5 MWUMtMIM

JV

atoaii.4 '' i 1 i Eulre 1. Helu 12.

... ;.

f i

t ?

i

s i

1 r

Ml

r

U iHONOLULU, SEPAK. 18, 1856.

Na ka poe heluhelu i ka Iloku Loa.Aloha oukou. Owau, o ka mea hoopuka

i keia pepa, ke hoike aku nei ia oukou, i kapoe lawe pepa, e hoopauia'na kona paiia ahiki i ka malama o Ianuari, a loaa mai katnea Pai nui ae mai Amerika mai. He meapai mama loa ia, e hiki ke pai me ke kumu-ku- ai

uuku iho. E hiki mai ana ia i ka ma-kahi- ki

hou 1S37, a loaa mai ia, a loaa maihoi na inoa 200 o ka poo makemakc i ka pe-

pa, alaila au e pai hou i In Hoku Loa, i kc-i- a

hebedoma i kela hebedoma, a e hooili akuia oukou i na dala 4 no ka makahiki. Kemanao nei au, e nui ana pa ha ko oukon ma-kema- ke

e lawe i ka pepa hou aku o ka ma-

kahiki 1S37. E hai mai ana ia oukou i namea i hanaia ma na aina e.

Eia ka mea e hoomaha ii;i ai i ke pai ana,no ka hana nui o ke pai ana no na haole, i

ka manawa e ku mai ai na moku Okohola i

ke awa, aole no e pau ia'u na hana. Aia ahiki mai ka mea pai hou mai Amerika mai,ka meapai mama, alaila hiki ia'u ke pai houi ka Hoku Loa.

00 ka poo i hookaa ole i ka la kau ukuS1.50 no ka hapaha mua o ka makahiki, e hoo-

ili koke mai lakou me ka hoopanee ole. Hoo-ka- hi

pepa hou aku i koe, ka pjpa 13, e paiiai ka la 25 o Sepatcmaba nei alaila e hooma-ha a hiki i ka makahiki 1S57.

IIENEUI M. W1XI.Honolulu, Sep. IS, 1S5G.

AupimJ o Kina. IIELU 1.KA HOOSIAXA MA KIN'A.

He aina hoomana kii o Kina. O Budako lakou kii nui. lie poa kahuna kona e le-

hulehu ana. Ke noho la lakou inaloko o kaHeiau akua. Aole lakou e mare i na wahi-ne. Ke ako la lakou i ke poo, e like me nakahuna Katolika. A pela like' no na aahuo lakou. Ka lakou oihana no ke kuni i kamea aia imua o na kii Buda. Aole i aoia ke-ia poe, a naauao, aole hoi i malama nui ialakou e na kanaka.

Aka, he man aoao hoomana e ae malaila.O ka hoomana i na uhane o na makua o la-kou i make, ka aoao lehulehu. No keia poe,aohe h:ile pule kahi e hooniana ai. Malokono o ka hale noho ka hoomana ana imua okekahi kii uuku, me na inoa o na makua ikakauia malalo. I ka la makahiki, he holenui keia poe ma kula, ma na iliua kupapau ekulou hoomana, a e hanai i na uhane o lakou1 ka ai. Kau lakou-- i na mea ai imua o uahe kupapau, a raaoaa nn uhane i ka ai i keaia a me ka mahu, alaila ai iho no ka poehoomana i ke koena ai.

O ka lehulehu o kanaka ma Kina e nohoana me he poe akua ole la. Aole ma naakua ka manao a me ka pule. Ua papa maike Kanawai o ka aina i'na misionari, aole chai aku i ka olelo a ke Akua. I kekahi ma-nawa, ua ikaika ka hooko ana ia Kanawai ;aole i aeia mai ka p lie ana o ka misionariiwaena o ka aina e hoolaha i ke Aupuni oKristo, a i kekahi wa hoi, aole i hookoia keKanavai, a hele no na kumu e hai, a e hoo-iah- a

i na palapala iwaena o kanaka. .Maika wa kaua me Beritania a hiki i keia mana-wa, aole i keakea nui ia na misionari maKina.

I ka wa kahiko loa, ua hookoia ka olelo aIesu Krsto ma na aina o Kina, e na lunaole-l- o

Nesetoriana, mai na ekalesia o Suria aku,a mai Peresia aku kekahi poe o lakou. Uanui na Pake i hooliaumanaia i kela wa kahi-ko, a nui na ekalesia i hookumuia malaila.Aole i ikeia i keia manawa i ka loihi o kanoho ana o na ekalesia o Krisro malaila, noka mea aohe palapaia mooolelo no kela mailekalesia i koe a hiki i keia manawa. Uapau i ka lilo, a ua pau hoi na ekalesia a mena hale pule o lakou ma Kina. Ua kinaimaoliia e na'lii hoomaloka o ia aina, i kokua-i- a

mai e na kanaka hoomanakii. Ilookahino mea i koe o ia manawa, he papa mamorai huaiia iho nei mai ka lepo mai. Maloko oia papa ua okiia ka moooielo e hoike mai anai na hana a na lunaolelo a Iesu i ka hoolahaana i ke Aupuni o ka lani.

