Autore: Emira Ajeti

Redaktor: Micaela Thurman, Nurten Demiri

Dizajni:Nol Markaj, PR Solutions

Përmbajtja

.................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................

.........................

.................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................

..............................................................................................................

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................

45679

10111621222325272932

2

Përmbledhja ekzekutive

Për më shumë së një gjysmë shekulli Bashkimi Evropian, BE, ka ofruar paqe, stabilitet dhe mirëqenie për qytetaret e vet. Megjithatë, BE-ja poashtu është e përkushtuar në ndarjen e arritjeve me vendet fqinje, sikur me ato të cilat synojnë t’i bashkohen BE-së poashtu edhe me të të tjerat që janë të gatshme për ta përafruar ligjin e tyre me standardet e Bashkimit.

Në zemër të procesit të Integrimit Evropian ekziston një sërë rregullash që ua mundëson njëzet e tetë (28) vendeve të BE-së dhe gjysmë miliardë qytetarëve të tyre të drejtat e barabarta dhe standarde cilësore.

Instrumenti i Asistencës Teknike dhe Shkëmbimit të informacionit, TAIEX, mund t’i ndihmojë zyrtarët publikë të një vendi fqinj për të fituar një pasqyrë më të mirë të legjislacionit të BE-së, dhe ashtu si programet e Binjakëzimit, në sektorët prioritare, bujqësi dhe siguri të ushqimit, liri, siguri dhe drejtësi, mjedis, energji, transport, telekomunikacion, dhe treg të brendshëm, mund të nxisë bashkëpunimin dhe shkëmbimin e njohurive. Sot, TAIEX dhe instrumenti i saj partner afatgjatë i Binjakëzimit vazhdojnë të jenë të kërkuara, si mjete të fuqishme dhe efektive për ngritjen e kapaciteteve, duke ofruar këshilla dhe udhëzime kur është fjala për vlerat, standardet dhe legjislacionin e BE-së.

Ky publikim thekson rolin e projekteve të mbështetura nga BE-ja, TAIEX dhe Binjakëzimi duke paraqitur aktivitetet specifike të përfunduara, synimin, duke përfshirë të dhëna nga ekspertët evropianë dhe institucionet e mbështetura nga TAIEX apo projekti i Binjakëzimit, rezultatet, dhe atë se çfarë kjo do të thotë për jetën e qytetarëve tani dhe në të ardhmen.

Për më tepër, theks i veçantë është vendosur në ndërtimin e marrëdhënieve dhe shkëmbimin e praktikave më të mira të komponentit të TAIEX dhe Binjakëzimit në mes të institucioneve të Kosovës dhe shteteve anëtare të BE-së. Vëmendje e veçantë i është kushtuar asaj se si këto aktivitete për ndërtimin e kapaciteteve mund t’i mbështesin institucionet e Kosovës për të zbatuar sa më mirë Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit, MSA. Shembuj të projekteve të zbatuara të Binjakëzimit dhe TAIEX, mësimet e nxjerra dhe dëshmitë e përfituesve janë paraqitur në këtë publikim.

Së fundi, publikimi përfshin hapësirën për ‘pyetjet e qytetareve’, ku paraqiten disa pyetje nga qytetarët e thjeshtë, studentë, përfaqësues të shoqërisë civile dhe profesionistë të tjerë, duke përfshirë përfaqësues të institucioneve në të gjithë Kosovën, drejtuar zyrës së BE-së, në lidhje me BE-në dhe me komponentët e TAIEX dhe të Binjakëzimit. Përgjigjet e këtyre pyetjeve u ofrojnë lexuesve përgjigje të shkurtra, duke ndihmuar ju për të kuptuar më mirëBE-në dhe instrumentet e saj të shumta të financimit.

3

Shkurtesat

CILC Qendra për Bashkëpunim Juridik NdërkombëtarKE Komisioni EvropianBE Bashkimi EvropianEUICC Qendra Informative dhe Kulturore e BE-sëCEFTA Marrëveshjen e Evropës Qendrore për Tregti të LirëAUV Agjencia për Ushqim dhe VeterinariQK Qeveria e KosovësGI Treguesit GjeografikGOVNET Rrjeti i Qeverisë së KosovësIPA Instrumenti për Ndihmën e Para-AnëtarësimitIRZ Fondacioni Gjerman për Bashkëpunim Juridik Ndërkombëtar (IRZ)ARBK Agjencia e Regjistrimit të Bizneseve të KosovësASK Agjencia e Statistikave të KosovësDK Doganat e KosovësLUVK Laboratori i Ushqimit dhe Veterinarisë se Kosovës KGJK Këshilli Gjyqësor i KosovësIGJK Instituti Gjyqësor i KosovësSIPK Sistemi Informativ i Policisë së KosovësLAVES Zyra Shtetërore e Gjermanisë për Saksoni të Ulëta për Siguri Ushqimore dhe Mbrojtje të KonsumatoritLFS Statistikat e Fuqisë PunëtoreMBPZHR Ministria e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit RuralMIE Ministria për Integrime EvropianeMASHT Ministria e Arsimit, Shkencës dhe TeknologjisëMMPH Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit HapësinorMPB Ministria e Punëve të BrendshmeMPMS Ministria e Punës dhe Mirëqenies SocialeMAPL Ministria e Administrimit të Pushtetit LokalMF Ministria e FinancaveMSH Ministria e ShëndetësisëMAP Ministria e Administratës PublikeMTI Ministria e Tregtisë dhe IndustrisëZK Zyra e KryeministritREC Qendra Rajonale e MjedisitRTA Këshilltar Rezident i BinjakëzimitMSA Marrëveshja e Stabilizim AsocimitPSA Procesi i Stabilizim AsocimitDPSA Dialogu për procesin e Stabilizim AsocimitATK Administrata Tatimore e KosovësTAIEX Ndihma Teknike dhe Shkëmbimi i InformacionitOBT Organizata Botërore e TregtisëOBPI Organizata Botërore e Pronësisë Intelektuale

4

Përfitimet e Kosovës nga anëtarësimi në Bashkimin Evropian, BE, janë përmendur shumë herë njëzëri nga autoritetet qendrore dhe lokale, organizatat e shoqërisë civile, sektori privat dhe komuniteti ndërkombëtar.

Integrimi evropian u ofron qytetarëve të Kosovës përfitime të shumta, veçanërisht përfitime politike: rritja e stabilitetit për një Kosovë tësigurt dhe demokratike, lëvizja e lirë brenda vendeve të BE-së; përfitimet ekonomike: bashkimi me tregun e vetëm, transferimi i lirë i mallrave, liria e të ofruarit shërbime, transferimi i kapitalit dhe unifikimi i politikës së tregtisë me vendet e BE-së, përfitimet sociale: rritja e cilësisë së jetës duke përmirësuar sigurinë në punë, shëndetësinë dhe perspektivat e arsimit; përfitimet mjedisore: përshtatja me normat mjedisore evropiane, eventualisht duke përmirësuar edhe cilësinë e jetës për qytetarët me ambient më të pastër dhe të ardhme të qëndrueshme.

Në prill të vitit 2016, Marrëveshja për Stabilizim Asociim, MSA, hyri në fuqi në mes të BE-së dhe Kosovës, si MSA-ja finale për t’u nënshkruar me vendet e Ballkanit Perëndimor. Marrëveshja është moment historik për Kosovën në rrugën e saj drejt një të ardhme evropiane, e cila siguron një kornizë gjithëpërfshirëse për dialog më të ngushtë politik dhe marrëdhënie ekonomike në mes të Kosovës dhe BE-së dhe hapjen e tregjeve te BE-së për produktet nga Kosova.

Për më shumë informata mbi MSA-në dhe ndikimin e saj në Kosovë, ju lutem lexoni publikimin e Qendrës Kulturore dhe Informative të BE-së (EUICC):MSA-ja për të gjithë: Çfarë duhet të dini për marrëveshjen për stabilizim dhe asociim ndërmjet BE-së dhe Kosovës, e publikuar në maj 2016.

Be-ja megjithatë e ka përkrahur Kosovën në rrugën e saj evropiane gjatë para nënshkrimit të MSA-së. Më parë, institucionet e Kosovës ishin të fokusuara në prioritetet e përcaktuara në studimin e fizibilitetit të Komisionit Evropian për MSA-në në vitin 2012, përderisa kapaciteti i saj për të marrë përsipër obligimet e anëtarësimit trajtohet rregullisht në Raportin Vjetor të Vendit apo Raportin e Progresit për Kosovën.

Qëllimi është që kjo marrëveshje me BE-në t’i ofrojë Kosovës qasje të rritur në tregun dhe kapitalin evropian. Marrëveshja pritet të nxisë qeverinë e Kosovës për të punuar drejt zbatimit të reformave në fushat kyçe duke përfshirë sundimin e ligjit, krimin e organizuar dhe korrupsionin. Për investitorët, kjo do të thotë më pak rreziqe në hapjen e bizneseve të reja dhe investimin e kapitalit të tyre në

Pyetjet më të shpeshta të studentëve të mi kanë të bëjnë me liberalizimin e vizave si dhe me atë se çfarë është Raporti i Progresit për Kosovën?

Raporti i Progresit apo Raporti i Vendit është raport vjetor qëka të bëjë me përgatitjet e Kosovës për anëtarësim në BE, ku progresi matet në bazë të vendimeve të marra, legjislacionit të miratuar dhe masave të zbatuara.

Raporti bazohet në informacionet e mbledhura dhe të analizuara nga Zyra e Bashkimit Evropian në Kosovë në bashkëpunim me Komisionin Evropian (KE) për sa i përket kritereve politike për anëtarësim: demokracisë dhe sundimit të ligjit, të drejtave të njeriut dhe mbrojtjes së pakicave, si dhe kritereve ekonomike për anëtarësim; ekzistencës së një ekonomie funksionale të tregut dhe kapaciteteve për t’u përballur me presionet e konkurrencës dhe forcat e tregut brenda Bashkimit.

Si e mbështet BE-ja Kosovën drejt rrugës së saj evropiane?

I.

Kaltrina Ibishi,profesoreshë e gjuhës frënge në shkollën e mesme “Sami Frashëri”

5

Procesi i anëtarësimit të Kosovës në BE ka qenë gjithmonë i shoqëruar me instrumente të ndryshme financiare,duke mbështetur vendin në realizimin në kohë dhe efikas të prioriteteve për anëtarësim. Sot, BE-ja është donatori më i madh i cili siguron ndihma për Kosovën dhe është në ballë të përpjekjeve për zhvillim duke filluar nga zhvillimi i kapaciteteve deri te infrastruktura dhe mbështetja institucionale.

Asistenca teknike e BE-së, AT, e cila i është dhënë Kosovës në shumë forma, u ka ndihmuar zyrtarëve publikë në Kosovë të përfitojnë njohuri mbi legjislacionin e BE-së, duke u ofruar një numër të madh të këshillave dhe udhëzimeve mbi standardet dhe vlerat kulturore të BE-së.

Ndihma e para-anëtarësimit ofrohet kryesisht përmes transferimit të njohurive ose përmes ndihmës në harmonizimin dhe zbatimin e legjislacionit, ndihmës direkte të ekspertëve për hartimin e dokumenteve strategjike, aktiviteteve arsimore dhe Reformës së Administratës Publike (RAP). Kjo ndihmëështë projektuar nga Komisioni i BE-së për të shfrytëzuar përvojën e mëparshme të zgjerimit, duke përfshirë mësimet e nxjerra nga mbështetja aktuale për vendet e para-anëtarësimit.

KE-ja ka ndihmuar në promovimin e integrimit të Kosovës në ekonominë globale dhe në krijimin e një baze për një mjedis të përshtatshëm që stimulon zhvillimin e sektorit privat. Për më tepër, KE-ja ka zbatuar projekte të cilat ua kanë mundësuar politikëbërësve t’i shfrytëzojnë mundësitë, duke mbështetur drejtpërdrejt aftësitë e Kosovës për të negociuar pozitën më të favorshme në lidhje me MSA-në si dhe me marrëveshjet e tjera kombëtare tregtare të rëndësishme, siç është Shoqata e Tregtisë së Lirë së Evropës Qendrore, CEFTA, dhe negociatat e vazhdueshme me Organizatën Botërore të Tregtisë (OBT). Kjo e fundit tregon përkushtimin e BE-së për ta bërë tregtinë aspekt të zhvillimit jo vetëm në teori por edhe në praktikë.

