€¦ · Avrupa Birliği Gıda ve İçecek Endüstrileri Konfederasyonu (FoodDrinkEurope), Data & trends of the . ... 1-3 AB Dış Ticareti (2012) • AB Gıda ve İçecek Sanayi

ww

w.gidahatti.com

İç indeki ler Veri ler

Hazırlayan: Prof. Dr. Adem ŞAHİN - TOBB-ETÜ Öğretim Üyesi

Yayıncı: Comart Kurumsal İletişim Hizmetleri Ltd. Şti.

Derleme - Düzenleme: Dr. İsmail Mert, Tuğba Eracar,

Metin Ertunç, Ali Reşat Yılmazbilen, Kıvanç Yarangümeli, Mehmet Ali Çıtak

Grafik Tasarım: İsmail Hakkı Eser

Bu kitabın tüm hakları Comart Kurumsal İletişim Hizmetleri Ltd. Şti.'ne aittir.

Kaynak gösterilmeksizin kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz,

hiçbir yöntemle kopya edilemez, çoğaltılamaz, yayımlanamaz.

Basım ve Cilt: Elma Teknik Basım Matbaacılık

Birinci Basım: 10 Mayıs 2014 Ankara

ü c r e t s i z ö z e l e k i d i r .

Başkandan 4

Önsöz 6

I. BÖLÜM: AVRUPA BİRLİĞİ GIDA ve İÇECEK SANAYİ 7

1-1 AB Gıda ve İçecek Sanayi’nde Önemli Göstergeler 8

1-2 AB Gıda ve İçecek Sanayi’nin Yapısı 9

1-3 AB Dış Ticareti (2012) 10

1-4 Hanehalkı Harcamaları ve Gıda ve İçecek Ürünleri 12

1-5 Gıda Tedarik Zinciri 13

1-6 Dünya Trendleri 13

II. BÖLÜM: TÜRK GIDA ve İÇECEK SANAYİ’NE AİT BAZI EKONOMİK VERİLER 15

2-1 Gıda ve İçecek Sanayi’nde İşletme Sayıları 16

2-2 Gıda ve İçecek Sanayi’nde İstihdam 18

2-3 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Toplam Üretim 20

2-4 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Satış Ciroları 22

2-5 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Katma Değer 24

2-6 Gıda ve İçecek Sanayi’nde İş Gücü Verimliliği 26

2-7 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Yoğunlaşma 28

2-8 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Yabancı Sermaye 30

III. BÖLÜM: TÜRKİYE’DE HANEHALKI TÜKETİM HARCAMALARI İÇİNDE

GIDA ve İÇECEK SANAYİ’NİN YERİ 32

3-1 Hanehalkı Tüketim Harcamalarının Harcama Gruplarına Göre Dağılımı 33

3-2 Hanehalkı Gıda ve İçecek Harcamaları 34

3-3 Hanehalkı Harcamaları İçinde Gıda ve İçecek Harcamalarının Yeri 34

3-4 Gıda ve İçecek Harcamalarının Bölgelere Göre Dağılımı 35

3-5 Gıda ve İçecek Sanayi’nin Ana Harcama Gruplarına ve Ülkelere Göre Fiyat Düzeyleri 36