I na haneri makahiki mamua, hele aku lana lunaolelo Kakolika mai Bor ti aku a iiai-l- a

e hai aku i ke Aupuni o ke Akua, ma leaka .rope olelo. La hookipa pono ia kekahipoe o kakou i kekahi manawa, a i kekahimanawa, ua hoinoia mai lakou e nalii a mena kanaka. Aka, he nui na haumana i loaaia lakou. Aole nae i maluhia ka noho ana0 na Katolika, mai kela wa mai. Nolaila kanwQ pilikia ana a na kahuna a me na hau-mana a lakou. E mahualiua ana lakou ikau wahi, a e ole loa ana ma kauwuhi. Aka,ke mau nei lakou a hiki i keia wa. Uoko oneia mau haneri makahiki o ka noho ana ona kahuna pope malaila, aole i unuhia kapalapala Hemolele iloko o ka olelo ma Kina,1 mea e ike ai na haumana a lakou i ka ole-

lo a ke Akua. Ua aoia lakou ma na oihanapule ia Maria, a e lei iho i ke kea, a e kuhi-kuh- i,

aka, aole i aoia lakou e heluhelu i kaBaibala.

Iloko o keia mau makahiki he 40 paha, kahoomaka ana e hele na Misionari o Eaelania o Amerika i Kina. Aole i aeia mai lakouc noho pu me na kamaaina, a e ao i ka oleloa ka Pake. Aole i aeia mai e hele iwaenao kanaka e kamailio i lea ke Akua. Me nahaole hoomaloka e noho kuai ana ma Makaoa me Kanetona kahi e hiki ke noho malalo oka hae o ke Kanikele. Hoolimalima malulaktm i na Pake e hele i ko lakou mau halee ao mai ai i ka olelo a na kamaaina. InHhe wahine ka kekahi misionari, aole i aeiacaai ka wahine e noho ma Kanetona, ma Ma-

kao wale no ia i hiki ke noho. He kulana-kauhale o Makao no Potugala, a he poe Fa-

ke kekahi ilaila. Oia ka pilikia o ka nohoana o na Misionari ma Kina. Aka, ua loaaia lakou ka olelo o ia ainST a ike i ka hai po-

lolei i ka ke Akua, a e kakau iho i ka Pala-pala Hemolele. A hala na makahiki he 20paha, ua pau ka olelo a ke Akua i ka unuhi-j- a

iloko o ka olelo a Kina. Ma kahi e no kepai ana, n ka papaii mai o ka hale Paipih- -

kakaikahi nae na- - kanaka malaila i ko keAkua aoao. Aole nae i pauaho na Misiona --

ri ka hoomau i lea hana.Ua pau ko lakou noho pilikia i keia va.

I ke kuikahi ana o Kina me Beritania i kapau ana o ke kaua, ua aeia mai e noho nahaole ma na vahi awa elima kahi q na ku-lanakauh-

ale

nui. I keia wa e nui mai anana kumu haole no Beritania a no Amerikamai, me na wahine a lakou e noho pu ana, ae hai ana i ka olelo a ke Akua me ke keakeaole ia, a e pai ana lakou i ka palapala hoo-lah- a,

a e ao ana i na kula kamalii, a c kuku-l- u

ana hoi i na halepule.O ka mea --keakea nui i keia wa, ke kipi a

me ka haunaele nui o ke Aupuni i keia ma-nawa. Maloko o kekahi pepa hou e hoike-ia'k- u

ia pilikia ana o Kina.

In Iiolontaxi o !;n 3Iotu mauintu AittcriUu,Santa Mori, ma Apia, i Ita pae Aina o Sa-moaI ka la G Sopat:nia"ba 1355, haalelo makou ia

Tahiti a ku iho la ma Apia, kekahi Mokupunio na aina b'aaioa, i ka la 1-1- . Ua hookipa mat-k- ai

ia makou ilaila, no ka mea, uahewa ka hanaana o ko Kanikilo Araerika i kaua oihana Kani-kele. lluolilo Kuivna JjA: ia makou i" Ahahoj-kolokol-'.- ).

Oia is a ka Lunalcanawai, a q makouna Jure. 3Iauka iu ka luokolokolo ana, ma kahale o kekahi alii. Iloaluulu makou i na olelohojpii a p iu a na kanaka i ha pii ai i ke Kani-kele ; a hooholo e likj me ka ko Kanawai it mena hoike. Ma ka nui o na hoopii, hajhewa ma-kou i ke Kanikele, a i ka pau ana, '.ia laaa oia iamakou he haole apiki, hana ino. U.--i h'jopauiakona nolio Kanik:!e ana, a ua k hoia ke Kanike-le hou. Ua oluoiu loa na kamaaina i koia mauluokolokolo ana, no ka mea, na hanaia mauka,aole maluna o ka moku. Ka hana man ana ma-mua o na Kapcna Manuwa ma na aina o Sanuaa me Viti, ke kono ana i na Kanawai e hele ma-luna o na mauna no ka ho okolokolo ana. I ke-

kahi wa, ua mi kekahi alii maluna o ka moku,j i mea hooko i ka hoopai ana. Pela ua raakehe--wa m ka pono o ka hookoloicolo ana ma ia hanahookaumaha ana. lie okoa ka hana a KapenaBele. llele pololei oia me ka makau ole mauka.

ilookahi no iw i hoohewaia'i na kamaaina.LTa luvo lakou i kekahi kuna i 1 1 i malaila. Uamoakaka ia hewa iloko o ka hoikolokolo ana, ama ia h.iiia ana, ua hai l;,xou i ke kuikahi meAmerika. Ua hoojuita ikoa o hoihoi i ka yaii-wa- i,

a c uku i na jf0 lnu aku na ke Auuini.Ilaawi makou ia mau dala na Mi. Mari ka Misio-nari, aka, hovle kela, aole o lawe.