Pasiqë BE-ja deri tani ka qenë partneri tregtar më i rëndësishëm për Kosovën, ndihma e marrë për zhvillimin e kapaciteteve të Kosovës për të negociuar marrëveshje me ndikim te gjerëka rëndësi të madhe për qytetarët e Kosovës. Qytetarët e Kosovës do të përfitojnë nga marrëveshjet e negociuara të tregtisëpër shkak të rritjes së sigurisë së produkteve dhe mbrojtjes së konsumatorëve, të imponuara në Kosovë me qëllim të përshtatjes me standardet dhe normat e BE-së.Për më tepër, bizneset kosovare mund të përfitojnë nga e njëjta duke pasur qasje në tregun e vetëm të BE-së për produktet e tyre, marrë parasysh që kufizimet në kuotat e vendosura më parë në disa produkte ulen dukshëm, dhe duke pasur të drejtën për kontratat e prokurimit publik të BE-së dhe e kundërta. Përveç kësaj, përfitimet vijnënga heqja e detyrimeve doganore për shumicën e eksporteve dhe importeve,te cilat eventualisht brenda 10 viteve do të hiqen për të gjitha produktet si dhe nga përfitimet për investitorët potencialë të BE-së nga kuadri ligjor i dhënë i cili i mbështet investimet e tyre të huaja.

Në mënyrë për ta racionalizuar ndihmën e para-anëtarësimit dhe për t’i modernizuar veprimet dhe përpjekjet rreth asaj se çfarë pritet nga Kosova si vend i mundshëm kandidat i BE-së, KE-ja ka përgatitur një instrument të para-anëtarësimit të quajtur IPA. Që nga viti 2007, IPA ka zëvendësuar programet e mëparshme si PHARE, ISPA, SAPARD dhe CARDSdhe për dallim nga këto programe IPA u ofrohet vendeve kandidate të BE-së dhe vendeve të mundshme kandidate potenciale të BE-së.

Ndihma e para-anëtarësimit për Kosovën.

Unë jam e sigurt se asnjëri nga kolegët e mi nuk e di se çfarë do të thotë ‘acquis’ apo ‘acquis communautaire’?

Acquis, është term francez që do të thotë “BE-ja ashtu siç është”- me fjalë të tjera, të drejtat dhe obligimet e përbashkëta të shteteve të BE-së. Termi “acquis” përfshin të gjitha traktatet dhe ligjet e BE-së, deklaratat dhe rezolutat, marrëveshjet ndërkombëtare mbi çështjet e BE-së dhe gjykimet e dhëna nga Gjykata e Drejtësisë.

Prandaj “pranimi i acquis” nënkupton ta pranosh BE-në ashtu siç e gjen. Vendet kandidate duhet ta pranojnë “acquis” në tërësinë e tyre para se të mund t’i bashkohen BE-së, dhe t’i bëjnë ligjet e BE-së pjesë të legjislacionit të tyre kombëtar.

Venera Ismaili, managere ne Rezervimi.com

Kosovë, një vend me popullsinë më të re në Evropë, e orientuar nga kultura perëndimore, dhe një popullatë që flet shumë gjuhë,shumica e të cilëve kanë punuar ose kanë studiuar jashtë vendit. Për bizneset, kjo nënkupton mundësi për të punuar me laboratorët në BE si dhe vendet e tjera të Procesit të Stabilizim Asociimit (PAS). Për qytetarët kjo nënkupton standarde më të mira tëjetesës me më shumë mundësi.

6

Aktualisht Kosova përfiton nga programet e asistencës teknike të BE-së siç janë IPA, EIDHR, TAIEX, Binjakëzimi dhe programet P2P si dhe nga programi TEMPUS. IPA poashtu përkrah koordinimin e donatorëve në Kosovë së bashku me Ministrinë e Integrimit Evropian të Kosovës (MIE).

Kosova poashtu përfiton nga Instrumenti për bashkëpunim ndërkufitar IPA me Shqipërinë, ish Republikën Jugosllave të Maqedonisë dhe Malin e Zi, program i cili fokusohet në projekte me interes të përbashkët për vendet fqinje.

Në total alokimi financiar për Kosovën në kuadër tëinstrumenteve të IPA-s ndërmjet viteve 2007 dhe 2013 ishte 637.6 milion euro.

Pasqyra e IPA-së, Ndihma e BE-së dhe Kosova 2014

Çfarë është asistenca teknike e BE-së?

Asistenca teknike e BE-sëështë një seri e instrumenteve financiare të aprovuara nga Komisioni Evropian që kanë për qëllim përafrimin e legjislacionit të Kosovës meacuqis të BE-së, forcimin e bashkëpunimit në mes të shteteve anëtare të BE-së, vendeve kandidate dhe të vendeve të mundshme kandidate, të financuara nga buxheti i përgjithshëm i Komunitetit Evropian.

AT i ndihmon vendet të cilat janë kandidate potenciale, si Kosova, nëpërmirësimin e institucioneve publike, reformimin e strategjive si dhe në zhvillimin e aftësive të nevojshme menaxhuese për të forcuar kapacitetet ekonomike, shoqërore, rregullative dhe administrative të vendit.

Format e AT përfshijnë Instrumentin e ndihmës së para-anëtarësimit (IPA), Instrumenti Evropian për Demokraci dhe të Drejtat e Njeriut (EIDHR), programet e BE-së për komunitetin siç është TAIEX, Binjakëzimi dhe P2P, programi për mësim të vazhdueshëm, Rinia në aksion, Evropa për qytetarët, Horizon 2020, Tempus dhe të tjerë.

Alban Shala, student i Studimeve Ndërdisiplinore Evropiane, Kolegji i Evropës, Natolin/Varshavë, Poloni

Cilat shtete janë vende kandidate dhe cilat shtete janë vende të mundshme kandidate?

Si instrument i ri IPA bën një dallim të qartë në mes të dy grupeve të vendeve përfituese, vendeve kandidate dhe vendeve të mundshme kandidate.

IPA ofron ndihmë financiare të fokusuar të para-anëtarësimit për 2 grupet e vendeve të mëposhtme:- Vendet kandidate: Turqia, ish Republika Jugosllave e Maqedonisë, Shqipëria , Mali i Zi, Serbia. - Vendet e mundshme kandidate: Bosnja dhe Hercegovina dheKosova.

Shpat Hashani, pronar i Kafes Babel dhe restaurantit Eat në Prishtinë

7

Ndihma e BE-së nuk ofron zgjidhje të shpejta. Ajo fokusohet nëprogres dhe ndryshime afatgjate në shoqëri dhe në ekonomi si tërësi. Ritmi i reformave dhe ai i procesit të anëtarësimit janë të lidhur ngushtë, meqësiçështë për ndërtimin e një shtëpie, ashtu edhe për suksesin afatgjatë të një vendi, një themel i qëndrueshëm është thelbësor.

Synimi kryesor i çdo kombi modern është rritja e standardeve të jetesës për njerëzit e vet dhe përmirësimi i mirëqenies individuale dhe të përgjithshme.

Duke thënë këtë, bashkëveprimi në mes të standardeve të jetesës, cilësisë së jetës dhe ndihmës së para-anëtarësimit të BE-sëështë i lidhur ngushtë. Standardet e përmirësuara të jetesës janë të mbështetura nga rritja e stabilitetit të vendit përfitues, siguria, rritja e zhvillimit ekonomik dhe sistemi shëndetësor dhe edukativ, të cilatshndërrohen në mundësi më të mira punësimi.

Një numër i madh i mundësive janë krijuar për njerëzit e Kosovës dhe jeta e shumëprej tyre është përmirësuar në aspektin e shëndetit, sigurisë dhe edukimit si rezultat i fondeve të para-anëtarësimit. Ky publikim paraqet vetëm disa ndikime të ndihmave teknike në Kosovë, siç janë Binjakëzimi dhe TAIEX. Më shumë histori suksesi mund të gjenden në publikime tjera tëQendrës Informative dhe Kulturore të BE-sëEUICC, siçë shtë Dhjetë mundësitë kryesore për Kosovën, i publikuar më 1 korrik 2013

Çfarë do të thotë ndihma e para-anëtarësimit për Kosovën në fund të fundit?

Planet e ndihmës së para-anëtarësimit të BE-së për Kosovën.

Fondet e BE-së për IPA I & II

Ndihma e BE-së për Kosovën është e paraparë për zhvillimin e një shoqërie moderne dhe demokratike, e bazuar në respektimin e të drejtave të njeriut, sundimin e ligjit dhe mbrojtjen e të gjitha komuniteteve që jetojnë në Kosovë.

Për më tepër, me hyrjen në fuqi të MSA-së, Kosova duhet t’i përdorë sa më mirë programet e asistencës teknike (AT) për t’u fokusuar në forcimin e sektorëve të orientuar në tregjet e eksportit, zhvillimin e infrastrukturës të nevojshme për t’i dërguar produktet në tregje të reja dhe ofrimin e sigurisë dhe standardeve cilësore në mënyrë që ata të kenë mundësinë të konkurrojnë.

Siç shpjegon Irfan Lipovica, Drejtori për Integrime Evropiane dhe Koordinim të Politikave në Ministrinë e Tregtisë dhe Industrisë, duke marrë parasysh nevojat e rritura të institucioneve të Kosovës, edhe nëse marrim parasysh vetëm kërkesat e MSA-së, nevoja për asistencë teknike është e madhe. Ai më tej shton se “Institucionet e Kosovës tanimë kanë hyrë në marrëdhënie kontraktuale me BE-në. Deri më tani ka qenë një rrugë drejt integrimeve evropiane pa obligime

8

2016 Punëtoria mbi lëvizjën e lirë të mallrave, e mbajtur në EUICC me drejtorin e MTI-së, Irfan Lipovica (Burimi i fotos: Zyra e BE-së në Kosovë)

kontraktuale. Për shembull, ka shumë potencial që institucioni jonë [Ministria e Tregtisë dhe Industrisë- MTI] të përdorim programet TAIEX për lëvizjen e lirë të mallrave si dhe të merrë ndihmë shtesë në analizimin e kërkesave të ndryshme që vijnë nga bizneset në lidhje me barrierat teknike të tregtisë”.

Forcimi mjaft i nevojshëm ekonomik nuk mund të jetë efektiv pa një gjendje të përmirësuar të demokracisë dhe sundim të ligjit, i cili është i lidhur në vazhdimësi me mbështetjen për ndërtimin e kapaciteteve institucionale, nëveçanti RAP, i cili është një proces i lidhur ngushtë me procesin e integrimit evropian. RAP vazhdon të jetë ndër prioritetet kryesore të qeverisë së Kosovës dhe BE-së si pjesë e procesit të integrimit por poashtu edhe si instrument kyç për përmirësimin e cilësisë së shërbimeve që u ofrohen qytetarëve.

Çfarë do të bëjë BE-ja për bizneset?

BE-ja është duke investuar shumë në ndërtimin e një ekonomie të vogël por shumë të hapur për Kosovën. Por për ta rritur një biznes dhe për të konkurruar në një ekonomi globale, njërit i nevojitet më shumë sesa ndihma direkte. Ai/ajo ka ka poashtu nevojë për politika të mira. Politika në nivel kombëtar që zbatojnë një kuadër ligjor i cili i lejon bizneset

të konkurojnë dhe modernizojnë teknologjitë e tyre, ofron shërbime mbështetëse më të mira për bizneset, zhvillon një kulturë tësipërmarrjes, ofron siguri të kualitetit të produktit dhe siguron qasje në financa në norma konkurruese.

Luan Tahiri, pronar restauranti në Kosovë

9

Asistenca Teknike dhe Shkëmbimi i Informacionit, TAIEX,është një nga instrumentet financiare të Drejtorisë së Përgjithshme për Fqinjësi dhe Negociata të Zgjerimit të Komisionit Evropian në dispozicion në Kosovë.

TAIEX është një ndihmë teknike e afatshkurtër (zakonisht 3-5 ditë) për Kosovën, e cila mbështet aplikimin dhe zbatimin e legjislacionit të BE-së dhe përmirësimin e kapaciteteve administrative të zyrtarëve të qeverisë në fushat e tyre përkatëse. Projektet janë të nxitura nga kërkesat e institucioneve vendore dhe fokusohen në ekspertiza të veçanta për adresimin e sfidave brenda një afati kohor të shkurtër. Këto projekte zakonisht hapin rrugën për projekte më të gjata dhe më të mëdha të Binjakëzimit. Për më shumë informacione referojuni [http://ec.europa.eu/enlargement/tenders/taiex/index_en.htm].

Ndihma e TAIEX mbulon të gjitha aspektet e standardeve dhe legjislacionit të BE-së, nga të drejtat themelore deri të mbrojta e konsumatorit. Ndër fushat më të rëndësishme janë: sundimi i ligjit, mjedisi, demokracia, qeverisja ekonomike, energjia dhe transporti dhe sektorët e telekomunikacionit. Institucionet përfituese të interesuara, për shembull, në atë si t’ia dalin me termocentralet ndotëse apo si t’i zbatojnë ligjet e BE-së në lidhje me mirëqenien e kafshëve, mund të paraqesin një kërkesë tek TAIEX përmes internetit, duke e lidhur veprimin me zonat prioritare të mësipërme, duke e shpjeguar situatën aktuale në administratën e përfituesve dhe objektivat e dëshiruara për projektin, i cili më pas rishikohet për miratim të mundshëm. Çdo vit TAIEX i përgjigjet rreth 2000 kërkesave për ndihmë nga të gjitha shtetet. Ekspertët e TAEIX mbështesin nevojat specifike të përfituesit, duke organizuar punëtori, misione të ekspertëve ose vizita studimore.

