Autorët e Manualit - brrln.orgbrrln.org/uploads/documents/325/Priracnik_za_krivicna_postapka_ALB...udhezuesi mbi kodin e procedures penale. 3 udhezuesi mbi kodin e procedures penale

2

Autorët e Manualit:

Av. Dritan Jahaj;Av. Rezarta AbdiuAv. Nertila QordjaAv. Fatbardha AjdariAv. Artan Shllaku

Redaktor(ë): Enxhi Terihati

Dizajni: Identity DOOEL Skopje

Botues:

Departamentit Amerikan të Shtetit (DRL) Dhomës Kombëtare të Avokatisë të Shqipërisë

Disclaimer:

Deklarimet dhe analizat e shprehura në këtë botim janë përgjegjësi e vetme e autorëve dhe nuk janë të miratuara nga Dhoma e Pjesëmarrësve dhe Bordi Drejtues i Dhomës Amerikane të Avokatisë si dhe nuk përfaqësojnë qëndrimin apo politikat e Dhomës Amerikane të Avoka-tisë apo të Dhomës Kombëtare të Avokatisë të Shqipërisë. Gjithashtu, në përmbajtjen e këtij raporti nuk ka materiale që mund të konsiderohen si këshilla ligjore për çështje specifike. Ky raport u hartua me mbështetjen bujare të Departamentit Amerikan të Shtetit (DRL). Përmb-jatja e tij mbetet përgjegjësi e vetme e Nismës së Dhomës Amerikane të Avokatisë për Shte-tin e së Drejtës dhe e Dhomës Kombëtare të Avokatisë të Shqipërisë djhe nuk përfaqëson domosdoshmërisht pikëpamjet e Departamentit të Shtetit (DRL) apo të Qeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës.

UDHEZUESI MBI KODIN E PROCEDURES PENALE

3

UDHEZUESI MBI KODIN E PROCEDURES PENALE

4

5

GLAVA 1 PREDISTRAŽNI I ISTRAŽNI POSTUPAK

1. FAZA PARAPRAKE E GJYKIMIT Punoi: Av. Nertila QORDJA (LL.M) Av. Artan Shllaku

MODUL 1 FAZA PARAPRAKE E GJYKIMIT

6

SADRZAJ

Tabela e Përmbajtjes

1. Dispozitat e Ligjit të KPP-së për fazën paraprake ..................................................................... 9

2. Kur fillon dhe përfundon para gjyqi/seanca Paraprake? ......................................................... 13

2.1. Takimi me klientin ............................................................................................................................... 20

• Takimi i parë

• Kushtet e ndryshme që ne i përmbushim klientit

• Takimi i parë

• Pyetje të rëndësishme

• Informacion i standardizuar dhe i veçantë që duhet marrë nga klienti

• Çështje të rëndësishme për t'u diskutuar

3. Armët e mbrojtjes gjatë paragjykimit .............................................................................................. 25

• Cilat janë armët e mbrojtjes në dispozicion të mbrojtjes?

• Si të përdorim ose të sfidojmë armët e prokurorit në favor të mbrojtjes?

• Si t'i shfrytëzoni në mënyrë efektive armët në dispozicion të mbrojtjes?

• Praktika gjyqësore

4. Marrëveshje për pranimin e fajësisë..................................................................................................26

• Baza ligjore

• Çështje të rëndësishme për t'u marrë parasysh

• Fillimi i negociatave për pranimin e fajësisë

• Përfundimi i marrëveshjes së fajësisë

• Pasojat e marrëveshjes së fajësisë

• Draft/ Akt Marrëveshje me Organin e Prokurorisë

7

HYRJE

“Udhezuesi mbi Kodin e Procedures Penale” eshte hartuar ne kuader te njeres prej shume inisiativave te Rrjetit Rajonal për Shtetin e së Drejtës në Ballkan (BRRLN) i cili është një program për Baret e Rajonit, i zbatuar nga Iniciativa për Shtetin e së Drejtës të Shoqatës Amerikane të Avokatëve (ABA ROLI), me mbështetjen më parë të Agjencisë së Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar dhe aktualisht të Byrosë Shtetërore për Demokraci, të Drejtat e Njeriut dhe Punës të Departamentit Amerikan të Shtetit. Ky program filloi në vitin 2013 si një përpjekje trevjeçare për të forcuar shtetin e së drejtës në Shqipëri, Bosnje dhe Herzegovinë (BiH), Kosovë, Maqedoni dhe Serbi, duke ndërtuar mekanizma për bashkëpunim dhe shkëmbim të praktikave, instrumenteve dhe njohurive më të mira midis shoqatave të avokatëve të rajonit dhe organizatave të shoqërisë civile në sektorin e drejtësisë.

Dy vite më parë, pikërisht në janar të vitit 2017, ABA ROLI regjistroi Rrjetin Ballkanik për Shtetin e së Drejtës, si një njësi lokale dhe e pavarur. Gjatë atij viti, Shoqata Amerikane e Avokatëve mori fonde shtesë për të ripërtërirë BRRLN, duke u fokuasuar në forcimin e qëndrueshmërisë së Rrjetit, përmirësimin e qasjes në materiale ligjore dhe burime bashkëpunuese për anëtarët pjesëmarrës të kësaj njësie lokale, vazhdimin e mbështetjes për grupet e punës për Reformën Penale dhe Ndihmën Juridike, fuqizimin e anëtarëve të BRRLN-së për të gjetur dhe advokuar zgjidhje mbi sfidat e vazhdueshme të shtetit ligjor, si edhe për të mbështetur dhe angazhuar avokatët e rinj.

Ne kete kontekst, “Udhezuesi mbi Kodin e Procedures Penale” eshte draftuar ne kuader te njerit prej projekteve te BRRLN, i cili ka per qellim mbeshtetjen e programeve te trajnimit vazhdues dhe kurrikules trajnuese ne ceshtjet penale dhe te procedures penale te dhomave te avokatise te vendeve te rajonit, me qellim jo vetem organizimin e trajnimeve interaktive per avokatet e rinj mbi proceduren penale dhe Kodin e procedures Penale ne seicilen dhome avokatie te rajonit, por edhe perpjekjes per standardizimin e procedurave penale, sidomos sa i takon aplikimit te normave nderkombetare dhe atyre te BE mbi te drejtat e njeriut (perfshire standardet e percaktuara nga KEDNJ dhe GJEDNJ).

Ky Udhezues permban informacion te detajuar mbi proceduren penale te percaktuar ne Kodin e Procedures Penale sipas fazave perkatese te saj duke ofruar edhe rekomandime konkrete per aplikimin me sukses nga ana e avokateve mbrojtes. Udhezuesi eshte konceptuar ne disa module apo faza te vecanta: i) faza paraprake e gjykimit; ii) provat dhe mjetet e te kerkuarit te tyre; iii) faza e gjykimit si dhe iv) ankimi, rekursi si dhe rishqyrtimi gjyqesor. Secila nga fazat e mesiperme eshte trajtuar si nje modul i vecante trajnimi, me kazuse nga praktika gjyqesore vendase dhe ceshtje konkrete nga Gjykata Europiane e te Drejtave te Njeriut. Udhezuesi u hartua nga avokate me eksperience te gjate ne fushen penale: Av.Fatbardha Ajdari, Av. Nertila Qordja, Av. Dritan Jahja, Av. Marinela Kacorri, Av. Rezarta Abdiu dhe Av. Artan Shllaku. Udhezuesi do te sherbeje si nje burim i rendesishem per trajnimin e asistent – avokateve ne Shkollen e Avokatise te DHASH dhe avokateve te rinj ne profesion, ne kuader edhe te angazhimeve te DHASH per forcimin dhe konsolidimin e nje Programi te Edukimit Profesional.

8

Në çdo procedurë penale, si dhe në fazën paragjyqësore, duhet të mbajmë parasysh parimet themelore të procedurës penale të cilat janë: prezumimi i pafajësisë (neni 4 i K.Pr.P), ne bis in idem (neni 7 i K.Pr.P) e drejta për mbrojtje (neni 6 i KPrP), që mund dhe më së shumti do të kundërshtohet në këtë fazë të procedurës penale.

Faza paragjyqësore e procedurës penale është faza në të cilën prokuroria dhe mbrojtja mbledhin prova në bazë të të cilave prokuroria do të vendosë nëse do të shkarkojë akuzat ose do të paraqesë aktakuzën në Gjykatë.

Në këtë modul do të gjeni një udhëzues praktik hap pas hapi se si të takoheni me klientin, cilat janë armët e mbrojtjes gjatë fazës së paragjykimit, si të gjeni materialet e çështjes, si të maksimizoni efikasitetin e mbrojtjes, rolin e mbrojtjes në lidhje me paraburgimin, marrëveshjen e fajësisë, aftësitë e shkrimit për mocionet dhe dokumentet e tjera, hetimin e mbrojtjes, rolin e gjykatës gjatë fazës së paragjykimit.

Çdo seksion përmban dispozita ligjore, studime të çështjeve vendore dhe interpretimet e GJEDNJ-së, modelet ku është e nevojshme, aftësitë dhe strategjitë. Në fund të secilës pjesë do të gjeni një përmbledhje që ju ndihmon për të kuptuar pikat e rëndësishme, si dhe për të pasur një kujtesë të dobishëm kur nxitoni.

GLAVA 1 PREDISTRAŽNI I ISTRAŽNI POSTUPAKMODUL 1 FAZA PARAPRAKE E GJYKIMIT

9

1. Dispozitat e Ligjit të KPP-së për fazën paraprake

Në Republikën e Shqipërisë Prokurori ushtron ndjekjen penale dhe përfaqëson akuzën në emër të shtetit (neni 24 i K.Pr.Penale dhe neni 149 i Kushtetutes).

Sipas nenit 280 të K.Pr.Penale, marrja dijeni për veprën penale bëhet me iniciativën e vetë prokurorit ose me njoftim të bërë nga të tretët.

Njoftimi bëhet nga nëpunësit publik, nga personeli mjekësor, nga shtetasit si dhe nga policia gjyqësore (nenet 281, 283, 283 dhe 293 i K.Pr.Penale).

Policia gjyqësore, me marrjen njoftim për veprën penale, jo më vonë se 72 orë i referon prokurorit me shkrim elementët thelbësorë të veprës penale (neni 293 i K.Pr.Penale).

Me fillimin e procedimit penal, prokurori drejton veprimtarinë hetimore dhe kryen vetë çdo veprim që çmon të nevojshëm. Ai kryhen hetime edhe për verifikimin e fakteve ose rrethanave në favor të personit ndaj të cilit zhvillohen hetime (neni 304 i Kodit te Procedurës Penale).

Ai mund të kërkojë nga policia gjyqësore kryerjen e veprimeve të deleguara posaçërisht duke përshirë edhe marrjen në pyetje të të pandehurit si dhe ballafaqimet (neni 304 i K.Pr.Penale).

Në nenet 288 dhe 289 janë reflektuar dispozitat kushtetuese për kufizimin e imunitetit të deputetit dhe procedurën e ndjekur në rastin e kërkimit të autorizimit nga Kuvendi për caktimin e masës së sigurimit arrest në burg, apo mundësinë e caktimit të një mase tjetër sigurimi pa nevojën e një autorizimi.

Në nenin 291 paragrafi 2 ka ndryshuar sa i takon njoftimit të prokurorit për mosfillimin e procedimit penal personave që kanë bërë kallëzim ose ankim, viktimës ose trashëgimtarëve të saj, të cilëve u njihet e drejta e ankimit brenda 10 ditëve nga njoftimi i vendimit.

Gjithashtu në nenin 291 me ndryshimet e reja ligjore të bëra me ligjin 35/2017 ështe shtuar parashikimi në rastet e veprave që ndiqen me ankim ku në ankimin kundër vendimit të mosfillimit të kërkohen specifikisht dhe veprimet konkrete që duhet të ndërmarrë prokurori, sic janë regjistrimi i procedimit, objektin e hetimeve si dhe burimet e nevojshme të provave.

Në nenin 293 gjithashtu është përcaktuar një afat konkret në lidhje me referimin që policia gjyqësore duhet të bëjë tek prokurori, duke mbartur dhe detyrimin për te përcaktuar provat që janë mbledhur, si dhe veprimet e kryera. Policia gjyqësore jo më vonë se 72 orë duhet të bëjë referimin me shkrim tek prokurori elementët thelbësorë të faktit, duke treguar burimin e provës dhe veprimet e kryera si dhe vendos në dispozicion të prokurorit, për vlerësim, të gjitha aktet dhe provat e marra.


10


Neni 327 i Kodit te Procedurës Penale.

Pasi kryen veprimet e nevojshme hetimore, policia gjyqësore i dërgon aktet prokurorit bashkë me një relacion shpjegues për faktin dhe provat, si dhe me sugjerimet e veta për mënyrën e përfundimit të hetimeve.

Brenda afatit të hetimeve, prokurori njofton mbi përfundimin e hetimeve paraprake të pandehurin, mbrojtësin e tij, si dhe viktimën ose trashëgimtarët e saj, kur identiteti dhe vendbanimi i tyre rezultojnë nga aktet e procedimit.

Njoftimi përmban përshkrimin e përmbledhur të faktit penal për të cilin procedohet, kohën dhe vendin e kryerjes, cilësimin juridik, lajmërimin për depozitimin e akteve në sekretari dhe të drejtën për t’u njohur me aktet dhe për të marrë kopje.

I pandehuri njoftohet gjithashtu se ka të drejtë që brenda dhjetë ditëve të paraqesë memorie e dokumente, t’i kërkojë prokurorit kryerjen e hetimeve shtesë, të bëjë deklarime apo të kërkojë që të merret në pyetje. Kur i pandehuri kërkon të pyetet, prokurori është i detyruar të procedojë me pyetjen e tij.

Kur prokurori pranon kërkesën e të pandehurit për të kryer hetime shtesë, ato duhet të përfundojnë brenda tridhjetë ditëve nga paraqitja e kërkesës. Ky afat mund të zgjatet vetëm një herë dhe jo më shumë se dy muaj dhe në çdo rast pa kaluar afatin tërësor të hetimit. Kur nuk e pranon kërkesën e të pandehurit, prokurori merr vendim të arsyetuar, sipas paragrafit 2 të nenit 110 të këtij Kodi.

Në nenin 323 është parashikuar se brenda tre muajve nga data ne te cielën emëri i personit që i atribuohet vepra penale është shenuar në regjistrin e njoftimit të veprave penale, prokurori kërkon dergimin e cështjes në gjyq ose vendos pushimin e saj. Periudha e zgjatjes se afatit është parashikuar gjashtë mujor në rastin e Prokurorisë së Posacme (neni 324);

Në përfundim të hetimeve paraprake, prokurori procedon si më poshtë:

a) vendos për pushimin e akuzës apo çështjes, në rastet e parashikuara nga paragrafi 1 i nenit 328, ose i kërkon gjykatës pushimin e akuzës apo çështjes, në rastet e parashikuara nga neni 329/a i Kodit; b) i kërkon gjykatës dërgimin e çështjes në gjyq, kur nuk procedon sipas neneve 400, 406/a dhe 406/dh të këtij Kodi.

Sipas nenit 328 të K.Pr.Penale

1. Në përfundim të hetimeve paraprake, kur procedohet për kundërvajtje penale, prokurori vendos pushimin e akuzës ose çështjes kur: a) del qartë se fakti nuk ekziston; b) fakti nuk parashikohet nga ligji si vepër penale; c) viktima nuk ka bërë ankim ose heq dorë nga ankimi në rastet që procedimi fillon me kërkesën e tij; ç) personi nuk mund të merret si i pandehur ose nuk mund të dënohet;


11


d) ekziston një shkak që e shuan veprën penale ose për të cilin ndjekja penale nuk duhej të fillohej ose nuk duhet të vazhdojë; dh) del se i pandehuri nuk e ka kryer veprën ose nuk provohet që e ka kryer ai; e) me vendim të formës së prerë i pandehuri është gjykuar për të njëjtën vepër penale;ë) i pandehuri vdes; f) në rastet e tjera të parashikuara me ligj.

Prokurori, brenda 5 ditëve nga marrja e vendimit të pushimit, njofton të pandehurin, mbrojtësin e tij, viktimën ose trashëgimtarët e saj kur identiteti dhe vendbanimi i tyre rezultojnë nga aktet e procedimit, si dhe personin që ka bërë kallëzim ose ankim, duke u bërë të ditur të drejtën për t’u njohur me aktet, për të marrë kopje të tyre dhe për të paraqitur ankim në gjykatë.

Sipas nenit 329 te K.Pr.Penale, kundër vendimit të pushimit të akuzës ose çështjes mund të bëhet ankim brenda 10 ditëve nga marrja dijeni para gjyqtarit të seancës paraprake. Në rastet kur prokurori ka paraqitur kërkesë për dërgimin e çështjes në gjyq, por për njërën ose disa nga akuzat ka vendosur pushimin, ankimi ndaj vendimit të pushimit shqyrtohet bashkërisht me kërkesën për dërgimin e çështjes në gjyq.

Në sekretarinë e gjykatës depozitohen kopje të akteve dhe provave që përmban fashikulli i hetimeve paraprake, duke përfshirë edhe vendimet e marra nga gjyqtari i hetimeve paraprake, si dhe provat materiale, përveç rastit kur ato ruhen në vend tjetër.

Ankimi shqyrtohet në dhomë këshillimi brenda pesëmbëdhjetë ditëve nga marrja e akteve.

Neni 329/a Kërkesa për pushimin e akuzës ose çështjes kur procedohet per krime.

Në përfundim të hetimeve paraprake, kur procedohet për krime dhe kur është njëri nga rastet e parashikuara nga paragrafi 1, i nenit 328, të këtij Kodi, prokurori i kërkon gjyqtarit të seancës paraprake pushimin e akuzës ose çështjes.

Në rastet kur prokurori ka paraqitur kërkesë për dërgimin e çështjes në gjyq, kërkesa për pushimin e akuzës ose çështjes shqyrtohet bashkërisht me kërkesën për dërgimin e çështjes në gjyq.

Kërkesës së prokurorit i bashkëlidhen aktet dhe provat që përmban fashikulli i hetimeve, duke përfshirë edhe aktet e kryera para gjyqtarit të hetimeve paraprake, si dhe provat materiale, përveç rastit kur ato ruhen në vend tjetër. Kërkesa i njoftohet të pandehurit, mbrojtësit të tij, viktimës ose trashëgimtarëve të saj kur identiteti dhe vendbanimi i tyre rezultojnë nga aktet e procedimit, si dhe personit që ka bërë kallëzim ose ankim. Ata kanë të drejtë të njihen me aktet dhe provat, si dhe të marrin kopje të tyre.

Me ndryshimet e reja ligjore në Kodin e Procedurës Penale, gjyqtari i seancës paraprake shfaqet si figura që kontrollon veprimet e prokurorit gjatë fazës së hetimeve paraprake mbi fatin e cështjes.


12


Neni 329/b Shqyrtimi i kërkesës per pushimin e ceshtjes.

Brenda pesë ditëve nga depozitimi i kërkesës, gjykata njofton të pandehurin, mbrojtësin e tij, viktimën ose trashëgimtarët e saj kur identiteti dhe vendbanimi i tyre rezultojnë nga aktet e procedimit, si dhe personin që ka bërë kallëzim ose ankim, për datën dhe orën e gjykimit.

Kërkesa shqyrtohet nga gjyqtari i seancës paraprake në seancë me dyer të mbyllura, në prani të palëve. Kur pala nuk paraqitet, ndonëse është njoftuar rregullisht, ose refuzon të paraqitet, pa parashtruar shkaqe të arsyeshme, gjykimi zhvillohet pa praninë e saj.

Kur janë kushtet e parashikuara nga paragrafi 1, i nenit 328, gjykata vendos pushimin e akuzës ose çështjes. Në rast të kundërt, gjykata vendos sipas parashikimeve të shkronjës “b” ose “c”, të paragrafit 3, të nenit 329, të këtij Kodi.

Kur gjykata vendos sipas shkronjës “b”, të paragrafit 3, të nenit 329, të këtij Kodi, i cakton prokurorit një afat për kryerjen e hetimeve.

Kur është rasti, zbatohen rregullat e parashikuara nga paragrafi 4, i nenit 329, të këtij Kodi.

Kundër vendimit të gjyqtarit të seancës paraprake mund të bëhet ankim në gjykatën e apelit. Zbatohen për aq sa janë të pajtueshme rregullat e përcaktuara në nenin 329 të këtij Kodi.

Kërkesa për dërgimin e çështjes në gjyq

Neni 331 K.Pr.P ka parashikuar se kërkesa për dërgimin e çështjes në gjyq, kur nuk procedon sipas neneve 328, 329/a, 400, 406/a ose 406/dh të Kodit (gjykime te posacme), prokurori kërkon dërgimin e çështjes në gjyq.

Kërkesa për dërgimin e çështjes në gjyq është e pavlefshme kur nuk respektohen përcaktimet e paragrafëve 2, 3 dhe 4, të nenit 327, të këtij Kodi.

Kërkesa për dërgimin e çështjes në gjyq përmban:

a) gjenealitetet e të pandehurit dhe të viktimës, kur është e mundur, si dhe çdo element tjetër që shërben për identifikimin e tyre;b) parashtrimin e faktit penal dhe cilësimin juridik të veprës penale;c) burimet e provës dhe faktet që ato u referohen; ç) kërkimin që gjyqtari i seancës paraprake të vendosë dërgimin e çështjes në gjyq; d) datën dhe nënshkrimin e prokurorit.

4. Kërkesës së prokurorit i bashkëlidhen aktet dhe provat që përmban fashikulli i hetimeve, duke përfshirë edhe aktet e kryera para gjyqtarit të hetimeve paraprake, si dhe provat materiale, përveç rastit kur ato ruhen në vend tjetër.


13


2. KUR FILLON DHE PËRFUNDON PARA GJYQI/SEANCA PARAPRAKE?

Gjyqtari i seancës paraprake është shtuar, duke u parashikuar kompetencat dhe veprimet qe kryen gjyqtari i seances paraprake. Në Kodin e Procedurës Penale, në nenet 332-332/dh parashikohet “Seanca paraprake” nga caktimi i saj deri në përfundim me vendimin përkatës.

Qëllimi kryesor i parashikimit të kësaj figure për kontrollin e veprimeve të prokurorit gjatë fazës së hetimeve paraprake dhe forcimi i fazës së hetimit, si faza më e dobët e procesit penal edhe përpara decentralizimit të prokurorisë, realizohet nëpërmjët kompetencave konkrete që i janë lënë këtij gjyqtari.

Sipas nenit 332 K.Pr.P, Caktimi i seancës paraprake bëhet brenda pesë ditëve nga depozitimi i kërkesës për dërgimin e çështjes në gjyq, gjyqtari i seancës paraprake cakton datën e zhvillimit të saj. Në rastet kur i pandehuri nuk ka zgjedhur mbrojtës, zbatohen rregullat e nenit 49 të këtij Kodi.

Nga data e depozitimit të kërkesës për dërgimin e çështjes në gjyq, deri në datën e seancës nuk duhet të kalojë një afat më i gjatë se 10 ditë.

Gjykata vendos mbi kërkesën për dërgimin e çështjes në gjyq brenda 30 ditëve nga data e depozitimit të saj. Gjyqtari i seancës pasraprake njofton të pandehurin dhe viktimën ose trashëgimtarët e saj, kur identiteti dhe vendbanimi i tyre rezultojnë nga aktet e procedimit, duke treguar ditën, orën dhe vendin ku do të zhvillohet seanca, me paralajmërimin për të pandehurin se nëse nuk paraqitet, seanca do të zhvillohet në mungesë të tij.

Data e seancës i njoftohet gjithashtu prokurorit dhe mbrojtësit të të pandehurit, duke i bërë të ditur këtij të fundit të drejtën për t’u njohur me aktet e depozituara, si dhe për të paraqitur memorie ose dokumente. Prokurori ftohet të depozitojë të gjitha aktet e kryera pas paraqitjes së kërkesës për dërgimin e çështjes në gjyq.

Njoftimet sipas paragrafëve 1 dhe 2 duhet të bëhen të paktën dhjetë ditë para datës së séances (neni 332/a K.Pr.P).

Seanca zhvillohet me dyer të mbyllura, me pjesëmarrjen e domosdoshme të prokurorit dhe mbrojtësit të të pandehurit.

Ndryshimi i parashikuar në nenin 332/b të K.Pr.P për zhvillimin e seancës me dyer të mbyllura dhe në të të jenë të pranishëm vetëm prokurori, i pandehuri dhe/ose mbrojtësi i tij i detyrueshëm, viktima dhe nëse ka, palët private ka ardhur edhe si nevojë për faktin se gjyqtari i seancës paraprake, pervec rastit të shqyrtimit të ankimit ndaj vendimit të prokurorit për pushimin e cështjes, gjyqtari i seancës paraprake ka për detyrë të kontrollojë nëse kërkesa e prokurorit për dërgimin e cështjes në gjyq është e bazuar në prova dhe ligj si nga pikëpamja e mjaftueshmërisë së provave, ashtu edhe nga pikëpamja e përdorshmërisë së tyre dhe vlefshmërisë së akteve.


14


Gjykata verifikon paraqitjen e palëve, duke urdhëruar përsëritjen e njoftimeve në rast se ato nuk kanë marrë njoftim ose kur njoftimi është i dyshimtë apo është deklaruar i pavlefshëm.

Kur mbrojtësi i të pandehurit nuk është i pranishëm, gjykata vendos sipas paragrafit 5, të nenit 49, të këtij Kodi.

Kur i pandehuri, në gjendje të lirë apo i paraburgosur, nuk është paraqitur pa shkaqe të arsyeshme, ndonëse është njoftuar rregullisht, ose refuzon të paraqitet, gjykata deklaron me vendim mungesën e tij. Në këto raste i pandehuri quhet i pranishëm, me kusht që të përfaqësohet nga mbrojtësi. Quhet i pranishëm edhe i pandehuri që, pasi është paraqitur, largohet nga seanca ose i pandehuri i pranishëm në një seancë, por që nuk paraqitet në seancat vijuese.

Vendimi për deklarimin e mungesës revokohet edhe kryesisht, kur i pandehuri paraqitet. Kur i pandehuri nuk paraqitet në seancë dhe del se mungesa është shkaktuar për shkak të ndonjë pengese të ligjshme, gjykata, edhe kryesisht, shtyn seancën dhe urdhëron përsëritjen e njoftimeve. Zbatohen rregullat e parashikuara në nenin 265 të këtij Kodi.

Pasi kryen verifikimin e paraqitjes së palëve, gjykata e deklaron të hapur shqyrtimin gjyqësor.

Prokurori paraqet në mënyrë të përmbledhur rezultatet e hetimeve paraprake dhe provat ku mbështetet kërkesa për dërgimin e çështjes në gjyq.

I pandehuri mund të parashtrojë kërkesa për pavlefshmërinë e akteve të hetimeve paraprake, papërdorshmërinë e provave, nevojën për marrjen e provave të tjera, kërkesë për gjykimin e shkurtuar, si dhe mund të bëjë deklarimet që i çmon të nevojshme ose të kërkojë që të pyetet, duke zbatuar rregullat e parashikuara nga nenet 38 dhe 39 të këtij Kodi.

Pas të pandehurit viktima dhe palët e tjera private, kur janë të pranishme paraqesin pretendimet e tyre, palët mund të paraqesin marrëveshje mbi kushtet e pranimit të fajësisë dhe caktimin e dënimit, si dhe kërkesën për sigurimin e provës, apo padinë civile në procesin penal.

Kur palët paraqesin kërkesë për sigurimin e provës, gjyqtari i seancës paraprake vendos për marrjen e saj dhe nëse e pranon kërkesën, ia përcjell atë gjykatës kompetente, si dhe cakton datën e seancës së re. Kur palët nuk kanë kërkesa apo pretendime për prova të tjera, gjykata deklaron të mbyllur shqyrtimin gjyqësor.

Palët parashtrojnë diskutimet e tyre mbi vlerën e provave dhe kërkesën e prokurorit për dërgimin e çështjes në gjyq.

Kur çmon se hetimet paraprake nuk janë të plota, gjykata urdhëron plotësimin e tyre, duke përcaktuar drejtimin dhe, kur është rasti, edhe aktet që duhet të kryhen.

Kur konstaton akte të pavlefshme ose prova të papërdorshme, gjykata i deklaron ato me vendim dhe, kur është e mundur, urdhëron përsëritjen e tyre. Gjykata cakton afatin brenda të cilit hetimet duhet të përfundojnë dhe datën e seancës së re. Vendimi i njoftohet drejtuesit të prokurorisë.

Kur gjatë seancës paraprake fakti del ndryshe nga ç’është përshkruar në kërkesën për dërgimin e çështjes në gjyq, rezulton një vepër tjetër penale, sipas shkronjës “b”, të paragrafit 1, të nenit


15


79, apo del një rrethanë rënduese që nuk është përmendur, prokurori ndryshon akuzën dhe ia komunikon të pandehurit të pranishëm. Kur i pandehuri nuk është i pranishëm, akuza e re i komunikohet mbrojtësit të tij, të cilit i jepen jo më shumë se 10 ditë kohë për të komunikuar me të pandehurin.

Kur gjatë seancës paraprake në ngarkim të të pandehurit del një fakt i ri penal që nuk është përmendur në kërkesën për dërgimin e çështjes në gjyq dhe për të cilin duhet të procedohet kryesisht, gjykata lejon komunikimin e akuzës për faktin e ri, kur prokurori paraqit kërkesë dhe i pandehuri jep pëlqimin. Në rast të kundërt, gjykata i kthen prokurorit aktet që lidhen me akuzën e re dhe njofton drejtuesin e prokurorisë.

Kur gjatë seancës paraprake del se cilësimi juridik i faktit është i gabuar, ose kur akuza nuk është formuluar në mënyrë të qartë dhe të saktë, gjykata fton prokurorin që të bëjë korrigjimet ose saktësimet e nevojshme. Në rast se prokurori nuk vepron, gjykata vendos t’i kthejë aktet. Ky vendim i njoftohet drejtuesit të prokurorisë.

Pasi dëgjon diskutimet e palëve, gjykata vendos: a) pranimin e kërkesës së prokurorit dhe dërgimin e çështjes në gjyq, kur çmon se ka prova të mjaftueshme në mbështetje të akuzës;b) dërgimin e çështjes në gjykatën kompetente, kur palët paraqesin marrëveshje mbi kushtet e pranimit të fajësisë dhe caktimin e dënimit;c) dërgimin e çështjes në gjykatën kompetente kur i pandehuri ka kërkuar gjykimin e shkurtuar, pasi kryen verifikimin mbi gjendjen e akteve, sipas parashikimeve të nenit 332/c të këtij Kodi;ç) pushimin e akuzës ose të çështjes kur janë rastet e paragrafit 1, të nenit 328, të këtij Kodi.

Vendimi depozitohet në sekretari brenda 10 ditëve nga shpallja e tij. Palët kanë të drejtë të marrin kopje të tij.

Procedura e shqyrtimit në seancë paraprake nuk zëvendëson gjykimin e çështjes në themel dhe as paragjykon vendimin përfundimtar të saj.

1. Vendimi për dërgimin e çështjes në gjyq përmban:

a) gjenealitetet e të pandehurit dhe të dhëna të tjera personale që vlejnë për identifikimin e tij, si dhe gjenealitetet e palëve private dhe të mbrojtësve të tyre; b) gjenealitetet e viktimës, në rast se rezulton e identifikuar;c) parashtrimin e faktit penal dhe rrethanave të tij, duke treguar dispozitat përkatëse të ligjit;ç) burimet e provës dhe faktet që ato u referohen; d) dispozitivin, duke treguar dhe gjykatën kompetente për gjykimin e çështjes;dh) përcaktimin e adresës së të pandehurit, viktimës ose trashëgimtarët e tij dhe palëve të tjera në proces, për efekt të njoftimeve të mëtejshme; e) datën dhe nënshkrimin e gjyqtarit dhe të sekretarit të seancës gjyqësore. 2. Vendimi është i pavlefshëm kur i pandehuri nuk identifikohet me saktësi, ose kur mungojnë ose janë të pamjaftueshme kërkesat e parashikuara në shkronjën “c”, pika 1, të këtij neni.


16


Kur gjykata vendos dërgimin e çështjes në gjyq, pasi dëgjon palët, përcakton aktet që duhet të përmbajë fashikulli i gjykimit.

Fashikulli i gjykimit përmban:

a) aktet që i përkasin kushteve për ushtrimin e ndjekjes penale dhe kërkesave për pranimin e padisë civile;b) procesverbalet e veprimeve të papërsëritshme, të kryera nga policia gjyqësore dhe prokurori;c) procesverbalet e veprimeve të kryera për sigurimin e provës dhe të atyre të plotësuara jashtë shtetit në ekzekutim të letërporosisë;ç) dëshminë e penalitetit dhe dokumente të tjera që lidhen me personalitetin e të pandehurit dhe identifikimin e tij;d) provat materiale dhe sendet që i përkasin veprës penale, kur nuk duhet të ruhen në vend tjetër; dh) procesverbalet për veprimet e këqyrjes, njohjes dhe eksperimentit hetimor;e) aktet e ekspertimit; ë) procesverbalet e provës të procedimeve të tjera të lidhura; f) procesverbalet dhe regjistrimet e përgjimit të bisedimeve e komunikimeve;g) çdo akt tjetër të rëndësishëm për gjykimin.

3. Kopjet e këtyre akteve dhe provat e tjera të marra gjatë hetimeve paraprake qëndrojnë në fashikullin e prokurorit. 4. Në rastet e parashikuara nga shkronjat “b” dhe “c”, të paragrafit 1, të nenit 332/dh, fashikulli përmban të gjitha aktet e kryera gjatë hetimit paraprak dhe ato të kryera gjatë seancës paraprake.

Vendimi për dërgimin e çështjes në gjyq, së bashku me fashikullin e gjykimit dhe me aktet e masave të sigurimit, depozitohen pa vonesë në sekretarinë e gjykatës kompetente dhe në çdo rast jo më vonë se 10 ditë.

Prezumimi i pafajësisë

Paragjykimi i pafajësisë është një gur themeli i drejtësisë penale. Është një e drejtë themelore e të dyshuarve dhe të akuzuarve që konsiderohen të pafajshëm derisa të provohen fajtorë. Prokuroria duhet të provojë çdo element të krimit të supozuar, si dhe përgjegjësinë penale të të akuzuarit.

Duke marrë parasysh të drejtën e të akuzuarit për liri dhe prezumimin e pafajësisë së tij, i akuzuari nuk do të vendoset në paraburgim përveç se nëse ProkuroriaProkuroria mund të dëshmojë se kjo është e nevojshme. Paraburgimi mund të jetë i domosdoshëm për të garantuar që i akuzuari do të paraqitet në gjykim, nuk do të pengojë hetimin ose ta parandalojë atë që të kryejë një krim të ngjashëm me atë për të cilin është akuzuar.

Hetimet e mëtejshme

Mbrojtja mund të kundërshtojë provat e paraqitura nga prokuroria. Për këtë qëllim ata ndërmarrin të gjejnë ndonjë provë që mund të sugjerojë pafajësinë e të akuzuarit, që mund të zbusë fajin e tij ose mund të ndikojë në besueshmërinë e provave të prokurorisë.


17


Hetimet nga mbrojtja mund të përfshijnë intervistimin e dëshmitarëve, vizitat në vendin e krimit dhe mbledhjen e provave. Me lejen e gjyqtarit të procedurës paraprake, mbrojtja mund të thërrasë dëshmitarë dhe të kërkoj të kryehen kërkime dhe konfiskime.

Prokuroria duhet t; vendos në dispozicion të mbrojtjes dëshmitë përkatëse në posedim të tyre (siç janë deklaratat e dëshmitarëve dhe depozitimet), duke përfshirë gjithçka që është në favor të të akuzuarit. Nëse informacioni konsiderohet shumë konfidencial, prokurori mund të kërkojë nga gjyqtarët që të mos e zbulojnë atë, por gjyqtarët duhet të jenë të bindur se kjo nuk e bën procesin të padrejtë.

Cilat janë fazat paragjyqësore të një çështjeje penale?Një çështje penale përbëhet nga një numër fazash, nga arrestimi fillestar deri në dënimin dhe apelimin e mundshëm. Më poshtë jepet një pasqyrë e asaj që duhet pritur gjatë fazës së paragjykimit të një çështjeje penale.

1. Kallëzimi, neni 281 K.Pr.Penale2. Objekti dhe Kufijte e Dëshmisë, nenet 153-197 K.Pr.Penale 3. Mjetet e Kërkimit të Provës, nenet 198-2264. Masa e Sigurimit Personal, nenet 227-276 K.Pr.Penale 5. Sigurimi i Provës, neni 316 K.Pr. Penale 6. Mënyra Përfundimtare e akuzës ose e pushimit të çështjes, neni 329/a K.Pr.Penale ose neni 328 K.Pr.Penale: Pushimi i akuzës së çështjes kur procedohet për kundravajtje penale.

Verifikimi dhe çmuarja e provave në fazën e hetimit paraprak. Gjatë hetimeve paraprake, provat penale verifikohen dhe çmohen nga prokurori. Gjatë gjithë kësaj faze të procesit, nëpërmjet verifikimit të hollësishëm të njoftimeve arrihet në konkluzione bindëse në të cilat bazohet e gjithë vendimarrja hetimore e prokurorit në ushtrimin e ndjekjes penale. Në këtë fazë të procesit vlerësohen dhe çmohen të gjitha provat e marra dhe të administruara gjatë hetimit paraprak, sipas llojit të tyre dhe njoftimit që ato japin mund t’i klasifikojmë si më poshtë;

• Verifikimi dhe çmuarja e provave penale të cilat japin njoftime për ekzistencën ose jo të veprës penale. Janë këto prova të cilat nëpërmjet njoftimeve që ato japin provojnë nëse ka ndodhur apo jo vepra penale, apo siç quhet ndryshe fakti kriminal. Pra nëse ka ndodhur apo jo sjellja kriminale e individit, sjellje, veprime e mosveprime të cilat nga ligjvënësi janë konsideruar dhe parashikuar si vepër penale në dispozitat e ligjit penal material. Nëpërmjet procesit të vlerësimit dhe çmuarjes së këtyre provave nga prokurori vendoset fillimi ose jo i procedimit penal. Nga verifikimi dhe çmuarja e këtyre provave mund të arrihet në konkluzionin se ndjekja penale nuk duhet të fillojë pasi janë rastet e parashikuara nga neni 290 të K.Pr.Penale10. Verifikimi dhe çmuarja e një prove të tillë p.sh. konkluzioni i ekspertimit mjeko-ligjor në rastin e vdekjes së papritur të një personi, konkluzion shkencor i cili provon se vdekja ka ardhur për shkaqe natyrale dhe jo për shkak të dhunës, helmimit nga faktorë të tjerë subjektiv.

10 Në nenin 290, ligjvënësi ka parashikuar rastet kur ndjekja penale nuk mund të fillohet ose edhe kur ka filluar ajo duhet të pushojë. Në paragrafët “a-e” parashikohen rastet ekzistenca e të cilave provohet nëpërmjet provave të administruara në kryerjen e veprimeve të para hetimore ose mbi bazën e akteve në të cilat është kërkuar fillimi i procedimit penal.


18


• Verifikimi dhe çmuarja e provave penale të cilat japin njoftime mbi fajësinë në kryerjen e veprës penale dhe cilësimin e saj ligjor ndaj të akuzuarit. Objekt i të provuarit janë faktet dhe provat të cilat provojnë kryerjen ose jo të veprës penale, fajësisë dhe cilësimin ligjor të saj, akuzën penale që do të ngrihet dhe akuzohet autori i veprës penale. Nëpërmjet procesit të verifikimit dhe çmuarjes së këtyre provave, nga prokurori arrihet në përfundime dhe konkluzione mbi bazën e të cilave ushtrohet dhe realizohet ndjekja penale ndaj autorit të veprës penale. Prokurori duke vlerësuar, verifikuar dhe çmuar provat ushtron ndjekjen penale ndaj autorit të veprës penale. Rezultat i këtij procesi është ngritja, formalizimi i akuzës penale dhe marrja në cilësinë e të pandehurit sipas kërkesave të nenit 34 të K.Pr.Penale. Në mënyrë me të plotë ky proces realizohet në përfundim të hetimeve paraprake. Bazuar në bindjen e brendëshme të krijuar si rezultat i verifikimit dhe çmuarjes së provave të marra gjatë fazës së hetimit paraprak, prokurori me vendim, vendos pezullimin e hetimeve11, pushimin12 e procedimit penal ose dergimin e tij për gjykim në gjykatë, .duke paraqitur kërkesë për gjykim sipas parashikimeve të bëra nga neni 331 të K.Pr.Penale.

