Autoreferat habilitacyjny

1. Imię i Nazwisko Habilitanta:

Mariusz Jan Trystula

Pracownik naukowy: Zakład Transplanto logii, Katedra Immunologii Klinicznej i Transplantologii CM UJ

Kierownik: Oddział Chirurgii Naczyniowej z Pododdziałem Zabiegów Endowaskularnych, Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana PawIa II.

2. Posiadane dyplomy i stopnie naukowe habilitanta

198 1 - lekarz medycyny, dyplom Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Krakowie,

Stopień naukowy:

Doktor Nauk Medycznych nadany przez Radę Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie 13 października 1995 r.

Tytuł rozprawy doktorskiej: Prognostyczna ocena ostrego zapalenia trzustki

Promotor rozprawy: Prof. zw. dr hab. n. med. Marian Barczyllski (III Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej , UJ CM)

Recenzenci rozprawy doktorskiej:

Prof. zw. dr hab. n. med. Wiesław JĘDRYCHOWSKI Katedra Epidemiologi i i Medycyny Zapobiegawczej Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Prof. zw. dr hab. n. med Zbigniew PUCHALSKI Klinika Chirurgi i Ogólnej i Endokrynologicznej Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

2

Specjalizacje:

1984 - specjalista w zakresie chirurgii ogólnej 1° Kierownik specjalizacji: Prof. zw. dr hab. med. Mieczysław POLlTOWSKI III Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej , UJ CM

1989 - specjalista w zakresie chirurgii ogółnej nO Kierownik specjalizacji: Prof. zw. dr hab. med. Marian BARCZYŃSKI

III Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, UJ CM

2006 - specjalista w zakresie chirurgii naczyniowej , Kierownik specjalizacji: Prof. zw. dr hab. med. Andrzej CENCORA Zakład Chorób Naczyń, Wydział Ochrony Zdrowia, UJ CM

3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu:

Okres Stanowisko Miejsce pracy

1981 - 1984 młodszy II! Klinika Chirurgi i Ogólnej Akademii Medycznej

asystent w Krakowie, Szpital im. Gabriela Narutowicza

1984 - 1989 asystent III Klinika Chirurgii Ogólnej Akademii Medycznej, w Krakowie, Szpital im. G. Narutowicza

1989 - 2009 starszy asystent III Klinika Chirurgii Ogólnej CMUJ, Szpital im. Gabriela Narutowicza

2009 - 2014 kierownik Pododdział Chirurgii Naczyń, Oddziału Klinicznego Chirurgii Serca, Naczyń i Transplantologii, Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II

2014 - nadal kierownik Oddział Chirurgii Naczyń z Pododdziałem Zabiegów Endowaskulamych, Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II

2017- nadal pracownik Zakład Transplantologii , naukowo- Katedra Immunologii Klinicznej i Transplantologii techniczny UJ CM

3

4. Wskazanie osiągnięcia* wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65,

poz. 595 ze zm.):

4.1. TYTUŁ OSIĄGIĘCIA NAUKOWEGO

Jednotematyczny cykl publikacji pod wspólnym tytułem:

Jakość życia związana ze zdrowiem chorych z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej

4.2. WYKAZ PUBLIKACJI STANOWIĄCYCH OSIĄGNIĘCIE

Szczegółowy opis indywidualnego wkladu Habilitanta w powstanie publikacji wymienionych w tym punkcie (pelne wersje tych publikacji znajdują s ię w załącznikach).

Jednotematyczny cykl publikacji stanowiący osiągnięcie naukowe obejmuje: monografię habilitacyjną, która jest udokumentowana oświadczeniem wydawcy o opublikowaniu i rozpowszechnianiu i dalszej dystrybucji oraz 4 artykuły naukowe opublikowane w czasopismach naukowych posiadających Impact Factor wraz z oświadczeniami o procentowym udziale Współautorów:

4.2.1. MONOGRAFIA HABILITACYJNA

Trystula M. Jakość życia chorych po rewaskularyzacji krytycznego zwężenia tętnicy

szyjnej wewnętrznej, Kraków: Impuls. 2017. ISBN 978-83-8095-424-3.

Punktacja MNiSW - 25.000

Napisana przeze mnie i zaprezentowana powyżej monografia habilitacyj na spełnia wszystkie kryteria tego typu publikacji wynikające z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz. 595 ze zm.).

4

4.2.2. ORYGINALNE, PEŁNOTEKSTOWE ARTYKUŁY NAUKOWE OPUBLIKOWANE W CZASOPISMACH ZE WSPÓŁCZYNNIKIEM WPŁYWU IMPACT FACTOR [O ZASIĘGU MIĘDZYNARODOWYM,

WYŁĄCZNIE POSIADAJĄCE NUMER DOI) .

Jednotematyczny cykl artykułów - uzupełniający habilitacyjną monografię w osiągnięciu naukowym - pl. Jakość życia związana ze zdrowiem chorych z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej: kolejność w układzie tematyki zainteresowań badawczych.

PUBLIKACJA HABILITACYJNA l

Trystula M, Pącha l ska M. Patients with mymptomatic critical caro/id artery s/enosis Ireated wilh CEA and CAS: do comorbidities difJerentiale Ihe effectiveness oj revasculariza/ion /i·om the perspeclive oj HRQoL? Med Sci Monit, 2019; 25. doi: l 0. 12659/MSM.916407.

Punktacja IF - 1.894 Punktacja MNiSW -15:00

Mój wkład w powstanie tego artykułu: v' jestem pomysłodawcą oryginalnego tematu badań ; v' opracowałem plan i założenia artykułu oraz sformułowałem cele badawcze; v' wyselekcjonowałem, spośród 560 pacjentów z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej

wewnętrznej (lCA) leczonych w Oddziale Chirurgii Naczyniowej z Pododdziałem Zabiegów Endowaskularnych, Szpitala im. Jana Pawła II w Krakowie, 62 pacjentów z bezobjawowym krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej (ICA) i jednoczesnymi chorobami współi stniejącymi - według merytorycznie opracowanych czynników włączających i wykluczających - i przydzieliłem ich do dwu równych grup metodą parowania ze względu na wiek i pleć: grupy A - operowanej metodą

endarterektomii ewersyjnej (CEA) oraz grupy B - operowanej metodą angioplastyki z implantacją stentu (CAS);

v' wspólnie z prof. Marią Pąchalską zinterpretowałem uzyskane wyniki badań, w efekcie czego wyciągnąłem wnioski podsumowujące;

v' przygotowałem i uporządkowałem bibliografię ; v' wspólnie z prof. Marią Pąchalską przygotowałem manuskrypt artykuły w języku

angielskim; v' po uzyskaniu recenzji ustosunkowałem się do nielicznych uwag recenzentów.

Byłem również autorem korespondującym.

Mój udział szacuję na 90%.

PUBLIKACJA HABILITACYJNA 2

Trystuła M, Tomaszewski T. Pąchalska M: Health-related quality oj life in ischaemic stroke survivors afier caro/id endar/erectomy (CEA) and carotid arlery sten/ing (CAS) : Conjounder-controlled analysis. Adv Interv Cardiol. 20 19.2 : doi.orgl IO.5 114/aic.201 9.8444.

Punktacja IF - 1.443 Punktacja MNiSW - 15:00

Mój wkład w powstanie tego artykułu: v' jestem pomysłodawcą oryginalnego tematu badań;

5

.(' opracowałem plan i założenia artykułu oraz sformułowałem cele badawcze;

.(' wyselekcjonowałem w oparciu o program, spośród 856 pacjentów z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej (ICA) leczonych w Oddziale Chirurgii Naczyniowej z Pododdziałem Zabiegów Endowaskularnych, Szpitala im. Jana Pawła II w Krakowie, 84 pacjentów z bezobjawowym krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej (ICA) - według merytorycznie opracowanych czynników włączających i wykluczających - i przydzieliłem ich do dwu równych grup metodą parowania ze względu na wiek i płeć: grupy A - operowanej metodą endarterektomii ewersyjnej (CEA) oraz grupy B - operowanej metodą angioplastyki z implantacją stentu (CAS);

.(' przeprowadziłem (wraz zespołem) operacje CEA i CAS;

.(' wspólnie z prof. Marią Pąchalską zinterpretowałem uzyskane wyniki badań, w efekcie czego wyciągnąłem wnioski podsumowujące;

.(' przygotowałem i uporządkowałem bibliografię ;

.(' wspólnie z prof. Marią Pąchalską przygotowałem manuskrypt artykuły w języku angielskim;

.(' po uzyskaniu recenzji ustosunkowałem się do nielicznych uwag recenzentów. Byłem również autorem korespondującym. Mój udział szacuję na 80%

PUBLIKACJA HABILITACYJNA 3 j v

Musialek P, Mazurek t: Trystuła M, Borratynska A, Lesniak-Sobelg~ A, Urbanczyk M, BaIlys RP, Brzychczy A, Zajdel W, Partyka L, ZmJdka K, Poaolec P. Novel p ARADJGM in earotid revascularisalion: Prospective evaluation oj AlI-comer peRculaneous cAroliD revascularisation in symptomatic and Jncreased-risk asymptomatic carotid artery stenosis using CGuard™ MieroNet-covered embolie prevenlion sIenI system. Eurolntervention, 2016; Aug 5; 12(5): e658-70. doi: 10.4244/EIJY I6M05 02.

Punktacja IF - 5.193 Punktacja MNiSW - 30.000

Mój wkład w powstanie tego artykułu: .(' j estem współtwórcą koncepcji i planu badań wspólnie z Prof. Piotrem Musiałkiem

oraz Prof. Piotrem Podolcem; .(' współuczestniczyłem w przeprowadzaniu zabiegów

operacyjnych z wykorzystaniem CGuard™ MieroNel-eovered embolie prevention sIenI ,ystem;

.(' współuczestniczyłem w zebraniu materiału badawczego;

.(' utworzyłem bazę danych;

.(' współuczestniczyłem w interpretacji wyników;

.(' współpracowałem w analizie piśmiennictwa;

.(' współpracowałem w przygotowaniu manuskryptu . Mój udział szacuję na 55%.

PUBLIKACJA HABILITACYJNA 4

Trystuła M, Półrola P, Kropotov 1. Usage of perioperative anxiety neuromarker for improving the quality oflife ofa patient operated on for critical stenosis ofthe internal carotid artery. Ann Agric Environ Med, 2016; 23(4): 612- 617. doi: 10.5604/12321966.1226855.

Punktacja IF - 0.829

6

Punktacja MNiSW - 20

Mój wkład w powstanie tego artykułu :

.(' jestem pomysłodawcą oryginalnego tematu badań;

.(' opracowałem plan i założenia artykułu oraz sformułowałem cele badawcze;

.(' uczestniczyłem w zebraniu materiahl badawczego,

.(' przeprowadz iłem badanie USG-Doppler tętnic szyj nych;

.(' zakwalifikowałem w oparciu o międzynarodowe wytyczne The International Guidelines oj the European Society oj Cardiology in cooperation with the European Vascular Surgery Society z roku 2011 pacjentkę do zabiegu endarterektomii ewersyjnej (CEA) krytycznie zwężonej tętnicy szyjnej wewnętrznej ;

.(' przeprowadziłem zabieg rewasku laryzacj i metodą endarterektomii ewersyjnej (CEA);

.(' współpracowałem w porównaniu wyników badań pacjentki z wynikami normy z bazy danych normatywnych Instytutu Mózgu Ludzkiego (Human Brain Institute, HBl) w Chur w Szwajcarii ;

.(' współpracowałem w przeprowadzeni u analizy statystycznej ;

.(' współpracowałem w interpretacj i wyników;

.(' współpracowałem w przygotowaniu manuskryptu. Byłem również autorem korespondującym. Mój udział szacuję na 80%.

• Sumaryczny Impact Factor dla jednotematycznego cyklu publikacji

IF 9.359

• Sumaryczna punktacja dla jednotematycznego cyklu publikacji

MNiSW 105.000

7

4.3. PREZENTACJA CELU NAUKOWEGO WW. PUBLIKACJI I OSIĄGNIĘTYCH WYNIKÓW WRAZ Z OMÓWIENIEM ICH EWENTUALNEGO WYKORZYSTANIA

W szczegółowym omówieniu monografii habilitacyjnej oraz 4 artykulów naukowych opublikowanych w czasopismach posiadajqcych [mpact Factor skladajqcych się na osiqgnięcie

naukowe odniesienia do zamieszczonego wykazu publikacji zaprezentowano IV kwadratowych nawiasach.

4.3.1. Uzasadnienie podjęcia tematu: Jednotematyczny cykl artykułów pod wspólnym tytułem : Jakość życia zwiqzana

ze zdrowiem chorycII z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej wiąże fakt, że w nowoczesnej medycynie, a więc i w naukach o zdrowiu, tak rozumianą jakość życia uważa s ię za kluczowy czynnik odgrywający ważną ro lę w:

l. w badani u stanu zdrowia; 2. w procesie diagnostyki różnicowej ;

3. w ocenie efektywności leczenia pacjentów [Pooneh, Sepehr, Hossein 2016].

Problematyka zaprezentowanego powyżej cyklu badań nie znajduje pełnego

rozwinięcia w światowej literaturze z dziedziny chirurgii naczyniowej. Obejmuje on bowiem z jednej strony pionierskie wykorzystanie niestosowanych do tej pory zarówno w kraju, jak i na świecie naj nowszych badań hybrydowych w dziedzinie diagnostyki poprzez wyznaczanie neuromarkerów w schorzeniach naczyniowych. Neuromarkery, identyfikując neuronalny wzór rzeczywistej pracy mózgu w milisekundach [PachaIska, Łukowicz, Kropotov i wsp. 2011] , specyficzny dla różnych jednostck chorobowych [Pąchal ska. , Kropotov, Mańko i wsp. 2012; Graczyk, Pąchalska, Ziółkowski i wsp. 2014; Chrap usta, Pąchalska, Wilk-Frańczuk i wsp. 2015; Mirski A , Pąchalska M., Moskała

i wsp. 20 15; Półrola, Kaczmarek, Góral-Półrola, Kropotov i wsp. 2016; Chantsoulis, Półrola, Góral-Półrola i wsp. 2017; Chrapusta, Kropotov i Pąchalska 2017], efektywnie wspomagają wykrycie schorzeń towarzyszących i szybką diagnostykę

różnicową chorych z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej , a więc ułatwiają prawidłową kwalifikację do zabiegów rewaskularyzacj i tych tętnic oraz dalsze, poszerzone leczenie pacjentów z tym schorzeniem [Trystuła, Półrola, Kropotov 2016]. Jest to niezwykle ważny problem zarówno natury naukowej, gdyż takie podejście ułatwia prowadzone od lat porównania efektywności CAS vs CEA, ukazując wpływ schorzeń towarzyszących na tę efektywność, jak i natury aplikacyjnej, gdyż pozwala chirurgowi naczyniowemu podjąć najlepszą decyzję w leczeniu danego chorego oraz dalsze ukierunkowanie jego sposobu leczenia, w tym wykorzystanie neuroterapii [Trystuła,

Półrola i Kropotov 2016].

Istotną z punktu widzenia społecznego motywacją do podjęcia tej tematyki jest fakt, że współczesna medycyna zmaga się z rosnącą liczbą chorób cywi lizacyjnych [Pappachan 2011]. Nie wszystkie z nich mają znaczący wpływ na długość przeżycia i śmiertelność [Trystuła 2017; 2018]. Jeśli jednak współistnieją z inną chorobą zagrażającą życiu, mogą spowodować szybkie pogorszenia stanu zdrowia, a nawet zgon chorego. Powszechnie wiadomo, że miażdżyca jest główną przyczyną chorób naczyniowych na całym świecie. Jej naj częstsze manifestacje kliniczne to: choroba niedokrwienna serca, przejściowe niedokrwienie lub udar niedokrwienny mózgu, niedokrwienie narządów

spowodowane niedrożnością tętnic obwodowych [Herrington Lacey, Sherliker i wsp. 20 16]. Z kolei jedną z częstszych jej lokalizacj i jest tętnica szyjna wewnętrzna,

której krytyczne zwężenie lub niedrożność stanowi bardzo poważne zagrożenie

8

dla wystąpienia ciężkiej niepełnosprawności , a nawet zgonu pacjenta [Brot!, Howard, Roubin i wsp. 20 1 6 ;Trystuła 2017]. Zatem nowoczesna diagnostyka i leczenie chorych z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej, które jest wywolywane głównie przez miażdżycę należącą do chorób cywilizacyjnych, jest potrzebą chwili. Choroby te wysunęły się bowiem na czołowe miejsce w statystykach zarówno w Polsce, jak i na świecie [Pappachan 201 1; Brot!, Howard, Roubin 2016; Herrington, Lacey, Sherliker 20 16;Trystuła 20 17].

4.3.2. Cel naukowy jednotematycznego cyklu publikacji

Głównym celem badań prowadzonych w jednotematycznym cyklu publikacji jest ocena efektywności leczenia pacjentów z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej przy użyciu dwóch technik rewaskularyzacji (CEA i CAS) ocenianej w aspekcie jakośc i

życia, tym bardziej że w nowoczesnej medycynie uważa się, że jakość życia jest fundamentalnym wskaźnikiem diagnostycznym i prognostycznym funkcjonowania pacjentów niezależnie od rodzaju choroby oraz najlepszym wyznacznikiem efektywności

różnych metod leczenia w ocenie zarówno krótko- jak i długoterminowej.

W ostatnim dwudziestoleciu proponuje s ię pacjentom z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej nie tylko optymalne leczenie zachowawcze, ale przede wszystkim rewaskularyzację metodami endarterektomii (CEA) oraz angioplastyki z implantacją stentu (CAS). Ponieważ metoda chirmgiczna (otwarta) jest bardziej inwazyjna ni ż metoda wewnątrznaczyniowa, to należy zadać sobie pytanie, która z tych metod i w jaki sposób wpływa na poszczególne elementy jakości życia (fizyczne, psychiczne i społeczne) i tylko starannie zaplanowane eksperymenty z wykorzystaniem tych dwóch mt:lud rewaskularyzacji mogą przynieść odpowiedź na to pytanie.

W pierwszej dekadzie dwudziestego pierwszego wieku wdrożono ocenę jakości życia związanej ze zdrowiem w odniesieniu do pacjentów z chorobami naczyniowymi [Pąchalska 2007; Brot!, Halperin, Abbara i wsp. 20 11 ; Brot!, Howard, Roubin i wsp. 2016; Howard, Meschia, Lal, Turan 2017; Trystuła 20 16, 2017, 20 18, Trystuła i Pąchalska 20 19] .

Przypomnę, że pojęcie jakości życia uwarunkowanej stanem zdrowia (Hea/lh Re/aled Qualily oj Life - HRQoL) zostało przedstawione przez Schippera (1990), który zdefiniował te typ jakości życia jako subiektywnie lub obiektywnie odbierany przez pacjenta czynnościowy efekt choroby i jej leczenia. Warto podkreślić za Daszykowską (2006), że dla tego autora ważny jest nie tylko subiektywny, ale i obiektywny aspekt jakośc i życia, który jest kluczowy do określenia, w jaki sposób dostosować leczenie lub rehabilitację do indywidualnych potrzeb i oczekiwań chorego.