Rregullat specifike të TAIEX

Mbështetja e TAIEX është në dispozicion për 1) Punëtori në vendin përfitues 2) Vizita studimore në shtetet anëtare ënd 3) Misione afatshkurtra të ekspertëve (deri në 5-10 ditë).

Çfarë është TAIEX?

II.

Çfarë bën TAIEX?

Institucionet qeveritare identifikojnë sfidat e zbatimit të një politike të caktuar që lidhet me Acquis të BE-së dhe paraqesin një aplikacion për ndihmë, të cilin e dërgojnë tek TAIEX. TAEIX ofron ndihmë të shpejtë, zakonisht brenda dy muajve pasiqë aplikacioni të jetë pranuar dhe nëse është e nevojshme ekspertët mund tëpozicionohen brenda disa

javësh. Përmes punëtorive, vizitave studimore ose misioneve të ekspertëve, vendet anëtare mbështesin vendet përfituese me ekspertizat e përcaktuara. Për shembull, programet për Kosovën të planifikuara në vitin 2016 do të fokusohen në marrëveshjet për taksimin e dyfishtë përderisa një tjetër do të fokusohet në reduktimin e emetimit industrial.

Temat e zgjedhura kanë të bëjnë me politikat apo rregulloret e lirisë, sigurinë apo drejtësinë, tregun e brendshëm, doganat, punësimin apo politikat shoqërore, bujqësinë, ushqimin dhe politikat e sigurisë.

Berna Visoka, specialiste e burimeve njerëzore, Raiffeisen Bank

10

Rexhep Vasoli merr pjesë në një punëtori të mbështetur nga BE-ja mbi reformën fiskale (Burimi i fotografisë: Zyra e BE-së në Kosovë)

TAIEXWORKSHOP

Punëtori: Mbi 1-2 ditë pune, ekspertët e shteteve anëtare të BE-së u japin informacione një audience më të madhe mbi elemente të veçanta të legjislacionit të BE-së, rregulloreve, procedurave dhe praktikave më të mira;

Vizita studimore: Një grup deri në tre praktikues nga Kosova mund të marrin pjesë në një vizitë studimore (deri në pesë ditë) në administratën e njërit ndër shtetet anëtare të BE-së për të �tuar njohuri praktike në zbatimin e legjislacionit të BE-së;

Misionet e ekspertëve: Ekspertë nga administrata publike e shteteve anëtare të BE-së (një ose dy) dërgohen në Kosovë për një mision afatsh-kurtër (deri në pesë ditë) për të dhënë këshilla rreth transpozimit, zbatimit ose përforcimit të një pjese të veçantë të legjislacionit të BE-së;Pjesëmarrja e përfaqësuesve kosovarë në ngjarje të tjera të TAIEX të mbaj-tura jashtë vendit (për shembull, shumë punëtori dhe konferenca) tëinici-uara nga KE-ja

Çfarë lloji të ndihmave ofron TAIEX?

Sa zyrtarë (maksimumi) nga niveli lokal mund të përfitojnë nga i njëjti program i TAIEX?

Nuk ka numër të caktuar tëpjesëmarrësve nga institucionet për secilin aktivitet të TAIEX; më saktësisht, përfituesi identifikon pjesëmarrësit prioritarë të cilët më pas angazhohen për veprim. Megjithatë, vizitat studimore kufizojnë numrin

në tre pjesëmarrës, përveç nëse përfaqësues të tjerë aprovohen nga BE-ja

Zijadin Thaqi, shef i zyrës për integrime evropiane,Komuna e Kamenicës

Kaloyan Simeonov,

As Mr. Simeonov,

“Ishte një gjë e mirë që unë poashtu erdha nga një vend i sapo inkuadruar në BE [Bullgaria] dhe qëunë e kam kaluar tërë procesin e para-anëtarësimit duke marrë parasysh që unë kisha punuar në administratën bullgare që nga vi� 1998, dy vite para fillimit të negociatave për anëtarësim”,thotë Z. Simeonov duke cek vetëm njërën ndër arsyet se përse ai e sheh angazhimin e �j me TAIEX si të suksesshëm”.

“TAIEX është një program drejtuar përfituesit, prandaj interesi i përfituesit duhet të respektohet dhe të ndiqet gjatë gjithë procesit. Por kishte edhe gjëra të tjera që ndihmuan suksesin tonë të përbashkët me Rexhepin. Profesionalizmi dhe njohuria e duhur rreth çështjeve të BE-së e Rexhepit si dhe çka është më e rëndësishme, kontaktet shumë të mira të cilat ai i mban me palët e interesit siç janë MIE, Dogana e Kosovës, Administrata Ta�more e Kosovës në mes shumë të tjerave”.

një ekspert i TAIEX nga Bullgaria, ka mbështetur dy projekte afatmesme të TAIEX në Kosovë. Ai ka punuar si ekspert mbështetës për Komite�ne Integrimit Evropian në Kuvendin e Kosovës nga 2009 - 2010 dhe përsëri si ekspert në departamen�n e Ministrisë së Integrimit Evropian (MIE), departamen� për Integrim Evropian dhe Koordinim të Poli�kave në vi�n 2011.

Për më tepër, angazhimi i �j i dytë është kërkuar në mënyrë specifike nga Z. Rexhep Vasolli, drejtor i departamen�t për Integrime Evropiane dhe Koordinim të Poli�kave në kuadër të Ministrisë së Financave, bazuar në suksesin e angazhimit të mëparshëm dhe njohuritë e �j të veçanta rreth vendit.Mr. Vasolli,shpjegon se kur ins�tucionet lejohen të përzgjedhin ekspertë të caktuar të TAIEX, të cilët do t’i përshtateshin më së miri departamen�t dhe ins�tucioneve, programet e TAIEX dalin të jenë më të efiçiente dhe më të përshtatshme për përfituesin.

Çfarë lloji të ndihmave ofron TAIEX?

Siç tregon Z. Simeonov

11

TAIEXWORKSHOP

Punëtori: Mbi 1-2 ditë pune, ekspertët e shteteve anëtare të BE-së u japin informacione një audience më të madhe mbi elemente të veçanta të legjislacionit të BE-së, rregulloreve, procedurave dhe praktikave më të mira;

Vizita studimore: Një grup deri në tre praktikues nga Kosova mund të marrin pjesë në një vizitë studimore (deri në pesë ditë) në administratën e njërit ndër shtetet anëtare të BE-së për të �tuar njohuri praktike në zbatimin e legjislacionit të BE-së;

Misionet e ekspertëve: Ekspertë nga administrata publike e shteteve anëtare të BE-së (një ose dy) dërgohen në Kosovë për një mision afatsh-kurtër (deri në pesë ditë) për të dhënë këshilla rreth transpozimit, zbatimit ose përforcimit të një pjese të veçantë të legjislacionit të BE-së;Pjesëmarrja e përfaqësuesve kosovarë në ngjarje të tjera të TAIEX të mbaj-tura jashtë vendit (për shembull, shumë punëtori dhe konferenca) tëinici-uara nga KE-ja

Çfarë lloji të ndihmave ofron TAIEX?

Ofrimi i asistencës teknike tëafatshkurtër dhe këshillave rreth transpozimit të legjislacionit të BE-së në legjislacionin kombëtar të shtetit përfitues dhe të administratës pasuese, zbatimin dhe përforcimin e këtij legjislacioni;

Sjellja e vendeve partnere të Instrumentit për Fqinjësi Evropiane dhe Partneritet, ENPI, më afër Bashkimit Evropian, përmes integrimit të rritur ekonomik dhe thellimittë bashkëpunimit politik duke shkëmbyer përvojën e fituar gjatë procesit të zgjerimit;

Sigurimi i mjeteve të bazës së të dhënave për lehtësimin dhe monitorimin e progresit të përafrimit, si dhe për të identifikuar më tej nevojat e asistencës teknike;

Ofrimi i trajnimit teknik dhe ndihmës së drejtpërdrejt për partnerët e vendit përfitues;

Çfarë shërbime ofron TAIEX?

12

TAIEX në Kosovë

Florim Canolli, drejtor në Departamentin e Ndihmës për Zhvillim në kuadër të MIE, e sheh instrumentin TAIEX si tëpërshtatshëm për institucionet pasiqë ajo kërkon shumë më pak kohë për taproceduar aplikacionin dhe për të dhënë një përgjigje, duke siguruar mbështetje dhe ekspertizë të shpejtë në kohën e zbatimit nga qeveria .

MIE, si organ koordinues, këshillon institucionet për të përgatitur kërkesat e tyre bazuar në nevojat e sektorit dhe prioriteteve të BE-së në këtë fushë. Z. Canolli sqaroi se Ministria është duke planifikuar një konferencë rajonale, ku zbatimi i instrumentit TAIEX do të diskutohet me vendet e rajonit, për të identifikuar praktikat më të mira.

Raporti i TAIEX dhe Aktivitetit të Binjakëzimit 2015 i lëshuar nga Bashkimi Evropian përfshin një pasqyrë të aktiviteteve të TAIEX-it për përfituesit ose partnerët në vitin 2015, duke treguar një numër relativisht të lartë të aktiviteteve për Kosovën.

Vedat Vllasaliu, freelance journalist in Kosovo

Are journalists allowed to attend TAIEX events?

Yes, journalists and other stakeholders, be that from the business sector or NGOs, can participate in events in Kosovo, such as workshops; however, study visits are limited to three representatives, generally from government (central and local) institutions.

Citizens Ask

Trendet Kyçe 2015Aktivitetet TAIEX sipas përfituesve apo partnerëve në vitin 20153

A lejohen gazetarët të marrin pjesë në ngjarje të TAIEX?

Po, gazetarët dhe palët e tjera të interesit, qofshin ata nga sektori i biznesit apo OJQ-të, mund të marrin pjesë në ngjarjet e organizuara në Kosovë, siç janë punëtoritë, mirëpo vizitat studimore janë të kufizuara deri në tre përfaqësues,

në përgjithësi nga institucionet qeveritare (qendrore dhe lokale).

Vedat Vllasaliu, gazetar i pavarur në Kosovë

13

Kosova & TAIEX në numra

Cili është procesi i paraqitjes së aplikacionit tek TAIEX për institucionet?

1.Identifikoni njëçështje që ka të bëjë me acquis të BE-së në fushat prioritare.2.Shkarkoni formularin e aplikimit të TAIEX.3.Përgatisni një aplikacion të menduar mirë, duke kërkuar mbështetje teknike në formën e një vizite studimore, ekspert misioni apo punëtorie.4.Shto formularin nëpërmjet sistemit online.5.Prisni përgjigjen nga KE-ja dhe Zyra e BE-së në Kosovë.

Në zemër të TAIEX ekziston një bazë e të dhënave e ekspertëve shumë të kualifikuar. Mesatarisht rreth pesë mijë (5,000) ekspertë të shteteve anëtare të BE-sëpërgatiten nga TAIEX çdo vit, duke arritur kështu rreth 30 mijë zyrtarë publik nga vendet përfituese.

Besa Rexhepi, zyrtare e administratës, komuna e Lipjanit

14

Çfarë është Binjakëzimi?

III.

Binjakëzimi është instrument i BE-së për bashkëpunim institucional në mes të administratës publike të vendeve anëtare të BE-së dhe të përfituesit apo vendeve partnere për zhvillimin e kapaciteteve, i fokusuar në ndërveprim të drejtpërdrejt. Duke iniciuar projekte Binjakëzimi, BE-ja mbështet vendet me perspektivë për anëtarësim në BE në përafrimin e ligjeve dhe praktikave lokale me legjislacionin e BE-së dhe standardet e BE-së. Për më shumë informacione, referoju webfaqës për zgjerim të Komisionit Evropian.

Këto projekte përkrahin institucionet e Kosovës në fitimin e aftësive dhe përvojës për miratimin, zbatimin dhe përforcimin e legjislacionit të BE-së duke mësuar nga sistemet dhe ekspertiza e vendeve anëtare. Pas ftesës për propozim për instituticionet e shteteve anëtare për adresimin e sfidave të caktuara me të cilat përballen vendet përfituese, projektet i jepen së bashku administratave partnere, për shembull Parlamentit të Kosovës dhe Parlamentittë Hungarisë.

Aktualisht, Parlamenti hungarez po mbështet zhvillimin e institucioneve parlamentare të Kosovës përmes projektit të Binjakëzimit, “Mbështetja e mëtutjeshme për Kuvendin e Kosovës”, e cila vjen si rezultatet i dy projekteve të mëparshme të Binjakëzimit. Projekti synon zhvillimin e mëtejshëm të kapaciteteve dhe pavarësisë së parlamentit, me vëmendje të veçantë në përfshirjen parlamentare në MSA. Projekti filloi në mars të vitit 2016 dhe pritet të vazhdojë deri në shkurt të vitit 2018. Që nga shtatori 2016, projekti solli më shumë se 50 ekspertë nga Hungaria dhe shtatë parlamentet e tjera të vendeve anëtare të BE, si dhe nga Parlamenti Evropian.