2. Respektimi i parimit të prezumimit të pafajësisë. Çdo dyshim i krijuar për akuzën e ngritur, duhet të verifikohet dhe nëse ngelet i tillë ai vlerësohet e çmohet nga gjykata në favor të pandehurit.

Fajësia e të pandehurit nuk mund të arrihet nga njoftimet që jep vetëm një provë, nëse ajo nuk lidhet e konfirmohet nga njoftime që japin prova të tjera, qoftë edhe indirekte. “Ky kolegj çmon se në kushtet kur një provë e vetme nuk lidhet me asnjë provë tjetër direkte apo indirekte që të provojë fajësinë e të gjykuarit H.B, deklarimi i tij fajtor vetëm mbi bazën e kësaj prove do të vinte ndesh me kërkesat e nenit 4 dhe 383/ç të K.Pr.Penale dhe do ta çonte gjykatën në marrjen e një vendimi të pabazuar në ligj” 13. Në vlerësimin dhe çmuarjen e provave, gjykata duhet të respektojë parimin themelor të prezumimit të pafajësisë së të pandehurit. Garanci për çmuarjen e drejtë dhe objektive të provave nga ana e gjykatës në dhënien e vendimit është respektimi i parimit të prezumimit të pafajësisë, sanksionuar në nenin 30 të Kushtetutës dhe nenin 4 të K.Pr.Penale. Respektimi i parimit të prezumimit të pafajësisë nga Gjykata Kushtetuese si dhe ajo e Strasburgut është konsideruar si element i rëndësishëm i procesit të rregullt ligjor. “Sipas nenit 30 të Kushtetutës kushdo quhet i pafajshëm, përderisa nuk i është provuar fajësia me vendim gjyqësor të formës prerë.

11 Sipas nenit 326 të K.Pr.Penale, pezullimi i hetimeve vendoset nga prokurori kur nga hetimet e zhvilluara, ndonëse ka rezultuar e provuar se vepra penale ka ndodhur nuk është bërë e mundur të identifikohet dhe provohet autorësia në kryerjen e saj. Pezullimi i hetimeve vendoset edhe në rastet kur i pandehuri vuan nga një sëmundje e rëndë që ndalon vazhdimin e mëtejshëm të hetimit penal.12 Janë këto prova të cilat mbi bazën e të cilave nga prokurori vendoset pushimi i procedimit penal apo akuzës. Në nenin 328/a – f, pa-rashikohen rastet kur prokurori vendos pushimin e akuzës apo të çështjes penale, disponim ky i cili sigurisht vjen si rezultat i procesit të vlerësimit dhe çmuarjes së provave penale të administruara.13 Arsyetim në VVendimin nr1031, datë 07.12.2010 të Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë. Të njëjtin arsyetim ka bërë ky Kolegj edhe në VVendimin nr 876, datë 21.12.20005, në të cilin ndër të tjera ka arsyetuar se “fajësia e të pandehurit nuk mund të konkludohet duke u bazuar në një provë të vetme, e pa shoqëruar kjo me prova të tjera, pavarësisht faktit se kjo provë është një provë shkencore, është dëshmi, provë shkresore, apo çdo lloj provë tjetër. Në supozimin që fajësia e të pandehurit do të konkludohej me një provë të vetme, atëherë kësaj prove do ti jepej vlerë e paracaktuar, gjë që është në kundërshtim me kërkesat e nenit 152/1 dhe 4 të K.Pr.Penale mbi parimin e prezumimit të pafajësisë dhe çmuarjes së provave në procesin penal”.


19


Prezimimim i pafajësisë përbëhet nga disa aspekte, njëri prej të cilëve është “in dubio pro reo” pra çdo dyshim shkon në favor të pandehurit dhe barra e provës bie kryesisht mbi organin e akuzës. Gjykata e ka interpretuar prezumimin e pafajësisë në kuptimin që gjykatat e zakonshme nuk duhet ta fillojnë procesin me bindjen se i pandehuri e ka kryer krimin për të cilin akuzohet”14.

Të njëjtin qëndrim ka mbajtur edhe Gj.E.Dr.Njeriut15 e cila ka nënvizuar se “prezumimi i pafajësisë është një nga elementët e procesit të rregullt ligjor që parashikohet nga neni 6/2 të K.E.D.Nj-së. Ky parim konsiderohet i shkelur nëse një vendim gjyqësor, që i përket një individi të akuzuar penalisht, reflekton një opinion që ai është fajtor, përpara se të jetë provuar fajësia e tij sipas ligjit”.

shërbejnë direkt për nxjerrjen e përfundimeve për fajësinë apo pafajësinë e të pandehurit, provat e tërthorta lidhen vetëm me fakte e rrethana të veçanta të ngjarjes që lidhen me veprën penale dhe që së bashku me të dhëna të tjera mund të shërbejnë për nxjerrjen e së vërtetës, ndaj kërkohet kujdes i veçantë në shqyrtimin, verifikimin, analizën dhe përdorimin e tyre për zgjidhjen e çështjes..” 16.

14 Arsyetim në VVendimin nr 19 datë 02.04.2012 të Gjykatës Kushtetuese mbi respektimin e parimit të prezumimit të pafajësisë. Të njëjtin qëndrim nga kjo gjykatë është mbajtur edhe në Vendimet nr 9 datë 28.02.2004, VVendimin nr 23 datë 23.07.2009 etj.. Vendimi i Gj.E.D.Njeriut datë 08.02.1996, në çështjen Murray kundër Anglisë, vendimi datë 20.06.2001 në çështjen Telfner kundër Austrisë, në çështjen Minelli kundër Zvicrës etj..15 Mbi verifikimin e çmuarjen e provave indirekte, arsyetim në Vendimin Nr 291 datë 15.03.2007 të Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë. Man-ual Intervistimi i klientëve/fëmijëve, Psikologu Klinicist Klodian GEGA.16 Mbi verifikimin e çmuarjen e provave indirekte, arsyetim në Vendimin Nr 291 datë 15.03.2007 të Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë.


20


2.1. TAKIMI ME KLIENTIN17

1. Takimi i parë

2. Kushtet e ndryshme në të cilat ne i përmbushim Klienti:

• Zyrë• ndalim• Stacion policie• gjykatë• Prokurori

3. Qasja e parë4. Pyetje të rëndësishme5. Informacion i standardizuar dhe i veçantë që duhet marrë nga klienti6. Çështje të rëndësishme për t'u diskutuar

Intervistimi i klientit / apo të pandehurve të mitur fëmijë

Çështjet që do trajtohen

1.Përgatitja për intervistë 2.Procesi i intervistimit / si dhe rastet me të mitur 3.Elementë të rëndësishëm të procesit të intervistimit

Edhe pse të miturit janë të prirur të bashkëpunojnë me përfaqësuesit e tyre ligjorë, duke marrë në konsideratë moshën e tyre, abuzimet e mundshme dhe ekperiencat traumatike që mund të kenë përjetuar si dhe stresin e krijuar nga përfshirja e tyre në një proces ligjor, komunikimi me ta përbën sfidë për profesionitët e ligjit.

Përgatitja për intervistë

•Qëllimi i një interviste hetuese është të marrë rrëfimin e të intervistuarit mbi ngjarjen e ndodhur dhe çdo lloj informationi tjetër që mund të jetë me rëndësi për cështjen. Një intervistë mund të arrihet mirë vetëm nëse bëhet një planifikim i mirë i saj.

Informacioni mbi fëmijën që intervistohet • Mosha • Adresa • Orientimi seksual (kjo mund të jetë e rëndësishme nëse vepra e nodhur ka elementë të sjelljes

seksuale) • Probleme të mundshme të shëndetit fizik apo atij mendor • Rrethanat familjare (nëse personi i intervituar jeton në një mjedis të sigurtë familjar) • Marrëdhënia e dëshmitarit me autorin e dyshyar (nëse ka arsye të besohet një lidhje e tillë)

17 Manual Intervistimi i klientëve/fëmijëve, Psikologu Klinicist Klodian GEGA.


21


• Nëse personi i intervistuar kurohet me ilace të cilat mund të kenë efekt gjatë procesit të intervistimit.

Informacioni mbi fëmijën që intervistohet

•Gjëndja emocionale aktuale, (duke përfshirë tronditje psikologjike për shkat të eksperiencave traumatike, frike, depresion, apo stress për shkak të ngjarjeve të përjetuara së fundmi. •Efekti i mundshëm i eksperiencave traumatike në kujtesën e dëshmitarit. •Kontaktet e mëparshme me shërbimet publike si spitalet apo komisariatet e policisë

Informacion rreth veprës së dyshuar

1. Lloji i veprës së kryer 2. Koha e përafërt e ndodhjes së ngjarjes dhe vëndi 3. Skena e veprës së dyshuar (informacion i përgjithshëm që do të ndihmontë intervistuesin të kuptojë se çfarë do të thuhet gjatë intervistës. 4. Çdo lloj frike të të intervistuarit për të mos bashkëpunuar

Planifikimi i informacionit

• Qëllimin dhe objektivave të intervistës • Teknikave që duhen përdorur gjatë intervistës • Mënyrën se si do të regjistrohet intervista • Vëndin dhe kohën e intervistës • Kohëzgjatjen e intervistës (duke përfshirë dhe pushimet) • Çfarë mund të ndodhë pas intervistës.

Pregatitja e klientit/ ose fëmijës për intervistë

• një shpjegim nga ana e intervisuesit mbi qëllimin e intervistës, • arsyen pse ajo/ai regjistrohet, • rolin e intervistuesit dhe e çdo personi tjetër që mund të jetë present, • vëndin se ku do të kryhet dhe sa kohë mund të zgjasë.

Vendi i intervistimit

• Dhoma duhet të jetë konfidenciale • Në dhomë duhet të ketë karrige të rehatshme • Gjatë intervistës nuk duhet të ketë ndërprerje • Personi i intervistuar duhet të ndjehet plotësisht rehat me vendin


22


Rregulla bazë të komunikimit

1. Është e rëndësishme të krijohet një atmosferë pozitive e cila të nxisë besim tek fëmija. 2. Pranimi i emocioneve të fëmijës krijon besim 3. Fëmija ka nevojë të kuptojë se të gjitha gjëndjet emocionale janë të lejuara gjatë intervistës, duke përfshirë dhe të qarin 4. Intervistuesi duhet të bëjë fëmijët të kuptojë se ai mund të përballojë një gjëndje të tillë, duke mos e humbur kontrollin e situates

Vendos rregulla të qarta mbi procesin e intervistimit

• Në fillim të intervistës, bëj të qartë se si do të procedohet. • Shpjego se çfarë pret ti nga fëmija, • Kur janë kohët e pushimit, • Si mund t’ë pyesi për kohë shtesë pushimi nëse është e nevojshme, • Si të shprehet kur nuk ka dëshirë të flas për një ndodhi të vecantë në një momen të caktuar,

apo nëse fëmija nuk është në gjëndje të kryej intervistën në ate moment.

Sigurohu që fëmija kupton se çfarë po thua

• Kërkoji fëmijës të përsërisë atë çfarë ke thënë dhe mundohu të qartesosh çdo konfuzion. Mund të thuash “Le ta shohim nëse me kuptove mirë, Më thuaj se çfarë thashë une në lidhje me X.., dhe nëse nuk e ke kuptuar unë do ta përsëris” Një fëmijë edhe pse në moshë të hershme, mund t’i përgjigjet me dëshirë pyetjeve që i shtrohen atij.

Prezantimi i çështjes për të cilën kryhet intervista

• Kjo fazë mund të fillojë me shprehjet; A e di pse jemi ketu tani..• Në rast se kjo fjali nuk rezulton e sukseshme, intervistuesi është e këshillueshme të vazhdojë

si në vijim; ‘‘Un jam avokat dhe flas shpesh me fëmijët mbi gjërat që u kanë ndodhur atyre…A mund te flasim bashkë për atë që të ka ndodhur?’’

Tregimi narrativ

• Në këtë fazë shumë të rëndësishme të intervistës lejoheni të intervistuarin të rrëfehet lirshëm në mënyrën e tij.

• Gjatë kësaj faze, fëmija nuk duhet të ndërpritet edhe sikur ai të tregojë detaje të parëndësishme apo të përsërise apo kundërshtoje vetveten.

• Intervista duhet të vazhdojë në një atmosferë të qetë, jo gjykuese dhe të ndjekë hapsirën e fëmijës

Pyetjet e hapura

• Pasi fëmija ka përfunduar së rrëfyeri atë çfarë di mbi ngjarjen, atëherë mund të fillosh të bësh pyetje të hapura.

• Qëllimi i kësaj pjese të intervistës është t’i japë mundësinë të intervistuarit të kujtojë më


23


shume detaje mbi ngjarjen. • Kur bën pyetje të hapura, është e rëndësishme t’i shpjegoshë fëmijës se nëse përgjigjet me

“Jo” apo “ Nuk e di”, nuk është gabim.

Pyetje që duhen shmangur, pyetjet e shumëfishta

• Këto lloj pyetjesh ofrojnë një numër të caktuar alternativash dhe fëmija duhet të zgjedhë një nga ato.

• Këto pyetje duhen shmangur sepse ato e kufizojnë shumë sasine e informacjonit që mund të japë fëmija

Pyetje komplekse

• Këto lloj pyetjesh e bëjne fëmijën konfuz, sepse ai e ka të vështirë të kuptojë pyetjen dhe të përpiqet në të njëjtën kohë të kujtojë detaje mbi ngjarjen.

Pyetjet sugjestionuese

• Këto lloj pyetjesh e sygjerojnë përgjigjen në mënyrë direktë apo indirekte, ose përmbajnë faktë të cilat nuk njihen nga fëmija.

• Ato mund të influencojnë si kujtesën e fëmijës ashtu dhe aftësinë e tij për të folur. Prandaj këto pyetje duhet të shmangen

Mbyllja e intervistës

• Cilido që të jetë rezultati i intervistës, falenderojë fëmijën për pjesmarrjen. Në këtë fazë pyete atë nëse ka ndonjë pyetje, dhe nëse është e mundur ai duhet t’I japë përgjigje. Shpjegojë atij se çfarë do të ndodh në hapat e mëtejshëm të hetimit. Mos bëj premtime që nuk mund t’i mbash.

Mbajtja e shënimeve

• Me fëmijët e vegjël është e këshillueshme të mos mbahen shënime gjatë intervistimit. Intervista mund të regjistrohet dhe të zbardhet më vonë. Gjithsesi nëse vendos të mbash shënime gjatë intervistës, është e këshillueshme që t’a pyesësh fëmijën nëse e kupton pse po mban shënime dhe cili është funksioni I këtij veprimi

Komunikimi verbal `• Përpiqu të zhvillosh një komunimim jo formal. Më mirë se të zhvillosh një proces intervistimi

vetëm me pyetje dhe përgjigje nga fillimi në fund, përpiqu të zhvillosh një komunikim të hapur. Në fillim lëre fëmijën të tregojë historinë me fjalët e veta dhe më pas përpiqu të mbushësh boshllëqet e mundshme me anë të pyetjeve.

Komunikimi jo verbal

• Vëzhgo nëse fëmija ka kontakt me sy me intervistuesin apo dikë tjetër, apo nëse e shmang


24


atë. Kjo ndihmon për të kuptuar gjëndjen emocionale të fëmijës; nëse është i qetë, aktiv, pasiv, agresiv, i tërhequr, i frikësuar, ankthioz, me mungesë përqendrimi etj

• Përpiqu të vendosësh dhe të ruash kontaktin me sy me fëmijën gjatë intervistës.

Informacion rreth veprës së dyshuar

1. Lloji I veprës së kryer 2. Koha e përafërt e ndodhjes së ngjarjes dhe vëndi 3. Skena e veprës së dyshuar (informacion I përgjithshëm që do të ndihmontë intervistuesin të kuptojë se çfarë do të thuhet gjatë intervistës. 4. Çdo lloj frike të të intervistuarit për të mos bashkëpunuar Planifikimi I informacionit

• Qëllimin dhe objektivave të intervistës • Teknikave që duhen përdorur gjatë intervistës • Mënyrën se si do të regjistrohet intervista • Vëndin dhe kohën e intervistës • Kohëzgjatjen e intervistës (duke përfshirë dhe pushimet) • Çfarë mund të ndodhë pas intervistës. Pregatitja e fëmijës për intervistë

• një shpjegim nga ana e intervisuesit mbi qëllimin e intervistës, • arsyen pse ajo/ai regjistrohet, • rolin e intervistuesit dhe e çdo personi tjetër që mund të jetë present, • vëndin se ku do të kryhet dhe sa kohë mund të zgjasë.

Vëndi i intervistimit

• Dhoma duhet të jetë konfidenciale • Në dhomë duhet të ketë karrige të rehatshme • Gjatë intervistës nuk duhet të ketë ndërprerje • Personi i intervistuar duhet të ndjehet plotësisht rehat me vendin

Rregulla bazë të komunikimit

1. Është e rëndësishme të krijohet një atmosferë pozitive e cila të nxisë besim tek fëmija. 2. Pranimi I emocioneve të fëmijës krijon besim 3. Fëmija ka nevojë të kuptojë se të gjitha gjëndjet emocionale janë të lejuara gjatë intervistës, duke përfshirë dhe të qarin 4. Intervistuesi duhet të bëjë fëmijët të kuptojë se ai mund të përballojë një gjëndje të tillë, duke mos e humbur kontrollin e situates

Vendos rregulla të qarta mbi procesin e intervistimit

• Në fillim të intervistës, bëj të qartë se si do të procedohet. • Shpjego se çfarë pret ti nga fëmija, • Kur janë kohët e pushimit,


25


• Si mund t’ë pyesi për kohë shtesë pushimi nëse është e nevojshme, • Si të shprehet kur nuk ka dëshirë të flas për një ndodhi të vecantë në një momen të caktuar,

apo nëse fëmija nuk është në gjëndje të kryej intervistën në ate moment. Sigurohu që fëmija kupton se ççfarë po thua • Kërkoji fëmijës të përsërisë atë çfarë ke thënë dhe mundohu të qartesosh çdo konfuzion. Mund

të thuash “Le ta shohim nëse me kuptove mirë, Më thuaj se çfarë thashë une në lidhje me X.., dhe nëse nuk e ke kuptuar unë do ta përsëris” Një fëmijë edhe pse në moshë të hershme, mund t’i përgjigjet me dëshirë pyetjeve që i shtrohen atij.

Prezantimi i çështjes për të cilën kryhet intervista • Kjo fazë mund të fillojë me shprehjet; A e di pse jemi ketu tani.. • Në rast se kjo fjali nuk rezulton e sukseshme, intervistuesi është e këshillueshme të vazhdojë

si në vijim; Un jam avokat dhe flas shpesh me fëmijët mbi gjërat që u kanë ndodhur atyre.. A mund te flasim bashkë për atë që të ka ndodhur.

Pyetje që duhen shmangur:

Pyetjet e shumëfishta

• Këto lloj pyetjesh ofrojnë një numër të caktuar alternativash dhe fëmija duhet të zgjedhë një nga ato.

• Këto pyetje duhen shmangur sepse ato e kufizojnë shumë sasine e informacjonit që mund të japë fëmija

2. ARMËT E MBROJTJES PARA GJYKIMIT

1. Cilat janë armët e mbrojtjes në dispozicion të mbrojtjes?2. Si të përdorim ose të sfidojmë armët e prokurorit në favor të mbrojtjes?3. Si t'i shfrytëzoni në mënyrë efektive armët në dispozicion të mbrojtjes?

Armët e mbrojtjes:

• Njohja me aktet;• Paraqitja e Memo/ Memorie sipas nenit 110 K.Pr.Penale.• Kërkesa për pavlefshmëri të akteve (relative/ absolute) neni 128 K.Pr.Penale.• Kërkesa për afatet e kohëzgjatjes së paraburgimit neni 263 K.Pr.P i ndryshuar me ligjin

35/2017. • Kërkesa/ankesa për zgjatjen e afateve të paraburgimit neni 264 K.Pr.Penale.

Në seancën paraprake sipas nenit 327 te K.Pr. Penale18

Pasi kryen veprimet e nevojshme hetimore, policia gjyqësore i dërgon aktet prokurorit bashkë me një relacion shpjegues për faktin dhe provat, si dhe me sugjerimet e veta për mënyrën e përfundimit të hetimeve. 18 Neni 327: Veprimet e policisë gjyqësore dhe të prokurorit (Ndryshuar pika 2 dhe shtuar pika 3, 4, 5 dhe 6, me ligjin nr. 35/2017, datë 30.3.2017)


26


Brenda afatit të parashikuar nga neni 324, i këtij Kodi, prokurori njofton mbi përfundimin e hetimeve paraprake të pandehurin, mbrojtësin e tij, si dhe viktimën ose trashëgimtarët e saj, kur identiteti dhe vendbanimi i tyre rezultojnë nga aktet e procedimit.

Njoftimi përmban përshkrimin e përmbledhur të faktit penal për të cilin procedohet, kohën dhe vendin e kryerjes, cilësimin juridik, lajmërimin për depozitimin e akteve në sekretari dhe të drejtën për t’u njohur me aktet dhe për të marrë kopje.

I pandehuri njoftohet gjithashtu, se ka të drejtë që brenda dhjetë ditëve të paraqesë memorie e dokumente, t’i kërkojë prokurorit kryerjen e hetimeve shtesë, të bëjë deklarime apo të kërkojë që të merret në pyetje. Kur i pandehuri kërkon të pyetet, prokurori është i detyruar të procedojë me pyetjen e tij.

Kur prokurori pranon kërkesën e të pandehurit për të kryer hetime shtesë, ato duhet të përfundojnë brenda tridhjetë ditëve nga paraqitja e kërkesës. Ky afat mund të zgjatet vetëm një herë dhe jo më shumë se dy muaj dhe në çdo rast pa kaluar afatin tërësor të hetimit.

Kur nuk e pranon kërkesën e të pandehurit, prokurori merr vendim të arsyetuar, sipas paragrafit 2, të nenit 110, të këtij Kodi.

Në përfundim të hetimeve paraprake, prokurori procedon si më poshtë:a) vendos pushimin e akuzës apo çështjes, në rastet e 185 parashikuara nga paragrafi 1, i nenit 328, ose i kërkon gjykatës pushimin e akuzës apo çështjes, në rastet e parashikuara nga neni 329/a i Kodit; b) i kërkon gjykatës dërgimin e çështjes në gjyq, kur nuk procedon sipas neneve 400, 406/a dhe 406/dh të këtij Kodi.

3. MARRËVESHJE PËR PRANIMIN E FAJËSISË

Në kodin e Procedurës Penale, për herë të parë është parashikuar në seksionin IV “Gjykimi me marrëveshje” në nenin 406/d të K.Pr.P, me shtimin me Ligjin nr 35/2017.

Një marrëveshje duhet të përmbajë: 1. Nga çasti i regjistrimit të emrit të personit që i atribuohet vepra penale derisa të mos ketë filluar shqyrtimi gjyqësor, prokurori, 235 i pandehuri, ose përfaqësuesi i tij i posaçëm mund të propozojnë arritjen e një marrëveshjeje mbi kushtet për pranimin e fajësisë dhe për caktimin e dënimit. 2. Në bisedimet për arritjen e marrëveshjes prania e mbrojtësit të të pandehurit është e detyrueshme. Arritja e marrëveshjes lejohet për veprat penale, për të cilat ligji parashikon një dënim në maksimum jo më shumë se 7 vjet burgim. Ky kufizim nuk gjen zbatim në rastin e bashkëpunëtorit të drejtësisë. 3. Marrëveshja bëhet me shkrim dhe përmban me pasojë pavlefshmërie:


27


a) përshkrimin e qartë të faktit penal, për të cilin akuzohet i pandehuri dhe cilësimin e tij juridik; b) deklarimin e pohimit të fajësisë nga ana e të pandehurit; c) llojin dhe masën e dënimit penal kryesor, dënimit plotësues, si dhe mënyrën e ekzekutimit të tyre, për të cilat palët kanë rënë dakord; ç) disponimet për provat materiale dhe sendet që i përkasin veprës penale, si dhe për konfiskimin e mjeteve e produkteve të veprës penale, sipas nenit 36 të Kodit Penal; d) në rastin kur është legjitimuar paditësi civil, pëlqimin e tij me shkrim për masën e shpërblimit të dëmit nga i pandehuri; dh) shumën e shpenzimeve procedurale; e) nënshkrimet e palëve dhe të mbrojtësit.

4. Pas nënshkrimit të marrëveshjes, prokurori njofton viktimën ose trashëgimtarët e saj, kur identiteti dhe vendbanimi i tyre rezultojnë nga aktet e procedimit, duke i dërguar kopje të saj.

5. Marrëveshja me kusht për pranimin e pjesshëm të akuzave është e papranueshme.

Me arritjen e marrëveshjes, prokurori e dërgon atë për miratim në gjykatë, së bashku me të gjitha aktet e hetimeve paraprake. Kur marrëveshja paraqitet në seancën paraprake, gjykata vendos sipas parashikimeve të paragrafit 4, të nenit 332/c, të këtij Kodi.

Gjykata e shqyrton kërkesën në seancë gjyqësore brenda tridhjetë ditëve nga paraqitja e saj. Seanca zhvillohet me praninë e detyrueshme të prokurorit, të pandehurit dhe mbrojtësit të tij. Viktima njoftohet dhe ka të drejtë të marrë pjesë. Mosparaqitja e viktimës nuk pengon shqyrtimin e çështjes.

Pas verifikimit të paraqitjes së palëve, gjykata e deklaron të hapur shqyrtimin gjyqësor dhe fton prokurorin për të paraqitur, në mënyrë të përmbledhur, rezultatet e marrëveshjes së arritur. Mbrojtësi e merr fjalën, nëse e kërkon.

Gjykata e pyet posaçërisht të pandehurin lidhur me sa më poshtë:

a) nëse e ka bërë marrëveshjen me vullnetin e tij të lirë; b) nëse ka qenë i përfaqësuar nga mbrojtësi në bisedimet për arritjen dhe nënshkrimin e saj;c) nëse e kupton marrëveshjen dhe përmbajtjen e saj; ç) nëse i ka kuptuar pasojat që vijnë prej miratimit të marrëveshjes; d) nëse jep pëlqimin që marrëveshja të miratohet dhe të vihet në ekzekutim.

Në rastet kur viktima është e pranishme, gjykata e fton të japë mendim mbi përmbajtjen e marrëveshjes.

Miratimi i marrëveshjes

Kur nuk vendos pushimin e çështjes ose kthimin e akteve prokurorit, gjykata vendos miratimin e marrëveshjes.

Vendimi përmban në mënyrë të përmbledhur, me pasojë pavlefshmërie: a) gjenealitetet e të pandehurit dhe të dhënat e tjera personale të nevojshme për identifikimin e tij,


28


si dhe gjenealitetet e viktimës, nëse është e pranishme; b) faktin që i pandehuri ka qenë i përfaqësuar dhe identitetin e mbrojtësit të tij;c) faktin që i pandehuri e ka kuptuar përmbajtjen e marrëveshjes dhe pasojat që vijnë prej saj dhe ka nënshkruar me vullnet të lirë; ç) faktin se cilësimi juridik i veprës dhe rrethanat e saj, përshtatshmëria e dënimit të caktuar, si dhe mungesa e shkaqeve të padënueshmërisë apo të shuarjes së veprës penale, janë vlerësuar drejt nga prokurori; d) deklarimin fajtor të të pandehurit, caktimin e dënimit dhe disponime të tjera, sipas përmbajtjes së marrëveshjes; dh) datën dhe nënshkrimin e vendimit.

Kur është arritur marrëveshja për dëmin civil, ajo është pjesë e përmbajtjes së vendimit gjyqësor. Gjykata nuk mund të ndryshojë kushtet e marrëveshjes së arritur mes palëve.

Refuzimi i marrëveshjes

Gjykata vendos të refuzojë miratimin e marrëveshjes kur:

a) i pandehuri tërheq pëlqimin; b) provohet se vullneti i të pandehurit ka qenë i vesuar; c) i pandehuri i thirrur rregullisht nuk merr pjesë në gjyq, pa shkaqe të përligjura; ç) ekziston një nga shkaqet e mosfillimit të procedimit ose të pushimit të akuzës ose çështjes; d) provat në fashikullin e hetimeve vijnë në kundërshtim me pohimin e të pandehurit se ai e ka kryer veprën penale; dh) cilësimi juridik i veprës penale dhe i rrethanave të kryerjes së saj është i gabuar; e) dënimi i caktuar në marrëveshje është i papërshtatshëm, në raport me veprën e kryer dhe personalitetin e të pandehurit.

Vendimi për refuzimin e miratimit të marrëveshjes arsyetohet. Në rastin e parashikuar nga shkronja “ç”, e paragrafit 1, të nenit 406/ë, gjykata vendos pushimin e çështjes, ndërsa në rastet e tjera i kthen aktet prokurorit.

Kur gjykata refuzon miratimin e marrëveshjes, nuk lejohet paraqitja e një kërkese të re.

Deklarimet e të pandehurit gjatë seancës nuk mund të përdoren kundër tij.

Ne nenin 406/f të K.Pr.Penale parashikohet se:

1. Kundër vendimit të gjykatës nuk lejohet ankim. 2. Prokurori mund të bëjë ankim vetëm ndaj vendimit të gjykatës për pushimin e çështjes. 3. Për ankimin zbatohen, për aq sa janë të pajtueshme, nenet 407 e vijues të këtij Kodi.


29


Projekt akt marrëveshja si dhe e gjithë praktika e saj e cila dërgohet në gjykatë për miratim.

PROKURORIA PRANË GJYKATËS SË SHKALLËS SË PARË

T I R A N Ë MARRËVESHJEPËR PRANIMIN E FAJËSISË NGA I PANDEHURI __________ NË KUADËR TË PROÇEDIMIT PENAL Nr. ______TË VITIT 2018

Në Tirane, më datë ____/____/2018

_____________ prokuror i Prokurorisë pranë Gjykatës së Shkallës së Parë Tiranë pasi studiova materialet e proçedimit penal nr.____ të vitit 2018 konstatoj se:

I PANDEHURI: ______________ i biri i ______ dhe i _______i datelindjes __________, lindur ne ______ dhe banues ne Tirane, Rruga « _______ », banese nr , me kombesi shqiptare dhe shtetesi shqiptare, me arsim, me gjendje gjyqesore i padenuar, me gjendje civile i martuar, hetuar me masë sigurimi të parashikuar nga neni 234 i Kodit të Proçedurës Penale.

AKUZUAR se ka kryer veprën penale të «Drejtimit të automjeteve në mënyrë të parregullt» të parashikuar nga neni 291 të Kodit Penal.

Në përputhje me nenin 406/d të Kodit të Procedurës Penale, kemi arritur marrëveshjen me kushtet për pranimin e fajësisë dhe për caktimin e dënimit për sa më poshtë vijon:

Ne daten 31.12.2017 shtetasi ________ ka qene duke qarkulluar me motomjetin e tij me targe AL 716 ne Rrugen “5 Maji”. Ky shtetas ka drejtuar motorrin ne gjendje te dehur. Nga verifikimi me sistemin Drager rezultoi se ky shtetas kishte perdorur alkol dhe konkretisht ne matjen e pare ka rezultuar 1.18 mg/l dhe ne matjen e dyte 1.15 mg/l. Ne afersi te nje bernerhane motorri i drejtuar nga shtetasi ________ eshte perplasur me automjetin me targe AA 429 KV prone e shtetasit ________i cili ishte i parkuar. Nga aksidenti i ndodhur eshte demtuar drejtuesi i motorri shtetasi _________ i cili ka marre mjekim ne spital.Ne keto kushte policia gjyqesore ka bere arrestimin ne flagrance te shtetasve __________ dhe ________ duke respektuar kushtet dhe kriteret e neneve 251, 252, 253 Kodit te Procedures Penale. Arresti eshte vleftesuar si i ligjshem nga Gjykata e Rrethit Gjyqesor Tirane me vendimet e dates 03.01.2018.Nga akti i ekspertimit mjeko-ligjor nr.81 date 08.01.2018 i IML Tirane (ardhur ne prokurori ne daten 16.01.2018) rezulton se demtimet e shtetasit _______ klasifikohen si rrahje (humbje te aftesise ne pune ne masen deri 9 dite).Nga këqyrja e motomjetit si dhe nga akti i ekspertimit auto-teknik rezulton se motorri që ka drejtuar _____________ i plotëson kriteret e parashikuara në nenin 47/1, gërma “a”dhe 53/1, gërma “a”, “Motomjetet” të Ligjit 8378, datë 22.07.1998 (i ndryshuar) “Kodi Rrugor i Republikës së Shqipërisë”. Po kështu në nenet 114 dhe 115 përcaktohen rastet, mosha dhe kategoritë lejeve të


30


drejtimit për mjete si dhe çiklomotorrë. Në këto nene jepet klasifikimi “... motorë : Mjete me dy rrota, të destinuara për transport njerëzish, në numër jo më të madh se dy veta, duke përfshirë edhe drejtuesin e mjetit”. Kategoria L1: mjete me dy rrota, cilindrata e motorrit (kur flitet për motorrë djegie të brëndëshme) të mos i kalojë 50 cc dhe me shpejtësi të projektuar (për çdo lloj sistemi motorik) jo më të madhe se 50 km/h. Në rastin konkret ky motomjet ka sedile me dy ndenjëse dhe në kroskot ka të projektuar shpejtësinë 140 km/orë.

Kodi Rrugor parashikon se:

Neni 52

Ciklomotorët

1. Ciklomotorët janë mjete me motor, me dy ose tri rrota, që kanë këto karakteristika:

a) motor me cilindrat jo më të mëdha se 50 cc, në qoftë se është motor me djegie të brendshme;b) aftësi lëvizëse mbi rrugë horizontale me një shpejtësi deri në 50 km/h;c) ndenjëse njëvendëshe që nuk lejon transportin e një njeriu tjetër, përveç drejtuesit të mjetit.

2. Ciklomotorët me tri rrota, në sajë të ndërtimit të tyre, mund të përdoren për transport mallrash; pesha e përgjithshme me ngarkesë të plotë dhe përmasat gabaritë nuk mund të jenë më të mëdha se sa kufijtë e përcaktuar me udhëzim të veçantë të Ministrisë që mbulon veprimtarinë përkatëse, në përputhje me normativat e Komunitetit Evropian.

3. Karakteristikat, për të cilat bëhet fjalë në pikat 1 dhe 2, janë karakteristikat konstruktive të mjetit. Në aktet në zbatim janë përcaktuar kriteret për përcaktimin e karakteristikave të sipërtreguara dhe mënyrat për kontrollin e tyre, si dhe udhëzimet teknike për verifikimin e tyre me gjendjen faktike.

4. Mjetet e mësipërme, kur e kalojnë kufirin e përcaktuar, qoftë edhe për njërën prej karakteristikave të treguara në pikat 1 dhe 2, konsiderohen si motomjete.

Pra per te drejtuar kete motor duhet leje drejtimi dhe certifikate per kete fakt. Kodi Rrugor midis te tjerave per motomotorret parashikon:

Neni 115

Lejedrejtimi dhe certifikata e aftësisë profesionale për drejtimin e motomjeteve dhe automjeteve1. Nuk mund të drejtohen automjete dhe motomjete pa marrë lejedrejtimin e lëshuar nga dega e Drejtorisë së Përgjithshme të Shërbimeve të Transportit Rrugor, e cila përfshin rrethin e banimit të kërkuesit.

2. Për të dhënë provimet e aftësisë për lejedrejtimin, duhet t’i drejtohet kërkesë me shkrim degës përkatëse të Drejtorisë së Përgjithshme të Shërbimeve të Transportit Rrugor, ku kërkuesi ka vendbanimin dhe të plotësohen kërkesat e caktuara fizike e psikike.


31


3. Lejedrejtimi sipas modelit të Komunitetit Evropian, siç përcaktohet në aktet në zbatim, duhet të përmbajë treguesit e grupit të gjakut të mbajtësit të lejedrejtimit, që është i detyruar të vërtetojë saktësinë e tyre. Këta tregues në asnjë rast nuk shërbejnë si autorizim për kryerjen e transfuzioneve të mundshme të gjakut. Lejedrejtimi ndahet sipas kategorive dhe aftësive në drejtimin e mjeteve, të përcaktuara për secilën nga kategoritë e mëposhtme:

A - Motomjete me peshë pa ngarkesë deri në 400 kg.

Duke qenë se motorri nga këqyrja e vendit të ngjarjes si dhe nga akti i ekspertimit konsiderohet si motomjet atëhere NDALOHET drejtimi i tij ne gjendje te dehur.

Për sa më sipër duke kryer veprimet e mësipërme i pandehuri _________ ka konsumuar tërësisht elementët e veprës penale të «Drejtimit të automjeteve në mënyrë të parregullt» të parashikuar nga neni 291 të Kodit Penal.

Fajësia në ngarkim të të pandehurit provohet nga:

Procesverbali i arrestimit.Procesverbali i kontrollit personal.Procesverbali i deklarimit të shtetasit Gazmor Hysa.Procesverbali i sekuestros.Procesverbali i lënies në ruajtje.Procesverbali i këqyrjes së mjetit motorrik. Vendimi autoteknik.Nga akti i ekspertimit auto-teknik.Raporti i shërbimit.

Në lidhje me sa më sipër merren parasysh këto rrethana në caktimin e llojit dhe masës së dënimit ndaj të pandehurit.• Faktin që vepra penale e kryer ka cenuar sigurinë publike të mbrojtur me Kushtëtutë dhe

posaçërisht nga legjislacioni penal.• Faktin që i pandehuri është i padënuar më parë për vepra të ndryshme penale. • Rrethanat në të cilën është kryer vepra penale si dhe pasojat e ardhura nga vepra penale. • Gjëndjen ekonomike dhe sociale të të pandehurit.• Moshën e te pandehurit.• Pendimin e thelle të të pandehurit për veprën penale të kryer nga ana e tij.• Gjithashtu, në masën e dënimit që propozojmë para Gjykatës, kemi parasysh dhe faktin, që ajo

duhet të jetë në përshtatshmëri, jo vetëm me rrezikshmërinë e veprës dhe të autorit të saj, por dhe që të jetë e tillë që të vlejë për reabilitimin e te pandehurit.

I pandehuri ____________ e pranon akuzën dhe ndihet i penduar për të. Akuza është pranuar nga i pandehuri në prani të avokatit të tij mbrojtës. __________ deklaron se ka drejtuar një makine pa patentë dhe pohon fajësinë e tij pra që ka drejtuar makine pa patentë. Në këto kushte, ndaj të pandehurit ___________ është ngritur akuza për kryerjen e veprës penale të «Drejtimit të automjeteve në mënyrë të parregullt» të parashikuar nga neni 291 të Kodit Penal.


32


I. I Pandehuri ka deklaruar në prani të mbrojtësit se:

Se e pranon akuzen dhe e pohon fajësine që ka drejtuar motorr pa patëntë si dhe marrëveshjen e lidhur në lidhje me llojin dhe masën e dënimit. (deklarimin e pohimit të fajësisë nga ana e të pandehurit, kushtet e rëna dakort për pranimin e fajësisë,caktimin e dënimit dhe mënyrën e ekszekutimit të tij).

Akuza është pranuar dhe është pohuar fajësia në prani të mbrojtësit të tij.

II. Bazuar në sa më sipër, meqenëse vepra penale për të cilën akuzohet i pandehuri parashikon një dënim në maksimum jo më shumë se 7 vjet burgim dhe çështja është në fazën e hetimit paraprak, është arritur marrëveshja mbi kushtet për pranimin e fajësisë dhe për caktimin e dënimit, si më poshtë:

1. I pandehuri _____________ deklarohet fajtor për kryerjen e veprës penale të «Drejtimit të automjeteve në mënyrë të parregullt» të parashikuar nga neni 291 të Kodit Penal.2. I pandehuri pranon dënimin e tij 1 muaj burgim dhe në aplikim të nenit 59 të Kodit Penal pezullimin e ekzekutimit të dënimit dhe vendien ne prove te te pandehurit per 2 muaj.-I pandehuri të mos shoqërohet me persona të dënuar.-I pandehuri të mbajë kontakte me Zyrën e Shërbimit të Provës Tiranë.3. I pandehuri është dakort që ky vendim dënimi të ekzekutohet, menjëherë duke u paraqitur në Zyrat e Shërbimit të Provës Tiranë, në momentin e miratimit të marrëveshjes nga Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë. 4. Shpenzimet procedurale në vlerën 1 000 lekë, do të paguhen nga i pandehuri.