Alaila, hoolimalima makou i ka hana an i ikekahi uapj maluna o ke ka'aawai. A malailaia i lilo ai.4 i Ka uapo

Ke kapa nei na kanaka ia uapo,no Sana Mori." Pela no ka hana

maikai ana me ka launa oluoiu me lakou.Ke manao nei makou i keia pie aina o Samoa,

ka pao aina niaikai-- o ka maana lleiaa o ka Pa- -j kihka.f Aka, he hapa ka hoamanao ana ia lakou, nake kokua ole ana mai o Beritania, a me na .ri,

e luouna mai ana i na kumu ao ialakou. Aole lakou i kokua ikaika mai e like mena Lunamisionari o Amerika i harta mai ia Ha-waii. Aol i huiia na aina o Samoa i Aupunihookahi e like nn ko Kamehameha. . He nui naAupuni kuokoa miane.i, a uia kekahi mea keakeai ko lakou naauao ana.

Aohe o lakou kumu Kanav.ai i kauia a hoola-hai- a

maloko o ka Bale?. Ua makaukau lakou ikeia wa no ke Kanawai. Aka, aohe Aupunihookahi nana e kau mai. Ina paha o hui lakou,a kau iho i Kanawai a pai ia a laha ma ia paeaina a pan malalo o ka malu hookahi, alaila ehiki wawe no ko lakou naauao ana, e like me naaina Hawaii. Ua loaa ia lakou ka Baibala, a ualilo ia i Kanawai no lakou, no ka mea ua akoa-ko- a

ia iloko o ka Bake. Ina lie mea i paa i kapaiia, ua lilo ia i mea mama, a ua malamaia elakou. Eta ka manawa pan a e kokua mai ai naaupuni pomaikai a pono. Muhope, o ha la akuia manawa, ke waiko wale ia lakou e ka poe na-na e kokua mai.

Ku Amara o lieirenebakn, Ceremanin.Iloko o ke kulanakauhale o Becrenoluka. i na

20 ua ! 223 name ka ouu. Ua ka ke kumu

a wa. hikia a swvitvua, u.j. ivauu u iav ua iiuiir no nui 1

kekalii la iloko o ka hr.V hookipa o Boenebaka,o noho kamailio ana me ka n;v.aea, me ka manaoole i ka mea make e kokoke mai ana.

Malaila pu me lakou auiara, kanaka ika-ika, me na lima puipiu, a rue ha maka koa ; aka,he kanaka akahai no ia o nana oluoiu ana i na

kamailio. Mahaloia ia ka poe a pau i ikemai ia ia. Makau no ka'poe manao apiki makona alo, no ka m?a, aole ia i ae aku i ka hanaapiki ma kona ulo. 2vo kona ikaika maoli, aolelakou i aa e hana i ka mea kekee imua o na ma-ka ona.

E noho ana ua amara n:i ma ka aoao o ka pu-ka e kamailio ana me na inakamaka ona. 11a-ma- ma

mai ka puka, a komo koke mai ka ilionuiikaika, e kulou ana kona poo, e ulaula mai anana maka ona, e Iowa ana koua alelo eLvle me kanua e Kaui ana, a me ka nueio mawaena o nawawae. Pela ke'komo ana mai o ka ilia. Aohepuka e.ae e holo aka ai na kanaka, ma ia pukawale no e ku ana ka ilia. Jsana aku la ka ama-ra ia ia, a ike koke iho la i kona ano, kahea aela me ka weliweli, 44 Aloha ino! he ilia mai hu-hu. "

Nui ae la ka uwo makau o lakou a pau. Uupiha ka hale i na kane a me na wahine, a o kuana ka ilio mai huhu ma ka puka hookahi e hikiai ke holo aku. Ma kona aoao wale no o pukaai lakou. Nanahu aku la ia ma na aoao ona aclaa, a ina manao kekahi e holo aku, e nahuiamai no ia i ka nahu m va mak.. Haunaele loalakou a paa, ku ae la iluna a eaii pa ipa mahop?mai ka ilia aku. Nawai la lakou e hoopakele ika mea make?

Ku ao la hoi ka amara iluna me lakou. Noo-no-o

iho la ia, i ka paino nui o lakou noi a pau,a m ua ohua o lakou i keia m?a mai huhu ; ma-nao iho la hoi ia i ka hop pao o ka loko-maikai, e hana aaa ka ui?a maikai no na kana-ka, a me ke kaulana o ko lakou mau inoa mai-kai, a paa kona manaa e hana i kekahi mea nuie pakele ai lakou nei, a oia ino wale no ke ma-ke.

44 E kaa i wahi ana ka leo nui,44 mai naue iki kekahi, no ka mea, owau wale noka mea hiki ke hoopaa i ka ilio. Hookahi no

o kakou haule, i pakele ai ka poe i koe, aowau no ka mea. "

Hoomakaukau ka ilio e lele maluna o la-

kou, alaila, lalau ikaika aku la ka amara ia ia,a haule iho la maluna ona. Nui ka awiliwili

Lana o ka ilio huhu me ka amara, nahu mai ahaehai i na lima a me Tia wawae o ka amara, akahe iho la kona koko. Aka, hoomanawanui kaanara i kona eha ana i na niho oi ka ilio, aolei kuu aku ia ia, a pau loa na kanaka i ka pukaoia iwaho. Alaila, hoolei ikaika aku la ia 1 kaholoholona raa ka paia hale, a lold koke aku Iaimiao, papani a? ia i Ka puka a paamanop3 ona.Ua kipuia ka ilio ma ka puka aniani, a make.

i : - i . ,i um uiat iu ua Kaau&a i amara. me &a uwa

miaaraiaa a m3 ka aloha ina ia ia, nana lakou ihaola mi kona mikji iho. I aku la, ua amara la," E na mikamakaou. mii oukou Wxx, n kamra, htj pn no e maki kskahi e ola'i oakoa a

a no au mvaraU o ka pino waten.pala ma Kma. He nui na buke e ae i paiia 5 ;i n !..? i h.. rt!,Vou u mea i hoolahaia Kina, na mea hoike i ke j ke aloha. Aka, i keia wa, e pule oukou i keAupuni a me ka pono o ke Akua. Ua huli Akua. i pokole kuu eha maia ana. --No ka mea

he make io na ko'u, aohe mea e no, e lilo ana aui ka mai huhu. Aka, e malama no au ia'u iho, ieha ole oukou ia'u iloko o kuu mai iuihu.