Straś-Romanowska i Frąckowiak (2007), wychodząc z powszeclmego już dziś

poglądu , iż sam człowiek jest i stotą złożoną i wielowymiarową, zaproponowały

holistyczne podejście do jakości życia. Jakość życia zdaniem tych autorek rozumiana jest w tej koncepcji jako sposób życia, a idąc dalej , jako rodzaj problemów, z jakimi boryka się pacjent i jaki sposób (strategię) wybiera do ich rozwiązywania. Autorki wyróżniają cztery wymiary, w których zachodzi życi e psychiczne jednostki:

I. Wymiar psychofizyczllY, który tworzy motywacja jednostki do osiągmęcla

dobrostanu biologicznego wyznaczana poprzez popędowo-instynktowny

mechanizm przejawiający się na pOZlOmle emocjonalnym odczuciem ulgi bądź napięCia.

9

2. Wymiar psyclwspołecZIlY, gdzie j akość życia jest uza leżniona od efektywnego radzenia sobie z problemami o adaptacyjnym charakterze. Zachowania, które mogą przyczynić s ię do wzrostu j akości życia w tym wymiarze, mają za swoją podstawę mechanizm adaptacji i służą maksymalizowaniu poczucia bezpieczeI1stwa.

3. Wymiar podmiotowości, związany z przeżywaniem zdarzeI1 świata oraz siebie samego w tym świec ie i traktowaniem swojej egzystencji jako niepowtarzalnego zdarzenia.

4. Wymiar metafizycZ/lY, czyli szczególna forma sfery podmiotowośc i , która tworzy życ ie duchowe człowieka.

Rozważanie opinii pacjenta jako ważnej w ustalaniu procedury leczenia i terapii rozpoczęło przełom w medycynie, gdyż wzięto pod uwagę, że również pacjent odpowiednio poinformowany przez lekarza, wraz z tym lekarzem, wie, co jest dla niego najlepsze i podejmuje w związku tym świadomą decyzj ę odnoście sposobu leczenia (Bej ot, Daubail i Giroud 20 16).

Mając powyższe poglądy na uwadze, należy zgodzić się z Pąchalską, Kaczmarkiem i Kropotovem 2014), że rozwnienie jakości życia w naukach o zdrowiu powinno odnosić się do czterech głównych czynników.

Należą tu:

I. FUI/kcjo/lowanie fizyczne, związane z samą chorobą i jej następstwami (zwłaszcza

doznania somatyczne, w tym cierpienie i ból , obszar i rodzaj uszkodzenia mózgu oraz choroby współwystępujące;

2. Funkcjonowal/ie psychiczne zwi ązane z następstwami choroby lub zespołu

chorobowego wpływającymi na funkcjonowanie psychiczne człowieka. Należy tu m. in . sprawność poznawcza i emocjonalna) ;

3. FUI/kcjonowanie społeczne, związane z następstwami choroby w sferze relacji społecznych człowieka, w tym możliwość uzyskania wsparcia społecznego ;

4. Statlls socjodemograficzny, w tym: wiek, stan cywilny i posiadanie lub brak rodziny, rodzaj wykonywanej pracy zawodowej a zwłaszcza możliwośc i radzenia sobie z następstwami choroby (np. możliwość zakupu drogich leków, dodatkowych, płatnych strategi i rehabilitacyjnych, wynajęcia płatnego opiekuna czy pielęgniarki, możliwość wyjazdu do wysokospecjalistycznych, płatnych

ośrodków rehabilitacyjnych itp. (por. Steadman-Pare 2001; Pąchalska, Kaczmarek i Kropotov 2014).

Tak rozumianą j akość życia można przyjąć z powodzeniem do oceny stanu zdrowia oraz choroby i zespołów chorobowych w ośrodku, który zajmuj e się leczeniem chorób naczyniowych, a w szczególności krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej

[Monografia habilitacyjna, publikacja habilitacyjna l , 2, 3, 4]. Ta lokalizacja jest szczególnie ważna, a zarazem ciekawa, że tętnice szyjne wewnętrzne są głównymi

naczyniami doprowadzającymi krew do mózgu, a więc w przypadku jej zwężenia może doj ść mniej lub bardziej dynamicznego niedokrwienia mózgu z takimi objawami jak przemijające niedokrwienie mózgu, zaniewidzenie jednooczne (amaurosis filgax) , udar niedokrwienny mózgu o zasięgu zależnym od indywidualnej specyfiki sieci naczyniowej mózgu [Brott, Howard, Roubin 2016].

Krytyczne zwężeni e tętnicy szyjnej może przebiegać w formie bezobjawowej i objawowej , gdzie objawy przyjmują postać przej ściowego niedokrwienia mózgu (Transient lschemic Attack, TIA) lub niedokrwiennego udaru mózgu [Trystuła 201 7]. Bezobjawowe krytyczne zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej może, choć nie musi, obni żać jakość życ i a chorego, jednak objawowe prowadzi do dramatycznego obni żenia

10

wszystkich powyżej wymienionych w tej definicj i wymiarów tworzących j akość

życi a. Fakt ten jest przeżywany przez tych pacjentów na różne sposoby; najbardziej dotkliwe z nich jest subiektywne poczucie izolacji społecznej. Leczenie pacjentów z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej, zarówno bezobjawowych, jak i objawowych, może być prowadzone wielokierunkowo, przy czym dominującym w ostatnich latach sposobem jest leczenie rewaskularyzacyjne tych tętnic z wykorzystaniem metod: otwartej, chirurgicznej (endarterektomia, CEA) lub wewnątrznaczyniowej (angioplastyka z implantacją stentu, CAS).

Nowoczesna medycyna, w tym nauki o zdrowiu, dają jednoznaczne sugestie oceny efektywności leczenia tych pacjentów, proponując opis ich jakości życia. W związku z tym, na świecie prowadzi się ocenę stanu zdrowia i jakości życia tych pacjentów przed rewaskularyzacją i po jej wykonaniu [Musialek, Tracz, Tekieli 2013 ; Brot!, Howard, Roubin 2016; Musiałek, Hopkins, Siddiqui 2017; Musialek, Hopf-Jensen 2017]. Należą tu prace poświęcone ocenie:

1. efektywności rewaskularyzacji per se w poszczególnych metodach rewaskularyzacji, endarterektomii (CEA) lub angioplastyk.i z implantacją stentu (CAS) [Pieniazek, Musialek, Kablak-Ziembicka i wsp. 2008; Trystuła 2017; Musiałek, Hopkins, Siddiqui 2017];

2. efektywności porównawczej obu metod rewaskularyzacji, endarterektomii (CEA) lub angioplastyki z implantacją stentu (CAS) [B rot!, Howard, Roubin 2016; Trystuła 2017] ;

Tego typu badania podjąłem w monografii habilitacyjnej oraz w 4 artykułach naukowych, które zostały wybrane jako osiągnięcia naukowe w jednotematycznym cyklu prac (Publikacje habilitacyjne 1, 2, 3, 4). W klinice schorzeń naczyniowych jakość życia jest uważana przez wielu specjalistów za fundamentalny wskaźnik diagnostyczny i prognostyczny funkcjonowania zarówno objawowych, jak i bezobjawowych chorych z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej operowanych metodami CAS i CEA. W ocenie jakości życia wykorzystałem standardową, powszechnie stosowaną na świecie Skalę Oceny Jakości Życia - SF-36 [Pąchalska, MacQueen, Moskała 2014].

Na uwagę zasługuje fakt, że w przygotowywaniu eksperymentów zarówno do badań wykorzystanych w monografii , jak i w pozostałych 4 artykułach naukowych wprowadziłem model bio-psycho-społeczny jakości życia chorych z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej (ICA). Model ten został rozszerzony o związki jakości życia z objawami choroby oraz sposobami reagowania chorego na schorzenie. Bierze się w nim także pod uwagę schorzenia współistniejące przed rewaskularyzacją (omówione bardziej szczegółowo i poddane analizie korelacyjnej związanej z ich wpływem na efektywność rewaskularyzacji metodami CEA i CAS, [Publikacja habilitacyjna l]) oraz stany lęku, depresji i izolacji społecznej obserwowane często u chorych objawowych [Publikacja habilitacyjna 4]. Warto podkreślić , że istotną

cechą tak rozwiniętego modelu jest szersze rozumienie choroby (tu - krytycznego zwężenia tętnic szyjnych wewnętrznych), sposobów podejmowania działań (np. CEA vs CAS, rehabilitacji pooperacyjnej , w tym również opieki psychologicznej i neuropsychologicznej) oraz radzenia sobie przez pacjenta z chorobą w kontekście

występowania jej skutków w obszarze psychologiczno-społeczno-kulturowym.

Dla realizacji tego celu podjąłem współpracę z wielospecjalistycznym zespołem w procesie leczenia chorych z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej (rCA), poddawanych rewaskularyzacji , czego efektem jest prezentowany tu jednotematyczny cykl publikacji stanowiący moje osiągnięcie naukowe.

11

4.4. Szczegółowe omówienie publikacji składających się

na osiągnięcie naukowe

Przypomnę, że jednotematyczny cykl publikacji stanowiący osiągmęcIe naukowe obejmuje: monografię habilitacyjną, która jest udokumentowana oświadczeniem wydawcy o opublikowaniu i rozpowszechJlianiu i dalszej dystrybucji oraz 4 artykuły naukowe opublikowane w czasopismach naukowych posiadających Impact Factor wraz z oświadczeniami o procentowym udziale Współautorów:

4.4.1. Monografia habilitacyjna

Jako główną i otwierającąjednotematyczny cykl publikacji pod wspólnym tytułem: Jakość życia zwiqzana ze zdrowiem chorycJl z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej prezentuję monografię :

Trystula M. Jakość życia chorycJl po rewasku[aryzacji krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls. 20 17. ISBN 978-83-8095-424-3.

Podjęcie się trudu napisania tej monografii wiązało się z faktem, że zarówno w polskiej , jak i w światowej literaturze brak jest monografii ujmującej wszystkie aspekty problematyki krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej, a w szczegó lJlośc i

jakośc i życia związanej z tym schorzeniem, jak również z jego leczeniem. W literaturze przedmiotu wciąż trwają spory odnośnie efektywności metod operacyjnych krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej. Jeszcze m.niej jest poznany problem efektywności tych dwóch podejść operacyjnych w zakresie jakości życia operowanych chorych, choć aspekt ten stanowi fundamentalny wskaźnik diagnostyczny i prognostyczny funkcjonowania zarówno objawowych, jak i bezobjawowych chorych z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej. Fakt ten nabiera dużego znaczenia społecznego, ale też i ekonomicznego w przypadku chorych bezobjawowych, u których wykonana w porę Gako profilaktyka pierwotna) oraz prawidłowo (z iJldywidualnym wyborem odpowiedniej dla każdego pacjenta metody) rewaskularyzacja zapobiega niedokrwiennemu udarowi mózgu, a więc niejednokrotnie ciężkiemu kalectwu, deprywacji podstawowych potrzeb i izo lacji społecznej tego pacjenta.

Temu celowi poświęciłem monografię habilitacyjną porównując jakość życia

pacjentów po wykonywanych przeze mnie (wraz z kierowanym przeze mnie zespołem) zabiegach rewaskularyzacji krytycznego zwężenia tętnicy sZyjnej wewnętrznej ,

przeprowadzonych dwoma metodami : endarterektomią przez wynicowanie (endarterektomią ewersyjną) i wewnątrznaczyniowo - angioplastyką z implantacją stentu.

Monografię rozpoczyna wstęp w którym podano motywację podjętego tematu monografii . Wykazano, że zwężenie tętnicy szyjnej może pojawiać się niejednokroć

już w trzeciej , czwartej dekadzie życia, jednak wśród osób starszych oraz obciążonych czynnikami rozwoju miażdżycy występują ono częściej [Brott, Howard, Roubin i wsp. 20 16]. Tętnice szyjne wewnętrzne są dwoma z czterech naczyń tętniczych

doprowadzających krew do mózgu i z tego powodu ich zwężenia mogą powodować objawy niedotlenienia mózgu. Miażdżycowe zwężenia tętnic szyjnych, najczęściej

umIejscawIają się na wysokości podziału tętnicy szyjnej wspólnej na tętnicę szyjną

wewnętrzną i tętnicę szyjną zewnętrzną i są drugą co do częstości przyczyną udarów mózgu po zatorach w przebiegu arytmii. Dotychczasowe badania chorych operowanych z powodu krytycznego zwężenia tętnic szyjnych wewnętrznych koncentrowały s ię

głównie nad bezpośrednimi wynikami wykonywanych procedur ( przeżycielzgon, duże

12

powikłanie tj. udar mózgu, zawał mlęsma sercowego, krwiak, porażenie nerwów czaszkowych). Zbyt mało uwagi poświęcono bardzo istotnemu dla chorego aspektowi jakim jest jego jakość życia.

W Rozdziale l wyjaśniono problemy definicyjne: zaprezentowano definicję

krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej w oparciu o znowelizowane w roku 2017 wytyczne Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) powstałe we współpracy z Europejskim Towarzystwem Chirurgii Naczyniowej (ESVS). Omówiono tu również inne, pozamiażdżycowe przyczyny powstawania tego zwężenia/niedrożności ,

jak również następstwa tej patologii, ze szczególnym uwzględnieniem niedokrwiennego udaru mózgu. Omówiono niemodyfikowalne i modyfikowalne czynniki udaru mózgu, ze szczególnym uwzględnieniem faz rozwoju udaru. Przybliżono krajową i światową literaturę poświęconą tym zagadnieniom, jak również zaprezentowano Narodowy Program Profilaktyki i Leczenia Udarów Mózgu.

W rozdziale 2. dokonano analizy światowej literatury w zakresie chirurgicznej rewaskularyzacji krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej , również w aspekcie historycznym. Zaprezentowano problematykę Zabiegów operacyjnej rewaskularyzacji krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej (Carotid Endarterectomy, CEA), w tym porównawcze badania kliniczne dotyczące efektywności endarterektomii tętnic

szyjnych wewnętrznych (CEA) i angioplastyki tętnic szyjnych wewnętrznych

z implantacją stentu (CAS). Zaprezentowano współczesne metody operacyjnej rewaskularyzacji krytycznie zwężonych tętnic szyjnych: (!) endarterektomię klasyczną; (2) endarterektomię przez wynicowanie (ewersyjną) . Omówiono też metodę

przeciwzatorowej neuroprotekcji podczas zabiegów chirurgicznych (shunt) oraz metaanalizy (w tym autorską metaanalizę) , obejmujące przegląd badań nad oceną neuroprotekcji w procedurze CEA. Zaprezentowano również powikłania po zabiegu endarterektomii z podziałem na ciężkie, l żejsze oraz późne, z których triada cięższych (Zawał mięśnia sercowegolUdar mózgu/Zgon) jest najczęściej analizowana i opisywana w badaniach klinicznych przy porównywaniu efektywności procedur CEA i CAS. Podkreślono , iż w światowej literaturze niezwykle rzadko są opisywane powikłania lżejsze i późne, które jednak powinny być uwzględniane, gdy chcemy oceniać jakość życia chorych po procedurze CEA, jak również porównać z efektywnością procedury CAS.

W rozdziale 3 przedstawiono problematykę wewnątrznaczyniowej

rewaskularyzacji krytycznie zwężonych tętnic SZyjIlYc/1 wewnętrznych (angioplastyka) z implantacją stentu (Carotid Artery Stenting, CAS), w tym wyniki światowych badań klinicznych dotyczących tego zastosowania w perspektywie historycznej Szczególną

uwagę zwrócono na metaanalizy efektywności procedur CEA i CAS w profilaktyce przeciwzatorowej. Przedstawiono opis metody wewnątrznaczyniowej (CAS) oraz zaprezentowano ważne studia przypadków przezskómej angioplastyki tętnic

szyjnych wewnętrznych, które stanowiły podstawę dalszego rozwoju tej techniki rewaskularyzacyjnej jako mniej inwazyjnej w stosunku do procedur chirurgicznych otwartych, opisanych w poprzednim rozdziale. Przedstawiono korzyści wynikające z jej stosowania oraz omówiono najczęściej używane w Polsce systemy opracowane dla tej metody, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju technologii. Przedstawiono również nowoczesny sprzęt do dystalnej i proksymalnej przeciwzatorowej neuroprotekcji. Przedstawiłem również opracowane przez siebie usystematyzowanie wskazań

i przeciwwskazań do przeciwzatorowej neuroprotekcji dla procedury CAS, jak również badania skuteczności neuroprotekcji z wykorzystaniem różnych systemów O-EPO, jak i P­EPO.

13

W rozdziale 4 zaprezentowałem Wytyczne dotyczqce rewaskularyzacji krytycznie zwężonych tętnic szyjnych wewnętrznych stanowiące podstawę kwalifikacj i (wskazań i przeciwwskazań) oraz przygotowania do leczenia rewaskularyzacyj nego krytycznie zwężonych tętnic szyjnych wewnętrznych z wykorzystaniem metody chirurgicznej otwartej (endarterektomii, CEA) oraz wewnątrznaczyniowej (angioplastyki z implantacj ą stentu, CAS): wytyczne American College ofCardiology Foundation wspólnie z American Heart Association, opublikowane w roku 2011 oraz wytyczne z 2010 roku Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) we współpracy z Europejskim Towarzystwem Chirurgii Naczyniowej (ESVS), znowelizowane w roku 2017. Warto dodać, że w zespole opracowującym tę nowelizację znalazł się jeden z wybitnych polskich uczonych w dziedzinie kardiologii interwencyjnej - prof. zw. dr hab. med. Piotr Odrowąż-Pieniążek .

W rozdziale 5 omówiono Jakość życia zwiqzanq ze stanem zdrowia chorYc/l z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej (ICA). Zdefiniowano istotę jakości życia związanej ze stanem zdrowia (Health Related Quality of Life, HRQoL). Powiązano najnowsze wyniki nad efektywnością rewaskularyzacji dwoma metodami CAS i CEA przedstawione w literaturze medycznej z jakością życia i przebytymi procedurami operacyjnymi rewaskularyzacji krytycznie zwężonej tętnicy szyjnej wewnętrznej.

Szczególnie przydatny okazał się dla tych badań omówiony w części teoretycznej model bio-psycho-społeczny jakości życia chorych z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej (ICA). Model ten został rozszerzony o związki jakości życia z objawami choroby oraz sposobami reagowania chorego na schorzenie, do których należą m. in. stany lęku, depresj i i izolacji społecznej. Warto podkreślić, że istotną cechą tak rozwiniętego modelu jest szersze rozumienie choroby (tu - krytycznego zwężenia tętnic szyjnych wewnętrznych), sposobów podejmowania działań (np. CEA vs CAS, rehabilitacji pooperacyjnej, w tym również opieki psychologicznej) i radzenia sobie z chorobą w kontekście występowania jej konsekwencji , skutków w obszarze psychologiczno­społeczno-kulturowym. W tym kontekście ważna jest współpraca zespołu w procesie leczenia chorych z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej (ICA), którzy poddali się zabiegowi rewaskularyzacji.