Përsa më sipër i pandehuri pranon se me vullnetin e tij të lirë, duke qenë i përfaqësuar në mënyrë të drejtë dhe efektive nga mbrojtësi, e kupton marrëveshjen dhe pasojat që vijnë prej saj.Palët nënshkruajnë rregullisht.

I PANDEHURI MBROJTËSI PROKURORI__________________ __________________ __________________


33


PROKURORIA PRANË GJYKATËS SË SHKALLËS SË PARË TIRANË

PROKURORIA PRANË GJYKATËS SË SHKALLËS SË PARËT I R A N Ë

K Ë R K E S ËPËR MIRATIMIN E MARRËVESHJES SË FAJËSISË

GJYKATËS SË RRETHIT GJYQËSOR TIRANË

Në përfundim të hetimit të procedimit penal nr. ____ te vitit 2018,

I PANDEHURI: _____________ i biri i ______ dhe i ______ i datelindjes __________, lindur ne ________dhe banues ne Tirane, Rruga « _____________ », banese private, me kombesi shqiptare dhe shtetesi shqiptare, me arsim, me gjendje gjyqesore i padenuar, me gjendje civile i martuar, hetuar me masë sigurimi të parashikuar nga neni 234 i Kodit të Proçedurës Penale.

AKUZUAR se ka kryer veprën penale të «Drejtimit të automjeteve në mënyrë të parregullt» të parashikuar nga neni 291 të Kodit Penal.

Në përputhje me nenin 406/d të Kodit të Procedurës Penale, kemi arritur marrëveshjen me kushtet për pranimin e fajësisë dhe për caktimin e dënimit për sa më poshtë vijon:

Ne daten 31.12.2017 shtetasi _______________ ka qene duke qarkulluar me motomjetin e tij me targe AL 716 ne Rrugen “5 Maji”. Ky shtetas ka drejtuar motorrin ne gjendje te dehur. Nga verifikimi me sistemin Drager rezultoi se ky shtetas kishte perdorur alkol dhe konkretisht ne matjen e pare ka rezultuar 1.18 mg/l dhe ne matjen e dyte 1.15 mg/l. Ne afersi te nje bernerhane motorri i drejtuar nga shtetasi _____________ eshte perplasur me automjetin me targe AA 429 KV prone e shtetasit _____________ i cili ishte i parkuar. Nga aksidenti i ndodhur eshte demtuar drejtuesi i motorri shtetasi ___________ i cili ka marre mjekim ne spital.Ne keto kushte policia gjyqesore ka bere arrestimin ne flagrance te shtetasve _____________ dhe _______________ duke respektuar kushtet dhe kriteret e neneve 251, 252, 253 Kodit te Procedures Penale. Arresti eshte vleftesuar si i ligjshem nga Gjykata e Rrethit Gjyqesor Tirane me vendimet e dates 03.01.2018.Nga akti i ekspertimit mjeko-ligjor nr.81 date 08.01.2018 i IML Tirane (ardhur ne prokurori ne daten 16.01.2018) rezulton se demtimet e shtetasit ____________ klasifikohen si rrahje (humbje te aftesise ne pune ne masen deri 9 dite).Nga këqyrja e motomjetit si dhe nga akti i ekspertimit auto-teknik rezulton se motorri që ka drejtuar _____________ i plotëson kriteret e parashikuara në nenin 47/1, gërma “a”dhe 53/1, gërma “a”, “Motomjetet” të Ligjit 8378, datë 22.07.1998 (i ndryshuar) “Kodi Rrugor i Republikës së Shqipërisë”. Po kështu në nenet 114 dhe 115 përcaktohen rastet, mosha dhe kategoritë lejeve të drejtimit për mjete si dhe çiklomotorrë. Në këto nene jepet klasifikimi “... motorë : Mjete me dy rrota, të destinuara për transport njerëzish,


34


në numër jo më të madh se dy veta, duke përfshirë edhe drejtuesin e mjetit”. Kategoria L1: mjete me dy rrota, cilindrata e motorrit (kur flitet për motorrë djegie të brëndëshme) të mos i kalojë 50 cc dhe me shpejtësi të projektuar (për çdo lloj sistemi motorik) jo më të madhe se 50 km/h. Në rastin konkret ky motomjet ka sedile me dy ndenjëse dhe në kroskot ka të projektuar shpejtësinë 140 km/orë.

Kodi Rrugor parashikon se:

Neni 52

Ciklomotorët

1. Ciklomotorët janë mjete me motor, me dy ose tri rrota, që kanë këto karakteristika:a) motor me cilindrat jo më të mëdha se 50 cc, në qoftë se është motor me djegie të brendshme;b) aftësi lëvizëse mbi rrugë horizontale me një shpejtësi deri në 50 km/h;c) ndenjëse njëvendëshe që nuk lejon transportin e një njeriu tjetër, përveç drejtuesit të mjetit.

2. Ciklomotorët me tri rrota, në sajë të ndërtimit të tyre, mund të përdoren për transport mallrash; pesha e përgjithshme me ngarkesë të plotë dhe përmasat gabaritë nuk mund të jenë më të mëdha se sa kufijtë e përcaktuar me udhëzim të veçantë të Ministrisë që mbulon veprimtarinë përkatëse, në përputhje me normativat e Komunitetit Evropian.

3. Karakteristikat, për të cilat bëhet fjalë në pikat 1 dhe 2, janë karakteristikat konstruktive të mjetit. Në aktet në zbatim janë përcaktuar kriteret për përcaktimin e karakteristikave të sipërtreguara dhe mënyrat për kontrollin e tyre, si dhe udhëzimet teknike për verifikimin e tyre me gjendjen faktike.

4. Mjetet e mësipërme, kur e kalojnë kufirin e përcaktuar, qoftë edhe për njërën prej karakteristikave të treguara në pikat 1 dhe 2, konsiderohen si motomjete.

Pra, për të drejtuar këtë motor duhet leje drejtimi dhe certifikatë për këtë fakt. Kodi Rrugor midis te tjerave, për motomotorët parashikon:

Neni 115

Leje drejtimi dhe certifikata e aftësisë profesionale për drejtimin e motomjeteve dhe automjeteve

1. Nuk mund të drejtohen automjete dhe motomjete pa marrë lejedrejtimin e lëshuar nga dega e Drejtorisë së Përgjithshme të Shërbimeve të Transportit Rrugor, e cila përfshin rrethin e banimit të kërkuesit.

2. Për të dhënë provimet e aftësisë për lejedrejtimin, duhet t’i drejtohet kërkesë me shkrim degës përkatëse të Drejtorisë së Përgjithshme të Shërbimeve të Transportit Rrugor, ku kërkuesi ka vendbanimin dhe të plotësohen kërkesat e caktuara fizike e psikike.


35


3. Lejedrejtimi sipas modelit të Komunitetit Evropian, siç përcaktohet në aktet në zbatim, duhet të përmbajë treguesit e grupit të gjakut të mbajtësit të lejedrejtimit, që është i detyruar të vërtetojë saktësinë e tyre. Këta tregues në asnjë rast nuk shërbejnë si autorizim për kryerjen e transfuzioneve të mundshme të gjakut. Leja e drejtimit ndahet sipas kategorive dhe aftësive në drejtimin e mjeteve, të përcaktuara për secilën nga kategoritë e mëposhtme:

A - Motomjete me peshë pa ngarkesë deri në 400 kg.Duke qenë se motorri nga këqyrja e vendit të ngjarjes si dhe nga akti i ekspertimit konsiderohet si motomjet atëhere NDALOHET drejtimi i tij ne gjendje te dehur. Për sa më sipër duke kryer veprimet e mësipërme i pandehuri Jani Hoxhalli ka konsumuar tërësisht elementët e veprës penale të «Drejtimit të automjeteve në mënyrë të parregullt» të parashikuar nga neni 291 të Kodit Penal.

Fajësia në ngarkim të të pandehurit provohet nga:

• Procesverbali i arrestimit.• Procesverbali i kontrollit personal.• Procesverbali i deklarimit të shtetasit G. H.• Procesverbali i sekuestros.• Procesverbali i lënies në ruajtje.• Procesverbali i këqyrjes së mjetit motorrik. • Vendimi autoteknik.• Nga akti i ekspertimit auto-teknik.• Raporti i shërbimit.

Në lidhje me sa më sipër merren parasysh këto rrethana në caktimin e llojit dhe masës së dënimit ndaj të pandehurit.

• Faktin që vepra penale e kryer ka cenuar sigurinë publike të mbrojtur me Kushtëtutë dhe posaçërisht nga legjislacioni penal.

• Faktin që i pandehuri është i padënuar më parë për vepra të ndryshme penale. • Rrethanat në të cilën është kryer vepra penale si dhe pasojat e ardhura nga vepra penale. • Gjëndjen ekonomike dhe sociale të të pandehurit.• Moshen e te pandehurit.• Pendimin e thelle të të pandehurit për veprën penale të kryer nga ana e tij.• Gjithashtu, në masën e dënimit që propozojmë para Gjykatës, kemi parasysh dhe faktin, që ajo

duhet të jetë në përshtatshmëri, jo vetëm me rrezikshmërinë e veprës dhe të autorit të saj, por dhe që të jetë e tillë që të vlejë për reabilitimin e te pandehurit.

I pandehuri ____________________ e pranon akuzën dhe ndihet i penduar për të. Akuza është pranuar nga i pandehuri në prani të avokatit të tij mbrojtës. ____________________ deklaron se ka drejtuar një makine pa patentë dhe pohon fajësinë e tij pra që ka drejtuar makine pa patentë. Në këto kushte, ndaj të pandehurit ______________ është ngritur akuza për kryerjen e veprës penale të «Drejtimit të automjeteve në mënyrë të parregullt» të parashikuar nga neni 291 të Kodit Penal.


36


III. I Pandehuri ka deklaruar në prani të mbrojtësit se:

Se e pranon akuzen dhe e pohon fajësine që ka drejtuar motorr pa patëntë si dhe marrëveshjen e lidhur në lidhje me llojin dhe masën e dënimit. (deklarimin e pohimit të fajësisë nga ana e të pandehurit, kushtet e rëna dakort për pranimin e fajësisë,caktimin e dënimit dhe mënyrën e ekszekutimit të tij). Akuza është pranuar dhe është pohuar fajësia në prani të mbrojtësit të tij.

IV. Bazuar në sa më sipër, meqenëse vepra penale për të cilën akuzohet i pandehuri parashikon një dënim në maksimum jo më shumë se 7 vjet burgim dhe çështja është në fazën e hetimit paraprak, është arritur marrëveshja mbi kushtet për pranimin e fajësisë dhe për caktimin e dënimit, si më poshtë:

5. I pandehuri _______________ deklarohet fajtor për kryerjen e veprës penale të «Drejtimit të automjeteve në mënyrë të parregullt» të parashikuar nga neni 291 të Kodit Penal.6. I pandehuri pranon dënimin e tij 1 muaj burgim dhe në aplikim të nenit 59 të Kodit Penal pezullimin e ekzekutimit të dënimit dhe vendien ne prove te te pandehurit per 2 muaj.-I pandehuri të mos shoqërohet me persona të dënuar.-I pandehuri të mbajë kontakte me Zyrën e Shërbimin të Provës Tiranë.7. I pandehuri është dakort që ky vendim dënimi të ekzekutohet, menjëherë duke u paraqitur në Zyrat e Shërbimit të Provës Tiranë, në momentin e miratimit të marrëveshjes nga Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë.

8. Shpenzimet procedurale në vlerën 1 000 lekë, do të paguhen nga i pandehuri.

Në këto kushte, në mbështetje të nenit 406/dh të Kodit të Procedurës Penale,

K Ë R K O J: 1. Miratimin e Marrëveshjes së Fajësisë te dates 08.02.2018 midis prokurorit dhe të pandehurit ____________________

2. Marreveshja e datës 08.02.2018 është bashkëlidhur me kërkesën për miratim. P R O K U R O R I

__________________________________


37


38

39

MODUL 2 PROVAT

2. PROVAT Punoi: Av.Marinela Kacori (Pilinci)

40

Pjesa I: HYRJA .......................................................................................... 41• Çfarë do të konsiderohen prova në procesin penal• Përkufizimi i provave• Llojet e provave• Mjetet ligjore të mbledhjes së provave

Pjesa II: PROVAT ...................................................................................... 43 A - LLOJET E PROVAVE ................................................................................. 43• Dëshmia• Deklarimet e të pandehurit Dhe palëve private• Ballafaqimi• Njohja• Ekspertimi • Eksperimenti• Provat materiale• Dokumentet B - MJETET PËR KËRKIMIN E PROVAVE............................................................. 50 Kqyrja

PJESA III .................................................................................................. 52• RAST STUDIMOR NGA GJEDNJ• Dragojevic vs Croatia

PJESA IV ................................................................................................... 53• KAZUSE DHE DISKUTIM

BIBLIOGRAFI ............................................................................................ 54

GLAVA 2 OPTUŽBA MODUL 2 PROVAT

41

PJESA I

1. HYRJA

Çfarë do të konsiderohen prova në procesin penal?

Instituti i provave penale dhe procesit të të provuarit, lidhet në mënyrë të drejtpërdrejtë me përmbajtjen dhe detyrën e kësaj shkence, me atë që quhet procesi i zbulimit dhe i të provuarit të së vërtetës në procesin penal.

Percaktimi qe jep kodi ynë në nenin 149 te tij në lidhje me provat ne pocesin penal ëshë: “Prova janë njoftimet mbi faktet e rrethanat që lidhen me veprën penale, që merren prej burimeve të parashikuara në ligjin procedural penal, në përputhje me rregullat e caktuara prej tij dhe që shërbejnë për të vërtetuar kryerjen ose jo të veprës penale, pasojat e ardhura prej saj, fajësinë ose pafajësinë e të pandehurit dhe shkallën e përgjegjësisë së tij.“

Me ndryshimet e reja me ligjin 35\2017, ketij neni iu shtua dhe paragrafi i dytë për rastet përjshtimore të paparashikuara ne ligj, konkretisht:

2. Kur kërkohet një provë që nuk rregullohet me ligj, gjykata mund ta marrë nëse prova vlen për të vërtetuar faktet dhe nuk cenon vullnetit e lire të personit. Gjykata vendos për marrjen e provës pasi dëgjon palët mbi mënyrën e marrjes së saj.

Gjithashtu me këto ndryshime, është riformuluar paragrafi i parë i nenit 152 duke përcaktuar se asnjë provë nuk ka vlerë të paracaktuar nga ligji dhe se gjykata, pas shqyrtimit të provave në tërësi, çmon vërtetësinë dhe fuqinë provuese të tyre, duke argumentuar arsyet ku është mbështetur për të krijuar bindjen e saj. Ky parashikim nenvizon rëndësine e veçantë dhe detyrimin e gjykatës për të analizuar në vendim provat ku mbështet vendimmarrjen e saj.

Që një provë të jetë e vlefshme për t'u marrë dhe për t'u vlerësuar në procesin penal, ajo duhet që detyrimisht dhe njëkohësisht të përmbushë elementet e mëpostëm:

1 - Të japë e të pasqyrojnë njoftime e të dhëna rreth fakteve dhe rrethanave të kryerjes së një vepre penale të caktuar dhe që shërbejnë për të vërtetuar kryerjen ose jo të veprës penale, pasojat e ardhura prej saj, fajësinë ose pafajësinë e të pandehurit dhe shkallën e përgjegjësisë së tij.

2 - Të merren prej burimeve të njohura e të parashikuara nga ligji procedural penal.

GLAVA 2 OPTUŽNI AKT GLAVA 2 OPTUŽBAMODUL 2 PROVAT

42

GLAVA 2 OPTUŽNI AKT

3 - Këto prova duhet që detyrimisht të merren e të administrohen sipas rregullave të parashikuara nga ligji procedural në dispozita të veçanta për secilën provë.

Mosrespektimi i kërkesave të ligjit procedural në marrjen e kësaj prove (njoftimit): Pavarësisht se ai lidhet me objektin e të provuarit dhe është marrë nga burime ligjore të provës nuk mund të përbëjë provë penale të vlefshme për procesin penal. Këtë qendrim ka mbajtur edhe praktika gjyqësore, në veçanti Gjykata e Lartë dhe konkretisht; “deklaratat e tre shtetasve të dhëna para noterit nuk mund të konsiderohen prova penalene cilësinë dhe kuptimin që i jep neni 149 i K.Pr.Penale ...”; 146. “qëndrimi i gjykatave mbi marrjen e provave dokumentare të paraqitura nga mbrojtja ka qenë i gabuar. Nga studimi i dokumentave nuk mund të sqarohet se në ç’rrugë ato janë marrë si dhe vërtetësia e tyre...”; 147 . “nga gjykata e shkallës së parë nuk është pranuar me të drejtë kërkesa e mbrojtjes për marrjen e disa shkresave të lëshuara nga autoritetet e shtetit grek, bazuar në nenet 149 dhe 151/4 të K.Pr.Penale..”( nr. 169, datë 02.04.2008 të Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë. Në këtë vendim është arsyetuar se bazuar në këtë kërkesë nga gjykata disponohet marrja e këtyre provave sipas rregullave të parashikuara nga ligji nëpërmjet letërporosisë.)

Llojet e provave

Ligjvënësi yne në KREUN II (nenet 149-197) te KPrP ka parashikuar llojet e provave në procesin penal, të cilat do i përmendim shkurtimisht tani dhe do i analizojmë më me hollësi në vazhdim te këtij moduli.

1. Dëshmia2. Pyetja e të pandehurit dhe palëve private3. Ballafaqimi 4. Njohja 5. Eksperimenti6. Ekspertimi 7. Provat materiale8. Dokumentat

Me ndryshimet me ligjin 35/2017, edhe ky kapitull pësoi ndryshime të rëndesishme, të cilat do t'i theksojmë më poshtë kur të analizojmë secilën prej këtyre provave.

Mjetet e kërkimit të provës

Mjetet e kërkimit të provave janë veprime konkrete procedurale që kryhen nga organi procedues për zbulimin dhe administrimin e provave penale në çdo fazë të procesit penal. Mjetet e kërkimit të provave janë parashikuar dhe rregulluar me dispozitat e kreut III-të i K.Pr.Penale , në të cilat parashikohen si mjete për kërkimin e provës penale:

1. Kqyrja 2. Kontrollet 3. Sekuestrimet 4. Përgjimet

Në tërësinë e tyre, të gjitha mjetet e kërkimit të provave kanë lidhje dhe ndërthuren në mënyrë të


43


drejtpërdrejtë me njëra-tjetrën dhe me vetë provat në tërësi.

Në vazhdim do arsyetojmë dhe ndryshimet e pësuara nga KPrP në disozitat e këtij kreu.

PJESA II

A. PROVAT1. Dëshmia

Dëshmia ëahtë deklarimi me gojë i një personi drejtpërsëdrejti ne Gjykatë në lidhje me rrethanat e ndodhjes së ngjarjes penale, personave të përfshirë në të, dinamikën e veprimeve të kryera ne këtë ngjarje, gjithmonë në lidhje me objektin e të provuarit.

Thënë me fjalë të tjeshta, riprodhimi me gojë i asaj cfarë është parë apo dëgjuar para gjykatës. Kjo provë materializohet në procesverbal.

Rregullat e parashikuara nga KPrP ne lidhje me marrjen e kesaj prove dhe cili mund të jetë objekti i saj:

1. Dëshmitari është një person i pazëvendësueshëm dhe i papërfaqësueshëm në gjykim. Ai duhet të jetë prezent personalisht para gjykatës në seancën gjyqësore.

2. Gjatë marrjes te dëshmisë pyetet vetëm për faktet që përbëjnë objekt prove.

3. Mund të dëshmohet në lidhje me qëndrimin moral të të pandehurit vetëm për faktet që shërbejnë për përcaktimin e personalitietit të të pandehurit ne lidhje me veprën penale dhe rrezikshmërinë shoqërore të tij.4. Dëshmia mund të shtrihet edhe në marrëdhëniet që mund të ekzistojnë midis dëshmitarit dhe palëve në proces apo rrethanat që lidhen me besueshmërinë e tij.

5. Dëshmitari pyetet vetëm për ato çfarë ai ka konstatuar dhe nuk mund të dëshmojë për çka flitet në publik dhe as te bëjë vlerësime personale.

6. Nëse gjatë deklarimeve të tij dëshmitari iu referohet personave të tjerë gjykata kryesisht ose palët me kërkesë mund te thërrasin këta persona për të dëshmuar (dëshmia indirekte).

Pra, pa u provuar burimi i dëshmisë sjell papërdorshmërinë e kësaj prove .

Këto parashkrime te të nenit 150 te KPrP janë mjaft të rëndësishme dhe duhet t'u kushtohet rëndësi e veçantë, sidomos nga ana jonë si avokatë pasi duke qënë se dëshmia është një provë që merret drejtpërsëdrejti, duke njohur mirë objektin dhe kufijtë që përcakton ligji ku ajo mund të shtrihet do të jemi te aftë ta kundërshtojmë aty për aty duke mos lejuar dhe krijimin e një mendimi subjektiv nga ana e Gjykatës. Duhet theksuar fakti se dëshmia si provë në procesin penal ka një rëndësi të mdhe në përcaktimin e dy elementëve kryesorë te veprës penale siç janë ana objektive dhe ana subjektive e saj.

• Personat të cilët mund të thirrren me cilësinë e dëshmitarit:


44


a) Në përcaktim të nenit 155/1 të KPrP, çdo person ka zotësi për të dëshmuar, me përjashtim të atyre që për shkak të të metave fizike ose mendore nuk janë në gjendje të dëshmojnë. Pra ligji nuk përcakton kufizime moshe për dëshmitarin.

Si avokatë natyrishëm na lind pyetja : si do e provojmë faktin, në rast dyshimi që një person me cilësinë e dëshmitarit nuk mund të dëshmojë për shkak të të metave fizike apo mendore?

Në këtë momënt, me kërkesë të palëve apo dhe kryesisht, gjykata mund të bejë verifikime kur ekzistojnë dyshime për gjëndjen fizike dhe mendore të dëshmitarit. Përcaktimi i zotësisë për të dëshmuar bëhet me anë të ekspertimit mjeko-ligjor apo dhe psikiatrik.

b) Janë të papajtueshëm me detyrën e dëshmitarit personal që janë bashkë te pandehur në një procedim të lidhur kur ndaj tyre është dhënë një vendim i ndryshëm nga ai i pafajësisë (vendimi i pafajësisë duhet të ketë marrë formë të prerë). Në këtë nen të KPrP, me ndryshimet e reja janë shtuar dhe papajtueshmëria kur është dhënë vendimi i dënimit dhe për rastet e gjykimit me marrëveshje dhe të urdhrit penal, procedura këto i ka parashikuar për herë të parë në ndryshimet e bëra me ligjin 35/2017. Përjashtim në këtë rast bën bashkëpunëtori i drejtësisë, i cili pyetet si dëshmitar sipas nenit 36/a te këtij Kodi.

c) Janë të papajtueshëm me këtë detyrë personat që kanë kryer ose kryejnë funksionin e prokurorit ose të gjyqtarit në të njëjtin procedim.

d) Gjithashtu nuk mund të dëshmojnë i padituri civil dhe personi civilisht përgjegjës për dëmin e shkaktuar.

Të gjitha dëshmitë ë marra në kundërshtim me çka parashtuam më sipër do konsiderohen si prova të pavlefshme.

e) nuk mund të detyrohen të dëshmojnë personat që kaneë lidhje të afërta me të pandehurin si: gjiniam, krushqia e afërt, bashkëshorti , ish-bashkëshorti apo bashkëjetuesi për faktet e mësuara gjatë martesës, si dhe ata që kanë marrdhënie birësimi me të pandehurin.Përjashtim bën rasi kur këta persona janë në cilesinë e kallzimtarit, kanë bërë ankim ose kur ata vetë ose një familjar i tyre është viktimë e veprës penale.Mosvënia në djeni e personave të mësipërm se ata kanë të drejtë edhe të mos dëshmojnë, passjell pavlefshmëri të dëshmisë të tyre.

f) Nuk detyrohen të dëshmojnë edhe personat ne mbrojtje të sekretit profesional. Konkretisht: avokatët , përfaqësuesit ligjorë, noterët, mjekët dhe çdokush tjetër që ushtron një profesion shëndetësor si dhe çdo subjekt tjetër që me ligj lejohet të mos dëshmojë në kuadër të sekretit profesional.

2. PYETJA E TE PANDEHURIT DHE E PALËVE PRIVATE

Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në Vendimin Unifikues nr. 3, datë 27.09.2002 kanë arsyetuar se: “..figura procedurale e autorit të mundshëm të veprës penale, që nga momenti i njoftimit të saj te prokurori e deri në momentin e përfundimit të hetimeve, evoluon nga person të cilit i atribuohet vepra penale, në person ndaj të cilit zhvillohen hetime dhe së fundi në i pandehur..”


45


Në këtë pjesë ne do të përqendrohemi në pyetjen e të pandehurit në gjykim.

Kjo është një provë me një specifikë të vçcantë pasi lidhet drejtpërsëdrejti me personin e akuzuar për kryerjen e vepres penale. Duhet patur parsysh se legjislatori i ka dhënë mundësinë të pandehurit të pyetet vetëm kur ata shfaqin vullnetin për t'u pyetur. Neni 166 i K.Pr.P. parashikon dy raste: a) kur bën vëetë kërkesë, ose b) kur i kërkohet, ai duhet të japë pëlqimin e tij.

Rregullat për marrjen e kësaj prove:

1. Shfaqja e vetë vullnetit të të pandehurit; 2. Prania e detyrueshme e mbrojtësit; 3. Kur i pandehuri është deklaruar në mungesë ose refuzon të përgjigjet për deklarimet e dhëna gjatë hetimeve dhe në prani të mbrojtësit, gjykata vendos të lexohen procesverbalet e deklarimeve të bëra nga i pandehuri gjatë hetimeve paraprake neni 370 i /K.Pr.P;4. Respektimi i garancive procedurale të parashikuara nga legjislacioni ynë procedural. Garanci të tilla si vullneti për t’u paraqitur personalisht apo për të paraqitur mbrojtësin e tij, sigurimi i mbrojtjes gjatë procesit të pyetjes së tij etj., garanci këto të cilat nuk i gjejmë tek dëshmitari, eksperti etj. Sipas garancive procedurale, nuk parashikohet asnjë pasojë juridike për të pandehurin nëse refuzon të japë shpjegime ose të bëjë thënie të rreme, në çdo fazë të procesit.

• Pyetja e palëve private.

Në këtë rast duhet te mbahen parasysh parashikimet e ligjvënësit për ngritjen e padis; civile në gjykimin penal (nent 61-67 t; Kodit të Procedur;s Penale). Me cilësinë e paditësit civil në procesin penal mund të jenë personi që ka pësuar pësuar dëm nga vepra penale ose trashëgimtarët e tij (legjitimiteti aktiv). Me cilësinë e të panditurit mund të jenë ose i pandehuri, ose një peron tjetër, i paditur civil, ndërsa neë lidhje me objektin e kësaj kërkesë-padie ligjvënësi parashikon dy raste: a) kërkimin e kthimit të pasurisë dhe b) shpërblimin e dëmit të ardhur nga vepra penale.

Duhet mbajtur parsysh që edhe këta persona pyeten vetem me pëlqimin e tyre me përjashtim të paditësit civil kur thirret në cilësinë e dëshmitarit.

Për të marrë këtë lloj prove ndiqen rregullat e parashikuara për dëshminë, të cilat i parashtruam më sipër. Konkretisht, zbatohen neni 153 (objekti i dëshmisë), 154 (dëshmia e tërthortë), 157/2 (detyrimet e dëshmitarit) dhe 363 (pyetja e ekspertëve).

3. BALLAFAQIMET

Kjo është një provë e veçantë për të cilën legjislatori ka përcaktuar kushte kur mund të merret:

a) Lejohet vetem midis personave që janë pyetur ose deklaruar (i pandehuri).b) Lejohet vetëm kur midis deklarimeve të tyre ka mospërputhje mes rrethanave dhe fakteve.c) Lejohet kur është i nevojshëm verifikimi i fakteve dhe i të dhënave që lidhen me objektin e të provuarit.d) Me ndryshimet me ligjin 35/2017 legjislatori ka parashikuar ndalimin e ballafaqimit midis te pandehurit te rritur me viktimën dhe të pandeurit të rritur dhe dëshmitart të mitur. Kjo bëhet për arsye të garantimit të mbrojtjes të të miturit.


46


e) Ballafaqimi realizohet nga ana e gjykatës në seancë gjyqësore, mbi kërkesën e palëve apo kryesisht, sipas rregullave të parashikuara nga neni 170 i këtij kodi, me praninë e palëve, prokurorit, të pandehurve e mbrojtësve tyre.f) Palëve qe do ballafaqohen iu kujtohen deklarimet e mëparshme nga organi procedues.g) Palët që do ballafaqohen pyeten nëse iu qëndrojnë deklarimeve të bëra apo i kundërshtojnë ato.

4. NJOHJET

Njohja bëhet me qëllim që të verifikohen thëniet e dëshmitarëve , të viktimës apo të të pandehurit dhe të indvidualizohet autori i veprës penale apo i sendeve që lidhen me të.

Nga Kodi yne përcaktohen 3 lloje njohjesh:

1. Njohja e personave2. Njohja e sendeve3. Njohje te tjera ku përfshihen tingujt, zërat ose cdo gjë tjetër që mund të jetë objekt perceptimi shqisor.

Kjo provë mund të merret në dy momente:

1. Gjatë hetimeve paraprake nga organi procedues,2. Gjatë gjykimit të ceshtjes.

Me ndryshimet e bera me ligjin 35/2017 ne kapitullin e njohjes, legjislatori ka shtuar praninë e detyrueshme të psikologut në rastin e pyetjes te personave të mitur; kjo me qëllim garantimin e të drejtave të tij.

Gjithashtu është shtuar dhe neni 172/a, i cili parshikon:

Detyrimi për të marrë pjesë në njohje

1. Personat e thirrur janë të detyruar të marrin pjesë në procedurën e njohjes.

2. Organi procedues mund të urdhërojë shoqërimin e detyrueshëm të personit të thirrur rregullisht që nuk paraqitet në vendin, ditën dhe orën e caktuar për njohje pa pasur shkaqe të arsyeshme.

3. Ndalohet shoqërimi i detyrueshëm i të miturit kur procedohet sipas paragrafit 3, të nenit 171, të këtij Kodi.

Siç shihet, arsyeja e shtimit të këtij neni ka për qëllim realizimin sa me efikas dhe më shpejt në kohë të njohjes. Ka mjaft rëndësi që paraqitja për njohje të bëhet sa më shpejt të jetë e mundur. Kjo për shkak se të dhënat e përftuara nga marrësi janë të afërta.


47


5. EKSPERIMENTI

Eksperimenti ka të bëjë me riprodhimin, për aq sa është e mundur, të gjendjes si ka ndodhur fakti, duke përsëritur mënyrat e zhvillimit të faktit, kjo e bazuar në njoftimet dhe të dhënat që disponon organi procedues. (neni176/2)

Eksperimenti është ajo lloj prove që përdoret për të provuar nëse

a) njëfaktka ndodhur; b) mënyrën si ka ndodhur; c) për verifikimin e provave të tjera penale që lidhen me objektin e të provuarit.

Si avkokatë, duhet të mbajmë parsysh disa rregulla për marrjen e kësaj prove:

1. Gjithmonë bëhet me vendim të organit që procedon;2. Duhet të bëhet në vendin që ka ndodhur ngjarja që do të verifikohet; 3. Koha e zhvillimit duhet të jetë sa më e afërt me atë të faktit që do të verifikohet;4. Kushtet e zhvillimit të eksperimentit duhet të jenë të ngjashme me ato të rrethanave që do të verifikohen;5. Veprimt e kryera gjatë eksperimentit nuk duhet të rrezikojnë sigurinë e personave apo atë publike;6. Eksperimenti mund të përsëritet disa herë për përfundime më të sakta;7. Rezultatet e eksperimentit fiksohen në procesverbal ku në fund parashtrohen rezultatet.

Gjithashtu edhe eksperimenti mund të bëhet në dy momente:

1. Gjatë hetimeve paraprake nga organi procedues (siç ndodh në të shumtën e rasteve)2. Gjatë gjykimit, kryesisht nga Gjykata apo me kërkesë të palëve.

6. EKSPERTIMI

Kur organi procedues apo Gjykata e ka të domosdodhme përdorimin e njohurive të posacçme për të realizuar kërkimet, pë të marrë të dhëna apo për të bërë vlerësime, atëherë lejohet ekspertimi, si provë në gjykim.

Ekspertimi si proces tekniko-shkencor, kryhet nga ana e specialistit (ekspertit), i cili duke zotëruar njohuri apo mjeshtëri të posaçme teknike, profesionale dhe shkencore, arrin të verifikojë apo vërtetojë nga ana teknike e shkencore një fakt të rëndësishëm për procesin penal (Ferdinant Elezi).

Objekt i eksperimit nuk mund të jetë:

a) përcaktimiiprofesioninalizmitnëveprënpenale,b) prirjetkriminale,c) karakteri dhe personaliteti i të pandehurit d) cilësitë psikike që nuk varen nga shkaqet patologjike.


48


Papajtueshmëria me detyrën e ekspertit.

a) Personat e mitur, ata që s’kanë zotësi juridike për të vepruar si dhe persona të sëmurë mendorë si dhe çdo person që ka ndalim ligjor. b) Çdo person që është pezulluar nga kryerja e një detyre publike apo profesioni. c) Personat ndaj të cilëve janë marrë masa sigurimi në kuptimin që i jep neni 232 dhe 240 i K.Pr.Penale mbi masat e sigurimit shtrënguese e ndaluese. d) Personat ndaj të cilëve konkurojnë kushtet ligjore për të mos dëshmuar, përkthyer apo që nuk kanë detyrim të dëshmojnë apo përkthejnë.e) Persona të cilët kanë papajtueshmëri sipas rasteve që janë parashikuar në nenet 15, 16 dhe 17 të K.Pr.Penale për gjyqtarin në gjykimin e çështjes penale

Evidentimi i këtyre rasteve mund të na cojë në përjashimin e ekspertit.

Rregullat e parashikuar nga KPr.P për marrjen e provës të ekpertimit:

1. Per realizimin e ekspertimit në çdo fazë , organet proceduese duhet të disponojnë me vendim të veçantë për kryerjen e ekspertimit. Vendimi i u njoftohet të pandehurit dhe mbrojtësit të tij. Mos respektimi i këtij detyrimi sjell pavlefshmëri relative në kuptim të nenit 129 të K.Pr.Penale

2. Paraqitja dhe verifikimi i identitetit të ekspertit në organin procedues, marrja e detyrës, njoftimi dhe pyetja nëse ekziston shkak papajtueshmërie apo i mungesës së detyrimit për të kryer detyrën, paralajmërimi për përgjegjësinë penale në kryerjen e ekspertimit si dhe marrja e deklaratës me shkrim nga eksperti sipas parashikimeve të nenit 183/1 të K.Pr.Penale. Në këtë etapë përfshihet edhe marrja nga eksperti, e akteve apo materialeve të nevojshme që disponohen nga organi proçedues. Eksperti njihet me aktet, mund dhe ka të drejtë të jetë prezent në kryerjen e veprimeve të caktuara procedurale që lidhen me ekspertimin e ngarkuar. Në rastet kur ekspertimit do t'u nënshtrohen persona, organi procedues merr masa për të siguruar paraqitjen e tyre e respektimin dhe detyrimet që lidhen me veprimet e ekspertit.

3. Kryerja e veprimtarisë tekniko-shkencore nga ana e ekspertëve, nxjerrja e konkluzioneve dhe formalizimi i tyre në aktin e ekspertimit. Kjo fazë është parashikuar e rregulluar nga nenet 184 e 185 të K.Pr.Penale, në të cilat parashikohen veprimet e ekspertit e dhënia e konkluzioneve nga ekspertët në aktin e ekspertimit. Kjo fazë në vetvete përfaqëson veprimet tekniko-shkencore të kryera nga ekspertët, për të dhënë përgjigje e për të zgjidhur çështjet të cilat i janë ngarkuar atyre nga organi procedues. Ligjvënësi ka parashikuar të drejtën e ekspertëve, për qëllime të kryerjes së ekspertimit për t'u njohur me të gjitha aktet që disponohen nga ana e organit proçedues. Për qëllime të ekspertimit ai mund të autorizohet të jetë i pranishëm në pyetjen e palëve apo marrjen e provave të tjera. Rezultatet dhe konkluzionet e ekspertimit të kryer, ekspertët i japin në aktin e ekspertimit (akt i shkruar) të cilin e paraqesin atë përpara prokurorit apo gjykatës. Gjatë hetimeve ata mund të pyeten nga organi procedues, polica gjyqësore dhe prokurori. Në gjykim ata pyeten nga palët dhe gjykata rreth ekspertimit të kryer dhe rezultateve të tij, duke respektuar kërkesat e ligjit mbi pyetjen e dëshmitarëve.


49


4. Paraqitja e aktit të ekspertimit, njohja e rezultateve të tij nga palët në proces si dhe pyetja e ekspertëve rreth mendimit e konkluzioneve të nxjerra nga ekspertimi apo për rrethana të tjera që çmohen të nevojshme dhe shërbejnë për vlerësimin e verifikimin e rezultateve të ekspertimit. (F. Elezi)

7. PROVAT MATERIALE

Çfarë do kuptojmë me provat materiale? Këtë përcaktim e jep neni 187 i Kodit të Procedurës Penale dhekonkretishtjanë:

a) sendet që kanë shërbyer si mjete për realizimin e veprës penaleb) sendet mbi të cilat gjenden gjurmët e veprës penalec) sendet që përbëjnë objektin e përfitimit nga vepra penale ose janë produkt i sajd) çdo send tjetër që mund të ndihmojë në sqarimin e rrethanave të cështjes. Ajo për çka duhet të jemi të vëmendshëm është disponimi ne lidhje me këto prova në fund të gjykimit.Gjykata mund të vendosë:

A) Që këto sende të merren dhe t'i kalojnë shtetit kur këto sende përbëjnë përfitimin e nxjerrë nga vepra penale, mjetin për kryerjen e veprës penale, shpërblimin e dhënë apo të garantuar për realizimin e saj (me përjashtim të rasit kur këto sende janë të personave që nuk kanë marrë pjesë në veprën penale).B) Sendet, mbajtja ose qarkullimi i të cilave është i ndaluar iu dorëzohen enteve përkatëse ose zhduken.C) Sendet që nuk kanë asnjë vlerë zhdukenD) T'iu kthehen personave që iu takojnë.

I rëndësishëm është parashikimi i nenit 192, pika 2, i cili thekson se provat materiale mund t'iu kthehen persovnave që iu përkasin dhe para mbylljes të procedimit por me kushtin që të mos dëmtohet zgjidhja e cështjes.

8. DOKUMENTET

Si pohuam dhe më sipër, del qartë se kjo lloj prove është e lidhur me provat materiale dhe me fiksmin dhe evidentimin e provave të tjera. Në nenet 191 – 197 të K.Pr.Penale, përcaktohen llojet e dokumenteve që marrin cilësinë e provës penale dokumentare, rregullat procedurale në lidhje me marrjen e administrimin dhe vlerësimin e tyre në procesin penal.

Vetë neni 191 i K.Pr.P. përcakton mënyrën e marrjes së këtyre dokumentave, konkretisht, nëpërmjet fotografimit, filmimit, fotografimit dhe çdo mjeti tjetër.

Por duhet patur parasysh që dokumentat të pranohen si provë duhet të kenë qartësi dhe prejardhje të sigurt.

Me zhvillimin e teknologjisë, një rëndësi të madhe marrin parashikimet e nenit 191/a të KPrP. Detyrimi për paraqitjen e të dhënave kompjuterike

1. Gjykata, në rastin e procedimeve për vepra penale në fushën e teknologjisë së informacionit, me kërkesë të prokurorit ose viktimës akuzuese urdhëron mbajtësin ose kontrolluesin të dorëzojnë të


50


dhënat kompjuterike të memorizuara në një sistem kompjuterik apo në një mjet tjetër memorizimi.

