Fizjoterapia w chirurgii

Wymogi zaliczenia

• Pozytywna ocena z zaliczenia praktycznego i teoretycznego

• Wyższa ranga zaliczenia teoretycznego – test

• Jeden termin poprawy

• W drugim terminie tylko ocena dostateczna

Program przedmiotu

• Znaczenie fizjoterapii w chirurgii. Cele i zadania fizjoterapii w chirurgii. Metody fizjoterapii w chirurgii

• Przygotowanie psychofizyczne chorego do zabiegu operacyjnego

• Fizjoterapia w zapobieganiu zakrzepowo-zatorowym i p łucnym powikłaniom po operacjach

• Fizjoterapia w okresie przedoperacyjnym, wczesnym i późnym pooperacyjnym

• Fizjoterapia w torakochirurgii, angiochirurgii, chirurgii przewodu pokarmowego

Piśmiennictwo.• Kwolek A.,(red.) Rehabilitacja medyczna. T.2.Wyd. 2. Elsevier Urban&Partner, Wroc ław

2013

• Murawska-Ciałowicz E., Zatoń M. (red.) Znaczenie aktywności ruchowej dla zdrowia. AWF, Wrocław 2005.

• Rosławski A., Woźniewski M. Fizjoterapia oddechowa. AWF Wrocław, 2003

• Szulc R. (red.): Usprawnianie lecznicze krytycznie chorych. Urban & Partner, Wroc ław 2001.

• Woźniewski M., Kołodziej J. (red.) Rehabilitacja w chirurgii. PZWL, Warszawa 2006.

• Woźniewski M.(red.) Fizjoterapia w chirurgii. PZWL, Warszawa 2012.

• Zagrobelny Z. Rehabilitacja w chirurgii. w: Podstawy rehabilitacji ruchowej . ( red. A. Rosławski ). T. 2. Sport i Turystyka, Warszawa 1981.