W rozdziale 6 zaprezentowano hipotezy, które zakładają różnicowanie jakości

życia ze względu na dwa czynniki: (1) rodzaj zastosowanej metody leczenia, (2) upływ czasu od rewaskularyzacji. Kolejno omówiono metodologię badań wlasnych obejmujących jakość życia pacjentów po operacji krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej. Celem badań była ocena różnic w jakości życia związanej ze stanem zdrowia (Health Related Quality of Life, HRQoL) ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki choroby u chorych z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej po zabiegach endarterektomii (CEA) i angioplastyki z implantacją stentu (CAS). Przedstawiono pytania i hipotezy badawcze, zmienne zależne i niezależne oraz metody ich pomiaru. Dobór grup do badań został przeprowadzony z zastosowaniem właściwych kryteriów włączających i wykluczających. Badaniami objęto 62 osoby, dobrane metodą parowania do dwu grup: chorych poddanych endarterektomii (grupa A = 31 osób) oraz angioplastyce z implantacją stentu (grupa B = 31 osób). Kolejno omówiono szczegółową charakterystykę grupy ze względu na wiek, płeć , przyczynę zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej oraz objawy towarzyszące. Zaprezentowano również procedurę wyboru metody rewaskularyzacji oraz znieczulenia. Omówiono wszystkie sposoby przeprowadzania operacji metodą CEA oraz metodą CAS. W dalszej części rozdziału zaprezentowano metody badań, ze szczególnym uwzględnieniem Skali Oceny Jakośc i Życia SF-36. Przedstawiono również protokół badań.

14

Projekt badań został przeprowadzony w sposób respektujący Deklarację Helsińską (2008), posiada zgodę Komisji Bioetycznej nr KB6116, a wszyscy badani wyrazi li pisemną, świadomą zgodę na udział w badaniu klinicznym.

W rozdziale 7 przedstawiono wYlliki badań. Wskazano różnice między badanymi grupami w zakresie stanu zdrowia zdiagnozowanego przed rewaskularyzacją. Następnie przedstawiono ocenę jakości życia związanej ze specyfiką schorzenia, w tym różnice w zakresie dużych i małych powikłań po przebytej rewaskularyzacji tętnic szyjnych. W dalszej kolejności przedstawiono poziom funkcjonowania fizycznego, umysłowego oraz ocenę w zakresie 8 aspektów jakości życia, a następnie także w zakresie wymiaru fizycznego i wymiaru psychicznego jakości życia związanej ze stanem zdrowia (HRQoL) oraz indeksu ogólnego jakości życia. Omówiono tu również czynniki związane

ze stopniem poprawy jakości życia po operacji . Przeprowadzono dyskusję wyników badań woparciu o światową l iteraturę. Omówiono tutaj związek wybranych metod rewaskularyzacji krytycznie zwężonych tętnic szyjnych wewnętrznych z jakością życia

związaną ze stanem zdrowia oraz ze specyfiką choroby (powikłania).

Jakjuż wspomniałem, w literaturze przedmiotu stosunkowo mało jest prac poświęconych analizie porównawczej efektywności dwu metod rewaskularyzacji krytycznie zwężonych tętnic szyjnych (1) angioplastyki z implantacją stentu oraz (2) endarterektomii przez wynicowanie (ewersyjnej) w zakresie jakości życia. Główną pracą w tym zakresie są wyniki dużej próby klinicznej CREST, w której ocenie poddano wyłącznie duże

powikłania (Zawał sercalUdar mózgu/Zgon) oraz skargi chorych w zakresie dolegliwości

fizycznych i psychicznych. Brak jest natomiast prac, które oceniałyby porównawczo wpływ dwóch sposobów rewaskularyzacji tętnic szyjnych na indeks jakości życia

związanej ze stanem zdrowia (HRQoL) w zakresie:

1. specyfiki następstw krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej; 2. wczesnych i późnych dużych powikłań pooperacyjnych (Zawał sercalUdar

mózgu/Zgon); 3. wczesnych i późnych nmiejszych powikłań pooperacyjnych (specyficznych

ze względu na rodzaj rewaskularyzacji); 4. oceny specyfiki następstw fizycznych , psychicznych, społecznych i zawodowych.

Rozdział 8 zawiera dyskusję, w której staram się wyjaśnić, dlaczego konieczność poddania się operacji wiąże się z obniżeniem jakości życia osób z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej w obu badanych grupach. W początkowym okresie pooperacyjnym chorzy po endarterektomii paradoksalnie zgłaszają lepszą jakość życia w zakresie wszystkich badanych sfer, w szczególności umysłowej.

Należy podkreślić, że stres śródoperacyjny jest zlikwidowany w tej grupie dzięki

znieczuleniu ogólnemu, czyli wyłączeniu świadomości, podczas gdy chorzy w trakcie angioplastyki mieli pełną świadomość wszystkich niedogodności oraz potencjalnego ryzyka związanego z procedurą. Poddano dyskusji powikłania pooperacyjne po zabiegach wewnątrznaczyniowych (CAS) oraz po zabiegach endarterektomii (CEA). Podjęto kwestię, czy w ocenie jakości życia związanej ze stanem zdrowia należy koncentrować się

wyłącznie na tzw. "dużych" powikłaniach (Zawał mięśnia sercowego/Udar mózgu/Zgon), czy też należy poddać ocenie mniejsze powikłania. Dlatego też poddano dyskusji powikłania mniejsze, związane ze specyfiką procedur operacyjnych, mające jednak niejednokrotnie duży wpływ na jakość życia chorych po zabiegu. I tak, z endarterektomią powiązano takie powikłania, jak: zaburzenia czucia na szyi, które mogą powodować problemy z goleniem u mężczyzn; zaburzenia fonacji spowodowane porażeniem,

choć również bez porażenia nerwu krtaniowego wstecznego; zaburzenia połykania

związane z porażeniem nerwu podjęzykowego, ból kręgosłupa szyjnego (karku) i trudności przy prowadzeniu samochodu związane z ograniczoną możliwością skręcania głowy,

15

krwiak w ranie operacyjnej na szyi, niejednokrotnie z koniecznością reoperacji , zropienie rany szyi. Z angioplastyką natomiast powiązano takie powikłania, jak: krwiak w pachwinie lub w dole łokciowym, czy okolicy nadgarstka w miejscu nakłucia tętnicy i wprowadzenia portu naczyniowego (introducera), czasami wymagający nawet chirurgicznego zaopatrzenia (zamknięcia) otworu w nakłutej tętnicy; zropienie rany, trudności z chodzeniem i przy prowadzeniu samochodu związane z bólem w pachwinie po nakłuciu tętnicy udowej wspólnej, ból kończyny górnej z promieniowaniem do dłoni po nakłuciu tętnicy ramiennej , czy promieniowej i podrażnieniu pęczków nerwowych utrudniające wykonywanie niektórych czynnoscI, bradykardia pooperacyjna jako reakcja baroreceptorów tętnicy szyjnej wewnętrznej na ucisk rozprężonego stentu, wymagająca przedłużonego stosowania Atropiny i leków podwyższających ciśnienie (tzw. aAmin presyjnych).

W pracy wysunięto szczegółowe wnioski, które w można podsumować

w następujący sposób: l. dynamika zmian jakości życia w indeksie ogólnym w obu badanych grupach,

w badaniu I (bezpośrednio przed zabiegiem) była niska. W grupie chorych leczonych metodą CEA w badaniu II (kilka dni po rewaskularyzacji) następuje istotna jej poprawa. W badaniu III (trzy miesiące po operacji) i w badaniu IV (rok po operacji) jakość życia ulega dalszej sukcesywnej poprawie. W grupie chorych leczonych metodą CAS największa poprawa ogólnej jakości życia

występowała w badaniu II. W badaniu III (trzy miesiące po operacji) poprawa ta była dużo mniej sza, a w badaniu IV (rok po operacji) stwierdzono dalszą,

lecz niewielką jej poprawę. Warto dodać, że w obu badanych grupach poziom indeksu ogólnego jakości życia uzyskany w badaniu IV był wyższy niż przed operacJą;

2. porównanie międzyg.-upowe indeksn ogólnego jakości życia wykazało,

że w badaniu I (przed zabiegiem) jakość ta była gorsza w grupie chorych operowanych metodą CEA niż metodą CAS. Trend ten utrzymywał się w II i JIJ badaniu, aby finalnie w badaniu IV (rok po zabiegu) ulec odwróceniu. W tym ostatnim badaniu lepszą ogólną jakość życia uzyskali pacjenci operowani metodą CEA niż CAS. Wynika stąd, że w ocenie longitudinalnej (po roku od zabiegu) metoda rewaskularyzacji CEA jest bardziej efektywna od metody CAS w indeksie ogólnym jakości życia, tym bardziej że jakość życia w grupie CEA była ni ższa w badaniu I (większa liczba skarg) niż w grupie CAS i uzyskała relatywnie większą poprawę w badaniu IV (po roku od zabiegu), niż grupa CAS.

Uzyskane wyniki badań są niezwykle ważne z punktu widzenia praktycznego (wymiar aplikacyjny) w nowoczesnej medycynie. Mogą mieć bezpośredni wpływ

na przebieg operacji, a co za tym idzie, na ostateczny wynik leczenia. Mogą odegrać dużą rolę w podejściu do leczenia pacjenta poprzez zaoferowanie mu większego zakresu działań pomocowych, pozwalających uzyskać redukcję stresu okołooperacyjnego, a tym samym podniesienie jego jakości życia.

Warto podkreślić , że takie wieloaspektowe ujęcie diagnozy oraz leczenia pacjentów z krytycznym zwężeniem tętnic szyjnych wewnętrznych oparte na założeniu, że ścisła

współpraca chirurga naczyniowego z innymi specjalistami jest niezbędna ze względu na specyfikę tego schorzenia, co jest również podkreślane w założeniach holistycznej medycyny [Trystuła 2017, 2018]. Choć jest to wymóg chwili, to jednak rzadko realizowany z powodu ograniczonej dostępności do nowoczesnych technologii pozwalających na wielokierunkową diagnostykę i kompleksowe leczenie (Brott, Howard, Roubin i wsp. 2016; Trystuła 2017]. Taki sposób postępowania może być prowadzony w dużych, wielospecjalistycznych ośrodkach posiadających doświadczonych specjalistów

16

(z wymogIem wykonania mllllmum 100 rewaskularyzacji tętnic szyjnych tak metodą chirurgiczną otwartą, jak i wewnątrznaczyniowo) oraz dostęp do zaawansowanego technologicznie sprzętu , co wiąże s ię z wysokimi kosztami [Vilain, Magnuson, Li i wsp. 2012).

Sumując, pragnę podkreślić, że z uwagi na włączenie do badań

nad rewaskularyzacją krytycznie zwężonej tętnicy szyjnej problematyki oceny jakości życia związanej ze zdrowiem oraz interdyscyplinarnych oddziaływań

diagnostyczno-terapeutycznych moja monografia habilitacyjna nie ma odpowiedników w literaturze światowej.

4.4.2. Szczegółowe omówienie pozostałych artykułów składających się

na osiągnięcie naukowe

Podstawowe cele, które zrealizowałem w cyklu połączonych ze sobą czterech artykułów naukowych - uzupełniających monografię habilitacyjną - pod tytułem Jakość życia

zwiqzana ze zdrowiem chorych z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej, to: I . oceli a cZyllllików wpływajqcych lIa diagllozowallie oraz leczellie chorych

z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej, w szczególności: ocena schorzeń współwystępujących (nadciśnienie drugiego lub trzeciego stopnia, objawowa miażdżyca w innych obszarach naczyniowych, choroba wieńcowa,

choroba niedokrwienna serca, cukrzyca, przewlekła choroba nerek, stan po operacji pomostowania tętnic wieńcowych (CABG), przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), zawał mięśnia sercowego powyżej 3 miesięcy przed zabiegiem, poprzednia rewaskularyzacja przeciwległej tętnicy szyjnej wewnętrznej) wpływających na skuteczność rewaskularyzacji bezobjawowego krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej, dla wszystkich pacjentów (CEA + CAS), jak również dla poszczególnych grup (CEA vs CAS) w obserwacji krótko­i długoterminowej ;

2. ocena bezpieczelistwa i efektywllości lIajllowszego systemu stelItu CGuardfM

MicroNet-covered embolic protectioll u objawowych (niedokrwienny dar mózgu! przejściowe niedokrwienie mózgu) oraz bezobjawowych pacjentów z krytycznym zwężeniem tętnicy szyj nej wewnętrznej oraz wykonalności rozszerzania balonem implantowanego stentu w celu zminimalizowania pozostałego (resztkowego) zwężenia po angioplastyce tętnicy szyjnej wewnętrznej (CAS).

3. oceli a lIeuromarkerów w potwierdzaniu zespołów chorobowych wtórnych względem krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej jako "narzędzia", umożliwiającego potwierdzenie lub obalenie występowania poszczególnych zespołów chorobowych towarzyszących schorzeniom tętnic : np. wykrycie obecności neuromarkerów lęku i depresji, daje chirurgowi naczyniowemu wgląd w stan zdrowia chorego, a więc odpowiednie zabezpieczenie go w okresie okołooperacyjnym oraz zaoferowanie po operacji dodatkowej , odpowiedniej rehabilitacji neuropsychologicznej , ewentualnie neuroterapii ukierunkowanej na te stany;

Pierwszy artykuł uj ęty w jednotematycznym cyklu: PUBLIKACJA HABILITACYJNA 1 [Trystuła M, Pqchalska M Patiellts witlt asymptomatic critical cllrotid artery stellosis trellted witlt CEA alld CAS: do comorbidities differentiate tlte e.ffectivelless of revascularizatioll from tlte perspective of HRQoL?1 przedstawia ocenę związku chorób współistniejących ze skutecznością rewaskularyzacji bezobjawowego krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej (ICA) dla wszystkich pacjentów (CEA

17

+ CAS), jak również dla oddzielnej grupy (CEA vs CAS) w obserwacji krótko­i długoterminowej. Endarterektomia tętnicy szyjnej (CEA) pojawiła się jako alternatywa dla stentowania tętnic szyjnych (CAS) w zwężeniu tętnicy szyjnej w 1989 r. [Marks, Dake, Steinberg i wsp. 1994; Diethrich, Ndiaye, Reid i wsp. 1996; Roubin , New, Iyer i wsp. 2001). Od tego czasu, wraz z ewoluującą technologią budowania stentu i systemów neuroprotekcji, a także wraz z doświadczeniem angiologów i kardiologów interwencyjnych, badania porównawcze wykazały różne wyniki w osiąganej jakości życia. Randomizowane badania i rejestry dały również niejednoznaczne wyniki dotyczące skutecznośc i CAS i CEA w różnych badanych aspektach, np. stanu zdrowia i poważnych powikłań po rewaskularyzacji, do których zaliczono niedokrwienny udar mózgu, zawał mięśnia sercowego i zgon pacjenta [Naylor, Bolia, Abbott i wsp. 1998; Wholey, AI­Mubarak, Wholey i wsp. 2003; Naylor, Mehta, Rothwell wsp 2009; Brooks, McClure, Jones i wsp. 2001; Yadav, Wholey, Kunt i wsp. 2004; Featherstone, Brown, Coward i wsp. 2004; Ringleb, Allenberg, Bruckmann i wsp. 2006; Mas, Chatellier, Beyssen i wsp. 2006; Hopkins, Roubin, Chakhtoura i wsp. 2010) oraz w różnych podskalach percepcji jakości życia związanej ze stanem zdrowia (Health Related Quality of Life, HRQoL) [Cohen, Stoiker, Wang i wsp. 2011). W literaturze światowej możemy znaJeźć wiele prac, w których autorzy wciąż poszukują odpowiedzi zarówno ze względów poznawczych, jak i dla wskazania wyboru metod leczenia, a także kosztów i skuteczności CEA i CAS [Vilain, Magnuson, Li i wsp. 2012). Pytanie badawcze brzmi, dlaczego pacjenci leczeni procedurą CAS czasami uzyskują absurdalnie gorsze wyniki z większą liczbą skarg w niektórych podskalach SF-36, ni ż pacjenci leczeni procedurą CEA [Paraskevas, Kalmykov, Naylor 2016; Howard, Meschia, Lal, Turan i wsp. 2017). Odpowiedź na to pytanie jest jednak niezwykle trudna i złożona, ponieważ

zdrowie różnych pacjentów kierowanych do rewaskularyzacji jest inne (choroby współistniejące), inny jest profil pacjentów z objawowym i bezobjawowym krytycznym zwężeniem tytnicy szyjnej wewnętrznej, a także islme]l! różnice procedur okołooperacyjnych i pooperacyjnych wraz z neuroprotekcją w endarterektomii (CEA) oraz angioplastyce z implantacją stentu (CAS). Nieliczni autorzy próbują odpowiedzieć na to pytanie, włączając schorzenia współwystępujące wiążące się mniej lub bardziej z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej [Trystuła 2017). Jednak zbyt mało uwagi poświęcono związkom chorób towarzyszących z efektywnością rewaskularyzacj i ocenianej poprzez analizę percepcji jakości życia związanej ze stanem zdrowia (HRQoL). Jednym z powodów jest fakt, że taka ocena jest prowadzona na świecie stosunkowo niedawno, od czasów wieloośrodkowych, niezwykle pracochłonnych, kohortowych badań klinicznych CREST I (2011) i CREST II (2017) z wykorzystaniem Skali Oceny Jakości Życia (Short Form Outcome Study, SF-36) [Brott, Halperin, Abbara i wsp. 2011; Brott, Howard, Roubin i wsp. 2016; Howard, Meschia, Lal, Turan 2017). Od tamtej pory ocena efektywności tych dwóch metod była prowadzona głównie poprzez longitudinalne oszacowanie, przede wszystkim liczby dużych powikłań (zawał mięśnia sercowego/ udar mózgu! zgon). Początkowy stan pacjenta został częściowo uwzględniony w dużym,

randomizowanym badaniu klinicznym CREST II [Howard, Meschia, Lal, Turan 2017), jednak autorzy nie przeanalizowali kilku ważnych chorób towarzyszących , np. wpływu przedoperacyjnego zawału mięśnia sercowego na wyniki HRQoL [Cohen, Stolker Wang 2011; Brott, Howard, Roubin i wsp. 2016; Howard, Meschia, Lal i wsp. 2017). Nie podejmowano jednak badań porównawczych w tym zakresie z wykorzystaniem skali jakości życia SF-36 [por. Trystuła 2017; 2018). Tymczasem, przynajmniej od chwili aplikacji do praktyki klinicznej metod endowaskularnych, jednym z głównych wyzwań chirurgii naczyniowej jest ocena porównawcza efektywności tych dwóch metod rewaskularyzacyjnych (CEA i CAS), nie tylko przez wykazanie powikłań, ale także

przyjrzenie się, jak pacjent po zabiegu rewaskularyzacji radzi sobie w życiu codziennym, co może wykazać skala SF-36. Odpowiedź na to pytanie stała się dla mnie problemem,

