Hibridna pota Maturski rad

1.1.UVOD

1.1. Automatizacija i mehanizacija u potanskom sistemu

Razvoj savremenog industrijskog drutva karakterie sistemski pristup tehnologiji u svim segmentima u kojima se pojavljuje ljudsko djelovanje. Automatizacija procesaproizvodnjetemeljisenaidejizamjeneljudskogradamainskim,uzistovremenopoveanje proizvodnje, produktivnosti, kvaliteta i boljih uslova rada.Dinamikakomponentatehnologijeposebnojenaglaenaufunkcionisanju saobraajnogsistemaidanjenaoptimalnakomponentazadovoljinaraslepotrebemodernizacije u saobraaju. Razvoj nauke i tehnike u drugoj polovini XX stoljea u osnovijepromijeniosociolokiaspektradaipovoljnouticaonadaljnjirazvoji unapreenje tehnolokog procesa rada. Takav razvoj je potpuno zahvatio proizvodnju materijalnih dobara i nije zaobiao ni potanski saobraaj. Zbog specifinih uslovapruanja usluga i raznolike strukture u potanskom saobraaju je i naao pravu primjenu,a posebno zbog velikog udjela manuelnog rada u tehnolokom procesu potanskog saobraaja.

Prijelazodmanuelnograda,prekomehanizacijedouvoenjaautomatizacije impliciraojekorjenitepromjeneitransformacijeutehniko-tehnolokomi organizacionom segmentu potanske eksploatacije. Masovno pruanje usluga korisnicimau velikim i sloenim sistemima kao to je potanski zahtijeva i nove tehnoloke procese.Usluga, pored toga to trai nove procese, trai i odgovarajui kvalitet koji se postie standardizacijomitehnolokiminovacijamakrozmehanizacijuiautomatizacijupotanske eksploatacije.Mehanizacijaiautomatizacijaujedinicamapotanskeeksploatacijeobuhvataprojektovanje, izgradnju i koritenje:-mehanizovanih iautomatizovanihtehnikihsistema,-maina iureaja,-informaciono-upravljakihsredstavaisistema.U ovakvoj strukturi odvijaju se pojedine radne operacije faze procesa ili itavi tehnoloki procesi prerade i transporta potanskih poiljaka. Potanske usluge moraju biti kvalitetne, a to znai da se one moraju obavljati brzo, sigurno, tano, kontinuirano i ekonomino. Shodno tome u potanskom saobraaju se sprovodi proces mehanizacije i automatizacije

Hronoloki gledano, mehanizacija je prethodila automatizaciji.Mehanizacijajeupotrebamainazaodvajanje,sreivanje,dijeljenjeidruge operacije u potanskom saobraaju.Automatizacija podrazumijeva proces u kome se sve kljune operacije realizuju bez uea ivog rada.

1.2.Naini sprovoenja automatizacije i mehanizacije u potanskom sistemu

Iz analize i ostalih izvora oigledno je da postoji niz zadataka i

Pod zadataka koji se rijeavaju pri projektovanju . Ovi zadaci se mogu svrstati u

nekoliko cjelina i oblasti :

- oblast pripreme i definisanja lokacije,

- oblast tehnologije (i organizacije),

- oblast transportno-skladinih zadataka,

- oblast matematiko-programerskih zadataka i

- oblast informaciono-upravljakih zadataka.

Metoda koja je prihvaena od strane svih razvijenih pota u svijetu zahtjeva da se

potanski centar projektuje kompleksno a to znai da sistemski istovremeno

obuhvati:

- prognozu usluga i koliina poiljaka,

- prognozu tokova i tehnolokih usavravanja

- tehnologiju prerade potanskih poiljaka (baziranjem na mehanizovane i

automatizovane procese),

- tehnologiju mehanizovanog i automatizovanog unutranjeg transporta i

pretovarnih taaka, sa modelom toka poiljaka u cilju skraenja puteva i obima

unutranjeg transporta,

- izbor opreme (tehnoloke, transportne i opreme automatskog sistema upravljanja

ASU), primjenom egzaktnih i heuristikih metoda,

- izbor Layout-a tehnoloke opreme kao i upravno-administrativnih prostorija,

- projekat graevinsko-arhitektonskog objekta potanskog centra,

- osnovne postavke spoljanjeg transporta i veza sa nacionalnim i meunarodnim

potanskim centrima,

- primjenu naunih metoda u projektovanju itd.

Ova metoda obino se realizuje istovremenom izradom idejnih reenja za sve

navedene komponente.

(sl.naini sprovoenja automatizacije i mehanizacije u potanskom sistemu)

2.HIBRIDNA POSTA

Hibridna pota je kombinacija tradicionalne potanske usluge i elektronske pote. Sam naziv "hibridna" pokazuje da se radi o mjeavini usluga. Radi se o spoju najmodernijih tehnologija i klasine potanske tehnologije. Primjena informatike u najstarijoj potanskoj usluzi prijenosu potanskih poiljki - zauzela je nezaobilazno mjesto.

Osnovna zamisao hibridne pote je da firma, institucija ili fiziko lice alje potanskom operatoru informaciju (npr. raun, propagandnu poruku i sl.) u elektronskoj formi, da se, potom, ta informacija obradi, odtampa i spakuje u kovertu, te da se, u to kraem roku, proslijedi do ciljane grupe kojoj se ta firma, institucijaili fiziko liceobraa.

Veliki korisnici su poseban vid interesovanja uslunog sistema pote . Posebno sto obim usluga ovih korisnika za potanski sistem ostvaruje znatne prihode. Obim usluga ovih korisnika je veliki i uestvuje sa preko 60% u ukupnoj strukturi usluga . To je razlog sto poslovna korespodencija nije ni danas nasla adekvatnu zamjenu za potanski sistem , a vjerojatno e i budue pota predstavljat glavnog poslovnog partnera pravnim licima u procesu korespodencije.

Danas je aktuelan a i najprihvatljiviji nain pruanja kvalitetne usluge velikim korisnicima elektronskom ili hibridnom potom.

Hibridna pota je (ne)potanska usluga novijeg datuma, nastala kombinacijom elektronskog i tradicionalnog fizikog prijenosa pismonosnih poiljaka. Proces proizvodnje ove usluge zapoinje kreiranjem sadraja pismonosne poiljke u elektronskom obliku, tzv. fajla, na raunaru poiljaoca i njegovog prosljeivanja, telekomunikacionim putem ili putem nekog prijenosnog medija (disketa, magnetna traka, kompakt disk i dr.), do raunara potanskog provajdera.