Binjakëzimi është një angazhim i përbashkët, jo një instrument njëdrejtimesh i asistencës teknike dhe shpesh është mënyra më e përshtatshme për të zbatuar standardet dhe praktikat më të mira që lidhen me acquis. Ai u mundëson vendeve anëtare të shkëmbejnë praktikat e zhvilluara në kuadër të BE-së dhe të sigurojnë marrëdhënie frytdhënëse dhe afatgjate mes administratave

Kam dëgjuar më parë për instrumentin e Binjakëzimit por asnjëherë nuk kam marrë pjesë në një prezantim formal të asaj sëçfarëështë Binjakëzimi në të vërtet?

Projektet e Binjakëzimit janë një mjet tjetër i asistencës teknike, të cilët u ofrojnë administratave publike dhe organizatave publiko-private të vendeve

kandidate apo vendeve të mundshme kandidate mundësinë për të punuar me homologët e tyre nga një apo më shumë vende anëtare të BE-sëpër të synuar nëçështje të caktuar që ka të bëjë me reformat e BE-së të nevojshme për anëtarësim.

Fatmir Goliqi, zyrtar për kthim dhe riintegrim, Komuna e Lipjanit

15

Fushat e Binjakëzimit në regjionin e IPA nga 2013 deri në qershor 2016

të vendeve të tanishme dhe të ardhshme të BE-së.

Si pjesë e IPA, Binjakëzimi synon të ofrojë ndihmë për transpozimin, zbatimin dhe përforcimin e legjislacionit të BE-së, apo acquis, duke përforcuar administratën publike të vendit përfitues gjatë procesit të anëtarësimit për të siguruar zhvillim pozitiv në rajon.

Projektet më të zakonshme të Binjakëzimit zgjasin rreth 24 muaj, mirëpo projektet e afatshkurtratë njohura si TWINNING LIGHT, mund të zgjasin deri në gjashtë muaj. Zakonisht shumë oferta dorëzohen për secilin projekt dhe më e mira mes tyre zgjidhet.

Projektet mund të zbatohen nga më shumë se një shtet anëtar, gjë qëe njohur si konsorciumi i Binjakëzimit, ku shtetet e vjetra dhe të reja anëtare janë vecanërisht të inkurajuaraqë të punojnë së bashku për të sjellë fusha të ndryshme të ekspertizës në projekt.

Pjesëmarrja në projekte të binjakëzimit sjell përfitime për të gjitha palët si:

Partnerët e binjakëzimit janë në gjendje të ndajnë përvojat e tyre në mënyrë të niveluar në mes të, nëpunësit civil me nëpunësin civil, në vend se nga një ekspert teknik;

Partnerët mund t’i eksportojnë praktikat më të mira të administratës publike;

Udhëheqësit e projekteve të Binjakëzimit fitojnë përvojë të vlefshme të menaxhimit të projekteve;

Në konsorciumet e Binjakëzimit, vendet anëtare poashtu mësojnë më shumë për njëra tjetrën, ërveç vendeve kandidate apo vendeve të mundshme kandidate;

Krijohen marrëdhënie të strukturuara afatgjate dhe rrjete profesionale; duke ndryshuar qëndrimet dhe stereotipat në mes të vendeve;

Sesionet e trajnimit mbështesin zhvillimin profesional të të gjitha vendeve të përfshira;

Ndryshimet mund të vërehen në mekanizmin organizativ të vendit, llojet e udhëheqjes rriten, komunikimi dhe koordinimi bëhen më efikas; dhe,

Përafrimi me legjislacionin e tanishëm të BE-së arrihet më mbështetje teknike, e nevojshme për përmbushjen e detyrimeve të MSA-së dhe përmirësimin e qasjes në tregjet evropiane.

16

Numri i projekteve të Binjakëzimit, të raportuara nga MIE, të implementuara në Kosovë nga fillimi i tij tregon se Binjakëzimi ka një të ardhme të shkëlqyer në Kosovë, me shumë mundësi të ardhshme gjatë vazhdimit të Kosovës në rrugën e saj evropiane.

Raporti i TAIEX dhe Aktiviteti i Binjakëzimit 2015 i tregon ftesat për propozime të Binjakëzimit për secilin vend në vitin 2015, me katër ftesa për propozime të Binjakëzimit të nisura për Kosovën.

Binjakëzimi në Kosovë

Distribucija po sektoru za IPA regione od 2013. do juna 2016

17

Projektet bazohen në objektivat e politikave të BE-së të arritura bashkërisht

Objektivat e projektit për Kosovën rrjedhin nga prioritetet e programimit të Komisionit Evropian. Ndërkohë, partnerët e Binjakëzimit bien dakord paraprakisht mbi një plan të detajuar të punës për të përmbushur një objektivë në lidhje me fushat prioritare të acquis, me të dhëna ngaRaportet e Vendit të Komisionit Evropian dhe monitorimin e aktiviteteve me të dhëna në të gjitha fazat. Për të siguruar bashkëpunim të qetë, administrata e Kosovës punon ngushtë me BE-në për të zhvilluar një përmbledhje specifike të Binjakëzimit në kontekst të orientimeve të politikave të përgjithshme, me rezultate specifike dhe të qarta operative.

Kosova ruan pronësinë e projektit

Kosova ka të drejtë të zgjedhë shtetin anëtar partner të cilin e konsideron si të përshtatshëm për të zbatuar bashkërisht projektin e saj të Binjakëzimit. Gjithashtu, suksesi i projektit të Binjakëzimit mbështetet në vullnetin e plotë të Kosovës për të zbatuar reformat, pasi që Kosova është në vendin e drejtuesit gjatë gjithë kohës.

Për më tepër, Kosova duhet të angazhohet për mbështetje të plotë politike për projektin nga fillimi, duke kuptuar se kjo mund të sjellë reforma të thella, që kërkojnë angazhimin praktik të burimeve njerëzore dhe financiare. Ky angazhim i nevojshëm vendos pronësinë dhe potencialin për ndikim të projektit të Binjakëzimit, në mënyrë të vendosur me institucionet e Kosovës.

Projektet e binjakëzimit janë tëpërqendruara në rezultate konkrete operative në lidhje me adoptimin e acquis të BE-së

Gjatë kohëzgjatjes së projektit të gjithë partnerët e projektit angazhohen për të punuar drejt një rezultati, për të cilin janë dakorduar më parë, që ka të bëjë me një fushë prioritare të acquis. Progresi drejt këtij rezultati matet me prova të qarta të monitoruara në mënyrë të vazhdueshme përmes raporteve të ndërmjetme. Për më tepër, institucioni përfitues në Kosovë siguron se parakushtet për sukses janë plotësuar, duke lejuar monitorim të afërt të progresit drejt rezultatit përfundimtar.

Projektet përfshijnë shkëmbime të drejtpërdrejta të ekspertizave dhe përvojës mbi sektorin publik

Ndihma e Binjakëzimit përfshin një shkëmbim të njohurive në mes të shërbyesve civil, në formë tëdrejtpërdrejt. Të gjithë ekspertët janë praktikues më përvojë nga administratat e vendeve anëtare, pasiqë ekziston një numër i vogël, i këshilltarëve të sektorit privat të cilët mund t’i japin Kosovës këshilla dhe ndihmën e nevojshme të fushat teknike siç është menaxhimi i kufirit dhe të tjera, apo këshilltarë të tillë mungojnë fare.

Projektet janë partneritete të mirëfillta që nxisin bashkëpunim të ngushtë

Me kohëzgjatje prej dy vitesh dhe me mundësi të synuar vazhdimi, Binjakëzimi ofron ndihmë teknike dhe administrative për një periudhë të konsiderueshme kohore. Kjo mbështet lidhjet e thella në mes të Kosovës dhe shteteve anëtare të BE-së, përmes shkëmbimit të praktikave më të mira të administratës publike në baza ditore.

Karakteristikat kryesore të projekteve të Binjakëzimit të zbatuara në Kosovë:

18

Twinning projects have been implemented in Kosovo in the field of public safety, Improving Education in the Sectors of Public Order and Security in Kosovo, and the second one, Support of Further Education in Public Safety in Kosovo, and the third, Further Support to Public Safety Education in Kosovo.Government officials involved consider all three projects successful.

Environment, Energy, Transport, Telecommunications

TAIEX and Twinning support is also offered in the environment, energy, transport and telecommunications sectors. Particularly, the EU is increasingly focused on supporting energy savings and the use of renewable energy in Kosovo which has been visible in a number of targeted TA projects since 2008. The EU Office in Kosovo has also worked closely with municipal officials (beginning with 14 pilot municipalities) to develop Municipal Energy Efficiency Plans, with great potential for energy savings due to the high number of public buildings across the country.

The EU Office in Kosovo has organized numerous workshops for central and local government officials, while simultaneously successfully implementing energy efficiency measures in more than 50 primary and secondary schools. These schools are now climate controlled, improving the learning environment for children.

In the coming years, energy will remain high on the European agenda. Based on a proposal from the Commission, the European Council adopted a new EU-level target in October 2014, energy efficiency should be improved by at least 27 % by 2030. Kosovo will also benefit from this target if reforms are implemented, with new opportunities for businesses, affordable energy bills for consumers and a positive impact on the environment.

According to the Instrument for Pre-Accession Assistance (IPA II) 2014 – 2020: Indicative Strategy Paper for Kosovo, future EU funds will be focused on environment-friendly projects. However, Kosovo’s present transportation policy and energy production plants favor the least environmentally friendly mode, reducing opportunities for EU support in these areas.

Prodhimi bujqësor është një burim i madh i të ardhurave në Kosovë. Për më tepër, një nga komponentët kryesor të integrimit evropian është bujqësia, përkatësisht integrimi me anë të Politikës së Përbashkët Bujqësore, CAP, e cila kërkon ofrimin e sigurisë së ushqimit për të gjithë qytetarët e Evropës.

Në kontekstin e Kosovës, zbatimi i CAP siguron prodhimin e ushqimeve me cilësi të lartë me çmime konkurruese, duke mbështetur fermerët, duke nxitur zhvillimin rural dhe duke përmirësuar produktivitetin bujqësor dhe kushtet për kosovarët që jetojnë në zonat rurale. Këto prioritete, më tutje rrisin prodhimin e ushqimit, zgjerojnë tregun në të cilin fermerët shesin prodhimet e tyre pa taksa, mbrojnë bagëtinë, mjedisin dhe burimet natyrore si dhe përmirësojnë turizmin bujqësor.

Sipas raportit të MIE për vitin 2014 i cili është financuar nga BE-ja, “BE-ja dhe Kosova: Përmbledhje e Politikave kryesore të Integrimit Evropian”, BE-ja ka ofruar rreth 100 milion euro në mbështetje financiare për sektorin e bujqësisë në Kosovë që nga viti 2000. Financimi në këtë fushë do të vazhdojë të rritet me qëllim të rritjes së konsumit lokal dhe eksporteve në mënyrë që produktet ushqimore nga Kosova t’i përmbushin kërkesat e shëndetit dhe sigurisë ushqimore të BE-së. IPA II do të kontribuojë më tej në konkurrencën e bujqësisë dhe prodhimtarisë ushqimore të Kosovës, në rritjen e standardeve të sigurisë ushqimore të produkteve vendore dhe në përmirësimin e standardeve të jetesës së popullsisë rurale të Kosovës.

Përveç ndihmës financiare, BE-ja i ndihmon kandidatët potencial, siç është Kosova, me mbështetje në reformën e sektorëve, në rritjen e produktivitetit dhe potencialeve të eksportit me anë të instrumenteve si Binjakëzimi dhe TAIEX. Zhvillimi i mekanizmave dhe institucioneve për administrimin e politika të tregtisë dhe procedimii pagesave për mbështetje bujqësore, për shembull, janë prioritetet kryesore për ndihmën e bujqësisë në Kosovë.

Sipas Instrumentit të Asistencës së Para-Anëtarësimit (IPA II) 2014 - 2020: Dokumenti Strategjik për Kosovën, Bujqësia dhe Programi për Zhvillim Rural (PBZHR) 2014 - 2020 ishte planifikuar me mbështetjen e një projekti të Binjakëzimit të BE-së dhe të një projekti danez për asistencë teknike. Në këtë mënyrë instrumenti TAIEX siguron mbështetje për politikat bujqësore, sigurinë ushqimore, veterinarinë dhe sektorët fitosanitare.