Znaczenie fizjoterapii w chirurgii

PRZYGOTOWANIE DO LECZENIABEZPIECZNE PRZEPROWADZENIE

PRZEZ LECZENIE

POWRÓT DO ZDROWIA I AKTYWNOŚCI

NIEZALEŻNOŚĆ I SAMODZIELNOŚĆ

PREWENCJA WTÓRNA

WSPOMAGANIE LECZENIA CHOROBY ZASADNICZEJ

Przygotowanie do leczenia

GLUKONEOGENEZA

PROTEOLIZA

WZROST STĘŻENIA KREATYNINY

ZWIĘKSZONE WYDALANIE AZOTU

ZAWODYSPORTOWE

CHOROBAI JEJ LECZENIE

+

+

+

+

+

+

+

+

HORMON ZAWODYSPORTOWE

CHOROBAI JEJ LECZENIE

KORTYZOL

ALDOSTERON

NORADRENALINA

ADRENALINA

⇑

⇑

⇑

⇑

⇑

⇑

⇑

⇑

BADANI VO2maxL/MIN

SVmaxML

WYTRENOWANI 5,2 160

NIE WYTRENOWANI 3,2 100

Z CHOROBAMI UKŁADU KRĄŻENIA

1,6 50

Bezpieczne przeprowadzenie przez leczenie

POWIKŁANIA PŁUCNEPOWIKŁANIA ZAKRZEPOWO-ZATOROWE

ODLEŻYNY

BÓL2% ubytek mięśni szkieletowych dziennie

Wspomaganie leczenia choroby zasadniczej

OBNIŻENIE POZIOMUCUKRU WE KRWI

ZWOLNIENIE AKCJI SERCA OBNIŻENIE CIŚNIENIA

TĘTNICZEGO KRWI

WZMOCNIENIE STRUKTURYKOŚCI

LEPSZA PRZEMIANAMATERIILEPSZA PRZEMIANA

MATERII

LEPSZA PRZEMIANAMATERII

WZROST ODPORNOŚCIREGULACJA GOSPODARKI

HORMONALNEJ

LEPSZA PRZEMIANAMATERII

Powrót do zdrowia i aktywności

RODZINA

AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA

PRACA ZAWODOWA

SPORT I REKREACJA

Niezależność i samodzielność

WIĘKSZOŚĆ CZYNNOŚCI CODZIENNYCH ZALEŻY OD

SPRAWNOŚCI MIĘŚNI SZKIELETOWYCH

SPRAWNOŚĆ MIĘŚNI SZKIELETOWYCH WARUNKUJE

ZDOLNOŚĆ CZŁOWIEKA DO FUNKCJONALNEJ NIEZALEŻNOŚCI

Cele fizjoterapii w chirurgii

• Zapobieganie pooperacyjnym powikłaniom i następstwom operacji,

• Leczenie pooperacyjnych powikłań i zaburzeń czynnościowych,

• Jak najszybsze przywrócenie sprawności psychofizycznej do stanu przed zabiegiem.

Zadania fizjoterapii w chirurgii

• Utrzymanie prawidłowej wentylacji płuc,

• Zwiększenie ruchomości klatki piersiowej i przepony,

• Zwiększenie siły mięśni oddechowych,

• Pobudzenie do skutecznego kaszlu,

• Zapewnienie prawidłowego odpływu żylnego z kończyn dolnych,

• Utrzymanie prawidłowej pompy mięśniowej kończyn dolnych,

• Wczesne uruchamianie i pionizację,

• Ćwiczenia ogólnej sprawności

Cele fizjoterapii przedoperacyjnej

• Zapobieganie zjawisku hipokinezy,

• Nauka ćwiczeń stosowanych po operacji,

• Normalizacja stwierdzonych zaburzeń czynności układu krążenia i oddechowego.

Ocena chorego

• Choroba zasadnicza oraz choroby współistniejące,

ó Ocena aktywności fizycznej

óOcena zdjęcia klatki piersiowej,

ó Czynność układu oddechowego,

ó Wydolność układu krążenia i oddechowego

óWydolność fizyczna i aktywność ruchowa

ó Ruchomość w stawach obręczy barkowej i kręgosłupa,

ó Postawa i budową ciała chorego,

ó Siła mięśni oddechowych oraz kończyn dolnych.

Ocena aktywności fizycznej przed operacją

• Kwestionariusze aktywności fizycznej np. IPAQ lub Paffenbergera

• Akcelerometria

• Pomiar liczby kroków

Poziom aktywności fizycznej zależnie od dziennej liczby kroków

Poziom aktywności ruchowej Liczba kroków dziennie

Siedzący tryb życia < 5000

Niska aktywność 5000 – 7499

Średnia aktywność 7500 – 9999

Aktywny tryb życia 10 000 – 12 499

Wysoka aktywność > 12 500

Ocena wydolności fizycznej/tolerancji wysiłkowej

• Próba spiroegrometryczna

• Elektrograficzna próba wysiłkowa np. wg zmodyfikowanej próby Bruce’a

• Test wysiłkowy – najlepiej test Wchodzenia po schodach

• Kwestionariusze wydolności fizycznej np. (Veterans Specific Activity Questionaire – VSAQ)

Ryzyko pooperacyjnych powikłań po leczeniu raka płuca

Istotna korelacja niskiej wydolności fizycznej

< 50 – 60%należnych wartości VO2max

i pooperacyjnych powikłań

Silny związek wysokiej aktywności ruchowej

i

niskiego ryzyka śmiertelności pooperacyjnej

Eur. Respiro. J., 2009

Ocena czynności układu oddechowego przed operacją

• Spirometria

• Badanie zdolności dyfuzji gazów w płucach - DLCO

• Test 6-minutowego marszu

• Proste próby sprawności układu oddechowego

Ocena przedoperacyjna

Test wysiłkowy

FEV1 < 80% wartości należnych

Ocena czynności układu ruchu

• Ruchomość w stawach sąsiadujących z okolicą operowaną

• Ruchomość w stawach „oddechowych”

• Siła i napięcie mięśni w okolicy operowanej

• Siła mięśni kończyn dolnych

Ocena budowy i postawy ciała pacjenta przed operacją

• Pomiar masy i wysokości ciała – BMI

• Wskaźnik WHR – stosunek obwodu talii do obwodu bioder

• Budowa kręgosłupa i klatki piersiowej

• Ocena symetrii – metoda oglądowa

Fizjoterapia przedoperacyjna

• Nauka ćwiczeń stosowanych po operacji,

• Ćwiczenia ogólnie usprawniające,

• Ćwiczenia kondycyjne

• Ćwiczenia normalizujące zaburzoną czynność układów.