2. Gjykata, në këto procedime, urdhëron edhe dhënësin e shërbimit për dorëzimin e çdo informacioni për abonentët e pajtuar, për shërbimet e ofruara nga dhënësi.3. Kur ka arsye të bazuara për të menduar se nga vonesa mund t’u vijë një dëm i rëndë hetimeve, prokurori vendos, me akt të motivuar, detyrimin për paraqitjen e të dhënave kompjuterike, të përcaktuara në pikat 1 e 2 të këtij neni dhe njofton menjëherë gjykatën. Gjykata vlerëson vendimin e prokurorit brenda 48 orëve nga njoftimi.

Llojet e dokumentave.

1 - Dokumentet që përbëjnë në vetvete provë materiale, të cilat sigurohen nëpërmjet mjeteve të kërkimit të provave ose kur paraqiten nga palët në proces. Nëse ato janë në posedim apo pronësi të personave të caktuar ato merren e sekuestrohen sipas parashikimit të nenit 191/3 i K.Pr.Penale. Këto janë dokumente të cilat merren, administrohen dhe vlerësohen nga organi procedues në cilësinë e provës materiale dhe në to gjenden elementë dhe gjurmë që provojnë kryerjen e veprës penale, autorësinë e saj e rrethana te tjera në lidhje me objektin e të provuarit. 2 - Dokumentet që japin njoftime dhe lidhen me gjendjen gjyqësore, personalitetin e të pandehurit, të viktimës apo edhe të dëshmitarit, kur fakti për të cilin procedohet duhet të vlerësohet në lidhje me sjelljen ose cilësitë morale të këtyre personave, p.sh. gjendja gjyqësore e këtyre personave verifikohet nga ana e subjekteve proceduralprocedurale, bazuar në të drejtën e njohur nga ligji në nenin 484 të K.Pr.Penale.

3 -procesverbalet e procedimeve të tjera, atëherë kur kanë të bëjnë me sigurimin e provës ose me provat e administruara gjatë shqyrtimit gjyqësor. Konkretisht mund te merren nga:

a) Nje gjykim civil i përfunduar i formës të prerëb) Aktet e veprimeve që nuk mund të përsëriten, përfshirë edhe deklarimet e të pandehurit , kur provohet pamundësia e marrjes të tyre, e cila në momëntin e veprimit nuk mund të paparashikohej.

4 - Vendimet e formës së prerë. Ato merren si provë në rastet kur me anë të tyre provohet ekzistenca e faktit ( jo për analogji).

5 - dokumenat që pasqyrojnë rezultatet e përgjimeve.Me ndryshimet e reja, në nenin 193 janë rregulluar rastet e përdorimit të deklarimeve të dhëna gjatë fazës së hetimeve paraprake edhe nga i pandehuri, duke u lejuar përdorimi i tyre vetëm kur këto deklarime janë marrë në praninë e mbrojtësit, ose në rastin kur i pandehuri jep pëlqimin e tij.

B. MJETET PËR KËRKIMIN E PROVËS

Me mjete për kërkimin e provës do të kuptojmë veprimet procedurale të parashikuara nga legjislacioni ynë për të siguruar prova në cçdo fazë të procesit penal.

1. Kqyrjet

Objekt i kqyrjes mund të jenë personat, kufomat vendet dhe sendet që mbartin gjurmë apo lidhen me gpasoja të tjera të veprës penale.


51


Kodi ynë ka pësuar një ndryshim me ligjin 35/2017 duke shtuar nenin 201 /a: Marrja e kampionëve biologjikë ose kryerja e procedurave mjekësore të detyruara. Kjo dispozitë parashikon në mënyrë të hollësishme kqyrjen e personit me qëllim marrjen e kampionëve biologjikë ose kryerjen e procedurave mjekësore të detyruara, si dhe veprimet e zhvilluara me të miturit në këto procedura.

a) Prokurori duhet të marrë pëlqimin e të pandehurit ose personave të për të marrë kampionët biologjikëb) Pëlqimi i personit duhet të jepet me shkrim para prokurorit duke firmosur një deklaratë me anë të secilës konfirmon dhe se i është bërë me dije arsyeja e marrjes të kampionëve biologjikë apo e kryerjes të procedurës mjekësore.c) Nëse personi është minoren, pëlqimin e japin prindërit ose kujdestari ligjor.Në qoftë se personi nuk jep pëlqimin, një procedurë e tillë mund të kryhet me kërkesën e prokurorit dhe me urdhër të gjykatës, por gjithmonë pa rrezikuar shëndetin e personit, pa cenuar integritetin e tij. Është e rëndësishme të theksohet se mund të kryhen vetëm ndërhyrjet që shkaktojnë cënimin minimal në marrjen e mostrës. Në çdo rast, këto lloj aktesh nuk mund të merren në qoftë se ato mund të rrezikojnë jetën e personit ose, nëse ato mund të shkaktojnë vuajtje të padëshiruar.d) Personi të cilit do t’i merren mostra apo dhe personat e tjerë të lidhur me të duhet të njoftohet të paktën 3 ditë para se të merret mostra, apo të bëhet procedura mjekësore. e) Në rast se ka një arsye për të besuar se informacioni që kërkohet mund të humbasë ose mund të humbasë vlerën, marrja e mostrës do të kryhet pa vendim të gjykatës dhe vetëm me urdhër të prokurorit. Në këto raste, prokurori i kërkon gjykatës të vlerësojë urdhrin e dhënë brenda 48 orëve.f) Ne rastin e marrjes te kampionit biologjik apo procedurës mjekësore tek i dyshuari ose i pandehuri, prania e mbrojtësit është e detyrueshme.g) Në rastin e femijës të mitur është i detyrueshëm prania e prindit,kujdestarit ligjor ose e një personi të besuar.

Nëse kampioni biologjik apo procedura mjekësore behet në kundërshtim me këto rregulla, rezultatet e marra janë të papërdorshme.

Neni 201/b përcakton procedurën e asgjesimit të kampionëve biologjikë të marrë në përputhje me parashikimet e vendimit kuadër 2008-977 për mbrojtjen e të dhënave personale të përpunuara në kuadër të bashkëpunimit policor dhe gjyqësor në çështjet penale dhe në Direktivën e BE-së 95/46/KE të Parlamentit Evropian dhe të Këshillit, të datës 24 tetor 1995, mbi mbrojtjen e individëve në lidhje me përpunimin e të dhënave personale dhe lëvizjen e lirë të këtyre të dhënave.

• Kur i pandehuri deklarohet i pafajshëm me vendim të formës të prerë gjykata urdhëron dhe asgjesimin e kampionëve biologjikë të marra prej tij. Ruajtja e tyre në rast duhet të bëhet me kërkesë brenda 60 ditëve.

• Kur i pandehuri shpallet fajtor, kampionet ruhen për 20 vjet nga dita që vendimi merr formë të prerë. Me urdhër të gjykatës mund të ruhen deri në 40 vjet kur është deklaruar fajtor për një veper për të cilën K.Penal parshikon dënim jo më pak se 10 vjet në maksimium.


52


PJESA III

Vendim i Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut (Rast Studimor)Dragojevic kundër Kroacise.

1.RRETHANAT E FAKTIT

Në vitin 2007, autoritet kroate kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar, dyshonin se Ante Dragojevic , një marinar, ishte i përfshirë në një rrjet trafiku ndërkombëtar droge midis Amerikes Latine dhe Evropes. Me kërkesë të autoriteteve te ndjekjes penale, gjyqtari hetimor autorizoi përgjimin në fshehetësi të telefonit të Dragojevic (madje duke zgjatur dhe afatet e përgjimit). Vetë Kodi i Procedurës Penale Kroate, kërkonte miratimin e gjykatës për lejimin e përgjimit; gjithashtu në nenin 182, pika 1, përcaktohej se:

"Urdhri (për përgjimin) duhet të përcaktojë të gjithë informacionin përkatës për personin nën përgjim, rrethanat që justifikojnë nevojën për këtë veprim , afatet brenda të cilave mund të kryhet përgjimi, të cilat duhet të jenë në proporcion me qëllimin legjitim të ndjekur, fushëveprimin dhe vendin ku do kryhet.”

Në vitin 2009 kërkuesi mori fajësi për trafikim droge dhe pastrim parash dhe u dënua me nëntë vjet burgi. Dënimi i tij u la në fuqi nga Gjykata e Lartë në vitin 2010 dhe ankimi i tij në Kushtetuese u rrëzua në vitin 2011

Më pas, Dragojevic e paraqiti rastin para Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut.

2. BAZA LIGJORE

Neni 8 i Konventës Evropiane Për të Drejtat e Njeriut:

E drejta për respektimin e jetës private dhe familjare

1. Çdokush ka të drejtën e respektimit të jetës së tij private dhe familjare, banesës dhe korrespondencës së tij.

2. Autoriteti publik nuk mund të ndërhyjë në ushtrimin e kësaj të drejte, përveçse në shkallën e parashikuar nga ligji dhe kur është e nevojshme në një shoqëri demokratike, në interes të sigurisë publike, për mbrojtjen e rendit publik, shëndetit ose moralit, ose për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të të tjerëve.

3. ARGUMENTIMI LIGJOR I VENDIMIT.

Gjykata Evropiane e te Drejtave të Njeriut kontsatoi shkelje të kërkesave të nenit 8 të Konventës Evuropiane të të Drejtave te Njeriut sepse përgjimi i telefonit të Dragojevic kishte cënuar të drejtën e tij për të respektuar “jetën private” dhe “Korrespondencën”

Në mbështetje te ligjit të brendshëm, përdorimi i mbikqyrjes së fshehtë i nënshtrohej autorizimit paraprak. Megjithatë, në rastin konkret, urdhrat e nxjerra nga gjyqtari hetimor bazoheshin vetëm në


53

GLAVA 3 DOKAZI U KRIVIČNOM POSTUPKU

një deklarim në lidhje me kërkesën e autoriteteve të prokurorisë dhe pohimin që ‘hetimi nuk mund të zhvillohej me mjete të tjera’, pa asnjë informacion nëse ishin të disponueshme mjete te tjera më pak ndërhyrëse në jetën personale të kërkuesit.

Vetë GjEDNj e ka të vështirë të pranojë një interpretim të tillë të ligjit të brendshëm, që kërkon një shqyrtim të hollësishëm paraprak gjyqësor në lidhje me proporcionalitetim për përdorimin e masave të përgjimit të fshehtë. Anashkalimi i kësaj kërkese nga gjykatat e brendshme nëpërmjet justifikimit me prapaveprim kishte hapur mundësinë e arbitraritetit dhe nuk mund të parashikonte ndonjë garanci të përshtatshme dhe të mjaftueshme ndaj ndonjë abuzimi të mundshëm.

Në rastin e kërkuesit, gjykatat penale e kishin kufizuar vlerësimin e tyre të përdorimit të përgjimit të fshehtë në masën përkatëse për pranueshmërinë e provave të marra në këtë mënyrë, pa shkuar tek përmbajtja e kërkesave të Konventës në lidhje me pretendimet për ndërhyrje arbitrare tek të drejtat e kërkuesit sipas Nenit 8. Organet hetimore nuk kishin dhënë ndonjë informacion për mjetet mbrojtëse që mund të ishin të disponueshme nga një person në situatën e kërkuesit. Kështu, ligji përkatës i brendshëm, siç është interpretuar dhe zbatuar nga gjykatat e brendshme, nuk ishte i qartë në masën e mjaftueshme në lidhje me objektin dhe mënyrën e ushtrimit të diskrecionit të dhënë autoriteteve publike, dhe jepte garanci të përshtatshme ndaj abuzimit të mundshëm. Për pasojë, procedura për urdhërimin dhe mbikëqyrjen e përgjimit të telefonit të kërkuesit nuk përmbushte kërkesat e ligjshmërisë, dhe nuk ishte e përshtatshme për të realizuar që ndërhyrja tek e drejta e kërkuesit për respektimin e jetës së tij private dhe korrespondencës të ishte brenda asaj që ishte ‘e nevojshme në një shoqëri demokratike’.Për këtë arsye, GJEDNj konstatoi se Kroacia kishte shkelur parashikimet e nenit 8 të Konventës Evropiane të të Drejtave të Njeriut.

PJESA IV

KAZUS 1

Prokuroia ka filluar hetimin per shtetasin Z.X. pasi dyshohej se kishte konsumuar veprën penale te “Shitjes dhe prodhimit të narkotikëve”, parashikuar nga neni 283 i Kodit Penal. Pasi kishte filluar hetimi, organi i prokurorisë i kërkoi gjykatës autorizimin për të kontrolluar një ndër shtëpitë e banimit të këtij shtetasi, pasi dyshonin se aty mund të gjendeshin lendë narkotike.

Gjykata me vendimin e saj autorizoi kontrollin dhe pasi shkuan në vend, oficerët e Policisëkonsatuan se në këtë banesë gjendej një pistolete për të cilën shtetasi Z.X. nuk dispononte leje mbajtje.

Pyetje: A mund oficerët e policisë ose prokurori të akuzojnë shtetasin Z.X. për armëmbajtje pa leje, parashikuar nga neni 278 i Kodit Penal, ndërkohë që gjykata kishte autorizuar vetëm kërkimin për lëndë narkotike me vendimin e saj?

Pasi oficerët e policisë shkuan në vendbanimin e shteasit Z.X. në orën 19.00, atij iu bë e ditur e drejta e tij për të patur praninë e avokatit të tij nëse dëshironte. Dhe ai kërkoi që avokati i tij të ishte prezent në momentin e kontrollit. Pasi e telefonoi avokati i tij u vonua rreth një orë e 15 minuta për të mbërritur në vendbanimin e klientit të tij. Kështu kontrolli filloi në orën 20:15.


54


Duke patur parasysh parashikimet e nenit 206 të Kodit të Procedurës Penale “1. Kontrolli në një banesë ose në një vend të mbyllur ngjitur me të nuk mund të fillojë para orës shtatë dhe pas orës njëzetë. Në raste të ngutshme organi procedues mund të urdhërojë me shkrim që kontrolli të bëhet tej këtyre caqeve.”

A është ushtruar kontrolli i vendit në përputhje me rregullat e Kodit te Procedurës Penale?

A janë te vlefshme provat e sekuestruara gjatë këtij kontrolli?

Kazus 2

Një vajzeë rreth 35 vjeç rezuloi e zhdukur për dy muaj. Pas kërkimeve, policia arriti teë gjejë makinën e saj bosh. Pas disa kohësh rastësisht u gjet dhe një pjesë e trupit (krahu i djathtë) në qese plastike afër një ure.

Personi Y, duke biseduar me shokun e tij X, re egjistron atë me celularin e tij pa djeninë e tij gjatë një bisede në një kafe, kur ai pohon se ka vrarë një vajzë rreth 35 vjecç dhe trupin e ka djegur, por dyshon se mund t’i ketë shpëtuar një pjesë e trupit pa u djegur gjatë trasportit për në vendin ku do bënte djegien.Theksojmë se deri në këto momente nuk ka asnjë provë që të dyshohet se personi X ka kryer këtë vrasje.Me këtë regjistrim prokuroria e kalon çështjen në gjykatë duke kërkuar masë sigurimi personal për shtetasin X si i dyshuar për veprën penale të”vrasjes”, të parshikuar nga neni 76 i Kodit Penal.

Së pari: A kemi ëe bëjmë me nje proveë te vlefshme në rastin e regjistrimit?

Së dyti: Si avokat mbrojtës të personit X, parashtroni arsyet dhe bazën ligjore ku do mbështetni mbrojtejn tuaj, në seancën e kërkesës për caktimin e masës se sigurimit për personin X.


55

GLAVA 3 DOKAZI U KRIVIČNOM POSTUPKUGLAVA 2 OPTUŽNI AKT GLAVA 2 OPTUŽBAMODUL 2 PROVAT

56

57

FAZEN E GJYKIMIT Punoi: Av. Fatbardha Ajdari

MODUL 3 FAZA e GJYKIMIT

58

MODUL 3 TRAJNIMI MBI FAZEN E GJYKIMIT

Përmbajtja

1 Hyrje ......................................................................................................................................... 60 1.1. Ndryshimet e krijuara me kodin e ri të procedurës penale.............................. 611.2. Ndryshimet ligjore për fazën e gjykimit.................................................................. 612. SEANCA PARAPRAKE........................................................................................................ 622.1. Fazë gjykimi apo fazë hetimore?................................................................................... 622.2. Rëndësia e seancës paraprake në fazën e gjykimit............................................. 633. LLOJET E GJYKIMEVE .........................................................................................................653.1. Gjykimi i drejtpërdrejtë.......................................................................................................653.2. Gjykimi i shkurtuar................................................................................................................653.3. Gjykimi i zakonshëm........................................................................................................... 663.4. Rëndësia e llojit të gjykimit, si të zgjedhim?.............................................................664. Përgatitjet paraprake për fazën e gjykimit.................................................................674.1. Studimi i dosjes gjyqësore................................................................................................674.2. Kërkesa për sigurimin e provës.......................................................................................694.3. Kërkesa për thirjen e dëshmitarëve dhe ekspertëve............................................705. Shqyrtimi gjyqësor................................................................................................................715.1. Hyrje............................................................................................................................................715.2. Rregullat e përgjithshme të gjykimit............................................................................715.3. Prezenca e palëve dhe deklarimi i mungesës...........................................................726. Parashtrimi...............................................................................................................................746.1. Çfarë të përfshijmë...............................................................................................................746.2. Si të formulojmë një parashtrim.....................................................................................75

59

MODUL 3 TRAJNIMI MBI FAZEN E GJYKIMIT

60

1. Hyrje

Ky modul i trajnimit ka te beje me fazen e gjykimit gjyqësor të procedimit penal e cila përfshin çdo etapë duke filluar nga faza përgatitore e seancës gjyqësore e deri tek dhënia e vendimit përfundimtar nga gjykata e shkallës së parë.

Në çdo fazë të procedimit penal ashtu edhe në fazën e gjykimit duhet të mbajmë parasysh parimet bazë të procedimit penal, të cilat janë: Prezumimi i pafajësisë (neni…., Ne bis in idem (neni ), e drejta për t’u mbrojtur (neni .....) të cilat mund të cënohen,si dhe shpesh herë ndodh, në çdo procedim penal.

Faza e gjykimit në procesin penal është ajo fazë në të cilën gjykata duke zhvilluar një hetim gjyqësor të të gjitha provave të paraqitura nga prokurori dhe nga mbrojtësi i të pandehurit vendos për pafajësinë, pushimin e çështjes apo fajësinë dhe masën e dënimit përkatës.

Në këtë manual do të gjeni një guidë praktike hap pas hapi të të gjitha detyrave që i ngarkohen mbro-jtësit të të pandehurit duke filluar nga studimi i fashikullit gjyqësor, pëgatitjes së materialeve të mbro-jtjes si kërkesa paraprake, kërkesa për thirrjen e dëshmitarëve dhe marrjen e provave duke vijuar më tej me përgatitjen e parashtrimeve, administrimin e provave si pyetjen e dëshmitarëve dhe eksperteve dhe në përfundim teknikat për të përgatitur një diskutim përfundimtar të efektshëm.

Çdo pjese e ketij Moduli është ndërtuar duke paraqitur fillimisht aspektin ligjor pra parashikimet për-katëse të Kodit të Procedurës Penale si dhe këshillat praktike sesi të aplikohen parashikimet ligjore që shpesh janë teorike me qëllim realizim në praktikë të një mbrojtjeje të suksesshme për klientin tuaj. Për këtë qëllim janë përfshirë në modul edhe dokumenta tip të cilat mund të shërbejnë si bazë për krijimin e praktikës suaj vetjake në përpilimin e kërkesave që dorëzohen pranë gjykatës.

Ndryshimet e krijuara me kodin e ri të procedurës penale

Ndër ndryshimet thelbësore që vlejnë të përmenden janë fillimisht krijimi i konceptit të viktimës si palë në proces. Më ekzaktësisht parashikimet ligjore i përgjigjen nevojës së informacionit të viktimës së veprës penale për gjëndjen e çështjes; duke qenë prezente gjatë gjykimit dhe duke i dhënë mundësinë të shprehet për qëndrimin e saj dhe në raste të pushimit të çështjes, të bëjë ankim ndaj këtij vendimi. Në profesionin tonë si avokat kjo përkthehet në një diversifikim të llojit të mbrojtjes që mund të japim pasi viktima në procesin penal mund të përfaqësohet nga një avokat. Në praktikën tuaj mund të ndodhë të jeni mbrojtës jo më i të pandehurit por i viktimës.

Të tjera ndryshime që sjellin përkthimin e praktikave më të mira të vendimeve të GJEDNJ janë krijimi i kartës së të drejtave të të pandehurit si një garanci themelore për mbrojtjen e të drejtave të tij proce-durale dhe materiale pasi, vetëm një individ i informuar është në gjendje të ushtrojë, të mbrojë dhe të kuptojë shkeljet që i bëhen të drejtave të tij themelore.

Ndër amendimet që mund t’i klasifikojnë procedurale apo teknike janë krijimi i formave të reja të gjyki-meve të posaçme të cilat sjellin një zgjidhje më të shpejtë të çështjeve të thjeshta si dhe mekanizmave më të qarta të njoftimit dhe deklarimit të mungesës së të pandehurit me qëllim shmangien e gjykimit në mungesë.

GLAVA 3 DOKAZI U KRIVIČNOM POSTUPKUMODUL 3 TRAJNIMI MBI FAZEN E GJYKIMIT

61

Një tjetër amendim shumë i rëndësishëm dhe pozitiv është ai i nenit 149 KPP dhe 152 KPP mbi provat. Këto ndryshime sjellin lirinë e provave në procesin penal si dhe mosparagjykimin e tyre. Më saktësisht, neni 149 i KPP parashikon se gjykata mund të marrë një provë, e cila nuk rregullohet me ligj, në qoftë se ajo vlen për të vërtetuar faktet me kusht të mos cënojë lirinë e vulnetit të personit. Ndërsa neni 152 KPP i riformuluar normon se provat nuk kanë një vlerë provuese të paracaktuar dhe detyron gjykatën të vlerësojë provat vetëm në përfundim të shqyrtimit gjyqësor. Ky formulim i jep secilës provë vlerë në kontekst të tërësisë së provave të administruara. Dhe në përfundim por jo për nga rëndësia detyrimin e gjykatës për të analizuar në vendim provat në të cilat ka mbështetur vendimmarrjen.

Një tjetër ndryshim i cili mund të duket si regres është kufizimi i të drejtës për t’u përfaqësuar nga një avokat të caktuar nga shteti vetëm për seancat paraprake dhe për vepra e raste të caktuara të para-shikuara nga ligji10.

1.1 Ndryshimet ligjore për fazën e gjykimit

Kodi i Procedurës Penale të Republikës së Shqipërisë rregullon fazën e gjykimit në kapitullin VII me titull “Gjykimi” në nenet 333-386 të tij. Faza e gjykimit fillon në momentin e marrjes së dosjes gjyqësore nga gjyqtari i themelit dhe përfshin veprimet përgatitore të trupit gjykues si caktimi i seancës dhe kryerja e veprimeve të ngutshme. Më pas vijon me veprimet paraprake të kryera nga ana e gjykatës me qëllim paraqitjen e palëve në proces si dhe rregullon rastet e mungesës së paleve duke parashikuar kushtet e vendimit të deklarimit të mungesës së të pandehurit, për të vazhduar me tej me hetimin gjyqësor dhe rregullat për marrjen e provave. Faza e gjykimit përfundon me depozitimin e vendimit të Gjykatës së Shkallës së Parë konform rregullimeve të nenit 386 të KPP.

Ndryshimet e ardhura me ligjin 35/2017 në fazën e gjykimit në shkallë të parë janë ndryshime që rr-jedhin si rezultat i krijimit të seancës paraprake si dhe ndryshime që vijnë si pasojë e problemeve të konstatuara nga vendimet e gjykatës së Strasburgut. Këto ndryshime prekin publicitetin e seancës duke rregulluar në mënyrë taksative rastet e seancës me dyer të mbyllura të cilat vijnë edhe si pasojë e krijimit të Kodit të Drejtësisë Penale për të Mitur, si dhe mbrojtjen e viktimave të abuzimit seksual apo trafikimit të qënieve njerëzore.

Ndryshime të tjera janë ato të nenit 341, 350, 351 dhe 352 të KPP, e cila i jep gjykatës mjete procedur-ale për të siguruar vijimësinë e seancës dhe rregullin e qetësinë në seancë. Këto ndryshime kanë lindur nga problemet e hasura në praktikë, ku palët ishin shkak për shtyrje dhe tejzgjatje të procesit përtej afatit të arsyeshëm. Amendimet e ligjit i lejojnë gjykatës caktimin e gjobave për mbrojtësit që mungojnë pa arsye të justifikuara, si dhe vënien e gjobave për palët e tjera në proces, të cilat nuk respektojnë urdhërat e gjykatës. Mase tjetër është ajo e largimit të personave kur cënojnë mbarëvajtjen e seancës. Ndryshimet e pësuara mbi parashikimet e vendimit të mungesës bashkërisht realizojnë dy qëllime. Fil-limisht shterimin e mundësive të gjetjes së të pandehurit përpara deklarimit të mungesës, duke bërë edhe pezullimin e vendimit për 1 vit. Kjo procedurë minimizon rastet e deklarimit të mungesës, të cilat nuk janë të justifikuara dhe nga ana tjetër duke rregulluar qartë mënyrat e njoftimit procesi bëhet më efektiv dhe shmangen tejzgjatjet e afatit të procesit duke pezulluar shqyrtimin.

10 Neni 49 i Kodit të Procedurës Penale i ndryshuar.

GLAVA 3 DOKAZI U KRIVIČNOM POSTUPKUMODUL 3 TRAJNIMI MBI FAZEN E GJYKIMIT

62

Tjetër ndryshim në shërbim të sigurisë juridike dhe të pandehurit është detyrimi i gjykatës për t’u shpre-hur mbi kërkesat paraprake të palëve përpara çeljes së shqyrtimit gjyqësor duke evituar problematikat e mëparshme ku gjykata rezervonte të drejtën për t’u shprehur në një moment të mëvonshëm apo në vendimin përfundimtar. Këto praktika të mëparshme krijonin pasiguri gjatë procesit. Ndryshim tjetër që ishte konsoliduar me një vendim të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë por gjeti vend edhe në ndryshimet e fundit ligjore është rregullimi i rasteve kur gjykata mund ti japë faktit një cilësim juridik më të rëndë duke parashikuar edhe të drejtat e të pandehurit në të tilla raste.

Dhe në përfundim vlen të theksohen ndryshime të cilat për ne gjykohet të jenë të një rëndësie thel-bësore, ndryshimet e nenit 280 dhe 390 të KPP. I pari, pra neni 380 KPP i ri, garanton parimin se fajësia e të pandehurit nuk mund të provohet mbi bazën e deklarimeve të bëra nga personi, i cili me vullnet të tij nuk ka pranuar të pyetet nga i pandehuri dhe mbrojtësi. Ky ndryshim është rrënjësor sepse shpesh në praktikë janë dhënë vendime mbi bazën e një deklarimi të vetëm pranë prokurorisë gjatë hetimeve paraprake dhe kjo dëshmi nuk është mundur të kundërshtohet nga mbrojtja. Ky ndryshim është përk-thim në ligj i vendimeve të shumta nga KEDNJ si ai Luca kundër Italisë11 ku gjykata ka gjetur shkelje të nenit 6 të GJEDNJ pasi të pandehurit dhe mbrotjësit të tij nuk i është dhënë mundësia të bëjnë pyetjen e dëshmitarit duke prekur rëndë procesin e rregullt dhe realizimin e mbrotjes nga ana e të pandehurit. Ndërsa neni 390 KPP i ndryshuar rithekson edhe një herë detyrimin e gjykatave dhe të prokurorëve në dhënien e një drejtësie cilësore duke shprehur në mënyrë taksative nivelin e vërtetimit të fajësisë “përtej çdo dyshimi të arsyeshëm.”

2 SEANCA PARAPRAKE

2.1 Fazë gjykimi apo fazë hetimore?

Me ndryshimet e reja të Kodit të Procedurës Penale të sjella nga ligji nr 35/2017 është krijuar edhe seanca paraprake. Kjo seancë parashikohet nga nenet 332-332/gj të K.P.P dhe përbën një kapitull të veçantë përpara kapitullit të gjykimit. Kjo të bën të kuptosh se seanca paraprake nuk është pjesë e gjykimit por në të njëjtën kohë ajo ndryshon nga veprimet gjyqësore të kryera gjatë fazës së heti-meve paraprake. Le ta përfytyrojmë seancën paraprake si paradhomën e shqyrtimit gjyqësor, një fazë e mëvetshme e cila është thelbësore jo vetëm për fazën e hetimeve pasi i kontrollon ato; por edhe për fazën e gjykimit.

Veçantia e seancës paraprake dhe natyra e saj e mëvetshme nga dy fazat e tjera konsolidohet edhe nga parashikimet e nenit 15 pika 2 ku shprehimisht përcaktohet:

“2. Nuk mund të marrë pjesë në gjykim gjyqtari që ka shqyrtuar kërkesat e palëve gjatë hetimeve para-prake ose në seancë paraprake për të njëjtin procedim. Gjyqtari që shqyrton kërkesat e palëve gjatë hetimeve paraprake nuk mund të ushtrojë funksionet e gjyqtarit të seancës paraprake në të njëjtin procedim12.”

11 Luca v Italy: GJEDNJ 27 shkurt 2001.12 Kodi i Procedurës Penale të Republikës së Shqipërisë i përditësuar, Korrik 2017

GLAVA 3 DOKAZI U KRIVIČNOM POSTUPKUGLAVA 3 DOKAZI U KRIVIČNOM POSTUPKUMODUL 3 TRAJNIMI MBI FAZEN E GJYKIMIT

63

Fjalia e dytë e pikës 2 të nenit 15 K.Pr.K tregon qartazi jo vetëm se gjyqtarët që shqyrtojnë çështjen janë të ndryshëm, duke e bërë atë një fazë procedimi të mëvetshme, por shprehimisht përcakton pa-pajtueshmërinë e këtyre funksioneve, duke specifikuar në mënyrë taksative se gjyqtarët do të jenë të ndryshëm në të treja fazat.

Por vetë natyra dualiste e kësaj faze ku nga njëra anë kontrollon hetimet e prokurorit dhe nga ana tjetër gjykon kërkesat për dërgimin e çështjes në gjyq dhe “krijon fashikullin gjyqësor” e bën këtë seancë, seancën më të rëndësishme në proces. Ajo merr rëndësi jo vetëm për prokurorin, por mbi të gjitha për mbrojtësin e të pandehurit.

2.2 Rëndësia e seancës paraprake në fazën e gjykimit

Ndonëse seanca paraprake nuk shqyrton çështjen në themel ajo përcakton fatin e çështjes suaj. Jo më kot pavarësisht nëse i pandehuri kërkon apo jo të mbrohet me avokat gjatë çështjes së themelit, për seancën paraprake ligjvënësi ka parashikuar prezencën e avokatit në mënyrë të detyruar duke e caktuar kryesisht nga gjykata.

Kjo tregon nga njëra anë rëndësinë e kësaj seance dhe nga ana tjetër natyrën teknike të saj. Prandaj është e rëndësishme të kemi njohuritë dhe përgatitjen e duhur nga ana profesionale por edhe të dosjes së klientit që përfaqësojmë.

Më në hollësi mbi seancën paraprake mund të themi se është e detyrueshme prezenca e palëve: prokurorit, viktimës apo palëve të tjera si paditësit civil, dhe i pandehuri i përfaqësuar me mbrojtjës. Gjatë seancës paraprake janë prezentë të gjitha palët: prokurori, i pandehuri dhe mbrojtësi i të pande-hurit dhe viktima e cila në gjykimin e themelit nuk është e nevojshme të jetë prezente por duhet të jetë gjatë seancës paraprake pasi ajo ka të drejtë të ankimojë vendimin e pushimit të çështjes.

Seanca, si çdo seancë tjetër në procesin gjyqësor penal fillon me fjalën e prokurorit. Ai parashtron në mënyrë të përmbledhur gjetjet e hetimeve të zhvilluara, kërkesat e tij dhe provat materiale tek të cilat këto kërkesa bazohen. Kërkesat e prokurorit në seancën paraprake janë 3 lloj. 1. Kërkesa për dërgimin e çështjes në gjyq – në rastin kur organi i akuzës ka krijuar bindjen se hetimet janë të plota dhe mund të provojë përtej dyshimit të arsyeshëm kryerjen e veprës penale nga ana e të pandehurit. 2. Kërkesa për pushimin e akuzës ose të çështjes - kur plotësohen kushtet e nenit 328 të cilat lidhen me ekzistencën apo jo të faktit penal dhe rastet e përjashtimit nga përgjegjësia penale të të pandehurit. 3. Miratimin e marrëveshjes së fajësisë - kur gjatë hetimeve paraprake organi i akuzës dhe i pan-dehuri (me këshillimin nga mbrojtësi i tij) kanë vendosur bashkërisht termat e dënimit për veprën penale të kryer nga i pandehuri i cili e pranon autorësinë.Përsa i përket punës sonë si mbrojtës të të pandehurit kërkesat e paraqitura gjatë seancës paraprake parashikohen nga neni 332/c KPP“3. I pandehuri mund të parashtrojë kërkesa për pavlefshmërinë e akteve të hetimeve paraprake, pa-përdorshmërinë e provave, nevojën për marrjen e provave të tjera, kërkesë për gjykimin e shkurtuar, si


64

dhe mund të bëjë deklarimet që i çmon të nevojshme ose të kërkojë që të pyetet, duke zbatuar rregullat e parashikuara nga nenet 38 dhe 39 të këtij Kodi.”Të renditura ato paraqiten si më poshtë.

• Kërkesat paraprake në lidhje me juridiksionin dhe kompetencën• Kërkesat në lidhje me pavlefshmërinë e akteve• Kërkesat në lidhje me papërdorshmërinë e provave• Kërkesë për marrjen e provave të reja • Kërkesë për sigurimin e provës.• Kërkesa për gjykimin e shkurtuar • Kërkesa e të pandehurit për t’u pyetur.

Janë pikërisht këto kërkesa që e bëjnë seancën paraprake momentin procedural kyç në çështjen tuaj. Është kjo arsyeja përse; ndonëse jashtë fazës së gjykimit, e vlerësuam të nevojshme ta trajtojmë si temë.

Mos harroni se gjatë seancës paraprake bëhet vlerësimi i provave dhe është ky momenti i vetëm gjatë të cilit mund të kërkoni heqjen nga dosja gjyqësore të atyre provave që mund të dëmtojnë çështjen tuaj dhe që janë marrë në mënyrë të paligjshme.

Kini në vëmendje se në këtë seancë gjykata kthen fashikullin e hetimeve paraprake në dosje gjyqësore. Çdo provë e pakundërshtuar në këtë seancë, bëhet pjesë e dosjes gjyqësore. Çdo provë e re e pakërkuar në këtë seancë nuk do të gjendet në fashikullin gjyqësor.

Ligjvënësi e ka kufizuar kërkesën e mbrotjes për të kërkuar prova të reja vetëm në tre momente. Kërko-hen prova të reja brenda 10 ditëve nga komunikimi i akuzës, në fazën e hetimeve paraprake. Kërkohen prova të reja gjatë seancës paraprake dhe së fundmi kërkohen prova të reja vetëm në rastet e parashi-kuara nga neni 356 K.Pr.P pra ato prova të cilat nuk janë kërkuar paraprakisht pasi për arsye objektive pala nuk ka patur mundësi t’i kërkonte ato.

E theksojmë dhe një herë se kërkesa për marrjen e provave të reja gjatë seancës paraprake ju jep mundësinë të kërkoni marrjen e të gjitha aty provave pozitive për ju të cilat prokurori ka refuzuar t’i marrë apo që nuk kanë ekzistuar gjatë fazës së hetimeve paraprake.

Ndërsa mbi kërkesën për gjykimin e shkurtuar do të flasim më gjerësisht në kapitullin pasardhës, vlen të theksohet se kjo kërkesë mund të paraqitet vetëm dhe vetëm gjatë seancës paraprake. Me ligjin e ri procedural dhe në praktikën gjyqësore nuk lihet vend për përjashtim nga ky rregull; prandaj duhet të bëni kujdes në paraqitjen e kësaj kërkese nëse është në interes të klientit tuaj.

Është kritike të mbahet parasysh edhe momenti i secilit kërkim gjatë seancës paraprake. Në fillim anal-izohen kërkesat për juridiksion dhe kompetencë, më pas kërkesat për pavlefshmëri dhe papërdorshmëri pastaj kërkesat për marrjen e provave të reja dhe në fund e vetëm në fund paraqitet kërkesa për gjykim të shkurtuar. E theksojmë rradhën e paraqitjes së kërkesave pasi, nëse ju do të paraqisnit kërkesën për gjykim të shkurtuar përpara kërkesave për pavlefshmëri atëherë, me pranimin nga ana e gjykatës dosja automatikisht kthehet në dosje gjyqësore dhe çdo kërkesë pavlefshmërie dhe papërdorshmërie nuk mund të ngrihet më. Duke kërkuar gjykimin e shkurtuar ju pranoni dosjen në formën ekzitente dhe pranoni si të vlefshëm dhe të pakontestueshëm çdo shkresë të gjendur në të.


65

3. LLOJET E GJYKIMEVE

Në Kodin e Procedurës Penale, gjatë gjykimit të zakonshëm njihen dy gjykime të quajtura gjykime të posaçme. Ato janë përkatësisht gjykimi i drejtpërdrejtë, parashikuar nga nenet 400-402 i K.Pr.P dhe gjykimi i shkurtuar, parashikuar nga nenet 403-406 të K.Pr.P të cilat janë krijuar për çështje të ekon-omisë gjyqësore.

3.1 Gjykimi i drejtpërdrejtë

Gjykimi i drejtpërdrejtë është prerogativë e prokurorit. Është ai që me kërkesë të posaçme kërkon gjy-kimin e drejtpërdrejtë të personave të kapur në flagrancë. Ky lloj gjykimi nënkupton shmangien e he-timeve paraprake nga ana e organit të akuzës dhe dërgimin e çështjes për gjykim njëkohësisht me kërkesën për vleftësimin e arrestit. Gjykimi i drejtpërdrejtë nuk zhvillohet për rastet kur ndjekja penale e autorit kërkon aprovimin paraprak.

Nga vetë emri kuptohet se gjykimi ecën shpejt dhe koha e përgatitjes nuk është shumë e gjatë. Ju si mbrojtës mund të paraqisni dëshmitarë e prova të reja edhe gjatë hetimit gjyqësor pa kërkesa para-prake ndryshe nga gjykimi i zakonshëm.

Kini parasysh se gjykimi i drejtpërdrejtë nuk i mohon klientit tuaj avantazhin e gjykimit të shkurtuar apo marrëveshjes së fajësisë të cilat mund të sillnin ulje të masës së dënimit, një dënim që në rastet e flagrancës duket i pashmangshëm.

Mos harroni se ky gjykim karakterizohet nga shpejtësia; duhet të merrni vendimet shpejt dhe të jeni reagues. Ligji parashikon se afati maksimal që mund të kërkohet për të përgatitur mbrojtjen është 5 ditë. Mos i neglizhoni mjetet procedurale që ju vihen në dispozicion dhe mos u demoralizoni nga koha e shkurtër që ju jepet. Një gjykim i drejtpërdrejt ndonëse i shpejt ngelet një gjykim i cili i nënshtrohet rregullave të nenit 6 të KEDNJ.

3.2 Gjykimi i shkurtuar

Gjykimi i shkurtuar, ashtu sikurse gjykimi i drejtpërdrejtë, realizohet për ekonomi gjyqësore. Ndryshe nga gjykimi i drejtpërdrejtë, kërkesa për gjykim të shkurtuar bëhet nga i pandehuri dhe vendoset nga gjykata. Në vendimin e pranimit të gjykimit të shkurtuar konsensusi i prokurorit nuk është kusht i do-mosdoshëm, kjo është arsyeja pse parashkohet e drejta e tij për të ankimuar këtë vendim të ndërm-jetëm.

Karakteristika e gjykimit të shkurtuar është se ai kërkohet nga i pandehuri në seancën paraprake dhe vetëm në seancën paraprake pasi me anë të gjykimit të shkurtuar pranohet dosja në gjendjen në të cilën janë aktet dhe nuk mund të merren prova të reja. Ky qartësim erdhi fillimisht me anë të një vendimi unifikues dhe u qartësua më tej me amendimet e kodit të procedurës penale. Tashmë ligji është i qartë për moentin ekzakt dhe të vetëm në të cilin mund të depozitohet kjo kërkesë.

