr∑r∑ bí ql´å Ql´qrun. Ó j´∑ ∑ni tí kò níìgb`ågb´q nínú pé ‘oxó ´n lé mi kiri’ t`åbí‘`åj´∑ ´n d`å mí l´å`åmú’. Ó gb`ågb´q pé ewé∑yq kån kò lè b´q lórí igi l´∑yìn ŸEdùm`årè.Ó m´åå ´n sq pé kò s´∑ni tí åyé kì í lé, ∑nití w´qn b´å b´å, ó wu Ql´qrun Qbå b´∑`∑ ni. Ìy`åwó `åk´qgbé r`∑ tí ´n j´∑ Ojúql´åpé j´∑

qmq tí ó ti ilé rere w´å. Ó ní sùúrù, kò sìf´∑r`ån å´åpqn. Xùgb´qn kò tètè rí qmq bí.ŸEyí ló j´∑ kí qkùnrin yìí f´∑ ìy`åwó mìír`ånl´∑yìn qdún k∑rin. Xùgb´qn ó xe ni l´å`å´ånúpé ìy`åwó kékeré tí í j´∑ Tòrò kò níwår´år´å. Ó d´årå lójú l´ås´ån ni; Inú r`∑ kòd´årå. Kò f´∑r`ån ìy´å´ålé r`∑ r´år´å. Ó sì m´åå´n p`å`år`å ilé olóògùn nítorí r`∑ bí ìgb`å tíobìnrin ´n p`å`år`å qj`å. Kò mú oxù tó wqlé j∑ tí ó fi lóyún.

Alawiye 5.indd 58 1/8/10 1:45:22 PM

59

Oyún r`∑ x`∑x`∑ ´n h`ån ló ti b`∑r`∑ sí i fi xel`å`ålé sí ìy´å´ålé r`∑. Xé Ql´qrun kì í sí l´∑yìnåxebi. Kò r´åyè xe l`å`ålé yìí ju `∑`∑mejì lq tíQl´qrun fi gb´q `ådúr`å ìy´å´ålé. Kí ni ó rí i péìy´å´ålé lóyún sí, ló tún ti b`∑r`∑ sí i xeòògùn. Xùgb´qn ìw`å ìk`å ojúkorojú `åtiìw`å ik`å ìk`qk`q ìy´åwó kò yí ìw`å d´åråd´åråìy´å´ålé påd`å. Kò ju oxù k∑w`å´å tí ìy´å´ålé bímq lq tíìy`åwó tún fi på qw´q d`å sí i. Sís`å ló så òògùn tí ó fi kq `∑yìn qkq sí ìy´å´ålé yìí.Kí´å ni qkq sì ti lé ìy´å´ålé lu igbó. Xùgb´qnQl´qrun kò fi ìy´å´ålé síl`∑. Qkq titun tí ó f´∑j´∑ oníxègùn-ìbíl`∑. Ìy´å´ålé kò sì lo oxùméjì l´qd`∑d`∑ qkq titun tí ìw`å rere r`∑ fih`ån. ŸEyí ló j´∑ kí qkq titun f´∑r`ån r`∑ bí`∑mí. Sísq lqkq sì sq qmq tí ìy´å´ålé bíf´qkq `å´år`q di qmq tir`∑. Xùgb´qn ìy`åwó ìk`å yìí kò yíw`å påd`å.Ó ti gbé n`nkån fún qkq j∑. Ohun tí ó b´åti f´∑ ni qkq ´n xe. Nígb`å tí qmq ìy´å´ålé sìpé qdún m´∑tå, Tòrò ní kí qkq lq fi ågídígb`å ´å w´å sí ilé. Ni qkq n´å`å b´å fi túl´å`åsìmú qmq w´å sí ilé. Oxù méjì xå´åjú `åsìkòyìí ni oníxègùn tí ìy´å´ålé f´∑ ti l´å `ål´å péw´qn f´qmq n´å`å ní n`nkån j∑. ŸEyí ló j´∑ kí óx`oògùn åp`qj`∑ fún qmq n´å`å. Ix´∑ tí `oògùnyìí ´n xe ni pé bí qmq n´å`å b´å xèèxì j∑m´åjèlé, yóó p`q ´q. L´åìp´∑ ni qkq fi qmq ìy`åwó `åti ti ìy´å´ålésílé `∑k´q. Xùgb´qn qmq ìy`åwó ponú, kòsì mq t´åbú. Qmq ìy´å´ålé m`qwé gidi ni. Bíìy`åwó xe ´n fi ìy`å j∑ qmq ìy´å´ålé tó, èyíkò dín l`å´åk`åyè r`∑ kù r´år´å. Nígb`å tí w´qnf´∑ b`∑r`∑ ìd´ånwò ìpårí qdún ni ìy`åwó b´åf´qmq ìy´å´ålé ní òògùn j∑. Òògùn tí yóòmú un di dìndìnrìn. Xùgb´qn òògùn n´å`åkò di qj´q kejì nínú qmq tí ó fi p`q ´q.

Ìy`åwó kò sì m`q pé qmq ti pq `oògùn. Ipòkìn-ín-ní ló xe nínú ìd´ånwò n´å`å. Qmqìy`åwó ló sì k´∑yìn. ŸEyí yå ìy`åwó l´∑nu, ósì rò pé òògùn dìndìnrìn ló túb`q j´∑ kíqmq ìy´å´ålé m`qwé sí i. B´åyìí ló xe fúnqmq tir`∑ n´å`å ní òògùn tí ó kù nínú ilé.Kò ju qj´q k∑tå lq tí qmq r`∑ j∑ òògùn tó fidi dìndìnrìn. Qj´q tí qmq n´å`å j∑ òògùn niqk`q på b`åb´å olóògùn-ìk`å tó x`oògùn fúnìy`åwó. B´åyìí ni ìy`åwó kò xe rí `∑r`qòògùn n´å`å xe. P´åt´åp´åt´å ni qmq n´å`å yådìndìnrìn. ŸAsìkò yìí ni `åxírí ix´∑ ibigbogbo tí Tòrò ti xe h`ån sí qkq. Qkq sìlé e sítå. Xé òògùn tó fi mú qpqlq qkqkò kúkú xix´∑ m´q. ŸAxé `åti ìw`å ìk`å `åti ìw`årere, kò sí èyí tí kò l´∑sån.

ŸAl`åyé `qr`qoko `åroj∑ — oko tí å ti ´n xe `qgbìn n`nkån jíj∑ bí ixu, `ågb`ådo, gb´ågùúd´å `åti ewéb`∑ sí. oxó ´n lé mi, `åj´∑ ´n d`å mí — `åwqn `qt´å ´n xe `oògùn sí mi. ewé ∑yq kån kò lè b´q l´∑yìnŸEdùm`årè — kò sí n`nkån tí ó lè x∑l`∑ tí Ql´qrun kò ní í m`q.å´åpqn — w`åh´ål`å.p`å`år`å — måå lq sí ibì kån ní `qp`qlqp`q ìgb`å.kò mú oxù j∑ tí ó fi lóyún — kò kqj´å oxù n´å`å tí ó fi lóyún; oxù n´å`å ló lóyún.xe l`å`ålé — xe ìgbérågå.

Alawiye 5.indd 59 1/8/10 1:45:22 PM

60

på qw´q d`å sí — xe òògùn sí.qkq `å´år`q — qkq tí obìnrin kån k´qk´q f´∑ nígb`å tí ó w`å ní qmqge, xùgb´qn tí ó w´å k`q síl`∑ tí ó f´∑ qkq mìírån. gbé n`nkån fún qkq j∑ — fún qkq ní `oògùn j∑.òògùn åp`qj`∑ — òògùn tí ènìy`ån m´åå ´n j∑ kí ènìy`ån lè pq måjèlé tí ènìy`ån b´å xèèxì j∑.dìndìnrìn — `qd`∑; ∑ni tí qpqlq r`∑ kò pé m´q.

ŸAtúny`∑wò `∑k´q1 Ohun tí ó j´∑ kí `ågb`∑ f´∑ ìy`åwó kejì ni pé ìy`åwó r`∑ `åk´qk´q kò ______ å) níw`å. b) bímq. d) l´∑w`å.2 Qkq lé ìy´å´ålé r`∑ j´åde nítorí pé _______ å) kò f´∑r`ån r`∑ m´q. b) ìw`å ìy`åwó d´årå. d) `oògùn ìy`åwó mú un.3 Ohun tí ó mú qkq tí ìy´å´ålé x`∑x`∑ f´∑ xe `oògùn åp`qj`∑ fún qmq kékeré ni pé_______ å) ó k`ån wù ú. b) ó l´å `ål´å. d) kò f´∑r`ån r`∑.4 Kí ni ìdí r`∑ tí ìy`åwó fi fún qmq ìy´å´ålé r∑ ní `oògùn j∑?5 ŸQn`å wo ni qmq ìy´å´ålé gb`å b´q nínú ìxòro n´å`å?

6 Kí ni ó mú ìy`åwó fún qmq tir`∑ n´å`å ní `oògùn j∑?7 Kí ni ó x∑l`∑ sí qmq ìy`åwó ní ìgb`∑yìn?8 Ÿ„k´q wo lå rí k´q nínú ìt`ån yìí?

Ix´∑ xíxe1 Sq irú ìt`ån yìí kån tí o m`q fún gbogbo kíl´å`åsì.2 Få gbogbo òwe t`åbí `åk`ånlò-èdè tí ìwq ti x`åkíyèsí nínú ìt`ån n´å`å j´åde.3 Xe `åkqsíl`∑ `qr`q-orúkq m´årùn-ún tó yq nínú ìt`ån tí o k`å t´ån yìí.4 Gbå `qr`q `åti ohùn `åwqn orin tí `åwqn ìy`åwó ilé m´åå ´n kq b`q w´å l´åti ilé.

Alawiye 5.indd 60 1/8/10 1:45:23 PM

61

ŸŸ„k´q 23Kíkå ìwé ìt`ån `åròsq kéékèèké: Qmqdé gb´qn, `ågb`å gb´qn...

ŸQkån nínú `åwqn ìt`ån `åt∑nud´∑nuYorùb´å fi yé wå pé Ql´qy`q´q kò sí nílénígb`å tí Odùduw`å b`åb´å wqn w`åj`å. ŸAwqn qmq yòókù rò pé ó ti kú. Ìdí r`∑nìyí tí w´qn fi pín gbogbo ogún b`åb´åwqn m´qw´q. Wqn kò sì fi n`nkån kån síl`∑fún Ql´qy`q´q. Nígb`å tí ó dé lójijì, w´qn gb`ål´åti fún un ní il`∑. Xé il`∑ kò kúkú lówó lórínígb`å n´å`å! Qlqy`q´q sì fi qw´q mú il`∑. Xùgb´qn`åwqn `∑gb´qn r`∑ m´åå ´n fún un ní n`nkån

dí`∑dí`∑ nítorí il`∑ tí wqn ´n lò. ŸAg´qd`qy´q níetí Ìlqrin ló w`å nígb`å n´å`å. Nígb`å tí `åwqn `∑gb´qn Ql´qy`q´q kú t´ån, Ql´qy`q´q tún ´n gbån`nkån l´qw´q `åwqn qmq wqn. Ilé-If`∑ n´å`åw`å l´å`årin `åwqn ìlú tí ´n fún Ql´qy`q´q nín`nkån. Nígb`å tí ó xe dí`∑, `åwqn ènìy`ånIlé-If`∑ kò f´∑ fún Ql´qy`q´q ní n`nkån m´q.W´qn ní oníl`∑ ni `åwqn n´å`å, kò sì y∑ kí `åwqn m´åå sån n`nkån fún Ql´qy`q´q m´q.Nígb`å tí Ql´qy`q´q ro `qr`q n´å`å wò, ó pinnul´åti w´å w`qr`qk`q fi xe `åd´å. Ó fi åkq m`ålúù

Alawiye 5.indd 61 1/8/10 1:45:23 PM

62

r´ånx´∑ sí `åwqn ènìy`ån Ilé-If`∑. Ó ní kí w´qnm´åå b´å òun sìn ín `åti pé bí ó b´å di `åm´qdún kí w´qn mú qmq r`∑ w´å fún òun.Nígb`å tí `åwqn `ågb`å Ilé-If`∑ gb´q `qr`q yìí,j∑b∑t∑ gbé qmq lé wqn l´qw´q. Xé wqn kì ípe `åwqn qmqdé sí `qr`q ìlú t´∑l`∑. Xùgb´qnnígb`å tí wqn kò mq bí w´qn xe lè yånjú`qr`q n´å`å ni w´qn b´å fi tó `åwqn `qd´q ìlú létí.ŸAwqn `qd´q ìlú ní `åwqn yóó lq ro `qr`q n´å`å. L´∑yìn qj´q dí`∑ ni `åwqn `qd´q fún `åwqn `ågb`å ìlú ní èsì. W´qn ní kí `åwqn `ågb`å géigi ìy´ån´å ´´nl´å´nl´å r´ånx´∑ sí Ql´qyq´q, kí w´qnsì sq fún un pé kí `år`∑mq r`∑ m´åå fi y´ån´å `åti pé nígb`å tí `år`∑mq b´å bí oyún inú r`∑ ni `åwqn yóó fi qmq m`ålúù tí Ql´qy`q´q wír´ånx´∑. Bí Ql´qy`q´q xe gb´q ix´∑ tí `åwqn ènìy`ånIlé-If`∑ r´ån yìí ni ó få ìbínú yq. Ó r´ånx´∑ síwqn pé òun f´∑ rí wqn. Nígb`å tí w´qn déib`∑ ni ó bi w´qn léèrè ibi tí w´qn ti rí `år`∑mqtí ó lóyún rí. ŸAwqn n´å`å sì bi í léèrè pénígb`å tí ó m`q pé `år`∑mq kì í lóyún, níboni ó ti rí åkq m`ålúù tí ó bímq rí. ŸEsì `åwqnår´å Ilé-If`∑ yìí yå Ql´qy`q´q l´∑nu púp`q, ó sìpinnu l´åti m´å gbå n`nkån l´qw´q `åwqnènìy`ån Ilé-If`∑ m´q. B´åyìí ni `åwqn qmqdéxe gbå `åwqn `ågb`å Ilé-If`∑ síl`∑ l´qw´qQl´qy`q´q. L´åti ìgb`å n´å`å ni w´qn sì ti ´n på ´ålówe pé: ‘Qmqdé gb´qn, `ågb`å gb´qn, lå fid´å Il`∑-If`∑’.

ŸAl`åyé `qr`qQmqdé gb´qn, `ågb`å gb´qn — ŸApåj´å òwe yìí ni ‘Qmqdé gb´qn, `ågb`å gb´qn lå fi d´å Il`∑-If`∑’. Ìtum`q òwe yìí ni pé

tqmqdé t`ågb`å ló ní n`nkån tí w´qn lè fi rån årå wqn l´qw´q.ìt`ån `åt∑nud´∑nu— Ìt`ån tí å ti ´n gb´q l´åti ìrån dé ìrån nígb`å tí kò sí `åkqsíl`∑. w´å w`qr`qk`q fi xe `åd´å — då qgb´qn sí `qr`q kån. kí j∑b∑t∑ gbé qmq lé ènìy`ån l´qw´q — kí n`nkån j´å ènìy`ån l´åy`å, kí `qr`q bå ni l´∑rù.

ŸAtúny`∑wò `∑k´q1 Ohun tí Ql´qy`q´q jogún ni ______ å) owó. b) åxq. d) il`∑.2 ŸAwqn år´å Ilé-If`∑ kò f´∑ fún Ql´qy`q´q ní n`nkån m´q nítorí pé _______ å) w´qn sq pé oníl`∑ ni `åwqn n´å`å. b) w´qn rò pé qmq kékeré ni Ql´qy`q´q. d) w´qn gb`å pé ìgbérågå Ql´qy`q´q p`q.3 Ohun tí ó di w`åh´ål`å sí `åwqn `ågb`å Ilé-If`∑ l´qrùn ni _______ å) owó. b) m`å´ålúù. d) w`qr`qk`q.4 Tå ni ó gbå `åwqn år´å Ilé-If`∑ síl`∑ nínú w`åh´ål`å n´å`å?5 Kí ni `åwqn år´å Ilé-If`∑ fi r´ånx´∑ sí Ql´qy`q´q påd`å?6 Irú ìw`å wo ní Ql´qy`q´q hù nígb`å tí ó gb´q ix´∑ `åwqn år´å Ilé-If`∑?

Alawiye 5.indd 62 1/8/10 1:45:24 PM

63

7 Kí ni ohun tí Ql´qy`q´q béèrè l´qw´q `åwqn år´å Ilé-If`∑ nígb`å tí w´qn w´å j´∑ ìpè r`∑?8 Kí ni òwe tí ó ti inú ìt`ån yìí j´åde?

Ix´∑ xíxeŸQr`q-orúkqY`åt`q fún pé `å ´n lo `qr`q-orúkq ní ipòolùwå `åti ipò `åb`q, å tún m´åå ´n lo `qr`q-orúkq ní ipò `∑y´ån. Bí `qr`q-orúkq méjì b´åt`∑lé årå wqn nínú gbólóhùn, `qr`q-orúkqtó xèkejì ló m´åå ´n y´ån èyí tí ó xå´åjú.ŸAp∑∑r∑ dí`∑ nìyí:1 Ìy`åwó Kúnlé rå åxq òfì.2 Qmq ŸEkó ti lq ìlú Òyìnbó.3 T´åy`å m´qtò f´q ní títì m´åros`∑.Nínú gbólóhùn kìn-ín-ní, `qr`q-orúkq méjìló w`å ní ipò olùw`å. Ix´∑ `∑y´ån ni `qr`q-orúkq kejì ´n xe. Kúnlé ni ó j∑ kí å mqìy`åwó tí ó rå åxq. ŸQr`q-orúkq ni Kúnléxùgb´qn ix´∑ `∑y´ån ló xe. B´åkån n´å`å ni`qr`q-orúkq méjì w`å ní ipò `åb`q; òfì ni ó j∑kí å mq irú åxq tí w´qn r`å; `qrq-orúkq niòfì xùgb´qn ix´∑ `∑y´ån ló xe. Nínú gbólóhùn kejì, ŸEkó j´∑ `qr`q-orúkqtó y´ån qmq. B´∑`∑ sì ni Òyìnbó j´∑ `qr`q-orúkq tó y´ån ìlú. Nínú gbólóhùn k∑tå, m´qtò ni `qr`q-orúkq tó j´∑ kí å mq irú t´åy`å tí ó f´q. B´∑`∑sì ni m´åros`∑ ni `qr`q-orúkq tó j´∑ kí å mqirú títì tí t´åy`å ti f´q. Ohun tí `å ´n sq ni pé, y`åt`q fún xíxe ix´∑olùwå t`åbí `åb`q, `qr`q-orúkq tún m´åå ´nxix´∑ `∑y´ån.

Få `qr`q-orúkq tó ´n xix´∑ `∑y´ån j´ådenínú `åwqn gbólóhùn w`qnyí:1 Qk`q `åj`ågbé på ∑rån `ågùnt`ån.2 Qmq Ìb`åd`ån nå Títí ål´åxq.3 Okùn m`å´ålúù ni w´qn fi de qkùnrin ql`qt`∑.4 „w`å ìy`åwó yq ní qj´q S´åtidé.5 Ikú ogun på qd∑ åperin.