(sl. Hibridna pota)

2.1. Usluge hibridne pote

Usluga hibridne pote definisana je Pravilnikom o pismonosnim uslugama Svjetske potanske unije (UPU) hibridna pota":

Hibridna pota je elektronska usluga kod koje poiljalac alje poruku bilo u fizikom ili elektronikom obliku, a koja se zatim elektronski obrauje i pretvara u pismonosnu poiljku za fiziku dostavu korisniku. Kada to nacionalno zakonodavstvo dozvoljava i kada korisnik to zahtjeva, imenovani operator moe pretvoriti originalnu dospjelu poruku u neki nefiziki oblik (fax, e-mail, SMS) ili u vie razliitih oblika.

Cijene za hibridnu potu odreuje imenovani operater uzevi u obzir trokove i zahtjeve trita.

Takozvani "Green paper'' Evropske Unije o liberalizaciji trita potanskih usluga iz 1991. godine definie hibridnu potu kao uslugu koja obuhvata prenos elektronskog oblika dokumenta u digitalnom obliku ili njegovo pretvaranje u digitalni oblik i prijenos na udaljenu taku gdje se dokument tampa, kovertira i alje primaocu".

Predstavlja elektronsku razmjenu podataka i dokumenata preko telekomunikacione mree koja poruku korisnika pretvara u elektronski oblik to jest tampanje poruka (fakture, raune). Automatsko pakovanje u kovertu takvo da je mogue daje slanje klasinom potom.

Paket usluga koje prua hibridna pota:

Izrada predtampanih obrazaca u skladu sa zahtjevima korisnika,

Prijem podataka potrebnih za tampu,

Softverska priprema za tampu na osnovu primljenih podataka,

tampa varijabilnih podataka na unaprijed pripremljene obrasce, tj. kreiranje konanog izgleda pisma,

Kovertiranje pisama, ili slaganje istih u "Z-pismo",

Predaja gotovih poiljki na daljnju preradu i otpremu,

Uruenje poiljki na adresu.

Usluge Hibridne pote koriste se za izradu:

rauna

opomena

bankovnih izvoda i

raznih oblika pismonosnih i promotivnih saoptenja

2.2. Proces rada

Poiljalac sa svog raunara alje bazu podataka u formi standardnog tipa datoteke : txt , xls, dbf, i sl. Putem interneta ili dostavlja na fizikim nosaima podataka disketa : CD, DVD, USB I SL.

Primljena datoteka sadri podatke koji su potrebni za izvravanje usluge prema korisniku (podaci o poiljaocu tekst/slika poruke , adrese primatelja , broj kopija , datum kad treba poiljku dostaviti i sl)

Na osnovu primljene datoteke vri se softwerska obrada podataka i i priprema za tampu.

U procesu tampe poruka dobiva eljeni oblik (dimenzije i pozicije texta/slike, tip slova i sl.)

Na kraju se vri automatsko kovertiranje poruka/pisama i kreiranje pismonosnih poiljki koje se dostavljaju eljenim korisnicima .

2.3. Osnovne prednosti uvoenja hibridne pote

Prednosti hibridne pote u odnosu na tradicionalnu potu ogledaju se u:

Poveanju ukupnih prihoda potanskih provajdera (u strunoj literaturi navodi se podatak da se primjenom sistema hibridne pote ukupan prihod potanskih provajdera, zavisno od trinih uslova u pojedinim zemljama, poveao i za 70%);

Viestruko broj isporuci pismonosnih poiljaka i eliminisanju trokova njihove otpreme, prijevoza i prispjea, zahvaljujui tampanju sadraja pismonosnih poiljaka u centrima za tampanje koji se nalaze na lokacijama primalaca;

Smanjenju trokova proizvodnje pismonosnih poiljaka kod korisnika, jer preputanjem njihovog tampanja i kovertiranja potanskim provajderima, nestaju i trokovi opsluivanja, servisiranja i nabavke rezervnih dijelova i potronog materijala za vlastite tampae i maine za kovertiranje;

Nema skladitenja,

Kvalitetu uruenja, koji je bolji,

Radi lakeg opisivanja sistem hibridne pote moemo podjeliti na tri podsistema

1. podsistem korisnikog pristupa

2. jezgro sistema

3. podrka sistema

3.OSNOVNA ZAMISAO HIBRIDNE POTE

Osnovna zamisao hibridne pote je da poiljalac alje potanskom operateru informacije u elektronskoj formi, odnosno da se informacije elektronskim putem distribuiraju do centra za hibridnu potu. U njemu se elektronski primljena poruka prerauje, kreira i priprema za tampu da bi se na kraju tampala i pakovala u kovertu, i da se u to kraem roku proslijedi do primaoca.

Hibridna pota je usluga pre svega koncipirana za firme koje imaju potrebu za slanjem velikih koliina rauna, raznih saoptenja.

Operater hibridne pote treba da obezbijedi korisniku to laki pristup do usluga da mu se po mogunosti ova usluga nalazi u stanu ili na radnom mjestu. Desktop varijanta hibridne pote nudi izbor vrste kvaliteta papira na kojem e se tampati saoptenja, vrste i kvalitet koverata, adresovanje i odgovarajua kripto zatita.

Ovo predstavlja pravu revoluciju u ekspedicionom dijelu svakog iole razvijenog preduzea koje vodi rauna o alokaciji trokova i racionalizaciji poslovanja. To znai da nema ulaganja u mini tampae i itave raunarske centre po firmama. Takoe nema trokova za odravanje skupe opreme, nabavke rezervnih dijelova i potronog materijala, operatere i servisere.

Hibridna pota je kombinacija tradicionalne potanske usluge i elektronske pote. Predstavlja spoj najmodernijih tehnologija i klasine potanske tehnologije.

3.1. NAIN FUNKCIONISANJA HIBRIDNE POTE

Hibridna pota je servis koji omoguava elektronsku komunikaciju u fazi kreiranja i prijenosa podataka i tampanje dokumenata kao i fazu uruenja potanske poiljke.

Proces obrade zapoinje na raunaru poiljaoca (firme ili pojedinca) koji kreira izgled dokumenta.