Historitë e suksesit të Binjakëzimit & TAIEX në Kosovë

Bujqësia dhe siguria e ushqimit

V

19

Përmbushja e standardeve të BE-së rreth sigurisë së ushqimit dhe shërbimeve veterinare

Projekti 2 milionësh i financuar nga BE-ja KS 07 IB AG 01, ishte projekti i parë i Binjakëzimit për Kosovën i cili rriti potencialet komerciale dhe të eksportit të sektorit të bujqësisë dhe agrobiznesit duke përmirësuar kontrollin e shëndetit të kafshëve, sigurinë dhe cilësinë e ushqimit në përputhje me standardet e BE-së dhe kërkesat teknike. Projekti u implementua nga Ministria Gjermane e Ushqimit, Bujqësisë, Zyra e Saksonisë së Ulët për Siguri Ushqimore dhe Mbrojtje të Konsumatorit (LAVES), Shërbimi shtetëror Veterinar dhe i Ushqimit i Republikës së Lituanisë, ndërsa administrata përfituese ishte Agjencia Kosovare e Ushqimit dhe Veterinarisë (AUV), shërbimet veterinare, sanitare dhe inspektimi fitosanitar.

Projekti solli institucionet e kontrollit të ushqimit të fragmentuara më parë nën një ombrellë dhe rregulloret i bëri më koherente dhe efikase, ndërsa gjithashtu do të ndihmojë në rritjen e punësimit rural, zvogëlimin e rrezikut të sëmundjeve që vijnë nga ushqimi dhe përmirësimin e sistemit të kontrollit të shëndetit të kafshëve.

Mbështetja për Laboratorin e Ushqimit dhe Veterinarisë të Kosovës

Projekti i Binjakëzimit, Mbështetja për Laboratorin e Ushqimit dhe Veterinarisë i Kosovës, filloi në Shkurt të vitit 2016 dhe drejtohet nga kryetari i LAVES, Prof. Dr. Eberhard Haunhorst, me një buxhet prej 700,000 euro. Gjatë këtij projekti 24 mujor, Dr. Erhard Zittlau, nga Ministria e Rajoneve Rurale dhe Mbrojtjes së Konsumatorit të Tokën e Baden-Wuerttemberg, Gjermani, do të jetë i stacionuar në vend si këshilltar rezident i Binjakëzimit (RTA).

Me tregti dypalëshe deri në 164 milionë euro në vitin 2014, Gjermania është partneri tregtar më i rëndësishëm i Kosovës brenda BE-së. Pasiqë Kosova synon t’i rrisë eksportet duhet të mbahet në mend sistemi i mbyllur i rregulloreve dhe kontrolleve nëpër të gjitha fazat e prodhimit të ushqimit, përpunimin dhe tregtimin që garanton sigurinë e ushqimit në BE, një komponent kyç i këtij projekti. Si i tillë, projekti do të synojë përmirësimin e Laboratorit të Ushqimit dhe Veterinarisë së Kosovës (LUVK), laboratorin, rritjen e cilësisë së analizave dhe zgjerimin e spektrit të testimit në mënyrë që testet e analizave kimike të përputhen me standardet e BE-së në aspektin e qëllimit dhe cilësisë.Me implementimin e projektit të udhëhequr nga LAVES, Instituti Federal për Vlerësimin e Rrezikut (BFR) dhe Zyra Federale për Mbrojtjen e Konsumatorit (BVL), në Kosovë do të qëndrojnë rreth 25 shkencëtarë nga institucionet partnere në Gjermani, si ekspertë afatshkurtër.

20

Gjatë viteve të fundit, sektori i drejtësisë së Kosovës ka kaluar nëpër reforma të vazhdueshme, duke arritur kulmin në vitin 2013 me një strukturë të re të gjykatave dhe prokurorive me procedura më efikase dhe operacione më profesionale dhe transparente duke e bërë sektorin e drejtësisë më të qasshëm për të gjithë. Ndihma teknike e BE-së në sektorin e drejtësisë, siç është trajnimi për gjykatësit, prokurorët, personelin gjyqësor dhe ndihmat e tjera për institucionet gjyqësore ka ofruar ndihmë të rëndësishme për reformat e Kosovës drejt një të ardhme evropiane.

Ndihma e TAIEX ka kontribuar dhe do të vazhdojë të kontribuojë në modelin dhe prioritetin e forcimit të BE-së, si zonë e lirisë, sigurisë dhe drejtësisë.

Projektet e Binjakëzimit në Kosovë janë zbatuar në fushën e sigurisë publike:Përmirësimi i Arsimit në Sektorët e Rendit Publik dhe Sigurisë në Kosovë, dhe projekti i dytë, Mbështetja e Arsimit të mëtejshëm mbi Sigurinë Publike në Kosovë, si dhe projekti i tretë, Mbështetja e Mëtejme për Arsimin mbi Sigurinë Publike në Kosovë. Zyrtarët qeveritarë të përfshirë i konsiderojnë të tri projektet si të suksesshme.

Raporti final nga mbështetja e Binjakëzimit për Këshillin Gjyqësor të Kosovës u prezantua para zyrtarëve të Qeverisë së Kosovës dhe shoqërisë civile (Burimi i fotografisë: Zyra e BE-së në Kosovë)

Liria, drejtësia dhe siguria

21

Mbështetja e Mëtejme për Arsimin mbi Sigurinë Publike në Kosovë

Projekti i parë i Binjakëzimit, Përmirësimi i Arsimit në Sektorët e Rendit Publik dhe Sigurisë në Kosovë, mundësoi akreditimin e programit Baçelor për Siguri Publike në Akademinë e Kosovës për Siguri Publike. Si rrjedhojë, Fakulteti i Sigurisë Publike u hap për të ofruar edukim më të lartë për zyrtarët e agjencive të sigurisë publike.

Drejtori i përgjithshëm i Akademisë për Siguri Publike, Ismail Smakiqi, ka vetëm përvojë të mirë për të ndarë për projektin e dytë të Binjakëzimit. “Zbatimi i këtij projekti të financuar nga BE-ja është shumë i rëndësishëm për arritjen e objektivave në përmirësimin e arsimit në sektorin e sigurisë publike”, tregon Smakiqi. Ai thekson se projektet e binjakëzimit janë mundësi të shkëlqyera për Akademinë dhe se që nga lufta në Kosovë, Akademia mbetet një nga institucionet më të rëndësishme për trajnimin e zyrtarëve të sigurisë publike.

Projekti i tretë, projekt me vlerë 1.4 milionë Euro i Binjakëzimit, Mbështetja e mëtejme për Arsimin mbi Sigurinë Publike në Kosovë, do të zgjasë tre vjet dhe do të implementohet nga vendet anëtare, Finlanda dhe Estonia në partneritet të plotë me institucionet e Kosovës, Akademinë e Kosovës për Siguri Publike, AKSP, në Vushtrri. Ai ka për synim mbështetjen e arsimimit në fushën e sigurisë publike.

Një nga aktivitetet më të suksesshme të projektit të cilin stafi ligjërues, studentet dhe personeli i TIK-ut e vlerësuan lartë ishte seminarin mbi të mësuarit online, i organizuar më 25 maj 2016. Tre ekspertë nga Universiteti Kolegji “Police” në Finlandë (partner senior i Binjakëzimit) dhe Estonian Academy of Security Sciences (partner junior i Binjakëzimit) Z. Marek Link, Z. Markku Rissanen and Z. Vaiko Mäe ishin ligjërues. Ata prezantuan mundësitë e të mësuarit e lidhur me rrjetin “online”, përfitimet dhe praktikat më të mira në përdorimin dhe integrimin e mjeteve të ndryshme të të mësuarit e lidhur me rrjetin “online”, duke përfshirë edhe mundësitë për mësim në celular. Stafi i AKSP tregoi ndryshimet në qëndrimet dhe perspektivat drejt të mësuarit e lidhur me rrjetin “online,” të cilat u përcollën me një prezantim dhe ishin të lumtur që kishin rastin për të marrë pjesë.

Ndër këto aktivitete, zonja Krista Haak, Udhëheqëse e Projektit të Binjakëzimit, gjithashtu thekson një seminar tre-ditor mbi zhvillimin e kurrikulave që u mbajt në Akademinë e Kosovës për Siguri Publike për anëtarët e grupeve punuese të të gjitha agjencioneve të sigurisë publike, stafit të AKSP-së, dhe palëve të tjera të interesit, duke kontribuar kështu në një strukturë të qëndrueshme të trajnimit profesional për të gjitha agjencionet e sigurisë publike. Pjesëmarrësit mësuan rreth teorisë, parimeve dhe kërkesave për zhvillimin e kurrikulave, si dhe metodat e përcaktimit të rezultateve të mësimit për çdo kurs të veçantë, si dhe kërkesat për vlefshmërinë dhe zbatimin e kurrikulave të reja.

Mbështetja e mëtejme për reformën e arsimit ligjor të Kuvendit të Kosovës

Qëllimi i projektit është të forcojë gjyqësorin duke përmirësuar kapacitetet e Institutit Gjyqësor të Kosovës, IGJK, dhe të arrijë kapacitete të avancuara të trajnimit, duke përfshirë edhe zhvillimin e mëtejshëm të kompetencave ndërdisiplinore dhe personale në programet e trajnimit dhe kurrikulës për krime tregtare, administrative dhe serioze. Projekti gjithashtu do të përmirësojë menaxhimin e IGJK-së, duke përfshirë përmirësimin e sistemit të menaxhimit të informacionit të IGJK-së.

Projekti është duke u implementuar nga Fondacioni Gjerman për Bashkëpunim Juridik Ndërkombëtar dhe Qendra për Bashkëpunim Juridik Ndërkombëtar nga Holanda. Projekti ka filluar më 1 shkurt 2016, pas arritjes së këshilltarit teknik rezident, z Klaus Erdmann, dhe do të zgjasë për 30 muaj.

22

Përkrahja e TAIEX dhe Binjakëzimit poashtu ofrohet edhe në sektorët e mjedisit, energjisë, transportit dhe telekomunikacionit. Veçanërisht, BE-ja është e fokusuar gjithnjë e më shumë në mbështetjen e kursimeve të energjisë dhe përdorimin e energjisë së ripërtrishme në Kosovë, gjë qëështë dalluar në një numër të projekteve të synuara të AT që nga viti 2008. Zyra e BE-së në Kosovë gjithashtu ka punuar nga afër me zyrtarët komunal (duke filluar me 14 pilot komunat) për të zhvilluar planet komunale për efikasitetin e energjisë, me potencial të madh për kursimin e energjisë për shkak të numrit të madh të ndërtesave publike në të gjithë vendin.

Zyra e BE-së në Kosovë ka organizuar punëtori të shumta për zyrtarët e pushtetit qendror dhe lokal, në të njëjtën kohë duke zbatuar me sukses masat për efikasitet energjetik në më shumë se 50 shkolla fillore dhe të mesme. Këto shkolla tashmë janë një mjedis i kontrolluar, duke përmirësuar mjedisin mësimor për fëmijët.

Në vitet e ardhshme, energjia do të mbetet lartë në agjendën evropiane. Bazuar në një propozim të Komisionit, Këshilli Evropian miratoi një objektiv të ri të nivelit të BE-së në tetor të vitit 2014, efikasiteti i energjisë duhet të përmirësohet për të paktën 27% deri në vitin 2030. Kosova gjithashtu do të përfitojë nga ky objektiv, nëse reformat zbatohen, me mundësi të reja për bizneset, fatura të energjisë të përballueshme për konsumatorët dhe një ndikim pozitiv në mjedis.

Sipas Instrumentit të Asistencës së Para-Anëtarësimit (IPA II) 2014 - 2020: Dokumenti strategjik për Kosovën, fondet e ardhshme të BE-së do të fokusohen në projekte të favorshme për mjedisin. Megjithatë, politikat e tanishme të transportit dhe impianteve për prodhimin e energjisë në Kosovë favorizojnë mënyrat e operimit më pak miqësore të mjedisit, duke reduktuar mundësitë për mbështetjen e BE-së në këto fusha.

Asistenca IPA II mund të përgatitet për t’iu përgjigjur nevojave prioritare të papritura evropiane të integrimit, të cilat nuk konsiderohen të jenë në kuadër të sektorëve prioritar. Kjo mund të përfshijë AT të momentit “ad hoc” dhe të afatshkurtër në kuadër të instrumentit TAIEX dhe nëpërmjet projekteve të Binjakëzimit.

Mjedisi, energjia, transporti dhe telekomunikacioni

TAIEX

Misioni i ekspertëve të TAIEX për zbatimin e pakos ligjore së të drejtave të njeriut në nivel lokal

Shumë misione mbështetëse të TAIEX janë përqendruar në zbatimin e paketave të ndryshme ligjore në Kosovë. Një mision i TAIEX u fokusua në zbatimin e paketës ligjore të të drejtave të njeriut në nivel lokal në prill 2016, në mënyrë të veçantë, në zhvillimin e një strategjie të koordinuar për zbatim, duke identifikuar dobësitë e mundshme brenda kornizës aktuale dhe praktikat më të mira për mbledhjen e informacionit dhe raportimin mbi pakon ligjore të të drejtave të njeriut.