Alawiye 5.indd 63 1/8/10 1:45:24 PM

64

ŸŸ„k´q 24ŸO`nk`å: Oók`ånlél´qg´qtå dé qg´qrin (61-80)

Ní qdún tó kqj´å, ∑ k´q nípå `o`nk`åYor`ub´å l´åti `qk`ånlélógójì dé qg´qtå(41-60). Nísinsìnyìí å ó t`∑ síw´åjú nínú`∑k´q yìí. Tí ∑ k`o b´å gb`ågbé, å x`ål`åyé péqgb´qn `åròp`q, ìyqkúr`o `åti ìsqdipúp`q niYor`ub´å fi í kå n`nkån ní `ed`e wqn. Bí `åp∑∑r∑: 61 = oók`ån (1) lé (+) ní ogún m´∑tå(20 × 3) (qg´qta) 1 + (20 × 3) = 61. „ m´å gb`ågbé ìkékúrú(∑´∑w`å´å) (10) `åti 61 – 64.

ŸAr`op`q `åti ìsqdipúp`q61 = oók`ånlél´qg´qtå (1 + 60)62 = eéjìlél´qg´qtå (2 + 60)63 = ∑´∑t`ålél´qg´qtå (3 + 60)64 = ∑´∑rìnlél´qg´qtå (4 + 60)

65 – 69Ìyqkúr`o `åti ìsqdipúp`q65 — m´år`un-ún (5) dín nínú qg´qrin tóti dín m´∑w`å´å t´∑l`∑(20 × 4) – 10) – 5(80 – 10) – 570 – 5 = 65

66 = m´∑rìndínl´å`åd´qrin (70 – 4)67 = m´∑t`ådínl´å`åd´qrin (70 – 3)68 = méjìdínl´å`åd´qrin (70 – 2)69 = m´qk`åndínl´å`åd´qrin (70 – 1)70 = `å´åd´qrin (m∑w`å´å (10) dín nínú ogún

m´∑rin (20 × 4) (20 × 4) – 10 80 – 10 = 70

71 – 74ŸÅr`op`q, ìyqkúr`o `åti ìsqdipúp`q71 = oók`ånlél´å`åd´qrin (1 + 70)72 = eéjìlél´å`åd´qrin (2 + 70)73 = ∑´∑t`ålél´å`åd´qrin (3 + 70)74 = ∑´∑rìnlél´å`åd´qrin (4 + 70)

75 – 79Ìyqkúr`o `åti ìsqdipúp`q75 = m´år`undínl´qg´qrin (80 – 5)76 = m´∑rìndínl´qg´qrin (80 – 4)77 = m´∑t`ådínl´qg´qrin (80 – 3)78 = méjìdínl´qg´qrin (80 – 2)79 = oók`åndínl´qg´qrin (80 – 1)80 = qg´qrin (ogún m´∑rin/20 × 4)

Ix´∑ xíxe1 Kq `o`nk`å yìí ní fíg`q eéjìlél´qg´qrin ___________________ eéjìdínl´qg´qrin ________________ `å´åd´qrin ____________________ qg´qrùn-ún ____________________ ogójì ____________________

2 Kq fíg`q yìí ní `o`nk`å Yor`ub´å 75 _________________________

Alawiye 5.indd 64 1/8/10 1:45:24 PM

65

_________________________ 83 _________________________ _________________________ 42 _________________________ _________________________ 102 _________________________ _________________________ 101 _________________________ _________________________

Alawiye 5.indd 65 1/8/10 1:45:25 PM

66

Ÿ„k´q 25Qj´q `qs`∑ nínú ìx`∑xe `åwqn Yorùb´å

Ní åyé `åtij´q, kí `åwqn òyìnbó tóó gunòkè odò, qj´q m´∑rin péré ni `åwqnYorùb´å gb`å g´∑g´∑ bí `qs`∑ kån. ŸQk`q`qkån`åwqn qj´q n´å`å ni w´qn sì fi jin òrìx`åk`q`qkån. B´åkån n´å`å ni w´qn sì níìgb`ågb´q pé ó ní irú ix´∑ t`åbí n`nkån`åd´åw´qlé tí ènìy`ån lè xe ní `qk`q`qkån`åwqn qj´q w`qnyí.

Qj´q ŸQs`∑Qb`åt´ål´å (tí å tún m`q sí Ål´åm`qrere) ni óni Qj´q ŸQs`∑ nínú `åx`å `åwqn Yorùb´å. Òunni Olódùmårè m´åå ´n r´ån pé kí ó påríìx`∑d´å ènìy`ån. Òun ló m´åå ´n xe ojú `åti`åwqn `∑y`å-årå mìír`ån sí `∑d´å ènìy`ånl´årå. Ìdí nìyí tí wqn fi k`å ´å sí olórí gbogbo `åwqn òrìx`å tó kù. Òun n´å`å ni ó sì ni qj´qyìí. Qj´q yìí gån-ån ni òun n´å`å y`ån l´åtim´åå sinmi. Nítorí n´å`å, `åwqn Yorùb´å kì íd´å qw´q lé ohun gidi kån ní qj´q n´å`å.Ohun tí w´qn ´n sq ni pé, nítorí pé ∑l∑g´∑ni irú ix´∑ tí Olódùmårè y`ån fún Qb`åt´ål´å,ó m´åå ´n l´qrå. W´qn gb`ågb´q pé bí ènìy`ånb´å w´å yån qj´q ìsinmi Qb`åt´ål´å l´åti b`∑r`∑ix´∑ kån, ix´∑ n´å`å kò ní í yqrí b`qr`q.

Qj´q ÅwoŸEyí ni qj´q tí ó t`∑lé qj´q `qs`∑. ŸQrúnmìl`å∑l´∑rìí-ìpín ni `åwqn Yorùb´å yå qj´q yìís´qt`q fún. Ìgb`ågb´q `åwqn Yorùb´å ni péŸQrúnmìl`å w`å níb`∑ nígb`å tí Ql´qrun ´n d´å `qrun òun åyé `åti pé òun ni ∑l´∑rìí-ìpín. Ó

mq gbogbo n`nkån tí ó lè x∑l`∑ sí qmqènìy`ån kí å tóó bí i `åti nígb`å tí å b´å bí it´ån. B´åkån n´å`å ni `åwqn Yorùb´å ìgb`ål´åél´åé kì í x`ådédé gbé ìgbés`∑ kån;dåndån ni kí wqn ´o k´qk´q fi `qr`q n´å`å lqŸQrúnmìl`å. ŸEyí ló j´∑ kí w´qn yå qj´q kåns´qt`q fún un kí ó m´åå fi sinmi. B´åkånn´å`å ni w´qn kå qj´q yìí kún qj´q tí `åwqnolùsìn `åti `åwòrò ŸQrúnmìl`å lè m´åå fi bq´q. G´∑g´∑ bí ŸQxun sì xe j´∑ `qkån nínú`åwqn ìy`åwó r`∑, `åwqn olùsìn `åti `åwòròŸQxun kå Qj´q Åwo yìí kún qj´q tí `åwqngb´qd`q m´åå fi bq ´q. Nípås`∑ ìgb`ågb´q tí `åwqn Yorùb´å nínínú ŸQrúnmìl`å, èrò wqn ni pé gbogbon`nkån tó b´å j∑ m´q qn gb´qd`q d´årå. Ìdí r`∑nìyí tí w´qn fi m´åå ´n b`∑r`∑ ilé-kík´q,ìgbéy`åwó `åti mímú-il`∑-oko ní qj´q Awo.

Qj´q ÒgúnŸEyí ni qj´q tí ó t`∑lé qj´q Åwo. Qj´q yìí ni`åwqn Yorùb´å fi síl`∑ fún Òrìx`å Ògún.Qj´q yìí gån-ån ni w´qn fi síl`∑ fún un l´åti fisinmi. B´åkån n´å`å sì ni gbogbo `åwqnolùsìn r`∑ m´åå ´n fi qj´q yìí sinmi. Qj´q yìígån-ån ni w´qn sì fi m´åå ´n bq ´q. L´årå`åwqn olùsìn r`∑ b´∑`∑ ni `åwqn jågunjågun,qd∑, ål´ågb`∑d∑ `åti `åwqn mìír`ån tí ix´∑wqn j∑ m´q irin. ŸAwqn Yorùb´å kò kå qj´qyìí kún qj´q d´åråd´årå, nítorí n´å`å w´qn kì íb`∑r`∑ n`nkån gidi ní qj´q Ògún. Ìdí èyí sì nipé Òrìx`å Ògún tí ó ni qj´q n´å`å j´∑ ∑ni líletí w´qn m´åå ´n s´å fún. ŸErò wqn ni pé, bí

Alawiye 5.indd 66 1/8/10 1:45:25 PM

67

ènìy`ån b´å lq d´å qw´q lé n`nkån rere l´qj´qn´å`å, n`nkån n´å`å lè yqrí sí w`åh´ål`å.

Qj´q J`åkútåŸEyí ni qj´q tí ó t`∑lé Qj´q Òg´un. Òrìx`åX`ångó ni `åwqn Yorùb´å fún ní qj´q yìí pékí òun `åti `åwqn olùsìn r`∑ m´åå fi sinmi.Qj´q yìí gån-ån ni w´qn fi m´åå ´n bq ´q. Bíó til`∑ j´∑ pé Òrìx`å líle ni X`ångó síb`∑ `åwqn Yorùb´å gb`å pé qj´q tí ó d´årå l´åtib`∑r`∑ n`nkån rere ni qj´q r`∑ yìí. Qj´q J`åkútåyìí túm`q sí qj´q tí X`ångó fi òkútå b´å`åwqn òrìx`å yòókù j`å. Bí qj´q m´∑r`∑`∑rin w`qnyí b´å ti kqj´å lq,`åwqn Yorùb´å gb`å pé qrún pé nìy∑n `åtipé `qs`∑ kån kò. Wqn yóó sì tún b`∑r`∑ `qs`∑mìír`ån.

ŸAl`åyé `qr`qÌx`∑xe — `åx`å `åti ìxe

Kí `åwqnòyìnbó tóó — nígb`å tí `åwqn Yorùb´å gun òkè od`o ´n xe ìjqbå årå wqn. Kí `åwqn òyìnbó tóó ti ìlú wqn w´å m´åå xe `åkóso il`∑ Yorùb´å l´å`årin N`åìjírí`å.

N`nkån`åd´åw´qlé — n`nkån p`åt`åkì tí ènìy`ån b`∑r`∑ l´åti gbé kål`∑.Ål´åm`q rere — `qkån nínú `åwqn orúkq Qb`åt´ål´å. Ìtum`q orúkq yìí ni pé òun ni ó ní åm`q d´ååd´åå ní ìk´åw´q r`∑, åm`q tó fi m´åå ´n mq ènìy`ån.

ŸAwòrò — ∑ni tí ó m`q nípå òrìx`å kån d´ååd´åå tí ó sì d`åbí ål`åg`åtå l´å`årin òrìx`å n´å`å `åti `åwqn olùsìn r`∑.Ål`åg`åtå — ∑ni tí ó w`å ní `å`årin ènìy`ån méjì.„l´∑rìí-ìpín — ∑ni tí ó w`å níb`∑ nígb`å tí oník´ålukú ´n yån k´åd`år´å t`åbí ìpín r`∑ l´qd`q Olódùmårè.

ŸAtúny`∑wò `∑k´q1 Iye qj´q tó w`å nínú `qs`∑ Yorùb´å ní åyé `åtij´q j´∑ _______ å) m´∑f`å. b) m´∑tå. d) m´∑rin.2 Òrìx`å tí ó ni qj´q `qs`∑ ni _______ å) Ògún. b) Qb`åt´ål´å. d) ŸQrúnmìl`å.3 Qj´q ìsinmi Qb`åt´ål´å ni _______ å) Qj´q Åwo. b) Qj´q Ògún. d) Qj´q ŸQs`∑.4 Òrìx`å wo ni å m`q sí Ål´åm`qrere?5 Kí ni ìdí r`∑ tí `åwqn Yorùb´å fi m´åå ´n y∑rå fún bíb`∑r`∑ n`nkån rere l´qj´q `qs`∑?6 Qj´q wo ni `åwqn olùsìn ŸQxun m´åå ´n bq ´q?7 D´år´ukq oríxiríxi `åwqn tí å k`å kún olùsìn Ògún.8 Kí ni ìtum`q ‘Qj´q J`åkútå’?

Alawiye 5.indd 67 1/8/10 1:45:25 PM

68

Ix´∑ xíxe1 Sq ìt`ån ìx`∑d´ål`∑ òrìx`å kån tí o m`q fún gbogbo kíl´å`åsì.2 Wå òwe Yorùb´å m´årùn-ún tó j∑ m´q òrìx`å, kí o sì kq w´qn síl`∑.3 J´∑ kí ∑l∑gb´∑ r∑ kån pe `åpèkq ìpín åf`q kìn-ín-ní inú `∑k´q yìí fún q, kí o sì kq ´q síl`∑.4 Béèrè `åwqn èèw`q tí `åwqn olùsìn X`ångó m´åå ´n k`å b`q w´å l´åti ilé.5 W´å `qr`q-orúkq m´årùn-ún tí ó ´n xix´∑ `∑y´ån j´åde nínú ibi tí o k`å kí o sì fi bír`ò kq w´qn sí ibi tí å pèsè sí ìs`ål`∑ yìí: i) __________________________ ii) __________________________ iii) __________________________ iv) __________________________ v) __________________________

Alawiye 5.indd 68 1/8/10 1:45:26 PM

69

Ÿ„k´q 26Orúkq oxù nínú qdún

Kí `åwqn òyìnbó G`∑´∑sì tóó dé `qd`q wå ní åyé `åtij´q, oxù ojú-`qrun ni `åwqn Yorùb´å m´åå ´n k`å. Qj´q tí oxù b´å lé lókè ni w´qn m´åå ´n gb`å sí ìb`∑r`∑ oxù titun. ŸEyí sì xòroó gùnlé nítorí pé ìgb`å mìír`ån m´åå ´n w`å tí oxù yóó ti lé bí qj´q méjì s´∑yìn kí w´qn tóó rí i. B´åkån n´å`å ni ó tún j´∑ pé bíi qj´q m´∑`∑´∑d´qgb`qn ló m´åå ´n w`å nínú oxù Yorùb´å kån xoxo. B´∑`∑ sì ni orúkq tí `åwqn Yorùb´å tún ´n pe `åwqn oxù w`qnyí nígb`å `åtij´q ´n y`åt`q l´åti `ådúgbò sí `ådúgbò. ŸAwqn `åìd´qgbå tí å ti mú ∑nu b`å lókè yìí ni kò j´∑ kí ´å lo orúkq oxù ìbíl`∑ tí Yorùb´å fún oxù k`q`qkån inú qdún nínú `∑k´q yìí. Dípò r`∑ ni å ó fi ònk`å Yorùb´å kå åwqn orúkq oxù ní èdè Yorùb´å tó j´∑ l´åti inú èdè G`∑´∑sì. Å ó sì m´åå sq `åwqn n`nkån tí ó s´å´åb`å m´åå ´n x∑l`∑ t`åbí tí `åwqn Yorùb´å s´å´åb`å m´åå ´n xe nínú oxù k`q`qkån ní åyé `åtij´q. Oxù J´ånú´årì ni å m`q sí oxù kìn-ín-ní qdún. ŸAsìkò `∑`∑rùn ni oxù yìí m´åå ´n b´q sí. ŸAwqn ènìy`ån m´åå ´n sun p´åp´å b´∑`∑ sì ni ix´∑ fífq epo-pupå m´åå ´n lq ní p∑r∑wu. Oxù F´∑bú´årì ni å m`q sí oxù kejì qdún. Ÿ„`∑rùn ti m´åå ´n dójú `qgbågådè nígb`å yìí. Gbogbo koríko ló ti m´åå ´n gb∑ d´ååd´åå, púp`q `åwqn ∑rånko ni kì í sì í rí ibi fi årå påmq sí. Ìdí r`∑ nìyí tí åwqn qd∑ fi m´åå ´n rí ∑rån på gån-ån ní `åsìkò yìí: nítorí n´å`å, ∑rån-ìgb´∑ å m´åå p`q lórí `åt∑ nínú oxù yìí. Oxù k∑tå qdún ni `å ´n pè ní M´å`åxì. ŸAsìkò yìí ni `åwqn `ågb`∑ m´åå ´n gbin irúg-bìn l´∑yìn ìx´∑lul`∑ òjò. L´årå irúgbìn b´∑`∑ ni `ågb`ådo. Ox`u ‰Epíríì ni å m`q sí ox`u k∑rin qdún. Ix´∑ kì í p`q nínú oko nínú oxù k∑rin qdún. Òjò ti m´åå ´n r`q nín´ú oxù yìí, b´∑`∑ sì

ni `åwqn `ågb`ådo tó b´å w`å ní etídò ti m´åå ´n tú. Ewéb`∑ dí`∑dí`∑ sì ti m´åå ´n dé qj`å. Oxù Méè ni oxù kårùn-ún qdún. Nínú oxù yìí, `ågb`ådo ti m´åå ´n gbó, b´∑`∑ sì ni ewéb`∑ yóò ti p`q. Ixu `åkùr`q ti m´åå ´n dé qj`å dí`∑ dí`∑. Oxù Júùnù ni oxù k∑f`å qdún; nínú r`∑ ni òjò m´åå ´n p`q. N`nkån jíj∑ n´å`å ti m´åå ´n p`q l´åti inú oko. L´åsìkò yìí n´å`å ni w´qn m´åå ´n xe qdún Egúngún `åti qdún Orò ní `åwqn ìlú mìír`ån. Oxù Júl´åì ni oxù keje qdún nígb`å tí òjò m´åå ´n dínkù dí`∑. ŸQp`q oúnj∑ kì í tí ì k´ås`∑ níl`∑. B´∑`∑ sì ni `qrinrin ìgb`å n´å`å m´åå ´n på `qp`q ∑rån-`qsìn. ŸArùn k´q´qlí m´åå ´n yq ådì∑ l´∑nu, b´∑`∑ sì ni `årùn lùkúlùkú m´åå ´n b´å ewúr´∑ j`å. Oxù ‰Qg´q`qsì ni oxù k∑jq qdún. Òòrùn kì í r`ån d´ååd´åå, `åsìkò yìí ni w´qn sì m´åå ´n s´å `∑gúsí tí w´qn b´å w`q nígb`å n´å`å. ŸAsìkò yìí n´å`å ni w´qn sì ´n gbin `ågb`ådo `∑`∑rùn. Ìgb`å yìí gån-ån ni w´qn sì m´åå ´n xqdún Òrìx`å-Oko èyí tí yóò fún `åwqn olùsìn r`∑ ní `å`nf`å`åní l´åti j∑ ixu titun. Oxù S`∑pùt´∑´nb`å ni `å ´n pe oxù k∑s`ån-å´n qdún. Gbogbo odò ló m´åå ´n kún ní-torí òjò ´nl´å tí m´åå ´n r`q ní ìd´ågb´å`nd´ågb´å. Wqn å sì m´åå bq `åwqn òrìx`å bí ŸQxun `åti Yemqjå ní `åsìkò yìí. Oxù k∑w`å´å qdún ni å m`q sí ŸQkìtób`å. Oúnj∑ sì m´åå ´n p`q tó xùgb´qn òjò ti m´åå ´n k´ås`∑ níl`∑ dí`∑dí`∑. Ìgb`å n´å`å ni w´qn sì m´åå ´n wå egùn ixu púp`q èyí tí w´qn fi ´n på èèbù. Oxù N`of´∑´nb`å ni å m`q sí oxù kqk`ånl´å. ŸAsìkò ìf∑s`∑t∑l`∑ `∑`∑rùn ni. Ÿ„`∑k`q`qkån niòjò sì m´åå ´n rq `år`qkúrò. Ìgb`å mìír`ån, tíirú òjò b´∑`∑ b´å xú tí kò r`q, ó m´åå ´n d´åòtútù síl`∑. Oxù kejìl´å ni å m`q sí

Alawiye 5.indd 69 1/8/10 1:45:26 PM

70

Dìs´∑´nb`å, `∑`∑rùn sì ti m´åå ´n dé ní `åsìkòyìí. Òòrùn gidi tí m´åå ´n r`ån ní `åsìkò yìíni w´qn fi ´n xe èlùb´q ixu. ŸAsìkò yìí n´å`å ni `åìs`ån ìgbón´å m´åå ´n j`å. B´∑`∑ sì ni `åwqntí ó ´n gbé ilé tí å fi koríko xe òrùlé r`∑m´åå ´n p`å`år`q koríko n´å`å ní `åsìkò yìí. ŸAwqn oxù méjèèjìl´å tó w`å nínú qdún p`∑lú å´åyån `åwqn ènìy`ån `åti n`nkån tí ´n x∑l`∑ l´åsìkò wqn l´åyé `åtij´q ni å ti sq yìí. Xùgb´qn `åyípåd`å dí`∑ ti b´å `åsìkò tí púp`q `åwqn n`nkån n´å`å ´n x∑l`∑. Lóde òní, nínú oxù kejìl´å qdún ni `åwqn ∑l´∑sìn Kírísítì m´åå ´n xqdún Kérésìmesì. B´∑`∑ sì ni oxù k∑tå t`åbí oxù k∑rin qdún ni qdún ŸAjí`nde Jéésù wqn s´åb`å m´åå ´n b´q sí. B´∑`∑ sì ni qj´q kìn-ín-ní ní oxù k∑w`å´å qdún ni `åj`qdún òmìnirå oríl`∑-èdè N`åìjírí`å m´åå ´n b´q sí. Qj´q kìn-ín-ní oxù kårùn-ún ni `åj`qdún `åwqn òxìx´∑ m´åå ´n b´q sí. ŸAwqn qdún ti `åwqn Mùsùlùmí kì í dúró sí irú oxù kån t`åbí òmír`ån p`åtó. Yíyí ni ìgb`å qdún wqn m´åå ´n yí nítorí ìl`ån`å `år`å `qt`q tó w`å fún `åwqn oxù nínú `∑sìn wqn. Oxù ojú `qrun ni `åwqn m´åå ´n k`å.