Poiljalac elektronskim putem ili putem drugog, na primjer magnetnog medija (diska, magnetne trake) kreirani dokument (zajedno sa adresom primaoca) prosljeuje do firme (provajdera) koji prua servis hibridne pote.

Na raunaru provajdera dokument se obrauje i priprema za tampu.

tampanje dokumenta se vri na lokaciji koja je najpovoljnija za kasnije uruenje.

tampani materijal se potom kovertira i upuuje primaocu.

3.2.KONCEPT RAZVOJA HIBRIDNE POTE

Koncept razvoja hibridne pote usklaen je sa zahtevima trita i podrazumeva:

masovnost,

jednoobraznost,

veliku brzinu,

niske cijene.

specifinost zahtjeva,

kompletnu logistiku podrku.

Poiljalac alje sa svog raunara bazu podataka (u formi standardnog tipa datoteke: txt, xls, dbf i sl.) putem Interneta ili dostavlja na fizikim nosaima podataka (disketa, CD, DVD, USB i sl.). Primljena datoteka sadri podatke koji su potrebni za izvravanje usluge prema korisniku (podaci o poiljaocu, tekst/slika poruke, adrese primaoca, broj kopija, datum kad poiljku treba poslati i sl.)

Na osnovu primljene datoteke vri se softverska obrada podataka i priprema za tampuU procesu tampe poruka dobiva eljeni oblik (dimenzije i pozicije teksta/slike, tip slova i sl.)

Na kraju se vri automatsko kovertiranje poruka/pisama, i kreiranje pismonosnih poiljaka koje se dostavljaju eljenim korisnicima.

Zamisao hibridne pote je da korisnik-firma, institucija ili fiziko lice alje potanskom operateru informaciju (npr. raun, propagandnu poruku i sl.) u elektronskoj formi, da se potom informacija obradi odtampa ili spakuje u kovertu, te da se, u to kraem roku prosledi do ciljne grupe kojoj se ta firma, institucija ili fiziko lice obraa.

3.3.PAKET USLUGA HIBRIDNE POTE

Paket usluga koje prua hibridna pota ine:

1. izrada predtampanih obrazaca u skladu sa zahtjevima korisnika,

2. prijem podataka potrebnih za tampu,

3. softverska priprema za tampu na osnovu primljenih podataka,

4. tampa varijabilnih podataka na unaprijed pripremljene obrasce, tj. Kreiranje konanog izgleda pisma,

6. kovertiranje pisama, ili slaganje istih u "Z-pismo",

7. predaja gotovih poiljki na dalju preradu i otpremu,

8. uruenje poiljki na adresu.

Hibridna Pota kreira, izrauje i distribuira:

1. koverte

2. flajere i plakate

3. knjige i asopise

4. personalnu tampu

5. kataloge i publikacije

6. broure

7. razliite vrste obrazaca

8. ostali marketinki i propagandni materijal.

Usluge hibridne pote koriste se za izradu:

-rauna

-opomena

-bankovnih izvoda i

-raznih oblika pismonosnih i promotivnih saoptenja

4.HIBRIDNA POTA SVETSKA ISKUSTVA

Australija

Australia Post eLetter Australijski eLetter je poslovna jedinica koja obuhvata nekoliko filijala koje pruaju logistike usluge i tampu, ukljuujui i hibridnu potu, izmeu ostalog. Ona nudi kompletno elektronsko reenje od dizajna, pripreme i adresiranja poiljke do isporuke i arhiviranja.

eLetter locira jedinice hibridne pote u nacionalnim granicama koje su najblie krajnjim takama isporuke i elektronski alje poiljke koje se tamo tampaju a zatim i isporuuju.

Kanada

Canada Post

epost Prua besplatan servis potroaima, online-raun, koji omoguava korisnicima da vide, plate i upravljaju elektronskim raunima i finansijskim dokumentima. Omoguava arhiviranje do sedam godina.

epost2.0 Trenutno je u fazi razvoja. Ova usluga e dodati postojeem epost elektronskom raunu prikazivanje servisa ponudjenih od strane Canada Post-a, ukljuujui i susjedne sigurne online usluge kao i konsolidaciju dokumenata.

Finska

Itella Netposti Nudi besplatne usluge korisnicima koje im omoguavaju da dobiju razliite vrste upuenih pisama pote preko bezbijednog elektronskog potanskog sandueta. Svaki elektronski potanski sandui je povezan sa jednom osobom, a pisma koja su bila primana fiziki sada e biti primana elektronskim putem. Primljena pisma preko ovog servisa izgledaju isto u elektronskom obliku kao to bi izgledala u fizikom obliku, ali ona mogu da sadre podatke koje pomau modernizaciju drugih elektronskih procesa, kao to su fakture plaanja. Digitalna pota je sigurna jer se sadraj ne prenosi preko javnog Interneta, a korisnika identifikacija je autorizovana. Netposti nudi i arhiviranje dokumenata i pote do 7 godina besplatno. Korisnici mogu da dobiju razliite vrste pisama kao to su izvjetaji o platama, rauni, zdravstvena dokumenta, digitalni magazini. Netposti primaoci i korisnici mogu primati potu samo od odobrenih poiljaoca.

Njemaka

Deutsche Post DHL E-Postbrief Omoguava korisnicima da bezbjedno komuniciraju putem Interneta. Kada se klijenti registruju za servis, oni su u obavezi da potvrde svoj identitet predstavljajui svoju linu kartu ili paso. Komunikacija izmeu korisnika je bezbjedna, a cijena je ista kao i za pismo. U sluajevima kada se poiljka alje primaocu koji nije registrovan za E-postbrief uslugu, ili ukoliko poiljalac izabere takvu opciju, poiljke e biti tampane i fiziki isporuenje preko DHL-a. Poslati dokumenti i potpisani putem ove usluge su pravno obavezujui i povjerljivi.

vedska

Posten AB e-Letter Hibridna pota prua mogunost korisnicima da e-mail pisma budu dostavljena fiziki ka ne e-mail primaocima. Posten AB tampa pisma na odgovarajuim lokacijama i zatim ih isporuuje fiziki.

vajcarska

Swiss Post

SuisseID Nudi bezbjednu identifikaciju i mogunost elektronskog potpisivanja svojim klijentima. Korisnici ove usluge dobijaju identifikacionu karticu ili USB ureaj nakon potvrivanja svog identiteta u kancelariji Swiss Post-a. Koristi se visoko kvalitetna bezbjednosna tehnologija kako bi se obezbjedilo sigurno prijavljivanje i upotreba elektronskih potpisa.