18

którego rozwiązanie będzie jednym z wytyczonych celów, a zarazem osiągnięciem

naukowym składanym do oceny dorobku. W prowadzonym pod moim kierunkiem eksperymencie wzięło udział 62 pacjentów z bezobjawowym krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej i jednocześnie najczęściej występującymi chorobami współistniejącymi. Jedna grupa (n = 31) była operowana metodą endarterektomii (CEA), a druga (n = 31) metodą angioplastyki z implantacją stentu CAS. Chorzy byli dobrani do grup metodą parowania ze względu na wiek i płeć. Specjalnie opracowany Kwestionariusz Oceny Zdrowia został wykorzystany do oceny chorób współistniejących ,

a do oceny HRQoL zastosowano Skalę Oceny Jakośc i Życia (SF-36) [Ware i Sherbourne 1992). Kwestionariusz SF-36 należy do metod samoopisowych. Pozwala on na ocenę ośmiu wskaźników jakośc i życia zebranych w dwie główne skale - fizyczną i psychiczną (mentalną): (I) Funkcjonowanie fizyczne; (2) Ograniczenie w pełnieniu ról z powodu zdrowia fizycznego; (3) Dolegliwości bólowe; (4) Ogólne poczucie zdrowia; (5) Witalność; (6) Funkcjonowanie społeczne; (7) Ograniczenie w pełnieniu ról wynikające z problemów emocjonalnych; (8) Poczucie zdrowia psychicznego. Wyniki uzyskane przy użyciu Skali SF-36 pozwalają ocenić percepcję jakości życia pacjenta. Ocenę przeprowadzono czterokrotnie: przed operacją, w pierwszym tygodniu, trzy miesiące oraz 12 miesięcy po operacji. Spośród 10 chorób współistniejących [nadciśnienie drugiego lub trzeciego stopnia, objawowa miażdżyca w innych obszarach naczyniowych, choroba wieńcowa, choroba niedokrwienna serca, cukrzyca, przewlekła choroba nerek, stan po operacji pomostowania tętnic wieńcowych (CABG), przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), zawał mięśnia sercowego powyżej 3 miesięcy przed zabiegiem) trzy miały istotny wpływ na skuteczność rewaskularyzacji bezobjawowego krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej u wszystkich pacjentów (CEA + CAS): objawowa miażdżyca w innych obszarach naczyniowych (p = 0,048); choroba wieńcowa (p = 0,004) i zawał mięśnia sercowego w ciągu 3 miesięcy przed rewaskularyzacją (p = 0,004). Różnice międzygrupowe (CEA vs CAS) wystąpiły w dwóch chorobach w~półistniejących (choroba wieńcowa i zawal mięśnia sercowego). Wpływ w grupie CEA był istotny (p=0,002), choć nie w grupie CAS (p = 0,635). W przypadku przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) POChP istotne zmiany wystąpiły jedynie w grupie CAS (p=0,025). Wiąże się to z faktem, iż pacjenci z tym schorzeniem są kierowani wyłącznie

do tej procedury z powodu stosowania w niej znieczulenia miejscowego. Skierowanie tych chorych do procedury CEA, w której stosuje się znieczulenie ogólne, byłoby błędem,

co sugerują wytyczne The International Guidelines oj the European Society oj Cardiology in cooperation wilh the European Vascular Surgery Society z roku 2011 [Brott, Halperin, Abbara i wsp. 2011) uaktualnionych w roku 2016 przez Brotta, Howarda, Roubina i wsp. [2016) oraz wytycznych z roku 2017 [2017 ESC Guidelines on the Diagnosis and Treatment of Peripheral Arterial Diseases, in collaboration with the European Society for Vascular Surgery (ESVS), [Aboyans, Ricco, Bartelink i wsp. 2018]. Przeprowadzenie tych badań pozwoliło na wysunięcie wniosku, że choroby współistniejące mają wpływ

na skuteczność rewaskularyzacji bezobjawowego krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej u wszystkich badanych pacjentów (CEA + CAS), jak również dla oddzielnych grup (CEA vs CAS), mierzoną ogólnym indeksem Skali Jakości Życia SF-36, w ocenie krótko i długo terminowej. Dlatego, naszym zdaniem, w przyszłych badaniach konieczne jest uwzględnienie wpływu tych chorób towarzyszących

na skuteczność rewaskularyzacji bezobjawowego krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej zarówno w analizie wewnątrzgrupowych (CEA + CAS) i międzygrupowyh (CEA vs CAS) do różnicowania efektywności tych dwóch metod w zakresie poprawy jakości życ ia pacjentów z tym schorzeniem. Badania te mają wymiar aplikacyjny: choroba niedokrwienna, zawal mlęsma sercowego pomzeJ 3 mIesIęcy przed rewaskularyzacją, POCHP są przeciwwskazaniem do kwalifikowania pacjentów z tymi schorzeniami do metody CEA i wskazaniem do kwalifikowania do metody CAS.

19

Drugi artykuł naukowy_ujęty w jednotematycznym cyklu: PUBLIKACJA HABILITACYJNA 2 [Trystula M Pqchalska M Tomaszewski T: Healtlz-related quality oj life in isclzaemic stroke survivors ajter carotid endarterectomy (CEA) and carotid arlery stenting (CAS): COf/jounder-controlletl analysis. Adv Interv Cardiol. 2019] jest ukierunkowany na porównanie efektywności dwu metod rewaskularyzacji CEA i CAS ocenianej w aspekcie jakośc i życia. W nowoczesnej medycynie uważa się, że jakość życia jest najlepszym wyznacznikiem efektywności danej metody w ocenie zarówno krótko­jak i długotenninowej [Luengo-Fernandez, Gray Buli i wsp. 2013]. Postęp w farmakoterapii i rosnący wpływ leków modyfikujących miażdżycę,

takich jak statyny i inhibitory konwertazy angiotensyny [Musialek, Hopf-Jensen 2017], spowolnił, ale nie zlikwidował całkowicie rozwoju zmian miażdżycowych, w tym również w obrębie tętnicy szyjnej. Ta lokalizacja miażdżycy jest powodem 15-25% udarów niedokrwiennych mózgu [Mozaffarian, Benjamin, Go wsp. 2016], które wpływają

w istotny sposób na obciążenia indywidualne i społeczne pacjentów [Trystula 2017]. To z kolei ma ogromny wpływ na ich jakość życia, przy czym powiększanie blaszki miażdżycowej powodujące krytyczne zwężenie tętnicy szyjnej pozostaje wciąż głównym modyfikowalnym czynnikiem ryzyka udaru niedokrwiennego mózgu [Musiałek , Hopkins, Siddiqui 2017; Aboyans, Ricco, Bartelink, Bjiirck i wsp. 2018]. W ostatnich dziesięcioleciach proponuje się pacjentom po niedokrwiennym udarze mózgu, powstałym w następstwie krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej , rewaskularyzację metodami CEA i CAS [Aboyans, Ricco, Bartelink, Bjiirck 2018; Luengo-Fernandez, Gray, Buli i wsp. 2013]. Często zadawanym pytaniem jest, która z tych dwóch metod rewaskularyzacji powinna być stosowana jako pierwsza/główna. Pada tu więc pytanie o porównanie efektywności tych dwóch metod udrażniania krytycznie zwężonych tętnic szyj nych wewnętrznych. Aboyans, Ricco, Bartelink, Bjiirck [2018] zaproponowali ocenę

tej efektywności poprzez analizę dużych powikłań (udar mózgu! zawał mięśnia

scrcowegolzgon) po rewaskularyzacji metodami CEA i CAS. W jednej z metaanaliz, która opierała się na wynikach przebadanych 6526 pacjentów z 5 publikacji ze średnim okresem obserwacji 5,3 roku Sardar, Chatterjee, Aronow i wsp. [2017] stwierdzili, że chociaż liczba połączonych powikłań (okołozabiegowy zgon, udar niedokrwienny mózgu, zawał mięśnia sercowego) nie wskazywała na znaczące różnice między

efektywnością obu metod rewaskularyzacji CAS i CEA (OR 1,22; 95% CI 0,94 do 1,59), to ryzyko jakiegokolwiek udaru okolozabiegowego czy niezwiązanego z zabiegiem udaru mózgu po stronie operowanej było wyższe w przypadku angioplastyki z implantacją

stentów (OR 1,50; 95% CI 1,22 do 1,84), choć należy tu nadmienić, że były to stenty . . .. pIerWSZej generacJI.

Pomimo rozwoju teclmologicznego budowy stentów i wzrostu efektywności

metody rewaskularyzacj i wewnątrznaczyniowej [Musi alek, Hopf-Jensen 2017; Mozaffarian D, Benjamin EJ, Go 2016; Mozaffarian D, Benjamin EJ, Go i wsp. 2016; Aboyans, Ricco, Bartelink, Bjiirck i wsp. 2017; Musiałek i Grunwald 2017] dyskusje na temat tego, czy i które podgrupy pacjentów powinny zostać poddane rewaskularyzacji, trwają nadal, choć wykazano, że udrożnienie tętnicy szyjnej wewnętrznej, tak chirurgiczne (endm1erektomia tętnicy szyjnej, CEA), jak i wewnątrznaczyniowe (stentowanie tętnicy szyjnej z neuroprotekcją , CAS) znmiejsza ryzyko udaru zarówno u pacjentów objawowych (tj. po udarze mózgu lub przeJSClOwym niedokrwieniu mózgu), jak i bezobjawowych [Musi alek, Hopf-Jensen. 2017; Aboyans, Ricco, Bartelink 2018; Musiałek, Grunwald 2017]. Wciąż jednak wyniki oceniające efektywność CAS i CEA uzyskane przez innych autorów nie są jednoznaczne.

Biorąc ten fakt pod uwagę, podjąłem wraz ze współautorami próbę oceny wpływu chirurgicznej (endarterektomia tętnicy szyjnej, CEA), jak i wewnątrznaczyniowej (angioplastyka tętnicy szyjnej wewnętrznej z implantacją stentu z protekcją

20

przeciwzatorową mózgu, CAS) rewaskularyzacji tętnicy szyjnej na jakość życia związaną ze zdrowiem (HRQoL) mierzoną standardową skalą jakości życia SF-36, a ocenianą za pomocą anal izy przekrojowej kontrolowanej dla głównych cZylmików wpływających najakość życia. Do identyfikacji podobnych par pacjentów (CEA-CAS) zastosowano algorytm wyszukiwania najbliższego sąsiada [Sima, Dougherty 2006]; dopasowany do wyniku National Institutes of Health Stroke Scale (NIH-SS) oraz obecność głównych znanych czynników warunkujących HRQoL innych niż udar, w tym wiek i płeć,

wykształcenie] i stan cywilny, nadciśnienie, cukrzyca i obecność niewydolności serca [Moryś, Pąchalska, Bellwon i wsp. 2016; Ziółkowski , Błachnio , Pąchalska 2015 ; Bushnell, Reeves, Zhao i wsp. 2014; Krawczyk-Ożóg, Tokarek, Moczała 2016; Alonso, Ferrer, Gandek 2004; Jayasinghe, Harris, Parker i wsp. 20 16] .

W bazie danych Oddziału Chirurgii Naczyń z Pododdziałem Zabiegów Endowaskularnych Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II, w ciągu 3 lat znalazło s ię 856 procedur rewaskularyzacji tętnic szyjnych zbieranych prospektywnie. Objawowe, krytyczne zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej, po niedokrwiennym udarze mózgu, wystąpiło u 417 pacjentów (48.7 %). Spośród tych pacjentów dobrano opisaną powyżej metodą algorytmu wyszukiwania najbliższego sąsiada pod względem wieku, płci ,

stanu cywilnego i edukacyjnego, nadciśnienia, niewydolności serca i cukrzycy 42 pary pacjentów po niedokrwiennym udarze prawej półkuli mózgu (bez anosognozji i afazji skrzyżowanej) do operacji metodą CEA lub CAS. Z perspektywy mojego warsztatu badawczego za niezwykle ważny uważam oceniony tu wpływ zmiennych pogarszających tę jakość życia, stwierdzonych w badaniach dzięki kontrolowaniu błędu pomiaru i przesunięciu odpowiedzi w tym pomiarze [por. Gandhi, Ried, Kimberlin i wsp. 2013] u pacjentów po udarze niedokrwiennym mózgu operowanych tymi dwoma metodami. Pacjenci zostali przebadani z wykorzystaniem Skali Badania Jakości Życia SF-36. Badania przeprowadzono czterokrotnie: 7 dni przed, 14 dni po, 6 miesięcy po i 12 miesięcy po zabiegu rewaskularyzacji. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że wszyscy chorzy przeszli niepowikłaną śródzabiegowo rewaskularyzację krytycznie zwężonej

tętnicy szyjnej wewnętrznej i nie doświadczyli żadnych poważnych niepożądanych

zdarzeń klinicznych. Wyjściowe wyniki HRQoL były niskie i podobne w obu grupach (30,8 ± 4,6% vs. 29, 1 ± 3,9%, p = 0,68; dla osobnych grup - CEA vs. CAS). W ocenie skali National Institute of Health Stroke Scale wynosiły 5,4 ± 2,8 vs. 5,9 ± 3, l (p=0,44). Rewaskularyzacja była związana z istotną poprawą HRQoL, na początku istotnie większą po procedurze CAS (60,4 ± 9,2% vs. 71,5 ± 6,2%, p <0,001). Po 6 miesiącach różnica CEA-CAS była mniejsza (70,7 ± 9,7% vs. 74,6 ± 5,9%, p = 0,026), stając się nieistotna statystycznie po 12 miesiącach (72,6 ± 6,7% vs. 75, l ± 5,1%, p = 0,062). Wczesna różnica CEA-CAS była spowodowana l epszą percepcją zdrowia psychicznego i fi zycznego, ze szczególnym uwzględnieniem nmiejszego poczucia bólu ciała oraz poczucia lepszego funkcjonowania fizycznego i emocjonalnego oraz wyższymi

ogólnymi wynikami w zakresie dobrego samopoczucia w CAS (p <0,05). Z pracy wysunęliśmy wnioski, że rewaskularyzacja tętnicy szyjnej ma duży pozytywny wpływ na wyniki HRQoL zgłaszane przez pacjentów po udarze. HRQoL jest początkowo większa w CAS, ale po 12 miesiącach różnica pomiędzy CEA i CAS jest mała i nieistotna statystycznie. Można zatem się zgodzić z innymi autorami, że jakość życia związana

ze zdrowiem jest ważnym wyznacznikiem efektywności rewaskularyzacji tętnic szyjnych w nowoczesnej medycynie [Luengo-Femandez, Gray, Buli 2013]. Jedną

z fundamentalnych zalet tej pracy jest to, że nasze unikalne podejście badawcze (parowanie pod względem wieku, płci , stanu cywilnego, nadciśnienia, niewydolności serca i cukrzycy, wykorzystując algorytm wyszukiwania najbliższego sąsiada) minimalizuje rolę czynników warunkujących HRQoL innych niż niedokrwienny udar mózgu, zawał mięśnia sercowego czy zgon w ocenie wpływu względnej wartośc i wyników CEA i CAS na jakość życia po rewaskularyzacji tętnic szyjnych u pacjentów po udarze niedokrwiennym mózgu

21

(Tabela I). Inną zaletą, o której zapomina s i ę, jest to, że ograniczając badanych do tych z udarem niedominującej półkuli mózgu, a więc bez cech afazji oraz anosognozji , wyłączyliśmy tych pacjentów, którzy z natury poudarowego uszkodzenia mózgu, nie byliby w stanie odpowiedzieć na pytania (z powodu trudności w porozumiewaniu się w przypadku afazji skrzyżowanej oraz trudności wopisie dolegliwośc i z powodu zaprzeczania objawom chorobowym w przypadku anosognozji) dotyczące szczegółowych cech HRQoL wymaganych przez kwestionariusz SF-36. Dodatkową zaletą tej pracy jest fakt, że zastosowaliśmy pełną standardową skalę jakości życia SF-36, a nie jego krótką wersję (SF-10) ograniczoną dodatkowo w ocenie lO-punktowej Skali Likerta. Wytyczne i praktyka kliniczna chirurgii naczyniowej faworyzują CAS u pacjentów z wyższym ryzykiem chirurgicznym, takich jak ci z niewydolnością serca lub niedrożnością wewnętrznej tętnicy szyjnej po przeciwnej stronie [Aboyans, Ricco, Bartelink 2018]. W związku z tym kohorta CAS w tym badaniu obejmowała większą liczbę pacjentów z niewydolnością serca (31 % vs 19%, p = 0,208, tabela l) i większą liczbę pacjentów z niedrożnością wewnętrznej tętnicy szyjnej po przeciwnej stronie (2,4% vs 28,6%, p <0,00 1, tabela l) pomimo naszego dopasowania optymalnych par (CEA-CAS). Niemniej pacjenci po CAS zgłaszal i lepszą ogólną jakość życia po 2 tygodniach i 6 miesiącach po zabiegu, niż ci, u których wykonano procedurę CEA. Różnice te wyrównywały się po roku, co można tłumaczyć faktem powrotu pacjentów do w miarę normalnego życia i funkcjonowania w społeczeństwie . Artykul ten posiada wymiar aplikacyjny, może bowiem stanowić wzór do badań efektywności metod rewaskularyzacj i objawowego krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej (po udarze niedokrwiennym niedominującej półkuli mózgu) w zakresie jakości życia związanej ze zdrowiem.

Trzeci artykul naukowy ujęty w jednotematycznym cyklu: PUBLIKACJA HABILITACYJNA 3 [Musialek P, Mazurek A, Trvstula M. Barratynska A, Lesniak­Sa belga A, Urbanczyk M, Banys RP, Brzychczy A, Zajdel W, Partyka L, Zmudka K, Padalec P. Navel PARAD/GM ill carotid revascularisatioll: Prospective evaluatioll of AlI-comer peRcutalleous cAratiD revascularisatiall ill symptomatic alld /lIcreased-risk asymptomatic carotid artery stellosis lIsilIg CGllardł"M MicroNet-covered embolic prevelltioll steli t system) jest ukierunkowany na ocenę wykonalności, bezpieczeństwa i 30-dniowej skuteczności klinicznej rutynowego stosowania systemu CGuard™ MicroNet­covered embolic prevention stent (MN-EPS) w standardowej praktyce klinicznej pacjentów ze zwężeniem tętnicy szyjnej poddanych procedurze CAS. Niezależnym celem była ocena optymalizacji działania systemu MN-EPS poprzez rozszerzenie go cewnikiem balonowym (postdylatacja), aby zminimalizować resztkowe zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej. Taki tryb postępowania powinien pozwolić na uzyskanie efektu angioplastyki z implantacją stentu (CAS) podobnego do efektu endarterektomii (CEA) tej tętnicy. Konieczność podjęcia takich badań wiąże się z faktem iż druga dekada XXI wieku przyniosła gwałtowny rozwój technologii budowy stentów, jak również

neuroprotekcji. Badania wykazały bowiem, iż stosowanie standardowych stentów, nawet z dodatkową protekcją proksymalną czy dystalną nie zabezpiecza pacjenta po zabiegu przed mikrozatorowością z pokrytej stentem blaszki [Pieniazek, Musialek, Kablak­Ziembicka i wsp. 2008; Musialek P, Tracz W, Tekieli 2013]. Wypadnięcie fragmentu blaszki miażdżycowej przez otwory (oczka) stentu występuje aż w 65,5% konwencjonalnych stentów szyjnych w zależności od morfologii blaszki /stanu objawowego i typu stentu [De Donato, Setacci, Sirignano i wsp. 2013; Liu R, Jiang Y, Xiong Y, Li 2015], wywołując embolizację tętnic mózgu po stentowaniu tętnicy szyjnej wewnętrznej (CAS), bezpośrednio przez te uwolnione fragmenty lub przez dodatkowe tworzenie skrzepliny. Może to doprowadzić do niedokrwiennego udaru mózgu [Trystuła 2018].