Gjykimi i shkurtuar nuk mund të shqyrtohet bashkërisht me gjykimin e zakonshëm prandaj në rastet kur janë disa të pandehur apo çështje të ndërlidhura, bëhet veçimi i çështjes me gjykim të posaçëm.


66

Me vendimin e Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë është unifikuar praktika se e drejta për të kërkuar gjykimin e shkurtuar është një e drejtë që i rezervohet personalisht të pandehurit, ajo mund të realizohet nga mbrojtësi i tij vetëm nëse është deleguar kjo e drejtë në mënyrë të shprehur në prokurë noteriale. Prandaj nëse klienti juaj kërkon të gjykohet në mungesë ju duhet të bëni kujdes në parashi-kimin e të drejtave personalisht të rezervuara të pandehurit.

Për konkluzion le t’i referohemi përkufizimit të Kolegjeve të Bashkruara:“Gjykimi i shkurtuar ka vlerë për ekonomi gjyqësore sepse thjeshton dhe shkurton procedurat, rrit shpejtësinë dhe efektivitetin e gjykimit dhe sjell si pasojë një përfitim për të pandehurin në uljen e 1/3 të masës së dënimit dhe mos aplikimin e dënimit me burgim të përjetshëm13.”

3.3 Gjykimi i zakonshëm.

Gjykimi i zakonshëm është ai lloj gjykimi që parashikohet nga neni 333 e vijues i K.Pr.P. Në këtë gjykimit vlejnë të gjitha rregullat mbi shqyrtimin e provave, pyetja e dëshmitarëve dhe ekspertëve dhe marrja e provave të reja gjatë hetimit gjyqësor. Ai fillon me përcjelljen e dosjes gjyqësore gjykatës kompetente dhe vazhdon deri në dhënien e vendimit të themelit. Për rregullat dhe metodologjinë e përgatitjes së gjykimit të zakonshëm do të flasim më në gjerësi në kapitujt vijues.

3.4 Rëndësia e llojit të gjykimit, si të zgjedhim?

Kjo pyetje është përgjigjësia më e madhe e avokatit ndaj klientit të tij. Në opinionin e përgjithshëm është krijuar një ide se zgjedhja e gjykimit të shkurtuar nga ana e të pandehurit është shenjë e fajësisë së tij dhe një zgjidhje pragmatike për të përfituar shkurtimin e masës së një dënimi të pashmangshëm. Në të vërtetë gjykimi i shkurtuar nuk kërkon pranimin e fajësisë dhe as nuk e nënkupton atë. Ndonëse avantazhet në rastet e dënimit janë evidente një zgjedhje e tillë mund të rezultojë e gabuar. Është e rëndësishme që në peshimin e këtij vendimi të merren në konsideratë disa aspekte.

Gjykimi i shkurtuar është një zgjedhje shumë e mirë në rastet kur fashikulli i hetimit, i cili tashmë kthe-het në fashikull gjyqësor është i paplotë dhe nuk rezulton të ketë prova të mjaftueshme për të provuar nga ana e prokurorisë se klienti juaj është i fajshëm. Duke zgjedhur gjykimin e shkurtuar palët pranojnë që gjykimi të bëhet vetëm mbi provat e marra gjatë hetimit paraprak. Një vendim i tillë nuk i jep më mundësi organit të akuzës të sjellë në gjykim prova të reja të cilat mund të provonin fajësinë e të pan-dehurit. Thënë ndryshe në rastet e një pune të dobët nga ana e prokurorisë gjykimi i shkurtuar është pika juaj e fortë. Por gjykimi i shkurtuar kërkon një punë të vëmendshme dhe cilësore nga ana juaj gjatë hetimeve paraprake për të kërkuar në mënyrë aktive ndaj organit hetues marrjen e provave shfajësuese për klientin tuaj, pasi mungesa e hetimit gjyqësor mund të kthehet në disavantazhin tuaj. Gjykimi i shkurtuar ashtu sikurse nuk e lejon prokurorin të sjellë prova, nuk ju lejon as ju të paraqisni prova në favor të klientit.

Për këtë arsye është e nevojshme të bëhet një studim i thelluar i gjendjes së dosjes hetimore përpa-ra marrjes së vendimit dhe mbi të gjitha paraqitjes së kërkesave për pavlefshmëri të akteve e papër-dorshmëri të provave gjatë seancës paraprake përpara paraqitjes së kërkesës për gjykimin e shkurtuar. 13 Nr.2 i Vendimit, dt. 29.01.2003 I Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë


67

Mos harroni se duke u vendosur pavlefshmëria e akteve dhe papërdorshmëria e provave ju bëni edhe një herë pastrimin e dosjes gjyqësore duke e vështirësuar punën e akuzës.

4 Përgatitjet paraprake për fazën e gjykimit4.1 Studimi i dosjes gjyqësore.

Avokatët shpesh herë mendojnë se një çështje do të kenë mundësi ta përfaqësojnë që ditën e parë të hetimit paraprak apo shumë shpejt gjatë kësaj faze. Në praktikë klienti mund të paraqitet tek avokati edhe përpara seancës së fundit gjyqësore. Por le të mos marrim rastet më ekstreme, shpesh herë ndodh që i pandehuri duke e nënvlerësuar situatën të mos e ketë shfrytëzuar të drejtën e tij për të marë një mbrojtjës. Ai vjen tek ju dhe në shumicën e rasteve tregon një version të përmbledhur; e shpesh herë të gabuar, të ngjarjeve që e kanë sjellë në këtë situatë. Prandaj në të tilla raste dy janë mundësitë e avokatit. Fillimisht të drejtojë në mënyrë efektive pyetjen e klientit të tij. Një intervistë e parë e klientit kërkon praktikë, por rregullat për të qenë të sukseshëm janë dy:

1. Fillimisht lejoni klientin të tregojë historinë e tij; shpesh herë mendohet se një intervistë e drejtuar mund të jetë më efektive. Mos e mbivlersoni aftësinë tuaj për të parashikuar çdo detaj. Në praktikë do të shihni se si do të ndodheni përpara rastit kur klienti juaj do ju thojë: ‘Nuk ta thashë sepse smë pyete’. Po, kjo ndodh rëndomë edhe tek avokatët e vjetër. Prandaj këshillohet që fillimisht ti bëni pyetje të thjeshta dhe të përgjithshme klientit si:

• Më thuaj përse ke ardhur.• Si është çështja?

Lejoni klientin tuaj të tregojë historinë por mos e lejoni të devijojë nga ngjarjet, shpesh herë klienti ka tendencën të tregojë fakte e ngjarje të cilat nuk kanë lidhje faktike me ngjarjen por tregojnë mar-rëdhëniet ndër vite me viktimën apo gjendjen e tyre personale si probleme familjare ose ekonomike.Mbani shënime mbi faktet kryesore dhe relevante të çështjes dhe në fund drejtojini klientit pyetje vetëm mbi rrethana të paqarta apo mbi fakte të cilat duket se nuk kanë një rrjedhë kronologjike e logjike ndërmjet tyre.

Mos harroni: “klienti duhet të rrefehet tek avokati njësoj si tek prifti”, por asnjë nga klientët tuaj nuk do e bëjë këtë. Asnjëherë mos mendoni se keni të gjitha informacionet e çështjes nga klienti juaj; kjo ndodh shpesh herë nga mosdija e klientit dhe shpesh nga besimi se një avokat që të beson të pafajshëm të mbron më mirë. Prandaj kurrë, dhe vlen të theksohet: KURRË mos i premtoni një zgjidhje klientit pa u konsultuar me dosjen gjyqësore.

Neni 335 i Kodit të procedurës penale parashikon:

“1. Deri në datën e caktuar për gjykim palët, mbrojtësit dhe përfaqësuesit e tyre kanë të drejtë të shiko-jnë sendet e sekuestruara, të shqyrtojnë, në sekretari, aktet dhe dokumentet e mbledhura në fashikullin për shqyrtimin gjyqësor, si dhe të nxjerrin kopje të tyre.”


68

Bëjeni këtë nen aleatin tuaj! Bëjeni këtë nen, nenin më të përdorur prej jush. Gjithmonë merrni mundi-min të shqyrtoni fashikullin gjyqësor edhe kur keni qenë mbrojtës gjatë hetimeve paraprake. Gjithmonë konsultoni fashikullin gjyqësor përpara fillimit të gjykimit.

Por çfarë të kërkoni në të? Kryesisht llojet e indicjeve janë 3

1. Provat e fajësisë –shënojini ato në një listë duke patur në vëmendje datat e orët si dhe në rastet e deklarimeve individin i cili i ka deklaruar.

2. Provat e pafajësisë – prokurori ka detyrimin të mbledhë edhe provat në favor të të pandehurit14; shpesh në praktikë kjo nuk bëhet por, mes provave a deklarimeve të mbledhura nga prokurori do të gjeni të dhëna të cilat janë në favorin tuaj. Mos e humbisni listën e provave në favorin tuaj.

3. Të gjitha shkeljet e prokurorit gjatë hetimeve paraprake dhe materiale të tjera të cilat ndonëse nuk do t’ ju sjellin pafajësinë mund të përbëjnë shkak për shkelje të nenit 6 të KEDNJ. Mos harroni se çështjet e GJEDNJ-së ndërtohen që në lindje.

Pas hapit të parë vjen analiza e dytë e dosjes: vëreni të dhënat që janë në kundërshtim me njëra tjetrën apo nuk përputhen. Konfrontoni datat dhe orët; ndodh që organi hetues të bëjë gabime si : përgjim am-bjental dhe përgjim telefonik në të njëjtën kohë. Këto raste duken absurde dhe prandaj nuk i kushtohet rëndësi por, në praktikë janë ndodhi të rëndomta.

Peshoni thëniet e dëshmitarëve dhe konfrontojini mes tyre; kërkoni për ndryshime në thënie dhe krijoni një skicë të ndodhive të paraqitura në dëshmi dhe lidhjen e secilës thënie me provat e tjera shkresore. Këto informacione janë çelësi i mbrotjes tuaj. Ato ju ndihmojnë gjatë pyetjes së dëshmitarit dhe do ju vijnë në ndihmë në momentin e kundërshtimit të dëshmisë, moment kur nuk do të keni kohë të përpiloni kërkesa me shkrim.

Dhe pas gjithë analizës së dosjes ribëni një tjetër takim me klientin tuaj. Këtë herë duhet të jeni ju ai që drejton intervistën. Parapërgatisni pyetje për të në lidhje me pjesët e paqarta të fakteve. Bëni pyetje në lidhje me personat e pyetur gjatë hetimeve paraprake, nëse i njeh apo jo dhe lidhjet mes tyre. Bëni pyetje për të kuptuar nëse është rasti i paraqitjes së provave shtesë nga ana juaj. Kërkoni nga klienti juaj t’ ju dorëzojë prova në lidhje me gjendjen e tij personale të cilat mund të ndikojnë në llojin e dënimit dhe në masën e tij.

Është e rëndësishme që gjatë takimit me klientin tuaj ti bëni atij të ditur situatën në një këndvështrim sa më të qartë, real dhe pragamtik. Mos i premtoni zgjidhje të cilat janë të pamundura, vetëm për të kënaqur klientin.

Mos i premtoni klientit tuaj pafajësi! Vendimin nuk e jepni ju; e jep gjykata. Jepini atij informacion të saktë mbi version më të keq dhe rrezikun që i kanoset në rast se dënohet, është e nevojshme të për-gatisni klientin tuaj për çdo eventualitet.

14 Neni 304 i Kodit të Procedurës Penale


69

Vendosni bashkërisht me klientin strategjinë e mbrojtjes, mos harroni se mbrojtja juaj bëhet për të bin-dur gjykatën dhe njëkohësisht për të bindur klientin. Në fund të ditës klienti është ai që vjen tek ju për të marrë një mbrojtje të pëlqyeshme për të.

Në jo pak raste klienti do të ngelet i kënaqur me shërbimin tuaj edhe nëse nuk merr vendimin që kërkon. Kjo arrihet vetëm kur ju keni ndërtuar një mbrojtje që ai e aprovon dhe e kupton, ju jeni zëri i tij në gjykatë.

Kjo nuk do të thotë të bëheni instrument i klientit tuaj; balanca është e brishtë. Avokati është njëkohë-sisht përfaqësuesi i klientit dhe aktor në dhënien e drejtësisë. Këshillojeni klientin tuaj mbi strategjinë e duhur të mbrojtjes, mbi qëndrimin që duhet mbajtur dhe bindeni atë për zgjedhjet e bëra prej jush. Një klient jo i bindur në strategjinë tuaj do të rezultojë kundërproduktiv gjatë gjykimit, mos harroni se i pandehuri ka të drejtën të flasë personalisht pasi është shprehur avokati i tij. 4.2 Kërkesa për sigurimin e provës

Kërkesat për sigurimin e provës mund të paraqiten nga të gjitha palët në proces dhe në çdo kohë të pro-cedimit. Me ndryshimet e reja të Kodit të Procedurës Penale është qartësuar kompetenca për shqyrtimin e kësaj seance. Ajo bëhet nga gjyqtari i cili shqyrton çështjen në themel. Nuk duhet ngatëruar kërkesa për sigurimin e provës me kërkesat e nenit 337 të KPP të cilat do të shqyrtohen në paragrafin në vijim. Sigurimi i provës është instituti më efektiv në kohë për marrjen e provës por kushtëzohet me ng-utshmërinë e veprimit. Prandaj në kërkesën tuaj për sigurimin e provës duhet të përcaktoni llojin e provës që kërkoni të sigurohet dhe nga kush kërkohet të merret. Gjithashtu gjykata vendos në bazë të kërkesës suaj, nëse efektivisht ajo plotëson kushtet e ngutshmërisë dhe rëndësi prandaj është e nev-ojshme të analizoni arsyet përse kjo provë rrezikon seriozisht të mos merret më vonë dhe efektet që do të sillte mungesa e saj. Raste të sigurimit të provës është dëshmia e një personi i cili është në gjendje të rëndë shëndetsore. Për raste të tilla do të ishte e mirë që të bashkëngjisnit me kërkesën një raport mjekësor të personit në fjalë.

Një tjetër rast mund të ishte ekspertiza mjekësore për materiale të cilat kohën e ruajtjes e kanë të shkurtër. Në rastet e sigurimit të provës ju kërkohet të jeni të shpejtë dhe reaktiv pasi koha është thel-bësore në kërkesën tuaj.

Ndonëse e sqaruam se kërkesa për sigurimin e provës është e ndryshme nga ajo e nenit 336 të KPP kjo nuk përjashton që në një moment të dytë të bëhet një kërkesë për sigurimin e njërës nga provave që është kërkuar të merret.

Kështu le të marrim sërisht rastin e dëshmitarit, ju keni kërkuar që personi X.Y. të thirret në cilësinë e dëshmitarit dhe për këtë arsye keni depozituar kërkesë pranë sekretarisë. Procesi juaj gjyqësor po zgjat dhe dëshmitari përpara se të paraqitet në gjykatë pëson një aksident ku rrezikon jetën. Ky është rasti tipik ku ju mund të kërkoni sigurimin e provës nga gjykata përpara se personi të ndërrojë jetë.


70

4.3 Kërkesa për thirjen e dëshmitarëve dhe ekspertëve

Në kapitullin e përgatitjeve paraprake për gjykim sqaruam nevojën e studimit të dosjes dhe konsultimit me klientin tuaj për llojet e provave që ju do të kërkoni për mbrojtjen e tezës tuaj. Gjatë kësaj faze pre-supozohet se ju keni mirëpërcaktuar të gjitha provat në favorin tuaj si dëshmitarët, provat shkresore dhe nëse është rasti për të thirur ekspertët të dëshmojnë.

Neni 337 i kodit të procedurës civile është i qartë dhe taksativ në parashikimin e tij“ 1. Palët që kërkojnë pyetjen e dëshmitarëve dhe të ekspertëve duhet të depozitojnë në sekretarinë e gjykatës, të paktën pesë ditë para datës së caktuar për gjykim, listën e tyre.”

Mos harroni: ky është momenti i fundit procedural kur ju mund të kërkoni thirrjen e tyre.Kërkesa depozitohet në sekretarinë gjyqësore jo më vonë se 5 ditë para seancës gjyqësore. Koha është në disfavorin tuaj, për këtë arsye duhet të bëni një punë shumë cilësore përgatitore. Kërkoni para-prakisht të intervistoni dëshmitarët tuaj, në këtë mënyrë do të keni një ide të qartë se çdo të deklarojë përpara gjykatës secili individ dhe nëse është e nevojshme për mbrojtjen tuaj. Por gjithashtu vlerësohet nëse janë të mjaftueshëm për mbrojtjen tuaj. Gjatë hetimit gjyqësor ju nuk mund të kërkoni dëshmitarë shtesë. Prandaj në këtë stad nuk është aq e rëndësishme mënyra e përpilit të kërkesës sa është përcaktimi i dëshmitarëve dhe ekspertëve. Gjatë intervistës së dëshmitarit parashikoni pyetjet që ju do të bëni si dhe pyetjet e palës kundërshtare; në mënyrë që të bëni një peshim të drejtë të dëshmitarit tuaj.

Shikoni karakteristikat e dëshmitarit; preferoni dëshmitarë të cilët artikulojnë mirë dhe të cilët janë persona të vlerësuar në shoqëri. Evitoni dëshmitarë me precedent penal, gjykata ashtu sikurse çdo individ i shoqërisë do peshojë besueshmërinë e tyre në bazë të të dhënave personale. Prandaj është e rëndësishme të zgjidhjet një dëshmitar i besueshëm dhe i mirë artikuluar. Ai do të jetë më i praunueshëm për gjykatën dhe sigurisht do ta dëgjojnë me më tepër vëmendje, kështu mesazhi juaj do të përcillet në mënyrë efektive.

Një tjetër etapë është vlerësimi i aktit të ekspertimit dhe nevoja juaj për ta dëgjuar në seancë gjy-qësore ekspertin në fjalë. Nëse akti i eksperitmit është qartazi kundër jush dhe në të nuk ka asnjë formë kundërshtimi apo mënyrë për të ngritur dyshimin e arsyeshëm mbi vlefshmërinë e konkluzioneve, mos e kërkoni ekspertin. Në të kundërtët, nëse në aktin e ekspertimit janë përdorur fraza si: “ nuk mund të dilet në konkluzion” apo “është e paqartë nëse...” dhe shprehje të tjera që shprehin një qëndrim ambigu-iteti thirreni ekspertin në gjykim. Informohuni paraprakisht për limitet e shkencës në fushën përkatëse, nëse konkluzionet janë 100% të sakta apo ka probleme në ketë fushë.

Mos e nënvlerësoni thirjen e ekspertit, nëse akti i ekspertimit nuk është plotësisht konkludent prokuro-ria ndonëse e paraqit si provë në fashikull; do të preferojë të mos e thërasë si dëshmitarë, prandaj është detyra juaj ta parashikoni thirjen e tij.

Mos harroni: Me ndryshimet e fundit të Kodit të Procedurës është ligjëruar liria e provave. Nëse është e volitshme, ju mund të kërkoni të thërrisni në cilësinië e dëshmitarit një ekspert privat të fushës për të


71

dëshmuar në favor të tezës suaj apo mbi limitet e shkencës për fushën në fjalë. 5. Shqyrtimi gjyqësor

5.1. Hyrje

Shqyrtimi gjyqësor parashikohet nga nenet 339-378 KPP. Ai fillon me rregullat e përgjithshme të gjy-kimit, të cilat rregullojnë detyrat dhe sjellet e të gjithëve aktorëve duke filluar nga vetë trupi gjykues. Më pas vijon me veprimet paraprake të kryera nga ana e trupit gjykues, me qëllim sigurimin e prezencës së palëve si: verifikimi i njoftimeve, përsëritja e tyre dhe në raste të veçanta, deklarimin e mungesës së të pandehurit. Duke përfunduar me shqyrtimin e kërkesave paraprake të palëve, për të cilat gjykata duhet të shprehet përpara çeljes së shqyrtimit gjyqësor. Me përmbushjen e veprimeve paraprake nga ana e gjykatës shpallet formimi i trupit gjykues dhe fillon shqyrtimi gjyqësor i cili përfshin: fjalët hyrëse, marrjen e provave dhe diskutimin përfundimtar të palëve. Për secilën nga fazat që përbëjnë shqyrtimin gjyqësor do të gjeni një kapitull të veçantë. Në këtë kapitull do të trajtojmë çështje të rregullave të përg-jithshme dhe veprimeve përgatitore.

5.2. Rregullat e përgjithshme të gjykimit

Rregullat e përgjithshme parashikohen nga neni 339- 344 të KPP dhe përfshijnë rregulla e parime të përgjithshme të gjykimit penal. Ndër to përmendim parimin e publicitetit të seancës gjyqësore duke parashikuar prezencën e publikut për sa kohë ata janë madhorë dhe nuk janë nën ndikimin e substan-cave psikotrope; mundësinë e gjykatës për caktimin e gjobave për çdo person që prish zhvillimin e qetë dhe të rregullt të seancës gjyqësore përfshirë edhe prokurorin apo avokatët.

Publiciteti i seancës është një nga ato problematika të pazgjidhura për shkak të mangësive në infras-trukturë të gjykatave; kur krijohen mundësitë publiciteti i seancës është aleati juaj. Prania e publikut në sallë përbën një lloj presioni për trupin gjykues dhe organin e akuzës, që të jetë sa më formal në zhvillimin e seancave dhe në respektimin e përpiktë të rregullave procedurale. Nga ana tjetër në rastet e krimeve me viktima apo moralisht të ngarkuara prezenca e familjarëve të viktimës mund të krijojë një gjendje ngarkese emocionale për vetë klientin tuaj dhe shpesh herë për prokurorin a gjykatën të cilët mund të ndikohen nga qëndrimi i opinionit publik.

Kjo është edhe një nga arsyet pse ligji ka parashikuar zhvillimin e shqyrtimit me dyer të mbyllura. Ajo realizohet në mënyrë taksative për hetimet gjyqësore ku përfshihen të miturin qofshin ata në pozitën e të pandehurit apo të viktimës. Ky rregullim vjen edhe si pasojë e hyrjes në fuqi të Kodit për Drejtësinë Penale për të Mitur. Deklarimi i gjykimit me dyer të mbyllura bëhet kryesisht nga gjykata për rastet e parashikuara nga neni 340 i KPP por kjo nuk përjashton mundësinë që këtë kërkesë t’ ja parashtroni ju gjykatës. Ju mund të kërkoni nga gjykata të vendosë zhvillimin e gjykimit me dyer të mbyllura nëse keni arsye të mendoni se siguria e klientit tuaj cënohet nga publiciteti i gjykimit, konform nenit 340 pika 1/c. Ose në rastin që parashtruam më parë; kur familjarët e viktimës tregojnë sjellje agresive dhe reagime të tepruara mund të kërkoni nga gjykata të vendosë zhvillimin e gjykimit me dyer të mbyllura sipas pikës 1/b.


72

Një tjetër parim shumë i rëndësishëm në zhvillimin e shqyrtimit gjyqësor është parashikimi i nenit 344 pika 1 ku thuhet:

“I pandehuri merr pjesë në seancë si person i lirë edhe kur është i paraburgosur, me përjashtim të ras-teve kur duhet marrë masa të domosdoshme për të parandaluar rrezikun e ikjes a të dhunës.”

Pra gjykimi i të pandehurit i lirë është parim dhe jo përjashtim. Rëndoë, në gjykimin e shkallës së parë, të pandehurit me masë sigurimi “arrest në burg” ndodhen në zonën e sigurisë, përtej xhamit apo kang-jellave, duke mos patur mundësinë të komunikojnë me avokatin e tyre mbrojtës. Mos harroni të kërkoni nga ana e trupit gjykues plotësimin e këtij parimi.

Gjithmonë në fillim të seancës gjyqësore kërkoni nga gjykata që klienti juaj të jetë në tavolinë me ju dhe pasqyroheni këtë kërkesë në procesverbal. Shpesh do të përballeni me qëndrim negativ nga gjykata. Pavarësisht kësaj kërkoni një vendim të arsyetuar prej tyre për kërkesën e paraqitur në mënyrë verbale Në rastet kur gjykata pranon kërkesën tuaj klienti do të fitojë besim tek ju dhe për më tepër do të keni mundësinë ta këshilloni atë në qëndrimet që do të mbajë gjatë gjykimit. Do të shihni se ky fakt i vogël do të luaj një rol të konsiderueshëm sidomos në rastet kur kërkohet që i pandehuri të japë deklarime.

Në rastin e një refuzimi nga ana e gjykatës, mungesa e argumentimit nga ana e tyre për refuzimin është një arsyë e mjaftueshme për të kërkuar shpërblimin e dëmit për shkeljen e nenit 5 të KEDNJ. Këto janë raste në dukje të parëndësishme por që me kalimin e kohës bëjnë ndryshim për karrierën tuaj dhe pse jo një e ardhur më tepër për ju dhe klientin. Janë ato raste ku me një kërkesë të vogël e pa shumë punë ju mund të realizoni të ardhura të sigurta.

5.3. Prezenca e palëve dhe deklarimi i mungesës

Përpara çeljes së hetimit gjyqësor kryetari i seancës ka detyrimin të verifikojë prezencën e palëve sipas nenit 348 të KPP. Gjatë shqyrtimit gjyqësor kur flitet për prezencën e palëve parashikohet prania e detyrueshme vetëm e prokurorit, të pandehurit dhe/ose mbrojtësit të tij. Gjykata njofton edhe viktimën ose trashëgimtarët e tij por, mungesa e tyre në gjykim, nuk e bllokon procesin.

Ligji ka parashikuar dy raste të zhvillimit të procesit pa prezencën personalisht të të pandehurit, gjith-monë me kushtin që të drejtat e tij procedurale të ushtrohen nga një mbrojtës i zgjedhur prej tij ose i caktuar kryesisht. Këto dy raste parashikojnë procedura të ndryshme dhe sjellin pasoja diametralisht të ndryshme prandaj është e nevojshme ti trajtojmë ato.

Rasti i parë është rasti i parashikuar në nenin 351 të KPP kur vetë i pandehuri ka shprehur në mënyrë të qartë se nuk dëshiron të marrë pjesë në seancat gjyqësore dhe preferon të përfaqësohet nga mbrojtësi i tij. Kjo praktikë është e konsoliduar në kohë, por ligji 35/2017 ka sjellë risitë e tij edhe në këtë aspekt. Tashmë parashikohet në mënyrë të shprehur mënyra sesi i pandehuri e shpreh vullnetin: ai mund ta deklarojë atë në seancë gjyqësore në mënyrë të shprehur ose me anë të një deklarate noteriale, sërisht shprehimisht e përcaktuar e drejta për t’u përfaqësuar nga avokati edhe në mungesë të tij.

Risia tjetër që ka sjellë ndryshimi i Kodit të Procedurës Penal është fakti se, ndryshe nga praktikat e vjetra ku lëshohej një prokurë për mbrojtësin e zgjedhur dhe deklarohej dëshira për t’u përfaqësuar nga ai edhe në mungesë, tashmë një prokurë e tillë e paraqitur në seancë paraprake nuk përjashton dety-rimin e prezencës së të pandehurit.


73

Në momentin e verifikimit të paraqitjes së palëve nga gjyqtari i themelit bëhet sërisht verifikim i prezencës së të pandehurit dhe kërkohet një provë shkresore se ky i pandehur që kalëshuar deklaratë për të mos u paraqitur në gjykatë gjatë seancës paraprake, ka njohuri për seancën gjyqësore dhe vazh-don të ketë të njëjtin vullnet.

Mos harroni: Nëse klienti juaj preferon të mos jetë prezent gjatë gjykimit, opsionet tuaja janë 2: klienti paraqitet vetëm në seancën e parë gjyqësore ku deklaron në mënyrë të shprehur se: “Kërkon të për-faqësohet në gjykim nga avokat X.Y. edhe në mungesë të tij” dhe opsioni i dytë dhënia e një deklarate noteriale se ka dijeni për seancën e datës 11.11.2018 e orës 11:11 dhe se me vullnetin e tij vendos të përfaqësohet nga avokate X.Y. dhe të mos marrë pjesë në gjykim sipas prokurës së lëshuar më parë. Këto deklarata janë të domosdoshme në mënyrë që të mos pengohet ecuria e gjykimit dhe të mos rrezikoni thirrjen e klientit tuaj forcërisht, gjë që do të nënkuptonte ndalimin e tij nga forcat e policisë një ditë përpara, pra të paktën 12 orë të kaluara në rajonin e policisë.

Në rastin kur i pandehuri shpreh vullnetin për mos të qenë prezent ai konsiderohet se ka marrë dijeni për të gjitha seancat gjyqësore dhe se ka qenë i pranishëm me zëvendësim.

Rasti i dytë është ai i vendimit të mungesës së të pandehurit, i cili deklarohet nga gjykata pas zbatimit të procedura parashikuara nga neni 352 i KPP. Janë 3 rastet e deklarimit të mungesës:

1. Kur provohet se i pandehuri i fshihet drejtësisë2. Kur provohet se i pandehuri gjendet jashtë shtetit dhe ekstradimi është i pamundur 3. Kur pavarësisht përpjekjeve për t’u njoftuar personalisht rezulton e pamundur gjetja e tij.

Dy rastet e para nuk përbëjnë ndonjë interes për t’u trajtuar pasi ato janë mjaftueshëm të qarta në ligj. Ajo që vlen të përmendet është se në të treja rastet është përgjegjësi e gjykatës dhe policisë gjyqësore të vërtetojë ekzistencën e kushteve për deklarimin e mungesës.

Ndërsa rasti i tretë është procedurë e krijuar me ndryshimet e fundit të Kodit. Sipas nenit 352 pika 1 të ndryshuar gjykata ka detyrimin të realizojë njoftimin personalisht të të pandehurit. Duhet theksuar se ligji e përmend qartë: “ ....dhe rezulton se nuk ka marrë dijeni personalisht” kjo mënyrë përpilimi ka ard-hur si leksion i nxjerrë nga vendimet e shumta kundër Shqipërisë nga GJEDNJ dhe detyrimin e rigjykimit për të gjitha ato çështje ku ndonëse i pandehuri nuk ka qenë prezent është vazhduar gjykimi me avokat të cilët i kanë ushtruar funksionet e tyre duke qenë të zgjedhur nga familjarët.

Me detyrimin e njoftimit personalisht të të pandehurit i është dhënë zgjidhje një praktike të gabuar të krijuar nëpër gjykata ku prezumohej se i pandehuri kishte dijeni nëse ishin njoftuar të afërmit e tij apo bashkëjetuesit. Me ndryshimet e reja kjo tashmë është e pamundur, gjykata ka detyrimin të njoftojë vetë të pandehurit duke bërë kërkimet sipas parashikimeve të Kodit dhe në rast mosgjetje ajo pezullon hetimin deri në një vit ndërkohë që vazhdojnë përpjekjet për të gjetur të pandehurin. Gjykimi në mung-esë shpallet vetëm nëse me kalimin e një viti apo pas marrjes së informacioneve shtesë për të pande-hurin sërisht nuk arrihet njoftimi i tij.

Kjo procedurë synon të ulë rastet e deklarimit të gjykimit në mungesë pasi, ky lloj gjykimi jo vetëm që është shkak për rigjykim por shpesh është konsideruar si në kundërshtim me kërkesat e nenit 6 të pro-cesit të rregullt ligjor. Duke mos qenë prezent, i pandehuri nuk ka patur mundësi të ushtrojë të drejtat e tij procedurale në proces.


74

Për këtë arsye, nëse ju pranoni të përfaqësoni një të pandehur në mungesë kushtojini një vëmendje të veçantë këshillimit të familjarëve në mënyrën sesi duhet të plotësojnë fletë thirrjet e gjykatës që të mos bëhen shkas i keqinformimit të gjykatës pasi mund t’i mohojnë të pandehurit nesër të ushtrojë të drejtën e tij për rivendosje në afat të së drejtës së ankimit sipas nenit 420/1 të KPP apo kërkesës për rigjykim.

6 Parashtrimi6.1 Çfarë të përfshijmë

Parashtrimi është fjala hyrëse që parashikohet në nenin 356 KPP ku parashikohet parashtrimi hyrës fillimisht nga prokurori ose viktima akuzuese dhe më pas nga i pandehuri apo mbrojtësi i tij. Më konk-retisht neni 356 pika 2 e KPP parashikon:

“2. Sipas radhës, mbrojtësi i të pandehurit, përfaqësuesit e paditësit dhe të paditurit civilë tregojnë faktet që synojnë të provojnë dhe kërkojnë marrjen e provave.”

Kaq është parashikimi ligjor për pjesën e parashtrimeve hyrëse në procesin penal. Ai është një përm-bledhje e fakteve që synohet të provohet dhe paraqitje e provave që kërkohet të merret. Ndërsa provat që kërkohen të merren janë të qarta, bëhet fjalë për të gjitha provat e mbrojtjes të cilat janë kërkuar paraprakisht përveç atyre të zbuluara rishtazi, faktet janë pak më të vështira për t’u kuptuar. Përse duhet mbrojtja të tregojë fakte kur faktet i tregon prokurori? Cilat fakte duhen treguar? A mundet një avokat të fillojë e të tregojë elementët sesi ka kryer krimin klientin i tij? Sigurisht që jo.

Në vetvete parashtrimi hyrës i mbrojtësit është një përblemdhje e fakteve më të rëndësishme për të, të treguara në një histori alternative e cila përbën tezën e mbrojtjes. Gjatë përgatitjes sonë paraprake në kohën e studimit të dosjes dhe përcaktimit të provave që do të dorëzojmë në gjykatë ne kemi përpiluar edhe strategjinë tonë të mbrojtjes. Në disa raste ajo konsiston në ngritjen e dyshimit të arsyeshëm pasi vetë prokurori nuk disponon prova të mjaftueshme për fajësinë. Në të tilla raste në parashtrimin tonë ne do të nënvizojmë ekzistencën e fakteve të vërtetuara nga prokurori të ndërlidhura në një histori alter-native e cila është në favor të klientin tonë.

Në rastet kur mbrojtja jonë konsiston në faktin se veprimet e kryera nuk përbëjnë vepër penale ne, në tregimin e ngjarjes do të theksojmë ato elementë dhe fakte të historisë të cilat vënë në dukje mungesën e kriminalitetit në veprimet e klientit tonë por gjithmonë pa kaluar në argumenta teorikë të figurës së veprës dhe elementëve përbërës të saj.

Vështirësia qëndron kur ju duhet të përfaqësoni një klient për të cilin provat janë konkluduese dhe në rastet kur ai vetë e ka pranuar veprën gjatë hetimeve paraprake. Në disa sisteme juridike avokati mund të zgjedhë të bëjë parashtrime apo jo, në mënyrën e formulimit të nenit tonë përkatës nuk lihet vend për interpretime alternative. Ju duhet të bëni parashtrimet hyrëse për shkak të ligjit dhe nga ana tjetër për shkak të klientit tuaj i cili pret një mbrojtje aktive. Në këto raste ajo çka vihet në dukje gjatë parashtrimit hyrës janë faktet të cilat përbëjnë rrethana lehtësuese për klientin tuaj dhe sjellje të tij pas kryerjes së veprës penale që tregojnë nga ana e klientit tuaj se ai është munduar të minimizojë efektet negative dhe ato veprime që tregojnë qëndrim pendues për veprën.


75

Mos harroni: parashtrimi hyrës është vetëm fillimi i çështjes suaj, në këtë moment ju tregoni vetëm faktet kryesore të cilat janë të rëndësishme për çështjen tuaj dhe të cilat janë të vërtetueshme nëpërm-jet provave që do të paraqiten gjatë gjykimit. Në parashtrimin hyrës ju i paraqisni gjykatës një situatë kornizë duke mirëpërcaktuar vetëm faktet rilevante sipas një teorie të përshtatshme për ju; në këtë mënyrë ju orientoni gjykatës drejt atyre provave të cilat janë të rëndësishme për tezën tuaj.

6.2 Si të formulojmë një parashtrim

Është e këshillueshme, dhe tashmë është një praktikë e konsoliduar që palët parashtrimet e tyre ti paraqesin përpara gjykatës edhe në formën e shkruar. Ky rregull i gjithëpranuar është në favorin tuaj pasi ju detyron të parapërgatisni parashtrimet tuaja duke mos i lënë në mëshirë të fatit gjatë seancës gjyqësore. Në rastet e parashtrimeve parapërgatitja është një kusht sine qua non për suksesin tuaj.

Mos harroni kontekstin në të cilin ju do të parashtroni. Ju jeni pala e fundit që ka rradhën e fjalës, gjykatat janë të mbingarkuara me punë dhe çështja juaj mund të mos jetë aspak interesante. Për gjykatën kjo është një seancë e përsëritur për të mijtën herë. Prandaj ju, në përpilimin e parashtrimeve tuaja duhet të keni në vëmendje faktin se parashtrimet tuaja do të narrohen. Përpilimi i një dokumenti për t’u lexuar dhe përpilimi i tij për tu treguar kanë kërkesa të ndryshme.

Kini parasysh se parashtrimi juaj duhet të jetë një tregim kronologjik si një film apo histori pasi për publikun që e dëgjon rrjedha kronoligje është ajo më e lehta për t’u kuptuar dhe për t’u mbajtur mend.

Mos u zgjasni në parashtrimet tuaja: është e vështirë të kesh vëmendjen e gjykatës dhe akoma më vështirë ta ruash atë për një kohë të gjatë. Një parashtrim i mirëpërgatitur duhet të zgjasë nga 10-30 minuta në varësi të kompleksitetit të çështjes. Për çështje të thjeshta do të shikoni se shpesh 10 minuta do të jenë shumë gjatë për gjykatën.

Jini konçiz në parashtrimin tuaj; kufizohuni vetëm tek faktet kryesore. Një histori e mbingarkuar me hollësi është e vështirë për t’u ndjekur dhe do të harrohet shpejtë.

Parashtrimi duhet të jetë llogjik dhe i shprehur në mënyrë të thjeshtë. Mos harroni se ky është rasti juaj për ta futur gjykatën në teorinë tuaj të rastit. Ju do të orientoni gjykatën sesi të shohë dhe të analizojë gjithë faktet që ajo do të njohë në vijim.

Prandaj mos u përqendroni tek hollësitë, ato do t’ ju bëjnë të humbisni vëmendjen e dëgjuesit tuaj dhe do të komplikojnë rrjedhën e tregimit. Parashtrimi ka për qëllim të orientojë gjykatën të shohë vetëm gjërat e rëndësishme për ju në mënyrë të thjeshtë dhe të qartë. Ai duhet të krijojë një kornizë të ngjar-jeve të përfytyruara gati në mënyrë vizive ku secila pjesë që do të analizohet gjatë shqyrtimit gjyqësor të vendoset në vendin e saj si pjesë në një “puzzle”.

Prandaj është e rëndësishme që ky “puzzle” të jetë i juaji dhe jo i prokurorit. Në gjykimin e ngjarjes pub-liku merr për të vërtetë ngjarjen më lehtësisht të besueshme dhe ajo që duket një rrjedhë më logjike e situatave familjare. Mos harroni se gjykata përbëhet nga individë të cilët funksionojnë si ne.


76

Duhet mbajtur parasysh se forma e tregimit duhet të jetë interesante dhe të ruajë vëmendjen e publikut por mos harroni, kjo nuk është rasti juaj për të qenë në skenë. Mos e keqpërdoroni vëmendjen e gjykatës për të bërë analiza emocionale dhe për të treguar sjellje negative në drejtim të organit të akuzës apo palës akuzuese. Kjo është përballja e parë që ju keni me gjykatën për rastin në fjalë dhe paraqitja juaj duhet të jetë profesionale dhe e pangarkuar me emocione. Gjykata vlerëson faktet në mënyrë logjike pa u ndikuar nga ndjenjat.

Për këtë arsye, rregulli që duhet ndjekur është i thjeshtë: përmbajuni fakteve dhe analizës juridike që do të paraqisni ju si mbrojtje.

Dhe rregulli i artë: mos i paraqisni gjykatës fakte apo rrethana të cilat nuk mund të provohen gjatë shqyrtimit të provave. Parashtrimi juaj bëhet me qëllim për të orientuar gjykatën drejt të vërtetës suaj jo për ta mashtruar e për ta bërë gjykatën më konfuze.

Mos analizoni provat: në parashtrimet hyrëse palët nuk analizojnë provat; kjo bëhet në diskutimet përfundimtare. Nëse një provë në gjykimin tuaj është relevante ju mund ta orientoni gjykatën që ti kush-tojë asaj vëmendje. P.sh., nëse një dëshmi është në favorin tonë ju mund ti thoni gjykatës: kur të dëgjoni X dëshmitar kini parasysh se dëshminë e jep një efektiv i policisë i cili është trajnuar për raste të tilla.