Swiss Post Box Registrovani korisnici mogu svoju potu da prime, skeniraju i isporuuju preko Swiss Post-a. Korisnici mogu da izaberu na koji nain ele da prihvate svoju potu. Korisnik moe da zahtijeva od Swiss Post-a da:

Otvori potu, skenira kompletan sadraj pote i poalje sadraj elektronski na adresu korisnika

Ostavi potu neotvorenu i da je fiziki isporui na adresu korisnika

Isecka i poalje dio poiljke.

Strani potanski zvaninici smatraju da digitalne i hibridne potanske opcije nude tri prednosti.

Prva prednost je poboljana bezbjednost i poveano povjerenje od strane korisnika . Koristi se povjerenje korisnika i njihova lojalnost prema brendu od strane potanskog operatora da se ilustruje digitalna i hibridna mail komunikacija preko potanskog operatora koji je bezbjedan.

Druga prednost je to se klijentima prua mogunost arhiviranja elektronski prenosive pote, kao i drugih dokumenata. NetPosti nudi arhiviranje svih podataka i dokumenata za 7 godina besplatno.

Trea prednost je mogunost kombinovanja usluga hibridne pote sa Platformom servisa. Ova platforma nudi integraciju izmeu slanja i prijema pote (pisma, racuna, itd) u kombinaciji elektronskih i stvarnih formi, zatim i ostale elektronske mogunosti kao to su arhiviranje podataka za kupca i finansijske usluge.

Pruanje usluga hibridne pote dovodi do poveanja udobnosti i zadovoljstva kupaca, pre svega zbog toga to ove usluge ine usluge pote pristupanijim.

Zvaninici Swiss Post-a ukazuju na znaajno smanjenje trokova dostavljanja pruanjem usluga hibridne pote, a za Swiss Post je procijenjeno da trokovi dostavljanja predstavljaju vie od 50 posto njenih operativnih trokova.

Pojedine pote se udruuju sa glavnim maloprodajnim radnjama, kao to su individualne radnje, prodavnice i apoteke, kako bi obezbjedile mogunost korienja potanskih proizvoda i usluga svojim klijentima, ukljuujui mogucnost podizanja paketa, van prostorija pote. Ove prodavnice nude povoljne lokacije kao i due radno vrijeme od tradicionalnih pota. Ovo partnerstvo pote prua vie alternativa za korisnike njenih usluga. U vedskoj, Posten AB korisnici dobijaju obavjetenje, koje se alje kao tekstualna poruka ili papir sa peatom prijevoznika, da imaju paket koji je dostupan da se pokupi na alteru prodavnice koja se nalazi na pogodnom mjestu za njih. Potom oni uzimaju papir sa obavjetenjem, pokazuju tekst tog obavjetenja zaposlenom u prodavnici koja je partner pote i na kraju pokupe njima namijenjeni paket. Usluga je poboljana jer Posten AB korisnici imaju vie vremena da pokupe svoje pakete i poiljke jer im se omoguava due vrijeme pristupa ovim slubama, kao i povean broj servisnih mjesta. Smanjeno je prosjeno vrijeme preuzimanja poiljke od oko 10 dana, na svega 3 dana .

Swiss Post korisnici mogu da koriste uslugu Swiss Posts PickPost bez dodatnih trokova. Ova usluga prua mogunost korisnicima da izaberu vrijeme i mjesto gdje im je najzgodnije da pokupe svoje poiljke. Kupci se registruju online i dobijaju svoj lini broj kupca. Kada klijent narui, na primjer, isporuku paketa, poiljka se dostavlja na adresu njegovog izabranog mjesta PickPost-a (postoji oko 350 sirom zemlje). Korisnici se obavetavaju tekstom ili e-mail-om im njihov artikal bude dostavljen. Oni od tog dana imaju 7 dana da preuzmu poiljku sa izabrane PickPost lokacije.

2002. godine DP DHL je predstavio svoj Packstation, a to je skup automatskih, samostalnih ormaria u kojima su smjeteni paketi, a od 2010. godine ima 2.500 ovakvih ormaria irom Njemake. Packstation-i su obino locirani na javnim mjestima koja posjeuje veoma veliki broj ljudi kao to su eljeznike stanice na primjer. Kada klijenti ele da dobiju poiljku na Packstation, oni mogu dati Packstation kao adresu za isporuku (umjesto svoje kune adrese). Poiljka se onda dostavlja na Packstation a klijenti su obavijeteni putem SMS ili e-mail poruke koji paket imaju. Isporuka na Packstation-u eleminie potrebu za isporukom na kunu adresu za potanskog operatora. Packstation-i takoe mogu da se koriste za slanje malih paketa i poiljaka 24 sata dnevno, 7 dana u nedelji. Do kraja januara 2011, DP DHL je imao vie od milion registrovanih korisnika koji su mogli da pokupe ili poalju pakete. Korienje ovakvih ormaria dovodi do toga da je usluga koja se nudi klijentima poboljana i da ima veu praktinost, jer kupci mogu da koriste ormarie u bilo koje doba dana.

Swiss Post je takoe ponudio dijelimian ormari stil isporuke za svoje klijente. Klijenti mogu da primaju njihove poiljke na djeliminoj kutiji, koja je velika, zakljuana kutija za odlaganje paketa na ulazu u naselje.

Obje pote (DP DHL i Swiss Post) napominju da njihove opcije djeliminih ormaria imaju za cilj poboljanje usluge i pogodnosti, kao i smanjenje trokova vezanih za isporuku paketa (posljednja milja).

Veina stranih pota nudi niz usluga na svojim veb stranicama, kao to je prodaja markica i drugih proizvoda za online plaanje rauna. U Swiss Post online prodavnici kupac moe da kupi markicu, okoladu, da kreira razglednicu i obavlja brojne druge transankcije, kao to su pretplata na asopise i registracija za Swiss Post Box. Uz te online ponude, veina stranih pota je razvila potansku aplikaciju za mobilne ureaje.

Neke strane pote imaju tradicionalnu ponudu bankarskih usluga, dok druge to ne rade. Na primjer, Swiss Post i Australia Post tradicionalno nude bankarske i finansijske usluge, DP DHL i njegovi partneri takoe. Druge pote - Itella i Posten AB su doivjele mjeovite rezultate nudei ne-potanske usluge.