ŸÅl`åyé `qr`qOxù ojú-`qrun — oxù tí m´åå ´n lé ní ojú s´ånm`q; `å`åb`q ` òx`up´å.dójú `qgbågådè — le dé òpin, kqj´å s`∑rí`å.`åkùr`q — etí odò, inú ∑r`qf`q tí ó lómi tí w´qn sì m´åå ´n x`qgbìn ewéb`∑ `åti n`nkån jíj∑ mìír`ån níb`∑.ìd´ågb´å`nd´ågb´å — `∑`∑k`q`qkån; ìl`årèl`årè, tí kò xe déédé.

ŸAtúny`∑wò `∑k´q1 Iye qj´q tó m´åå ´n w`å nínú oxù Yorùb´å k`q`qkån j´∑ ______ å) méjìdínl´qgb`qn. b) qgb`qn. d) m´∑`∑´∑d´qgb`qn.2 ŸAwqn èrèdí xíx`åìf´∑ m´åå lo oxù Yorùb´å síb`∑ lóde òní j´∑ ______ å) méjì. b) m´∑tå. d) m´∑rin.3 ŸEyí tó j´∑ kókó nínú ix´∑ `åwqn `ågb`∑ il`∑ Yorùb´å nínú oxù J´ånú´årì ni ______ å) `ågb`ådo gbígbìn. b) p´åp´å-sísun. d) ebè-kíkq.4 Oxù wo ni ∑rån-ìgb´∑ m´åå ´n p`q ní qj`å?5 Kí ni ix´∑ `åwqn `ågb`∑ tó w´qp`q nínú oxù M´å`åxì tí í xe oxù k∑tå qdún?6 Ìgb`å wo ni ixu `åkùr`q ti m´åå ´n dé qj`å?7 Inú oxù wo ni `åwqn olùsìn Òrìx`å Oko s´å´åb`å m´åå ´n j∑ ixu titun?8 ŸAsìkò wo nínú qdún kån ni å m´åå ´n xe `åj`qdún òmìnirå oríl`∑-èdè N`åìjírí`å?

Ix´∑ xíxe1 Ròyìn ìrån qdún ìbíl`∑ kån tí o ti lq wò rí fún gbogbo kíl´å`åsì.2 W´å òwe méjì tí ó j∑ m´q oxù kí o sì kq w´qn síl`∑.3 Xe `åkqsíl`∑ orúkq oxù méjéèjìl´å tó w`å nínú qdún; lo `åwqn orúkq `åy´ålò tí å fún `åwqn oxù n´å`å, sì fi `åmì- ohùn tó y∑ sórí orúkq oxù k`q`qkån.4 L´qd`q `ågb`å nílé, béèrè orúkq `åwqn òrìx`å tí `åwqn Yorùb´å ìx`∑xe m´åå ´n bq l´å`årin qdún `åti oxù tí wqn ´n bq `qk`q`qkån.

Alawiye 5.indd 70 1/8/10 1:45:26 PM

71

ŸŸ„k´q 27ŸQr`q-ìxe nínú gbólóhùn

ŸQr`q-ìxe ni òpómúléró gbólóhùn. Bí `qr`q-ìxe b´å w`å nínú `åkójqp`q `qr`q ni å tóó lè rí gbólóhùn. Bí kò b´å sí `qr`q-ìxe níb`∑, `åkójqp`q `qr`q l´ås´ån tí ó lè m´å`å ní ìtum`q ni. ŸQr`q-ìxe ni å lè pè ní `∑mí gbólóhùn. ŸQr`q-ìxe ló m´åå ´n j´∑ kí ´å mq ohun tí `qr`q-orúkq t`åbí `qr`q år´qpò-orúkq xe nínú gbólóhùn.å) Níbi tí ågb´årå `qr`q-ìxe gå dé, å m´åå d´å dúró g´∑g´∑ bí i gbólóhùn nígb`å mìír`ån, xùgb´qn gbólóhùn `åx∑ ni irú gbólóhùn b´∑`∑ yóò j´∑. Bí `åp∑∑r∑: i) Sùn. ii) Dìde. iii) Dúró.b) B´åkån n´å`å ni `qr`q-ìxe m´åå ´n sq ohun tí ó x∑l`∑ sí ènìy`ån kån tåbí n`nkån kån. Bí `åp∑∑r∑: i) Dìrån subú. ii) B´qs`∑ w`∑wù. iii) L´åyí joyè.d) ŸQr`q-ìxe tún m´åå ´n sq ohun tó x∑l`∑ l´å`årin `qr`q-orúkq méjì, èyí ni olùw`å `åti `åb`q. Bí `åp∑∑r∑: i) B´ql´å kå ìwé. ii) B´qs`∑ rå åxq. iii) Qk`q på ejò. iv) Níyì yege ìd´ånwò.Nínú gbólóhùn `åk´qk´q, `qr`q-ìxe ló j´∑ kí å mq ohun tó w´åyé l´å`årin B´ql´å `åti ìwé. Kík`å ni B´ql´å kå ìwé. B´ql´å kò rå ìwé. B´∑`∑ sì ni kò jí ìwé. ŸQr`q-ìxe yìí kån n´å`å ló j´∑ kí å mq ohun tó x∑l`∑ l´å`årin B´qs`∑ `åti åxq nínú gbólóhùn kejì. B´qs`∑ kò fq åxq b´∑`∑ ni kò y´å åxq. Xùgb´qn B´qs`∑ rå åxq. Irú ix´∑ yìí kån n´å`å ni `qr`q-ìxe xe nínú

gbólóhùn k∑tå `åti `∑k∑rin. Ohun tí å ti ´n sq ni pé: ŸQp`q ibi tí `qr`q kån xoxo b´å ti dúró g´∑g´∑ bíi gbólóhùn, `qr`q-ìxe ni irú `qr`q b´∑`∑. Ibikíbi tí olùw`å `åti `qr`q-ìxe b´å ti dúró bí i gbólóhùn, `qr`q-ìxe ni `qr`q mìír`ån y∑n m´åå ´n j´∑. ŸQr`q-ìxe ni `qr`q yòówù tí ó sq ohun tí ó x∑l`∑ l´å`årin olùw`å `åti `åb`q nínú gbólóhùn ∑l´∑yq `qr`q-ìxe. ŸAt∑ ìs`ål`∑ yìí yóó xe `åfih`ån ohun tí å ti ´n sq.

ŸQr`q-ìxe B`åb´å Òjó på eku ∑d´å.Bùk´ql´å rå åxq `år´ån.Ÿ„gb´qn Jídé j∑ qbå.Y∑mí ŸAl`ådé yege ìd´ånwò.

Å ó m´åå t`∑síw´åjú lórí `qr`q-ìxe ní qj´q iw´åjú.

ŸAl`åyé `qr`qGbólóhùn `åx∑ — gbólóhùn tí å fi p`åx∑.

ŸAtúny`∑wò `∑k´q1 Ìs`qrí-`qr`q tó lè d´å dúró g´∑g´∑ bíi gbólóhùn ni ______ å) `qr`q-orúkq. b) `qr`q-`∑y´ån. d) `qr`q-ìxe.2 Níbi tí `qr`q orúkq méjì b´å ti dúró ti årå wqn nínú gbólóhùn, `qr`q kejì s´å´åb`å m´åå ´n xix´∑ __________ å) `∑y´ån. b) ìxe.

Alawiye 5.indd 71 1/8/10 1:45:27 PM

72

d) orúkq.3 Ìs`qrí-`qr`q tó m´åå ´n sq ohun tó x∑l`∑ l´å`årin olùw`å `åti `åb`q ni `qr`q ______ å) ìxe. b) orúkq. d) `∑y´ån.4 Nínú gbólóhùn kìn-ín-ní tí å fi xe ` `åp∑∑r∑ ní (b), kín ni `qr`q ìxe níb`∑?5 ŸEwo ni `qr`q-ìxe nínú gbólóhùn k∑rin tí å fi xe `åp∑∑r∑ ní (d)?

Ix´∑ xíxe1 Ní òpin `∑k´q yìí, `åwqn gbólóhùn kån wå tí å tò sínú `åt∑. Få `åwqn `qr`q- orúkq tó xix´∑ olùw`å j´åde níb`∑.2 Wå òwe méjì tó j∑ m´q `ågb`å, kí o sì kq w´qn síl`∑.3 Fi `åmì-ohùn tí ó y∑ sí orí `qk`q`qkån ` `åwqn `qr`q w`qnyí kí ó lè ní ìtum`q tó w`å ní `∑gb´∑ r`∑. qrq — ohun ìní jåburåtå qrq — ohun tí `å ´n sq j´åde qrq — oríxi igi kån tí kì í ní ewé, tí oje r`∑ lè f´q ènìy`ån lójú.4 Wådìí n`nkån méjì tí wqn kì í xe ní `å`åfin Qbå il`∑ Yorùb´å b`q w´å l´åti ilé.5 Wå `qr`q-ìxe m´∑w`å´å j´åde l´åti inú Ÿ„k´q 21, kí o sì kq w´qn sí ìs`ål`∑ yìí: i) ________________________ ii) ________________________ iii) ________________________ iv) ________________________ v) ________________________ vi) ________________________ vii)________________________ viii)________________________ ix) ________________________ x) ________________________

Alawiye 5.indd 72 1/8/10 1:45:27 PM

73

ŸŸ„k´q 28Eré onít`ån: Ogún båbå

(Ql´ålérè pe `åwqn qmq r`∑ b´å s`qr`q nínú ìy`∑wù)Qlålérè: Níyì o ò.Ql´åníyì: S´´å´å (ó wqlé sí `qd`q b`åb´å

r`∑).ŸEmi nìyí.Ql´ålérè: Pe `åwqn `∑gb´qn r∑ méjéèjì, Gb´qnjú `åti Níyån; kí ìwq n´å`å p`∑lú wqn w´å b´å mi níbí. (Ql´åníyì s´åré lq pe `åwqn `∑gb´qn r`∑, `åwqn m´∑t`∑`∑tå sì wqlé)Ql´åníyì: ŸAwå nìyí, s`å.

Ql´ålérè: „ xeun. Mo ti wo èsì ìd´ånwò `∑yin m´∑t`∑`∑tå. Gb´qnjú nìkån ló gbìy`ånjú xe ipò k∑tå. ŸEsì ìd´ånwò Níyån `åti ti Níyì b`å mí nínú j´∑ púp`q.

Níyån: „ j`qw´q, s`å. Olùk´q pil`∑ kórìírå èmi ni. Kò sí

ohun tí mo lè xe lójú r`∑ tí í d´årå.Ql´ålérè: Ngb´q, Ql´åníyì, kí ni kò mú

ìwq xe d´ååd´åå?

Alawiye 5.indd 73 1/8/10 1:45:28 PM

74

Níyì: Xebí mo ní kí ∑ rå ìwé måtim´åtíkì fún mi, xebí ∑ ò r`å ´å. Årå mi ò sì y´å l´qj´q tí w´qn ´n xe ìd´ånwò

K´∑mísírì.Ql´ålérè: Ó d´åå. Mo k`ån tì yín

síw´åjú ni. Åy`q ló dí yín nímú. Qk`q ´n gbé yín

lq sílé-`∑k´q, ó tún ´n gbé yín påd`å. In´å `∑l´∑tíríkì

l∑ fi ´n k`åwé. Wqn kò sì le yín fún owó ilé-`∑k´q rí. Síb`∑

∑ tún ´n xe r´ådår`ådå.Níyån: „ j`qw´q, s`å. Åxq ilé-ìwé

tèmi kån ti ´n yå dí`∑dí`∑.Ql´ålérè: Årå nnkån tí `å ´n wí nìy∑n.

Xebí méjì lo ní?Níyån: B´∑`∑ ni, s`å.Ql´ålérè: ŸEmi ò b´å ql´å nílé. Bí åxq

ilé-ìwé mi kån kò b´å di `åkís`å, wqn kì í rå òmír`ån

fún mi. B´∑`∑ sì ni fìtíl`å elépo-pupå lèmi

fi k`åwé. Kò sí tébùrù, orí ∑ní ni mo m´åå ´n då `

`åy`å dé k`åwé. Kìlómít`å m∑rin ni mo m´åå ´n rìn lq sílé `∑k´q, b´∑`∑ sì ni kìlómít`å m´∑rin n´å`å ni mo

m´åå ´n rìn b`q. Bí wqn ò b´å sì lé mi fún owó ilé-`∑k´q bí `∑`∑m∑rin `åwqn òbí mi kì í rówó sån. Mo til`∑ fi odidi qdún kån dúró sílé nítorí owó ilé-`∑k´q.Níyì: „ j`q´q, s`å. Ìgb`å tiyín nìy∑n; åyé ti d´årå dé b´åyìí. Òyìnbó ti sq åyé d`∑r`q.Ql´ålérè: Kò burú. Ìwé mím´q `åwqn ∑l´∑sìn-Kírísítì ló sq pé: ‘„ni tí `å ´n b´å wí, tí ´n wårùn kì,

yóó pårun lójijì l´åìsí `åtúnxe.’ Ohun tí mo f´∑ t`∑ m´q yín létí ni pé n ò b´å ql´å nínú ilé. Qw´q årå mi ni mo fi pil`∑ ql`å. Ÿ„yin n´å`å sì gb´qd`q xix´∑ ti årå yín kí ∑ lè di ènìy`ån gidi l´∑yìn-`qlå.Gb´qnjú: „ xe é p`q, s`å. „ d´åkun ∑ m´å gb`ågbé owó ìd´ånil´∑k`q´q inú qlidé tí w´qn l´å oó sån o.Ql´ålérè: O k´åre; qmq gidi, ìy´å r∑ lo jq. N kò ní í gb`ågbé. Ohun tí mo f´∑ sq ti t´ån. „ m´åå lq.ŸAwqn qmq: „ xeun s`å. Ó d`åb`q (`åwqn qkùnrin d`qb´ål`∑, Gb´qnjú sì kúnl`∑ kí w´qn tóó j´åde).Níyån: Gb´qnjú, o m`å b`åj´∑ o. Tå ni

ó ní kí o r´ån d´ådì létí owó ìd´ånil´∑k`q´q inú qlidé?

Gb´qnjú: Xé å ò ní lq ni? ŸEmí ó lq ní tèmi o. Xe bí ∑ gb´q tí `qg´å ilé- `∑k´q sq pé gbogbo n`nkån tí kò yé wå ni `åwqn olùk´q wå yóó l`å yé wå.Níyì: W`åh´ål`å tìr∑ nìy∑n. Ìgb`å `åtij´q ni d´ådì fi ´n wé `åsìkò òde- òní. Xebí ilé tí d´ådì k´q tó m´∑f`å. Mo x´å gb´qd`q jogún ilé méjì, ó kéré t´ån. B´∑`∑ sì ni qk`q f`å´åjì m´∑rin ni d´ådì ´n lò. Xé, bí ó b´å w´å kú, n k`o níí rí `qkån jogún?Níyån: M´å m`å d´å d´ådì oníw`åh´ål`å y∑n lóhùn j`åre. Kó til`∑ tètè kú bí yóó xe kú kí n lè r´åyè gb´ådùn åyé tèmi.Níyì: N ò m`q pé ∑ ó wíí b´∑`∑. D´ådì tí kò mq åyéé j∑.(Ìd´ånwò `åxej´åde ìwé m´∑w`å´å ni w´qn ´n xe l´qw´q tí b`åb´å wqn fi kú. Ìgb`å tí w´qn påd`å sílé ni wqn kò b´å b`åb´å m´q. Båbå-ìsìnkú ´n b´å wqn s`qr`q ní `q`qd`∑ ilé b`åb´å wqn)

Alawiye 5.indd 74 1/8/10 1:45:28 PM

75

Båbå-ìsìnkú: Å ti y∑ ìwé ìpíngún b`åb´åyín wò.Níyån: „ m`å xeun, s`å. Kí ni w´qn sq síb`∑?Båbå-ìsìnkú: Ó ní kí Ìjqbå Ìpínl`∑ yìí lo gbogbo ilé r`∑ fún ohun tó b´å wù w´qn. Kí w´qn sì tå gbogbo qk`q f`å´åjì r`∑. Kí w´qn fi owó r`∑ t´q qmq tó b´å yege ìd´ånwò ` `åxej´åde nínú `åwqn qmq òun.Níyån: Níyì, qw´q t`∑ w´å. Gb´qnjú nìkån ló lè yege ìd´ånwò tí å xe. Kí lå ó xe j∑un?Níyì: Ÿ„gb´qn, d´ådì xe `åìd´åå fún wå. Ìd´ånwò ix´∑ kån xoxo ni mo xe nínú ix´∑ m´∑jq.Níyån: N ò m`q pó `oó wí b´∑`∑. Ìd´ånwò ix´∑ méjì lèmi til`∑ xe. Xùgb´qn kò séyìí tí mo lè yege nínú wqn. Òpin åyé mi nìyí.Níyì: ŸAxé ogún b`åb´å kò xeé gbójúlé? ŸQn`å wo lèmi n´å`å lè rìn b´åyìí o? ŸAfi kí n m´åå lq gb`å´årù.

ŸAl`åyé `qr`qìy`∑wù — y`å`år´å ibùsùn

Kí åy`q dí ènìy`ån ní imú — Kí åy`q bå ènìy`ån j´∑.