22

Za pomocą obrazowania dyfuzji w rezonansie magnetycznym (DW-MRI) wykazano, że ryzyko około-zabiegowej embolizacji mózgu w przypadku CAS z dostępu

pachwinowego jest około dwa razy wyższe w przypadku stentów otwarto-komórkowych w stosunku do stentów zamknięto-komórkowych [Leal, Orgaz, Flores 2012]. Sugeruje to związek przyczynowo-skutkowy z dwukrotnym względnym wzrostem częstości niedokrwiennego udaru mózgu lub zgonu z zastosowaniem stentów otwarto­komórkowych, w stosunku do zamknięto-komórkowych. Wykazano to niedawno w dwóch dużych badaniach klinicznych [Tietke i Jansen, 2009; Doig, Turner, Dobson i wsp. 2016] . Podobne wyniki uzyskano stosując po procedurze CAS sekwencyjne obrazowanie mózgu DW-MRI [Schofer J, Arendt M, Tiibler 2008]. Kohortowe badania kliniczne wykazały, że niekorzystne zdarzenia neurologiczne w okresie pooperacyjnym do 30 dni stanowią 40-70% wszystkich zdarzeń neurologicznych związanych z CAS [Doig, Turner, Dobson i wsp. 2016; Bosiers, de Donato, Deloose 2007]. Ryzyko niepożądanych zdarzeń mózgowych po zabiegu jest związane z rozmiarem obszaru oczek stentu szczególnie u pacjentów objawowych [Leal, Orgaz, Flores 2012; Bosiers, de Donato, Deloose 2007], co wskazuje na znaczenie budowy stentu niezależnie od stosowanego śródoperacyjnego systemu neuroprotekcji ( NPD), co łączy się

z efektywnością angioplastyki z implantacją stentu (CAS) [Tietke i Jansen, 2009]. Dane te stały u podłoża budowy nowoczesnych stentów, w tym systemu CGuard™ MicroNet-covered embolic prevention stent [Mus iałek i wsp. 2016].

W badaniu longitudinalnym (z 3 O-dniową obserwacją) efektywności

rewaskularyzacji z wykorzystaniem tego stentu wzięło udział 82 pacjentów z objawowym i bezobjawowym zwężeniem tętnicy szyjnej, u których wykonano angioplastykę

z implantacją stentu CAS z wykorzystaniem systemu MN-EPS. Definicja objawowego i bezobjawowego zwężenia tętnicy szyjnej i kwalifikowalnośc i interwencji była zgodna z wytycznymi z dużej próhy klinic7.nej CREST [Cohen, Stolker JM, Wang 2011; por też Brot!, Howard, Roubin i wsp. 2016]. Ponadto pacjenci bezobjawowi musieli spełnić przynąjmniej jedno kryterium podwyższonego ryzyka udaru, aby kwalifikować się do interwencji. Za sukces kliniczny w rewaskularyzacji uznano brak dużych powikłań (zawał mięśnia serowego/niedokrwienny udar mózgu/zgon). Decyzje dotyczące leczenia zwężenia tętnicy szyjnej podejmował komitet NVT, w którym uczestniczył neurolog, chirurg naczyniowy, angiolog i kardiolog interwencyjny. Definicje udaru i TłA były zgodne z aktualnymi wytycznymi American Stroke Association [Sacco RL, Kasner SE, Broderick 2013]. Mały udar zdefiniowano za pomocą definicji z National Institutes otHealth Stroke Scale (NIHSS) ::: 3 [Fischer, Baumgartner, Arnold i wsp. 20 l O], bardziej rygorystyczny niż w CREST [Pieniazek, Musialek, Dzierwa i wsp. 2009], gdzie udary z NIHSS :::9 uznano za drobne). Definicja zawalu mięśnia sercowego (MI) była zgodna z badaniem CREST [B rot!, Howard, Roubin i wsp. 2016]

W wyniku przeprowadzonej analizy wyników badań stwierdzono brak istotnych różnic w profilu klinicznym objawowych i bezobjawowych pacjentami z CAS, z wyjątkiem częstszego wywiadu CABG lub PCI w przeszłości w grupie bezobjawowej (26/51 vs 16/55, P = 0,021) i trendu w kierunku starszego wieku (70 ± 8 vs. 67 ± 7 lat, p=0,114) oraz większej częstości występowania cukrzycy u pacjentów z objawowym zwężeniem tętnicy szyjnej (27/55 vs. 18/51; P = 0,151). W ocenie angiograficznej średnica zwężenia zmniejszyła się z 83 ± 9% do 6,7 ± 5% (p <0,00 l) . Nie wystąpiło

skrócenie/wydłużenie MN-EPS (przy długości 30 mm wynosiła 29,82 ± 0,68 mm; a przy długości 40 mm wynosiła 39,89 ± 0,59 mm). Wskaźnik śmiertelności około-zabiegowej /

duży udar/ zawał mięśnia sercowego wynosił 0%. Jedno zdarzenie, bez zmian w NIHSS lub zmodyfikowanej skali Rankina i brak następstw klinicznych, zostało ocenione przez Komisję ds. Zdarzeń Klinicznych jako mały udar mózgu (0,9%). Do 30 dni nie było nowych powikłań po zabiegu (0%).

23

W konkluzji można stwierdzić, że jedyne zdarzenie (mały udar mózgu) jakie pojawiło s ię tuż po angioplastyce z implantacją systemu CGuard™ MicroNet-covered embolic prevention oraz brak nowych powikłań do 30 dni po zabiegu jest dowodem na bezpieczeństwo i skuteczność rutynowego stosowania MN -EPS u pacjentów z krytycznych zwężeniem tętnic szyjnych. Zatem ten typ sten tu chroni tak przed mikrozatorowością tak śródoperacyjnie jak i do 30 dni po zabiegu. Praca ta ma wymiar aplikacyjny, zarówno w kraju, jak i na świecie , gdyż otwiera drogę do bezpiecznej angioplastyki tętnicy szyjnej wewnętrznej.

Czwarty artykuł ujęty w jednotematycznym cyklu: PUBLIKACJA HABILITACYJNA 4 [Tryslula M. Pó/rola P, Kropotov J Usage oj perioperalive anxiety nellromarker jor improving lite quality oj life oj a patient operated on jor critical stenosis oj 'he internal carotid artery ] wiąże się z założeniem opartym na obserwacjach klinicznych, że schorzeniom naczyniowym tętnic szyjnych mogą towarzyszyć pierwotne lub wtórne schorzenia emocjonalne (depresja, lęk) , które wiążą się z obniżeniem jakości życia [Pąchalska, Kaczmarek i Kropotov 2014]. Potrzebą chwili dla chirurga naczyniowego jest zajęcie się tym problemem przy współpracy z innymi członkami

zespołu leczącego, ze szczególnym uwzględnieniem neurouczonych (neurofizjolog, neurolog. neuropsycholog) [Trystuła, Półrola, Kropotov 20 16; Półrola, Kaczmarek, Góral­Półrola, Kropotov i wsp. 2016; Trystuła i Pąchalska 20 19]. Celem badania było

znalezienie neuromarkera lęku okołooperacyjnego u pacjentki z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej poprzez wykorzystanie jednej z elektromagnetycznych metod neuroobrazowania - ilościowego EEG (ang. quantitative Elec/roencephalography, qEEG), która umożliwia ocenę funkcjonowania pracy mózgu w warunkach spoczynku, jak również podczas wykonywania różnego rodzaju zadań w czasie rzeczywistej pracy mózgu w milisekundach przy pomocy potencjałów związanych z wydarzeniami (ang. Event Rela/ed Poten/ials. ERPs). Pośrednim celem badań była ocena poprawy jakości życia pacjenta. W artykule tym omówiłem studium przypadku: 45-letniej kobiety przyjętej

do Oddziału Chirurgii Naczyniowej z Pododdziałem Zabiegów Endowaskularnych Krakowskiego Szpitala Specj alistycznego im. Jana Pawła II, z rozpoznaniem krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej (w ponad 80%), potwierdzonego badaniem USG- . Doppler oraz Angio-CT. Do czasu hospitalizacji pacjentka nie wykazywała żadnych objawów niedokrwienia mózgu. Przed zabiegiem rewaskularyzacji tętnicy szyjnej wewnętrznej stwierdzono występowanie u tej pacjentki wysokiego poziomu lęku i depresji w Szpitalnej Skali Lęku i Depresji (Hospital Anxiety and Depression Scale, HAD), w wersji polskiej. Po operacji nastąpiło zmniejszenie lęku oraz depresji, jak również poprawa większości wskaźników zdrowia w skali SF-36. Oznaczało to poprawę

jej jakości życ i a. W konkluzji stwierdzono, że istotna jest szeroka, interdyscyplinarna współpraca chirurga naczyniowego, w tym wykorzystanie w szczególnych przypadkach, o ile to możliwe, również nowych neurotechnologii, ze szczególnym uwzględnieniem

neuromarkerów lęku i depresji. Mogą one być wykorzystane do wykrycia lęku

okołooperacyjnego i depresji, a następnie służyć podczas kwalifikacji do rewaskularyzacji CEA lub CAS, minimalizować okołooperacyjne ryzyko powikłań, warunkować właściwą opiekę przed- i pozabiegową w celu redukcj i tych objawów (np. wprowadzenie neuroterapii).

Snmując, pragnę podkreślić, że oryginalność zaprezentowanego przeze mllle jednotematycznego cyklu publikacji, stanowiącego moje główne osiągnięcie naukowe, wynika z wykorzystania:

l. kompleksowości diagnozy, opartej na nowych technologiach diagnostycznych oraz leczenia (Monografia Habilitacyjna i publikacja habilitacyjna l);

24

2. indywidualizacji podejścia do każdego pacjellta pozwalającej na jego/jej kwalifikację (Monografia Habilitacyjna i publikacja habilitacyjna 4) do zabiegu rewaskularyzacji krytycznie zwężonej tętnicy szyjnej;

3. aplikacji Ilowych technologii diagnozy i leczenia (Monografia Habilitacyjna i publikacja habilitacyjna 2, 3 i 4) oraz rewaskularyzacji (Monografia Habilitacyjna i publikacja habilitacyjna 3);

4. ciqglości - longitudinalnego monitorowania efektów rewaskularyzacj i w oparciu o wielowymiarowe czynniki (Monografia Habilitacyjna i Publikacja habilitacyjna 1,2).

Jest to podejście unikalne zarówno w Polsce, jak i na świecie, gdyż pozwala na dokonanie wyboru dla naj ciężej poszkodowanych pacjentów z krytycznym zwężeniem tętnic szyjnych wewnętrznych najbardziej bezpiecznego sposobu udrożnienia,

a także poprawę ogólnego stanu zdrowia oraz związanej z nim jakości życia (HRQoL), co w nowoczesnej medycynie uznawane jest za najlepszy wyznacznik efektywności danej metody rewaskularyzacji [Cohen, Stolker, Wang i wsp. 2011; Pąchalska, Kaczmarek, Kropotov 2014; Brown 2015; Always, Gould, Johnston 2016; Morga, Moskała, Adamek i wsp. 200 I ;Trystuła 2017].

Zaprezentowane powyżej moje osiągmęcIe naukowe należy z jednej strony do obszaru badań Nauk o Zdrowiu, z drugiej zaś równolegle mieści się w moim głównym obszarze zainteresowań badawczych, jako chirurga naczyniowego prowadzącego zabiegi metodą otwartą chirurgiczną (CEA), jak i wewnątrznaczyniową (CAS), wraz z oceną porównawczą tych obu metod rewaskularyzacji. Dlatego też kluczowa w tym cyklu badań jest Monografia habilitacyjna oraz publikacja habilitacyjna l , w której oceniam związek chorób współistniejących i skuteczności rewaskularyzacji bezobjawowego krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej w obserwacji krótko- i długoterminowej z ukierunkowaniem na różnicowanie efektywności procedur CEA i CAS. Tematyka ta jest ważna dlatego , że randomizowane badania i rejestry dały sprzeczne wyniki dotyczące skuteczności CAS i CEA w różnych aspektach, np. stanu zdrowia i poważnych powikłań (niedokrwienny udar mózgu/niedokrwienny zawał serca [Naylor, Bolia, Abbott i wsp. 1998; Wholey, Al-Mubarak, Wholey i wsp. 2003 ; Naylor, Mehta, Rothwell i wsp 2009; Brooks, McClure, Jones i wsp. 2001; Yadav, Wholey, Kunt i wsp. 2004; Featherstone, Brown, Coward i wsp. 2004; Ringleb, AlIenberg, Bruckrnann i wsp. 2006; Mas, Chatellier, Beyssen i wsp. 2006; Hopkins, Roubin, Chakhtoura i wsp. 2010] ocenianych w poszczególnych podskalach zdolnośc i w HRQoL [Coler, Stolker, Wang i wsp. 20 II; Trystuła 2017]. Przeprowadzone badania uświadamiają chirurgowi naczyniowemu, że schorzenia współistniejące muszą być brane pod uwagę

w kwalifikowaniu pacjentów do CEA lub CAS, gdyż niektóre schorzenia wykluczają kierowanie ich do którejś z tych metod. Jest to praca o niezwykle ważnym wymiarze aplikacyjnych, ponieważ odpowiednia kwalifikacja do rewaskularyzacji zapobiega powikłaniom pooperacyjnym, a przez to sprzyja podniesieniu jakości życia związanej ze stanem zdrowia (HRQoL).

Dodatkowym uzasadnieniem potrzeby wieloaspektowego podejścia do diagnozowania oraz leczenia pacjentów z krytycznym zwężeniem tętnic szyjnych wewnętrznych jest fakt, że każdy z nich stawia klinicystę przed nowym wyzwamem. Dzieje się tak dlatego, że istnieją wielorakie, współistniejące czymliki:

l. przedoperacyjne, które wywołały lub pojawiły się w następstwie krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej , a zwłaszcza objawowego, któremu towarzyszy w krańcowo niekorzystnym stanie niedokrwienny udar mózgu. Należy tu bowiem oczekiwać różnorodnych zmian w sferach: fizycznej

25

i psychicznej życia pacjenta. Profil tych zmian jest rozny i zależy nie tylko od lokalizacji uszkodzenia mózgu, lecz również od stylu życia danej osoby, schorzeń współwystępujących i zdolności radzenia sobie z kalectwem.

2. pooperacyjne, które mogą pojawić się w czasie rewaskularyzacji lub po niej (w ciągu dni , miesięcy , a nawet lat). W przypadku dużych powikłań po rewaskularyzacji (zawał mięśnia sercowego, uszkodzenie nerwów czaszkowych lub wystąpienie świeżego lub powtórnego niedokrwiennego udaru mózgu) konieczna jest długofalowa obserwacja i badania kontrolne takiego chorego.

Dlatego też współczesna chirurgia naczyniowa powinna oferować wieloaspektowe podejście pacjentom z krytycznym zwężeniem tętnic szyjnych wewnętrznych. Musi więc uwzględniać:

l. przestrzeganie międzynarodowycJl wytycznych The International Guidelines ofthe European Society ofCardiology in cooperation with the European Vascular Surgery Society z roku 2011 [Brott, Halperin, Abbara i wsp. 2011] uaktualnionych w roku 2016 przez Brotta, Howarda, Roubina i wsp. (2016) oraz wytycznych z roku 2017 [2017 ESC Guidelines on the Diagnosis and Treatment of Peripheral Arterial Diseases, in collaboration with the European Society for Vascular Surgery (ESVS), [Aboyans, Ricco, Bartelink i wsp. 2018], w których zwraca się uwagę na konieczność oceny obecności schorzeń współistniejących podczas kwalifikacji pacjentów do endarterektomii (CEA) lub angioplastyki z implantacją stentu (CAS). Przykładowo, błędem chirurga naczyniowego, angiologia, czy kardiologa interwencyjnego byłoby kwalifikowanie pacjentów z zaawansowaną przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (pOCHP) do endarterektomii (CEA), szczególnie jeżeli musi być wykonane znieczulenie ogólne. Podobne uwarunkowanie jest związane z pacjentami 7. chorobą wieńcową, zwłaszcza gdy musi być wykonana równoczesna koronarografia, niejednokrotnie połączona z jednoczasową angioplastyką tętnic

wieńcowych. Wtedy konieczna jest kwalifikacja takich chorych do metody angioplastyki z implantacją stentu (CAS) (por. Monografia Habilitacyjna, i Publikacja Habilitacyjna l).

2. unowocześnianie warsztatu chirurga naczyniowego - jego armamentarium -polegające na włączeniu do rewaskularyzacji tętnic szyjnych wewnętrznych

nowoczesnych technologii , w tym głównie stentów nowej generacji. Przykładem jest wspomniany powyżej wykorzystywany przeze mnie stent ,,CGuard™ MicroNet-covered embolie prevention stent system" z dwuwarstwową strukturą ściany, z której jedna warstwa posiada niezwykle drobne oczka zapobiegające zatorom mózgu, również w okresie po implantacji stentu (por. Publikacja Habilitacyjna 3).

3. współpracę chirurga naczyniowego ze specjalistami innycJl dziedzin nauki na każdym etapie procesu diagnozy i leczenia pacjentów z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej , zwłaszcza gdy zachodzi konieczność diagnostyki różnicowej

rzadszych objawów klinicznych występujących u tych chorych. Dużą pomoc stanowi współpraca z neurofizjologiem, który wykorzystuje nowe technologie neuroobrazowania, a zwłaszcza neuromarkery pozwalające na odróżnienie

uszkodzenia mózgu od objawów funkcjonalnych (np. lęku, depresji) przy pomocy technik neurometrycznych (QEEG, ERPs, tomografia sLoreta) (Publikacja Habilitacyjna 4). Istotna jest także współpraca z neuropsychologiem pozwalająca na ocenę zaburzeń procesów poznawczych i emocjonalnych dość często

występujących u chorych z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej oraz na ocenę jakości życia przy użyciu technik psychometrycznych (Publikacja Habilitacyjna l).