Sve strane pote prodaju tradicionalne potanske proizvode, kao to su markice i koverte u svojim maloprodajnim objektima. U proteklih 5 godina, nekoliko pota je poelo sa prodajom drugih maloprodajnih proizvoda kako bi poveale svoje prihode. Na primjer, Itella iskljuivo ima partnerstvo sa velikom finskom dizajnerskom firmom koja dizajnira pakovanja, vri pakovanje poklona, dizajnira razglednice i poklon artikle, to je rezultiralo u uspjeno partnerstvo. Itella zvaninici istiu da prodaja drugih ne potanskih proizvoda, kao to su nakit i slatkii, nije bila toliko uspjena u Finskoj. Oni istiu da prodaja luksuznih artikala kao to je nakit obavezuje fokusiran rad prodavaca pri prodaji tih artikala. Pored toga, ukazuju na to da je trite luksuznih proizvoda ogranieno. Zvaninici su izvijestili da, iako okolade nisu bile skupe, prodaja nije bila uspjena jer je slatki bio dostupan za kupovinu u mnogim drugim mjestima.

U Australiji, zvaninici istiu da se neki ne potanski proizvodi, kao to su knjige za djecu, dobro prodaju. Meutim, planovi za budunost stavljaju akcenat ne na prodaju proizvoda ve na prodaju usluga, ukljuujui i finansijske usluge. Posten AB i Canada Post, su uvele alternativne maloprodajne proizvode. Canada Post zvaninici izjavili su da su oni prekinuli mnoge prodaje zato to proizvodi ne prave novac. Meutim, broj usluga koje pote pruaju samo se poveava.

4.1.SISTEM HIBRIDNE POTE JP PTT SAOBRAAJ SRBIJA

Projektni tim JP PTT saobraaja Srbija zaduen za projektovanje sistema hibridne pote, poao je, pre svega, od odreivanja lokacije Centra hibridne pote, odnosno centralnog mjesta proizvodnje kovertiranih dokumenata.

S tim u vezi on je predvidio da to bude u neposrednoj blizini tamparije JP PTT saobraaja Srbija na prilaznom putu Ada Huji, s obzirom da cijela ta oblast prostorno-urbanistikim planom grada Beograda treba da se pretvori u komercijalno-rekreativno-trgovinski kompleks, ija posledica e biti znatno vei obim usluga tzv. direktne pote (direktnu potu generiu tzv. Mailing korisnici tj. one organizacije i pojedinci koji svaki put alju drugu vrstu (po obimu i sadraju) pismonosnih poiljaka na eljeni skup adresa). Pored toga projektni tim smatra da je za uvoenje hibridne pote u potanski saobraaj Srbije neophodna i jaka raunarsko-telekomunikaciona mrea i odgovarajui hardverski i softverski resursi.

Pod terminom jaka podrazumjeva se takva raunarsko-telekomunikaciona mrea koja e omoguiti efikasno i efektivno korienje pre svega usluga Interneta.

JP PTT saobraaja Srbija je stalno povezano na Internet, s obzirom da je ono ne samo Internet provajder , ve preko Interneta nudi i dio svojih usluga, obavlja razne vrste transakcija i vri svoje reklamiranje i predstavljanje.

Hardverske i softverske resurse u projektu sistema hibridne pote JP PTT saobraaja Srbija ine:

laserski tampai,

maine za automatsko kovertiranje (kovertirke),

alat za parametarsku izradu aplikacije,

aplikativni i print server,

editor dokumenata,

softver za arhiviranje tampanih dokumenata,

softver za upravljanje bazama podataka,

alati za obradu slike i dokumenata.

Za nesmetano odvijanje usluga hibridne pote neophodno je obijezbediti i komunikacioni link dovoljne propusne moi.

Jedan od kljunih sistema za obezbjeivanje trine pozicije savremenog javnog potanskog operatora i potrebnog broja poiljaka u kanalima dostave predstavlja hibridna pota.

4.2.CASE STDY : Implementacija hibridne pote u potanskom operatoru JP BH POTA U sklopu reforme potanskog sistema , kroz uvoenje novih usluga koje, uz primjenu novog tehnolokog koncepta , trebaju da ostvare rentabilno poslovanje i u trinim uslovima konkurencije. Operator je investirao ovaj objekat , iji se procesi rada kao i konfiguracija opreme prezentiraju u nastavku izlaganja .

Rad hibridne pote ukljuuje : 1.Izradu obrazaca , pripremu i tampu (predtampu). 2.Primanje datoteka putem elektronskih medija. 3.Ispis datoteka kroz PreS program na tampaima 4.Kovertiranje. 5.Otpremu pisama(Sorting centru ili direktno korisniku)

PreS (Printer Resource Software) je aplikacija kija pojednostavljuje formatiranje ili tampanje varijabilnih podataka na printerima sa APA (All Points Addressable) mogunou.

PreS radi sa velikim brojem razliitih formata na ulazu . U stanju je da obavlja veliki broj logikih , aritmetikih , tekstualnih procesa , kao i procesa za editovanje teksta. Koristi prednosti APA printera , tako da moe da se pozicionira na bilo koje XY koordinate da promjeni smer teksta za 90, 180, 270 stepeni , (crta linije, kvadrate , ili druge oblike).

5.SISTEM HIBRIDNE POTE

Hibridna pota je usluga u kojoj je ostvaren visok nivo integracije tradicionalne potanske usluge i informacionih tehnologija. Prisutna je u gotovo svim potanskim, bankarskim i telekomunikacionim sistemima irom sveta. Hibridna pota podrazumijeva svaki prijenos informacija kombinovan sa transformacijom njihovog formata pre ili posle faze prijenosa.

5.1.Podsistem korisnikog pristupa

Podsistem bi morao da bude u mogunosti da prihvati korisnike zahtjeve na brojnim fizikim medijima (disketama, ketridima, trakama, DVD-jevima) kako bi se izalo u susret to veem broju razliitih korisnika, i treba obezbjediti upotrebu razliitih itaa medija na samom prijemu.

Meutim, danas se fiziki mediji sve vie zamjenjuju elektronskim prijenosom podataka.

Olakice koje prua mrea i sigurnosni protokoli dozvoljavaju korisnicima da svoje znaajne koliine pisama elektronskim putem alju operateru hibridne pote.