ŸAtúny`∑wò `∑k´q1 Qmq tí b`åb´å ní kí ó pe `åwqn yòókù r`∑ w´å ni ______ å) Ql´ålérè. b) Ql´åníyì. d) Ql´ånírån.2 „ni tó xe d´ååd´åå nínú ìd´ånwò ni _______

å) Gb´qnjú. b) Ql´åníyì. d) Ql´ånírån.3 Ohun tí b`åb´å ní kò j´∑ kí w´qn mójú tó `∑k´q ni _______ å) `åìsí owó. b) `åìrå ìwé. d) åy`q `åy`qjù.4 Kí ni Níyì ní kò j´∑ kí òun xe d´ååd´åå nínú ìd´ånwò?5 Irú ìdílé wo ni w´qn bí Ql´ålérè sí?6 Kí ni kò j´∑ kí Ql´ålérè lq sí ilé-`∑k´q fún odidi qdún kån nígb`å tí ó fi w`å ní ilé-`∑k´q?7 Tå ni Ql´ålérè ní yóó jq ìy´å tí ó bí i?8 Qmq wo ló k´qk´q n f´∑ kí Ql´ålérè kú kí òun ó lè r´åyè jåyé?

Ix´∑ xíxe1 Sq ìt`ån kån tí ó fi årå p´∑ irú `eyí tí o k`å yìí fún gbogbo kíl´å`åsì.2 W´å `åk`ånlò-èdè méjì j´åde nínú `åyqk`å n´å`å.3 Få `qr`q-ìxe m´∑rin j´åde l´åti inú `åyqk`å n´å`å.4 W´å òwe kån tí ó kìl`q fún ∑ni b´å ´n gb´∑k`∑ lé ogún.5 Få `qr`q-orúkq m´∑w`å´å j´åde nínú `åyqk`å yìí kí o sì fi bírò kq w´qn sí ibi tí å pèsè sí ìs`ål`∑ yìí.

i) ________________________ ii) ________________________ iii) ________________________ iv) ________________________ v) ________________________ vi) ________________________ vii) ________________________ viii) ________________________ ix) ________________________ x) ________________________

Alawiye 5.indd 75 1/8/10 1:45:29 PM

76

ŸŸ„k´q 29ŸAr`okq–ìjír`or`o: Ixu

Nínú `∑k´q yìí, å f´∑ jír`orò t`åbí kí å xe `åx`årò lórí orí-`qr`q kån. Orí-`qr`q n´å`å ni ‘Ixu’. Irú `åròkq b´åyìí gbå `åròjinl`∑. Bí kò b´å sí `åròjinl`∑, kí´å ni ∑ni tí ´n kq `åròkq yóò wq igbó. Ìtum`q èyí ni pé yóò fi `∑t`∑ síl`∑, l`åp´ål`åp´å ni yóó m´åå på; ohun tí yóó kq kò ní í b´å orí-`qr`q lq. Ìdí r`∑ nìyí tí ìlåpå-èrò fi xe p`åt`åkì. Lórí `åròkq tí orí-`qr`q r`∑ j´∑ ‘Ixu’, ∑ j´∑ kí å fi ojú ìlåpå-èrò ìs`ål`∑ yìí wo `åròkq tí ó t`∑lé e:å) Bí `qgbìn ixu xe b`∑r`∑.b) Oríxiríxi ixu tí ó w`å.d) Onírúurú `qn`å tí å lè gb`å x`qgbìn ixu.e) ŸAwqn n`nkån tí ó lè mú kí ixu tå d´ååd´åå.∑) Bí å xe ´n kórè ixu.

IxuIxu j´∑ `qkån nínú `åwqn oúnj∑ p`åt`åkì ní il`∑ Yorùb´å. ŸAwqn mìír`ån sq pé ní ìlú Am´∑rík`å ni w´qn ti mú un w´å ní `åkókò òwò-∑rú. ŸEyí lè j´∑ òtít´q; xùgb´qn `qp`qlqp`q ibi tí `åwqn òyìnbó tí ó kó òwò ∑rú dé il`∑ ènìy`ån dúdú k`o dé r´år´å ní ìgb`å l´åél´åé ni ó ní ixu lóríxiríxi. ŸAwqn ewéko mìír`ån sì w`å ní igbó nísisìnyí tí ó ´n tå bí ixu. ŸAwqn ixu b´∑`∑ kì í xeé j∑ ní `åk´qk´q, xùgb´qn `åwqn `ågb`∑ mq qgb´qn tí w´qn fi í xe `qgbìn oríxiríxi wqn tí wqn fi ´n xeé j∑ l´∑yìn qdún méjì t`åbí m´∑tå tí w´qn ti ´n gbìn w´qn. ŸEyí mú kí ó d`å bí ∑ni pé år´å il`∑ wå ní ixu, `åti pé dí`∑dí`∑ ni `åwqn ènìy`ån wå k´q l´åti sq w´qn di ohun jíj∑. Ìt`åkùn `∑gún òxùxu j´∑ `qkån nínú `åwqn ewéko tí ó jq ixu. Ó m´åå ´n tå bí ixu, `åwqn `ågb`∑ sì gb`ågb´q pé ixu

r`∑ lè xeé j∑ bí å b´å xe `qgbìn r`∑ fún ìgb`å píp´∑. ŸQn`å m´∑tå p`åt`åkì ni å lè pín ixu sí. ŸEkínní ni åkq ixu, èkejì ni ewùr`å; `∑k∑tå sì ni èsúrú tí ó pupå. Ixu kån tí ó fi årå jq èsúrú púp`q nípå pípupå tí ó pupå, xùgb´qn tí ó j´∑ årå åkq ixu, ni ixu `ål`q. ŸQn`å m´∑tå ni `å ´n gb`å xe `qgbìn ixu. ŸAwqn mìír`ån å m´åå kq ebè, irú ebè b´åyìí le tóbi púp`q bí ó b´å j´∑ il`∑ `åb`åt`å. Xùgb´qn ní il`∑ p´åp´å, k`o ´n tóbi tó b´∑`∑. Xùgb´qn ó m´åå ´n gå sókè dí`∑ ju irú ebè tí w´qn fi ´n gbin gb´ågùúd´å t`åbí `ågb`ådo lq. Dípò irú ebè tí å wí yìí `åwqn `ågb`∑ mìír`ån m´åå ´n fi `qt`q`qr´q gbin ixu wqn. ŸEyí j´∑ oríxi ebè kån tí wqn m´åå ´n kq gùn lq l´qw`q´q-l´qw`q´q

Alawiye 5.indd 76 1/8/10 1:45:30 PM

77

g´∑g´∑ bí `okìtì tí `åwqn òyìnbó ´n gbin `∑f´q sí. L´∑yìn èyí, `åwqn `ågb`∑ mìír`ån tún m´åå ´n gb´∑ ihò gbin ixu wqn. Ohun p`åt`åkì m´∑tå tí å níl´åti kíyèsí nínú ix´∑ `qgbìn ixu ni `åwqn w`qnyí: èkínní ni pé å níl´åti fi koríko bo orí ebè tí å b´å gbin ixu k`q`qkån sí kí ó tóó hù. Ìdí èyí ni pé ooru il`∑ m´åå ´n mú ixu gb∑ t`åbí kí ó mú un j∑r`å. ŸEkejì ni pé å níl´åti gé `åwqn igi ∑tun tí å ó rì m´ql`∑ ní `∑b´å ixu k`q`qkån kí w´qn lè rí ohun dìr`q m´q nígb`å tí w´qn b´å ´n hù sókè. Ixu j´∑ ewéko tí ó ´n dìr`q m´q igi, kò sì lè tå d´åråd´årå l´åìrí igi tí ó lè gb`å ´å dúró d´åråd´årå. Ohun k∑tå ni pé å níl´åti m´åå ro oko ixu déédéé kí èpò m´å bå`å yq ixu n´å`å l´∑nu, `åti kí omi òjò lè m´åå rí `å`åyè wq inú il∑ lq l´åti b´q `∑tå ixu. Oko ixu m´åå ´n d´årå púp`q l´åti wò bí `åwqn ixu inú r`∑ b´å bò m´q `åwqn igi `∑tun wqn d´åråd´årå t´ån. Ixu mìír`ån m´åå ´n b`ò tó b´∑`∑ tí ó fi m´åå ´n xòro l´åti rí `ågb`∑ tí ó b´å ´n xix´∑ nínú oko r`∑. Bí il`∑ oko b´å sì d´årå, ixu m´åå ´n tå tó b´∑`∑ tí ∑yq m´∑tå péré m´åå ´n tó ∑rù orí qmqkùnrin ní ìgb`å mìír`ån. Ìgb`å méjì ni `å ´n kó irè ixu. L´åti n`nkån bí oxù kqk`ånl´å qdún, N``of´∑´nb`å, títí lq dé oxù kìn-ín-ní t`åbí èkejì qdún ni å m´åå ´n gbin ixu. Bí omi kò b´å jìnn`å sí il`∑ ixu nå`å, t`åbí tí òjò kò b´å p´∑ púp`q jù kí ó tóó r`q sí i, ègbodò yóó ti b`∑r`∑ sí í dé nínú oxù keje t`åbí `∑k∑jq qdún. Ní ìgb`å mìír`ån p`∑lú, ixu il`∑ `åkùr`q t`åbí `åb`åt`å tí omi p`q níb`∑ m´åå ´n tètè mú ègbodò w´å jù b´∑`∑ lq, tó b´∑`∑ tí ó fi j´∑ pé, ní ìw`qn oxù k∑f`å qdún, ixu ègbodò yóó ti m´åå dé qj`å. ŸEgbodò yìí ni ìkórè kìn-ín-ní tí `ågb`∑ m´åå ´n kó nínú oko ixu. ŸAd´å ni w´qn m´åå ´n fi r´∑ irú ixu b´∑`∑ m´q inú ebè: wqn å gé orí r`∑ tí ó dìr`q m´q ìt`åkùn ixu síl`∑ kí ó lè tún tå ixu mìír`ån fún gbígbìn: wqn å sì

kó `åwqn ti ìs`ål`∑ tí w´qn w`å j´åde nínú il`∑ w´å ilé. ŸAp´årí ixu tí wqn gé kù m´q ìt`åkùn b´åyìí tún m´åå ´n tå ixu mìír`ån bí w´qn b´å b`ò ´ó m´ql`∑. Irú ixu b´∑`∑ ni å sì m´åå ´n gé w´∑w´∑ l´åti xe èbù fún gbígbìn ní qdún mìír`ån.

ŸAl`åyé ŸQr`qL´∑yìn f´åw`∑lì tí å so m´q iw´åjú `qr`q t`åbí tí ó w`å ní `å`årin `qr`q tí k´q´nsón´å`ntì kån kò xíw´åjú r`∑, kò sí ègé `qr`q Yorùb´å tí ó ní f´åw`∑lì xíw´åjú k´q´nsón´å`ntì. Nítorí n´å`å `åxìxe ni l´åti kq `qr`q b´åyìí: Å kì í r’imí egúngún, Å kì ír’ít`q òrìx`å.Ìdí r`∑ tí èyí fi j´∑ `åxìxe ni pé ‘ír’ kì í xe ègé `qr`q Yorùb´å tí ó d´årå. B´åyìí ni å níl´åti kq `qr`q n´å`å: Å kì í rímí egúngún, Å kì í rít`q òrìx`å.

ŸAtúny`∑wò `∑k´q1 Níbo ni `åwqn kån ti sq fún wå pé ixu ti dé il`∑ N`åìjírí`å?2 Ìdí wo ni å xe rò pé èyí kò lè j´∑ òtít´q?3 Oríxi `åwqn ixu mélòó ni `å ´n gbìn ní N`åìjírí`å?4 Oríxi `qn`å m´∑tå wo ni `å ´n gb`å gbin ixu? Xe `ål`åyé wqn ní `qk`q`qkån.5 Sq `åwqn ix´∑ m´∑tå tí å níl´åti xe l´∑yìn tí å ti gbin ixu kí ó fi lè tå d´åråd´årå.6 Ìgb`å mélòó ni å ´n xe ìkórè ixu l´å`årin qdún?7 Kí ni `å ´n pè ní il`∑ `åkùr`q t`åbí `åb`åt`å? B´åwo ni èyí xe d´årå púp`q fún ixu gbígbìn?8 Kí ni ìy`åt`q l´å`årin ixu `ågb`ådo `åti `∑gb∑ ixu?

Alawiye 5.indd 77 1/8/10 1:45:30 PM

78

Ix´∑ xíxe1 Nínú `åròkq tí å k`å lórí ixu yìí, å kò m∑nu bå oríxiríxi oúnj∑ tí `å ´n fi ixu xe. Kq oríxiríxi oúnj∑ tí `å ´n fi ixu xe sínú ìwé-ix´∑ r∑.2 Kq `åròkq lórí bí å xe ´n fi ixu xe `qkån nínú `åwqn oúnj∑ tí o ti kq síl`∑ t´∑l`∑.3 Fi èyí tí ó y∑ fún `å`åyè k`q`qkån tí ó xófo nínú `åwqn gbólóhùn ìs`ål`∑ yìí sí i nínú ìwé-ìk`qwé r∑. Nígb`å tí mò ´n lq sí ìlú _____ mo b´å _____ ixu tí w´qn lé sí _____ `qn`å, mo sì rå ìlé m´∑tå níb`∑. Àwqn _____ mi tí å jq ´n lq sq pé `åwqn kò f´∑ ____ ixu, ___ ni `åwqn f´∑. (∑gb´∑, `∑gb´∑, `∑gb∑, ègbodò, Ÿ„gb`∑)4 Tún `åwqn `qr`q tí å xì kq nínú `åwqn gbólóhùn ìs`ål`∑ yìí kq sínú ìwé-ìk`qwé r∑: i) Å kì ir’ímí egúngún. ii) Å kì ir’ít`q òrìx`å. iii) Å kì ír’ojú ológbò lórí `åt∑. iv) Å ki f’qmq Qb`å fún ŸQxun. v) Å kì ib´∑l´∑nu í jìj`å `qg`ånj´q. vi) Tål’ó ´nj∑un t´åj´å ´njùrù? vii) Kíl’`∑ ´nfqbå pè, qbå? viii) Kíl’åj´å ´n w´å ní m´qx´ål´å´åxí lèm´qmù?5 Tún `åwqn gbólóhùn w`qnyí kq sínú ìwé-ìk`qwé r∑ bí ó ti y∑: i) Kí ntó lq ŸEkó ngó dé `qd`q r∑. ii) Bí mb´å mbq nkò ní x`åì mú `åbúrò mi l´qw´q. iii) Tå ni kí mbi ní `qr`q n´å`å bí mob´å dé ib`∑? iv) Bí nkò b´å b´å q ni ilé ngó dúró dè ´q.

ŸAkíyèsí„ r´åntí pé ´n ni `å ´n lò fún `qr`q tí ó b´å dúró fún èmi, å kò sì gb´qd`q so n n´å`å t`åbí `qr`q mìír`ån tí ó dúró fún èmi m´q `qr`q mìír`ån r´år´å.

Alawiye 5.indd 78 1/8/10 1:45:30 PM

79

ŸŸ„k´q 30ŸŸŸAríy`ånjiy``ån: ŸNj´∑ oníxègùn òyìnbó wúlò ju olùk´q?

ŸQgb´∑ni B´åy`q ŸAl`ågbé ní: ‘Lónìí, mo f´∑ kí gbogbo yín ro èyí tí ó wúlò fún ìlú jùlq nínú `åwqn òxìx´∑ méjì yìí’. Gbogbo kíl´å`åsì ti k´∑ etí síl`∑. Olùk´q kò sì tètè sq orúkq `åwqn òxìx´∑ n´å`å. Xådé ní, ‘„ j`qw´q, s`å. ŸAwqn òxìx´∑ wo ni?’ ŸQgb´∑ni ŸAl`ågbé ní: ‘Nínú oníxègùn-òyìnbó `åti olùk´q, èwo ló wúlò fún ìlú jù?’ Ÿ„`∑kån n´å`å ni gbogbo qmq kíl´å`åsì nåw´q sókè. Olùk´q ní òun m`q pé årå gbogbo wqn ti w`å l´qn`å. Ó lóun yóò fún oník´ålukú wqn l´åyè l´åti sq ti ∑nu r`∑. Åkínrelé ni olùk´q p`e.

Åkínrelé ní, ‘„ xeun, ål`ågb`å, tí ∑ fún mi ní `å`nf`å`åní l´åti s`qr`q. Mo sì dúp´∑ l´qw´q `∑yin ∑l∑gb´∑ mi tí `∑ ´n fi etí síl`∑. ŸEmi gb`å pé oníxègùn-òyìnbó wúlò fún ìlú ju olùk´q lq. Lóòót´q, å m`q pé olùk´q ´n xix´∑ xùgb´qn gbogbo wå lå m`q pé årå kì í xe òkútå. Bí olùk´q b´å ´n x`åìs`ån, ó di dåndån kí ó rí oníxègùn. B´∑`∑ sì ni bí ìj`å`nb´å m´qtò b´å x∑l`∑ níbì kån, oníxègùn òyìnbó ló lè gbå `qp`qlqp`q `∑mí l`å. Bí `åj`åk´ål`∑-`årùn b´å tún b´∑ síl`∑, l´åìsí oníxègùn òyìnbó, ogunl´qg`q `∑mí ni yóó run. Gbogbo ìw`qnyí ni mo rò tí mo fi sq pé oníxègùn-òyìnbó wúlò

Alawiye 5.indd 79 1/8/10 1:45:31 PM

80

fún ìlú ju olùk´q lq. ŸAb`q mi rèé, gbogbo kíl´å`åsì.’ Gbogbo kíl´å`åsì p`åt´∑w´q fún Åkín-relé. Olùk´q ní: ‘O kú ohùn, Åkin. „ j´∑ kí ´å w´å gb´q ohun tí `åwqn tó rò pólùk´q wúlò ju oníxègùn-òyìnbó lq yó`o wí. Ngb´q. Díp`∑olú, kí ni èrò tìr∑?’ Díp`∑olú ní, ‘„ kú ìjókòó o, gbogbo ènìy`ån. ŸEmi bí ∑nìkån gb`å pé olùk´q wúlò fún ìlú ju oníxègùn-òyìnbó lq. Å gb´q pé gbogbo ènìy`ån tó b´å ´n x`åìs`ån ni oníxègùn-òyìnbó ´n t´qjú. Xùgb´qn gbogbo oge tí `åk`år`å ´n xe, erèé ni ål´åf`∑yìntì r`∑. Ohun yòówù tí oníxègùn-òyìnbó y`å, xebí olùk´q ló k´q q. B´åkån n´å`å ni ó tún j´∑ pé olùk´q ló k´q `åwqn òxìx´∑ bí ågb∑j´qrò, åd´åj´q `åti åwqnl`∑. Ìdí nìyí tí èmi fi gb`å pé olùk´q wúlò fún ìlú ju oníxègùn-òyìnbó lq.’ Olùk´q ní ‘L´∑yìn tí å ti gb´q `qr`q l´∑nu åxojú ∑gb´∑ k`q`qkån, ó y∑ kí å w´å dìbò l´åti mq èyí tí gbogbo yín fi årå m´q’. ŸAwqn tó fi årå m´q pé olùk´q wúlò ju oníxègùn-òyìnbó lq j´∑ qgb`qn. ŸAwqn m´∑jq ló gb`å p´é oníxègùn-òyìnbó wúlò ju olùk´q lq. ŸAwqn méjì ni kò dìbò r´år´å. Olùk´q ní: ‘Ìbò ti fi h`ån pé olùk´q ló wúlò fún ìlú ju oníxègùn-òyìnbó lq. Ní qj´q m´∑`∑´∑dógún, n óò f´∑ kí ∑ ti gb´årådì fún `åríy`ånjiy`ån lórí-`qr`q yìí: ‘In´å xe p`åt`åkì fún `åwùjq ju omi lq.’