Misioni angazhoi të gjithë aktorët e përfshirë në këtë proces, duke përfshirë Ministrinë e Administrimit të Pushtetit Lokal, MAPL, Zyrën e Kryeministrit, ZK, Avokatin e Popullit, Kryetarët e Komunave, Drejtoritë për të Drejtat e Njeriut në komuna, institucionet e sigurisë dhe ligjore të Kosovës, si dhe përfaqësues të shoqërisë civile.

Yll Valla, Shef i Departamentit të Integrimit Evropian, MAPL ka sqaruar se si pjesë e misionit të ekspertëve, paketa ligjore aktuale është krahasuar me legjislacionin rajonal, duke diskutuar sfidat e implementimit të zakonshëm (veçanërisht implementimi qendror përballë atij lokal), si dhe janë shqyrtuar strukturat institucionale të cilat mbështesin pakon ligjore, duke përfshirë edhe një test të stresit të institucioneve ligjore të Kosovës i cili është mbajtur për të mbështetur trajtimin e duhur të shkeljeve ligjore.

23

Shkolla fillore e mesme e ulët Mihail Grameno: Përfitues i një sistemi të ri të TIK-ut i mbështetur nga projekti i Binjakëzimit me Finlandën (Burimi i fotografisë: Zyra e BE-së në Kosovë)

Mbështetja për Zbatimin e Planit Strategjik të Arsimit në Kosovë 2011-2016

Sigurimi i teknologjisë së informacionit dhe komunikimit për shkollat në Kosovë është i rëndësishëm pasiqë tekstet janë të vjetruara dhe nuk përfshijnë kulturën moderne të të mësuarit. Përkundër mungesës së materialit arsimor në gjuhën shqipe dhe serbe, ekzistojnë burime të shumta në internet të cila mund të kontribuojnë në ndërtimin e kapaciteteve të mësuesve dhe ky ka qenënjë aktivitet kyçi programit.

Projekti po zbatohet nga institucioni arsimor finlandez, Omnia, së bashku me partnerët nga Austria, KulturKontakt. Homologët e Kosovës në këtë projekt përfshijnë MASHT, si dhe Universitetin e Prishtinës dhe autoritetet lokale të arsimit. Ambasada Finlandeze e thekson sistemin funksional të arsimit publik si një nga faktorët kryesorë që ndihmuan lëvizjen e Finlandës nga varfëria në prosperitet. Ky projekt synon rritjen e cilësisë së sistemit arsimor duke mbështetur zbatimin e kurrikulës së re në Kosovë, dhe në të njëjtën kohë duke promovuar barazinë dhe rritjen e punësimit në sektorin e arsimit. Ky është një projekt tre-vjeçar me një buxhet prej 4 milionë euro.

Z. Sampo Suihko, Udhëheqës i projektit të Binjakëzimit dhe znj. Kirsi Lindroos, KRB, shpjegojnë se përveç kurrikulës së re, projekti ka përfshirë ndërtimin e kapaciteteve për mësuesit, zbatimin e masave për sigurimin e cilësisë në arsim dhe mbështetjen për të siguruar mjetet adekuate shkollore të nevojshme për kurrikulën e re. Projekti i financuar nga BE-ja ka ofruar laptopë dhe projektorë për shkollat, dhe ekspertët e projektit të Binjakëzimit kanë mbajtur trajnime mbi TIK për mësimdhënësit në 134 shkolla.

Një përfitues i suksesshëm i këtij programi ishte shkolla fillore, emesme e ulët Mihail Grameno në komunën e Fushë Kosovës, të cilës iu dhuruan pajisje të TIK-ut.

Drejtori i shkollës, Ismet Gashi konsideron se projekti ka qenë një mbështetje e madhe për sektorin e arsimit dhe për zbatimin e Kornizës së kurrikulës së re të Kosovës në komuna. Shkolla që ai drejton ka përfituar nga programi me tre laptopë dhe tre projektorë si dhe disa trajnime për ngritjen e kapaciteteve për mësuesit dhe ekspertët e saj të TI, ashtu siç është Z. Besart Hyseni, i cili menaxhon veb faqen e shkollës dhe rrjetet e mediave sociale dhe i cili ka trajnuar mësuesit e tjerë të shkollës.

Një numër i trajnimeve pritet të zbatohen për koordinatorët e cilësisë së shkollës në Kosovë, diku në janar të vitit 2017. Z.Gashi beson se ky trajnim do t’i ndihmojë shkollës në masë të madhe pasiqë ajo do të lejojë që këta koordinatorë ta monitorojnë dhe vlerësojnë në mënyrë efektive cilësinë e mësimit në shkollën që ai drejton.

24

Krijimi i tregut të brendshëm është një nga sukseset më të mëdha ekonomike të BE-së, i cili ka siguruar një zonë ekonomike në të cilën qytetarët mund të lëvizin lirshëm dhe të gëzojnë të drejtën për punë ose për të nisur një biznes. Kjo ka larguar pengesat dhe ka hapur dyert. Qytetarët e BE-së mund të jetojnë, studiojnë, punojnë ose të dalin në pension në cilindo shtet që ata dëshirojnë i cili është anëtar i BE-së.

Në kontekstin e Kosovës, për të pasur qasje në tregjet e brendshme nevojitet punë nëfushën e reformave ekonomike dhe strukturore që çojnë në rritjen e prosperitetit dhe mundësive të punësimit për qytetarët e vendit. Kjo gjithashtu ’i jepë një nxitje të madhe bizneseve, të mëdha dhe të vogla, në BE, e cila është arsyeja pse Kosova duhet t’ua mundësojë sipërmarrësvetë vetë të përfitojnë sa më shumë, duke zbatuar rregullat e BE-së menjëherë dhe si duhet, dhe në të njëjtën kohë duke zhvilluar infrastrukturën e nevojshme për të mbështetur biznesin. Vetëm arritja e një ekonomie efikase të bazuar në treg me institucione funksionale dhe një sundim të fortë të ligjit, do të mbështesë konkurrencën e Kosovës. Për të mbështetur reformat në këtë fushë, BE-ja vazhdon të mbështesë AT në këtë fushë, veçanërisht përmes instrumenteve TAIEX dhe Binjakëzimi.

Këtu, ndihma e BE-së është e fokusuar kryesisht në politikën sociale dhe të punësimit, çështjet e të drejtave pronësore intelektuale, shërbimet financiare, politikën e konkurrencës dhe mbrojtjen e konsumatorit dhe të politikave shëndetësore. NVM-të dhe industritë, çështjet e konkurrencës, fondet strukturore dhe lëvizja e lirë e kapitalit, tatimet dhe doganat, janë gjithashtu të rëndësisë së lartë në agjenda në kuadër të AT-së. Ministria e Tregtisë dhe Industrisë, MTI, ka bërë një progres gradual në zbatimin e strategjisë për lëvizjen e lirë të mallrave që u miratua në shkurt të vitit 2013 me mbështetjen teknike të BE-së.

Konferenca përmbyllëse për projektin mbështetës të Binjakëzimit për Agjencinë Kosovare të Statistikave (Burimi i fotografisë: Zyra e BE-së në Kosovë)

Tregu i brendshëm

25

Mjedisi nuk ka qenë pjesë e prioriteteve të BE-së në Kosovë, dhe andaj unë do të doja të di se çfarë është BE-ja e përkushtuar të bëj për ne në lidhje me mbrojtjen e mjedisit?

Acquis mjedisore e BE-së është më e madhe se çdo pjesë tjetër e acquis communautaire dhe ka një ndikim të konsiderueshëm në politikat e vendeve të cilat përafrojnë legjislacionin kombëtar me atë të BE-së. BE-ja ka disa nga standardet më të larta mjedisore të botës.

Politika mjedisore ndihmon gjelbërimin e ekonomisë së BE-së, mbrojtjen e natyrës dhe ruajtjen e shëndetit dhe cilësisë së jetës së njerëzve që jetojnë në BE. Politika aktuale e BE-së deri për vitin 2020 është e bazuar në Programin e 7-të të veprimit mjedisor, përgjegjësinë e dyfishtë të institucioneve të BE-së dhe qeverive kombëtare. Ky i fundit do të inkurajojë dhe të kërkojë përgjegjësi nga institucionet e Kosovës për t’iu përshtatur ruajtjes së mjedisit.

Agron Bektashi, drejtor i Qendrës Rajonale të Mjedisit në Prishtinë (REC).

Mbështetja për Sektorin e Mjedisit në Kosovë

Projekti i Binjakëzimit i përqendruar në cilësinë e ajrit, menaxhimin dhe kontrollin e burimeve ujore ka filluar me 25 nëntor 2010 dhe ka vazhduar deri me 30 shtator të vitit 2012 me bashkëfinancim nga Qeveria e Kosovës.

Ndotja e ajrit në Kosovë për shumë arsye është e bollshme, sidomos në qendrat e populluara. Shkalla e shpejtë e rritjes ekonomike shpesh sjell burime të reja të ndotjes së ajrit që kanë një ndikim të drejtpërdrejtë negativ në shëndetin e njeriut. Në zonat urbane të Kosovës të dominuara nga trafiku dhe nevojat për ngrohje të banimit, ndotja e ajrit është shumë më e lartë, ndërsa impiantet e prodhimit të energjisë dhe fabrikat të cilat emitojnë një sasi të lartë të ndotësve dominojnë zonat industriale. Përveç kësaj, sektori i transportit të Kosovës karakterizohet nga një numër i madh i automjeteve të vjetra jashtë standardeve të emetimit.

Për t’u përballur me këto sfida, ky projekt përfshiu investimin e BE-së në zhvillimin e teknologjisë së monitorimit të cilësisë së ajrit, si dhe krijimin e një sistemi të raportimit të cilësisë së ajrit, në përputhje me kërkesat e BE-së. Një rezultat i madh ishte trajnimi i ekspertëve të cilësisë së ajrit në Kosovë mbi përdorimin dhe ruajtjen e teknikave të monitorimit të cilësisë së ajrit në mënyrë që gjetjet të raportohen tek BE-ja.Konsorciumi është udhëhequr nga Agjencia Austriake e Mjedisit, Umweltbundesamt, UBA, në bashkëpunim me partnerët lokal në Kosovë - Ministrinë e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor, MMPH, Agjencinë për Mbrojtjen e Mjedisit (AKMM) dhe Institutin Hidrometeorologjik, ndërsa Instituti Meteorologjik finlandez dhe Mjedisi letonez, Qendra Gjeologjike dhe Meteorologjike ishin partnerë të ‘junior,’ tëvegjël.Sipas drejtorit të AKMM-së, Ilir Morina, ky projekt është shumë i rëndësishëm për të ardhmen e mjedisit në Kosovë, ndërsa gjithashtu ka ndihmuar institucionet për t’u përgatitur për shfrytëzimin më të mirë të Komponentës së Zhvillimit Mjedisor IPA nga AKMM-ja, përgjegjëse për futjen e politikave të reja, reformave dhe zhvillimin e infrastrukturës së planifikuar për të ardhmen.

Mbështetja për statistikat

Agjencia e Statistikave të Kosovës ASK, në partneritet me Statistikat e Danimarkës, ka zbatuar një projekt prej 1.5 milion euro që zgjati për 24 muaj deri në dhjetor 2015. Qëllimi i projektit ishte forcimi i sistemit statistikor të Kosovës, me fokus në përmirësimin e llogarive kombëtare dhe statistikave të biznesit bazuar në standardet e BE-së, modernizimin e sistemeve të brendshme të IT dhe përmirësimin e përhapjes së internetit.

Projekti përmirësoi cilësinë e llogarive vjetore kombëtare dhe filloi hartimin e llogarive tremujore, duke përmirësuar kështu statistikat strukturore të biznesit dhe duke rritur mbulueshmërinë e statistikave të afatshkurtra. Një tjetër rezultat ishte përmirësimi i Regjistrit Statistikor të Bizneseve.

26

TAIEX technical assistance in Geographical Indica�on legal harmoniza�on

The objec�ve of this TAIEX technical assistance was to assess the differences between the current law in force and EU legisla�on. Specifically, iden�fying guidelines to improve and update the related Kosovo legisla�on, par�cularly the secondary legisla�on, to develop a more effec�ve GI protec�on system that will contribute to rural development in Kosovo.

The Kosovo Government approved a law in 2013 on the Geographical Indica�ons, GI, and Tradi�onal Special�es (Decree-Law No 555). Related legisla�on in EU (Regula�on No 1151/2012) has been in force since January 2016.

The other objec�ve of this TA was to dra� the product specifica�on for Sharri Cheese and assess the opportunity for Sharri cheese to receive a GI.

As Mr. Veli Ho�, former senior legal officer at the Industrial Property Office at MTI explains, in the minds of most Kosovar people - producers, consumers and administra�ve bodies - the name Sharri cheese designates a specific product made in a specific place - in the Sharri mountains - although the boundaries of the geographical area remain unclear. What is more, the Sharri cheese is well known outside of Kosovo, in Albania and Montenegro.