Korisnicima se prua razliit elektronski pristup kako bi im se preuzela pota: PSDN(X. 25), ISDN, analogne i digitalne iznajmljene linije i opciono PSTN (telefonske linije).

Za najvee korisnike zahtjeve sistem mora da sadri protokole koji su svrstani u:

5.1.1. Potanske protokole

Potanskih protokola ima vie vrsta, konfigurisani su kao administrativni domen (ADMD) ili kao privatni domen (PRMD) povezan sa postojeim ADMD-om. Veza sa sistemom hibridne pote moe da se ostvari preko lokalne veze (LAN) za internu elektronsku potu (preko fizike adrese radne stanice) kao i za preuzimanje pisama (x. 400 poruka na konkretnu e-mail adresu).

5.1.2.Fajl transfer protokole (FTP) Fajl transfer protokol (FTP ) lako se primjenjuje i sposoban je da prihvati pakete pisama od udaljenih korisnika. Praktino svaka Unix maina ima TCP/IP stak, FTP i druge servise. Takoe sa korisnike strane ice lako se postavlja sjedite FTP sesija. Pri tome treba panju posvetiti zatiti podataka.

5.1.3.Internet pristupOgroman rast Interneta uz niske cijene korienja ine ga jednim od najveih interfejsa za pristup sistemu hibridne pote. TCP/IP protokol omoguava prijenos podataka na kompjuterskoj mrei kao to je Internet.

Protokoli i sevisi koji se koriste na mrei su:

1. HTTP UPLOAD (Hipertext Transfer Protocol) - tekstualni protokol baziran na TCP/IP, koristi se za preuzimanje HTML dokumenata ali moe da se koristi i za druge vrste fajlova kao to su slike ili audio fajlovi, filmski iseci. Dostupan je u svim pretraivaima.

2. Internet protokol verzija 6 - zamjenjuje postojei broj 4 koji nema dovoljno adresa za nove maine na Internetu, i poboljano mu je rutiranje i mrena autokonfiguracija.

3. IPP (Internet printing protocol) - osnovna svrha mu je da obezbjedi standardni mehanizam za ispitivanje mogunosti tampaa, odnosno da omogui bilo kom tampau u svetu da se koristi kroz Internet.

4. Od svih servisa na Internetu, Web ima najvei rast. Njegova prednost je u tome to je nezavisan od platforme poto mu se pristupa sa PC-ja ili sa Unix maina. Nova web tehnologija omoguila je stvaranje intuitivnih korisnikih interfejsa, uinivi web servise lakim za korienje. Mnogi operateri hibridne pote nude usluge kao to su tampanje i dostavljanje pisama, knjiga i prirunika.

5.1.4.Sigurnost na Internetu Informacije koje putuju Internetom su u digitalnom obliku i mogu da budu skenirane od bilo kog neautorizovanog pojedinca, tako da je enkripcija osjetljivih podataka imperativ iole ozbiljnog biznisa na mrei.

Kriterijumi koji obezbjeuju punu sigurnost slanja poruka su:

1. Autentinost - indentitet onog koji je stvorio poruku

2. Integritet poruke - da nije bila podjeljena u tranzitu

3. Povjerljivost - da nije bila proitana u tranzitu

4. Dokaz o dostavi (ako se trai)

5.1.5.Ulazni formati

Sistem hibridne pote treba da definie i publikuje svoj ulazni format (ili formate). Ostali ulazni formati i alati za konverziju mogu se uvoditi ad hoc.

Problemu konverzije formata moe se pristupiti na jedan od sledeih naina:

Korisnik mora da razvije sopstvenu aplikaciju kako bi pripremio podatke za slanje sistemu hibridne pote,

Korisniku je na raspolaganju softverski alat koji posle konfigurisanja prihvata podatke i konvertuje ih u format hibridne pote,

Korisnik alje operateru hibridne pote set podataka, a njihovo prevoenje u sistemski format obavlja se centralno pre poetka obrade u sistemu hibridne pote.

Preporuuje se pruaocu usluge hibridne pote da snabdije svoje korisnike alatima za konverziju formata iz najuobiajenih tekst procesora u sopstveni format - format hibridne pote.

5.2.Jezgro sistema

Pod jezgrom sistema podrazumijeva se hardver i softver u samom centru za tampanje koji se sastoji od brzih tampaa, maina za kovertiranje, servera za prijem, otpremu i arhiviranje podataka i radnih stanica za obradu primljenih podataka, grafiki dizajn i pripremu dokumenata.

5.2.1.Grafiki resursiRegistrovani korisnici treba da imaju sopstvene grafike resurse (logo znake i potpise) smjetene u bazu podataka, kako ne bi morali da ih generiu pri svakom slanju pote. Korisnicima usluga treba omoguiti pristup u bazu podataka kako bi provjerili (sopstveno ili narueno) grafiko reenje ili osmislili novo i na bezbjedan nain ga proslijedili u bazu. Neregistrovani korisnici koji su uglavnom povezani preko Interneta, treba da obezbjede sopstvena grafika reenja.

5.2.2.Arhiviranje Neophodno je implementirati sistem za arhiviranje kako bi bilo mogue ponoviti tampanje pojedinih dokumenata ili obezbjediti korisnicima elektronske kopije njihove pote. Prema zakonu svake zemlje, kompanije uvaju kopije rauna i drugog materijala na odreeni vremenski period (kod nas se novani dokumenti uvaju od tri do pet godina). Arhiviranje dokumenata, odnosno poslate pote (na optikim diskovima na primjer) moe biti dodatna usluga koja oslobaa korisnikove smjetajne kapacitete.

Opisano jezgro sistema predstavlja konfiguraciju centra za tampanje u optem sluaju. Podrazumijeva se da kompanija ili potanska uprava koja planira da uvede ovu vrstu usluge moe prilagoditi konfiguraciju HMS-a prema sopstvenim potrebama ili potrebama klijenata za koje vri razne usluge

5.3.Podrka sistemu

Podrka sistemu podrazumijeva sistem administriranja svih funkcija u sistemu hibridne pote uz mnogobrojne parametre koji su vani kako za sam sistem tako i za njegove korisnike.

Poseban segment u upravljanju ovim sistemom predstavljaju komunikacije u okviru samog centra i meu centrima, sigurnost u obavljanju usluga hibridne pote, raspoloivost sistema i njegov integritet.