26

4. współpracę Z pacjentem i uwzględnienie (w miarę możliwości) jego opinii jako ważnego kroku w ustalaniu procedury leczenia (Monografia Habilitacyjna i Publ ikacja Habilitacyjna I, 2, 4). Jest to przełom w medycynie, gdyż bierze się tu pod uwagę fakt, że pacjent wsparty opinią lekarza subiektywnie wie, co jest dla niego najlepsze (por. też Bejot, Daubail i Giroud 2016) oraz świadomie decyduje o wyborze metody leczenia (Trystuła 2017). W tym miejscu znaczącą ro lę odgrywa ocena percepcji jakości życia przez tego pacjenta. Medycyna dwudziestego wieku uznała tę właśnie ocenę za fundamentalny wskaźnik diagnostyczny i prognostyczny funkcjonowania osób niezależnie od czynników chorobowych (Trudel, Fabia, Bouchard, 1984). Dotyczy to również chorych z krytycznym zwężeniem tętnic szyjnych wewnętrznych poddanych zabiegom rewaskularyzacji (Publikacja Habilitacyjna l , 2). Istnieje bowiem niepodważalny związek między rzetelną, kompleksową diagnozą i prawidłowym, najbardziej efektywnym dla danego pacjenta sposobem rewaskularyzacji a ostatecznym efektem ich leczenia [Pieniazek, Musialek, Kablak-Ziembicka i wsp. 2008].

4.4.2. Wnioski z badań

Opracowany przeze mnie model diagnostyczno-terapeutyczny, pozwalający na szersze rozumienie choroby (tu - krytycznego zwężenia tętnic szyjnych wewnętrznych), sposobów podejmowania działań (np. zaproponowanie operacji CEA vs CAS, leczenia pooperacyjnego, w tym również opieki psychologicznej) i radzenia sobie z chorobą w kontekście występowania jej objawów w obszarze medyczno-społeczno-kulturowym okazał się przydatny. Zrealizowano cele badań: ,/' oceniajqc jakość życia zwiqzanq ze stanem zdrowia u pacjentów z bezobjawuwym krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej z wykorzystaniem dwóch metod rewaskularyzacyjnych. Okazało się , że u tych chorych po rocznej obserwacji nie pojawiły się żadne powaŻlle powikłania (zawał mięśnia sercowego/ udar mózgu! zgon) w obu grupach. Oznacza to, że obydwie metody rewaskularyzacyjne (CEA i CAS) są przydatne, a ich efektywność w zakresie HRQoL jest zbliżona z niewielką przewagą na korzyść metody CEA (z zastrzeżeniem, że wyniki badań mogą się zmienić, jeśli zastosuje się stenty najnowszej generacji, które powstały już po przeprowadzeniu mojego eksperymentu klinicznego). Wskaźniki wyników HRQoL okazały się cenne w tym eksperymencie, mogą więc być stosowane w przyszłych badaniach klinicznych rewaskularyzacji w celu porównania skutecznośc i rewaskularyzacji tętnic szyjnych z określoną metodą zabiegową .

,/' wykazując zwiqzek chorób współistniejqcych ze skutecznościq rewaskularyzacji bezobjawowego krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej (ICA) dla wszystkich pacjentów (CEA + CAS), jak również dla oddzielnej grupy (CEA vs CAS) w obserwacji krótko- i długoterminowej. Okazało się, że choroby współistniejące mają wpływ

na skuteczność rewaskularyzacji bezobjawowego krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej u wszystkich badanych pacjentów (CEA + CAS), jak również

dla oddzielnych grup (CEA vs CAS), mierzoną ogólnym indeksem Skali Jakości Życia SF-36, w ocenie krótko- i długoterminowej, a więc pośrednio również na jakość życia. Dlatego w przyszłych badaniach konieczne jest uwzględnienie wpływu chorób towarzyszących w różnicowaniu efektywności tych dwóch metod w zakresie poprawy jakości życia pacjentów z tym schorzeniem. Badania te mają wymiar aplikacyjny: choroba niedokrwienna, zawał mięśnia sercowego poniżej 3 miesięcy przed rewaskularyzacją,

POCHP są przeciwwskazaniem do kwalifikowania pacjentów z tymi schorzeniami do metody CEA i wskazaniem do kwalifikowania do metody CAS.

27

./ ocentaJqc wykollalIlość, bezpieczeństwo i 30-dlliowq skutecZllość klilliczllq rutyllowego stosowllllia systemu CGuardfM MicroNet-covered embolie prevelltioll stelII system (MN-EPS) w standardowej praktyce klinicznej pacjentów ze zwężeniem tętnicy szyjnej poddanych procedurze CAS. Niezależnym celem była ocena optymalizacji działania systemu MN-EPS poprzez rozszerzenie go cewnikiem balonowym (postdylatacja), aby zminimalizować resztkowe zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej. Taki tryb postępowania powinien pozwolić na uzyskanie efektu angioplastyki z implantacją stentu (CAS) podobnego do efektu endarterektomii (CEA) tej tętnicy.

Badania wykazały, iż stosowanie standardowych stentów, nawet z dodatkową protekcją proksymalną czy dystalną, nie zabezpiecza pacjenta po zabiegu przed mikrozatorowością z pokrytej stentem blaszki, natomiast wykorzystanie naj nowszych osiągnięć technologii budowy slentów jest najl epszą profilaktyką przeciwudarową . Wyniki uzyskane w zakresie powikłań śród- i pooperacyjnych są zbliżone do wyników uzyskiwanych po zabiegach endarterektomii (CEA). Stenty te mogą zatem być wykorzystywane w praktyce klinicznej . ./ ocelliajqc lIeuromarkery w potwierdzaniu zespołów chorobowych wtórnych do krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej. Wykryto neuromarkery lęku

i depresji , co pozwoliło na poprawę przebiegu okołooperacyjnego, a więc i poprawę HRQoL. W konkluzji stwierdzono, że istotna jest interdyscyplinarna wspólpraca chirurga naczyniowego z innymi specjalistami, w tym wykorzystanie w szczególnych przypadkach, o ile to możliwe, również nowych neurotechnologii, ze szczególnym uwzględnieniem neuromarkerów lęku i depresji. Mogą one być wykorzystane do wykrycia lęku

okołooperacyjnego i depresji , a następnie służyć we właściwej opiece przed­i pozabiegowej w celu redukcji tych objawów oraz minimalizowania okołooperacyjnego ryzyka powikłań .

4.4.3. Implikacje praktyczne

Zaprezentowany powyżej jednotematyczny cykl artykułów pod wspólnym tytułem: Jakość życia związana ze zdrowiem pacjentów z krytycznym zwężeniem tę/nicy

szyjnej wewnętrznej przyczynił się do poszerzenia wiedzy w obszarze chirurgii naczyniowej . Skorzystano tu nie tylko z standardowej diagnostyki w krytycznym zwężeniu tętnic szyjnych (USG-Doppler, Angio-TK) ale także z nie stosowanych w tej dziedzinie nauki nowoczesnych neurotechnologii QEEG, ERPs, tomografii sLoreta pozwalających na wykrycie neuromarkerów, wyznaczając model postępowania

diagnostyczno-terapeutycznego, niestosowany do tej pory ani w kraju, ani na świecie .

Pozwala on na: ./ bardziej specyficzną diagnostykę różnicową, ./ łatwiejsze i szybsze postawienie prawidłowego rozpoznania, ./ wybór najlepszej (optymalnej) procedury leczniczej , w tym równoległej terapii [psychoterapii, neuroterapii (nero-feedback, magnetyczna stymulacja rTMS, mikropolaryzacja)], ./ wcześniejsze włączenie prawidłowego leczenia, ./ osiągnięcie wyższej skuteczności tego leczenia, a w ostatecznym efekcie uzyskanie wyższej jakości życia chorego.

Poszerzono również wiedzę w obszarze leczenia chorych z krytycznym zwężeniem tętnic szyjnej wewnętrznej , co pozwoli na:

./ Wydłużenie czasu życia chorego,

./ Poprawę ogólnego stanu zdrowia chorego,

28

v' Zminimalizowanie liczby powikłań w przypadku gdy schorzenie me byłoby

leczone lub leczone niewłaściwie, v' Lepszą i wcześniejszą reintegrację społeczną chorego (powrót do pracy i do

życia społecznego) ,

v' Poprawę jakości życia chorego związanej ze stanem zdrowia (funkcjonowania fi zycznego, psychicznego i społecznego) .

W tym kontekście ważna jest współpraca zespołu z pacjentem z krytycznym zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej (lCA), który poddał się zabiegowi rewaskularyzacj i.

Sumując : uzyskane wyniki badań są niezwykle ważne z punktu widzenia praktycznego (wymiar aplikacyjny) w nowoczesnej medycynie, ze szczególnym uwzględnieniem Nauk o Zdrowiu. Mogą mieć bezpośredni wpływ na przebieg operacj i, a co za tym idzie, na ostateczny wynik leczenia. Mogą też odegrać dużą rolę w leczeniu pacjenta poprzez zaoferowanie mu większego pakietu działań pomocowych, pozwalających uzyskać redukcję stresu okołooperacyjnego , a tym samym podniesienie jego jakości życia.

Wartością aplikacyjną mojego osiągmęcla naukowego są oprócz wielowymiarowego i wieloaspektowego porównania dwóch metod rewaskularyzacji stosowanych u pacjentów z objawowym i bezobjawowym krytycznym zwężeniem tętnic szyjnych - wypracowane przeze mnie standardy diagnozy i leczenia omówione w poszczególnych artykułach . Stwarzają one możliwość implementacji tych standardów w innych ośrodkach klinicznych.

29

Piśmiennictwo

Aboyans V, Ricco JB, Bartelink MEL, Bj iirck M, Brodmann M, Cohnert T, et al. 201 7 ESC Ouidel ines on the Oiagnosis and Treatment of Peripheral Arterial Oiseases, in co llaboration with the European Society for Vascular Surgery (ESVS). Eur l Vasc Endovasc Surg. 20 18; 55(3): 305-368. doi : 10.10 16/j.ejvs.201 7.07.018.

Almeida NCC, Queiroz MAF, Lima SS, et al. Association of Chlamydia trachoma/is, C. pneumoniae, and IL-6 and !L-8 Oene Alterations With Heart Oiseases. Front hnmunol. 20 19; 10: 87. doi:l0.3389/fimmu.2019 .00087.

Alonso l , Ferrer M, Oandek B, et al. Health-related quality of life associated with chronic conditions in eight countries: Results from the International Quality of Life Assessment (IQOLA) Project. Qual Life Res. 2004; 13 :283-98.

Always Y, Gould K R, l ohnston L, McKenzie D, Ponsford l . A prospective examination ofAxis 1 psychiatric disorders in the first 5 years following moderate to severe traumatic brain injury. Psychological Medicine. 2016; 46(06): 133 1-1 341.

Bejot Y, Oaubail, B. & Oiroud, M. Epidemiology of stroke and transient ischemic attacks: current knowledge and perspectives. Rev. Neurol. (Paris). 2016; 172: 59-68.

Bosiers M, de Donato O, Oeloose K, Verbist l , Peeters P, Castriota F, Cremones i A, Setacci C. Ooes free celi area influence the outcome in carotid artery stenting? Eur l Vasc Endovasc Surg. 2007; 33: 135- 141.

Brooks WH, McClure RR, l ones MR, Co leman TL, Breathitt L. Carotid angioplasty and stenting versus carotid endarterectomy: randomized tria I in a community hospital. J Am Co li Cardiol. 200 1; 38: 1589- 1595.

Brott TO, Halperin JL, Abbara S, et al. 2011 ASAlACCF/AlWAANN/AANS/ACR/ASNRlCNS/ SAIP/SCAVSlRISNIS/SVM/SVS Ouide line on the Management of Patients With Extracranial Carotid and Vertebrai Artery Disease: Executive Summaly: A Report ofthe American College of Cardiology Foundation/ American Heart Association Task Force on Practice Ouidelines, and the American Stroke Association, American Association of Neuroscience Nurses, American Association ofNeurological Surgeons, American Co llege of Radiology, American Society ofNeuroradiology, Congress ofNeurological Surgeons, Society of Atherosclerosis Imaging and Prevention, Society for Cardiovascu lar Angiography and Interventions, Society of Interventional Radiology, Society ofNeurolnterventional Surgery, Society for Vascular Medicine, and Society for Vascu lar Surgery" which appeared in the February 22, 20 I I, issue ofthe l ournal. J Am Coli Cardiol. 20 I I; 57: I 002- 1044. doi: I 0.1 O 16/j.jacc.20 I 0.11.005.

Brott TO, Howard O, Roubin OS, Meschia JF, Mackey A, Brooks W, Moore WS, Hill MD, Mantese VA, Clark WM, Timaran CH, Heck D, Leimgruber PP, Sheffet AJ , Howard V l , Chaturvedi S, Lal BK, Voeks JH, Hobson RW 2nd. CREST. lnvestigators. Long-Term Results of Stenting versus Endarterectomy for Carotid Artery Stenosis. N Engl J Med. 2016; 374:1021 -1031.

Brown l . W. Microgenetic Theory and Process Thought. Exeter: Imprint Academic. 2015.

Bushnell CD, Reeves MI , Zhao X, et al. Sex differences in quality of life alter ischemic stroke. Neurology.20 14;82:922-3 1.

Cai H, Li O, Zhang P, et al. Effect of exercise on the quali ty of life in type 2 diabetes mellitus: A systematic review. Qual Life Res. 20 17;26:5 15-53 0.

Casana R, Tolva V, Odero A, Jr Malloggi C, Paolucci A, Triulzi F, Si lani V. Safety and Efficacy ofthe New Micromesh-Covered Stent COuard in Patients Undergoing Carotid Artery

30

Stenting: Early Experience From a Single Centre. Eur J Vasc Endovasc Surg. 201 7; 54 :68 1-687. doi : https://doi .orglI0. 1016/ j.jvs.2017.11.035.

Chantsouli s M, Półrola P, Góral-Półrola J, Hajdukiewicz A, Supi'lski J, Kropotov m, Pachaiska M. Application of ERPs neuromarkers for assessment and treatment of a patient with chronic crossed aphasia after severe TBI and long-term coma - Case Report. Ann Agric Environ Med. 20 17; 31; 24(1): 141-1 47. doi: 10.560411232 1966.1232770.

Chrapusta A, Kropotov m, Pąchalska M. Neuromarkers ofPost-Traumatic Stress Disorder (PTSO) in a patient after bilateral hand amputation - ERP case study. Ann Agric Environ Med. 2017. 24(2): 265-270. doi: https: //doi.org/I0.26444/aaem/74597.

Chrapusta A, Pąchalska M, Wilk-Frańczuk M, Starczyńska M, Kropotov JO. Evaluation of the effectiveness of neurofeedback in the reduction of Posttraumatic stress disorder (PTSO) in a patient following high-voltage electric shock with the use of ERPs. Ann Agric Environ Med. 20J5; 22(3): 556-563. doi: 10.5604/12321966.11 67734.

Cohen DJ, Stolker JM, Wang K, et a l. CREST Investigators . Health-related quality of life after carotid stenting versus carotid endarterectomy: results from CREST (Carotid Revascularization Endarterectomy Versus Stenting Trial). J Am Co li Card iol. 2011; 58: 1557-1565.

Cohen OJ, Stolker JM, Wang K, et al. CREST Investigators Health-related quality or life after carotid stenting versus carotid endarterectomy: results from CREST (Carotid Revasclllarization Endarterectomy Versus Stenting Trial) . J Am Coli Cardiol. 20 II ; 58( 15): 1557-1565. doi: 10.1016/jjacc.2011.05.054.

Oardik A, Minor J, Watson C, Hands LJ . Improved quality of life among patients with symptomatic carotid artery disease undergoing carotid endarterectomy. J Vasc Surg. 2001 ;33:329-33.

Oaszykowska J . Jakość życ ia w koncepcjach związanych ze zdrowiem. Przegl ąd Medyczny Un iwersytetu Rzeszowskiego. 2006; 4(2): 23-29.

De Donato G, Setacci F, Sirignano P, Galzerano G, Cappelli A, Setacci C. Optical coherence tomography after carotid stenting: rate of stent malposition, plaque prolapse and fibrous cap rupture according to stent des ign. Eur J Vasc Endovasc Surg. 20 13; 45: 579-587.

Diethrich EB, Nd iaye M, Reid DB. Stenting in the carotid artery initial experience in 110 patients. J Endovasc Surg, 1996; 3: 42-62.

Doig D, Turner EL, Dobson J, Featherstone RL, Lo RT, Gaines PA, Macdonald S, Bonati LH, Clifton A, Brown MM; ICSS Investigators. Predictors of Stroke, Myocardial Infarction or Death witllin 30 Oays of Carotid Artery Stenting: Results from the Internationa l Carotid Stenting Study (ICSS). ElIr J Vasc Endovasc Surg. 2016; 5 1: 327-334.

Featherstone RL, Brown MM, Coward LJ, ICSS Investigators. International carotid stenting stlldy: protocol for a randomised c\inical trial comparing carotid stenting with endarterectomy in symptomatic carotid artery stenosis. Cerebrovasc Dis. 2004; 18: 69-74.

Fischer U, Baumgartner A, Arnold M, Nedeltchev K, Gralla J, De Marchis GM, Kappeler L, Mono ML, Brekenfeld C, Schroth G, Mattle HP. What is a minor stroke? Stroke. 20 10; 41: 661-666.

Gandhi PK, Ried LD, Kimberlin CL, Kauf TL, Huang JC. Influence of explanatory and confounding variabies on HRQoL after controlling for measurement bias and response shift lO measurement. Exper/ Rev Pharmacoecon Ou/comes Res . 20 13 ;13(6):841 - 851. doi: 10. 1586114737167.2013.852959.

31

Geraghty PJ , Brothers TE, Gillespie DL, et al. Preoperative symptom type influences the 30-day perioperative outcomes or carotid endarterectomy and carotid stenting in the Society for Yascular Surgery Vascular Registry. J Vasc Surg. 2014; 60: 639-644.

Graczyk M, Pąchalska M, Ziółkowski A, Mańko G, Łukaszewska B, Kochanowicz K, Mirski A, Kropotov JD. Neurofeedback training for peak performance. Ann Agric Environ Med. 2014; 21(4): 871-875. doi: 10.5604/12321966.1129950.

Halliday A, Harrison M, Hayter E, et al. 10-year stroke prevention after successful carotid endarterectomy for asymptomatic stenosis (ACST-l): A multicentre randomised trial. Lancet. 20 I 0;376: l 074-1 084.

Henry BM, Wrażeń W, Hynnekleiv L, et al. Health-Related Quality-of-Life and Functional Outcomes in Short-Stem Versus Standard-Stem Total Hip Arthroplasty: An 18-Month Follow-Up Cohort Study. Med Sci Monit. 2016;22:4406-4414.

Herrington W, Lacey B, Sherliker P, Armitage J, Lewington S. Epidemiology of Atherosclerosis and the Potential to Reduce the Global Burden of Atherothrombotic Disease Research. Circ Res. 2016; 118(4): 535-546. doi.orgll 0.116I1CIRCRESAHA.115.307611.

Hopkins LN, Roubin GS, Chakhtoura EY, Gray WA, Ferguson RD, Katzen BT, et al. The Carotid Revascularization Endalterectomy versus Stenting Trial: credentialing of interventionalists and final results oflead-in phase. J Stroke Cerebrovasc Dis. 2010; 19: 153-162.

Hopman WM, Harrison MB, Coo H, et al. Associations between chronic disease, age and physical and mental health status. Chronic Dis Can. 2009;29: 108-16.