Nauka ćwiczeń pooperacyjnych

• Oddechowych,

• Skutecznego kaszlu,

• Przeciwzakrzepowych,

• Samoobsługi

Zasady ćwiczeń oddechowych po operacji

• Nasilone oddychanie na granicy hiperwentylacji (głęboki wdech i 2-3 krotnie dłuższy wydech)

• Technika oddychania – wdech nosem, wydech ustami

• Liczba serii i powtórzeń w serii

• „Kompensacyjny tor oddychania”

Zasady skutecznego kaszlu

• Seria kaszlnięć na szczycie wydechu

• Pozycje ułożeniowe podczas kaszlu

• Stabilizacja miejsca operowanego podczas kaszlu

Zasady ćwiczeń przeciwzakrzepowych

• Pozycja ćwiczeń przeciwzakrzepowych

• Technika ćwiczeń przeciwzakrzepowych

• Częstotliwość ćwiczeń przeciwzakrzepowych

Zasady ćwiczeń samoobsługi

• Zmiany pozycji w łóżku

• Siadania w łóżku

• Wstawanie z łóżka

Trening wytrzymałościowy

CIĄGŁY

• CIĄGŁE WYKONYWANIE PRACY PRZEZ OKREŚLONY CZAS

• OBCIĄŻENIE STAŁE LUB ZMIENNE• UMOŻLIWIA WYKONANIE WIĘKSZEJ

PRACY• POPRAWIA CZYNNOŚĆ SERCA W

ZAKRESIE MNIEJSZYCH OBCIĄŻEŃ• CHORZY O WIĘKSZEJ ZDOLNOŚCI

WYSIŁKOWEJ

INTERWAŁOWY

• NAPRZEMIENNE OKRESY OBCIĄŻANIA I PRZERWY

• RÓŻNE PROPORCJE PRACY I ODPOCZYNKU• ODPOCZYNEK MOŻE BYĆ BEZ OBCIĄŻENIA LUB Z

MAŁĄ INTENSYWNOŚCIĄ• OKRES PRACY OD 10 SEK DO KILKU MINUT• ODPOCZYNEK 1-2 MINUTY• WIĘKSZE OBCIĄŻENIA, PACJENCI WYSOKIEGO

RYZYKA LUB Z MAŁĄ TOLERANCJĄ WYSIŁKOWĄ• SZYBSZE ZWIĘKSZENIE ZDOLNOŚCI WYSIŁKOWEJ• MNIEJSZE OBCIĄŻENIE UKŁADU KRĄŻENIA PRZY

WIĘKSZYM WZROŚCIE WYTRZYMAŁOŚCI SIŁOWEJ

Bromboszcz, Dylewicz 2005

Poziomy ćwiczeń fizycznych

INTENSYWNOŚĆ REZERWASERCAMETs

CZAS TRWANIA

CZĘSTOTLIWOŚĆ PRZYKŁAD

NISKA 20-39%2-4 METs

60 MINUT 7/TYDZIEŃ SPOKOJNY MARSZ

ŚREDNIA 40-59%4-6 METs

20-60 MINUT

3-5/TYDZIEŃ SZYBKI MARSZ,TANIEC

WYSOKA 60-84%6-8 METs

20-60 MINUT

3-5/TYDZIEŃ BIEGPŁYWANIE

1 MET=3,5 ml tlenu/kg-1 x min-1

Zasady ćwiczeń fizycznych przed operacją i w późnym okresie poszpitalnym

Rodzaj ćwiczeń Naturalne formy ruchu, anga żujące dużegrupy mięśni np. marsz

Intensywność 50 – 75 VO2max (HRrez) lub 60 – 80%HRmax

Czas trwania 30 – 60 minut

Częstotliwość 3 – 5 razy w tygodniu

Rodzaj treningu Tlenowy ciągły lub interwa łowy

Polecany poziom aktywności fizycznej w ciągu tygodnia dla człowieka o masie 70 kg