5.3.1.Komunikacije Komunikacije unutar centra rjeavaju se kroz LAN (jedan ili vie njih u zavisnosti od broja maina i od potrebe da se odvoje tokovi podataka zbog performansi ili iz sigurnosnih razloga). Komunikacije izmeu centara mogu biti dopunjene ruterima povezanim na WAN konektore (X. 25, Frame Relay, iznajmljene linije ili ISDN za manje centre sa malim protokom u toku ogranienog broja sati na dan), koji su u mogunosti da rukuju alternativnim linkovima u sluaju komunikacijskog problema. U sluaju da doe do izuzetnog prekida uobiajenih veza, moe da se predvidi usvajanje javnih VSAT veza i/ili ISDN linkova izmeu centara kako bi veza bila garantovana. Glavni komunikacioni hardver i softver raspoloivi na tritu su:CISKO Router 4700 i CISKO Router 2500 (ISDN).

5.3.2.Sigurnost u rukovanju uslugomPodacima i poslovima klijenta mora se rukovati sa visokim stepenom sigurnosti, bez ikakve neeljene modifikacije ili uvida sa strane. Ovi se zahtjevi odnose na operacionalizovane procedure koje obavlja operater usluge.

Integritet sistema

Usluga HP je zaduena za posao klijenta tokom ivotnog ciklusa svakog posla i odgovorna je za odravanje resursa i informacija koje joj klijent daje na raspolaganje.

6. OBLICI I NAINI PLAANJA

6.1.POJAM I ZNAAJ PLATNOG PROMETA

Pod platnim prometom se podrazumijevaju sva plaanja koja se vre u novcu, gotovinska i bezgotovinska, izmeu pravnih i fizikih lica. Do plaanja izmeu pravnih i fizikih lica u platnom prometu dolazi po osnovu plaanja robe i usluga kao i plaanje po osnovu finansijskih transakcija.

Platni promet ima znaajan uticaj na finansijsku stabilnost zemlje. Ukoliko bi dolo do poremeaja u funkcionisanju platnog prometa to bi izazvalo prekid u plaanjima obaveza uesnika u platnom prometu to bi za posljedicu imalo gubitak povjerenja na cijelom tritu.

6.2Platni sistem

Platni sistem predstavlja skup obraunskih sistema i instrumenata plaanja u jednoj zemlji, koji su na raspolaganju sektoru stanovnitva i realnom sektoru.

Da bi platni sistem mogao da vri svoju funkciju, neophodno je da ispuni tri uslova:

kratko zadravanje novanih sredstava u kanalima platnog prometa,

pouzdanost sistema platnog prometa, to znai bezbijedno izvrenje transakcija i postojanje kontinuiteta raspoloivosti prema uesnicima i korisnicima,

ekonomski prihvatljiva cijena obavljenih transakcija.

Briga o ureenju i unapreenju platnog sistema Republike Srbije je jedna od vanijih funkcija NBS.

6.3.Oblici i nain plaanjaU osnovi plaanje moe biti:

- bezgotovinsko plaanje sa rauna dunika na raun povjerioca,

- plaanje gotovim novcem,

- plaanje putem obrauna (kompenzacija, cesija i asignacija).

6.3.1.Bezgotovinski oblik plaanja

Bezgotovinsko plaanje moe da se obavlja na tri naina:

plaanjem sa rauna prijenosom sredstava sa rauna na raun, na osnovu naloga koji ispostavlja vlasnik rauna,

naplatom sa rauna koja se obavlja kada povjerilac inicira plaanje na osnovu ovlatenja koje dunik daje svojoj banci i svom povjeriocu,

prinudnom naplatom sa rauna koju izvrava banka, a na osnovu naloga Agencije za prinudnu naplatu (naplata izvrnih reenja, poreskih, carinskih, sudskih reenja).

6.3.2.Gotovinski oblik plaanja

Instrumenti plaanja gotovim novcem su:

1. nalog za uplatu,

2. nalog za isplatu.

Pravna i fizika lica (preduzetnici) koja obavljaju djelatnost mogu bez ogranienja plaati gotovim novcem, odnosno vriti isplate u gotovom novcu, u dinarima sa svog tekueg rauna.

Plaanje, odnosno isplata u gotovom novcu vri se na osnovu originalne dokumentacije iz koje se moe ustanoviti: iznos, osnova i namjena plaanja.

6.3.3.Obraunski oblik plaanja

Odredbom lana 46. Stav 2 Zakona o platnom prometu, propisano je da pravna lica i fizika lica koja obavljaju djelatnost mogu meusobne novane obaveze izmirivati i ugovaranjem promjene povjerioca, odnosno dunika u odreenom obligacionom odnosu u skladu sa zakonom.

U kategoriju plaanja putem obrauna spadaju izmirenja meusobnih duniko-povijerilakih odnosa uesnika u platnom prometu putem:

kompenzacije (poravnanja, prebijanja),

asignacije (upuivanja),

cesije (ustupanja potraivanja)

preuzimanja duga.

Kompenzacija predstavlja jedan od naina gaenja obligacija, odnosno prestanak uzajamnih obaveza putem poravnanja jedne obaveze drugom. Ona se moe sprovesti kada dvije strane imaju jedna prema drugoj u isto vrijeme i poloaj dunika i poloaj povjerioca. Umjesto da obje strane izvre svoju obavezu prema onoj drugoj strani, vri se poravnanje dugova i to do iznosa duga koji je manji.

Asignacija predstavlja obraunsko plaanje kojim jedno lice, uputilac (asignant) ovlauje drugo lice (asignat) da za njegov raun izmiri obavezu treem licu, primaocu uputa (asignatar). Da bi bila pravosnana, na asignaciju moraju da pristanu sva tri klijenta.

Cesija je ustupanje potraivanja, odnosno prijenos prava potraivanja sa povjerioca na drugo lice. Ona nastaje ugovorom izmeu povjerioca, kao nosioca prava potraivanja i lica na koje se prenosi pravo potraivanja. Za punovanost cesije potrebna je saglasnost i starog i novog povjerioca.

U cesiji uestvuju tri strane:

povjerilac koji ustupa potraivanje (cedent),

novi povjerilac na koga se prenosi potraivanje (cesionar),

dunik po potraivanju (cesus).