ŸAl`åyé `qr`qÅrå kì í xeòkútå — Kò sí ∑ni tí kò le x`åìs`ån l´∑yìn `qp`q ix´∑ níw`qn ìgb`å tí olúwår`∑ ní årå ti ènìy`ån tí kì í xe òkútå tí kò lè x`åìs`ån.Gb´årådì — múrå síl`∑

ŸAtúny`∑wò `∑k´q1 Åk´∑k`q´q tó béèrè irú `åwqn òxìx´∑ tí olùk´q ní l´qk`ån ni _______ å) ŸAl`ågbé. b) Xådé. d) Åkínrelé.2 Åk´∑k`q´q tó sq póníxègùn-òyìnbó ló ´n du `∑mí `åwqn tó b´å ko ìj`å`nb´å m´qtò ni ______ å) Díp`∑olú. b) Åkínrelé. d) ŸAl`ågbé.3 Ìtum`q ‘oge `åk`år`å kò sé l´∑yìn erèé’ ni pé: å) erèé lål´åf`∑yìntì `åk`år`å. b) ŸAk`år`å ni ål´åf`∑yìntì erèé. d) `åk`år`å ni ó ju erèé lq.4 ŸAwqn mélòó ló nåw´q sókè gb`år`å tí olùk´q d´årúkq `åwqn òxìx´∑ méjì tó f´∑ kí w´qn x`åríy`ånjiy`ån lé lórí?5 Sq m´∑tå nínú `åwqn kókó-`qr`q tí åxojú `åwqn tó gb`å pé oníxègùn- òyìnbó wúlò ju olùk´q lq.6 Tå ló gb∑nu sq fún `åwqn tó gb`å pé olùk´q wúlò jú oníxègùn òyìnbó lq?7 Kí ni olùk´q ní kí w´qn xe l´∑yìn tí åxojú ∑gb´∑ méjéèjì ti s`qr`q?8 Kí ni orí-`qr`q tí `åwqn åk´∑k`q´q n´å`å yóó xe `åríy`ånjiy`ån lé lórí ní qj´q iw´åjú?

Ix´∑ xíxe1 Kq kókó-`qr`q m´årùn-ún síl`∑ l´åti fi gbe èrò pé: ‘in´å wúlò fún `åwùjq ju omi lq’ l´∑s`∑.2 W´å òwe t`åbí `åk`ånlò-èdè kån j´åde l´åti inú `∑k´q n´å`å.3 W´å òdì `qk`q`qkån `åwqn `qr`q ìs`ål`∑ w`qnyí kí o sì kq w´qn sí `åfo tí å ti pèsè p`∑lú bír`o r∑. ìjókòó ______________________ òxìx´∑ ______________________

Alawiye 5.indd 80 1/8/10 1:45:31 PM

81

olùk´q ______________________ ql´qkùnrùn ___________________ `åg`ån _______________________4 Få `qr`q-ìxe m´∑w`å´å yq nínú `∑k´q yìí kí o sì fi bírò kq w´qn sí ìs`ål`∑ yìí. i) ________________________ ii) ________________________ iii) ________________________ iv) ________________________ v) ________________________ vi) ________________________ vii) ________________________ viii) ________________________ ix) ________________________ x) ________________________

Alawiye 5.indd 81 1/8/10 1:45:32 PM

82

ŸŸ„k´q 31Ix´∑ `åjùm`qxe ní `å`årin ìlú

Ní åyé `åtij´q, kò sí `åwqn òxìx´∑-olómi, b´∑`∑ ni kò sí `åwqn òxìx´∑ ojú-`qn`å. Síb`∑ `qn`å `åwqn år´å ìlú kì í kún, b´∑`∑ sì ni odò wqn kì í gb∑. Lóòót´q ni pé kò sí ql´qp`å´å tí yóò múni pé å kò sånwó orí t`åbí pé å kò sån-wó omi ní åyé ij´qun, xùgb´qn oník´ålukú år´å-ìlú ló mq ojúxe r`∑. Kò sì sí ∑ni tí m´åå ´n dúró de ìgb`å tí wqn yóó fi ogun mú un kí ó tóó xe ojúxe yìí. Y`åt`q sí oríxiríxi `qn`å ìrånrå-∑ni l´qw´q tí å óò k´q ní qdún tí ´n b`q, `åwqn

Yorùb´å tún ní `qn`å tí wqn ´n gb`å xix´∑ `å`årin ìlú. Kí ´å b`∑r`∑ l´åti orí Qbå tí kò lówó oxù. Qbå kì í yå ∑nu sí åf´∑f´∑. ŸAwqn ènìy`ån tí qbå joyè lé lórí ni w´qn m´åå ´n w´å oúnj∑ sí i l´∑nu. Oríxiríxi `qn`å ni èyí n gb`å. G´∑g´∑ bí å xe m`q pé tò`nj`∑bi-tò`nj`åre ní í sånwó ∑j´q, gbogbo ∑ni b´å ti lq pårí ìj`å l´qd`q qbå yóó sånwó ìtånr`ån. Xùgb´qn owó ìk´åni ni w´qn ´n pè é ní åyé `åtij´q. ŸAwqn tí òkú `ågb`ålågb`å b´å kú fún yóó lq fi owó `åti qtí túf`q fún qbå. B´∑`∑ sì ni `åjèjì tí ó b´å ´n tqrq il`∑ l´åti fi d´å oko gb´qd`q w´å

Alawiye 5.indd 82 1/8/10 1:45:32 PM

83

n`nkån tí yóò m´åå fún qbå ní qdqqdún. Bí qd∑ b´å på ∑rån tó tó ∑rån, ó ní ibi tí yóò fún qbå l´årå ∑rån n´å`å. B´åkån n´å`å ni gbogbo `åwqn qd∑ ìlú m´åå ´n d∑ ìgb´∑ fún qbå ní `å`årin qdún. „rån tí w´qn b´å på nínú ìgb´∑ b´∑`∑, qbå ló ni ín. L´∑yìn èyí ló tún ku ix´∑ tí `åwqn år´å ìlú m´åå ´n påråp`q xe. ŸQkån nínú irú ix´∑ b´∑`∑ ni ìt´qjú ògiri `åti òrùlé `å`åfin qbå. Níw`qn ìgb`å tí kò ti sí `åx`å fífi p´å`ånù k´qlé l´åyé ìgb`å n´å`å, síso ni `åwqn år´å ìlú m´åå ´n sow´qp`q tún `å`åfin qbå xe. ŸAwqn obìnrin ìlú yóó m´åå pqn omi. ŸAwqn tí ó mq iléé mq l´å`årin ìlú yóó sì m´åå mq ilé. B´∑`∑ ni `åwqn tí ó b´å mq bí å xe ´n x´∑ ilé `åti bí å xe n yè é ni yóò mójútó òrùlé ilé n´å`å.

Odò-ìlúKì í xe `å`åfin qbå t`åbí ilé Bå´ål`∑ nìkån ni w´qn jùm`q m´åå ´n túnxe ní åyé `åtij´q. W´qn tún dìjq m´åå ´n gb´∑ odò ìlú ni. ŸAsìkò `∑`∑rùn, nígb`å tí omi m´åå ´n w´qn, ni w´qn m´åå ´n xe èyí. Wqn yóò tún `åwqn odò tó ti w`å gb´∑. Irú `åwqn odò b´∑`∑ lè w`å ní oríxi `qn`å bí i m´∑tå t`åbí jù b´∑`∑ lq.

ŸQn`å ìlú: `qn`å ìd´ål`∑, `qn`å oko, `qn`å odò:B´åkån n´å`å ni `åwqn år´å ìlú m´åå ´n sow´qp`q l´åti tún `åwqn `qn`å tí ó ti ìlú wqn lq sí ìlú òdìkejì l`å l´åyé `åtij´q. ŸQn`å-yíy`∑ ni títún `qn`å l`å. ŸAsìkò òjò ni èyí m´åå ´n w´åyé. L´årå `åwqn `qn`å tí w´qn m´åå ´n tún y`∑ ni `åwqn tó lq sí odò `åti oko.

Oko `å`årin ìlúY`åt`q sí odò-gbígb´∑ `åti `qn`å-yíy`∑, `åwqn igbó dí`∑dí`∑ tún m´åå ´n w`å ní `å`årin ìlú tí kò sì k´ångun sí ∑nìkån p`åtó. ŸAdìjq-gé ni irú igbó b´∑`∑.

Qj`åŸAwqn år´å ìlú n´å`å ló tún m´åå ´n roko inú

qj`å. ŸAwqn n´å`å ló m´åå ´n k´q búk`å r∑p∑t∑ sí inú qj`å titun. Xùgb´qn l´∑yìn tí oník´ålukú b´å ti mú ìs`q tir`∑ t´ån, olúwår`∑ ni yóó m´åå rí sí `åtúnxe búk`å b´∑`∑.

Òrìx`å ìlúGbogbo ìlú nå`å ló tún m´åå ´n sow´´qp`q s´ån `qn`å tí ó lq sí ojúbq òrìx`å tí ó j´∑ ti gbogbo ìlú. ŸAwqn n´å`å ni yóò gé igbó tí ó b´å w`å ní `åyík´å ib`∑, l´åti xe ìk´∑ `åti ìg`∑ òrìx`å ìlú.

ŸAwqn tí ´n xix´∑ ìlúKì í xe gbogbo år´å ìlú ló m´åå ´n xe `åwqn ix´∑ tí å k`å síl`∑ w`qnyí. W´qn m´åå ´n fi `qw`q fún `åwqn årúgbó; wqn kì í pè w´qn sí i. B´∑`∑ sì ni wqn kì í fi túl´å`åsì mú qmq-dékùnrin tí kò tíì b`ål´åg`å. Gbogbo ∑ni b´å ti tóó lóbìnrin nílé ló gb´qd`q l´qw´q sí ix´∑ `åjùm`qxe yìí. Xùgb´qn owó orí tí `å ´n sån lóde-òní ló ´n xix´∑ púp`q nínú `åwqn ix´∑ `åjùm`qxe `å`årin ìlú ´nl´å´nl´å b´åyìí. Qbå ´n gbå owó oxù níb`∑. W´qn ´n yq owó omi-`∑rq, w´qn ´n yq owó in´å `∑l´∑tíríkì. W´qn sì ´n sånwó `åwqn òxìx´∑ ojú-`qn`å. Síb`∑ ix´∑ `åjùm`qxe `å`årin ìlú kò dópin. ŸAwqn mìír`ån ´n sow´qp`q l´åti xe åf´år´å. ŸAwqn mìír`ån ´n k´q ilé ìgb`∑bí, b´∑`∑ sì ni `åwqn mìír`ån ´n få in´å ìjqbå sí ìlú fúnrå-wqn. M´å xe gb`ågbé l´åti så ip´å tìr∑ nínú ix´∑ `å`årin ìlú.

ŸAl`åyé `qr`qŸQn`å kì í kún — koríko kì í hù dí ojú `qn`å.Fi ogun mú — mú ní túl´å`åsì; fi ågídí t`åbí ip´å mú.Yå ∑nu sí åf´∑f´∑ — fi åf´∑f´∑ xe oúnj∑; m´å`å rí n`nkån kån j∑.Owó ìtånr`ån — owó tí årúfin t`åbí

Alawiye 5.indd 83 1/8/10 1:45:33 PM

84

∑ni tí ´n j´∑ ∑j´q sån l´åti fi rå årå r`∑ síl`∑ l´qw´q ìy`å.xix´∑ ilé — fífi ewé `åti koríko bo òté ilé

ŸAtúny`∑wò `∑k´q1 Ìdí r`∑ tí odò `åwqn år´å ìlú kì í fi í gb∑ ni pé ______ å) oník´ålukú ´n xe ojúxe r`∑. b) ql´qp`å´å ´n mú ∑ni tí kò gb´qr`ån. d) odò kò p`q ní `å`årin ìlú.2 Ibi tí qbå ti ´n ní `qn`å `åtij∑un l´åyé `åtij´q ni ______ å) `qd`q år´å ìlú. b) yíyå ∑nu sí åf´∑f´∑. d) gbígbå owó oxù.3 „ni tó m´åå ´n sånwó ìtånr`ån fún qbå ní åyé `åtij´q ni ______ å) ∑ni b´å j`∑bi `qr`ån. b) ∑ni b´å j`åre `qr`ån. d) `åwqn méjéèjì l´åpåp`q.4 Ipå wo ni `åwqn qd∑ ìlú ´n kó nínú ìt´qjú qbå?5 Kí ni ipå `åwqn obìnrin ìlú nínú ìt´qjú qbå?6 ŸAsìkò wo ni `åwqn år´å-ìlú m´åå ´n y∑ åwqn `qn`å tó so ìlú wqn m´q ìlú mìír`ån?7 Irú `åwqn ènìy`ån wo ló m´åå ´n xe ix´∑ w`qnyí?

Ix´∑ xíxe1 Júwe oríxiríxi `qn`å tí `åwqn år´å ìlú ´n gb`å xe ix´∑ `åjùm`qxe.2 Wå òwe m´∑tå tó j∑m´q ìfqw´qsow´qp`q l´å`årin ìlú: kq w´qn sínú ìwé ìk`qwé r∑.3 J´∑ kí ∑l∑gb´∑ r∑ kån pe `åpèkq ìpín åf`q `åk´qk´q fún q nínú `∑k´q yìí, kí o sì

kq ´q síl`∑.4 Béèrè oríxi ix´∑ `åjùm`qxe méjì tí `åwqn år´å ìlú yín ´n xe, b`q w´å l´åti ilé.5 Yå `å`åfin t`åbí ilé olórí ìlú t`åbí olórí åbúlé yín sí `åy`e tí ó w`å ní ìs`ål`∑ yìí kí o sì fi kerey´q`qn`u k`un ún.

Alawiye 5.indd 84 1/8/10 1:45:33 PM

85

ŸŸ„k´q 32ŸÅpil`∑kq nínú `åwqn ìwé `åtìgb`ådégb`å `åti ìwé ìr`oyìn

ŸAwqn ìwé `åtìgb`ådégb`å ni `åwqn ìwé ìròyìn tí kì í j´åde lójoojúm´q, xùgb´qn tó j´∑ pé oxooxù t`åbí oxù k∑tåk∑tå ló ´n j´åde. Å ní `åwqn tí ´n j´åde ní ìgb`å méjì l´å`årin qdún. Å tún rí `åwqn tí ´n j´åde ní `∑`∑kån xoxo l´å`årin qdún. ŸQkån nínú `åwqn ìwé `åtìgb`ådégb`å b´∑`∑ ni Fèyík´qgb´qn. Nínú `åwqn `∑kå lítíréx`q tí å m´åå ´n rí k`å nínú Fèyík´qgb´qn ni ewì. Oríxiríxi ewì `åpil`∑kq ni `åwqn ènìy`ån m´åå ´n kq sínú Fèyík´qgb´qn. Å tún m´åå ´n rí ìt`ån `åròsq ql´qr`q-geere nínú Fèyík´qgb´qn. ŸQkín-ql´qj`å tún j´∑ ìwé `åtìgb`ådégb`å mìír`ån nínú èyí tí å ti m´åå ´n gbé n`nkån tó j∑m´q lítíréx`q j´åde. Oríxiríxi ewì `åpil∑kq ló m´åå ´n j´åde nínú ŸQkín-ql´qj`å. Oríxiríxi n`nkån tí ´n lq ní `åwùjq Yorùb´å ló m´åå ´n j´∑ orí-`qr`q `åwqn ewì n´å`å. B´åkån n´å`å ni å tún rí `åp∑∑r∑ ewì ålohùn nínú ŸQkín-ql´qj`å. ŸQkån nínú irú ewì b´∑`∑ ni oríkì-oríl`∑. Oríxiríxi oríkì-oríl`∑ ló m´åå ´n w`å nínú ŸQkín-ql´qj`å. Ìwé `åtìgb`ådégb`å mìír`ån ni Åt´qkå. Eré-oníxe p´qn´nbélé ni Åt´qkå m´åå ´n gbé j´åde p`∑lú `åwòr´ån ìx`∑l`∑ k`q`qkån. B´åkån n´å`å ni ewì tún m´åå ´n w`å nínú Åt´qkå. Bí Åt´qkå kò b´å lè gbé eré kån t´ån ní `∑`∑kån xoxo, ó m´åå ´n gbé e ní ìgb`å méjì t`åbí ìgb`å m´∑tå. ŸEyí ló m´åå ´n j´∑ kí å ní Åt´qkå tí yóò ní `åkqlé eré-oníxe kån xoxo tó ní åp´å méjì m´∑tå. Å tún ní Yorùb´å Gbòde g´∑g´∑ bí ìwé `åtìgb`ådégb`å mìír`ån. ŸAwqn „gb´∑ Åk´qmqlédè Yorùb´å oríl`∑-èdè yìí ló m´åå ´n t`∑ ´∑ j´åde. Ewì `åpil`∑kq `åti ewì ålohùn m´åå ´n w`å nínú Yorùb´å Gbòde. Å sì tún m´åå

´n rí ìt`ån-`åròsq ql´qr`q geere nínú ìwé n´å`å. B´åkån n´å`å ni å tún m´åå ´n rí ìtúpål`∑ ìwé lítíréx`q bí ìwé `åkójqp`q ewì `åpil`∑kq t`åbí ìwé ewì ålohùn. L´årå `åwqn ìwé tí w´qn tún ´n gbé y`∑wò ni ìwé-ìt`ån-`åròsq `åti ìwé eré-onít`ån. L´∑yìn èyí ni å tún ní `åwqn ìwé ql´qs`q`qs`∑ tí `å ´n kq lédè Yorùb´å. Gboùng-boùn j´∑ `qkån. Å m´åå ´n rí ewì `åpil`∑kq `åti ìt`ån-`åròsq ql´qr`q geere k`å nínú r`∑. B´åkån n´å`å ni Ìx`qkån tún w`å. Ìx`qkån n´å`å m´åå ´n gbé ewì `åpil`∑kq `åti ìt`ån-`åròsq ql´qr`q-geere j´åde. Ìròyìn Yorùb´å tún j´∑ ìwé-ìròyìn ql´qs`q`qs`∑ mìír`ån tí ´n j´åde lédè Yorùb´å. Òun n´å`å ´n gbé ewì `åpil`∑kq `åti ewì ålohùn j´åde. Ó d´årå l´åti m´åå kå `åwqn ìwé `åtìgb`å-dégb`å w`qnyí kí å lè m´åå fi ìm`q titun kún èyí tí å ti ní t´∑l`∑. B´åkån n´å`å ni `åwå n´å`å tún lè kq ewì t`åbí eré-onít`ån t`åbí ewì `åpil`∑kq sínú w´qn.

ŸAl`åyé `qr`qlítíréx`q — orúkq `åjùm`qj´∑ fún ewì, ìt`ån `åròsq `åti eré onít`ån.Ìwé oxooxù — ìwé tí ´n j´åde ní `∑`∑kån l´å`årin oxù kån.ŸQkín — oríxi ∑y∑ kån tí ó d´årå gån-ån.Ql´qj`å — qbå, olórí

Alawiye 5.indd 85 1/8/10 1:45:33 PM

86

ŸAtúny`∑wò `∑k´q1 Irú ewì tí m´åå ´n j´åde nínú Fèyík´qgb´qn ni _______ å) `åb´ål´åyé. b) ålohùn. d) `åpil`∑kq.2 Ÿ„kå lítíréx`q mìír`ån tí tún ´n j´åde nínú Fèyík´qgb´qn ni _______ å) ewì. b) ìt`ån-`åròsq ql´qr`q-geere. d) eré-onít`ån3 Ÿ„kå lítíréx`q kån tí kì í xe `åìj´åde nínú ŸQkín-ql´qj`å ni _______ å) eré-onít`ån. b) ewì `åpil`∑kq. d) ìt`ån-`åròsq ql´qr`q-geere.4 Ìwé `åtìgb`ådégb`å wo ló pil`∑ w`å fùn eré-oníxe lédè Yorùb´å.5 Ÿ„kå lítíréx`q mìír`ån wo ló tún m´åå ´n w`å nínú ìwé-`åtìgb`ådégb`å n´å`å?6 Ìwé `åtìgb`ådégb`å wo ló m´åå ´n gbé ìtúpål`∑ `åwqn ìwé lítíréx`q Yorùb´å j´åde lédè Yorùb´å?7 Dårúkq méjì nínú `åwqn ìwé-ìròyìn Yorùb´å ql´qs`q`qs`∑ tí å ní.8 Dårúkq ìwé-`åtìgb`ådégb`å Yorùb´å kån tí å kò mú ∑nu b`å nínú `∑k´q yìí kí o sì sq `åwqn `∑kå lítíréx`q Yorùb´å tí ó m´åå ´n gbé j´åde.