Rodzaj aktywności Liczba godzin w ciągu tygodnia

Spokojny marsz (20 min/km) 6

Bieg (7,5 min/km) 2

Pływanie, taniec lub tenis 2,5

Czas (min) uzyskania polecanego, dziennego wydatku energetycznego (150-400 kcal) zależnie od masy ciała

Rodzaj aktywności50 kg 60 kg

Czas w minutach potrzebny do uzyskania polecanego, dziennego wydatku energetycznego (150-400 kcal)

Marsz (20 min/km) 72 60

Bieg (7,5 min/km) 23 19

Pływanie 30 25

Tenis ziemny 26 21

Taniec 28 23

Intensywność wysiłków siłowych

INTENSYWNOŚĆ % 1RM

BARDZO MAŁA < 30

MAŁA 30 – 49

ŚREDNIA 50 – 69DUŻA 70 - 84

BARDZO DUŻA > 84

1RM – ONE REPETITION MAXIMUM

Bromboszcz, Dylewicz 2005

Trening oporowy

IZOTONICZNY

• DOSTĘPNOŚĆ DLA ĆWICZĄCYCH,

• TANI SPRZĘT,

• WYKONYWANY W CAŁYM ZAKRESIE RUCHU,

• OBCIĄŻENIE W STOSUNKU DO NAJSŁABSZEGO PUNKTU ZAKRESU,

• RYZYKO URAZU MIĘŚNIA LUB STAWU,

• WYSTĘPOWANIE BÓLU,

• BRAK PRZYSTOSOWANIA DO BÓLU I ZMĘCZENIA.

IZOKINETYCZNY

• PRZYSTOSOWANIE OPORU DO ZMIAN MECHANICZNYCH I FIZJOLOGICZNYCH MI ĘŚNI PODCZAS RUCHU

• DOSTOSOWANIE DO ZMĘCZENIA I BÓLU

• STOSOWANIE SZYBKOŚCI OD 0 DO 4500/SEK

• PODOBIEŃSTWO DO OPORU RĘCZNEGO

• RÓŻNE TRYBY PRACY I RODZAJE AKTYWNOŚCI MIĘŚNIOWEJ

Zalecenia dotyczące ćwiczeń oporowych

• 1 – 2 SERIE PO 8 – 12 POWTÓRZEŃ

• 8 – 10 ĆWICZEŃ

• DUŻE GRUPY MIĘŚNIOWE

• UMIARKOWANA INTENSYWNOŚĆ

• 2 – 4 RAZY W TYGODNIU

• 12 – 15-KROTNE PODNIESIENIE CIĘŻARU (30-50% 1RM)

• 1 – 3 POWTÓRZEŃ

• OBCIĄŻENIE 11 -13 W SKALI BORGA

• ZWIĘKSZANIE OBCIĄŻENIA O 2,5 KG

• ĆWICZENIA DUŻYCH GRUP MIĘŚNI

• 2 – 3 RAZY W TYGODNIU

Darren et al. 2006 Guidelines for Cardiac Rehabilitation Programs, 1991.

Zasady ćwiczeń oporowych przed operacją

• 50 – 75% 1RM

• 3 – 5 razy w tygodniu

• 8 – 10 ćwiczeń w 1 – 2 seriach

• 8 – 12 powtórzeń każdego ćwiczenia

• Obciążenie w skali Borga 11 - 13

Ćwiczenia ogólnie usprawniające przed operacją

• Ukierunkowane na sprawność mięśni

• Ukierunkowane na ruchomość w stawach

• Ćwiczenia równoważne

• Ćwiczenia koordynacji

Normalizacja czynności zaburzonych układów przed operacją

• Układ oddechowy

• Układ krążenia

• Układ naczyniowy

• Układ mięśniowy

Układ oddechowy

• Zaburzenia obturacyjne

• Zaburzenia restrykcyjne

• Zaburzenia mieszane

Układ krążenia

• Choroba niedokrwienna serca

• Niedomykalność zastawek

Układ naczyniowy

• Niewydolność żylna

• Niedokrwienie obwodowe

• Niewydolność chłonna

Układ mięśniowy

• Porażenie mięśni

• Niedowład mięśni

• Osłabienie mięśni

• Przykurcze mięśni