Me këtë ju e keni orientuar gjykatën se dëshmia është dhënë nga dikush që ka një lloj ekspertize dhe është i besueshëm prandaj kur filani të paraqitet gjykata do të jetë më vëmendshme por në të njëjtën kohë ju nuk keni komentuar asgjë nga deklarata, pra nuk keni analizuar provat.

Nga ana tjetër nëse një provë është në disfavorin tuaj, ju mund ta vini këtë në dukje pa analizuar provën në vetvete kështu nëse prokurori paraqet një dëshmitar ju nuk duhet të thoni në parashtrimin tuaj se akuza është ngritur në bazë të deklarata të rreme apo se filan dëshmitar ka mashtruar. Në të tilla raste mund t’i vihet në dukje gjykatës se kur të dëgjohet dëshmitari x të ketë në vëmendje faktin se ai është person me precedent penal apo se në vendin ku ai qëndronte ishte e pamundur të shihje vendin e ngjarjeve.


77


78

79

4. ANKIMI, REKURSI DHE RISHIKIMI I VENDIMEVE GJYQESORE Punoi: Av. Dritan Jahaj dhe Av.Rezarta Abdiu, LLM

MODUL 4 ANKIMI, REKURSI DHE RISHIKIMI I VENDIMEVE GJYQESORE

80

Seksioni 1: APELI 1.1. Ankimi i Çështjeve Penale ............................................................................................................................821.2. Rastet dhe mjetet e ankimit .......................................................................................................................821.3. Forma e ankimit ..........................................................................................................................................821.4. Ankimi dhe kufijtë e shqyrtimit të çështjes në Gjykatën e Apelit.......................... .................................831.5. Kufijtë e shqyrtimit të çështjes.................................................................................................................. 841.6. Veprimet paraprake të gjykimit.................................................................................................................. 851.7. Shqyrtimi gjyqësor në gjykatën e apelit.....................................................................................................851.8. Përsëritja e shqyrtimit gjyqësor................................................................................................................. 861.9. Vendimi i gjykatës së apelit.........................................................................................................................87

Seksioni 2: REKURSI

2.1. Rekursi kundër vendimeve të gjykatës së apelit......................................................................................882.2. Mospranimi i rekursit ................................................................................................................................ 902.3. Afati dhe paraqitja e rekursit.....................................................................................................................902.4. Shqyrtimi gjyqësor.....................................................................................................................................912.5. Vendimet e Gjykatës së Lartë ...................................................................................................................922.6. Prishja e vendimit dhe zgjidhja e çështjes pa e kthyer për rishqyrtim ..................................................932.7. Prishja e vendimit dhe kthimi i akteve për rishqyrtim .............................................................................942.8. Rigjykimi pas prishjes ................................................................................................................................942.9. Ankimi kundër vendimit të gjykatës së rigjykimit ...................................................................................95

Seksioni 3: RISHIKIMI

3.1. Vendimet që mund të rishikohen (neni 449) ............................................................................................ 963.2. Rastet e rishikimit (neni 450) .................................................................................................................. 963.3. Kërkesa e rishikimit (neni 451).................................................................................................................. 983.4. Forma e kërkesës (neni 452)....................................................................................................................983.5. Shqyrtimi i kërkesës (neni 453)............................................................................................................... 983.6. Gjykimi i rishikimit (neni 455).................................................................................................................. 993.7. Vendimi (neni 456).................................................................................................................................... 993.8. Disponimet në rastin e pranimit të kërkesës (neni 457)........................................................................993.9. Ankimi kundër vendimit ........................................................................................................................... 993.10. Efekti i rihapjes në çështjet ku përfshihen disa të pandehur............................................................... 993.11. Parimi beneficium cohaesionis ............................................................................................................... 99

GLAVA 4 GLAVNA RASPRAVAGLAVA 4 GLAVNI PRETRESMODUL 4 TRAJNIMI PËR PJESËN E ANKIMIT, REKURSIT DHE RISHIKIMIT TE VENDIMEVE GJYQSORE

81

MODUL 4 TRAJNIMI PËR PJESËN E ANKIMIT, REKURSIT DHE RISHIKIMIT TE VENDIMEVE GJYQSORE

82

GLAVA 4 GLAVNA RASPRAVA

1. APELI

1.1 Ankimi i Çështjeve Penale

Në vijim trajtohen disa rregulla lidhur me ankimet në procesin penal, të cilat përfshijnë:

• Ankimi në Gjykatën e Apelit;• Rekursi në Gjykatën e Lartë;• Rishikimi i vendimit të formës së prerë

1.2 Rastet dhe mjetet e ankimit

Instituti i ankimit përvec se është një institut procedural është në të njëjtën kohë edhe një e drejtë kushtetuese. Kushtetuta parashikon në nenin 43 të saj që, kushdo ka te drejtë të ankohet kundër një vendimi gjyqësor në një gjykatë më të lartë, përvec se vetë në Kushtetutë është parashikuar ndryshe.Ndërsa në nenin 407 të Kodit të Procedurës Penale ka përcaktuar se ligji cakton rastet në të cilat vendimet dhe urdhërat e gjykatës mund të ankimohen, si dhe mjetin e ankimit. Kur ligji nuk ka parashikuar ankim të vecantë ndaj urdhërave të gjykatës, atëherë palët e legjitimuara në procesin penal mund të bëjnë ankim me vendimin përfundimtarë të gjykatës.

Mjetet e ankimit janë: apeli drejtuar Gjykatës së Apelit, rekursi drejtuar Gjykatës së Lartë dhe kërkesa për rishikim drejtuar gjykatës së shkallës së parë që ka dhënë vendimin. 1.3 Palët që mund të bëjnë apel, forma dhe afati.

1.3 Ankimi bëhet vetëm:

• me akt të shkruar; • në ankim duhet të tregohet vendimi i ankimuar;• dita e vendimit dhe gjykata që e ka dhënë; • baza ligjore;• pikat e vendimit që kundërshtohen, shkaqet e ankimit dhe çfarë kërkohet;

Forma e ankimit. Neni 412 i K.Pr.Penale ka sanksionuar anën formale të ankimeve penale, sipas të cilit ankimi duhet që të jetë në formë të shkruar, duhet që të tregohet vendimi i ankimuar, numri dhe data e tij, gjykata që e ka dhënë, pikat e vendimit që kundërshtohen, shkaqet e ankimit, si dhe cfarë kërkohet me ankimin nga gjykata më e lartë. Mosrespektimi i anës formale të ankimit përbën shkak që gjykata që shqyrton ankimin të vendose mospranimin e ankimit, pra vendos mospranimin pa e shqyrtuar çështjen në themel, por vetëm sa konstaton mangësitë në ankimin e paraqitur.

Mospranimi ankimit, pa e shqyrtuar fare cështjen në themel vendoset në rastet kur ankimi është paraqitur nga personi që nuk është i legjitimuar, kur vendimi është i paankimuesëhm, kur nuk janë respektuar dispozitat lidhur me paraqitjen, dërgimin dhe njoftimin e ankimit, si dhe kur është hequr dorë nga ankimi.

GLAVA 4 GLAVNI PRETRESMODUL 4 TRAJNIMI PËR PJESËN E ANKIMIT, REKURSIT DHE RISHIKIMIT TE VENDIMEVE GJYQSORE

83


E drejta për të bërë ankim në gjykatën e apelit iu përket palëve që kanë marrë pjesë në gjykimin e shkallës së parë që janë: prokurori, i pandehuri dhe mbrojtësi tij, si dhe i dëmtuari akuzues apo palët private nëse ato kanë marrë pjesë në gjykim.

Ankimi i prokurorit si rregull bëhet nga prokurori i seancës, por mund të bëhet edhe nga një prokuror tjetër i autorizuar nga drejtuesi i prokurorisë. Ndërsa ndaj vendimit të Gjykatës së Apelit, të drejtën e ankimit e ushtron prokurori i çështjes pranë Gjykatës së Apelit. I njëjti rregull ndiqet edhe në Gjykatën e Lartë.

I pandehuri mund të bëjë ankim vetë ose me anë të mbrojtësit të tij. Sigurisht që në rastin kur i pandehuri është i pranishëm në gjykim dhe mbrojtësi është i zgjedhur prej tij, situata është mëse e qartë. Situata fillon dhe bëhet më e ndërlikuar në rastet e zhvillimit të gjykimeve në mungesë të të pandehurve, me mbrojtës kryesisht apo të zgjedhur nga familjarët e të pandehurit në mungesë. Me Vendimin Unifikues Nr.10.03.2014 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë u unifikua praktika ligjore se “mbrojtësi i zgjedhur nga familjarët do të pranohet nga gjykata duke e legjitimuar por duke i njohur tagrat e mbrojtësit të caktuar, që janë të drejtat procedurale që ka mbrojtësi në procesin penal me përjashtim të së drejtave që ligji ia njeh si të drejta ekskluzivisht personale të pandehurit.” Pra, e drejta e ankimit është një e drejtë eksluzive personale e të pandehurit dhe vetëm në rastet e miratuara nga ai, avokati ka të drejtën e ushtrimit të së drejtës së ankimit.

I dëmtuari akuzues mund të bëjë ankim, vetë ose nëpërmjet përfaqësuesit të tij, si për efekte penale, ashtu dhe për ato civile.

Afati i paraqitjes së ankimit është pesëmbëdhjetë ditë, afat i cili fillon nga e nesërmja e shpalljes së vendimit ose e nesërmja e njoftimit të vendimit. Ankimi paraqitet në sekretarinë e gjykatës që ka dhënë vendimin dhe kopje e ankimit të bërë nga njëra palë në procesin gjyqësor i njoftohet edhe palës tjetër, njoftim i cili kryhet nga sekretaria e gjykatës e cila ka dhënë vendimin dhe ku është paraqitur edhe ankimi.

1.4 Ankimi dhe kufijtë e shqyrtimit të çështjes në Gjykatën e Apelit

Kundër vendimit të gjykatës së shkallës së parë palët mund të bëjnë ankim në gjykatën e apelit brenda 15 ditëve nga shpallja e vendimit për palët që kanë qenë prezent në seancë, ose brenda 15 ditëve nga momenti i njoftimit të vendimit të gjykatës, për palët që kanë qenë në mungesë në momentin e shpalljes së vendimit. Gjykata e Apelit e shqyrton çështjen brenda shkaqeve të ngritura në ankim. Për çështje të ligjit që duhet të shqyrtohen kryesisht, si dhe për shkaqet e ngritura në ankim që nuk bazohen në motive personale, gjykata e apelit shqyrton edhe pjesën që u takon bashkëtëpandehurve që nuk kanë bërë apel.

• Kur apelues është prokurori apo viktima akuzuese, gjykata e apelit:

a) mund t’i japë faktit një cilësim juridik më të rëndë, të ndryshojë llojin ose ta rrisë masën e dënimit, të ndryshojë masat e sigurimit dhe të marrë çdo masë tjetër që urdhëron ose lejon ligji;b) mund t’i japë dënim atij që është deklaruar i pafajshëm, t’i japë pafajësi për një shkak të ndryshëm nga ai që pranohet në vendimin e apeluar, të marrë masat e treguara në shkronjën “a”;

GLAVA 4 GLAVNI PRETRESMODUL 4 TRAJNIMI PËR PJESËN E ANKIMIT, REKURSIT DHE RISHIKIMIT TE VENDIMEVE GJYQSORE

84


c) mund të zbatojë, të ndryshojë ose të përjashtojë dënimet plotësuese ose dënimet alternative;ç) mund t’i japë faktit një cilësim juridik më të rëndë se ai i kërkuar nga prokurori kur çështja është në kompetencën e saj lëndore. Në këtë rast, gjykata riçel shqyrtimin gjyqësor dhe zbaton parashikimet e paragrafit 2, të nenit 375, të këtij Kodi.

• Kur apelues është vetëm i pandehuri, gjykata nuk mund të caktojë një dënim më të rëndë, të zbatojë një masë sigurimi më të rëndë, t’i japë pafajësisë një shkak më pak të favorshëm nga ai i vendimit të apeluar dhe as t’i japë faktit një cilësim juridik më të rëndë.

Sigurisht, gjykata e apelit është e detyruar që shqyrtojë dhe të vlerësojë të gjitha shkaqet e kundërshtimit të vendimit të gjykatës së shkallës së parë dhe të arsyetojë besueshmërinë e tyre, por gjykata e apelit mundet të shqyrtojë edhe rrethana të tjera të lidhur me çështjen në gjykim, rrethana të cilat mundet të mos jenë ngritur si shkaqe apeli por që mundet të ndikojnë në marrjen e vendimit përfundimtar në gjykatën e apelit, lidhur me vetë apelin e paraqitur nga palët.

Gjithashtu, në nenin 425/1 të K.Pr.Penale është parashikuar se gjykata e apelit shqyrton çështjen edhe lidhur me pjesën që iu takon të bashkëpandehurve që nuk kanë paraqitur apel, por kjo brenda kufijve të shkaqeve të apelit. Nëse në një rast për shembull, i pandehuri paraqet apel kundër vendimit të gjykatës së shkallës së parë duke pretenduar se nuk provohet kryerja e veprës penale dhe ndodhja e saj, atëherë në këtë rast gjykata e apelit shqyrton çështjen edhe lidhur me bashkë të pandehurin tjetër i cili është akuzuar se ka kryer veprën penale në bashkëpunim me të pandehurin e parë. Por, nëse apeli i një të pandehuri është paraqitur për shkaqe personale, p.sh. për masën apo llojin e dënimit të caktuar, atëherë gjykata e apelit nuk mundet që të shqyrtojë çështjen edhe në lidhje me bashkëpandehurin që nuk ka bërë ankim, pasi në një rast të tillë gjykata e apelit nuk mundet që të dalë jashtë kufijve dhe shkaqeve të ankimit.

Në nenin 425/3 të K.Pr.Penale është parashikuar parimi i mosrëndimit të pozitës së të pandehurit (reformatio in peius). Në bazë të këtij parimi, në rastet kur apelues është vetëm i pandehuri, gjykata nuk mundet të caktojë një dënim më të rëndë, të zbatojë një masë sigurimi më të rëndë, ti japë pafajësisë një shkak më pak të favorshëm nga ai i vendimit të apeluar.

Po kështu, është parashikuar procedura që ndjek gjykata e apelit në rast të vlerësimit se cilësimi juridik i veprës penale mund të jetë më i rëndë se ai i bërë nga gjykata e shkallës së parë apo prokurori, duke u parashikuar detyrimi për të ndjekur rregullin e përcaktuar në nenin 375/2 të kodit.

Megjithëse Kushtetuta dhe Konventa Europiane për të Drejtat e Njeriut nuk e përmendin në mënyrë të shprehur këtë parim, parimi i mosrëndimit të pozitës së të pandehurit në vetvete përmban dimensionin kushtetues. Gjykata Kushtetuese e konsideron zbatimin e parimit të mosrëndimit të pozitës së të pandehurit si garanci më shumë për të gjykuarin, me qëllim që ai të realizojë në mënyrë efektive të drejtën e për t’ ju drejtuar me ankim gjykatës. E drejta për t’ ju drejtuar gjykatës më të lartë merr rëndësi në një shoqëri demokratike, prandaj askush nuk mundet që ta humbasë këtë përparësi. Ekzistenca e këtij parimi i jep mundësi të gjykuarve që të mos heqin dorë nga garancitë që ofron Kushtetuta, vetëm nga frika se mundet të dëmtohen rëndë interesat e tyre. Parë nga ky këndvështrim, mosrespektimi


85


i reformatio in peius do të përbënte njëkohësisht cënim të thelbit të një gjykimi dhe në vecanti të së drejtës për një roces të rregullt ligjor, në kuptim të nenit 42 të Kushtetutës dhe të nenit 6 të Konventës Europiane për të Drejtat e Njeriut.

Po kështu, është parashikuar procedura që ndjek gjykata e apelit në rast të vlerësimit se cilësimi juridik i veprës penale mund të jetë më i rëndë se ai i bërë nga gjykata e shkallës së parë apo prokurori, duke u parashikuar detyrimi për të ndjekur rregullin e përcaktuar në nenin 375/2 të K.Pr.P.

1.6 Veprimet paraprake të gjykimit

1. Kryetari i kolegjit të gjykatës së apelit urdhëron thirrjen e të pandehurit, paditësit civil dhe të paditurit civil, si dhe të mbrojtësve e të përfaqësuesve të tyre. Afati i paraqitjes nuk mund të jetë më i vogël se dhjetë ditë.

2. Urdhëri i thirrjes është i pavlefshëm kur i pandehuri nuk është identifikuar në mënyrë të sigurtë ose kur nuk është saktësuar vendi, dita dhe ora e paraqitjes.

1.7 Shqyrtimi gjyqësor në gjykatën e apelit

1. Përpara se të fillojë shqyrtimin gjyqësor, kryetari i trupit gjykues kontrollon paraqitjen e palëve. Në rast se palët nuk janë paraqitur, kryetari verifikon nëse njoftimet janë të rregullta dhe nëse mungesa është e justifikuar.

2. Pas verifikimit të palëve dhe legjitimit të tyre, gjykata shpall trupin gjykues dhe deklaron të hapur diskutimin.

3. Kryetari ose anëtari i trupit gjykues relaton në mënyrë të përmbledhur dosjen gjyqësore dhe shkaqet e ngritura në ankim.

4. Kur është bërë ankim vetëm nga njëra prej palëve, fjalën e para e merr ajo. Kur kanë bërë ankim si prokurori, ashtu dhe i pandehuri, i pari e merr fjalën prokurori.

5. Në shqyrtimin e çështjes në apel mbahen parasysh, për aq sa janë të zbatueshme, dispozitat mbi procedurën e gjykimit në shkallë të parë.

6. Gjykata mund të urdhërojë palët që të parashtrojnë pretendimet e tyre në mënyrë të përmbledhur, duke caktuar edhe kohën e vlerësuar të mjaftueshme. Palët nuk mund të parashtrojnë në seancë shkaqe tej atyre të ngritura në apel.

Sistemi i gjykimit në shkallë të dytë konsiderohet se është dy llojesh; a) gjykimi i apelit, në të cilin gjykimi përsëritet si në gjykatën e shkallës së parë, duke marrë tërësisht apo pjesërisht provat e shqyrtuara nga gjykata e shkallës së parë, si dhe duke marrë edhe prova të reja, dhe b) gjykimi i revizionit, në të cilin gjykata e shkallës së dytë kufizohet në kontrollin e veprimeve gjyqësore të gjykimit në shkallë të parë, pa përsëritur gjykimin e mëparshëm dhe pa marrë prova të reja. Kodi i Procedurës Penale ka pranuar


86


llojin e parë të gjykimit në shkallë të dytë, pra gjykimin e apelit. Por, njëkohësisht është pranuar edhe rekursi apo kërkesa për rishikim të vendimit, të cilat janë mjete ankimi të cilat shqyrtohen me procedura të veçanta.

Gjykimi në gjykatën e apelit, si rregull është një gjykim shkresor, ku gjykata lexon aktet e fashikullit gjyqësor të gjykatës që ka gjykuar çështjen në shkallë të parë, brenda kufijve dhe brenda shkaqeve që kanë parashtruar palët në ankimet e tyre, dhe zakonisht në të shumtën e rasteve gjatë gjykimit në gjykatën e apelit nuk merren prova.

Gjithashtu duhet të theksojmë se në gjykimin në apel gjykata mundet që të ndreqë gabimet e mundshme të bëra nga gjykata e shkallës së parë lidhur me kompetencën dhe juridiksionin, lidhur me papërdorshmërinë e provave, pavlefshmërinë absolute apo atë relative të akteve dhe veprimeve procedurale.

1.8 Përsëritja e shqyrtimit gjyqësor 1. Kur një palë në aktin e apelit ose plotësimin e tij, kërkon rimarrjen e provave të lejuara në shqyrtimin gjyqësor të shkallës së parë ose marrjen e provave të reja, gjykata në qoftë se çmon se nuk mund të vendosë në gjendjen që janë aktet, përsërit shqyrtimin.

2. Për provat që zbulohen pas gjykimit të shkallës së parë ose të atyre që dalin aty për aty, gjykata vendos, sipas rastit, marrjen ose jo të tyre.

3. Përsëritja e shqyrtimit gjyqësor vendoset edhe kryesisht kur gjykata e çmon të domosdoshme.

4. Kur i pandehuri është deklaruar i pafajshëm, gjykata e apelit nuk mund ta deklarojë atë fajtor vetëm mbi bazën e vlerësimit të ndryshëm të provave të marra në gjykimin në shkallë të parë. Në këtë rast gjykata e apelit përsërit shqyrtimin gjyqësor.

5. Për përsëritjen e shqyrtimit gjyqësor, të vendosur në bazë të paragrafëve të mësipërm, procedohet menjëherë dhe kur kjo nuk është e mundur, shqyrtimi gjyqësor shtyhet për një afat jo më të gjatë se dhjetë ditë.

Gjykata e apelit mundet që të vendosë edhe përsëritjen e shqyrtimit gjyqësor, përsëritjen e plotë apo të pjesshëm të tij. Shqyrtimi gjyqësor përsëritet me kërkesën e prokurorit apo të pandehurit në gjykim, me qëllim rimarrjen e një apo të disa provave të shqyrtuara në gjykimin në shkallë të parë apo për marrjen e ndonjë prove të re që ka rëndësi për rrethanat e çështjes objekt të gjykimit. Kjo ndodh si rregull për provat që janë administruar me kontestime në gjykimin në shkallë të parë, ose që nuk janë pranuar të shqyrtohen në shkallë të parë, apo për prova të reja që janë zbuluar pas përfundimit të gjykimit në shkallë të parë apo që kanë dalë aty për aty.

Përsëritja tërësisht apo pjesërisht e shqyrtimit gjyqësor nuk bëhet vetëm me kërkesën e palëve, por mundet që të vendoset edhe kryesisht nga gjykata e apelit nëse kjo cmohet se do të jetë e nevojshme.


87


Kjo për shkakun se gjykata e apelit nuk bën thjesht një kontroll konstatues të gjykimit të shkallës së parë, por shqyrton në tërësi çështjen me qëllim që të plotësohen mangësitë si dhe të korrigjohen gabimet e mundshme të kryera gjatë gjykimit në gjykatën e shkallës së parë. Pavarësisht rasteve të mësipërme, gjykata e apelit vendos përsëritjen e shqyrtimit gjyqësor edhe në rast se vërtetohet që i pandehuri nuk ka marrë pjesë në gjykimin në shkallë të parë, për shkak të mosmarrjes dijeni apo nëse nuk ka mundur që të paraqitet në gjykim për shkaqe apo pengesa ligjore. Mospërsëritja e shqyrtimit gjyqësor në gjykatën e apelit në rastet e gjykimit në mungesë të të pandehurit në shkallën e parë, por duke qënë i pranishëm në gjykatën e apelit, cënon të drejtën e të pandehurit për tu mbrojtur dhe për tu dëgjuar lidhur me akuzën në ngarkim të tij.

Me ndryshimet e ligjit 35/2017 në nenin 427 u shtua edhe pika 4, ku përcaktohet se kur i pandehuri është deklaruar i pafajshëm, gjykata e apelit nuk mund ta deklarojë atë fajtor vetëm mbi bazën e vlerësimit të ndryshëm të provave të marra në gjykimin në shkallë të parë. Pra gjykata e apelit për ta shpallur fajtor të pandehurin duhet të ricel hetimin gjyqësor dhe të lejojë marrjen e një prove të re e cila nuk është shqyrtuar nga gjykata e faktit për të vendosur nëse i pandehuri është fajtor apo jo.

1.9 Vendimi i gjykatës së apelit 1. Gjykata e apelit, pasi shqyrton çështjen, vendos:

a) lënien në fuqi të vendimit;b) ndryshimin e vendimit;c) prishjen e vendimit dhe pushimin e çështjes kur janë rastet që nuk lejojnë fillimin ose vazhdimin e procedimit;ç) prishjen e vendimit dhe kthimin e akteve gjykatës së shkallës së parë kur nuk janë respektuar dispozitat që lidhen me kushtet për të qenë gjyqtar në çështjen konkrete, me numrin e gjyqtarëve që është i domosdoshëm për formimin e kolegjeve të caktuara në këtë Kod, me ushtrimin e ndjekjes penale nga prokurori dhe pjesëmarrjen e tij në procedim, me pjesëmarrjen e të pandehurit, të mbrojtësit të tij, ose përfaqësuesit të viktimës akuzuese, me shkeljen e dispozitave për paraqitjen e akuzave të reja, si dhe në çdo rast kur në dispozita të veçanta është parashikuar pavlefshmëria e vendimit.

2. Një kopje e vendimit i njoftohet menjëherë gjykatës së shkallës së parë.

Në përfundim të shqyrtimit gjyqësor, shqyrtim i cili bëhet në tërësi dhe nuk kufizohet vetëm në shkaqet e paraqitura në ankim, bëhet diskutimi përfundimtar i palëve dhe gjykata tërhiqet për të marrë vendimin përfundimtar. Dhënia e vendimit nga gjykata e apelit bazohet në provat e marra nga gjykata e shkallës së parë dhe të verifikuara gjatë gjykimit në apel, si dhe bazuar në provat e reja të marra gjatë shqyrtimit gjyqësor duke iu përmbajtur kufijve ligjorë të përcaktuar në nenin 425 të K.Pr.Penale, të cilat lidhen me subjektin që ka bërë ankimin.

Për sa i përket rastit kur gjykata e apelit vendos ndryshimin e vendimit të gjykatës së shkallës së parë. Kjo mundet që të kryhet nga gjykata e apelit në rastet kur ajo konstaton në përfundim të shqyrtimit gjyqësor se vendimi i gjykatës së shkallës së parë nuk është i drejtë dhe i bazuar në ligj dhe në prova. Kjo vendimmarrje e gjykatës së apelit lidhet më tepër me anën thelbësore të gjykimit, të interpretimit të ndryshëm që mundet ti bëjë gjykata e apelit rrethanave të çështjes, kualifikimin e drejtë ligjor të veprës


88


penale, si dhe me mënyrën e ndryshme të çmuarjes së vërtetësisë dhe vlerës provuese të provave të paraqitura në gjykimin e shkallës së parë, si dhe atyre që mundet të merren me anë të përsëritjes së shqyrtimit gjyqësor ne gjykimin në apel. Në këto raste prezumohet se dispozitat procedurale gjatë gjykimit në gjykatën e shkallës së parë janë zbatuar drejtë, vetëm se gjykata e apelit krijon një bindje të ndryshme nga ajo e shkallës së parë lidhur me faktin penal dhe provat e shqyrtuara

E ndryshme është situata kur gjykata e apelit vendos prishjen e vendimit dhe kthimin e akteve gjykatës së shkallës së parë, për rastet e parashikuara nga neni 428/ç të K.Pr.Penale. Kthimi i akteve për rigjykim në gjykatën e shkallës së parë kryhet nga gjykata e apelit për raste taksativisht të parashikuara nga dispozita e mësipërme. Të gjitha rastet e parashikuara në këtë dispozitë bëjnë fjalë për shkelje procedurale të kryera gjatë gjykimit në shkallë të parë të cilat passjellin cënimin e vendimit të gjykatës së shkallës së parë. Në këtë vijë arsyetimi gjykata e apelit nuk mundet që të vendosë prishjen e vendimit dhe kthimin e çështjes për rigjykim, për kryerjen e veprimeve konkrete procedurale që mundet të kenë të bëjnë me marrjen apo vërtetësinë e provave, për të plotësuar hetimin gjyqësor, nëse këto nuk krijojnë ndonjë shkak nga ato të parashikuara nga neni 428/ç i K.Pr.Penale. Nëse gjykata e apelit nuk konstaton ndonjë nga shkeljet procedurale të parashikuara nga neni 428/ç i K.Pr.Penale, atëherë ajo duhet zgjidhë vetë çështjen, duke përsëritur tërësisht apo pjesërisht shqyrtimin gjyqësor dhe pa e kthyer ççështjen për rigjykim.

2. REKURSI

2.1 Rekursi kundër vendimeve të Gjykatës së Apelit në Gjykatën e Lartë.

Kundër vendimit të Gjykatës së Apelit palët kanë të drejtë të bëjnë rekurs në Gjykatën e Lartë vetëm për këto shkaqe:

a) për mosrespektimin ose zbatimin e gabuar të ligjit material ose procedural, me rëndësi për njësimin ose zhvillimin e praktikës gjyqësore;b) për mosrespektimin ose zbatimin e gabuar të ligjit procedural me pasojë pavlefshmërinë e vendimit, pavlefshmërinë absolute të akteve ose papërdorshmërinë e provave;c) kur vendimi i ankimuar vjen në kundërshtim me praktikën e Kolegjit Penal ose të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

2. Kur e çmon të nevojshme, gjykata u kërkon palëve memorie me shkrim.

Rekursi është mjeti i ankimit, nëpërmjet të cilit palët në procesin gjyqësor penal, prokurori, i pandehuri apo palët private që mundet të marrin pjesë në gjykimin penal, i drejtohen Gjykatës së Lartë dhe ku pretendojnë se vendimet e gjykatave më të ulëta janë vendime që vijnë në kundërshtim me ligjin material apo procedural penal ose janë marrë në zbatim të gabuar të ligjit penal.

Rekursi në Gjykatën e Lartë nuk mundet të bëhet për çdo lloj shkaku dhe arsye për të cilat palët mundet të kundërshtojnë vendimet e gjykatave më të ulëta. Shkaqet për të cilat mundet të bëhen rekurs duhet domosdoshmërish që të jenë shkaqe ligjore, dhe jo kundërshtime që lidhen me faktin apo me të provuarin gjatë një gjykimi të caktuar.


89


Kemi të bëjmë me dy lloje të rekurseve, rekursi i drejtpërdrejtë, pra kundër vendimit të gjykatës së shkallës së parë, si dhe rekursi kundër vendimeve të formës së prerë, pra kundër vendimeve të gjykatës së apelit.

Rekurs i drejtëpërdrejtë ka kuptimin që vendimet e gjykatës së shkallës së parë ankohen nga palët në procesin gjyqësor drejtëpërdrejtë në Gjykatën e Lartë, pa qënë nevoja që të gjykohen në gjykatën e apelit. Objekt rekursi të drejtëpërdrejtë mundet të jenë vendimet e gjykatës së shkallës së parë lidhur me mosmarrëveshjet me juridiksionin, kompetencat lëndore apo tokësore si dhe në raste të tjera të vecanta, kur vetë ligji procedural ka parashikuar një mundësi të tillë.

Në nenin 73/1 të K.Pr.Penale është parashikuar se “kur ka mosmarrëveshje për juridiksioni, gjykata që e ngre atë merr vendim, të cilin bashkë me kopjen e akteve të nevojshme për zgjidhjen e saj ia dërgon Gjykatës së Lartë, duke treguar palët dhe mbrojtësit”. Ndërsa, në nenin 89/1 të K.Pr.Penale është parashikuar se “Ka mosmarrëveshje, në ççdo gjëndje a shkallë të procedimit, kur dy a më shumë gjykata në të njëjtën kohë marrin ose nuk pranojnë që të marrin për shqyrtim të njëjtën akuzë, që i atribuohet të njëjtit person”.

Rekursi kundër vendimeve të formës së prerë, është mjeti i ankimit nëpërmjet të cilit palët në procesin gjyësor ankimojnë në Gjykatën e Lartë vendimet e gjykatave të apelit.

Siç edhe e përmëndëm më sipër, rekursi për në Gjykatën e Lartë bëhet vetëm për shkaqe të caktuara, të parashikuara shprehimisht në nenin 432 të K.Pr.Penale, dhe nuk mundet të jetë për ççdo lloj shkaku. Në bazë të nenit 432 të K.Pr.Penale rekursi mundet që të bëhet për këto shkaqe;

a) Për mosrespektim ose zbatim të gabuar të ligjit penal; Kur përmëndet ligji penal kemi parasysh Kodin Penal, Kodin e Procedurës Penale, dispozita penale të parashikuara në ligje të tjera, apo norma juridike që janë të lidhura dhe që duhet të mbahen parasysh për zbatimin e ligjit penal. Psh, vepra penale “shpërdorimi i detyrës” e parashikuar nga neni 248 i K.Penal, është një vepër penale për ekzistëncën e së cilës domosdoshmërisht do duhet që të analizohet dhe të interpretohen edhe norma të tjera juridike në ligje të tjera, në të cilat të referon neni 248 i K.Penal dhe ku janë parashikuar “detyra” e personit që ushtron funksione publike, si dhe “mospërmbushja e rregullt e detyrës”, elementë këta të domosdoshëm të anës objektive të veprës penale të mësipërme.

Shkaku i rekursit për mosrespektim ose zbatim të gabuar të ligjit penal, bën fjalë për ato raste kur palët pretendojnë interpretim të gabuar të dispozitave penale të bëra nga gjykatat më të ulëta, që mundet të jenë qoftë për ekzistëncën e veprës penale, ashtu edhe për caktimin e llojit dhe të masës së dënimit.

b) Për mosrespektimin ose zbatimin e gabuar të ligjit procedural me pasojë pavlefshmërinë e vendimit, pavlefshmërinë absolute të akteve ose papërdorshmërinë e provave: Pjesa e parë e paragrafit “a”të nenit 128/a i referohet rastit shumë të rëndësishëm të përmbushjes së kushteve për të qenë gjyqtar i një çështjeje të caktuar, në kuptimin e aftësisë për ta fituar këtë të drejtë, por edhe në kuptimin e detyrimit për ta ushtruar atë, në respekt të plotë të normave që vendos rendi juridik. Kushtet për të fituar të drejtën për të ushtruar funksione juridiksionale parashikohen në ligjin “Për organizimin e pushtetit gjyqësor në Republikën e Shqipërisë”


90


Për pavlefshmërinë absolute të akteve: Neni 128 K.Pr.P ka përcaktuar se “aktet proceduriale janë të pavlefshme vetëm në rastet e parashikuara shprehimisht nga ky Kod. Neni 98/1 ka përcaktuar se aktet proceduriale penale bëhen në gjuhën shqipe. Nëse nga ana e organit të prokurorisë apo gjykatës do të prodhohen akte proceduriale dhe nuk do të jenë të formuluara në gjuhën shqipe atëherë do të jemi përpara një akti absulutish të pavlefshëm dhe nga ana e palëve të interesuara duhet të kërkohet pavlefshmëria e aktit. Është shumë e rëndësishme të theksohet se i pandehuri apo përfaqësuesi i tij ligjor duhet ta bëjnë kërkesën për pavlefshmërinë e akteve apo papërdoshmërinë e tyre para fillimit të shqyrtimit gjyqësor. Nëse një kërkesë e tillë do të bëhej në seancë gjyqësore atëherë gjykata do të vendosë rrëzimin e kërkesës të paraqitur nga i pandehuri apo përfaqësuesi i tij ligjor.

Papërdorshmëria e provave: problemi i provave të marra në shkelje të ndalimeve të parashikuara nga ligji dhe çështja e përdorimit të tyre në procesin penal, është një problem i ndërlikuar. Vështirësia e interpretimit lidhet me faktin se papërdorshmëria është sanksion me natyrë të përgjithshme, ndaj duhet trajtuar rast pas rasti. Në vijim, do të sjellim disa probleme të praktikës gjyqësore për papërdorshërinë, të cilat nuk janë përfshirë tek rubrikat e trajtuara më sipër.

Një rast interesant sjell praktika gjyqësore sa i takon aktit të paraqitjes për njohje të personit. Sikundër dihet ka disa rregulla të formës, mosrespektimin e të cilave Kodi e sanksionon me pavlefshmëri të njohjes. Një njohje e pavlefshme, natyrisht, nuk mund të përdoret për të provuar fakte në proces. Sigurisht që, nuk kemi të bëjmë me një provë të ndaluar nga ligji, pavlefshmëria është relative dhe papërdorshmëria – fiziologjike, por, për shkak të veçorisë së aktit, pasojat janë thuajse të pakthyeshme (përsëritja e aktit të njohjes, si rregull, e kompromenton rezultatin, duke e bërë provën e njohjes të pabesueshme).

Ndonëse njohja kërkon kushte të përafërta të personave të paraqitur, në rastin në fjalë i dyshuari, i veshur me kostum të bardhë u vendos mes tri personave të veshur me të zeza. Kjo njohje është e pavlefshme, por kolegji e ka pranuar si të mirëqenë me disa argumente tërësisht alogjike nuk ka fare rëndësi nëse i dyshuari e ka pasur apo jo cilësinë e të pandehurit (të hetuarit) në çastin e njohjes, përderisa kjo cilësi iu atribua, edhe falë këtij akti. Në çështjen Laska dhe Lika kundër Shqipërisw që, Gjykata e Strasburgut e konsideroi si një rast tipik kur shkelja flagrante në procesin e marrjes së një prove, e bën procesin e parregullt në tërësinë e tij (prova e paraqitjes për njohje ishte prova vendimtare ku mbështetej akuza). Ashtu si në rastin që përmendëm, dallimi i qartë në veshje i të dyshuarit nga personat që u rreshtuan përbri tij, ka qenë një ftesë e pandershme për ta njohur atë.

2.2 Mospranimi i rekursit

Rekursi nuk pranohet në qoftë se bëhet për shkaqe të ndryshme nga ato që lejon ligji, si dhe kur Gjykata e Lartë çmon se çështja nuk duhet të shqyrtohet prej saj, sipas përcaktimeve të paragrafit 1, nenit 432, të këtij Kodi.

Mospranimi i rekursit vendoset nga një trup gjykues me tre gjyqtarë, në dhomën e këshillimit.

2.3 Afati dhe Paraqitja e rekursit

Rekursi duhet të paraqitet me shkrim brenda 45 ditëve nga e nesërmja e shpalljes së vendimit të gjykatës së apelit.


91


Akti i rekursit dhe memoriet duhet të nënshkruhen, me pasojëmospranimi, nga mbrojtësit. Kur i pandehuri nuk ka mbrojtës të zgjedhur, kryetari i kolegjit cakton një mbrojtës kryesisht dhe në këtë rast lajmërimet i bëhen edhe të pandehurit.

2.4 Shqyrtimi gjyqësor

Gjykata e Lartë shqyrton rekurset në dhomë këshillimi me trup gjykues nga tre gjyqtarë, ndërsa njësimin dhe zhvillimin e praktikës gjyqësore në kolegje me trup gjykues të përbërë nga pesë gjyqtarë.

Normat që lidhen me publicitetin, rregullin e seancës dhe me drejtimin e diskutimit në gjykimet e shkallës së parë dhe të dytë respektohen në Gjykatën e Lartë, për aq sa janë të zbatueshme. I pandehuri dhe palët private përfaqësohen nga mbrojtësit. Kryetari i kolegjit bën verifikimin e legjitimimit të palëve dhe të rregullsisë së lajmërimeve.

Gjyqtari i ngarkuar relaton çështjen. Pas fjalës së prokurorit, mbrojtësit dhe përfaqësuesit e palëve private bëjnë mbrojtjen. Replika nuk lejohet.

Në rast se Kolegji Penal nuk vendos mospranimin e rekursit në dhomën e këshillimit, atëherë çështja kalon për gjykim në seancë gjyqësore. Gjykata e Lartë gjykon me kolegje me pesë gjyqtarë. Për sa iu përket rregullave lidhur me publicitetin e seancës, mbajtjen e rregullit në seancë, si dhe me drejtimin e diskutimit, të cilat janë të zbatueshme në gjatë gjykimeve në gjykatën e shkallës së parë dhe të apelit, ato janë gjithashtu të zbatueshme edhe në gjykimin që zhvillohet në Gjykatën e Lartë, për aq sa ato mundet të jenë të zbatueshme. Pra, për sa kohë ligji procedural penal nuk ka parashikuar ndonjë rregullim të ndryshëm procedural lidhur me procedurën e zhvillimit të gjykimit në Gjykatën e lartë.

Karakteristikë e gjykimit në Gjykatën e Lartë është rregullimi i parashikuar në nenin 437/3 të K.Pr.Penale, sipas të cilit i pandehuri dhe palët private në këtë gjykim përfaqësohen nga mbrojtësit. Për shkak të natyrës së gjykimit në Gjykatën e Lartë, e cila është një gjykatë ligji dhe jo gjykatë fakti, dhe si rrjedhim diktohet një debat ligjor lidhur me ekzistencën ose jo të shkaqeve të ngritura në rekurs, është parashikuar kushti procedural që i pandehuri dhe palët e tjera pjesëmarrëse në gjykim të përfaqësohen nga mbrojtësit e tyre.