Jayasinghe UW, Harris MF, Parker SM, et al. The impact of health literacy and life style risk factors on health-related quality of life of Australian patients. Health Qual Life Outcomes. 2016; 14:68.

Jones MR, Howard G, Roubin GS, et al. Periprocedural Stroke and Myocardial Infarction as Risks for Long-Term Mortality in CREST. Circ Cardiovasc Qual Outcomes. 2018; 11 :e004663.

Jurakić D, Pedisić Z, Greblo Z. Physical activity in different domains and health-related quality oflife: A population-based study. Qual Life Res. 2010;19:1303-9.

Kaczmarek BL, Markiewicz K. Current and traditional views on the brain works. Acta Neuropsychologica. 2018; 16: 201-212.

Kaźmierski P, Kasieiska A, Bogusiak K, et al. Influence of internal carotid endarterectomy on patients' life quality. Pol Przegl Chir. 2012;84:17-22.

Krawczyk-Ożóg A, Tokarek T, Moczała K, et al. Long-term quality of life and clinical outcomes in patien!s with resistant hypertension treated with renal denervation. Adv Interv Cardiol. 2016; 12:329-333.

Leal I, Orgaz A, Flores A, Gil J, Rodriguez R, Peinado J, Criado E, Doblas M. A diffusion­weighted magnetic resonance imaging-based study of transcervical carotid stenting with flow reversal versus transfemoral filter protection. J Yasc Surg. 2012; 56: 1585-1590.

Liu R, Jiang Y, Xiong Y, Li M, Ma M, Zhu W, Yin Q, Li W, Xu G, Liu X. An Optical Coherence Tomography Assessment of Stent Strut Apposition Based on the Presence of Lipid-Rich Plaque in the Carotid Artery. J Endovasc Ther. 2015; 22: 942-949.

Luengo-Fernandez R, Gray AM, Buli L, et al. Quality of life after TIA and stroke: Ten-year results ofthe Oxford Vascular Study. Neurology. 2013;81:1588-95.

32

Machnik R, Paluszek P, Tekieli L, et a l. Mesh-covered (Roadsaver) stent as a new treatment modality for symptomatic or high-risk carotid stenosi s. Adv Interv Cardiol. 2017; 13: 130-134.

Machón M, Lan'afiaga I, Dorronsoro M, et al. Health-re lated quality of life and associated factors in functiona lly independent o lder people. BMC Geriatr. 2017; 17: 19.

Marks MP, Dake MD, Steinberg GK, Norbash AM, Lane B. Stent placement for arterial and venous cerebrovascular disease: preliminary experience. Radiology. 1994; 19 1: 441-446.

Mas IL, Chatellier G, Beyssen B, Branchereau A, Moulin T, Becquemin JP, et al. Endarterectomy versus stenting in patients with severe symptomatic stenosis. N Engl J Med. 2006; 355, 1660-167 1.

Merriman C, Norman P, Bal10n J. Psychological correlates of PTSD symptoms following stroke. Psychol Health Med . 2007; 12: 592-602.

Mirski A, Pącha lska M, Moskała M, Orski M, Orska M, Miąskiewicz M, Zapała J, Kropotov JD. Neuromarkers or anxiety and depression in a patient after neuro-ophthalmic surgery of the meningioma - effect o r individually-tai lored tOCS and neurofeedback. Ann Agric Environ Med. 2015; 22(4): 718-723. doi: 10.56041l2321966. 1185783.

Morga R, Moskała M, Adamek D. Góral-Półrola J, Hennan-Sucharska I, Pąchalska M. Hea lth­re lated quality of li fe of a patient following neurosurgery on glioblastoma multiforme (GBM). Acta Neuropsychologica. 2018; 16(3): 307-319.

Moryś JM, Pąchalska M, Be llwon J, Gruchała M. Cognitive impairment, symptoms of depression, and health-related qual ity of life in patients with severe stable heart fail ure. Int J C lin Health Psychol. 20 16; 16:230-23 8.

Mozaffarian D, I:!enjamin EJ, Go AS, et al. Heart Disease and Stroke Statistics - 2016 Update: A Report from the American Heart Association. C irculation 20 16; 133: e38-60 .

Musiałek P, Grunwald IQ. How asymptomatic is "asymptomatic" carotid stenosis? Resolving fundamental confusion(s) - and confusions yet to be reso lved. Pol Arch Intern Med. 20 17; 127:7 18-7 19.

Musialek P, Hopf-Jensen S. Carotid Artery Revascularization for Stroke Prevention: A New Era. J Endovasc Ther. 2017;24:1 38-148.

Musiałek P, Hopkins LN, Siddiqui AH. One swallow does not a summer make but many swa llows do: accumulat ing c1inical evidence for nearly-eliminated peri-procedural and 30-day complications with mesh-covered stents transforms the carotid revascu larisation field . Adv I.nterv Cardiol. 20 17; 13 :95- 1 06.

Musialek P, Mazurek A, Trystula M, et a l. Novel PARADIGM in carotid revascularisat ion: Prospective evaluation of AII-comer peRcutaneous cArotiO revascularisation in symptomati c and lncreased-risk asymptomatic carotid artery stenosis using CG uard™ MicroNet-covered embolie prevention stent system. Eurolntervention. 2016; 12:e658-70.

Musialek P, Tracz W, Tekieli L, Pieniazek P, Kablak-Ziembicka A, Przewlocki T, Stepien E, Kapusta P, Motyl R, Stepniewski J, Undas A, Podolec P. Multimarker approach in dis­criminating patients with symptomatic and asymptomatic athero-sclerotic carotid artery stenos is. J Clin Neurol. 201 3; 9: 165-175.

Nay lor AR, Mehta Z, Rothwell PM. A systematic review and meta-analysis of 30-day outcomes foll owing staged carotid artery stenting and coronary bypass. Eur J Vasc Endovasc Surg. 2009; 37: 379-387.

33

Naylor AR, Bolia A, Abbott RJ, Pye lF, Smith J, Lennard N, et al. Randomized study of carotid angioplasty and stenting versus carotid endarterectomy: a stopped tria I. J Vasc Surg. 1998; 28: 326-334 .

Oguzturk O. Oifferences 111 quality of life in rural and urban populations. Cl in Invest Med. 2008;3 1 :E346-50.

Pąchalska M, Kaczmarek B, Kropotov JD. Neuropsychologia kliniczna: od teorii do praktyki . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN; 2014.

Pąchalska M, Kropotov JO, Mańko G, Lipowska M, Rasmus A, Łukaszewska B, Bogdanowicz M, Mirski A. Evaluation of a neurotherapy program for a child with AOHD with Benign Partial Epilepsy with Rolandic Spikes (BPERS) using event-related potentials. Med Sci Monit. 2012 Nov; 18(11): CS94-104.

Pacha Iska M, Łukowicz M, Kropotov JO., Herman-Sucharska I, Talar J. Evaluation of differentiated neurotherapy programs for a patient after severe TBI and long term coma using event-related potentials. Med Sci Monit. 20 I I; 17( I O)CS 120-8. PubMed PMID: 21959618; PubMed Central PMClD: PMC3 539468.

Pąchalska M, MacQueen BO, Moskala M, Tomaszewski W. Skala oceny jakości życia SF-36 -autoryzowana wersja polska. Warszawa: Wydawnictwo Medsportpress; 2014. ISBN: 83-920627-0-1.

Pappachan MJ . Increasing prevalence of lifestyle di seases: high time for action. Ind ian J Med Res. 2011; 134(2): 143-145.

Pedersen S, et a l. Poor hea lth -related qua li ty of life is a pred ictor of eady, but not late, cardiac events after percutaneous coronary interventi on. Psychosomatics. 2007; 48:33 1-33 7.

Pieniazek P, Musialek P, Dzierwa K, Motyl R, Trystula M, Przewlocki T, Kabłak-Ziembicka A, Tekieli L, Paluszek P, Moczulski Z, Sadowski J, Tracz W. Flow reversal for proximal neu­roprotection during endovascular management of critical sympto-matic carotid artery stenosis coexi sting with ipsilateral externa l carotid artely occlusion. J Endovasc Ther. 2009; 16: 744-75 1.

Pieniazek P, Musialek P, Kablak-Ziembicka A, Tekieli L, Motyl R, Przewlocki T, Moczulski Z, Pasowicz M, Sokolowski A, Lesniak-Sobelga A, Zmudka K, Tracz W. Carotid artery stenting with patient- and lesion-tailored selection of the neuroprotection system and stent type : early and 5-year results from a prospective academic registry of 535 consecutive procedures (TARGET-CAS). J Endovasc Ther. 2008 Jun; 15(3): 249-262. doi: 10.1583/07-2264.1.

Pinto EB, Maso l, Pereira JL, et al. Oifferential aspects of stroke and congestive healt failure in quality of life reduction: a case series with three comparison groups. Health Qual Life Outcomes. 20 11;9:65. doi: 10.1186/1477-7525-9-65.

Pó/rola P, Kaczmarek B, Góral-Pó/ro la J, Kropotov JD, Herman-Sucharska I, Pąchalska M. Event­related potential stud ies of combined Mild Traumatic Brain Injury/Post-Traumatic Stress Disorder in a retired Polish Army Lieutenant Colonel. Acta Neuropsychologica. 2016; 14(1): 69-91. doi: 10.5604/173 07503. 1184047.

Pooneh Y, Sepelu R, Hosse in H. Qua li ty of life in medica l sciences. Internationa l Journal of Medical Research & Health Sciences. 20 16; 5, 5(S):43-46.

Ringleb PA, Allenberg J, Bruckmann H, Eckstein HH, Fraedrich G, Hartmann M, et al: 30-day results from the SPACE trial of stent-protected angioplasty versus carotid endarterectomy in symptomatic patients: a randomi sed noninferiority trial. Lancet. 2006; 368: 1239-1247.

34

Roubin OS, New O, Iyer SS, Vitek JJ, Al-Mubarak N, Liu MW, et al. Immediate and late clinieal outeomes of earotid artery stenting in patients with symptomatie and asymptomatie earotid artery stenosis: a 5-year prospeetive analysis. Cireul ation. 200 I; 03: 532-537.

Saeeo RL, Kasner SE, Broderiek JP, Caplan LR, Connors JJ, Culebras A, Elkind MS, Oeorge MO, Hamdan AD, Higashida RT, Hoh BL, Jani s LS, Kase CS, Kleindorfel' DO, Lee JM, Mose­ley ME, Peterson ED, Turan TN, Valderrama AL, Vinters HV; Ameriean Heart Assoeiation Stroke Couneil, Couneil on Cardio-vaseular Surgery and Anesthesia; Counei l on Cardiovaseular Radi-ology and Intervention; Counei l on Cardiovaseu lar and Stroke Nursing; Counei l on Ep idemiology and Prevention; Couneil on Peripheral Vaseular Disease; Couneil on Nutrition, Physieal Aetiv-ity and Metabolism. An updated definition of stroke for the 21 st century: a statement for healtheare professionals from the Ameriean Heart Assoeiation/Ameriean Strake Assoeiation. Stroke. 2013 ; 44: 2064-2089.

Salvador-Carulla L, Lueas R, Ayuso-Mateos JL, Miret M. Use of the terms "Wellbeing" and "Qua li ty of Life" in health seienees: A eoneeptua l framework. Eur. J. Psyehiat. vol. 28( I): doi.orgll 0.432I1S0213-616320 14000 I 00005 .

Sardar P, Chatterjee S, Aranow HD, et al. Carotid Artery Stenting Versus Endartereetomy for Strake Prevention: A Meta-Analysis of Clinieal Triai s. J Am Coli Cardiol. 2017;69:2266-2275.

Schipper H, et al. Qua lity of life studies: detinitions and eoneeptual issues. In: Spilder B (ed). Quali ty of Life and Phannaeoeeonomies in Cliniea l Tria is (2nd ed .). Philadelphia: Lippineott-Raven Publi shers; 1996: 11-23.

Sehofer J, Arendt M, TUbler T, Sandstede J, SehlUter M. Late eerebral embolization after emboli­prateeted earotid artery stenting assessed by sequential diffusion-weighted magnetie resonanee imaging. lACC Cardiovase Interv. 2008; I: 57 1-577.

Sehofer J, Musialek P, Bijuklie K. Kolvenbaeh R. Trystu la M, Siudak Z, Sievert H. A Prospeetive, Multieenter Study of a Novel Mesh-Covered Carotid StenI: The COuard CARENET Trial (Caratid Embolie Proteetion Using MieroNet). JACC: Card iovaseular Interventions. 2015: 8 (9): 1229-1234.

Sehofer J, Musialek P, Bijuklie K. Kolvenbaeh R. Trystula M, Siudak Z. Sievert H. A Prospeetive, Multieenter Study of a Novel Mesh-Covered Caratid StenI: The COuard CARENET Trial (Caratid Embolie Prateetion Using MieroNet). lACe: Cardiovaseu lar Interventions. 20 15: 8 (9): 1229-1234.

Shan L, Shan J, Saxena A, Robinson D. Quality of life and funetional status after earotid revaseularisation: A systematie review and meta-analysis. Eur J Vase Endovase Surg. 20 15; 49: 634-645.

Sima C, Dougherty ER. What should be expeeted from feature seleetion in small-sample settings. Bioinfonnaties.2006;22:2430-6.

Stabile E, de Donato O, Musialek P, et al. Use of Dual-Layered Stents in Endovaseular Treatrnent of Extraeranial Stenosis of the Interna I Carotid Artery: Results of a Patient-Based Meta­Analysis of 4 Clinieal Studies. JACC Cardiovase Interv. 20 18; II :2405-2411.

Steadman-Pare D, Co lantonio A, Ratcliff O, Chase S, Vernieh L. Faetors Assoeiated with Pereeived Quality of Life Many Years After Traumatie Brain Injury. lournal of Head Trauma Rehabilitation. 200 I; 4:330- 342.

Stolker JMI , Mahoney EM, Satley DM, et al. Health-related quality of life following earotid stenting versus endartereetomy: results from the SAPPHfRE (Stenting and Angioplasty with

35

Protection in Patients at High Ri sk for Endarterectomy) trial. JACC Cardiovasc Interv. 2010;3:515-23.

Straś-Romanowska M, Frąckow iak T. Personalistyczno-egzystencjalna koncepcja poczucia jakośc i życia a dośw i adczenie niepelnosprawności. In: M. Flanczewska-Wo lny (ed.), Jakość życ ia w ni epełnosprawnośc i. Mity i rzeczywistość. Gliwice - Kraków: Impuls; 2007: 15- 24.

Tietke M, Jansen O. Cerebral protection vs. no cerebral pro-tection: timing of stroke with CAS. J Cardi ovasc Surg. 2009; 50: 751-760.

Trystuła M, Góral-Półrola J, Kropotov JO, Pąchalska M. Functional neuromarkers of post­traumatic stress disorder (PTSO) in a major ischemic stroke survivor after carotid endarterectomy (CEA) revascularization. Acta Neuropsychologica 2018; 16:417-429.

Trystuła M, Pąchalska M. Patients with asymptomatic critical carotid artery stenosis treated with CEA and CAS: do comorbidities differentiate the effectiveness of revascu larization from the perspective of HRQoL? Medical Science Monitor, 2019; 25 . doi: 10.12659/MSM .9 16407.

Trystuła M, P6łTOla P, Kropotov J. Usage of perioperative anxiety neuromarker for improving the quality of life of a patient operated on for critical stenosis of the intemai carotid artery. Ann. Agric. Environ. Med. 2016; 23:6 12-617.

Trystuła M, Żychowska M, Wilk-Frańczuk M, Kropotov ID, Pąchalska M, Case-RepOlt : Dysregulation of gene expression in a patient with depressive disorder after transient ischemic altack confirmed by a neurophysiological neuromarker. Gen Mol Res. 2017; 16( I): gmrl60 19532; l-II.

Trystuła M. Health related quality of life of the patients after transient ischaem ic altack: is carotid endarterectomy (CEA) or carotid artery stenting (CAS) more influential? Acta Neuropsycholugiea. 20 18; 16: 6 1-68.

Trystuła M. Jakość życia chorych po operacj i krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej.

Kraków: Wydawnictwo Impuls; 2017.

Trystuła M: Health related quality of life of the patients after transient ischaemic altack: is carotid endarterectomy (CEA) or carotid artery stenting (CAS) more influential? Acta Neuropsychologica, 2018; 16( l ): 61 -68.

Tlystula M. The health related quality of life (HRQoL) of a patient with severe Takayasu's arteritis complications before and after endovascular treatmen!. Acta Neuropsychologica. 2016; 14 (2): 181-193. doi: 10.5604/17307503.12 13005.

Vilain KR, Magnuson EA, Li H, et al. Costs and cost-effectiveness of carotid stenting versus endarterectomy for patients at standard surgical risk: results rrom the Carotid Revascu larization Endarterectomy Versus Stenting Trial (CREST). Stroke. 2012; 43(9): 2408-2416.

Vlajinac H, Marinkovic J, Maksimovic M, et al. Health-related quality of life among patients with symptomatic carotid disease. Postgrad Med J. 2013; 89:8-13.

Ware JE, Sherbourne CD. The MOS 36-ltem Sholt-Form Health Survey (SF-36®): I. conceptual framework and item selection. Med Care 1992; 30:473-83.

Wholey MH, Al-Mubarak N, Wholey MH: Updated review of the global carotid artery stent registry 2003. Catheter Cardiovasc Interv. 2003; 60: 259-266.

Yadav S, Wholey MH, Kuntz RE, Fayad P, Katzen BT, Mishkel GL, et al. Protected carotid-altely stenting versus endarterectomy in high-risk patients. N Engl J Med. 2004; 35 1: 1493-50 l.

36

Ziółkowski A, Błachnio A, Pąchalska M. An evaluation of life satisfaction and health - Quali ty of life of senior citizens. Ann Agric Environ Med. 2015;22: 147-5.

37

5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo-badawczych habilitanta (Dz. U. nr 65, poz. 595 ze zm.):

Po uzyskaniu stopnia doktora opubl ikowałem łącznie 33 artykuły naukowe, które można pogrupować w cztery nurty:

l. Chirurgia naczyń, 2. Diagnostyka różnicowa, w tym głównie krytycznego zwężenia tętnicy szyjnej, 3. Medycyna regeneracyjna w schorzeniach naczyniowych, 4. Jakość życia pacjentów ze schorzeniami naczyniowymi.