Ilele pololei aku la kela i kona halo paahana,a koho ae la i kekahi kaula hao nui ikaika. Kuiiho la ia a paa ma kona mau wawae, i hele hanakolohe ole ia i ka wa pupulo o kon mai ana.

Alaila i aku ia, Ua pau kuu hana, a uapaa no au, aole e hiki ia'u ke hana eha aku iaoukou iloko o kuu mai huhu e hiki mai ana. Naoukou e lawe mai ia'u i ka'u ai i kuu wa e oiaana. Aia no i ke Akua kuu wa e make ai ; ilo-

ko o kona mau lima e hoolilo nei au i kuuuhane. "

Kau mai ka mai huhu maluna cna, a hala nala ciwa, make iho la ia, mo ka uvreia a mo kaminaminaia.

Ma na moooielo aupuni o ke ao nei aole i loaaka hana lokomaikai i oi aku i keia hana a kaamara o Regonebakr. Ilookahi wale no loko--maikai i oi, oia ka make ana o ke keiki a keAkua, i ola'i na kanaka he Uiukhu no konamake ana.

Ka in nkc aim o kcltalii vrahiiic hnipule.Alaloko o kekahi Nupepa o Nu Ioka, ua

paiia ka manao o kekahi wahine haipule ikona make ana. He kane hoomaloka hoinokana. I kona wa i ona ai i ka rama, ua pepehi pinepine oia i kana wahine no kona

no ka ae ole mai e haale- - u iUM manawa e pomaiivai

le ia ia.E oni ana ia iloko o ka mai, he mai e ma-

ke ai. Kahea aku la ia i ke kane e helemai a noho ma kona hikiee moe, a hai aku laia ia l kana kauoha hope loa.

44 xVole kela i pane mai. Nana aku la iaia me ka pili paa o ka waha. Nana mai laka mai me na maka aloha, i mai la.

" E Kimo, e kuu kane, aloha oe, e makeana au. E hele ana au i kahi i lana loa aikuu naau e noho ana ma keia ao kanikau.E ike auanei au i na maka o Iesu a'u i alo-ha ai, i ka mea i make iho e kuai ai i kulea-n- a

no'u iloko o ka lani. E hele ana au i ka-hi e noho ole ana ka hewa, i kahi i pau kahoino ana o ka poe lawehala, a maha hoi kapoe luhi. E mau loa ana ke oia ma ia aomaikai, aole loa e make hou ilaila. Aka, ekuu kane, e hoike aku au ia oe, ua pacpaeiamai nei au ma ka manaolana i ka olelo a keAkua. ma ka mea au i huhu mai ai ia'u nokuu heluhelu ana ilaila. E kala mai oe ia'uano, e honi mai ia'u, no ka mea, aole o'u ma-nao hoino ia oe. "

Alaila mele ae la ia i ka himeni hoomai- -kai i ke Akua, i kona alakai ana ia ia me hekahulupa la i kona hipa iloko o na kula uli-u- li

maikai." Ae, e kuu Haku, Kahuhipa pomaikai, e

Iesu kuu mea hoola mai, e hahai aku ana auia oe iluna, a e noho mau loa aku me oe. "

Ilaila, leha ae la na maka iluna, kui nalima ona, a mele hou ac la,

44 Ilaila ka maha e loaa'i,A la ha no ka uhane luhi,He oia mau iluna ae,Ala kela pae o kela ao,He aloha ko laila oia a pau. "

aiaha he aloha hele mai, Iullli 1S3oUCl

e hana hala hina ua

kailpau ae la ia, paa iho ia na maka ona, a

na e ko oa.ka hele ma i iniha

Akua, kauwahi!Na ka i ka e mai fuPuna1ia!ul.0l;i:ia e uoouiaia- - eieaiakale. ano. pihaamaiama Ke k.ia o kona koo

make, ko i popaopae lakou hi kapuai,

kapa o Ioredane.

Ka mauna hao uia Mittiouri. Amerika Huiia.Ma Misouri, kekahi moku huiia o Ameri

ka, e maluna o ka aina papu, heinakahiki mua he paha, hanaia kekahi puu pohaku hao, he kapuai, na ekakaulana mahaloia e ka poe a pau loho, ama uhiia pun mai apoina ole hiki 1 keia J iluna i ka pohaku hao wale aohe po--

he ho

hoa

meai

hop?, me

e

mai

o

ma

pohaku mnoua

he hao maoli. JMaluna o ka iii o ka honua mana aoao mauna, ua loaa na pohaku kaa-wa- le

lehulehu. me ihiii la kekahi a nuiaku, a welau kapuai.

puiva maiaio ma kc Kumu Ka puu, a ha-la ilalo na kapuai i loaa lua wai;aka hao wale no pohakn a no kapaakiki loa, okiia iho la ka ana. Henui hao i hanaia i keia wa ia wahi,na alanui hao, na ipu hao, na hao, ame na mea hao ano kela ano.