The objec�ves of the project were part of three different successful TAIEX applica�ons, with each successful project being followed-up by all officials applying for TAIEX assistance.

Study Visit on the GI for the Representa�ves of the Kosovo Stakeholders

The visit was organized in June 2015. Kosovar authori�es were introduced to the French GI system and organiza�onal framework as well as to the prac�cal examples of the coopera�on between government ins�tu�ons and farmers. Par�cipants consisted of representa�ves from the Kosovo Industrial Property Agency, the Ministry of Agriculture, Forestry and Rural Development, MAFRD, and the Food and Veterinary Agency (FVA).

Expert Mission on Dra�ing the Product Specifica�ons of Sharri Cheese

The mission was organized in June 2016. Two French Experts were assigned to work on the Sharri Cheese product specifica�ons and the ini�al dra� of the administra�ve instruc�ons on the registra�on procedure for geographical indica�ons and designa�ons of origin. There were field visits to the farmers, tradi�onal and industrial producers. The mission produced an ini�al dra� of the Sharri Cheese product specifica�ons and the dra� of the administra�ve instruc�on on the registra�on procedure for GI and designa�ons of origin.

Workshop on the Establishment of the Associa�on of the Sharri Cheese Producers.

This TAIEX Workshop was due to be held on September 2016. The main purpose of the workshop waswill be to inform the Sharri Cheese producers about the necessity of having a producer’s associa�on for the purposes of protec�ng the Sharri Cheese and conduc�ng collec�ve ac�on.

First Conference on GIis in the Region to be held in OctoberA regional Conference on GIis is planned to be held in Kosovo on 22nd and 23d of October 2016. This is the first conference of its kind in the region, providing the opportunity for neighbouring countries to share their experiences so that Kosovo will benefit as well as establish contacts. This will par�cularly support poten�al Cross Border Geographical Indica�ons among the Balkan countries.

As Mr. Ho� highlights, “It is immensely important to state that as a result of this TAIEX assistance the Kosovar authori�es have established good contacts with the French counterparts.” He further explained that a study visit was organized by the Agro-Paris-Tech, Bio-Div-Balkan Project, and the French Embassy supported by the MTI and MAFRD as a result of this coopera�on.

Moreover, wines are also a good candidate for GIs. As Mr. Ho� explains specific a�en�on should be kept on the iden�fica�on of organolep�c specifici�es of each wine. Informa�on sharing between Sharri cheese producers and wine producers could help create a collec�ve culture on GIs. The beekeeping and sheep rearing industry in the Sharri Mountains are other poten�al sectors.

The Kosovar authori�es will need further assistance for implemen�ng the forthcoming legisla�on, but even more so, to implement the GI policy in line with EU requirements.

TAIEX

Asistenca teknike e TAIEX në harmonizimin ligjor të Treguesit GjeografikQëllimi i kësaj asistence teknike të TAIEX ishte vlerësimi i ndryshimeve në mes të ligjit të tanishëm dhe legjislacionit të BE-së. Në mënyrë të veçantë, identifikimi i udhëzimeve për përmirësimin dhe përditësimin e legjislacionit që ka të bëjë me Kosovën, veçanërisht legjislacionit sekondar, për të zhvilluar një sistem më efikas për mbrojtjen e TGJ-së që do të kontribuojë në zhvillimin rural në Kosovë.Qeveria e Kosovës miratoi një ligj në vitin 2013 për Treguesit Gjeografik, TGJ, dhe specialitetet tradicionale (dekretligji Nr. 555). Legjislacioni i lidhur me BE-në (Rregullorja Nr. 1151/2012) është në fuqi që nga janari 2016.Qëllimi tjetër i kësaj AT ishte hartimi i karakteristikave të produktit për djathin e Sharrit dhe vlerësimii mundësisë që djathi i Sharrit të marrë një TGJ. Siç shpjegon Z. Veli Hoti, ish-zyrtar i lartë ligjor në Zyrën për Pronësi Industriale në MTI, në mendjen e shumicës së popullit të Kosovës - prodhuesit, konsumatorët dhe organet administrative - emri djathë Sharri përcakton një produkt të veçantë të përgatitur në një vend të veçantë - në malet e Sharrit - edhe pse kufijtë e zonës gjeografike mbeten të paqarta. Për më tepër, djathi i Sharrit është i njohur edhe jashtë Kosovës, në Shqipëri dhe Mal të Zi.Qëllimet e projektit ishin pjesë e tri aplikacioneve të ndryshme të TAIEX, ku secili projekt i suksesshëm është ndjekur nga të gjithë zyrtarët që aplikojnë për ndihmë nga TAIEX.Vizitë studimore rreth TGJ për përfaqësuesit e palëve të interesit në KosovëVizita është organizuar në qershor të vitit 2015. Autoritetet e Kosovës janë futur në sistemin francez të TGJ dhe kornizën organizative, si dhe në shembujt praktik të bashkëpunimit midis institucioneve qeveritare dhe fermerëve. Pjesëmarrësit ishin përfaqësues të Agjencisë Kosovare të Pronës Industriale, Ministrisë së Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural, MBPZHR, dhe Agjencisë së Ushqimit dhe Veterinarisë (AUV).Misioni i ekspertëve në hartimin e karakteristikave të produktit të djathit SharriMisioni është organizuar në qershor të vitit 2016. Dy ekspertë francezë ishin caktuar për të punuar në karakteristikat e djathit Sharri dhe draftin fillestar të udhëzimeve administrative rreth procedurës së regjistrimit të treguesit gjeografik dhe emërtimet e origjinës. Ka pasur vizita në terren për fermerët, prodhuesit tradicional dhe industrial. Misioni ka përgatitur një draft fillestar për karakteristikat e djathit Sharri dhe draftin e udhëzimeve administrative rreth procedurës së rregjistrimit të treguesit gjeografik dhe emërtimet e origjinës.

Punëtori rreth themelimit të shoqatës së prodhuesve të djathit SharriKjo punëtori e TAIEX u mbajt në Shtator të vitit 2016. Qëllimi kryesor i kësaj punëtorie ishte informimi i prodhuesve të djathit Sharri rreth nevojës për të pasur një shoqatë për mbrojtjen e djathit Sharri dhe kryerjen e aktiviteteve kolektive. Konferenca e parë rreth TGJ në rajon do të mbahet në tetorNjë konferencë rajonale rreth TGJ-së është e planifikuar të mbahet në Kosovë më 22 dhe 23 tetor 2016. Kjo është konferenca e parë e këtij lloji në rajon, e cila do të ofrojë mundësi që vendet fqinje të shkëmbejnë përvojat e tyre në mënyrë që Kosova të përfitojë, si dhe të vendosë kontakte. Kjo në veçanti do të mbështesë treguesit gjeografik të mundshëm ndërkufitar midis vendeve të Ballkanit.Siç thekson Z. Hoti: “Është jashtëzakonisht e rëndësishme të thuhet se autoritetet kosovare kanë krijuar kontakte të mira me homologët francezësi rezultat i kësaj ndihme të TAIEX.” Ai më tej shpjegonse një vizitë studimore nga Agro-Paris-Tech , Project Bio-Div-Balkan, dhe Ambasada franceze mbështetur nga MTI dhe MBPZHRështë organizuar si rezultat i këtij bashkëpunimi.Për më tepër, verërat janë gjithashtu një kandidat i mirë për TGJ-në. Siç shpjegon Z. Hoti vëmendje e veçantë duhet t’i kushtohet identifikimit të veçorive organoleptike të çdo vere. Shkëmbimi i informacionit në mes të prodhuesve të djathit të Sharrit dhe prodhuesve të verës mund të ndihmojë në krijimin e një kulture të përbashkët rreth TGJ-së. Bletaria dhe industria e rritjes sëdeleve në Malet e Sharrit janë sektorë të tjerë të mundshëm.Autoritetet kosovare do të kenë nevojë për ndihmë të mëtejshme për zbatimin e legjislacionit të ardhshëm, por edhe më shumë, për të zbatuar politikën e TGJ-së në përputhje me kërkesat e BE-së.

27

Zyrtarët e BE-së vizitojnë një fabrikë të modernizuar të djathit (Burimi i fotografisë: Zyra e BE-së në Kosovë)

Një familje kosovare prezanton produktin e tyre të djathit të Sharrit (Burimi i fotografisë: Veli Hoti)

FakteÇfarëështë treguesi gjeografik?

Sipas Organizatës Botërore të Pronësisë Intelektuale (OBPI), një tregues gjeografik (TGJ) është një shenjë që identifikon një produkt me origjinë nga një vend i veçantë, gjë që i jep këtij produkti një cilësi, reputacion ose karakteristikë tjetër të veçant. Shembuj të njohur të TGJ-ve përfshijnë Bordeaux (verë), Darjeeling (çaj) dhe Toscana (vaj ulliri).

Tradicionalisht, djathi i Sharrit është prodhuar për shekuj nga qumështi i deleve dhe ishte një produkt sezonal. Praktika e përzierjes së qumështit të deleve me qumësht lope, gjatë periudhës se laktacionit, filloi me një bari që kishte një numër të vogël të lopëve. Është e rëndësishme të theksohet se aktualisht, pronat e vogla bujqësore me 1-2 lopë ende përfaqësojnë 58 - 75% të totalit të fermave të bagëtisënë territorin e Sharrit (Burimi: Regjistrimi i Bujqësisë 2014 Statistikat kombëtare të Kosovës).

Pasiqë tregjet dhe preferencat e konsumatorit po ndryshonin, gjatë reformave të pasluftës në Kosovë, industritë e qumështit prodhuan një djathë Sharri tëbërë me qumësht lope. Përderisa dallimi midis djathit të Sharrit nga qumështi i deleve dhe djathit të Sharrit nga qumështi i lopës nuk vërehet menjëherë, shumica janë dakord se djathi i Sharrit nga qumështi i lopës ka një shije dhe erë më të lehtë.

28

V.

Mësimet e nxjerra

Kapacitetet e ministrive dhe agjencive shtetërorë mbeten relativisht të dobëta në plotësimin e kërkesave për të marrë AT nga BE-ja, edhe pse një seri e aktiviteteve për ndërtimin e institucioneve u ndërmorën gjatë programeve të mëparshme të IPA-së.. Kapaciteti i identifikimit dhe përgatitjes të projekteve në përputhje me standardet e BE-së duhet të vazhdojë të përmirësohet. Ministritë përgjegjëse dhe institucionet qeveritare të përfshira në programet e IPA dhe aktivitetet e Binjakëzimit dhe TAIEX janë duke u përballuar me sfida nëpërgatitjen joadekuate tëmaterialeve për aplikim, zbatim dhe monitorim të programeve të IPA-së.

Veçanërishti rëndësisë së madheështë integrimi i mësimeve të nxjerra nga ish vendet kandidate për të ndërtuar administratën e Kosovës në atë mënyrë që ajotë përvetësojësa më shumë mbështetjen e BE-së. Në këtë mënyrë, është e nevojshme që të merret parasysh se në shumë raste institucionet e Kosovës kanë nevojë për mbështetje në hartimin e strategjive sektoriale të duhura për të hartuar kornizën e iniciativave efektive të ndryshimit, sidomos duke përdorur një qasje të sektorit.

29

Programet e TAIEX-it janë dëshmuar si shumë të dobishme për të ndihmuar autoritetet rajonale dhe lokale në Ballkanin Perëndimor në gjetjen e një mënyre për të përmirësuar sistemin ekzistues të ndarjes së fondeve publike në përputhje me alokimet financiare për zhvillim rajonal siç praktikohet nga Shtetet Anëtare të BE-së..

Deri më sot, programet e TAIEX kanë qenë shumë më të thjeshta se përdorimi i programeve të Binjakëzimit në Kosovë. Përderisa institucionet vlerësojnë fleksibilitetin e TAIEX, projektet e afatshkurtra janë shpesh shumë tëshkurtra për të trajtuar objektivat strategjike. Instrumenti i Binjakëzimit, megjithatë, adreson më mirë këto objektiva strategjike, edhe pse ndihma në përgjithësi fillon 2-3 muaj pasi ideja fillestare të jetë paraqitur. Megjithatë, projektet e binjakëzimit janë gjithashtu mjete shumë të dobishme që kërkojnë zhvillimin e mëtejmë në Kosovë. Ndikimi i tyre është i dyfishtë: jo vetëm që ato shndërrohen në arritje të drejtpërdrejta që ndihmojnë në përmirësimin e kapaciteteve administrative të vendeve përfituese, por më e rëndësishmja është që ato ofrojnë tërheqje për zhvillime të mëtejshme legjislative dhe institucionale dhe nxisin bashkëpunim më të thellë bilateral mes vendeve. Pasi institucionet e Kosovës të jenë zhvilluar dhe pasi Kosova të jetënë gjendje të shërbejë si një partner i besueshëm për shtetet anëtare të BE-së, kërkesat e binjakëzimit pritet të rriten.