Nëse i pandehuri nuk ka zgjedhur mbrojtës lidhur me këtë fazë të gjykimit atëherë detyrimisht caktohet për të pandehurin një mbrojtës kryesisht. Jo pa qëllim në nenin 435/2 të K.Pr.Penale është parashikuar që edhe rekursi i të pandehurit duhet që të nënshkruhet nga mbrojtësi i tij.

Në gjykimin që zhvillohet në Gjykatën e Lartë, kjo e fundit e shqyrton çështjen brenda kufijve të shkaqeve të ngritura në rekurs. Në këtë mënyrë Gjykata e Lartë merr në shqyrtim të gjitha shkaqet dhe kundërshtimet ndaj vendimit të gjykatës së apelit, të ngritura në rekurs dhe brenda këtyre kufijve shqyrtohet edhe çështja konkrete në këtë gjykim. Megjithatë, Gjykata e Lartë për çështje ligjore të cilat duhet të shihen edhe kryesisht nga gjykata në çdo gjendje e shkallë të procedimit, dhe që nuk janë parë nga gjykatat më të ulëta, mundet ti marrë edhe ato në shqyrtim dhe në varësi të tyre të marrë vendimin përfundimtar lidhur me çështjen në gjykim.


92


2.5 Vendimet e Gjykatës së Lartë

Pas shqyrtimit të çështjes, Kolegji Penal ose Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë vendosin në seancë gjyqësore:a) lënien në fuqi të vendimit;b) prishjen e vendimit të gjykatës së apelit dhe lënien në fuqi të vendimit të gjykatës së shkallës së parë;c) prishjen e vendimit dhe kthimin e akteve për rishqyrtim;ç) prishjen e vendimit dhe pushimin e çështjes pa e kthyer për rishqyrtim.

Vendimi përfundimtar në gjykimin në Gjykatën e Lartë, si rregull, merret menjëherë pas mbarimit të seancës. Megjithatë, në raste të veçanta kur për shkak të natyrës së ndërlikuar të çështjes ose të rëndësisë së çështjes, trupi gjykues mundet që të shtyjë marrjen e vendimit për aq ditë sa është e nevojshme.

Në nenin 441 të K.Pr.Penale është parashikuar që Gjykata e Lartë në përfundim të shqyrtimit të çështjes mundet të vendosin në njërën nga mënyrat e mëposhtme;

a) Lënien në fuqi të vendimit ndaj të cilit është bërë rekursi; Nëse Gjykata e Lartë merr një vendim të tillë atëherë kjo tregon se vendimi për të cilin është bërë rekurs është një vendim i drejtë dhe i bazuar në ligj dhe se shkaqet e ngritura në rekurs nuk qëndrojnë dhe nuk përbëjnë shkak për cënimin e vendimit gjyqësor të ankimuar.

b) Prishjen e vendimit të gjykatës së apelit dhe lënien në fuqi të vendimit të gjykatës së shkallës së parë; Ky vendim i Gjykatës së Lartë merret në rastet kur gjykata e apelit në mënyrë të gabuar ka ndryshuar apo prishur vendimin e gjykatës së shkallës së parë dhe ky i fundit vlerësohet si i drejtë nga Gjykata e Lartë.

Në rastet kur Gjykata e Lartë ka vendosur prishjen e vendimit dhe dërgimin e çështjes për rigjykim, siç dhe u përmend më sipër, detyrat dhe konkluzionet e arritura lidhur me çështjen në fjalë nga kjo gjykatë, janë të detyrueshme për gjykatën që rigjykon çështjen. Megjithatë, ndonëse ky detyrim i gjykatës që rigjykon çështjen është mëse i qartë, në praktikën gjyqësore nuk kanë munguar rastet kur gjykatat që kanë rigjykuar çështjet në mënyrë të gabuar nuk kanë kryer detyrat e lëna nga Gjykata e Lartë, u bërë kështu shkak për prishjen e vendimit të ankimuar dhe rikthimin e çështjes përsëri për rigjykim.

c) Prishjen e vendimit dhe kthimin e akteve për rishqyrtim; Përveç rasteve të parashikuara në paragrafin e mësipërm, Gjykata e Lartë kur vendos prishjen e vendimit të ankimuar ia dërgon aktet për gjykim gjykatës që ka dhënë vendimin që është prishur. Dërgimi i akteve bëhet në gjykatën e apelit, nëse është prishur vetëm vendimi i kësaj gjykate, dhe nëse Gjykata e Lartë ka vendosur prishjen e vendimit të gjykatës së apelit si dhe vendimin e gjykatës së shkallës së parë, atëherë mundet që të vendosë dërgimin e akteve edhe në gjykatën e shkallës së parë, nëse shkaku për të cilin prishen dy vendimet e mësipërme nuk mundet që të korrigjohet në gjykatën e apelit.

ç) prishjen e vendimit dhe pushimin e çështjes pa e kthyer për rishqyrtim: Pushimi i çështjes, si një nga mënyrat e përfundimit të gjykimit penal, parashikohet në nenin 387 të K.Pr.Penale sipas të cilit: “Kur ndjekja penale nuk duhej të fillonte ose nuk duhet të vazhdojë, sipas rasteve të parashikuara në shkronjat “c”, “ç”, “e” dhe “ë”, të paragrafit1, të nenit 328, të K.Pr.P ose kur vepra penale është shuar dhe i pandehuri nuk pretendon pafajësi, gjykatat vendos pushimin e çështjes, duke treguar edhe shkakun.


93


Nga interpretimi literal, logjik e sistematik i kësaj dispozite në raport me dispozitat e tjera të K.Pr.Penale arrihet në konkluzionin se gjykimi pushohet kur:

1. Ndjekja penale nuk duhet të fillonte ose nuk duhet të vazhdojë (rastet e parashikuar nga neni 328 i K.Pr.Penale) kur:

c) i dëmtuari nuk ka bërë ankim ose heq dorë nga ankimi në rastet që procedimi fillon me kërkesë të tij;ç) personi nuk mund të merret si i pandehur ose nuk mund të dënohet,e me vendim të formës së prerë i pandehuri është gjykuar për të njëjtën vepër penale;ë) i pandehuri vdes, Ndërsa shuarja e veprës penale do t`i dedikohet analizës së dispozitës së nenit 66 të Kodit Penal, duke patur parasysh afatet parashkruese, dita nga e cila fillon të ecë parashkrimi, kriteret e llogaritjes.

2.6 Prishja e vendimit dhe zgjidhja e çështjes pa e kthyer për rishqyrtim

1. Gjykata e Lartë vendos prishjen e vendimit dhe zgjidhjen e çështjes pa e kthyer për rishqyrtim kur:

a) fakti nuk parashikohet si vepër penale, vepra penale është shuar ose ndjekja penale nuk duhet të fillonte e të vazhdonte;b) shfuqizohet;c) shfuqizohet;ç) ka kontradikta midis vendimit të ankimuar dhe një tjetri të mëparshëm, lidhur me të njëjtin person dhe me të njëjtën vepër penale,të dhëna nga e njëjta ose një tjetër gjykatë penale.


94


2. Në rastin e parashikuar nga shkronja “a” gjykata vendos pushimin e çështjes, kurse në rastin e parashikuar nga shkronja “ç” vendos që të zbatohet vendimi që ka caktuar dënimin më pak të rëndë.

Kjo dispozitë i jep të drejtë Gjykatës së Lartë ta zgjidhë vetë çështjen pa e kthyer për rigjykim vetëm për shkaqe që janë në favor të pozitës procedurale të të gjykuarit. Rëndësi ka fakti se në të gjitha rastet e parashikuara nga kjo urdhëron të zbatohet vendimi që ka caktuar dënimin më pak të rëndë, por në asnjë rast nuk mund të deklarojë fajtor e të dënojë të gjykuarin që ka marrë pafajësi në shkallë të tjera të gjykimit.

2.7 Prishja e vendimit dhe kthimi i akteve për rishqyrtim

1. Me përjashtim të rasteve të parashikuara nga neni 442 Gjykata e Lartë, kur prish një vendim ia dërgon aktet gjykatës që ka dhënë vendimin e prishur.

2. Kur prishja nuk është bërë për të gjitha disponimet e vendimit, Gjykata e Lartë deklaron në dispozitiv se cilat pjesë të vendimit prishen.

Prishja e vendimit dhe kthimin e akteve për rishqyrtim; Përveç rasteve të parashikuara në paragrafin e mësipërm, Gjykata e Lartë kur vendos prishjen e vendimit të ankimuar ia dërgon aktet për gjykim gjykatës që ka dhënë vendimin që është prishur. Dërgimi i akteve bëhet në gjykatën e apelit, nëse është prishur vetëm vendimi i kësaj gjykate, dhe nëse Gjykata e Lartë ka vendosur prishjen e vendimit të gjykatës së apelit si dhe vendimin e gjykatës së shkallës së parë, atëherë mundet që të vendosë dërgimin e akteve edhe në gjykatën e shkallës së parë, nëse shkaku për të cilin prishen dy vendimet e mësipërme nuk mundet që të korrigjohet në gjykatën e apelit.

Në nenin 443/2 të K.Pr.Penale është parashikuar që Gjykata e Lartë mundet të prishë vendimin e ankimuar jo në lidhje me të gjitha disponimet e këtij vendimi, por vetëm të një pjesë të tij, duke deklaruar në vendim se cilat pjesë të vendimit të ankimuar prishen. Më pas për pjesën që vendimi i ankimuar prishet, çështja kthehet për rigjykim. Kjo quhet ndryshe edhe prishje e pjesshme e vendimit të ankimuar. Në një rast të tillë pjesët e vendimit që nuk prishen nga Gjykata e Lartë, përbëjnë gjë të gjykuar nëse këto pjesë nuk kanë një lidhje thelbësore me pjesët e vendimit gjyqësor që prishen.

2.8 Rigjykimi pas prishjes

1. Në rigjykim nuk lejohet diskutimi i kompetencës së njohur me vendimin e prishjes.

2. Gjykata e rigjykimit i përmbahet vendimit të Gjykatës së Lartë për çdo çështje të së drejtës që është vendosur me të.

3. Në rigjykim nuk mund të ngrihen pavlefshmëritë e vërtetuara në gjykimet e mëparshme ose gjatë hetimeve paraprake.

4. Prishja e vendimit vlen edhe për të pandehurin që nuk ka bërë rekurs, përveçse kur shkaku i prishjes është personal.

Rigjykimi i çështjes penale pas prishjes së vendimit nga Gjykata e Lartë, bëhet sipas rregullave të caktuara për zhvillimin e gjykimit, sipas shkallës së gjykatës në të cilën është dërguar çështja për rigjykim. Në rigjykim nuk lejohet që të diskutohet kompetenca e njohur me vendimin e prishjes.


95


Në kuptimin që nëse aktet janë dërguar për rigjykim në gjykatën e apelit, kjo e fundit nuk mundet të vërë në diskutim kompetencën e saj për të gjykuar çështjen penale apo ta dërgojë çështjen, pa e gjykuar në themel, për kompetencë gjykimi në gjykatës e shkallës së parë.

Gjykata që rigjykon çështjen i përmbahet vendimit të Gjykatës së Lartë për çdo çështje të së drejtës që është vendosur në këtë vendim. Të gjitha detyrat dhe konkluzionet e vendimit të Gjykatë së Lartë janë të detyrueshme për gjykatën që rigjykon çështjen.

Prishja e vendimit dhe kthimi i çështjes për rigjykim është një ndër llojet e vendimeve që mund të marrë Gjykata e Lartë, në te cilin shprehet roli i kësaj Gjykate në sistemin gjyqësor, si autoriteti më i lartë gjyqësor që kontrollon mënyrën e zbatimit të ligjit nga gjykatat më të ulëta në gjykimin e çështjeve gjyqësore, duke mbetur një gjykatë ligji dhe jo një gjykatë fakti. Vendimi për prishjen e vendimit të ankimuar nga Gjykata e Lartë lidhet me kontrollin e ligjshmërisë së vendimit të ankimuar, kontrolli mundet të jetë edhe lidhur me mënyrën e çmuarjes së provave në gjykim dhe vlerës së tyre provuese, vlefshmërisë së tyre, mënyrën se si gjykatat më të ulëta kanë arritur në një konkluzion të caktuar lidhur me procesin e të provuarit. Megjithatë, edhe nëse Gjykata e Lartë mundet të konstatojë zbatim të gabuar të ligjit në një rast të tillë, për shkak të natyrës së gjykimit që zhvillohet, që nuk është një gjykatë fakti, çështja dërgohet për rigjykim në gjykatat e faktit, me qëllim që gjykatat më të ulëta të bëjnë një rivlerësim të provave të administruara, kësaj herë sipas detyrave dhe konkluzioneve të Gjykatës së Lartë, dhe vetëm pasi të ketë zbatuar detyrat e lëna në vendimin e Gjykatës së Lartë, gjykatat më të ulëta duhet që të marrin një vendim përfundimtar lidhur me çështjen objekt të gjykimit.

2.9 Ankimi kundër vendimit të gjykatës së rigjykimit

1. Vendimi i gjykatës së rigjykimit mund të ankimohet me rekurs në Gjykatën e Lartë kur është dhënë nga gjykata e apelit dhe me apel kur është dhënë nga gjykata e shkallës së parë.

2. Vendimi i gjykatës së rigjykimit mund të ankimohet vetëm për shkaqet që nuk lidhen me pikat e vendosura nga Gjykata e Lartë ose për mosrespektimin e nenit 447, paragrafi 2.

Edhe pas përfundimit të rigjykimit të çështjes, sipas rastit nga gjykata e shkallës së parë ose nga gjykata e apelit, përsëri palët në procesin gjyqësor mundet që të ushtrojnë të drejtën e ankimit, sipas rastit me anë të apelit apo me anë të rekursit. Megjithatë, në këtë rast ankimimi i vendimit të gjykatës që ka rigjykuar çështjen nuk mundet që të bëhet për çdo lloj shkaku, pasi çështja është gjykuar njëherë më parë nga e njëjta gjykatë dhe mundet të jetë prishur vetëm për shkaqe të caktuara. Në nenin 448/2 të K.Pr.Penale është parashikuar që ankimi në këto raste mundet të bëhet vetëm për shkaqe që nuk lidhen me pikat e vendosura nga Gjykata e Lartë, pasi për këto momente Gjykata e Lartë e ka marrë vendimin e saj duke kthyer çështjen për rigjykim dhe palët në procesin gjyqësor nuk mundet që të diskutojnë më tej bazueshmërinë e vendimit të Gjykatës së Lartë, ose ankimi mundet të bëhet nëse gjykata që ka rigjykuar çështjen, gjatë rigjykimit të çështjes, nuk i është përmbajtur vendimit të Gjykatës së Lartë për çdo çështje të së drejtës që është vendosur në të, siç ishin dhe dy rastet e mësipërme të marra nga praktika gjyqësore.


96

3. RISHIKIMI

3.1 Vendimet që mund të rishikohen 1. Në rastet dhe kushtet e parashikuara nga ky Kod, rishikimi i vendimeve që kanë marrë formë të prerë lejohet në çdo kohë, edhe kur dënimi është ekzekutuar ose shuar.

2. Nuk lejohet rishikimi i vendimit të pafajësisë dhe as rishikimi i vendimit të dënimit kur synohet rëndimi i pozitës së të dënuarit.

Në përgjithësi, instituti i rishikimit ka për qëllim ndreqjen e gabimeve të mundshme gjyqësore në lidhje me vendimet e formës së prerë. Në veçanti, ndryshimet e bëra në nenin 450 kanë për qëllim përafrimin e legjislacionit shqiptar në fushën e rishikimit të vendimeve penale me standardet ndërkombëtare në lidhje me gjykimin në mungesë, ekstradimin dhe zbatimin e vendimeve të GJEDNJ-së.

3.2 Rastet e rishikimit

1. Rishikimi mund të kërkohet:

a) kur faktet e vëna në themel të vendimit nuk pajtohen me ato të një vendimi tjetër të formës së prerë;b) kur vendimi është bazuar në një vendim të gjykatës civile ose administrative, i cili është revokuar më pas;c) kur pas vendimit kanë dalë ose janë zbuluar prova të reja, të cilat vetëm ose së bashku me ato që janë vlerësuar njëherë, tregojnë se vendimi është i gabuar;ç) kur vërtetohet se vendimi është dhënë si pasojë e falsifikimit të akteve të gjykimit ose të një fakti tjetër të parashikuar nga ligji si vepër penale.d) kur shkaku për rishikimin e vendimit të formës së prerë rezulton nga një vendim i Gjykatës Europiane për të Drejtat e Njeriut që e bën të domosdoshëm rigjykimin e çështjes. Kërkesa paraqitet brenda 6 muajve nga njoftimi i vendimit;dh) kur ekstradimi i të dënuarit të gjykuar në mungesë jepet me kushtin e shprehur të rigjykimit të çështjes. Kërkesa për rishikim mund të paraqitet brenda tridhjetë ditëve nga data kur personi është ekstraduar. Kërkesa e paraqitur brenda afatit nuk mund të refuzohet;e) kur personi është gjykuar në mungesë sipas nenit 352 të këtij Kodi dhe kërkon rigjykimin e çështjes. Kërkesa paraqitet brenda tridhjetë ditëve nga data e marrjes dijeni. Kërkesa e paraqitur brenda afatit nuk mund të refuzohet.

Shkaku i rishikimit i përmendur në gërmën “a” të nenit 450 ka të bëjë me konsistencën që vendimet gjyqësore duhet të kenë. Do të ishte e çuditshme, por edhe në kundërshtim me parimin e sigurisë juridike, nëse i njëjti set faktesh do të merrte një kuptim të ndryshëm në dy vendime.

“Revokimi i një vendimi të gjykatës civile ose administrative, në të cilin është bazuar vendimi penal, përbën shkak për rishikimin e vendimit penal. Ky parashikim ka të bëjë me dispozitat e nenit 71 K.Pr.Penale, i cili përcakton se vendimi civil i formës së prere është i detyrueshëm për gjykatën qe gjykon çështjen penale përsa i përket faktit nëse vepra ka ndodhur ose jo. Gjithashtu, vendimi administrativ ose civil është i detyrueshëm edhe në rastet e parashikuara në pikën 2 të nenit 71 K.Pr.Penale. Prandaj, është lehtësisht e kuptueshme, përse lind e drejta për të kërkuar rishikimin e vendimit penal, kur vendimi

GLAVA 4 GLAVNA RASPRAVAGLAVA 4 GLAVNA RASPRAVAMODUL 4 TRAJNIMI PËR PJESËN E ANKIMIT, REKURSIT DHE RISHIKIMIT TE VENDIMEVE GJYQSORE

97

administrativ apo civil mbi të cilin vendimi penal është mbështetur nuk ekziston më.Gërma “c” parashikon mundësinë e rishikimit kur pas vendimit kanë dalë ose janë zbuluar prova të reja, të cilat vetëm ose së bashku me ato qe janë vlerësuar njëherë, tregojnë se vendimi është¨ i gabuar. Ky parashikim kërkon në thelb që provat, të cilat janë zbuluar rishtas, të jenë të një rëndësie të tillë, që nëse gjykata do të ishte në dijeni të tyre, do të kishte dhënë një vendim të ndryshëm me atë që ka dhënë. Termat prova të reja, kanë dalë dhe janë zbuluar, janë interpretuar dhe unifikuar nga praktika gjyqësore e GJL.

Prova të reja: së pari do të thotë që kemi të bëjmë me prova në kuptimin e K.Pr.Penale. Kërkuesi për rishikim duhet të paraqesë çfarëdo lloj objekti të natyrës materiale (p.sh shkresa, dokumente), të cilat nga pikëpamja e formës proceduriale, të jenë prova, në kuptimin që i jep provës ligjvënësi në dispozitën e nenit 149 të K.Pr.Penale. Në këtë kuptim, ato duhet të përmbajnë fakte që lidhen me veprën penale dhe rrethanat e kryerjes së saj si dhe të jenë marrë në përputhje me rregullat që përcakton ligji procedurial penal.Së dyti, provat duhet të jenë të reja, në kuptimin që kanë dalë apo janë zbuluar pas dhënies të vendimit. Duhet të bëhet fjalë për prova, të cilat, megjithëse kanë ekzistuar objektivisht në kohën kur u shqyrtua çështja, ato nuk ishin paraqitur nga palët deri në momentin që vendimi ka marrë formë të prerë, pasi ekzistenca e tyre nuk dihej, deri atëherë, prej tyre (palëve). Provat konsiderohen që kanë dalë pas dhënies së vendimit kur ato janë evidentuar gjatë një procesi penal tjetër (në proces-verbalet e dosjes përkatëse), i cili është zhvilluar pas dhënies së vendimit që kërkohet të rishikohet dhe që nuk ka lidhje me çështjet për të cilat është dhënë ai vendim. Provat janë zbuluar kur palët e interesuara për rishikim, kryejnë veprimtari verifikuese pas dhënies së vendimit.Gërma “ç” mundëson rishikimin kur vërtetohet se vendimi është dhënë si pasoje e falsifikimit të akteve të gjykimit ose të një fakti tjetër të parashikuar nga ligji si vepër penale. Akte të falsifikuara të gjykimit mund të jenë proces-verbalet e seancave gjyqësore, kontrollit, përgjimeve etj. Ndërsa një fakt i parashikuar nga ligji si vepër penale mund të jetë dëshmia e rreme, ushtrimi i dhunës ndaj të pandehurit ose dëshmitarëve gjatë hetimeve paaprake, mitëmarrja etj. Normalisht, aktet e falsifikuara ose faktet e parashikuara në ligj si vepër penale duhet të jenë vërtetuar me vendim gjyqësor të formës së prerë. Sipas nenit 452 pika 2 K.Pr.Penale, kërkesës së paraqitur për rishikim në bazë të gërmës “ç” të nenit 450, duhet t’i bashkëngjiten kopjet e vërtetuara të akteve të përmendura në të. Kjo do të thotë që vendimi për falsifikimin e akteve ose faktin e parashikuar si veper penale duhet t’i bashkëngjitet kërkesës për rishikim. Megjithatë, kur ndodhemi para kushteve të nenit 290, gërmat “a”, “b”, “d”, “dh” K.Pr.Penale, vërtetimi i kushteve për rishikim do të bëhet gjatë gjykimit të kërkesës për rishikim.

Me ligjin Nr. 35/2017 janë shtuar gërmat “d”, “dh”, “e” në nenin 450 K.Pr.Penale. Siç u përmend më sipër, ky ndryshim synon përafrimin e legjislacionit shqiptar, me atë ndërkombëtar. Gërma “d” mundëson rishikimin e vendimit penal në rastet kur ky është i domosdoshëm si pasojë e zbatimit të një vendimi të GJEDNJ-së. Kërkesa për rishikim duhet të paraqitet brenda 6 muajve nga njoftimi i vendimit. Sipas nenit 452 pika 2 K.Pr.Penale, kërkesës duhet t’i bashkëngjitet dhe vendimi i GJEDNJ-së.

Gërma “dh” parashikon rishkimin kur ekstradimi i personit të gjykuar në mungesë është bërë me kushtin e shprehur te¨ rigjykimit të ççështjes. Kërkesa paraqitet brenda 30 ditëve nga moment i ekstradimit dhe ajo nuk mund të rrefuzohet. Sërish, sipas nenit 452 pika 2 K.Pr.Penale, kërkesa duhet të dokumentohet me kushtin e shprehur te¨ rigjykimit të çështjes.


98

Gërma “e” bën të mundur rishikimin kur vendimi është dhënë në mungesë, sipas nenit 352 K.Pr.Penale. Edhe kjo kërkesë mund të paraqitet brenda 30 ditëve nga marrja dijeni për vendimin dhe ajo nuk mund të rrefuzohet

3.3 Kërkesa e rishikimit

1. Mund të kërkojnë rishikimin:a) i dënuari, mbrojtësi i autorizuar posaçërisht prej tij ose kujdestari i tij, dhe kur ai ka vdekur, trashëgimtari ose një i afërm i tij;b) prokurori pranë gjykatës që ka dhënë vendimin.

3.4 Forma e kërkesës

1. Kërkesa e rishikimit bëhet personalisht ose nëpërmjet përfaqësuesit. Ajo duhet të përmbajë provat që e përligjin dhe duhet të paraqitet, bashkë me dokumentet eventuale, në sekretarinë e gjykatës së shkallës së parë që ka dhënë vendimin.2. Në rastet e parashikuara nga neni 450, paragrafi 1, shkronjat “a”, “b” “ç”, “d” dhe “dh”, kërkesës duhet t’i bashkohen kopjet e vërtetuara të akteve të përmendura në to.3. Në rast vdekje të të gjykuarit pas paraqitjes së kërkesës së rishikimit, gjykata cakton një kujdestar, i cili ushtron të drejtat që në procesin e rishikimit do t’i takonin të gjykuarit.

3.5 Shqyrtimi i kërkesës

1. Kërkesa e rishikimit shqyrtohet nga gjykata e shkallës së parë që ka dhënë vendimin.2. Kur kërkesa është bërë jashtë rasteve të përcaktuara në nenin 450 ose kur është bërë nga ata që nuk e kanë këtë të drejtë ose kur rezulton haptazi e pambështetur, gjykata vendos mospranimin e saj. 3. Kur kërkesa pranohet, gjykata vendos dërgimin e çështjes për rigjykim nga një tjetër trup gjykues i së njëjtës gjykatë. Kundër vendimit nuk lejohet ankim.4. Deri në dhënien e vendimit nga gjykata e rishikimit, sipas nenit 456, të këtij Kodi, i dënuari ruan të njëjtën pozitë procedurale

Ndryshe nga praktika e deritanishme, juridiksioni per shqyrtimin e kerkesave per rishikimin e vendimeve, duke perfshire ato te bazuara ne nje vendim te dhene nga GJEDNJ-ja, i ka kaluar gjykates kompetente qe ka dhene vendimin objekt shqyrtimi. Ne keto kushte ligjore, nuk do te jete me Gjykata e Larte, por gjykata kompetente, qofte gjykata e shkalles se pare apo gjykata e apelit sipas rastit, organi qe do te ngarkohet me shqyrtimin e ekzistences se arsyeve per rishikimin dhe me vendimmarrjen per rihapjen e procesit penal, si pasoje e nje vendimi te GJEDNJ-se. Ne rastet kur kerkohet rishikimi i ceshtjes per shkak te vendimit te GJEDNJ-se, ankuesi duhet t'i drejtohet gjykates brenda nje periudhe prej gjashte muajsh nga momenti i njoftimit te vendimit perfundimtar te GJEDNJ-se.

Megjithate, ndryshimi i KPP-se, ne nenin 453.4, parashikon qarte qe deri ne momentin e marrjes se nje vendimi nga gjykata rigjykuese ne perputhje me nenin 456 te ketij Kodi, personi i denuar mban te njejten pozite procedurale


99

3.6 Gjykimi i rishikimit

1. Gjykata, e caktuar për rigjykimin e çështjes, cakton datën e seancës gjyqësore dhe urdhëron thirrjen e palëve.2. Respektohen dispozitat e gjykimit të shkallës së parë brenda kufijve të shkaqeve të parashtruara në kërkesën e rishikimit.

3.7 Vendimi

1. Vendimi merret sipas dispozitave për marrjen e vendimit nga gjykata e shkallës së parë.2. Kur pranohet kërkesa e rishikimit, gjykata prish vendimin. Nuk mund të jepet vendim vetëm duke bërë një vlerësim tjetër të provave të marra në gjykimin e mëparshëm.3. Kur rrëzohet kërkesa, gjykata detyron atë që e ka bërë me shpenzimet procedurale dhe kur është urdhëruar pezullimi, vendos rivënien në ekzekutim të dënimit ose të masës së sigurimit.4. Me kërkesën e të interesuarit, vendimi i pafajësisë afishohet i shkurtuar në rrethin ku është dhënë vendimi dhe në vendbanimin e fundit të të dënuarit. Kryetari i gjykatës mund të urdhërojë që ky vendim të shpallet në një gazetë të caktuar.

3.8 Disponimet në rastin e pranimit të kërkesës

1. Kur jep vendim pafajësie gjykata urdhëron kthimin e shumave të paguara për ekzekutimin e dënimit me gjobë, për shpenzimet procedurale, heqjen e masave të sigurimit pasuror, si dhe për shpërblimin e dëmeve në dobi të paditësit civil që ka marrë pjesë në gjykimin e rishikimit. Ajo urdhëron edhe kthimin e sendeve që janë konfiskuar, me përjashtim të sendeve prodhimi, përdorimi, transportimi, apo mbajtja e të cilave përbën vepër penale.

3.9 Ankimi kundër vendimit

1. Vendimi i dhënë në gjykimin e rishikimit mund të ankimohet.

3.10 Efekti i rihapjes në çështjet ku përfshihen disa të pandehur

Në kontekstin e praktikës së brendshmd shqiptare, rihapja e proceseve gjyqësore penale pas vendimeve të gjykatës mund të kthehet në situatë komplekse. Vendimi që lejon rihapjen e çështjes duhet të jetë i dobishëm edhe për të pandehurit e tjerë në të njëjtën çështje. Në praktikë ky fakt mund ta detyrojë të pandehurin tjetër, gjykatat dhe organet hetimore të respektojnë afatet kohore të përcaktuara. Në një rast të tillë, afatet kohore fillojnë të ecin për të gjithë të akuzuarit në të njëjtën kohë, pavarësisht faktit se vetëm njëri prej ankuesve kërkon rihapjen e proceseve gjyqësore.

3.11 Parimi beneficium cohaesionis

Beneficium cohaesionis është frazë latine që tregon se efektet e dobiishme të gjykimeve të ankesës ose rishikimit zbatohen edhe për të pandehurit e tjerë që nuk kanë bërë kërkesë për të dhe sa u përket këtyre, për shembull, në lidhje me gabimet materiale apo vërteimin e fakteve. Mundësia e rihapjes në lidhje me personat e tjerë të akuzuar në proceset e tjera penale, ku ka ndodhur e njëjta shkelje (në lidhje


100

me kombinimin e rrethanave faktike ose ligjore) është theksuar edhe nga Finlanda dhe Polonia.

Personat e interesuar për rihapjen e procesit gjyqësor duhet të paraqesin një kërkesë siç është përcaktuar edhe në nenin 451 dhe 452 të Kodit të Procedurës Penale, pra, rihapja nuk bëhet automatikisht në bazë të një vendimi që lejon rihapjen.

Rast studimor 1

Personi A dhe B akuzohen për vrasje në tentativë. Asnjë prej personave të ndodhur në vendin e krimit dhe që u morën në pyetje nuk deklaroi se e kishte parë ankuesin ta godiste me thikë viktimën, por, dy ditë ëe vonë, njeri prej personave te pranishëm në vendin e ngjarjes, personi C, dha një deklaratë në polici duke e implikuar të akuzuarin. Në gjyq, prokuroria ëerkoi leje për të lexuar deklaratën e personit C me arsyetimin se ai kishte shumë frikë të paraqitej në gjykatë. Gjyqtari i procesit dha leje per leximin e deklaratës pasi konstatimit në bazë të provave të dhëna si nga personi C dhe nga një oficer policie se personi C kishte frikë të jepte dëshmi (edhe pse frika nuk i shkaktohej nga i pandehuri, por nga një gjendje mjekesore) dhe se aplikimi i masave të posaçme, të tilla si dhënia e dëshmise prapa një ekrani, nuk çonte ne uljen e frikës për personin C. Deklarata e deëshmitarit C u lexua më pas para trupit gjykues, në mungesë te tij. Edhe personi A dhe B dhanë dëshmi. Gjyqtari, në permbledhjen e tij, e paralajmëroi trupin gjykues për rrezikun e mbështetjes së dëshmisë se personit C, pasi ajo nuk ishte testuar me anë të kundërpyetjeve. Ankuesit u dënuan me 10 vjet heqje lirie. Personi A paraqiti një kerkesë në GJEDNJ. Gjykata u shpreh se personi C ishte i vetmi dëshmitar që kishte pretenduar se e kishte parë krimin. Deklarata e tij e pa mbështetur ishte, nëse jo e vetmja, të paktën dëshmia vendimtare kundër ankuesit. Padyshim që kjo ishte dëshmi me peshë të madhe, pa te cilën shanset e dënimit do të kishin qenë shumë më të pakta. As përfundimi i gjyqtarit të çështjes se pranimi i deklaratës se personit C nuk shkaktonte padrejtësi, pasi kërkuesi ishte ne gjendje ta kundershtonte deklarateën e tij ose vetë, ose duke thirrur dëshmitarë të tjerë, dhe as tërheqja e vëmendjes nga kryetari i trupit gjykues për të treguar kujdes lidhur me dëshmine e personit C nuk mund te konsiderohen si kundërpeshe e mjaftueshme per mbrojtjen. Edhe pse personi A kishte dhënë dëshmi për mohimin e akuzës, ankuesi nuk kishte qenë në gjendje të provonte vërtetësinë dhe besueshmërinë e provës se personit C nëpërmjet kundërpyetjeve dhe, meqenëse personi C ishte dëshmitari i vetëm me sa duket i gatshëm ose i aftë të thoshte atë që kishte parë, trupi gjykues nuk ishte në gjendje të thërriste ndonjë dëshmitar tjetër per ta kundërshtuar dëshminë e dhënë prej tij. Më tej, pa marrë parasysh se sa qartë ose me sa forcë shprehet një paralajmërim nga kryetari i trupit gjykues, mbështetja tek prova të paprovuara, nuk mund të përbëjë kundërpeshe te mjaftueshme në rastet kur nje deklaratë e paprovuar e dëshmitarit të vetëm te prokurorisë shërben si provë e drejtpërdrejtë kundër ankuesit. Natyra vendimtare e deklaratës se personit C në mungesë të provave te forta mbështetëse për çështjen në fjalë nënkupton se trupi gjykues nuk ishte ne gjendje të bënte një vlerësim të drejtë dhe të duhur të besueshmërisë së deklaratës së personit C. Duke shqyrtuar rregullsinë e procesit në tërësi, Gjykata arriti në përfundimin se nuk kishte pasur faktorë të mjaftueshëm kundërbalancues për të kompensuar vështirësitë e mbrojtjes që vijnë si rezultat i pranimit të deklaratës së personit C. Prandaj, Gjykata arriti në përfundimin se kishte shkelje të nenit 6 të KEDNJ-së. Pas vendimit të Gjykatës, personi A kërkoi rihapjen e proceseve gjyqesore dhe rigjykimin e çështjes kundër tij. Toni ndërkohë kishte vdekur.

Pyetje për pjesëmarrësit:

1. A gëzon personi B të drejtën e rihapjes së proceseve gjyqësore në favor të tij?


101

2. A i duhet personit B të paraqesë një kërkesë zyrtare, ose a duhet të kërkojë Prokuroririhapjen e proceseve?3. A duhet të lirohet personi B (dhe personi A, në rast se përgjigja për pyetjen nr. 1 është"po") në pritje të rihapjes së proceseve?4. Cilat kritere do të zbatoheshin për vendimin, mbështetur në nr. 3?5. Për shkak se personi C ka vdekur, si mund të zhvillohen proceset gjyqësore?6. Cilat janë të drejtat e viktimës, nëse ka?

Forma e kërkesës për rishikim.

Kërkues: L.H, i biri i M dhe L, i datëlindjes 16.04.1975, lindur dhe banues në Berat, i përfaqësuar nga av. D.J, me adresë

Objekti: Rishikim i vendimit penal të formës së prerë nr. 140, datë 08.06.2003 të Gjykatës së Shkallës së Parë Fier. Baza ligjore: Neni 6 i Konventës Evropiane të të Drejtave të Njeriut, neni 51 i Ligjit nr.10193, datë 03.12.2009 “Për marrëdhëniet Juridiksionale me Autoritetet e Huaja në Çështjet Penale”. Neni 450 i K.Pr.Penale.

Drejtuar: GJYKATËS SË RRETHIT GJYQËSOR FIER.

I. Rrethanat e çështjes

1. Kërkuesi L. H. është banor i fshatit Drizë në rrethin e Fierit dhe aktualisht është duke vuajtur dënimin me burgim në IEVP Peqin.

2. Ngjarja për të cilën është dënuar i përket datës 22.03.1997. I dënuari L. H ka qenë roje private në Rafinerinë e Naftës Fier. Mbasdite, rreth orës 18:00-19:00, ndërkohë që ai ka qenë në detyrë, në drejtim të tij kanë shkuar shtetasit E. H, F. H dhe S. H, të cilët pasi kanë pirë në një lokal në afërsi të Azotikut, janë ngritur për të shkuar në banesat e tyre në fshatin Drizë. Ata kanë kërkuar të kalojnë brenda territorit të Rafinerisë për të dalë shkurt në fshatin e tyre. I dënuari pasi ka parë që po i afroheshin disa persona i’u është drejtuar me fjalët: “Kush jeni ju?”. Të tre djemtë pasi i janë prezantuar me emër i kanë thënë se do të shkonin në fshat. Në këtë kohë i dënuari L. H u ka thënë: “Mos u fusni brenda se do t’u qëlloj”. Shtetasit S. H. dhe F. H. kanë debatuar me të dënuarin L.H me fjalë e pastaj me grushta. Për t’a qetësuar situatën ka ndërhyrë viktima E. H.. F.H e S.H pasi e kanë goditur të dënuarin/kërkuesin, e kanë shtrirë në tokë, i kanë marrë armën që mbante me vehte, automatik tip kallashnikov dhe pasi i kanë hequr krëhërin me fishekë, e kanë lënë aty, ndërsa krehërin e kanë hedhur disa metra më tutje. Pas kësaj kanë dalë nga territori i Rafinerisë dhe janë nisur në drejtim të banesave të tyre. Pasi kanë përshkruar rreth 50 metra, nga pas tyre është dëgjuar breshëri automatiku, është goditur mbrapa kokës viktima E. H, ndërsa shtetasit F.H e S.H janë shtrirë në tokë. I g është larguar menjëherë në drejtim të paditur. Me vendimin nr. 102, dt. 06.05.1998, gjatë hetimit, të pandehurit i është caktuar masa e sigurimit arrest në burg. Kur, është ekzekutuar ky vendim, më dt. 26.05.1998, të pandehurit i është gjetur një armë zjarri, pistoletë TT, me nr. 11009118 dhe një krëhër me tetë fishekë, të cilën i pandehuri e mbante pa leje të organeve kompetente.


102

3. Nga aktet e ndodhura në dosje rezulton se fillimisht Prokuroria e Rrethit Gjyqësor Fier ka përcjellë kërkesën për gjykim duke e akuzuar për veprën penale të “vrasje me dashje” në dëm të viktimës E. H, dhe në seancën gjyqësore të datës 25.01.1999 Prokurori e ka akuzuar edhe për veprën penale të “Vrasje me dashje” të ngelur në tentativë në dëm të dëshmitarëve S. H. e F. H. Gjykata e rrethit gjyqësor Fier në vendimin nr.9, datë 28.01.1999 e ka gjetur fajtor kërkuesin L. H për veprën penale të “Vrasje nga pakujdesia” në formën e neglizhencës në dëm të viktimës E. H. dhe “Vrasje të kryer në gjendjen e tronditjes së fortë psikike” mbetur në tentativë; vepra këto të përfshira në sferën e veprimit të ligjit nr.8202, datë 27.03.1997 “Për amnistinë” dhe në këto kushte është pushuar çështja penale në ngarkim të tij dhe ai është deklaruar fajtor për veprën penale të “Mbajtjes pa leje të armëve luftarake”, parashikuar nga N.278/2 i K.Penal, me 13 muaj burgim, dënim të cilin kërkuesi e ka vuajtur duke qenë në masën e sigurimit “arrest në burg” që prej datës 26.05.1998.

4. Vendimi i mësipërm është ndryshuar nga gjykata e Apelit Tiranë, me vendimin nr.200, datë 08.07.1999, duke u dënuar për veprën penale të parashikuar nga N.76 i K.Penal; Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë me vendimin nr.450, datë 11.11.1999 ka vendosur:

5. Prishjen e vendimeve dhe kthimin e akteve për rishqyrtim, për shkak të pavlefshmërisë së vendimit si rrjedhojë e mosthirrjes së të pandehurit.