Akahi no a loaa mauna hao ma ho-

nua. O ka hao loaa ma na wahino maloko na wahi honua, ahe nui ka hana iho a e hapai ae ilu-na. Aka, keia hao, e waiholike me na pohaku maoli maluna. Ua- - oiaku kona waiwai mamua o ka lua e;ula.

niohupuni o Erouiano.aina ia ma ke Komjhana lleaia aku nei ma

moana Pakifika Hema. Ka aina ia i holo akuai o Poki, a me Manuia ka makahiki 182Jiaii i ka wahie aia. Make e o Poki ma meMoku i lawe ai ia lakou, ma moana, a Manuia ma moku e paeai ilaila. Aka,ka uapo ahui huhu ua kamaaina, aole hiki lakou ke loaa wahie iki. Loaa ko1 ;kou ka mai ahulau malaila, a make enui o lakou me Manuia, kakaikahi ka poei hoi nele mai.

I kekahi manawa mai, holo aku la Izekahi Mi-sion.- iri

Deritania, o Mi. maluna o kamoku me kumu kanaka maoli,

me manao e hoolaulea ia lakou namakana. Hoike aku oia i mau mea mili-mi- ii

; aka, holo kiki mai kanaka me kamanao pepehi ia ia a me poe i me ia,a holo lakou iloko ke kai me ka manao emaluna o lakou waapa a pakele. O Mr. Wi-lia- ma

kekahi i lele i ke kai e ai waa-pa, a iloko o ke kai ua kuia mai ia i ka newakekahi alii a make loa iho la ia. Kauo na ka-maaina ia ia a kalua Likou i kona kino imea ai na lakou. Ma ia hope mai, makauloa haole ke pae ilaila, a hala makahiki henui. Aka, ua manao aloha haipule o Berita-nia i poe naaupo Eroznauo, a hoou-n-a

hou mai i na kumu hou e ia lakou ika oe!o a ke Akua.

1 keia manawa he ano o ia poe ka-naka. Ke mai nei na misionari iilaila ; 44 llauoli makou i ke hou anaona a pau. Ua komo na kanaka i ka lolehaole. Mamua, poo hupo olohelohe lakou, ikeia Tra, noho malio a lokomaikai. ku-ku- lu

a poa hale pule o lakou, a analakou i mau hale noho kumu. Ua ike ma--"T- -

' mama. Ha nooaiona no na kumu, eho au ke.kahi a lakou aina. Haawimai ia ka ana i pepehi ai ia Mr. Wi-iiam- a,

a ua booili aka kela i lunami-siona- ri

ma Ladana, i milunQi, manaoaloha i ka i make.

I ko na Misionari hoike ana mai, aole he poehuhu pepehi kanaka kamaaina o Eroniaugo lkeia wa. He poo aloha, noho malie, hookipa lo- -komaikai no lakou, e nooione ana i Ka oieio akumu a-- lakou. no manao maopopo, hoo- -noho lakou mau kumu kanaka hou e noho aiilaila. No ka olelo a ke Akua keia ano houana.

Pela no manao ana o haole a pau - mamua ko Ilawai nei. 1 ko lakou lohe ana, uamake o Kapena Kuke ma Hawaii, makau lakouko hele hou mai. A hiki ma o anekuwa, a mahope wale mai, ua makau kekahi poe haole i keia nae aina. o make lakou l ka pepehna e like moKapena Kuke.

lc c noho0 ke ao c noho nei kakou, he ao kalakala, ilu-n- a

iialo ka hele ana, he nui ka hemahema o kanoho ana. Aole anei he mea ino wale no. Henui ka maikai i koe. Ina he ino wale alailaalaila lie poino wale ka poe e noho e like meko ka po. Ina he maikai wale no, alaila, aohemea hewa i loaa, a ua like me ka lani. Aka, uahuiia ka maikai me ka ino. Nolaila e ponoke ao nei i ka poe kokua ma ka maikai, a e hewaana ke ao nei i ka poe kokua ma ka hewa. Oka nui o ke kokua ma ka aoao hewa ka mea i nuiai ka a hiki i keia wa. Aia naauao io nakanakn, a lilo ko lakou kokua ma ka aoao o ka

i . ;i :i ;ia mai uo namanaoio ia Iesu, a

na

I mea e maopopo ai ka aoao pono, e hana muakoku i ka hoonaauao ana i ka poe naaupo i ikelakou ke hookaawale iwaena o ka hewa a me kapono. O ka hanauna keiki ka poe pono ke aoiaa naauao ma na mea o ka pono. Nui na kumunaaupo e alakai ana ia lakon ma ka oiaioole, a hahai lakou ilaila me ka lealea, a memanao ole i ka poino e hiki mai ana ilaila.

Aka, ke komo na keiki iloko o ka naauaoi ka wa keiki, e maa no lakou malaila, a hiki ikanaka makua, o mau no ka nui o hole ilaila.A nui ke kokua ma ka pono, a iho na kokuama ka hewa, alaila e mahuahua no pono make ao nei. E like me mahuahua ana o nakokua ma ia aoao, c like no nui o ka po.no maloko o keia ao ino nei. O ka e hema-hema ana, a e hapa ana ka pono, oia no ka nuio na kokua ma ka aoao kue i ka pono. Ma ka--

i :i . i . i t iin i? iauah.ua. ana ica pono, maiana Ka ame ka pomaikai. Ma kahi lanakila ana ka he-wa, malaila e nui ana na naaupo me ka jx)ino.

kuleana ko kakou a ikiu iloko o keia hana.E pomaikai ana, a e poino ana paha ko keao nei,e me ko kakou kokua ana. E koho kakouma ka aoao o ka maikai, a malaila e kokua aku.