Opublikowałem indywidualnie lub we współautorstwie 24 artykuły naukowe w recenzowanych czasopismach w czasopismach międzynarodowych znajdujących się

w bazie JCR. Wszystkie artykuły są we współautorstwie. Na uwagę zasługuje fakt, że artykuły te są publikowane w renomowanych czasopismach o światowym zasięgu ze współczynnikiem wpływu IF, jak np.:

1. Medical Science Monitor

2. Advances oflnterventional Cardiology

3. EuroIntervention

4. AnnaIs of Agriculture and Environmental Medicine

5. Journal ofthe American College ofCardiology

6. Journal of Vascular Surgery

7. Joumal ofEndovascular Tht!rapy

8. Cardiology Journal

9. Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej

10. Catheter Cardiovascular Intervention

4.5. Wykaz pozostałych, oryginalnych, pełnotekstowych artykułów naukowych opublikowanych w czasopismach posiadających Impact Factor

W roku 2010, w związku z intensywnym rozwojem nowych technologii angioplastyki i stentowania tętnic nawiązałem bliską współpracę z doświadczonymi angiologami i kardiologami interwencyjnymi w kraju, m. in.: Prof. zw. dr hab. n. med. Piotrem Odrowąż-Pieniążkiem i Prof. UJ CM dr hab. n. med. Piotrem Musiałkiem, Prof. zw. dr hab. n. med. Tadeuszem Przewłockim, Prof. zw. dr hab. n. med. Anną Kabłak-Ziembicką z Kliniki Chorób Serca i Naczyń, Instytutu Kardilogii, UJ CM oraz z zagranicą, m. in.: Prof. Dr. Ralfem Kolvenbachem, MO., Ph.D. Vascular Center, Augusta Hospital in the Catholic Clinic Dtisseldorf). Współpraca ta poszerzyła moją wiedzę i doświadczenie w zakresie angioplastyki z implantacją stenlów w obrębie naczyń obwodowych, w tym również naczyń łuku aorty. Zaowocowało to powstaniem artykułów naukowych: poz. I- 17. Od roku 2009 rozpocząłem ścisłą współpracę z zespołem radiologów Pracowni Diagnostyki Radiologii Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala im. Jana Pawła II. Z badań radiologów korzystam w publikacjach wszystkich moich artykułów naukowych, jednak wysoko sobie ceni ę artykuły: poz. 18 - 19. W roku 2013 rozpoczęła się śc isła

38

współpraca z dr hab. n. med. Piotrem Musiałkiem Klinika Chorób Serca i Naczyń, Instytut Krdiologii UJ CM, w zakresie medycyny regeneracyjnej w schorzeniach naczyniowych. Jest to naj nowszy nurt mojej pracy naukowej. Efektem tego jest artykuł naukowy: poz. 20.

4.6.1. Oryginalne, pełnotekstowe artykuły naukowe opublikowane w czasopismach ze współczynnikiem wpływu Impact Factor [o zasięgu międzynarodowym, wyłącznie posiadające numer DOI].

L.p Rok

Opis bibliograficzny IF MNiSW [Pozostałe publikacje z IF]

I. 2015 Schofer J, Musiałek P, Bijuklic K, Kolvenbach R, Trystula M. Siudak Z, Sievert H. A Prospective, Multicenter Study of a Novel Mesh-Covered Carotid Sten!: The

7.630 45.000 CGuard CARENET Trial (Carotid Embolie Protection Using MicroNet). JACC Cardiovasc Interv. 2015 Aug 17;8(9): 1229-34. doi: 10.10 16/j jcin.20 15.04.0 16.

2. 2012 Musialek P, Pieniazek P, Tracz W, Tekieli L, Przewlocki T, Kablak-Ziembicka A, Motyl R, Moczulski Z, Stepniewski J, Trystula M, Zajdel W, Roslawiecka A, Zmudka K, Podolec P. Safety of embolie protection 1.358 20. 000 device-assisted and unprotected intravascular ultrasound in evaluating carotid artery atherosclerotic lesions. Med Sci Monit. 2012 18(2):MT7-18. PMCID:.PMC3560589.

3. 2016 Wrotniak L, Kablak-Ziembicka A, Rosławiecka A, Musiałek P, Bogacki P, Trystula M, Żmudka K, Przewlocki T. Resolution of ischemic symptoms after percutaneous

3.536 35.000 angioplasty for a symptomatic subclavian artery stenosis. J Vasc Surg. 2016 Sep;64(3):684-91. doi: 10.1016/j.jvs.2016.04.031.

4. 2016 Kazibudzki M, Tekieli L, Trystula M, Paluszek P, Moczulski Z, Pieniążek P. New endovascular techniques for treatrnent of life-threatening Takayasu arteritis. 0.917 15.000 Postepy Kardiol Intenv .. 2016; 12(2): 171-4. doi : 1O.5114/aic.20 16.59369.

5. 2011 Pieniążek P, Musiałek P, Tekieli L, Dzierwa K., Motyl R. , Trystula M, Dura E, Brzychczy A., Machnik R., Żmudka K, Podolec P" The use of a new generation self-

0.215 15.000 expanding stent, Vascuflex SEC, for carotid artery stenting. Postępy Kardiol.lntenv. 2011: 7(2): 105-110. doi: htms://doi.orgll 0.51 14/pwki.201 1.23161.

6. 2012 Machnik R, Pieniążek P, Musiałek P, Przewlocki T, Tekieli L , Trystula M, Brzychczy A, Dzierwa K, Paluszek P, Żmudka K, Podolec P. Control oflocal haemostasis with the AngioSeal vascular cIosure device in peripheral 0.162 15.000 endovascular interventions via 6-9 F femoral artery access. Postępy Kardiol. Intenv. 2012: 8(1):1-7. doi.orglI0.5114/pwki.2012.27918.

7. 2017 Maciejewski D, Tekieli L, Machnik R, Kablak-Ziembicka A, Przewłocki T, Paluszek P, Trystula M, Musiał R, 1.443 15.000 Pieniążek P. Simultaneous vertebraI and subclavian

39

artery stenting. Adv Interv Cardiol. 2017; 13,2 (48); 142-149. doi.orgll 0.51 14/pwki.2017.68052.

8. 2017 Machnik R, Paluszek P, Tekieli L, Dzierwa K, Maciejewski D, Trvstula M, Brzychczy A, Banaszkiewicz K, Musiał R, Pieniążek P. Mesh-covered (Roadsaver) stent as a new treatment modality for symptomatic or high-risk carotid 1.443 15.000 stenosis. Adv Interv Cardiol. 2017; 13 , 2 (48); 130-134: doi.orgll 0.5114/pwki.20 17.68139.

9. 2012 Tekieli L, Pieniazek P, Musialek P, Kablak-Ziembicka A, Przewlocki T, Trystula M, Moczulski Z, Dzierwa K, Paluszek P, Podolec P. Zotarolimus-eluting stent for the treatment of recurrent, severe carotid artery in-stent 2.699 35.000 stenosis in the TARGET-CAS population. J Endovasc Ther. 2012 Jun; 19(3):316-24. doi: 1O.1583/ 11-3805R.1.

lO. 2013 Dzierwa K, Pieniazek P, Tekieli L, Musialek P, Przewlocki T, Kablak-Ziembicka A, Kosobucka-Peszat R, Machnik R, Trystula M, Podolec P. Carotid artery stenting according to the "tailored CAS" algorithm performed in 2.396 25.000 the very elderly patients: the thirty day outcome. Catheter Cardiovasc Interv. 2013.1;82(5):681-8. doi: 10.1 002/ccd.25025.

II. 2015 Maciejewski D, Tekieli L, Kabłak-Ziembicka A, Paluszek P, Trystula M, Wójcik-Pędziwiatr M, Machnik R, Pieniążek P. Transradial approach for vertebrai artery 0.358 15.000 stenting. Postepy Kardiol Intenv.2015;11(1):32-6. doi: 1O.5 11 4/pwki.2015.49 182.

12. 20 17 Przewlocki T., Wrotniak L. , Kablak-Ziembicka A. , Pieniazek P, Roslawiecka A, Rzeznik D, Misztal M, Zajdel W, Badacz R, Sokolowski A, Trystula M, Musialek P, Zmudka K: Determinants oflong-term

4.417 30.000 outcome in patients after percutaneous stent-assisted management of symptomatic subclavian or innominate artery stenosis or occlusion. Eurointervention. 2017 13(11):1356-1364. doi: 10.4244/ElJ-D-17-00133 ..

13. 2014 Maciejewski D, Pieniążek P, Tekieli L, Paluszek P, Dzierwa K, Trystula M, Wójcik-Pędziwiatr M, Podolec P. Transradial approach for carotid ruiery stenting in a

0.148 15. 000 patient with severe peripheral arterial disease. Postepy Kardiol Intenv .. 2014;10(1):47-9. doi: 10.5 1 14/pwki.20 14.41469.

14. 2009 Pieniazek P, Musialek P, Dzierwa K, Motyl R, Trystula M, Przewlocki T, Kabłak-Ziembicka A, Tekieli L, Paluszek

P, Moczulski Z, Sadowski J, Tracz W. J Flow reversal for proximal neuroprotection during endovascular management of critical symptomatic carotid artery 2.902 24.00

stenosis coexisting with ipsilateral extemal carotid artery occlusion. J. Endovasc Ther. 2009. Dec; 16(6):744-5 1. doi: 10.1583/09-2867.1. doi: 10.1583/09-2867. 1

40

15. 2013 Ząbek A, Małecka B, Pfitzner R, Trystula M, Kruszec P, Lelakowski 1. Extraction of left ventricular pacing lead 2.052 30. 000 inserted via the left subclavian artery . Pol Arch Med Wewn. 2013;123(10):560-1. PMID: 24186385.

16. 2018 Hołda MK, Iwaszczuk P, Wszolek K, Chmiel J, Brzychczy

A, Trystula M, Misztal M. Coexistence and management

of abdominal aortic aneurysm and coronary artery 1.339 20.000 disease. Cardiol J. 2018 Sep 20. doi:

1 0.5603/CJ.a2018.0 1 Ol.

17. 2015 Badacz R, Przewłocki T, Karch I, Pieniążek P, Rosławiecka

A, Mleczko S, Brzychczy A, Trystula M, Żmudka K, Kabłak-Ziembicka A. Low prevalence of collateral cerebral circulation in the circle of Willis in patients with 0.358 15.000 severe carotid artery stenosis and recent ischemic stroke. Postepy Kardiol Intenv. 2015;11 (4):3 12-7. doi: 1O.5 11 4/pwki.2015.55602.

18. 2013 Miszalski-Jamka T, Licholai S, Karwat K, Laskowicz B, Okraska-Bylica A, Wilkosz T, Konieczyńska M, Trystula M, Słowik L, Urbańczyk M, Pasowicz M, Jaźwiec P. Computed tomography characteristics of

2.052 30.000 coronary artery atherosclerosis in subjects with lower extremity peripheral artery di sease and no cardiac symptoms. Pol Arch Med Wewn. 2013;123(12):657-63 . PMID: 24 185038.

19. 20 17 Badacz R. , Kablak-Ziembicka A. Urbańczyk-Zawadzka M, Banys R.P, Musiałek P, Odrowąż-Pieniążek P, Trystuła M, Śc igalsk i J, Żmudka K, Przewłocki T. Magnetic resonance imaging and clinical outcome in patients with 1.443 15.000 symptomatic carotid artery stenosis after carotid artery revascularization. Adv Interv Cardiol. 2017: 13(3):225-232. doi: 1 0.5 11 4/aic.20 17.70 190.

20. 2015 Musialek P, Mazurek A, Jarocha D, Tekieli L, Szot W, Kostkiewicz M, Banys RP, Urbanczyk M, Kadzieiski A, Trystula M, Kijowski J, Zmudka K, Podolec P, Majka M. Myocardial regeneration strategy using Wharton's jelly mesenchymal stem celi s as an off-the-shelf 0.358 15.000 'unlimited' therapeutic agent: results from the Acute Myocardial Infarction First-in-Man Study. Postepy Kardiol Interw. 2015;11 (2): 100-7. doi: 1 0.5114/pwki.20 15.52282.

OGÓŁEM za pozostałe publikacje z IF: 37.226 444.000

41

4.6.2. WYKAZ POZOSTAŁYCH PUBLIKACJI OPUBLIKOWANYCH W CZASOPISMACH ZAMIESZCZONYCH NA LIŚCIE MNISW

Po uzyskaniu stopnia doktora n. medycznych opublikowałem 10 artykułów naukowych w recenzowanych czasopismach z listy MNiSW; w 7 z tych artykułów jestem pierwszym autorem. Na uwagę zasługuj e fakt, że te artykuły są również publikowane w różnych czasopismach, na ogół o świ atowym zas ięgu , umieszczone w międzynarodowych bazach danych, jak np.:

l . Acta Neuropsychologica

2. Genetics Molecular Research

3. Joumalofthe Rare Cardiovascular Diseases

4. Medical Science Monitor

Mój wkład w powstawanie tych prac był zrozrucowany. Polegał on głównie na przygotowaniu koncepcji badań (w niemal wszystkich artykułach); przeglądzie i interpretacji literatury; opracowaniu metody badawczej; przeprowadzeniu badań;

statystycznej analizie i interpretacj i danych; przygotowaniu artykułu do druku; uzyskaniu funduszy na prowadzone badania.

Współpracowałem w przygotowaniu tych artykułów ze specjalistami innych dziedzin medycznych, co we współczesnych pracach z dziedziny chirurgii staje si ę

koniecznością, gdyż tylko badania interdyscyplinarne mogą zaowocować zarówno pogłębieniem teorii , jak i wdrożeniem wyników uzyskanych badań do szeroko rozumianej praktyki chirurgicznej i służyć innym odbiorcom, przede wszystkim zaś pacjentom z różnorodnymi schorzeniami wymagającymi interwencji chirurgicznej.

Należą tu artykuły naukowe:

L.p. Rok Opis bibliograficzny MNiSW

[Osiągnięcie naukowe - publikacje l l. 2018 Trvstula M. The health related quality oflife ofthe patients

after transient ischemic attack: is carotid endarterectomy (CEA) or carotid artery stenting (CAS) more influential? 12.000 Acta Neuropsychologica 2018: 16(1): 1-16. doi: 10.5604/01.300 1.00 11.7065.

2. 2016 Trvstula M. The Health Related Quality ofLife (HRQL) of a patient with severe Takayasu ' s arteritis complications before

12.000 and after endovascular treatment. Acta Neuropsychologica 20 16:14(2):59 181-193. doi: 10.5604/17307503. 1213005 .

3. 20 17 Trvstula M, Żychowska M, Wilk-Frańczuk M, Kropotov JD,

Pąchalska M, Case-Report: Dysregulation of gene

expression in a patient with depressive disorder after 15.000

transient ischemic attack confirmed by a neurophysiological

neuromarker. Gen Mol Res, 2017; 16(1 ): gmr16019532; I-

II. doi: 1 0.4238/gmrl60 19532. 4. 2016 Trystula M, Brzychczy A, Sułkowski L, Kazibudzki M, Misztal

M, Musiałek P, Odrowąż-Pieniążek P, The quality oflife of a patient with an iatrogenic brain stroke after angiosurgical treatment folIowing the implant of a stentgraft into a 12.000 dissected thoracic aorta with a congenital anatomical anomaly ofbranching ofthe right subclavian artery (Arteria Lusoria) . Acta Neuropsychologica 201 6: 14(1 ):59-68. 59-

42

68, doi: 10.5604/ 17307503.1 195500. 5. 2016 Trystuła M, Kapelak B, Kruczek T, Kołodziejczyk B.,

Iwaszczuk P, Sadowski J, An evaluation ofthe effectiveness of combined cardiac and thyroid surgery of

12.000 patients with a high perioperative risk. Acta Neuropsychologica 2016:14(3):203-211. do i: 10.5604/17307503 .1 216043

6. 20 15 Trystuła M, Zielińska J, Pólrola P, Góral-Pólrola J, Kropotov J.D. , Pąchalska M., Neuromarkers of anxiety in a patient with suspected schizophrenia and TIA: the effect of

12.000 individually-tailored neurofeedback. Acta Neuropsychologica 2015:13(4):395-403. do i: 10.5604/1 7307503.11 93 831.

7. 2018 Trystuła M, Góral-Półrola J, Kropotov J .D, Pąchalska M, Functional neuromarkers ofPost-Traurnatic Stress Disorded (PTSD) in a major ischemic stroke survivor after carotid

12.000 endarterectomy (CEA) revascularisation. Acta Neuropsychologica2018; 16 (4): 417-429; doi: 10.5604/01.3001.00 12.811 9.

8. 2017 Muszyński T, Polak K, Krzywoń J, Zbierska-Rubinkiewicz K, Kwiatkowski T, Trystuła M. The APTUSTM HELI-FXTM ENDOANCHORTM SYSTEM - The innovative endovascular repair method for the patient with 430st- 12.000

EV AR type la endoleak. Acta Neuropsychologica 2017; 15 (2): 181-187, doi: 10.5604/01.3001.00 10.2408.

9. 2019 Muszyński T, Polak K. Tomala M, Iwaszczuk P. Kwiatkowski T, Trystula M. The impact of iatrogenic embolisation and endovascular removal of a fractured central vein catheter on

12.000 the health related quality oflife (HRQOL). Acta Neuropsychologica 2019; 17 (I): 1-7. doi: 10.5604/01.300 1.0013.025 1

10. 2018 Maciejewski D, Paluszek P, Machnik R, Tekieli Ł, Trystuła M,

Kazibudzki M, Musiał R, Legutko J, Pieniążek P: Transradial carotid artery stenting with the use of anovel

8.000 integrated embol ic protection technology (RCD code: I-

18.0): J. Rare Cardiovasc. Dis. 2018 : 3(7):239-242. do i.orgf I0.20418%2Fjrcd.voI3n07.326.

OGOLEM (za artykuły naukowe w czasopismach z listy B - MNiSW): 119.000

7.5. Rozdziały w monografiach lub podręcznikach w języku angielskim

L.p Rok Opis bibliograficzny

MNiSW [Rozdziały w monografiach angielskich l

Tekieli Ł, Dzierwa K, Trystuła M, Kablak-Ziembicka A, Brzychczy A, Kosobucka-Peszat R, Pieniążek P. Fibromuscular

l. 2013 dysplasia: a rare cause of ischemic stroke (RCD code: 1-4A). Piotr

0.000 Podolec (Ed.) W: Rare cardiovascular diseases: from c1assification to c1inical examples. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2013. s. 132-1 33: p-ISBN: 978-83-7430-38 1-1.

43

Rostawiecka A, Kabłak-Ziembicka A, Przewłocki T, Trębacz J, Żmudka K. , Trystula M, Podolec P. (Ed.) W: Postpartum aortic dissection: a manifestation ofvascular Ehlers-Danlos

2. 2013 syndrome? (Re D code: VII-2A.2). Rare cardiovascular diseases 0.000 : tIom classification to clinical exan1ples. Kraków : Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2013 . s. 36 1-363: p-ISBN: 978-83-7430-381-1.

ZBIORCZY IF (bez osiągnięcia naukowego) [za artykuły naukowe opublikowane w czasopismach 37.224 posiadających Impact Factor] . ZBIORCZA PUNKTACJA MNiSW (bez osiągnięcia naukowego) 563.000 [za artykuły naukowe w czasopismach wykazanych na liście ministerialnej MNiSW1.

ZBIORCZY IF (z osiągnięciem naukowym) [za artykuły naukowe opublikowane w czasopismach 46.585 posiadających Impact Factor].

ZBIORCZA PUNKTACJA MNiSW (z osiągnięciem naukowym) 668.000 [za artykuły naukowe w czasopismach wykazanych na liście ministerialnej MNiSWl

Liczba cytowań 195 bez autocytowań 180

Indeks Hirscha 8

Liczbę cytowań i współczynnik Hirscha podano na podstawie Web oj Science Core Collection -" Basic search" z dnia 29 marca 201 9 r.

44