6. Pas rishqyrtimit, kërkuesi është dënuar në mungesë për veprën penale të “Vrasjes me dashje” të shtetasit E. H “vrasjes me dashje” mbetur në tentativë në dëm të shtetasit S. H dhe F. H dhe në bashkim të dënimeve në bazë të nenit 55 të K.Penal përfundimisht është dënuar me 23 vjet burgim.7. Rezulton se kërkuesi L. H është ekstraduar nga Mbretëria e Bashkuar në Republikën e Shqipërisë më datë 08.03.2012. Në kuadër të ekstradimit të tij, shteti shqiptar ka pranuar t’i sigurojë kërkuesit të drejtën për rigjykim, bazuar kjo në Konventën e Këshillit të Europës për Ekstradimin dhe dy Protokollet shtesë të saj të ratifikuara me Ligjin nr. 8322, datë 02.04.1998 dhe nenin 51/4 të Ligjit 10193, datë 03.12.2009 “Për marrëdhëniet juridiksionale me autoritetet e huaja në çështjet penale”.

II. Procedurat gjyqësore

8. Gjykata e Rrethit Gjyqësor Fier me Vendimin nr.9, datë 28.01.1999 ka vendosur:

i. Të pushojë çështjen penale në ngarkim të të pandehurit L. H, për veprën penale të vrasjes nga pakujdesia të parashikuar nga N.85 I K.Penal për shkak të amnistisë së dhënë me ligjin nr.8202, datë 27.03.1997.

ii. Të pushojë çështjen penale në ngarkim të të pandehurit L. H, për veprën penale të vrasjes së kryer në gjendjen e tronditjes së fortë psikike të ngelur në tentativë, të parashikuar nga N.82 i K.Penal për shkak të amnistisë së dhënë me ligjin nr.8202, datë 27.03.1997.

iii. Të deklarojë fajtor të pandehurin L. H për veprën penale të prodhimit dhe mbajtjes pa leje të armëve luftarake dhe ta dënojë atë në bazë të N.278/2 të K.Penal me 13 (trembëdhjetë) muaj burgim. Vuajtja e dënimit t’i fillojë nga dita e arrestimit më 26.05.1998.


103

9. Gjykata e Apelit Tiranë, me vendimin nr. 200, datë 08.07.1999, ka vendosur:

i. Lënien në fuqi të Vendimit nr.9, datë 28.01.1999 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Fier në pjesën që bën fjalë për deklarimin fajtor dhe dënimin e të pandehurit L. H për veprën penale të prodhimit dhe mbajtjes pa leje të armëve luftarake. Ndryshimin e vendimit në pjesët e tjera.

ii. Deklarimin fajtor të pandehurit L. H, për veprën penale të vrasjes me dashje të mbetur në tentativë në dëm të shtetasve Sokol e Fitim Hoxha e në bazë të N.76-22 të K.Penal e dënon me 4(katër) vjet burgim.

iii. Deklaron fajtor këtë të pandehur për veprën penale të vrasjes me dashje të E. H dhe në bazë të N.76 të K.Penal e dënon me 10(dhjetë) vjet burgim.

iv. Përfundimisht në bazë të N.55 të K.Penal e dënon me 10 (dhjetë) vjet burgim.

10. Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë me vendimin nr.450, datë 11.11.1999 ka vendosur:

i. Prishjen e Vendimit nr. 200, datë 08.07.1999 të Gjykatës së Apelit Tiranë dhe prishjen e Vendimit nr. 9, datë 28.01.1999 të Gjykatës së Rrethit Fier dhe kthimin e akteve për rishqyrtim Gjykatës së Rrethit Fier me tjetër trup gjykues.

Në rishqyrtim

11. Gjykata e Rrethit Gjyqësor Fier, me vendimin nr. 140, dt. 08.06.2003 ka vendosur: i. “Deklarimin fajtor të të pandehurit L. H për veprën penale të vrasjes me dashje të shtetasit E. H dhe në bazë të n. 76 të K.Penal dënimin e tij me 15 vjet burg.

ii. Deklarimin fajtor të të pandehurit L. H për veprën penale të vrasjes me dashje mbetur në tentativë në dëm të shtetasit S. H dhe në bazë të n. 76 e 22 të K.Penal dënimin e tij me 10 vjet burgim.

iii. Deklarimin fajtor të të pandehurit L. H për veprën penale të vrasjes me dashje të mbetur në tentativë në dëm të shtetasit F. H dhe në bazë të nenit 79 e 22 K.Penal dënimin e tij me 10 vjet burgim.

iv. Deklarimin fajtor të të pandehurit L. H për veprën penale të mbajtjes pa leje të armëve luftarake dhe në bazë të nenit 278/2 K.Penal dënimin e tij me 6 muaj burgim.

v. Pushimin e çështjes penale ndaj të pandehurit L. H për veprën penale të mbajtjes pa leje të armëve luftarake (automatik) në bazë të ligjit 8202, dt. 27.03.1997 dhe nr. 387 të K.Pr.Penale.

vi. Në bashkim të dënimeve në bazë të nenit 55 të K.Penal përfundimisht e dënon të pandehurin Lulzim Hoxha me 23 vjet burgim....”

12. Gjykata e Apelit Vlorë me Vendimin nr. 246, dt. 23.09.2003 ka vendosur:


104

i. “Lënien në fuqi të Vendimit Nr. 140, dt.08.06.2003 të Gjykatës së Shkallës së Parë Fier.”.13. Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, me Vendimin nr. 425, dt. 20.07.2004 ka vendosur: i. “Mospranimin e rekursit të paraqitur prej të pandehurit L. H kundër Vendimit nr. 246, datë 23.09.2003 të Gjykatës së Apelit Vlorë.”

III. Në lidhje me kërkesën për rishikim

14. Kundër vendimeve të mësipërme paraqesim kërkesën për rishikim, ku kërkuesi L. H, i cili kërkon rishikimin Vendimit Penal të formës së prerë nr. 140, datë 08.06.2003 të Gjykatës së Shkallës së Parë Fier, duke parashtruar shkaqet si më poshtë vijon:

• Shtetasi L. H është gjykuar në mungesë duke mos patur mundësi të mbrohet nga një mbrojtës i zgjedhur nga vetë ai.

• Në korrespondencën me autoritetet e shtetit anglez, qeveria Shqiptare nëpërmjet Ministrisë së Drejtësisë ka garantuar se është zhvilluar proces i rregullt ligjor dhe pas ekstradimit, shtetasit L. H, do t’i garantohen të gjitha të drejtat. Ekstradimi i shtetasit L. H në Republikën e Shqipërisë u mundësua vetëm pas dhënies së garancisë nga Ministri i Drejtësisë i vendit tonë, se shtetasit L. H do t’i mundësohej e drejta për t’iu drejtuar autoritetit gjyqësor shqiptar me qëllim rishikimin e vendimit. Elementë shtesë që kanë bindur shtetin Anglez në ekstradimin e shtetasit shqiptar L. H. janë dhe vendimet e praktika gjyqësore e krijuar si Vendimi nr. 21, datë 29.04.2010 i Gjykatës Kushtetuese, Vendimi nr. 9, dt. 19.01.2011 i Gjykatës së Lartë.

• Në këto kushte subjektit të ekstraduar duhet t’i krijohet mundësia procedurale për të ushtruar të drejtën e mbrojtjes përballë akuzave të ngritura nga organi procedues. Ndaj, vetëm prishja e vendimeve të marra nga gjykata e faktit dhe rishqyrtimi i çështjes do të mund t’i sigurojë kërkuesit të drejtën e mbrojtjes përsa kohë gjykimi i tij në të gjitha shkallët është kryer në mungesë.

• Në këto kushte kërkojmë prishjen e Vendimit nr. 425, datë 20.07.2004 të Gjykatës së Lartë, të Vendimit nr. 246, datë 23.09.2004 të Gjykatës së Apelit Vlorë dhe Vendimit nr. 140, datë 08.06.2003 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Fier dhe dërgimi i çështjes për rigjykim, nga një tjetër trup gjykues, në Gjykatën e Rrethit Gjyqësor Fier.


105

REPUBLIKA E SHQIPËRISËGJYKATA E RRETHIT GJYQËSOR

TIRANËNR. 293 AKTI Data 28.03.2018

V E N D I M

"NË EMËR TË REPUBLIKËS"

Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë me trup gjykues të përbërë prej:

GJYQTAR: E. B Sot më datë 28.03.2018 mori në shqyrtim në dhomë këshillimi, pa pranë e palëve dhe të sekretarisë gjyqësore, çështjen penale me Nr. 293 Akti, me palë:

KËRKUES: E. H, i biri i Seit dhe i Enriketa, i datëlindjes 25.12.1990, lindur në Tiranë dhe banues në Neë York, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, me shtetësi shqiptare, përfaqësuar me prokurë të posaçme lëshuar më datë 20.02.2018 nga Av.E. A., me Nr. Licence 1285 dhe NIPT L71621006H, anëtare e Dhomës së Avokatisë Tiranë.

OBJEKTI: Rishikimi i vendimit penal Nr. 511, datë 22.02.2017 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë.

BAZA LIGJORE: Nenet 140, 143, 308, 449 dhe 450/e të K.Pr.Penale.

VËREN

I. Rrethanat e çështjes. 1. Kërkuesi, E. H., më datë 28.02.2018 ka paraqitur pranë kësaj Gjykate, kërkesën penale me objekt: Rishikimi i vendimit penal Nr. 511, datë 22.02.2017 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë.

2. Gjatë gjykimit rezultoi se, me Vendimin Nr. 511, datë 22.02.2017 Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë, ka vendosur: “Deklarimin fajtor të të pandehurit E. H, për kryerjen e veprës penale “Prodhimi, shitja e narkotikëve”, të parashikuar nga neni 283/1 i Kodit Penal dhe dënimin e tij me 5 (pesë) vjet burgim. Deklarimin fajtor të të pandehurit E.H. , për kryerjen e veprës penale “Drejtimi i automjeteve në mënyrë të parregullt”, të parashikuar nga neni 291 i Kodit Penal dhe në bazë të kësaj dispozite, dënimin e tij me 6 (gjashtë) muaj burgim. Në aplikim të nenit 55 të K.Penal, në bashkim të dënimeve për të dy veprat penale,


106

dënimin e të pandehurit E. H.me 5 (pesë) vjet burgim. Vuajtja e dënimit për të pandehurin E. H fillon nga dita e ekzekutimit të këtij vendimi gjyqësor. Dënimi me burgim të vuhet në një nga burgjet e sigurisë së zakonshme. Urdhërohet në bazë të nenit 190 të K.Pr.Penale, asgjesimi i sasisë së lëndës narkotike prej 3,4 (tre presje katër) gram, e llojit cannabis sattiva, të sekuestruar në bazë të procesverbalit të sekuestrimit të provës materiale, të mbajtur nga O.Pol.Gjyqësore U. S në datën 19/3/2015. Shpenzimet procedurale, në fazën e hetimeve paraprake dhe gjatë gjykimit, i ngarkohen të pandehurit E. H Kundër këtij vendimi lejohet ankim në Gjykatën e Apelit Tiranë brenda 10 ditëve, duke filluar ky afat nga e nesërmja e shpalljes së vendimit. U shpall në Tiranë, sot më dt. 22/02/2017.”. Ky vendim ka marrë formë të prerë më datë 04.03.2017.

3. Nga të dhënat e sistemit TIMS rezulton se kërkuesi E. H ka hyrë për herë të fundit në Republikën e Shqipërisë më datë 29.06.2016 dhe ka dalë nga territori i Republikës së Shqipërisë më datë 31.10.2016. Ndodhur në këto kushte, në seancën e datës 01.02.2017 Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë, duke qenë se kërkuesi E. H ndodhej jashtë shtetit vendosi të deklaroje mungesën e tij dhe konform nenit 49 të K.Pr.Penale i caktoi si avokate kryesisht Av.E. U dhe i gjithë procesi është zhvilluar në mungesë të kërkuesit. Gjithashtu, rezultoi se nuk është bërë ankim ndaj vendimit përfundimtar duke qenë se avokatja kryesisht nuk e ka një tagër të tillë. Ndodhur në këto kushtë, kërkuesi E. H ka paraqitur nëpërmjet përfaqësueses me prokurë të posaçme kërkesën për rishikim të vendimit, pasi sipas tij vendimi ëshë dhënë në mungesë të tij pa ditur për procesin në ngarkim të tij, pasi ai ka qenë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Në prokurën e posaçme lëshuar më datë 20.02.2018 thuhet ndër të tjera se: “Sot jam venë në dijeni të vendimit numër 511 datë 22.2.2017 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë….Avokates i jap të drejtë të ushtrojë të drejtën e kërkesës për rishikim vendimin numër 511 datë 22.2.2017 të Gjykatës Tiranë.”.

II. Vlerësimi i Gjykatës.

1. Lidhur kërkesën për rishikimin e vendimit 4. Rishikimi është mjet ankimi i jashtëzakonshëm dhe përjashtimor kundër një vendimi gjyqësor penal të formës së prerë, i cili nuk mund të kundërshtohet nëpërmjet mjeteve të zakonshme të ankimit (apeli dhe rekursi). Në këto kushte, kur janë shterur mjetet e zakonshme të ankimit, vendimi është i formës së prerë dhe çështja konsiderohet e mbyllur në bazë të parimit të gjësë së gjykuar (res judicata). Në nenin 449 të K.Pr.Penale përcaktohet se cilët vendime mund të jenë objekt rishikimi. Në nenin 34 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë është parashikuar se: “Askush nuk mund të dënohet më shumë se një herë për të njëjtën vepër dhe as të gjykohet sërish, me përjashtim të rasteve kur është vendosur rigjykimi i çështjes nga një gjykatë më e lartë, sipas mënyrës së parashikuar me ligj”. Në këtë normë kushtetuese janë parashikuar tre nga parimet më të rëndësishme të procedurës penale: i) parimi i mos gjykimit dy herë për të njëjtën vepër penale (ne bis in idem) ii) parimi i sigurisë ligjore (res judicata) dhe iii) mundësia e rihapjes së çështjes penale si mundësi shmangie nga parimi i sigurisë ligjore. Në lidhje me parimin e tretë mundësia e rihapjes së çështjes penale përcaktohet se ai mund të lejohet sipas rregullave të parashikuara në ligj dhe konkretisht në Kodin e Procedurës Penale. Në kapitullin e VIII-të “Ankimet”, Kreun IV është parashikuar “Rishikimi” si mjet i jashtëzakonshëm për të goditur një vendim përfundimtar, d.m.th. të cilit i kanë shteruar të gjitha mjetet e ankimit.

5. Shmangia nga parimi i sigurisë ligjore nëpërmjet rishikimit në kushtet e parashikuara nga ligji ka si


107

qëllim ndreqjen e gabimit gjyqësor në dhënien e drejtësisë. Në lidhje me këtë çështje GJEDNJ-ja në disa çështje, është shprehur se: “Gjykata vlerëson se kërkesat e sigurisë ligjore nuk janë absolute. Largimi nga parimi justifikohet vetëm nëse një gjë e tillë bëhet e nevojshme nga rrethanat dhe nga karakteri substancial detyrues, ose kur ka arsye serioze legjitime që janë më me peshë se siguria juridike”. Rishikimi, si mjet ankimi i jashtëzakonshëm, është përfshirë në kreun IV ku janë parashikuar vendimet që mund të rishikohen, rastet e rishikimit, subjektet e legjitimuara, forma e paraqitjes, gjykimi dhe disponimi i Gjykatës së Lartë si gjykatë kompetente e caktuar me ligj për shqyrtimin e kërkesës për rishikim. Karakteri “extra ordiner” i rishikimit del qartë nga vendosja e tij si mjet ankimi jashtë dhe përtej procesit të zakonshëm penal. Ndërkohë ankimi dhe rekursi si mjete ankimi në K.Pr.Penale, ndryshe nga rishikimi, janë përfshirë në fazat e procesit penal të gjykimit si mjete shteruese që çojnë në dhënien e një vendimi gjyqësor përfundimtar me pasojë zgjidhjen e çështjes. Rishikimi si mjet i jashtëzakonshëm ankimi, sipas nenit 451 të K.Pr.Penale, mund të jetë i) extra ordinem pro reo ose ii) contra reum. Në rastin e parë pro reo rishikimi bëhet me kërkesë të të dënuarit me qëllimin për të provokuar një rivlerësim të së vërtetës në drejtimin e kundërshtimit të vendimit të fajësisë dhe të mundësisë që rihapja e procesit sjell potencialisht mundësinë e dhënies së një vendimi pafajësie. Në themel të rishikimit qëndron parimi se drejtësia duhet të jetë e vërtetë duke thyer kornizat procedurale të mbylljes përfundimtare të gjykimit. Karakteri i jashtëzakonshëm i rishikimit si mjet ankimi del edhe nga fakti se ligjvënësi nuk e ka kufizuar brenda një afati kohor, ndërkohë që mjetet e zakonshme të ankimit duhet të paraqiten brenda afateve strikte kohore me pasojë papranueshmërinë e tyre. Po ashtu, shkaqet për të cilat mund të kërkohet rishikimi i një vendimi përfundimtar janë në funksion të qëllimit (ratio), i cili është dhënia fund pasojave të një vendimi të padrejtë i cili është përfundimtar. Gjykimi i iniciuar nëpërmjet një kërkese rishikimi në mënyrën se si është rregulluar në K.Pr.Penale në fuqi, ky institut kalon në dy faza procedurale, të cilat në varësi të faktit nëse kërkesa do të pranohet ose jo zhvillohen si faza të të njëjtit proces: e para është vlerësuese dhe e dyta gjykuese.

6. Në nenin 450 të K.Pr.Penale nën titullin “Rastet e rishikimit” parashikohet shprehimisht se: “1. Rishikimi mund të kërkohet: a) kur faktet e vëna në themel të vendimitt nuk pajtohen me ato të një vendimi tjetër të formës së prerë; b) kur vendimi është bazuar në një vendim të gjykatës civile ose administrative, i cili është revokuar më pas; c) kur pas vendimit kanë dalë ose janë zbuluar prova të reja, të cilat vetëm ose së bashku me ato që janë vlerësuar njëherë, tregojnë se vendimi është i gabuar; ç) kur vërtetohet se vendimi është dhënë si pasojë e falsifikimit të akteve të gjykimit ose të një fakti tjetër të parashikuar nga ligji si vepër penale. d) kur shkaku për rishikimin e vendimit të formës së prerë rezulton nga një vendim i Gjykatës Europiane për të Drejtat e Njeriut që e bën të domosdoshëm rigjykimin e çështjes. Kërkesa paraqitet brenda 6 muajve nga njoftimi i vendimit; dh) kur ekstradimi i të dënuarit të gjykuar në mungesë jepet me kushtin e shprehur të rigjykimit të çështjes. Kërkesa për rishikim mund të paraqitet brenda tridhjetë ditëve nga data kur personi është ekstraduar. Kërkesa e paraqitur brenda afatit nuk mund të refuzohet; e) kur personi është gjykuar në mungesë sipas nenit 352 të këtij Kodi dhe kërkon rigjykimin e çështjes. Kërkesa paraqitet brenda tridhjetë ditëve nga data e marrjes dijeni. Kërkesa e paraqitur brenda afatit nuk mund të refuzohet.”. Me ndryshimët që janë bërë më Ligjin Nr. 35/2017 është shtuar si shkak rishikimi dhënia e vendimit në mungesë të tij, pa pasur dijeni për ditën dhe orën e gjykimit. Kjo në respektim të së drejtë për një proces të rregullt ligjor.

6.1. Kështu, lidhur me respektimin e kësaj të drejte Gjykata Kushtetuese me vendimin e saj nr.26/2012 ka arsyetuar se: “...Gjykata, në jurisprudencën e saj, ka theksuar se e drejta e palëve për të qenë të pranishme dhe për t’u mbrojtur në procesin gjyqësor, janë aspekte të rëndësishme të procesit të


108

rregullt ligjor, në përputhje me nenin 42 të Kushtetutës dhe nenin 6 të KEDNJ-së. Referuar edhe jurisprudencës së Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut (GJEDNJ), Gjykata ka përcaktuar ndër vite, disa standarde në lidhje me gjykimin në mungesë sipas të cilave: a) i pandehuri ka të drejtë të jetë i pranishëm në procesin gjyqësor të kryer në ngarkim të tij; b) i pandehuri mund të heqë dorë vullnetarisht nga ushtrimi i kësaj të drejtë; c) i pandehuri duhet të jetë në dijeni për ekzistencën e një procesi gjyqësor në ngarkim të tij; ç) duhet të ekzistojnë instrumente paraprake ose riparuese për të shmangur procese në ngarkim të të pandehurit, ose për të siguruar një proces të ri dhe, nëpërmjet depozitimit të provave të reja, të drejtën e mbrojtjes që nuk ka qenë e mundur të ushtrohet personalisht në procesin e zhvilluar në mungesë, të përfunduar tashmë (shih vendimet nr.30, datë 17.06.2010, nr.45, datë, më 10.10.2011 të Gjykatës Kushtetuese). Sipas praktikës së kësaj Gjykate si dhe të GJEDNJ-së, është detyrë e autoriteteve shtetërore përkatëse që të njoftojnë në mënyrë rigoroze, konform kërkesave procedurale, të pandehurin ndaj të cilit ka filluar një proces penal, pasi vetëm në këtë mënyrë mund të arrihet në përfundimin se i pandehuri ka hequr dorë me vullnetin e tij të lirë nga pjesëmarrja në gjykim. Vërtetimi i këtyre fakteve, sipas Gjykatës, është detyrë e organeve kompetente. Me këtë detyrim të organeve përkatëse shtetërore, për të njoftuar në mënyrë rigoroze të pandehurin dhe për të provuar se ai i fshihet drejtësisë, është e lidhur e drejta e tij për të marrë pjesë në gjykim, si dhe e drejta e gjykatës për të vendosur për gjykimin e tij në mungesë, kur janë respektuar në mënyrë rigoroze dispozitat për njoftimin (shih vendimet nr.30, datë 17.06.2010, nr.45, datë, më 10.10.2011 të Gjykatës Kushtetuese). Si konkluzion, sipas jurisprudencës së kësaj Gjykate, në radhë të parë është e domosdoshme që i pandehuri duhet të ketë dijeni në se ndaj tij ka filluar një proces penal dhe, në radhë të dytë, ky duhet të heqë dorë vullnetarisht nga pjesëmarrja në të. Gjykata ka arritur në këtë përfundim, për arsye se heqja dorë nënkupton një akt vullneti nga ana e të pandehurit, që siç është pranuar nga teoria e së drejtës penale, për të pasur një akt vullnetar, duhet të ketë në radhë të parë një proces të brendshëm të perceptimit të realitetit nga ana e të pandehurit dhe më pas një proces të brendshëm vendimmarrjeje prej tij ((shih vendimet nr.30, datë 17.06.2010; nr.45, datë 10.10.2011 të Gjykatës Kushtetuese).

Veç sa me sipër, Komiteti i Ministrave të Këshillit të Evropës ka miratuar Rezolutën (75) 11 “Për kriteret e gjykimit në mungesë të të akuzuarit”, duke u rekomanduar shteteve anëtare që të mbajnë parasysh 9 rregulla minimale: (i) askush nuk duhet të gjykohet pa pasur një thirrje për gjyq në kohë; (ii) kjo thirrje për gjyq duhet të ketë të sanksionuara edhe pasojat nëse i akuzuari nuk vjen në gjykim; (iii) kur gjykata vëren se edhe pse i akuzuari është njoftuar dhe nuk është paraqitur, ajo, nëse çmon se prania e tij në proces është e pazëvendësueshme ose beson se i akuzuari është penguar të paraqitet, duhet të vendosë shtyrjen e procesit; (iv) i akuzuari nuk duhet të gjykohet në mungesë, nëse është e mundur të transferohen procedimet te një shtet tjetër ose të aplikohet për ekstradim; (v) kur i akuzuari gjykohet në mungesë, provat duhet të merren në mënyrë të zakonshme dhe mbrojtja duhet të ketë të drejtë të ndërhyjë; (vi) një vendim gjykate, i dhënë në mungesë, duhet t’i njoftohet personit sipas rregullave për njoftimet dhe marrjes dijeni brenda afatit të parashikuar për apelim. Ky afat duhet të fillojë që nga dita e marrjes dijeni efektivisht të personit, përveçse kur ai qëllimisht i fshihet drejtësisë; (vii) çdo personi të gjykuar në mungesë, duhet t’i jepet e drejta për apelim, me çdo lloj mjeti ligjor që do t’i ishte dhënë sikur ai të ishte i pranishëm; (viii) për personin e gjykuar në mungesë, të cilit nuk i është bërë njoftimi në mënyrën e duhur, duhet të ketë një mjet ankimi që t’i mundësojë atij shfuqizimin e vendimit; (ix) një person i gjykuar në mungesë, por që njoftimi i është bërë në rregull, duhet të ketë të drejtën e një rigjykimi në mënyrën e zakonshme, nëse ai mund të provojë mungesën e tij para gjykatës për arsye të pavarura nga vullneti i tij. Duke u bazuar në këto parime, edhe GJEDNJ-ja ka përcaktuar kritere të qarta dhe


109

të plota për drejtësinë kushtetuese lidhur me gjykimin në mungesë. Ajo ka theksuar se e drejta e një personi të akuzuar, për të qenë i pranishëm në seancën dëgjimore të akuzave të ngritura kundër tij, është thelbësore për një proces të drejtë (Ektabani kundër Suedisё, 1988; Vaundelle kundër Francës, 2003). Kjo përfshin jo vetëm praninë fizike, por edhe aftësinë për të dëgjuar dhe ndjekur procedimet, për të kuptuar provat dhe argumentet, për të orientuar përfaqësuesit ligjorë dhe për të dhënë fakte. Kjo është veçanërisht e rëndësishme kur procedimet kanë natyrë kontradiktore. Shteti ka detyrimin për t’i dhënë të pandehurit një njoftim efektiv dhe të përshtatshëm për seancën dhe të marrë masa për të siguruar praninë e tij (Poitrimol kundër Francёs, 1993; Spinatto kundër HMP Brixton dhe Italisё, 2001). Gjykata thekson se është e një rëndësie thelbësore, që i akuzuari të jetë i pranishëm në seancë, sepse ai ka të drejtën të dëgjohet, por edhe sepse ai ka nevojë t’i verifikojë gjykatës vërtetësinë e thënieve të tij dhe t’i krahasojë këto me të palës tjetër ose dhe të dëshmitarëve. Ligjvënësi duhet të jetë në gjendje të mos nxisë mungesa të pajustifikueshme (Geyseghem kundёr Belgjikёs, 1999). Edhe pse nuk është absolute, e drejta e çdokujt, të akuzuar për një vepër penale, për t’u mbrojtur efektivisht nga një mbrojtës ligjor, është një nga kriteret kryesore të gjykimit të drejtë. Një person i akuzuar penalisht nuk e humb këtë të drejtë thjesht për faktin se ai nuk ndodhet vetë personalisht në gjyq (Mariani kundër Francёs, 2005).

GJEDNJ-ja është shprehur gjithashtu se të informosh dikë për një proces të hapur kundër tij, është një akt gjyqësor i një rëndësie të veçantë që duhet bërë në përputhje me kërkesat procedurale dhe thelbësore, të cilat garantojnë ushtrimin efektiv të të drejtave nga ana e të pandehurit. Njoftimi i paqartë dhe joformal nuk mjafton. Ndërkohë, nëse mund të pranohet një njoftim edhe tërthorazi, heqja dorë duhet të jetë e qartë. Është një e drejtë e personit të dënuar in absentia, i cili nuk rezulton se ka hequr dorë në mënyrë të qartë nga e drejta e tij për t’u paraqitur në gjykim, të ketë në të gjitha rastet një vendim të ri mbi akuzat (Sejdovic kundër Italisë, 2000). KEDNJ-ja u lë shteteve kontraktuese një diskrecion të gjerë lidhur me zgjedhjet e mjeteve, për të siguruar se sistemi i tyre ligjor është në përputhje me kërkesat e nenit 6 tё saj. Detyra e GJEDNJ-së është të shqyrtojë nëse rezultati që KEDNJ-ja kërkon, është arritur nga shtetet kontraktuese. Veçanërisht, mjetet procedurale të ofruara nga legjislacioni i brendshëm dhe praktika duhet të tregojnë se ato kanë qenë efektive, kur një person i akuzuar penalisht nuk ka hequr dorë nga të drejtat e tij për t’u dëgjuar dhe mbrojtur personalisht dhe as nuk i është fshehur drejtësisë (shih vendimet nr.30, datë 17.06.2010; nr.45, datë 10.10.2011 të Gjykatës Kushtetuese). Gjithsesi, jo vetëm shkronja, por as dhe fryma e nenit 6 të KEDNJ-së nuk e ndalojnë një person të heqë dorë nga të drejtat e tij, me dëshirë shprehimisht ose faktikisht. Por, megjithatë, për qëllimet e KEDNJ-së do konsiderohet efektive, që të drejtat e atij, që ka hequr dorë prej tyre, të sanksionohen pa ekuivoke dhe të shoqërohen me një minimum të garancive, për shkak të rëndësisë së tyre. Autoritetet kombëtare kanë një marzh vlerësimi për zgjedhjen e mjeteve në sistemet e tyre ligjore, por me kusht që këto mjete juridike të jenë në përputhje me standardet e vendosura nga neni 6/1 i KEDNJ-së (Colozza kundër Italisë, 1985). Në këtë drejtim, GJEDNJ-ja është shprehur se “ ... njoftimi i të akuzuarit në lidhje me akuzat në ngarkim të tij përbën një akt të një rëndësie të tillë, ku duhet të ekzistojnë elemente të formës dhe përmbajtjes që të garantojnë ushtrimin efektiv të të drejtave të mbrojtjes nga i akuzuari ... për rrjedhojë një njohuri e pasaktë dhe e marrë nga burime jozyrtare nuk është e mjaftueshme” (Somogyi kundër Italisë, 18.05.2004)...”. Në interpretim të dispozitave të mësipërme, në harmoni me Kushtetutën si dhe KEDNJ dhe qëndrimet e mbajtura nga Gjykata Kushtetuese dhe Gjykata e Lartë, të cilat rregullojnë të drejtën për një proces të rregullt ligjor si dhe garancitë e të pandehurit në një proces penal, i pandehuri i dënuar në mungesë, i cili nuk ka hequr dorë në mënyrë të parevokueshme për të drejtën e tij, për të qenë i pranishëm në gjykim dhe për të zgjedhur mbrojtës personalisht, lejohet


110

të paraqesë kërkesë për rishikim, me qëllim ankimin e vendimit të dënimit kundër tij, nëse ka shkaqe nga ato që parashikohen në ligjin procedural penal. Kjo e drejtë të gjykuarit i lind në momentin që ai është informuar për një proces të zhvilluar kundër tij dhe komunikimin e vendimit përfundimtar, i cili është një akt gjyqësor i një rëndësie të veçantë që duhet bërë në përputhje me kërkesat procedurale dhe thelbësore, të cilat garantojnë ushtrimin efektiv të të drejtave nga ana e të gjykuarit.

7. Gjithashtu, në nenin 451 të K.Pr.Penale nën titullin “Kërkesa e rishikimit” parashikohet shprehimisht se: “1. Mund të kërkojnë rishikimin: a) i dënuari, mbrojtësi i autorizuar posaçërisht prej tij ose kujdestari i tij, dhe kur ai ka vdekur, trashëgimtari ose një i afërm i tij; b) prokurori pranë gjykatës që ka dhënë vendimin.”, ndërsa në nenin 452 nën titullin “Forma e kërkesës” parashikohet se: “1. Kërkesa e rishikimit bëhet personalisht ose nëpërmjet përfaqësuesit. Ajo duhet të përmbajë provat që e përligjin dhe duhet të paraqitet, bashkë me dokumentet eventuale, në sekretarinë e Gjykatës së shkallës së parë që ka dhënën vendimin. 2. Në rastet e parashikuara nga neni 450, paragrafi 1, shkronjat “a”, “b” dhe “ç” “d” “dh”, kërkesës duhet t’i bashkohen kopjet e vërtetuara të akteve të përmendura në to. 3. Në rast vdekje të të gjykuarit pas paraqitjes së kërkesës së rishikimit, gjykata cakton një kujdestar, i cili ushtron të drejtat që në procesin e rishikimit do t’i takonin të gjykuarit.”. Ndërkohë në nenin 453 të K.Pr.Penale nën titullin “Shqyrtimi i kërkesës” parashikohet shprehimisht se: “1. Kërkesa e rishikimit shqyrtohet nga gjykata e shkallës së parë që ka dhënë vendimin në dhomën e këshillimit, pa praninë e palëve. 2. Kur kërkesa është bërë jashtë rasteve të përcaktuara në nenin 450 ose kur është bërë nga ata që nuk e kanë këtë të drejtë ose kur rezulton haptazi e pambështetur, gjykata vendos mospranimin e saj. 3. Kur kërkesa pranohet, gjykata vendos dërgimin e çështjes për rigjykim nga një tjetër trup gjykues i së njëjtës gjykatë ose në gjykatën e apelit, kur kërkesa është bërë vetëm kundër vendimit të saj. Kundër vendimit nuk lejohet ankim.”.

8. Duke u mbështur në dispozitat e cituara më lart, Gjykata çmon se plotësohen të gjitha kushtet për pranimin e kërkesës sipas objektit të saj. Kjo për këto arsye: së pari, kërkesa bëhet nga përfaqësueja me prokurë të posaçme e kërkuesit E. H që ka statusin e të dënuarit në rastin konkret (neni 451 pika 1 gërma “a” dhe 452 pika 2 të K.Pr.Penale). Së dyti, kërkesa bëhet brenda afatit ligjor 30 ditor nga marrja dijeni e kërkuesit. Në prokurën e posaçme lëshuar më datë 20.02.2018 thuhet ndër të tjera se: “Sot jam venë në dijeni të vendimit numër 511 datë 22.2.2017 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë….Avokates i jap të drejtë të ushtrojë të drejtën e kërkesës për rishikim vendimin numër 511 datë 22.2.2017 të Gjykatës Tiranë.”. Nga aktet që gjenden në fashikull dhe nga praktika e ekzekutimit të prokurorisë nuk rezulton që kërkuesi E. H të ketë marrë dijeni më parë se data 20.02.2018 për Vendimin Nr. 511, datë 22.02.2017 Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë. Kërkesa për rishikimin e vendimit është depozituar në gjykatë më datë 28.02.2018, brenda tetë ditëve nga marrja dijeni për vendimin objekt rishikimi. Pra, kërkuesi ka marrë dijeni për ekzistencën e këtij vendimi më datë 20.02.2018 (neni 450 pika gërma “e” të K.Pr.Penale). Së treti, kërkesa objekt gjykimi bazohet në faktin se kërkuesi E. H është gjykuar në mungesë të tij pa pasur dijeni për procesin e zhvilluar ndaj tij duke i caktuar gjykata një avokat kryesisht, i cili nuk është zgjedhur prej kërkuesit, pasi nuk ka pasur dijeni për procesin. Pra jemi përpara njërit nga rastet e rishikimit parashikuar nga neni 450 pika 1 gërma “e” të K.Pr.Penale. Kjo për faktin se nga aktet nuk rezulton që kërkuesi E. H. të ketë hequr dorë vullnetarisht në mënyrë të parevokueshme nga e drejta e tij për të qenë i pranishëm në gjykim, pasi nuk ka pasur dijeni fare për gjykimin e zhvilluar ndaj tij nga Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë. Si pasojë e faktit që ai nuk ka qenë në dijeni të procesit dhe mospjesëmarrjes në gjykimin e zhvilluar ndaj tij, ka pasur kufizim të së drejtës për t’u dëgjuar dhe për t’u mbrojtur, nëpërmjet paraqitjes së provave shfajësuese në lidhje me akuzën e


111

ngritur kundër tij. Gjithashtu, mungesa e një mbrojtësi të zgjedhur prej tij ka kufizuar ndjeshëm cilësinë e mbrojtjes në paraqitjen e argumenteve juridike. Prandaj, pranimi i kërkesës për rishikimin e vendimit penal të formës se prere, ka si synim që të rihapet substancialisht procesi, që të mund të zhvillohet një gjykim i drejtë, ku kërkuesi E. H të dëgjohet në lidhje me çështjen, të paraqesë prova, në respektim të parimit të kontradiktoritetit. Së katërti, kërkesa është paraqitur në sekretarinë e Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë si gjykatë kompetente si nga pikëpamja lëndore ashtu dhe territoriale (neni 453 pika 1 të K.Pr.Penale).

PËR KËTO ARSYE:

Gjykata, bazuar në nenet 450, gërma “e”, 453, pikat 3 dhe 4 dhe 454, pika 1 , të Kodit të Procedurës Penale,

VENDOSI:

1. Pranimin e kërkesës së të dënuarit E. H për rishikimin e vendimit të formës së prerë Nr. 511, datë 22.02.2017 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë.

2. Dërgimin e çështjes për rigjykim nga një tjetër trup gjykues i Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë.

3. Shpenzimet gjyqësore siç janë bërë.

4. Kundër këtij vendimi nuk mund të bëhet ankim. U shpall sot në Tiranë, më datë 28.03.2018.

GJYQTARE. B.

Vendimi i GJEDNJ-së për çështjet “Kaçiu dhe Kotorri” vs Shqipërisë

Kaçiu dhe Kotorri kundër Shqipërisë. Ankuesit Kaçiu dhe Kotorri u akuzuan për kryerjen e e një vepre të rëndë penale në qytetin e Tiranës. Ata u deklaruan fajtorë dhe u dënuan në bazë të disa dëshmive, përfshirë edhe dëshminë e Kaçiut të marrë gjatë hetimeve nga policia. Pas gjykimit, dy herë nga gjykata e shkallës së parë, tri herë nga Gjykata e Apelit dhe tri herë nga Gjykata e Lartë, ankuesit më në fund u shpallën fajtorë dhe u dënuan me burgim. Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë në vitin 2007 e refuzoi shqyrtimin e kërkesës së ankuesve për anulimin e vendimeve.

Me një vendim përfundimtarë të vitit 2013, GJEDNJ-ja, vendosi ta pranojë kërkesën e ankuesve dhe konstatoi shkelje të nenit 3, 6$1$3 gjatë zhvillimit të proceseve gjyqësore nga autoritetet shqiptare. GJEDNJ-ja konstatoi se Kaciu kishte qenë subjekt ndaj veprimeve të torturës dhe deklaratat e bëra prej tij, pa praninë e avokatit, ishin provat kryesore mbi të cilat ishte bazuar vendimi i fajsisë për të dy ankuesit.

Ankuesi Olsi Kaçiu e ka vuajtur dënimin dhe nuk ka parashtruar kërkesë para Gjykatës së Lartë për shqyrtimin e vendimeve të sipërpërmendura. Sipas analizës të Gjykatës, rihapja e proceseve duhet të konsiderohet si parakusht për kompesimin e shkeljes së konstatuar, vetëm nëse kërkohet nga ankuesi.Ankuesi tjetër Elidon Kotorri paraqiti një kërkesë në Gjykatën e Lartë me objekt shqyrtimin e procesit


112

penal të kontestauar. Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë e ktheu çështjen për rishqyrtim para Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë, duke u bazuar në përfundimet e Gjykatës Europiane të të Drejtave të Njeriut dhe praktikës së konsoliduar të saj mbi shqyrtimin e vendimeve të brendshme që rrjedhin nga konstatimet e shkeljeve nga GJEDNJ-ja.Ankuesi nuk ka kërkuar pezullimin e ekzekutimit të dënimit para Gjykatës së Lartë.

Gjykata e Rrethit Tiranë, pas shqyrtimit të konstatimeve të Gjykatës Europiane për të Drejtat e Njeriut, detyrave të vendosura nga Gjykata e Lartë, të gjitha faktet e dosjes dhe pranimin e kërkesës së parashtruesit të kërkesës për gjykim të përshpejtuar, me vendimin Nr. 1742, datë 21.05.2015, e deklaroi të pandehurin Elidon Kotorri fajtor për tre akuza për veprën penale të “vrasjes me paramendim të kryer në bashkëpunim”; fajtor për veprën penale të “tentativë për vrasjen me paramendim të kryer në bashkëpunim”; fajtor për veprën penale e “prodhimit dhe posedimit të paligjshëm të armëve dhe municioneve ushtarake” ankuesi u dënua me 25 vjet heqje lirie. Vendimi u la në fuqi nga Gjykata e Apelit Tiranë, ndërsa i është referuar me rekurs Gjykatës së Lartë.


113


114

115

Documents

Autorët e Manualit - brrln.orgbrrln.org/uploads/documents/325/Priracnik_za_krivicna_postapka_ALB...udhezuesi mbi kodin e procedures penale. 3 udhezuesi mbi kodin e procedures penale