Ix´∑ xíxe1 Sq ìt`ån `åròkq ql´qr`q-geere kån tí o ti k`å nínú ìwé-`åtìgb`ådégb`å kån lédè Yorùb´å fún gbogbo kíl´å`åsì.2 Mú ìwé-`åtìgb`ådégb`å Yorùb´å kån, kí o sì kq òwe m´årùn-ún j´åde l´åti inú r`∑.3 W´å `qr`q-orúkq m´∑tå tí ´n xix´∑ `∑y´ån j´åde l´åti inú `∑k´q yìí.4 L´qd`q `ågb`å l´åti ilé, w´ådìí èèw`q kån tí `åwqn oríl`∑ Oníkòyí m´åå ´n k`å, sì kq ´q sínú ìwé-ìk`qwé r∑.

5 Kq `åwqn ò`nk`å w`qnyí síl`∑ lédè Yorùb´å 5, 10, 100, 1,000, 2,000.

Alawiye 5.indd 86 1/8/10 1:45:34 PM

87

ŸŸ„k´q 33Ìjúb`å

Båbål´åwo tó b´å f´∑ kif´å´Å r´åntí qp´qn If´å;Åk`qp∑ tó b´å f´∑ kq ∑yìnKò níí fi igb`å s´∑yìnBóxèré b´å f´∑ lq sódeYóó xe ìr´åntí `åwqn ågberinKí eré wqn ó fi l´årinrinŸ„yin òxèré tí ´n b∑ lóde `åkókò yìíMo kíi yín kí n tó mórin kq;Mo fìb`å fún `qg´å `qm`qr`ånMo túb´å f´qbå ål´ådé gbogboŸAti ìwq ènìy`ån `qm`∑s`q,Tí o r`åwé `∑k´q `åt`åt`å yìí,Mo kí q dénú, mo kí q k´årå;Orí r∑ kò níí burú;Orí ådì∑ kì í burú kó yé dúdúOrí `ådí kì í burú kó m´å`å y´q lóòrùnBénìy`ån ní o m´å lo ìgb`å yìí k´åríQl´qrun Qbå kò níí gb`å fún unN kò níí b´å q b´å ìb`ånúj´∑„ni ∑l´∑ni kò níí gbå ìxe r∑ xeO kò níí xìw`åhù lójú OlódùmårèÅyé kò níí gbå fúj`å l´qw´q r∑Åtqrq ohun gbogbo l´qw´q Ql´qrun kì í k´ånjú,M´å tqrq l´qw´q ènìy`ånL´qw´q Ql´qrun Qbå nìkån ni o gbé m´åå tqrqŸAxírí r∑ kò níí tú l´åél´åéŸAxírí `∑g`å kì í tú lójú im`qŸAxírí `∑kq kì í tú lójú ewé;ŸAxírí Ql´qrun kì í tú k´årinkése;Qbå tí í b`åxírí ∑gb´∑ b`åxírí `qgb`åQbå Olúwå yóò m´åå b`åxírí r∑Å kì í rídìí òkun, å kì í rídìí `qs`å.Å kìí rídìí `åtiw´åyé ∑ni.Qmqnígèlègélé å p`ådí r`∑ m´q

Alawiye 5.indd 87 1/8/10 1:45:34 PM

88

Qbå òkè m´å`å j´∑ qmq år´åyé kó rídìí r∑.

ŸAl`åyéŸAdúr`å p`åt`åkì ni èyí fún `åwqn òbí tí ó fún `åwqn qmq wqn lówó rå ìwé `∑k´q `åt`åt`å yìí, `åti fún `åwqn åk´∑k`q´q p`å´åp`å´å tí ó ´n kå ìwé n´å`å. P`åt`åkì `ådúr`å n´å`å ni pé orí wqn kò níí burú l´åyé, `åxírí wqn kò sì níí tú. Bí ó ti xòro l´åti rí ìdí ewéko kån tí `å ´n pè ní qmqnígèlègélé, b´åkån n´å`å ni qmq år´åyé kò níí lè rí ìdí t`åbí `åxírí `åwqn tó ´n lo ìwé n´å`å l´åél´åé.

ŸAl`åye `qr`qi) Qp´qn If´å ni `å ´n kó ìy`∑fun kån tí `å n pè ní ìy`∑r`∑osùn sí l´åti ki If´å. Lórí r`∑ ni `å ´n t´∑ odù If´å tí `å ´n kì sí. L´åìsí qp´qn `åti ìy`∑ròsùn, å kò lè ki If´å.ii) B´åkån n´å`å, l´åìsí igb`å (oríxi okùn gìdìgb`å kån), å kò lè gun `qp∑ gígå.iii) Lórí igi qd´ån ni ∑y∑ `∑g`å m´åå ´n k´q ìt´∑ r`∑ sí l´qp`q ìgb`å. Ewé ni å sì fi ´n p´qn `∑kq. Nítorí n´å`å, bí qd´ån b´å w`å, `åxírí `∑g`å kò lè tú, bí ewé tí å ó fi p´qn `∑kq b´å sì w`å, `åxírí `∑kq kò lè tú.iv) Ewé w´∑r´∑w´∑r´∑ kån tí okùn r∑ m´åå ´n dìr`q m´q igi mìír`ån ni `å ´n pè ní qmqnígèlègélé. Å kì í mq ibi tí ó ti hù j´åde w´å. Nítorí n´å`å, å kì í rí ìdí qmqnígèlègélé r´år´å.

ŸAt´úny`∑wò `∑k´q1 Ohun tí ó j´∑ `qr`ån-ån y`ån fún åk`qp∑ ni _______ å) qp´qn. b) igb`å. d) ågberin.2 Oríxi ______ ni `åwqn ènìy`ån tí åkéwì júb`å.

å) méjì b) m´∑f`å d) m´∑rin3 „ni tí åkéwì x`ådúr`å fún nínú ewì yìí ni _______ å) ∑ni rå ìwé. b) qbå ål´ådé. d) `qg´å `qm`qr`ån.4 ŸAxírí ∑y∑ `åti oúnj∑ wo ni åkéwì sq pé kì í tú?5 D´årúkq n`nkån tí åkéwì sq pé å kì í rídìí wqn.

Ix´∑ xíxe1 Kq ewì kúkurú lórí orí-`qr`q tí ó b´å wù ´q.2 Ó tó ìgb`å méje tí åkéwì xe `åtúnwí ‘kì í’. Ÿ„`∑m´∑tå ni ó xe `åwítúnwí ‘Mo’. Ìgb`å mélòó ni åkéwì xe `åwítúnwí ‘ŸAxírí’ nínú ewì n´å`å?3 Dúdú ni òdì kejì funfun. Kí ni òdìkejì `qk`q`qkån `åwqn `qr`q w`qnyí: r´åntí, `qm`qr`ån, burú, bo `åxírí?4 L´qd`q `ågb`å, ní ilé, béèrè ohun tí ´n j´∑ If´å-kíkì, sì kq `ål`åyé n´å`å sínú ìwé-ìk`qwé r∑.

Alawiye 5.indd 88 1/8/10 1:45:35 PM

89

ŸŸ„k´q 34Òfin ìlerå nínú ilé tí `å ´n gbé

Ó y∑ kí å xe `åkíyèsí ohun tí ó ´n x∑l`∑ nínú `qp`qlqp`q `åwqn ilé tí `åwqn ènìy`ån wå m´åå ´n gbé. Ní p`åt`åkì, kí å xe `åkíyèsí nínú `åwqn ìlú t`åbí ìletò k´å`åkiri ní ibi tí òfin ìlerå kò ì múl`∑ tó b´∑`∑. Púp`q nínú irú `åwqn ilé b´∑`∑ ni kì í ní fèrèsé r´år´å. Ní ìgb`å púp`q, ihò fíntínfíntín ni w´qn m´åå ´n d´å sí wqn dípò fèrèsé ´nl´å´nl´å tí wqn ì b´å ní. Ìgb`å púp`q ni irú iy`år´å b´∑`∑ sì m´åå ´n ní `åj`å. Nípå b´åyìí, ìm´ql`∑ `åti åt´∑gùn kì í rí `å`åyè dé inú r`∑ d´åråd´årå, gbogbo ilé å sì xókùnkùn biribiri.

Nínú irú iy`år´å b´∑`∑ ni `qp`qlqp`q `åwqn ènìy`ån wå m´åå ´n sùn ní ål´∑. Iy`år´å mìírån m´åå ´n kéré tó b´∑`∑ tí kì í lè gbå ènìy`ån méjì p`q ní f`∑gb´∑-kån-`∑gb´∑. Ní `qn`å kejì, ènìy`ån púp`q m´åå ´n sùn nínú iy`år´å kån. B´åyìí, kí il`∑ tóó m´q, dí`∑ nínú wqn yóó ti m´åå húk´q, ní p`åt`åkì nígb`å tí w´qn b´å ti ìl`∑kùn m´qrí. Ohun tí ó ´n mú èyí w´å ni åt´∑gùn búburú tí ∑nìkån ´n mí sítå tí ∑lòmír`ån sì tún ´n mí sínú. Bí ∑nìkån b´å ´n sun inú irú iy`år´å b´∑`∑ lójoojúm´q, ik´q `åhúgb∑ kò níí jìnn`å sí i.

Alawiye 5.indd 89 1/8/10 1:45:37 PM

90

ŸAwqn ènìy`ån dí`∑ m´åå ´n rò pé `åwqn `qt´å wqn ni ó ´n kó wqn ní it´q tí w´qn tu síl`∑ tí wqn fi ní `årùn ik´q `åhúgb∑. ŸEyí kò rí b´∑`∑ r´år´å. Ohun m´∑tå p`åt`åkì ni ó ´n d´å `årùn ik´q `åhúgb∑ síl`∑. ŸEkínní ni `åìrí oúnj∑ j∑ k´ånú d´åråd´årå. ŸEyí m´åå ´n mú `å´år`∑ b´å ènìy`ån; bí `åìs`ån kån b´å sì kqlu irú ènìy`ån b´∑`∑, `åwqn `årùn búburú mìír`ån g´∑g´∑ bí ik´q `åhúgb∑ kì í p´∑ yqjú. ŸEkejì ni sísùn nínú ilé tí kò ní fèrèsé. Ÿ„k∑tå ni pé `qp`qlqp`q `åwqn ènìy`ån m´åå ´n sùn nínú iy`år´å kån n´å`å. W´qn sì m´åå ´n mí åt´∑gùn tí ó ´n ti imú ∑lòmír`ån j´åde sínú. Nítorí n´å`å, ohun tí å níl´åti xe ni pé kí å j´∑ kí iy`år´å ilé wå m´åå tóbi d´åråd´årå. Òfin ìlerå ni pé kí iy`år´å tí ènìy`ån yóò m´åå sùn m´å xe kéré ju bí ∑s`∑ méjìl´å lq ní òòró `åti ∑s`∑ m´∑w`å´å ní ìbú, kí ó sì ní fèrèsé méjì tí ó tóbi d´åråd´årå. Åt´∑gùn rere níl´åti lè p`q tó nínú iy`år´å fún `åwqn tí ó ´n sùn nínú r`∑ l´åti mí. ŸAyè sì níl´åti w`å fún åt´∑gùn búburú tí `å ´n mí sítå `åti òórùn `åtùp`å elépo tí `å ´n t`ån síl`∑ nínú ilé, l´åti j´åde p`∑lú. Ohun tí kì í j´∑ kí `åwqn ∑lòmír`ån d´å fèrèsé sí ilé wqn ni ìb`∑rù ql´qx`å tí ó ´n kó ilé lóru. Å lè y∑ èyí síl`∑ nípå fífi irin líle sí ojú fèrèsé. B´åyìí yóó xòro fún `åwqn olè l´åti gbå ib`∑ wqlé bí å til`∑ xí fèrèsé síl`∑ lóru. ŸAwqn mìír`ån m´åå ´n ti fèrèsé tí ó w`å nínú ilé wqn. ŸAwqn woléwolé ´n mú `åwqn mìír`ån níp´å l´åti d´å ojú ihò kéékèèké sínú ilé wqn. Xùgb´qn `åwqn yìí p`∑lú m´åå ´n hu ìw`å òmùg`q kån ní ìgb`å mìír`ån. ŸEyí ni pé w´qn å lq mú ∑ní t`åbí `qk´∑, t`åbí `qp`qlqp`q `åkís`å, wqn å sì fi dí ojú ihò t`åbí fèrèsé n´å`å på! Bí ∑nì kån b´å b´å wqn wí, pé irú ìw`å b´∑`∑ ´n mú `årùn w´å nítorí pé åt´∑gùn kò ní í rí `åyè wq inú ilé wqn, ohun tí wqn m´åå ´n sq ni pé `åwqn b`åb´å ´nl´å wqn kì í d´å fèrèsé sínú ilé wqn, b´∑`∑ ni w´qn ´n dårúgbó k`∑g´∑ kí wqn tóó kú ní ìgb`å `åtij´q!

Ó lè j´∑ b´∑`∑ nítòót´q. Xùgb´qn å níl´åti r´åntí pé `åwqn b`åb´å ´nl´å wå tí kò ní d´å fèrèsé sínú ilé wqn bí å ti wí yìí kì í kån ìl`∑kùn sí ilé wqn p`∑lú ní púp`q ìgb`å. ŸÅwqn ìjòyè tí ó ní owó púp`q nìkån ni ó ´n kån ìl`∑kùn ní ìgb`å `åtij´q. „ní nìkån t`åbí k∑`∑r´∑ tí w´qn fi qpå t`åbí p`∑p´∑ xe ni `qp`qlqp`q m´åå ´n tå dí ∑nu `qn`å ilé wqn. Nípå b´åyìí, åt´∑gùn m´åå ´n rí `åyè wq inú ilé wqn d´åråd´årå. P`∑lú-p`∑lù, wqn kì í r´∑ ògiri ilé wqn bí `åwå ti ´n xe ní òde òní. Púp`q ògiri ilé b´∑`∑ ni ó sì m´åå ´n s´ån p`∑p`∑ k´å`åkiri årå, åt´∑gùn `åti ìm´ql`∑ å sì m´åå gbå irú ihò årå ògiri b∑`∑ wq ilé. ŸAwqn `qn`å tí åt´∑gùn ´n gb`å wqlé l´åti fún `åwqn ènìy`ån `åtij´q ní ìlerå ni èyí. Ohun mìír`ån ni pé `åwqn `ågb`å `åtij´q kì í s´å´åb`å sun inú iy`år´å. Ní orí òpó ní `qd`∑d`∑ ni w´qn m´åå ´n sùn. Nípå b´∑`∑ w´qn sì ´n ní åt´∑gùn nínú ilé wqn d´åråd´årå; `åtùp`å elépo-pupå ni w´qn sì ´n t`ån sí ilé; èyí kì í bå òórùn åt´∑gùn inú ilé wqn j´∑ tó bí `åtùp`å elépo-òyìnbó tí `åwå ´n t`ån tí m´åå ´n xe. Ní `åkókò tiwå yìí, å m´åå ´n r´∑ ilé wå. Å sì ´n xe `åj`å sí gbogbo r`∑. Nítorí n´å`å, ó y∑ kí å m´åå d´å fèrèsé sí ilé wå. Åt´∑gùn ni `∑mí ìyè fún `∑d´å. Bí å kò b´å rí åt´∑gùn mí ní ìx´∑jú m´årùn-ún, ikú kò jìnn`å sí wå. Åt´∑gùn ni ó ´n mú ewé oko hù, tí ó ´n mú in´å ilé jò, tí ó sì ´n dín òórùn årå kù kí ìlerå lè w`å fún wå. L´åìsí åt´∑gùn fún årå ní ìgb`å gbogbo, ìlerå kò lè sí, nítorí n´å`å, ó y∑ kí ´å m´åå xe fèrèsé sí ilé wå d´åråd´årå fún åt´∑gùn rere l´åti f´∑ wq ilé `åti fún åt´∑gùn búburú l´åti f´∑ j´åde.

ŸAl`åyé `qr`qŸAìrí oúnj∑ j∑ k´ånú — kí ènìy`ån xe ål´åìrí oúnj∑ tó ìw`qnbå tí ó y∑.

Alawiye 5.indd 90 1/8/10 1:45:37 PM

91

ŸAtúny`∑wò `∑k´q1 ŸA`nf`å`åní ´nl´å méjì p`åt`åkì wo ló w`å nínú kí ilé tí `å ´n gbé ní fèrèsé d´åråd´årå?2 Sq `åwqn ewu tí ó w`å nínú kí `qp`qlqp`q ènìy`ån sùn sínú iy`år´å tí kò ní fèrèsé.3 D´årúkq `åwqn ohun m´∑tå tí ó ´n få ik´q `åhúgb∑.4 Kí ni ohun tí å lè xe l´åti j´∑ kí åt´∑gùn tí ó tó fún ìlerå w`å nínú ilé wå?5 Kí ni `åwqn ohun m´∑tå tí ó j´∑ kí åt´∑gùn m´åå wq ilé `åwqn `ågb`å `åtij´q bí wqn kò til`∑ ní fèrèsé?6 Kí ni ìdí tí lílo `åtùp`å elépo-òyìnbó fi ní ewu púp`q ju ti `åtùp`å elépo-pupå lq?7 ŸNj´∑ `∑d´å ènìy`ån nìkån ni åt´∑gùn wúlò fún? Xe `ål`åyé ire mìír`ån tí åt´∑gùn ´n xe.8 Kí ni å lè xe l´åti d´å`åbò bo dúkì´å wå kí `åwqn ql´qx`å m´å lè b´å ojú fèrèsé tí å xí síl`∑ wqlé l´∑yìn tí å b´å ti sùn t´ån?

Ix´∑ xíxe1 X`åpèjúwe ilé òde-òní kån tí ó ní fèrèsé tó tó, tí ènìy`ån tí sì ´n gbé inú r`∑ kò p`q jù.2 Wå òwe m´∑rin tí ó j∑ m´q ilé, kí o sì kq w´qn síl`∑ nínú ìwé ìk`qwé r∑.3 Fi `åmì-ohùn sí orí `qk`q`qkån `åwqn `qr`q w`qnyí kí ó lè fún wå ní ìtum`q tó w`å ní `∑gb´∑ r`∑: Oorun — ìm´ql`∑ ål´ågb´årå tí ´n r`ån lókè ní ojúmqmq. Oorun — ohun tí å m´åå ´n fi imú gb´q. Oorun — èyí tí å m´åå ´n sùn, l´∑yìn tí å b´å dùbúl`∑ t`åbí jókòó l´åti sinmi.4 Få `åwqn `qr`q-orúkq tó w`å nínú `åwqn

gbólóhùn ìs`ål`∑ w`qnyí yq, kí o sì sq bóy´å ix´∑ olùw`å t`åbí ix´∑ `∑y´ån t`åbí ix´∑ `åb`q ni `qk`q`qkån wqn ´n xe. å) Qmq Ìy´ålóde k´q ilé p`∑t´∑`∑sì. b) Bùnmi ŸAj`åyí yege ìd´ånwò `åxej´åde. d) Ål´å`åfin ŸQy´q fi Åbí´ql´å j∑ oyè Kåkå`nfò. e) ŸAl`ådé Ìb`åd`ån nå egúngún ql´qr´∑. ∑) Ìy`åwó Túnjí bq b`åt`å ``ågéré.