Preuzimanje duga je ugovor koji zakljuuju dunik i tree lice o tome da ubudue to tree lice bude dunik, tj. da stupi na mjesto dunika u obligaciji. Neophodni uslov da bi ugovor o preuzimanju duga proizveo pravno dejstvo je pristanak povjerioca.

Preuzimanjem duga obaveza dunika prestaje pa on samim tim nema nikakvu obavezu prema povjeriocu. On ne garantuje povjeriocu da e mu preuzimalac ispuniti obavezu i rizik nenaplativosti preuzetog duga snosi povjerilac.6.4.Elektronski nain obavljanja platnog prometa

Elektronski platni promet obavlja se razmjenom elektronskih poruka putem informacionih sistema uesnika u transakciji plaanja.

Elektronskom porukom smatra se informacija koja je elektronski generisana, poslata, provjerena, i sauvana elektronski.

Elektronski prijenos novanih sredstava izmeu klijenata u platnom prometu smatra se elektronskom platnom transakcijom.

Uesnici u elektronskom platnom prometu su:

- banka,

-klijenti banke,

-agenti u platnom prometu.

Elektronski platni promet regulisan je Odlukom o elektronskom nainu obavljanja platnog prometa.

6.5.ELEKTRONSKI TRANSFER NOVANIH SREDSTAVA

Pored papirnog transfera novanih sredstava prisutan je i elektronski transfer sredstava koji se sve vie koristi za naplatu potraivanja i isplatu dospjelih obaveza. Promjene u propisima koji reguliu finansijske institucije, te korporativna obrada informacija i elektronsko komuniciranje, stvorili su mogunost prijenosa novanih sredstava elektronskim putem.

U praksi su sve vie prisutne kompjuterske aplikacije za upravljanje novanim sredstvima.

Primjenom magnetnih kartica koje imaju magnetne ifre podie se gotovina, vri se transfer novanih sredstava sa jednog rauna na drugi raun, izmiruju se fakture i sl.

Primjenom ovih sistema, kupac robe ili korisnik usluge, momentom kupovine ili korienjem usluge vri plaanje. Novana sredstva se direktno prebacuju sa rauna kupca na raun prodavca.

Korisnicima EFT-POS-sistema omoguava se bra bezgotovinska naplata, smanjuju se trokovi platnog prometa, vri se potpuna kontrola finansijskih trokova trgovake robe, optimiraju se obrtna sredstva i sl.

Primjenom plastinih kartica, smanjuje se mogunost pojave ekova bez pokria, jer se ekovi kupaca robe elektronski ispituju i kompjuterski provjeravaju.

Elektronski transfer novanih sredstava (EFT) moe se koristiti za:

1.automatski prijenos sredstava

2.prijenos zarada i drugih plaanja na raune zaposlenih

3.plaanje poreza

4.plaanje dividendi i sl.

Transfer novanih sredstava moe se obaviti putem banaka i putem klirinkih kua.

Primjenom elektronskog transfera novanih sredstava plaanja su sigurnija, jer se raun jednog klijenta odobrava, a raun drugog klijenta zaduuje.

vrsta kontrola nad isplatama je mogua, jer je definisan datum izmirenja obaveze. Korienjem sistema EFT, ostvaruje se vea ekonominost, jer se smanjuje utroak vremena na naplati potraivanja i efikasno kontroliu novana sredstva.

6.6. Naini plaanja usluga hibridne pote u SvetuPlaanja usluga hibridne pote u Svetu uglavnom se obavljaju preko Interneta, a najee korieni i najperspektivniji naini plaanja su: direktna plaanja,

plaanja kreditnim karticama,

Direktna plaanja - Ovaj jednostavan nain plaanja podrazumijeva direktno plaanje sa Internet bankovnog rauna. Nain da se ovo ostvari je da postoje linkovi od radnji na webu prema Internet bankama kupaca. Ovo znai da web sajt mora da ima raune u svim bankama koje nude direktna plaanja. Sigurnost transakcija se obezbijeuje postojeim sistemima Internet banki.

Plaanje kreditnim karticama - Do sada je ovo najpopularniji nain plaanja. Trebalo bi obavezno da bude i siguran ali to nije uvijek sluaj. Plaanje kreditnim karticama je i najei sluaj plaanja na webu zato to je jednostavan za upotrebu od strane kupca i prodavca. Ipak, problem oko ovog metoda ogleda se u tome da se ne mogu indentifikovati ni kupac ni prodavac. Na primjer nema garancije da broj kreditne kartice pripada licu koje ga koristi (ukradena kartica, neovlaeno se koristi), ili da je prodavac zaista onaj koji se reklamira na sajtu.

Standardi koji se najee koriste za siguran elektronski prijenos sredstava su:

SET

OBI SET(Secure Electronic Transactions) je sistem za obezbjeivanje sigurnosti finansijskih transakcija na Internetu. U poetku je podran od strane Mastercard, Visa, Microsoft, Netscape, i drugih. Korisniku je dat elektronski novanik (digitalni sertifikat) i transakcija je izvedena i verifikovana koritenjem kombinacije digitalnih sertifikata i digitalnog potpisa meu kupcima, trgovcima, a naruilac je banka na nain na koji obezbjeuje privatnost i povjerljivost. Ovaj lanac povjerenja je kljuni detalj u SET-u koji podrazumijeva da obzirom da je izbjegnuta nesigurnost nema ni odbijanja poslovne sardnje usled prevare.

OBI (Open Buying on the Internet) - je predloeni standard za kupovinu putem Interneta, usmjeren naroito za kupovinu velikih koliina robe sa niskom cijenom po stavki transakcije. OBI koristi bezbjednosnu tehnologiju kao to su digitalni sertifikati koji omoguavaju bezbjedno postovljanje narudbina. U prosjeku 80% kupovina kompanija je za neproizvodne zalihe (kancelarijski materijal, sredstva za ienje, oprema za raunare i drugo). Otvorena kupovina na Internetu je standard razvijen 1996. godine od kompanija iz grupe Fortuna 500.

OBI ima za cilj da eleminie suvian rad u kupovini, smanji greke i smanji trokove rada i transakcija.

Za obavljanje OBI transakcije korisnicima nije potrebno posebno znanje OBI procesa , kupcu treba samo kompjuter, internet konekcija, veb pregleda, i OBI-kompatibilna aplikacija.

2Adisa Kadri15