Aohe kowa kahi e noho wale ai kekahi. Kepili la na kanaka a pau ma kekahi o na aoao, amalaila kona kokuu. a e lilo ana ko ao nei i po-no a i hewa paha, e like mo kona kokua ana

44 O ka makau i ke Akua, ka ana oka naauao. " Xo ka makau ole ia ia ko kanakahele ana ma ka naaupo.

No Ululaau ma Iknlifonia i kapaia iiiUeIn mil.Iloko o keia ululaau kaulana he 1)2 kumu laau

nunui, a he eka aina he 50 paha. Ua oikeia mau kumu laau i na kumu a pau loa, i loaai kanaka ma ka honua o ua mau ku-mu laau nei, ua oi ko lakou waena i na ka-pu- ai

pa IS, a o ke anawaena o kekahi ku- -j uia he 12 paha a 15 paha, he pa 27 kapuai a o

ko lakou kiekie he pa 2S0 a hiki i 350 kapuai !

fT. I...... l i...i.r : i l ..i li IVCK.U1U Illtvl I1U1 lOa J UH U1UU KlUU" He aloha, he E, r , ma a enei ka hamu Elima-kanah- a

e kuu llaku, e Iesu, hele mai. : i mau a na he 25 iho laA

lakou

kumu nei SO kapuai ke ana waena o keialaau lepo, a o ka manoanoa o kona ili mai

Pela pomaikai ana o na hainule o' n i miha G kekauwahi, a hiki na

ve mai honua aku nei a i ka lani. j ma k,

manaoio Mesia haawi i ke- - " ua .nma. t.-- i . 1' ualo. aole no e 1 hina paha 1 ka znakuni, noua yuuiainai. yC kukui iu kona Penei kona He

1 Ka poun uoko o awawa o i wa. o waiho la. loao i hele ai ke Akua poe keiki j puai 300 a ua manaoia ua lilo ka keka-iwae- na

me ka olioli, oia ma kela i 100 no ka mea, o ke anawaena o

kiekie anamea i

1 1 j

no,1

mea

uvr3

j

eo

o

mc ane o

iolalo,

o

i eo o

eo ia e

o

oia ka

ha

ai

kao

ko

o

mauka,

na

o ua

ke

heua

ka eno na

oia ami

na

na

i

o

no,

ka

ana

ma kahe

ka

welau, e waiho la, 8 ia kapuai. He maumu maikai i ka nana aku lakou a pau loa.

O ka mea kapaia ka 44 Makuakane o ua ulula, " aia no ia ke ku la. O anawae-

na ma ka ili o ka honua he 37 kapuai !!ike kekahi kumu i ia oia ko kumu

oleloia'i maluna. halihali ia ili i Nue hoikeia, 120 kapuai ka 'oa o hapa o

kumu nui nei pau ka ihiia, a eia ke kumuhaku ac. I ka hooheehec i ka I ,ku: 1 aklV ku V ???a 1 S1500--

1oiA

iloko ka urau ahi, loaa 55 hapa 101 ko lakou uku ka ana no k 1 hana wa"i le no.

kahe he

i oa

o okekahi la. I nei I.! He

he ISO, kahe

ma

ka kaae,

ia hohonu kaeli

wale ana

lnHe

kai e

kaka

ma, ka ae i noloa l

Wiliaaiamisionari,

ilaila

kapu

ee

au i ka

uana

na

ao

palapalaano

mea

Uahana

1 ir

imea

meamea

ka

ao isci

ana

ana

hewa

meaka

ana

kapela ka

mea

e

Ho

hoomaka

mau

He 85

mau

! He

lea

a

ana ika

ko--

ka

ka

na kulaau

ilaau

Ua au i ihii UaIoka kelaua i i

ihianahe 100

kela

keia

Eia kekahi, ua au kekahi ualaau nui nei, e moe ana ilalo. He puha kona,holo ka maluna na lio ua kumu

nui he hale Ua wiliia puka aku ma kela 75

wili

aukakeia

aia

ai,

wale

paekona

poepae

aku

okoa loapae

penei

kona

hoo

cmi

naauao

like

kona

kona

ike kumu mau

naha iloko

oia loa o ua hakahaka la.Nani ka nui o ua mau kumu laau la !

NO KEKAHI O XA HOLOHOLOXA ILOKO OKELA KULA AVAT, KEIA KULA WAI.

0 kekahi mea kupanaha loa o holoholona ii ikeia, me ke aniani nana inakalii. iloko o k-T-.i

j kula wai keia kula wai, ua kapaia kona inoa oj Navikula. He wahi holoholona makalii no, a he

iwi oolea loa kona, mawaho o kona kmo, e likeme ko ka aama, a he 20 a oi aku kona mau wa-wae. I ka mea e kiai ana i kana hana me keaniani nana, he kaha keokeo mai'o a o o konakino ka i ikeia. He powehiwehi i kona ike muaana, niahope nae i raoakaka lea ua kaha la, meka oni nui ana o ua Nacik-ul- a nei. a mahotvikeia ka, ka helelei ana o kona kino, ma uakaha la, i na apana like elua I a lilo kela apanakeia apana i Navikula okoa ! Oia hoi ma ka ma-he- le

like raia o ke kino o ka mea kahiko ua loaamai na mea hou elua ! Elua naha ana pela ilokoo na hora he 24.

Aka hr. wahi JXavziula e kekahi, ua maheleiapela kona kino iloko o na amna like he 16 ! Oia

ke ia j ae holoholona hou noloko mai o ka mea oo--oi

ka I k'111 i kela la i keia la, mamuli o keia hana mail el e ano e:.