Alawiye 5.indd 91 1/8/10 1:45:37 PM

92

ŸŸ„k´q 35‘Ìd`ågb`å `åìl´ådì∑-ìr`ån`å, bí å kú l´∑m`qx´q kò y∑ ni?’

Òwe tí å f`åyq l´åti inú `qr`q nípå `åx`å ìsìnkú Yorùb´å ní åyé `åtij´q ni gbólóhùn òkè yìí j´∑. ŸAwqn mìír`ån å til`∑ tún m´åå på òwe n´å`å ní `qn`å mìír`ån. Wqn å ní: ‘Kí å kú l´qmqdé kí w´qn fi ∑xin xe ìr´∑l`∑ ∑ni, ó s`ån ju kí ´å d`ågb`å kí å m´å nìí ådì∑ ìr`ån`å.’ Ìtum`q kån n´å`å, tí òwe méjéèjì yìí ní, ni pé: Dípò kí ∑nìkån d`ågb`å kí ó tóó kú l´åìní ∑ni tí yóó x`∑y∑ fún un, ó s`ån kí ó

kúkú kú ní kékeré, kí ó sì y∑ ´∑. Ìgb`ågb´q `åwqn Yorùb´å ni pé bí ènìy`ån b´å kú, `∑mí kì í kú. „ni tí ó kú n´å`å yóó k`ån b´q åg`q årå yìí síl`∑ ni, `∑mí r`∑ yóó kqj´å lq sí `qrun. Xùgb´qn oníbodè kån w`å ní ∑nu-`qnå `qrun. Òun ló m´åå ´n xí ìl`∑kùn `qrun síl`∑, òun n´å`å ló sì m´åå ´n tì í. Ådì∑ ìr`ån`å yìí ló w´å j´∑ n`nkån tí å fi ´n rå `qn`å fún òkú kí oníbodè m´å bå`å d´å òkú dúró fún ìgb`å píp´∑ ní ∑nu ibodè.

Alawiye 5.indd 92 1/8/10 1:45:38 PM

93

Kì í xe gbogbo òkú ló m´åå ´n ní ådì∑ ìr`ån`å. Kìkì òkú `ågb`å tó fi qw´q rqrí kú nìkån ni. Å kì í tu ådì∑ ìr`ån`å níbi òkú `qd´q; `qf`q ni å kå irú òkú b´∑`∑ sí. Å kì í sì í tu ådì∑ ìr`ån`å níbi òkú åb`åmì, bíi ti ∑ni tó j´å lórí igi t`åbí ti ∑ni tí ó pokùnso. Xùgb´qn gbogbo òkú `ågb`å tí ó fårå rere lq sí `qrun ní åyé `åtij´q ló m´åå ´n ní ådì∑ ìr`ån`å. Bí irú òkú b´∑`∑ b´å kú sí oko, tí w´qn sì f´∑´∑ rù ú w´å sí ilé l´åti sin ín, dåndån ni ådì∑ ìr`ån`å. L´∑yìn tí w´qn b´å ti xå´åyån òkú n´å`å t´ån ni wqn yóó rù ú. Bí `åwqn tí ó rù ú b´å sì ti ´n b`q w´å sí `qn`å ilé, ni ∑nì kån yóó m´åå tu ìy´∑ ådì∑ ìr`ån`å lq ní iw´åjú wqn, títí wqn yóó fi dé ilé. Bí w´qn b´å délé, ∑ni tí ó tu ådì∑ ìr`ån`å n´å`å `åti `åwqn tó ru òkú ló m´åå ´n på ´å j∑. Xùgb´qn bí òkú n´å`å b´å kú sílé, w´qn lè tu ådì∑ ìr`ån`å r`∑ l´å`årin ìgb`å tí wqn yóò b´å gbé e ní ibi tí w´qn t´∑ ∑ sí lq sí ibi tí wqn yóó sin ín sí. W´qn m´åå ´n på òwe pé: ‘ŸAj∑gbé kò sí nínú ådì∑ ìr`ån`å.’ Nítorí pé ∑ní b´å j∑ ti òkú kån ní òní, dåndån ni kí w´qn j∑ tir`∑ n´å`å nígb`å tí ó b´å kú. ŸAwqn Yorùb´å kì í bånúj´∑ bí `ågb`ålågb`å tí ó fi qmq sí åyé b´å kú, p`å´åp`å´å jùlq bí irú ∑ni b´∑`∑ kò b´å ní òbí m´q l´åyé. Irú òkú b´∑`∑ ni w´qn m´åå ´n pè ní òkú `∑kq. Xé `∑kq jíj∑ ló m´åå ´n w´qp`q níbi ìn´åwó åyé `åtij´q p`å´åp`å´å ní il`∑ ŸŸQy´q. Inú irú `åwqn qmq òkú b´∑`∑ m´åå ´n dùn pé `åwqn gb`∑yìn ìy´å t`åbí b`åb´å `åwqn. Gb`år`å tí irú òkú b´∑`∑ b´å kú, ní åyé ij´qun, wqn yóó lq fi owó túf`q fún qbå ìlú. L´∑yìn èyí ni wqn yóò tó túf`q fún gbogbo ìlú. Níw`qn ìgb`å tí kò ti sí rédíò t`åbí t∑lifíx`ån t`åbí ìwé ìròyìn l´åyé `åtij´q, oríxiríxi n`nkån mìír`ån ni w´qn fi ´n túf`q. ŸEyí d´å lé irú ∑ni tí ó kú, p`∑lú `∑sìn `åti ipò r`∑ l´å`årin ìlú. W´qn ´n fi ìbqn túf`q òkú mìír`ån. Wqn å sì m´åå fi ìlù túf`q. B´∑`∑ sì ni w´qn m´åå ´n d´ån´å sí orí òkè gígå ní ål´∑ låti fi túf`q òkú.

L´∑yìn ìtúf`q ló kån òkú-wíw`∑ `åti òkú dídì. W´qn m´åå ´n xe òkú lóge kí ó le fi årå mím´q dé `qrun. Wqn yóó w`∑ ´∑. W´qn m´åå ´n f´årí qkùnrin; wqn å m´åå dirun orí obìn-rin. L´∑yìn èyí ni wqn yóó di òkú, xùgb´qn wqn yóò xí gbogbo orí r`∑ síl`∑. L´∑yìn èyí ni ó ku òkú tít´∑. Wqn yóò t´∑ òkú n´å`å sí ibì kån, tí w´qn ti m´åå kó oríxiríxi åxq olówó ´nl´å yí i k´å. ŸAwqn obìnrin ilé yóó sì m´åå sun r´år`å l´åti ki òkú n´å`å; r´år`å yìí ni å tún m`q sí òkú-pípè. Bí `åp∑∑r∑: ŸEmi ò rírú iye b´∑`∑ m´q Iye kú ó gbé ŸAw`∑lé ŸAró ti gb´qw´q fúj`å lé ‘l`∑på ŸAw`∑lé ŸAró ò d´å wå lóhùn m´q. Qmq r`∑ ní ´n d´åhùn fún un. Ní gbogbo `åsìkò yìí, `åwqn `ånå òkú yóó ti m´åå gb´∑l`∑. Bí il`∑ b´å sì ti jìn tó bí ó xe y∑ ni wqn yóó sin òkú. W´qn m´åå ´n sin åxq, oúnj∑, owó `åti `åwqn n`nkån mìír`ån m´q òkú ní åyé `åtij´q. W´qn til`∑ m´åå ´n sin ènìy`ån m´q òkú qbå. B´∑`∑ sì ni wqn yóó xe oríxiríxi ètùtù tó b´å ìdílé, `∑sìn, ix´∑ `åti ipò tí òkú n´å`å w`å l´å`årin ìlú mu kí ó lè rí `qrun w`q, kí ó sì lè fi `åwqn år´å åyé l´qrùn síl`∑. L´∑yìn tí w´qn b´å ti sin òkú t´ån ni ìn´åwó r∑p∑t∑ mìír`ån yóó b`∑r`∑ lórí `ålejò xíxe. Wqn yóò m´åå jó, w´qn yóó sì m´åå kqrin oríxiríxi. Bí `åp∑∑r∑:1 Òkú olówó, oxù méje Òkú òtòxì, oxù m´∑f`å, Òkú ql´qmq, `å-xe-`n-xe-t´ån, Òkú ql´qmq, `å-xe-`n-xe-t´ån. Òkú olówó oxù méje, Òkú òtòxì, oxù m´∑f`å, Òkú ql´qmq, `å-xe-`n-xe-t´ån, Òkú ql´qmq, `å-xe-`n-xe-t´ån.2 ŸAwqn tóoré sqnù l´årå wqn ŸAwqn tóoré sqnù l´årå wqn, ŸAwqn tí ò w´åbi òkú ŸAy`qk´å, ŸAwqn tóoré sqnù l´årå wqn Oore ò níí sqnù l´årå wå

Alawiye 5.indd 93 1/8/10 1:45:38 PM

94

Oore ò níí sqnù l´årå wå ŸAwå t´å å w´åbi òkú ŸAy`qk´å, Oore ò níí sqnù l´årå wå.3 ŸAy`qk´å yålé w´å ŸAy`qk´å yålé w´å Kó o w´å wqmq r∑ Yålé w´å o Òkú ql´qmq kì í sùn gb`ågbé Yålé w´å o w´å wqmq r∑.4 Ål´åy`qk´å lq, Ql´qrun kò lq, Ql´qrun yóó d∑l`∑ fénìy`ån rere.

ŸAl`åyé `qr`qXe ìr´∑l`∑ — xe ètùtù tí å ó t`∑ m´ql`∑.Fi rå `qn`å — fi gbå `å`åyè l´åti kqj´å ní ojú `qn`å.Túf`q — kéde ikú ∑ni kån; sq pé ∑nìkån kú.

ŸAtúny`∑wò `∑k´q1 P`åt`åkì ådì∑ ìr`ån`å ni kí _______ å) òkú lè r´qn`å kqj´å ní ibodè `qrun. b) òkú lè wq `qrun rere lq. d) òkú lè nåw´q rere sí `åwqn tó wå l´åyé.2 ŸQkån nínú `åwqn òkú tí kì í ní ådì∑ ìr`ån`å ni òkú ______ å) `ågb`ålågb`å. b) qmqdé. d) årúgbó.3 ŸQkån nínú `åwqn tí kò lè j∑ ådì∑ ìr`ån`å ni ______ å) ∑ní ru òkú. b) ∑ní tu ådì∑ n´å`å. d) òkú fúnrå-r`∑.4 Kí ni ìtum`q òwe: ‘ŸAj∑gbé kò sí l´ådì∑ ìr`ån`å’?

5 Irú òkú wo ni `åwqn Yorùb´å m´åå ´n pè ní òkú `∑kq?6 Kí ni ìdí tí w´qn fi ´n xe òkú l´qx`q´q kí w´qn tóó sin ín?7 Irú `åwqn wo ló m´åå ´n gb´∑ il`∑ òkú `∑kq?8 D´årúkq oríxiríxi n`nkån tí w´qn m´åå ´n sin m´q òkú `ågb`ålågb`å ní åyé `åtij´q.

Ix´∑ xíxe1 Kq `åròkq lórí åy∑y∑ ìn´åwó òkú årúgbó kån tí o ti w`ò rí.2 W´å gbólóhùn méjì tí å xe `åwítúnwí wqn nínú orin ìsìnkú tó w`å nínú `∑k´q yìí kí o sì kq w´qn síl`∑.3 W´å oríxiríxi orin ìsìnkú mìír`ån b`q w´å l´åti ilé.4 W´å qr`q-orúkq m´∑f`å j´åde nínú ∑k´q yìí.

Alawiye 5.indd 94 1/8/10 1:45:39 PM

95

ŸŸ„k´q 36Jíj∑ gbèsè `åti bí å xe ´n sån ´ån

ŸAx`å Òyìnbó nípå owó-yíy´å ni pé kí ∑ni tí ó f´∑ y´å owó xe ìwé `ådéhùn fún ∑ni tí ó f´∑ y´å å lówó kí ó sì sq iye ìgb`å tí òun yóó sån owó n´å`å påd`å, `åti iye owó-èlé tí òun yóò m´åå sån lé e lórí, y´ål`å ní `qs`q`qs`∑ ni o, oxooxù ni, t`åbí ní qdqqdún g´∑g´∑ bí ètò tí w´qn b´å jq xe. Bí owó tí olúwår`∑ b´å f´∑ y´å b´å j´∑ owó púp`q, ó lè fi åxq t`åbí ohun-ìní r`∑ mìír`ån, ilé t`åbí il`∑, dúró bí `∑rí pé òun kò ní í gbé owó n´å`å wq igbó åtúù lq. Ní ìgb`å mìír`ån, ∑lòmír`ån m´åå ´n dúró bí onígbèsè kò b´å rí i sån. Bí ∑ni tí ó y´å owó kò b´å sån ´ån ní `åkókò tí ó d´å, ohun tí olówó yóò xe ni pé kí ó lq pè é l´∑j´q ní Kóòtù Ìjqbå. Bí oníg-bèsè n´å`å kò b´å tún rí owó sån ní `åkókò tí Ìjqbå d´å fún un pé kí ó sån ´ån, olówó yóó lq gbå ìwé kån tí `å ´n pè ní ‘Fåi-Fé’, l´qd`q Ìjqbå. ŸEyí fún un ní ågb´årå l´åti mú oníx´∑ Qbå lq ti ilé onígbèsè r`∑ kí ó sì tå gbogbo ohun tí ó b´å b´å níb`∑ dí gbèsè r`∑. Bí onígbèsè b´å ti fi ohun-ìní r`∑ kån g´∑g´∑ bí åxq, góòlù, ilé t`åbí il`∑ dúró fún gbèsè n´å`å, olówó lè tå irú n`nkån b´∑`∑ ní gb`å`njo dí owó r`∑. L´åti tå qj`å onígbèsè, bí å ti wí yìí, oníx´∑ Ìjqbå níl´åti w`å níb`∑. Òun ni yóò sì gbå owó n´å`å l´qw´q onígb`å`njo l´åti lq sån ´ån sí kóòtù l´åti fún olówó kí ó lè lq gbå owó r`∑ níb`∑. Bí owó ohun tí w´qn t`å b´å ju iye gbèsè tí onígbèsè j∑ lq, Ìjqbå yóò d´å owó tí ó kù påd`å fún onígbèsè l´∑yìn tí w´qn b´å ti yq gbogbo ìn´åwó wqn `åti iye tí onígb`å`njo yóó gb`å fún ix´∑ tir`∑ t´ån. Ní `qn`å kån n´å`å, oníx´∑ Ìjqbå ni ó ní `åx∑ l´åti lq ti ilé onígbèsè, kì í xe olówó r`∑ ni ó lè xe b´∑`∑ fúnrå r`∑. Kí oníx´∑ Ìjqbå tóó

Alawiye 5.indd 95 1/8/10 1:45:43 PM

96

ti irú ilé b´∑`∑, yóó kå gbogbo ohun tí ó b´å b´å níb`∑. Yóó sì kq w´qn síl`∑ p´åt´åp´åt´å; ∑ni tí ó ni ilé yóó sì fi qw´q sí ìwé pé tòót´q ni ó j´∑ pé iye ohun tí w´qn b´å nínú ilé òun ni ìy∑n. L´∑yìn èyí, oníx´∑ Ìjqbå yóó ti ilé n´å`å, yóó sì l∑ okùn pupå p`∑lú `qd`å pupå tí ò`nt`∑ Ìjqbå w`å nínú r`∑ m´q ∑nu `qn`å ilé n´å`å l´åti fih`ån pé ∑nik´∑ni kò gbqd`q wq inú r`∑. L´∑yìn n´å`å bí onígbèsè kò b´å w´å sån owó n´å`å síb`∑síb`∑, wqn yóó tå gbogbo n`nkån inú ilé n´å`å, t`åbí ilé fúnrå-r`∑ bí ó b´å xe pé òun ni w´qn l∑ ìwé m´q fún tít`å. Ní ìgb`å mìír`ån, ∑ni tí ó j∑ gbèsè lè m´å nìí n`nkån tí ènìy`ån lè t`å. Bí `qr`q b´å rí b´∑`∑, ohun tí olówó lè xe ni pé kí ó lq gbå ìwé kån tí wqn ´n pè ní ‘kås´å’ ní èdè Yorùb´å `åy´ålò. ŸEyí fún un l´åx∑ l´åti j´∑ kí ql´qp`å´å mú onígbèsè r`∑ kí w´qn sì lq tì í m´qlé fún bí oxù kån títí yóó fi sån gbèsè n´å`å. Xùgb´qn olówó níl´åti sån owó tí onígbèsè n´å`å yóó fi j∑un ní ilé `∑w`qn ibi tí w´qn d´å å jókòó sí. ŸQn`å yìí j´∑ èyí tí ó ti ènìy`ån lójú púp`q, ní p`åt`åkì fún ∑ni tí ó j´∑ gbåjúm`q ní ìlú. Ní `qn`å kejì, onígbèsè n´å`å yóò níl´åti d´å gbogbo owó tí w´qn b´å n´å xe ∑j´q n´å`å `åti gbogbo èyí tí ó fi j∑un ní ilé `∑w`qn påd`å fún olówó. Nítorí ìn´åwó `åti ìtìjú tí irú `qn`å yìí ´n mú w´å, `åwqn ènìy`ån kì í f´∑ kí olówó kån gbå irú ìwé b´∑`∑ sí ènìy`ån wqn. W´qn ´å y´årå w´å owó n´å`å ní `qn`åkqn`å. W´qn ´å sì sån ´ån påd`å, dípò kí ènìy`ån wqn xe irú ∑l´∑y`å b´∑`∑.

ŸAl`åyé `qr`q„l´∑y`å — `∑sín; y`∑y´∑

ŸAtúny`∑w`o `∑k´q1 Ní ti `åx`å òyìnbó, kí ni å fi ´n mú un d´ånilójú pé owó tí ∑nì kån y´å, yóó

sån ´ån påd`å?2 Kí ni ìwé tí `å ´n pè ní ‘Fåi-Fé’, dúró fún? Kí ni ohun tí ó lè mú ènìy`ån gbå ìwé n´å`å?3 Kí ni ó lè mú Ìjqbå p`åx∑ kí å tå dúkì´å onígbèsè ∑ni?4 Kí ló lè mú kí ènìy`ån lq gbå ìwé tí `å ´n pè ní ‘kås´å’? Ågb´årå wo ni ìwé n´å`å ní?

Ix´∑ xíxe1 Fí oríxiríxi `åmì-ohùn sí orí `qk`q`qkån `åwqn `qr`q w`qnyí l´qn`å tí `qk`q`qkån wqn yóó fi ní ìtum`q m´∑rin m´∑rin: ilå qkq qrun igbå Fi ìtum`q tí `åwqn `åmì-ohùn n´å`å fún `qk`q`qkån wqn sí `∑gb´∑ r`∑ nínú ìwé-ìk`qwé r∑.2 Fi `åmì-ohùn sí `åwqn `qr`q w`qnyí l´qn`å tí `qk`q`qkån wqn yóó fi ní ìtum`q méjì méjì: ∑ru ∑kun odo ikun qgbqn3 Fi ìtum`q tí `qk`q`qkån wqn ní sí `∑gb´∑ r`∑.4 J´∑ kí olùk´q pe `åpèkq gbólóhùn kìn- ín-ní fún q nínú `∑k´q yìí kí o sì kq ´q sínú ìwé ìk`qwé r∑.