TAIEX dhe Binjakëzimi luajnë një rol të rëndësishëm për Kosovën në rrugën e saj evropiane, në veçanti duke pasur parasysh qasjen e re të politikës së fqinjësisë evropiane. Për këtë arsye, TAIEX dhe Binjakëzimi padyshim do të vazhdojnë të renditen në mesin e instrumenteve më të rëndësishme, në dispozicion për të nxitur stabilitet, siguri dhe prosperitetit në Kosovë dhe në gjithë rajonin e zgjerimit.

Ramadan Ilazi, zëvendësministri i Integrimit Evropian

“Binjakëzimi dhe TAIEX janë programe të shkëlqyeshme të financuara nga BE-japër Kosovën në vendosjen e kontakteve dhe në mbështetjen e shkëm-bimeve të ndërsjella ndërmjet Shteteve Anëtare të BE-së. Megjithatë është e rëndësishme për institucionet e Kosovës që të ruajnë ndërgjegjësimin dhe të jenë të përgjegjshme ndaj kërkesave të tjera të synuara.”

Edmond Rexhepi, drejtor për planifikim urban dhe mbrojtje të mjedisit në Komunën e Lipjanit

“Unë i vlerësoj programet e TAIEX si shumë të dobishme për institucionet e Kosovës. Unë vetë kam qenë pjesë e udhëtimit studimor për mbrojtjen dhe menaxhimin e burimeve ujore në vitin 2013, 24 deri më 26 prill. Edhe pse kjo ishte një vizitë e shkurtër studimore tre ditore, shembujt praktikë që u shkëmbyen me ne nga ekspertë shumë të kualifikuar na ofruan ne njohuri dhe një pasqyrë të qartë të asaj se si menaxhimi dhe mbrojtja e burimeve ujore duhet të zbatohen sipas standardeve të BE-së.”

30

Sadije Jashari, O�cer for European Integration (EI) at the Municipality of Mitrovica

“I am very thankful toTAIEX for giving me and my European integration o�cer colleagues the opportunities to learn from the EU chosen experts. I have bene�ted from the TAIEX program in the year of 2013, 16 - 18 of October in a seminar for the Employment policies and the �ght against youth unemployment in the west Balkans, organized in Brussels. I had a great cooperation with Ms. Nurtene Demiri from the O�ce of EU in Kosovo in regards to thisactivity.

Participants in the seminar were o�cials from neighbouring countries, such as Montenegro, Albania, Bosnia and Herzegovina and Croatia. The networking throughout and following the seminar was very useful for me, as it allowed me to get a lot of information on how other EU candidate countries have dealt with the implementation of the employment policies for youth. The seminar also incorporated a visit to the European Parliament and the Regional Committee, which was very welcomed by other participants and me.”

Florim Canolli, Director at the Department of Development Assistance within the Ministry of European Integration

“Kosovo institutions are using the TAIEX instrument every time more and more. Nevertheless, the sectors that are worth noting with the most applications are: agriculture and rural development, energy, transport and telecommunication, rule of law and internal affairs and internal markets. As per the TAIEX activity report 2013, a successful project that is worth mentioning is “Advanced Wireless Internet Access”.

Sadije Jashari, zyrtare për Integrim Evropian (IE) në Komunën e Mitrovicës

“Unë jam shumë mirënjohëse ndaj programit TAIEX që më ofroi mua dhe kolegëvetë mi, zyrtarëve të Integrimit Evropian, mundësinë për të mësuar nga ekspertë të zgjedhur të BE-së. Unë kam përfituar nga programi TAIEX më 16 dhe 18 tetor 2013, në një seminar për politikat e punësimit dhe luftën kundër papunësisë së të rinjve në Ballkanin Perëndimor, organizuar në Bruksel. Kam pasur një bashkëpunim të mirë me znj. Nurtene Demiri nga Zyra e BE-së në Kosovë në lidhje me këtë aktivitet

Nurije Fazliu, zyrtare për Integrim Evropian (IE) dhe zyrtare ligjore në komunën e Fushë Kosovës

“Unë i vlerësoj programet e TAIEX si shumë të dobishme, veçanërisht për shkak të shkëmbimit të përvojave qëky program i ofron përfaqësuesëve të vendeve të cilët tanimë kanë kaluar nëpër hapa tënjëjtë të procesit të para-anëtarësimit. Në seminarin e TAIEX / LAF mbi dimensionin lokal të politikave rajonale të BE-së morra pjesë në vitin 2004, disa nga kolegët tanë nga vendet e rajonit prezantuan mbi gjendjen e punëve të BE-së në vendet e tyre, të cilat u përcollën nga diskutime të

Florim Canolli, drejtor në Departamentin e Ndihmës për Zhvillim pranë Ministrisë së Integrimit Evropian

,,Institucije Kosova koriste TAIEX sve više i više. I pored toga, sektori koji “Institucionet e Kosovës janë duke përdorur instrumentin TAIEX çdo herë e më shumë. Megjithatë, sektorët që vlen të përmenden me numër më të madh tëaplikimeve janë: bujqësia dhe zhvillimi rural, energjia, transporti dhe telekomunikacioni, sundimi i ligjit dhe çështjet e brendshme e tregjet e brendshme. Sipas raportit të punës të TAIEX 2013, një projekt i suksesshëm që vlen të përmendet është “Qasja e avancuar ‘Wireless’ në Internet”.

Mimoza Karameta,Municipality of LipjanI believe that the importance of both TAIEX and Twinning is great on

between EU and beneficiaries experts. In May of 2014 I took part in the TAIEX/ LAF Seminar on local dimensionof EU Regional Policy.

for us and far more demanding than the technical assistance in terms of beneficiary input, the

Pjesëmarrësit në këtëseminar ishin zyrtarë nga vendet fqinje, si Mali i Zi, Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina dhe Kroacia. Ndërlidhjagjatë dhe pas seminarit ishte shumë e dobishme për mua, pasiqë unë kisha mundësinë të merrja informacione se si vendet e tjera kandidate të BE-së janë marrë me zbatimin e politikave të punësimit për të rinjtë.Seminari poashtu përfshinte vizitën në Parlamentin Evropian dhe Komitetin Rajonal, e cila u mirëprit nga pjesëmarrësit e tjerë dhe unë.”

mëtejshme mbi të ardhmen e BE-së. Edhepse ende prapa në procesin e para-anëtarësimit në BE, në krahasim me vendet e tjera në seminar, Kosova poashtu paraqiti gjendjen aktuale të punëve dhe diskutoi sfidat me të cilat përballet, si dhe mënyrat e mundshme për t’i përballuar ato. Unë do të përsëris edhe një herë se sa të dobishme ishin mësimet e nxjerra nga vendet e tjera të rajonit mbi rishpërndarjen dhe decentralizimin e kompetencave në fushën e zhvillimit rajonal në këtë seminar.”

31

Florim Canolli, Director at the Department of Development Assistance within the Ministry of European Integration

“Kosovo institutions are using the TAIEX instrument every time more and more. Nevertheless, the sectors that are worth noting with the most applications are: agriculture and rural development, energy, transport and telecommunication, rule of law and internal affairs and internal markets. As per the TAIEX activity report 2013, a successful project that is worth mentioning is “Advanced Wireless Internet Access”.

Mimoza Karameta,Municipality of LipjanI believe that the importance of both TAIEX and Twinning is great on

between EU and beneficiaries experts. In May of 2014 I took part in the TAIEX/ LAF Seminar on local dimensionof EU Regional Policy.

for us and far more demanding than the technical assistance in terms of beneficiary input, the

Mimoza Karameta, Officer for European Integration (EI) at the Municipality of Lipjan

“I believe that the importance of both TAIEX and Twinning is great on Kosovo’s path towards European Integration. TAIEX projects in particular are about a genuine and fruitful peer to peer exchange between EU and beneficiaries experts. In May of 2014 I took part in the TAIEX/ LAF Seminar on local dimension of EU Regional Policy.

Shaban Gërxhaliu, Procurement Manager in Basic Court Pristina

Ajshe Xhemaili Bërveniku, Officer for European Integration (EI) at the Municipality of Pristina

Ajshe Xhemaili Bërveniku, zyrtare për Integrim Evropian (IE) në Komunën e Prishtinës

“Unë kam qenë e përfshirë në programet e TAIEX që nga viti 2012, dhe kam përfituar nga ky program tashmë dy herë. Herën e parë kam marrë pjesë në një vizitë studimore në Bruksel, të organizuar nga TAIEX më 12 - 14 mars 2012 mbi Politikat Rajonale të BE-së dhe Përdorimin efikas të Fondeve Strukturore, e cila ishte shumë e dobishme duke pasur parasysh se të gjitha fondet e BE-së për të cilat komunat aplikojnë janë të ndërlidhura me zyrën e IE. Programi i dytë i TAIEX ishte një vizitë në

Bruksel më 23-25 prill në vitin 2014 mbi Politikate Punësimit, së bashku me dy kolegë të tjerë të mi nga komunat tjera, Jeton Abazaj - drejtori për Buxhet dhe Financa në Komunën e Pejës, dhe një tjetër zyrtar për informim nga Komuna e Klinës.Sot, ne kemi kënaqësinë e transferimit të njohurive tënjëjta dhe praktikave më të mira në luftën kundër papunësisë së të rinjve tek kolegët e tjerë në nivel lokal. Puna me ekipin e TAIEX ka qenë gjithmonë një përvojë profesionale e dobishme.”

Ajshe Xhemaili Bërveniku, Officer for European Integration (EI) at the Municipality of Pristina

Mimoza Karameta, zyrtare për Integrim Evropian (IE) në Komunën e Lipjanit

,,Besoj se rëndësia e TAIEX dhe Binjakëzimit është e madhe në rrugën e Kosovës drejt integrimit evropian.Projektet e TAIEX në vecanti janë një shkëmbim i mirëfilltë dhe frytdhënës i drejtpërdrejt mes ekspertëve të BE-së dhe përfituesve.Në maj të vitit 2014 mora pjesë në seminarin e TAIEX / LAF në dimension lokal të politikës rajonale të BE-së.Qëllimi i kësaj vizite studimore ishte paraqitje e legjislacionit të BE-së mbi politikat e zhvillimit rajonal dhe

të kohezionit të autoriteteve lokale dhe rajonale të Ballkanit Perëndimor.Objektiva kryesore e takimit ishte ofrimi i një pasqyre të qartë të praktikave më të mira të BE-së për rishpërndarjen dhe decentralizimin në fushën e zhvillimit rajonal dhe kohezionit territorial.Binjakëzimi, është gjithashtu një instrument shumë i mirë për Kosovën, dhe edhepse është një koncept relativisht i ri për ne dhe shumë më kërkues se asistenca teknike në aspektin e të dhënave të përfituesve, rezultatet shpesh tregojnë se vendimi për të filluar përdorimin e instrumentittë binjakëzimit mbetet të jetëi drejtë.’’.

Ajshe Xhemaili Bërveniku, Officer for European Integration (EI) at the Municipality of Pristina

Shaban Gërxhaliu, menaxher i Prokurimit në Gjykatën Themelore të Prishtinës

“Unë kam përfituar në mënyrë profesionale nga programet TAIEX mbi prokurimin në të kaluarën, dhe isha jashtëzakonisht mirënjohës që isha pjesë e programit në vitin 2012. Njësugjerim i imi do të ishte që në rast të një vizite studimore apo seminari të TAIEX jashtë vendit, me më shumë se një pjesëmarrës nga Kosova, takimet para fillimit të programit në mes tëpërfaqësuese duhet të ishin të obligueshme në mënyrë që ata të koordinohen dhe të rrisin mundësitë e përfaqësuesve për të përfituar plotësisht nga programi.”

32

MSA-ja për të gjithë: Çfarë duhet të dini për marrëveshjen për stabilizim dhe asociim ndërmjet BE-së dhe Kosovës, i publikuar në maj 2016: http://euicc-ks.com/wp-content/uploads/2016/06/SAA-Final-Draft-ENG-Per-print.pdf.

Dhjetë mundësitë kryesore evropiane për Kosovën, i publikuar në korrik të vitit 2013: http://euicc-ks.com/wp content/uploads/2016/03/20140117_top_ten_european_chances_of_kosovo_en.pdf

Për më shumëinformata rreth TAIEX referojuni vebfaqes të Komisionit Evropian për Zgjerim:http://ec.europa.eu/enlargement/tenders/taiex/index_en.htm

Për më shumë informata rreth Binjakëzimit referojuni vebfaqes të Komisionit Evropian për Zgjerim: http://ec.europa.eu/enlargement/index_en.htm].

Pyetje rreth Evropës? Lidhunu me Europe Direct: http://ec.europa.eu/europedirect/index_en.htm

Portali i Rinisë: http://europa.eu/youth/index.cfm

Libraria e BE-së: http://bookshop.europa.eu

Publikimet e Drejtorisë së Përgjithshme për Arsim dhe Kulturë:http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/publ/eac_en.html

VI.

Linçe të dobishme

33

34

http://eeas.europa.eu/delagations/kosovowww.euicc-ks.com