Ehia o ua mau holoholona nei ka i imiia e kekanaka ma ka la hookahi?

AMERIKA.Ke hoopaapaa nui nei na kamaaina o Ame-

rika, me ko lakou Ahakaukanawai maWasinetona no Kanesasa, no ka hoolch anac ia aina i wahi e hoohana ai i na kauwaNika. Aole e pau koke ia hoopaapaa ana,maha paha e lilo ana ia i mea e mokuahanaai ke Aupuni. Ua hoomaiuia paha ke kauamaoli ana ma Kanesasa e na kua o ke Aupu-ni, aka, aole i pau ka hana kue na aoaoelua o ka aina. Aia kohoia ka Peresidenahou, alaila paha e malie mai ka hoopaapaanui ana no ka hookauwa i na Nika.

Srpania me MeltikeUa loaa ka hoopapaa mawaena o ia mau aina

no ke kaa ole ana o ka aio a Mekiko. Ua pili-kia o Mekiko i keia manawa no ka haunaele loi-hi ana o ia aina, a me ka mokuahana o lakou.He mokuahana me ke kaua ilaila, i keia maumakahiki i hala iho nei. No ke kokua ana a naluna ekalesia Pope i ka aoao kue i na Iuna aupu-ni e noho ana, ua Jaweia ka waiwai a me ka ai--

kou ia Kaaiani, i ka mea nana i pepehi ia Mr. na o lakou i $40,000,000 paha i lawe liloia. Ao--no

no newaia

A

na

nei.

la

na

le no i pau ka mokuahana a hiki i keia wa. Ikeia wa pilikia o Mekiko, ua koi mai o Sepaniai kana uku, a ua hooholo mai i na Manuwt o la-kou ilaila e hookoikoi i ko lakou koi ana. Aiano ma Yere.keru.sa ke ku ana o na Manuwa, meka makaukau e kaua aku.

o

a

a

a

o

AIIIUE MAU MA WAIALUA NEI.Hoku Loa o Hawaii. Aloha oe ; ka Nupepa

hoolaha ike hou i waena o ke kikowaena ma keiaAupuni, o oe ka makua hanai ike hou no makoui puka mai i ka malama o Iulai o ka M. II. 1856ma Honolulu, he pua aala nui oe imua o ka pocike.

Ko hai aku nei au ia oe, a nau hoi ia e hai akuma iiawan a JNiihau, cia no ia, lie nui Ion.aihue ma AVaialua nei i keia mau makahiki honui, a he lehulehu no hoi, penei. Ua kii akulakou i ka Bibi a na haole, a lawe aku ma Hono-lulu e kuai" ua lawe malu lakou a i ka ike iaana o ka hao, o ka mea nana ka Bibi, ua hoopiiia lakou imua o na Ahahookolokolo, a ua hoopaiia lakou ma ka uku dala a me ka hana i ka ha-na oolea o ke Aupuni e like me ke Kanawai hoo-pai Karaima.

Ua nui loa ka poo i hoopaiia, ua hookolntriTrtia kekahi poe imua o ka Aha Kiekie, a ua hoo-pai nui ia, me ka hana i ka hana o ke Aupuni ikekahi mau makahiki, a ua hoopiiia mai no himua o ka Lunakanawai Apana o Waialua nei(J. W. Keawehunahala,) ua hooholo ia e likemo ke Kanawai kupono.

Aole no o ka aihue kekahi hewa nui ma 1;wahi, o ke kuni k'alohe pu i ko hai holohnlrma he mea kaumaha no hoi ia i ka manao o ka poenoho pono.

I ko'u manao ana iho, ma keia Apana wale nopaha ka nui o ka aihue ma keia Aurmni. AnTpaha ma ua wahi e ae? I ka nana aku, ua aihuemai ka mea nui a i ka mea liilii, oia ka'u la ehai aku ia oe. a nau hoi ia e hookomo ihokahi kupono i ka ike ia, c na kanaka Hawaii J

manao hilahila paha lakou a hoopau aku ia hi.na lapuwale. J. P. H. ILuroaLr

In mea c uui al na bur Fka.Ke palapala mai nei Mr. T. ma Kona Hawaii

" Ke makemake nei au e hoouku aku ia oe i nafiku maikai hua, e kau ana maluna o kuu laau

fiku pala r. piha ke poi o na hua nui ono maoliKau paoTia au i kakahiaka nui i na hua eWufc2 p iona.Ke ku nei keia laau ma ka lepo maikai, a ua

pau ka mauu olalo i ka waeleia, aohe laau e aoe kokoke ana. Ua hala ka malama okoa o kahua pala maluna o keia laau, a i ka nana .mi ina hua opio e kau ana he 2 na malama hua okoai koe. I la malama o Fcbcruari iho nei, ohi akula au i kona man laau a pau. He laau like e uluana ma ka lepo like, iwaena o na laau kofe, aoheona hua nui, he liilii a he hapa no. O ka hemoana o ka laau ka pono e ulu nui ai na hua, i meae komo ai ka la iwaena o na lala. " Eia pahahoi kekahi pono o ka hemo.6 ka lau, i komo aika momona a pau o ke kumu iloko o na hua.

NaalantioLvdana. He 1,750 na mile oka loa o na alanui a pau o Ladana, Enelani. Uakokoke 2,000,000 na kanaka e noho ana iloko oia kulanakauhale.