Alawiye 5.indd 96 1/8/10 1:45:44 PM

97

ŸŸ„k´q 37ŸAx`å Yorùb´å nípå owó-yíy´å

Ìgb`å Òyìnbó tí ó dé sí il`∑ Yorùb´å ní `åkókò tiwå yìí mú kí `åx`å Òyìnbó tí å ti xe `ål`åyé r`∑ síw´åjú nípå owó-yíy´å ti f´∑r`∑´∑ t`ån k´å ìlú wå t´ån. Xùgb´qn ó y∑ kí å mq `qn`å tí `åwqn ènìy`ån wå p`å´åp`å´å ´n gb`å mú onígbèsè níp´å sån gbèsè r`∑ kí Òyìnbó tóó dé il`∑ Yorùb´å. Kò sí ∑ni tí ó mq ìwé-kíkq `åti kík`å ní `qn`å ti òde òní ní il`∑ Yorùb´å kí Òyìnbó tóó dé; nítorí n´å`å, å kì í xe ìwé `ådéhùn nípå owó-yíy´å; xùgb´qn ohun tí `å ´n xe ní ågb´årå púp`q ju ìwé `ådéhùn lq. ŸEyí ni pé ∑nik´∑ni tí ó b´å f´∑ y´å owó níl´åti ní onígb`qw´q. ŸQn`å kìn-ín-ní ni `åwqn onígb`qw´q tí kò ´n gbå ∑gb`å´å t`åbí sísì (6d) ní owó `åtij´q tí `å ´n pè ní owó ìnåw´q. ŸAwqn yìí w`å fún l´åti fi qw´q sq `åy`å pé onígbèsè k`o ní í gbé owó olówó gungi. Irú `åwqn onígb`qw´q kejì ni `åwqn tí ó m´åå ´n gbå ∑gb`å´å g´∑g´∑ bí `åmì `∑rí pé `åwqn yóó fi årå dí ohunkóhun tí ó b´å x`∑ nípå owó n´å`å. Irú `åwqn onígb`qw´q yìí ni å m´åå ´n pè ní ågbìnnåw´q, èyí j´åsí pé `åwqn tí ó gbå ìnåw´q t`åbí ∑gb`å´å g´∑g´∑ bí å ó ti xe `ål`åyé r`∑ níw´åjú. Ix´∑ `åwqn eléyìí le púp`q, nítorí pé bí onígbèsè b´å kú, t`åbí tí ó b´å fi `å´åké k´qrí pé òun kò níí sån owó n´å`å, `åwqn ni olówó yóò fín l´åpe, w´qn sì níl´åti w´å owó olówó sån t`åbí kí w´qn m´åå lq sin owó. ŸEyí ni `åwqn Yorùb´å xe m´åå ´n på òwe pé, ‘Årå kò ni ìw`qf`å bí onígb`qw´q, åb´åni-kówó lårå ´n ni’. ŸAx`å fífi ohun-ìní ∑ni dúró fún owó-yíy´å kò tíì sí rí l´å`årin `åwqn Yorùb´å kí `åwqn Òyìnbó tóó dé. Ohun tí å m´åå ´n xe ni `ådéhùn sísån owó èlé lórí owó tí å b´å y´å. Qj´q k∑t`ådínlógún sí årå wqn ni å

Alawiye 5.indd 97 1/8/10 1:45:48 PM

98

sì m´åå ´n sån owó èlé b´∑`∑; nítorí pé qj´q k∑t`ådínlógún ni qj´q `åjq ní il`∑ Yorùb´å. „ni tí kò b´å lè sån èlé b´∑`∑ yóò j´∑ kí qmq t`åbí `åbúrò r`∑ m´åå lq xix´∑ sin olówó bí ìw`qf`å dípò owó èlé tí ìb´å sån. „lòmír`ån å m´åå lq b´å olówó b´∑`∑ fúnrå-r`∑ nípå xíxe ix´∑ ní iye qj´q kån l´å`årin `qs`∑ ní oko olówó r`∑. ŸEyí ni `å ´n p`e ní igb`å-sísìn, ìw`qf`å-xíxe, ìfi-orí-kówó, t`åbí ìrú-sísìn l´qd`q olówó ∑ni. Nípå xíxe ìw`qf`å, bí ó xe qmqdé ni w´qn f´∑´∑ fi kó owó n´å`å ni o, t`åbí `ågb`ålågb`å fúnrå-r`∑ ni ó f´∑ sìn ín, onígb`qw´q tí `å ´n pè ní ågbìnåw´q ni olówó níl´åti kó owó fún. Yóó sì fi sísì (6d) tí `å ´n pè ní ∑gb`å´å ní èdè Yorùb´å lé ojú owó tí w´qn f´∑ kó n´å`å. Onígb`qw´q ni yóò t´∑ qw´q årå-r`∑ gbå ∑gb`å´å yìí l´∑yìn tí wqn b´å ti kó ojú owó fún ∑ni tí ó y´å owó t´ån. ŸEyí j´åsí pé òun ni ó gbå ∑gb`å´å, òun ni ó sì níl´åti mú ojú tó `qn`å `åti-sån gbèsè n´å`å påd`å. Bí qmq tí å fi kó owó b´å s´å lq, t`åbí `ågb`å ìw`qf`å b´å kq igb`å síl`∑, onígb`qw´q ni igò rù. ŸEyí ni å xe ´n sq pé, ‘Ågbìnåw´q ni ågb`årúsìn’. ŸEyí j´åsí pé ∑ni tí ó b´å gbå ∑gb`å´å níl´åti múrå l´åti xix´∑ ní oko olówó bí ìw`qf`å b´å fi `å´åké k´qrí. Bí ìw`qf`å b´å j´∑ `ågb`ålågb`å, bí owó tí ó kó b´å ti p`q sí ni qj´q tí yóó m´åå fi xix∑ sin `qg´å r`∑ yóó ti p`q tó l´å`årin `qs`∑. Qj´q tí ó b´å kù `åti `åwqn qj´q ål´∑ w`å fún xíxe ix´∑ sin årå-r`∑ l´åti lè w´å `qn`å sån owó olówó. Xùgb´qn bí ó b´å xe qmqdé ni å fi kó owó, `qd`q olówó r`∑ ni yóó m´åå gbé, olówó n´å`å ni yóó m´åå b´q q, yóó sì m´åå d´å åxq fún un p`∑lú. Bí `åìs`ån b´å xe é, olówó níl´åti r´ånx´∑ sí `åwqn ènìy`ån r`∑ kí ó sì wò ó; `åfi bí `åìs`ån n´å`å b´å p`q jù ni ó lè fi ìw`qf`å n´å`å r´ånx´∑ sí ilé òbí r`∑. Gbogbo ix´∑ tí ìw`qf`å b´å xe b´åyìí, dúró fún owó èlé tí ∑ni tí ó kó owó ìb´å sån lórí owó n´å`å. Nítorí n´å`å, bí onígbèsè b´å rí owó l´åti sån påd`å, gbogbo owó tí ó

ti kó ni yóó sån. Xùgb´qn bí kò b´å ti ´n xe ix´∑ déédéé ní oko olówó r`∑, ó tún lè sån dí`∑ lé owó n´å`å. ŸAwqn mìír`ån tún m´åå ´n bu iye owó dí`∑ kún iye owó tí oníg-bèsè j∑ l´åti fi sån `∑sån fún ågbìnåw´q fún gbogbo w`åh´ål`å r`∑ lórí gbèsè n´å`å. Bí ó b´å xe obìnrin ni qmq tí ó ´n singb`å g´∑g´∑ bí å ti wí yìí, bí olówó qmq n´å`å b´å f´∑ ∑ bí åyå fún årå r`∑ t`åbí fún qmq r`∑, owó r`∑ kì í xe sísån m´q nìy∑n. Olówó n´å`å kò sì lè bèèrè iyekíye m´q l´qw´q ågbìnåw´q.

ŸAl`åyé `qr`q6d – sísì; k´qb`q m´årùn-ún (5k)

ŸAtúny`∑wò `∑k´q1 Kí ni ó f`å ´å tí `åwqn Yorùb´å `åtij´q kò fi ´n xe ìwé sí owó tí w´qn b´å y´å?2 Kí ni ìy`åt`q tí ó w`å l´å`årin onígb`qw´q tí ó gb∑gb`å´å `åti èyí tí kò gb`å?3 Ewu ´nl´å wo ni ó w`å nínú kí ènìy`ån j´∑ ‘ågbìnåw´q’ fún onígbèsè?

Ix´∑ xíxe1 Fi `åmì-ohùn tí ó y∑ sí orí `qr`q yìí – ågbqn kí ó lè ní oríxi ìtum`q méjì:

`åk´qk´q j´∑ kòkòrò kån tí ó ´n tå ènìy`ån, èkejì sì j´∑ oríxi ohun-èlò tí å tún ´n pè ní åp`∑r`∑.

2 Nípå fífi oríxiríxi `åmì-ohùn sí `qr`q yìí, årå, ó lè ní oríxi ìtum`q m´årùn-ún. Gbìd´ånwò l´åti fi `åwqn `åmì-ohùn n´å`å sí i, kí o sì lo `åwqn `qr`q n´å`å ník`q`qkån nínú gbólóhùn l´åti fih`ån pé o mq bí å ti ´n lò w´qn.

3 Tún `åwqn `qr`q w`qnyí kq d´ååd´åå sí `åfo tí å pèsè sí `∑gb´∑ `qk`q`qkån wqn.

i) gb`qw´qoní _____________ ii) gb`å´å∑ ________________

Alawiye 5.indd 98 1/8/10 1:45:49 PM

99

iii) nåw´qågbin ____________ iv) gbèsèoní ______________ v) lågb`å`ågb`å _____________ vi) wqf`qfì _________________ vii) rúsìn ågbå _____________ viii) owóojú _______________ ix) låw`ålí _________________ x) sísìnigb`å ______________

Alawiye 5.indd 99 1/8/10 1:45:49 PM

100

ŸŸ„k´q 38Bí Yorùb´å ti ´n fi ip´å gbå gbèsè

ŸQn`å m´∑tå p`åt`åkì ni å m´åå ´n gb`å fi ip´å gbå gbèsè ∑ni påd`å g´∑g´∑ bí `åx`å Yorùb´å. ŸQn`å kìn-ín-ni ni `å ´n pè ní ÒGÒ t`åbí ÌDÓGÒ. Ológò j´åsí ∑ni tí ó ´n gbå owó ip´å. „nik´∑ni ni Yorùb´å sì lè r´ån l´åti lq xe irú ix´∑ b´∑`∑. Xùgb´qn irú ∑ni tí w´qn f´∑r`ån l´åti m´åå r´ån ni qmqdé tí ó b´å gbójú d´åråd´årå. Ó lè j´∑ obìnrin tí ó b´å j´∑ åríj`ågb´å, t`åbí qkùnrin tí kò kq ikú. Ní

ìgb`å mìír`ån, w´qn tún m´åå ´n r´ån åd´∑t`∑, ológòdò, elégbò, t`åbí ∑lòmír`ån tí `årùn búburú mìír`ån tí ó kó ènìy`ån ní ìrírå b´å w`å ní årå r`∑. Ohun tí ológò níl´åti xe ni pé kí ó lq jókòó ti onígbèsè l´qrùn, kí ó sì m´åå yq òun åti gbogbo `åwqn år´å ilé r`∑ l´∑nu ní oríxiríxi `qn`å kí inú le bí wqn kí w´qn sì lq w´å owó n´å`å sån. Onígbèsè kò gb´qd`q fi

Alawiye 5.indd 100 1/8/10 1:45:52 PM

101

qw´q kån ológò. Xùgb´qn ológò lè h´å å m´q ilé kí ó m´å lè lq ibi ix´∑ r`∑. Ó lè dí i l´qw´q l´åti j∑ ohunkóhun, l´åti dìde lq t`q t`åbí l´åti lq gbqns`∑. Ó le bå n`nkån r`∑ j´∑, kí ó på ådì∑ t`åbí ∑rån ∑l´∑rån sí i l´qrùn, kí ó sì xe ohunkóhun mìír`ån. Bí ó b´å j´∑ åd´∑t`∑, ó lè ti qw´q bq oúnj∑ onígbèsè r`∑, t`åbí kí ó dìr`q m´q qn. Ìw`åkiwå tí ológò b´å hù, qrùn onígbèsè ni ó hù ú sí. ŸQn`å kejì ni fífi „DÅN ÒGBÓNI r´ånx´∑ sí olórí ilé ∑ni tí ó j∑ gbèsè. ŸEyí j´∑ `åx`å l´å`årin `åwqn Ÿ„gb´å. „ni tí w´qn b´å fi „dån Ògbóni r´ånx´∑ sí kò gb´qd`q j´åfårå bí ó b´å ti rí i gb`å. Ó níl´åti w´å owó nå`å sån kí´åkí´å. „dån j´åsí oríxi `qp´å ògbóni kån tí ó m´åå ´n ní ère ní orí r`∑. Ó sì j´∑ ohun tí `åwqn Yorùb´å b`∑rù púp`q; nítorí pé ó fún `åwqn ÌLÚ ní `åx∑ l´åti bå ohunkóhun j´∑ ní ågbo-ilé n´å`å, l´åti mú ohunkóhun, `åní p`∑lú, l´åti tå ∑nik´∑ni níb`∑ sí oko ∑rú l´åti fi sån gbèsè n´å`å. Nítorí n´å`å, bí `åwqn år´å ågbo-ilé t`åbí ∑bí kån b´å ti gb´q pé ìlú ´n gbé ∑dån b`q w´å sí ílé wqn, sís´å ni gbog-bo wqn yóò s´å lq p´åt´åp´åt´å, nítorí pé wqn m`q pé gbogbo wqn ni yóò fi årå b´å nínú `qr`ån n´å`å. Bí `åwqn ìr´ånx´∑ ìlú kò b´å b´å ∑nìkån nínú ilé nígb`å tí w´qn gbé ∑dån dé ib`∑, wqn yóò t´∑ åxq kån sí ∑nu ìloro ågbo-ilé n´å`å. Wqn yóò sì gbé ∑dån n´å`å sí i lórí. „nik´∑ni kò gb´qd`q wq ilé n´å`å títí `åwqn ∑bí `åti gbogbo år´å ilé yóó fi w´å owó n´å`å sån ní `qn`åkqn`å, bí b´∑`∑ k´q ìy`å ´nl´å ni yóó j∑ w´qn l´åti ìrån dé ìrån wqn. ŸQn`å k∑tå ni Ÿ„M‰U. ŸQn`å tí w´qn fi ´n xe èyí ni pé olówó yóò lq gbå `åx∑ p`åt`åkì l´qd`q `åwqn ìlú. Wqn yóó sì fún un ní `åwqn gìrìp´å-kùnrin kån tí w´qn ´n pè ní „L‰„MŸU‰U. ŸEyí j´åsí pé `åwqn yìí ní `åx∑ l´åti mú ohunkóhun nínú ilé onígbèsè n´å`å, g´∑g´∑ bí ohun-ìxurå ti ∑ni tí ó wù kí ó j´∑ ní ågbo-ilé n´å`å; ådì∑, ∑rån, `åti ènìy`ån p`∑lú.

Wqn yóó sì lq d´å wqn dúró sí `qd`q `åwqn ìlú títí onígbèsè yóó fi w´å sån gbèsè r`∑. Bí kò b´å w´å sån ´ån, w´qn ó tå n`nkån n´å`å t`åbí ènìy`ån p`å´åp`å´å bí ∑rú l´åti fi dí gbèsè n´å`å. Fún gbogbo `åkókò tí w´qn b´å d´å, ohunkóhun bí ∑rån-`qsìn t`åbí ènìy`ån tí w´qn fi `∑mú mú dúró, onígbèsè ni ó níl´åti sån owó tí wqn yóó m´åå fi b´q wqn. Òun ni yóó sì sån owó ohunkóhun tí `åwqn ∑l´∑mùú b´å b`åj´∑ nígb`å tí wqn ´n xe ix´∑ wqn. ŸQn`å mìír`ån tí ó tún w`å l´∑yìn `åwqn tí å ti xe `ål`åyé wqn síw´åjú w`qnyí ni `qn`å tí `å ´n pè ní ÌFIBÍÍY´‰A. Èyí j´åsí pé olówó yóó rå qj`å l´qw´q onígbèsè r`∑, t`åbí l´qw´q ∑bí t`åbí år´å ilé r`∑. ŸEyí tí ó b´å s´å ti tó iye owó tí w´qn j∑ ´∑, yóó sì sq fún ∑ni tí ó rå qj`å n´å`å l´qw´q r`∑ pé kí ó lq gbå owó l´qw´q onígbèsè òun. ŸQn`å yìí ni w´qn f´∑r`ån l´åti m´åå fi gbå owó kéékèèké nígb`å tí `qn`å díd´ógò ti onígbèsè kò b´å xix´∑. Wqn ´å sq pé w´qn fi ∑ni tí ó j∑ w´qn ní gbèsè bííy´å t`åbí bír´åy´å fún ∑lòmír`ån. Bí onígbèsè b´å kú, onígb`qw´q r`∑ t`åbí `åwqn tí ó b´å sin òkú r`∑ ni yóó sån gbèsè r`∑. Ìdí èyí ni ó fi j´∑ pé bí ∑ni tí ó b´å ti jin-ngíri sínú gbèsè b´å kú, `åwqn ènìy`ån r`∑ ´å kq òkú r`∑ síl`∑ kí ∑ni tí ó j∑ lówó m´å bå`å w´å yq w´qn l´∑nu. Nígb`å mìír`ån, wqn ´å gbé òkú n´å`å, wqn å sì så åt`ån r`∑ sí orí p∑p∑ kån l´∑yìn ìlú kí `åwqn tí ó j∑ lówó lè m´åå lq rí i níb`∑ pé kò sí ∑nik´∑ni tí ó lè sån gbèsè wqn. ŸEyí ni å fi m´åå ´n sq pé, ‘Onígbèsè gbé owó olówó gun igi!’

ŸAl`åyé `qr`qAríj`ågb´å — ∑ni tí ó f´∑r`ån ìj`å jíj`å.Ológòdò — ∑ni tí `åìs`ån ògòdò mú.Ògòdò — Ògòdò ni `åìs`ån kån tí m´åå ´n wú bí oówo

Alawiye 5.indd 101 1/8/10 1:45:52 PM

102

k´å`åkiri årå ènìy`ån. L´∑yìn ìgb`å dí`∑, yóò ní ojú, yóó w´å di egbò k´å`åkiri årå irú ènìy`ån b´∑`∑.Så åt`ån — p`åt∑, t´∑ sí

ŸAtúny`∑wò `∑k´q1 Irú qgb´qn wo ni `åwqn Yorùb´å ´n d´å l´åti gbå gbèsè wqn påd`å nígb`å tí åyé òyìnbó kò ì tí ì dé?2 Kí ni ìwq k`å sí ìdí r`∑ tí w´qn fi ´n r´ån ológòdò, åd´∑t`∑ t`åbí elégbò l´åti lq dógò ti onígbèsè?3 Irú `qr`ån wo ni ológòdò lè d´å sí oníg bèsè l´qrùn? ŸNj´∑ onígbèsè lè b´å å j`å bí?4 Kí ní xe tí onígbèsè fi gb´qd`q b`∑rù ∑dån Ògbóni?5 Xe `ål`åyé `qn`å `åtigbå gbèsè mìír`ån tí `å ´n pè ní ìfibííy´å?

Alawiye 5.indd 102 1/8/10 1:45:53 PM

i

Alawiye 5 pre.indd 1 3/2/10 11:03:59 AM

ii

Alawiye 5 pre.indd 2 3/2/10 11:03:59 AM