Ka Mauna OlirctaUa kuaiia iho nei ka mauna Oliveta, ma ka

hikina o lerusaleuia e Madame Polaka, he wahi-ne kane make a kekahi Iudaio waiwai i make ihonei ina Pcrusia. Ke manao nei ua wahine wai-wai la, e kana i na Oliva a paapu, maluna o iaMauna. I ka wa kahiko, ulu paapu no na Oli-va maluna o ia Mauna, a nolaila mai kona inoa,Oliveta. E hoomaikai hou ana ua wahine la ia'wahi, a lilo paha ia i wahi nona e noho ai.

HE PALAPALA IIEJIOLELE.I ka makahiki 1S39, ua paa i ke paiia ka

Palapala Hemolele o ke Akua, a ua hoiliilimua ia iloko o ka Buke hookahi. Ia maka-hiki hoi, ua paa ka Buke Kanawai mua i kapaiia, a hoolahaia ma Hawaii nei. Ia ma--

i j kahiki hookahi no ka make ana o Kinau.Ia makahiki hoi ua hoonoa ia ka pule

Euelaui a me AmerikaE ulu hou ana ka manao maikai iwaena o keia

mau aiiui a elua. Mamua iho nei, he hoino akua he hoino mai. Aka, i ka pau ana o ke kumue hakaka ai, ua pau pu no hoi ka huhu. Ke hoihou mai nei ke alohano kahiko, a e uuku ihoapa na olelo hoohewa mai a na Nurfcpa o Enela-ni, a me ko lakou hoowahawaha mai.

T7 HOOLAHA ANA A KA LAWELETA. Ua kauohaia onai ka mea nona ka

inoa malalo, e ke Kuhina Kalaiaina, e hooholo hoi,ka lawe let i ana ma na aina a pau o ke Aupuni.Nolaila au e hoike aku nei mai ka la 1 o Ianuaru1853, hoounaia na mea lawe leta penei":

Ma Kauai. Mai ka hale kuai o Widemana i kaPoalua o na hebetloma a pau, e hele ai ma Hanalei,a hoi mai i ka Poakolu.

Mai Na wili wili aku i na Poakahi o na hebedoma,e hele ai ma Koloa, Hanapepe a me Waiiaea a hoimai i ka Poalima.

Ma Oauu. Ka la o na hbtdonia a pau e hele aika luna lawe leta o Oahu, oia no o ka Poaha, e haa-le-le

ana i ka hale leta i ka hora 9 o kakalieika, a hoimai i ka Poaono.

Ma Maui. E haalele ana ka luna lawe leta i fca

hale leta o Uahavna i ka Poalua o na hebedoma a pau;a hele ana ma Wailuku a Kahului, e like aku no iMakawao i-- hora 0 paha o ke ahiahL I ha hora 7Poakolu, e haalele ia Makawao, kahale oMi Spencerka hale leta o ia wahi, a e hele ana mea Kula, e hoimai ma Kalepolepo a Lahaina i ka Poaha.

N'a Lawe Leta ma Hawaii. haalele kaUweleta ia Kawahae i na Poaha a pau, e hele ai ma Hilo.A haalele ia i ka haleo kuai o Pitimana ma Hilo ina 1'oakahi a pau.

E haalele ka 1 iwe leta ia Kawaihia c hele ai i Kai-l-ua

a me Kealakekua, i ka Poaha mua a me ka Poa-ha akolu o na malama a pau. A e haalele ana iia Kealakekua i ka Poalua mua a me ka Poalua akolao na malama a pau.

Mai Hilo a Ku e hoouna ia ke lawe leta mai khale kuai o Pitimana, ma Hilo, i ka Poakahi mua aa me ka poakahi akolu o na malama a pau.

E aeia mai no mea lawe leta, e lawe hoi i na ope-o- pe

liilii a puni na aina, okoa no na leta. a me nanupep u He uku no nae e haawi ia mai, elike mekamea e houholo ia mahope.

Ileuolulu, lul u 1, 1S3.

KUKALA A KA 3IEA IIOOPON0a ka mea aie kaa ole.

O na mea a pau i aie i ka waiwai a Kobata DaTi,ua kauohoia lakou e hookaa koke mai no i ka meanona ka inoa malalow A i ole e hookaaia mai, e

haawliia ko lakou palapala aie i ka loio nona e hoo-

pii i k kanawai. J. p. MAKALA,Iuloi 1, ISoO tL MeaHooponoponoWaiwaL

LELO IIOOLA1L.V E IKE AUANEIna mea a pau mahope iho nei, mai keia l.aJan; ka mea, ke hai aku nei au, aole wau e uku i

mea e hoaie wale ana ia J. Pitt K. Leleiohoktf, ckic.a aie ana ia ia. J. Ii--

Kahu Waiwai oJ.P-- f

Honolulu, Oahu. ' . I

12, Aug. St 7. x !

HALE KUAI BUKE HAOLE jHE kela mea keia mea. :

Aia ma Honolulu Hale, hale o ke- - Aupuni JrAia malaila na Buke haole he nui o kela an0f Vg ;

ano. Na Bake kula haole, A B, C, a me .Jkula e ae he nui wale ; malaila no na Buke maitw . j

ke kakau waiwai, no kela oihana keia oihana, nxj

ka mea nui a ka mea liilii. Aia no malaila na pP j

kanana maikai no ke kakau, na" Inika, Ipu lIU,PeniSUa, kumu peni, wepa, na wahi pep3' PJ j

Pohaku, penikala maikai, a me kekahi mUmm4.ae no he uui, no na kula, a me k kakau.ke pono no ke kuai ana malaila no keia mauE hiki no i na kanaka maoli kehele malaila ej1".

Iulai 1, ISoO tl f

f .

I