IV. BÖLÜM: TÜRK GIDA ve İÇECEK SANAYİ’NDE AR-GE 37

4-1 Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE Harcamaları 38

4-2 Harcama Gruplarına Göre AR-GE Harcamalarının Dağılımı 39

4-3 Gıda ve İçecek Sanayi’nde AR-GE Harcamalarının Dağılımı 40

4-4 AR-GE Faaliyetlerinde İstihdam 41

V. BÖLÜM: TÜRK GIDA ve İÇECEK SANAYİ’NDE BAZI EKONOMİK GÖSTERGELER 42

5-1 Büyüme 43

5-2 Fiyat Endeksleri 47

5-3 Sanayi Üretim Endeksleri 51

5-4 Kapasite Kullanımı 54

5-5 Yatırım Teşvikleri 56

5-6 Üretimde Ücret ve Kazanç Endeksleri 58

VI. BÖLÜM: TÜRK GIDA ve İÇECEK SANAYİ’NDE DIŞ TİCARET VERİLERİ 62

6-1 İhracat ve İthalat 63

6-2 Dış Ticaret Dengesi 75

VII. BÖLÜM: KÜRESEL GIDA PAZARINA AİT BAZI EKONOMİK GÖSTERGELER 77

7-1 Buğday 78

7-2 İri Daneli Tahıllar (Kaba Tahıllar) 79

7-3 Pirinç 80

7-4 Şeker 80

7-5 Yağlı Tohum 81

7-6 Et ve Et Ürünleri 82

7-7 Süt ve Süt Ürünleri 83

7-8 FAO Fiyat Endeksleri 84

YÖNETİCİ ÖZETİ 85

İhracat

GSYİHiçindeki pay

Dış ticaret fazlası

AR-GEharcaması

Dış ticaret karşılama oranı

İçecek Sanayitoplam üretim

Gıda Sanayitoplam üretim

11.858

289.666

5.806

82.434

%195,9

milyon dolar

milyon dolar

kişi milyon TL

milyon TL

milyon dolar

milyon dolar

milyon dolar

Faaliyete geçen yabancı sermayeli firma

Uluslararasıyatırım girişi

İstihdam

%7 %14.7

%18,6

%14,4

%84,5%22,6

%10,7

13 adet

342

411.435 5,508

97.469

İthalat6.052

milyon dolar

%7,4

adet

İşletme sayısı

%11,1

39.583

2013 T ü r k G ıda ve İ çecek Sanay i Envan t e r i 2013 T ü r k G ıda ve İ çecek Sanay i Envan t e r i

Başkan’dan Makro Ekonomik Veri ler

Şemsi KopuzTGDF Yönetim Kurulu Başkanı

Dünya nüfusu hızla artmaya devam ediyor. Dolayısıyla gıda üretimi giderek daha stratejik bir ala-

na dönüşüyor; daha fazla ham madde, daha fazla enerji ve her şeyin daha fazlası… Daha fazlası-

nın önündeki en büyük zorluğu ise küresel ısınma ve iklim değişikliği kaynaklı sorunlar oluşturuyor.

Diğer yandan küresel ticaretin rengi değişiyor. Birbiri ardına imzalanmaya başlayan büyük çaplı

serbest ticaret anlaşmaları, bazı ülkeler için ticareti kolaylaştırırken, bazılarının ticareti önünde

engel teşkil ediyor. Tüm bunlar bize bir tek şeyi anlatıyor: Dünya yeni bir düzene doğru yol alıyor.

Bu nedenle gelecek için atacağımız adımlar daha bir önem kazanıyor. 2023 hedeflerini bir kez

daha hatırlayalım: 2 trilyon dolar gayri safi milli hasıla, 500 milyar dolar ihracat, kişi başına 20 bin doların üzerinde milli

gelir, 150 milyar dolar tarımsal hasıla ve 40 milyar dolar gıda ve içecek ihracatı. Bu hedeflere ulaşmak imkânsız değil. Ancak

bunu başarmak için değişimin devam ettiği bugünkü dünya düzeninde nasıl konumlanacağımıza iyi karar vermeliyiz. Bugün

hepimiz, 2023 hedefine kenetlenmiş durumdayız. Küresel krizle başlayan süreç bize şunu gösterdi; sanayisi güçlü olan ülkeler

krizlere daha dayanıklıdır. Bu nedenle ülke olarak ana stratejimiz, özellikle üretim sanayimizi güçlendirmek olmalı.

Türk Gıda ve İçecek Sanayi, 290 milyar liraya yaklaşan cirosu ve kriz zamanında bile yüzde 7 arttırdığı istihdamı neticesinde

412 bine ulaşan çalışanı ile Türkiye ekonomisinin bel kemiğini oluşturmaktadır. Doğal olarak sanayimizi, Türkiye 2023 Vizyo-

nu doğrultusunda sürdürülebilir ve kapsamlı bir gelişimin sağlanmasında önemli bir rol sahibi olarak görüyoruz. Dış ticareti-

miz geçen yıl 5,8 milyar dolar fazla verdi. 2012 yılına kıyasla yüzde 14,4 oranında artan pozitif bir dengeye ve sürdürülebilir

bir dış ticarete sahibiz. İhracatta yüzde 10,7’lik bir büyüme kaydederek, 11,8 milyar dolar ihracata ulaştık. Bu yıl 8.’incisini

yayınladığımız TGDF Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri 2013, tüm küresel zorluklara karşın sanayimizin inatla büyümeye de-

vam ettiğini gösteren benzer ekonomik verileri içeriyor. Ancak bu envanteri hazırlamamızdaki en önemli amacımız; sadece

göstermiş olduğumuz ilerlemeyi anlatmak değil, bu verilerden yola çıkarak sektörümüz adına doğru politikaların oluşturul-

masını sağlamaktır. Bu nedenle, envanterimizin hazırlanması sürecine destek veren TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi

Öğretim Üyesi Prof. Dr. Adem Şahin’e ve emeği geçen herkese teşekkürü bir borç biliyorum.

Saygılarımla

GSYİH + %10,2 Cari fiyatlarla büyüme 1.561.510 milyon

Özelleştirme + %173,22 8.253 Milyon Dolar

Yatırım teşvikleri 93.785 milyon TL

İhracat - %0,4 İhracat 151.869 milyon dolara gerilediİthalat + %6,4 İthalat 251.651 milyon dolara yükseldi

TÜFE + %7,49 On iki aylık ortalamalara göre artış

ÜFE + %4,48 On iki aylık ortalamalara göre artış

TÜFE + %7,40 Bir önceki yılın aynı ayına göre artış

ÜFE + %6,97 Bir önceki yılın aynı ayına göre artış

Ba

şkan’d

an

4 5


Önsöz AB Gıda ve İçecek Sanayi

Dünyadaki politik, ekonomik ve sosyal gelişmelerin en hızlı etki gösterdiği alanların başında tarım, gıda ve içecek sektörleri

geliyor. Benzer şekilde bu sektörlerdeki gelişmeler de politik, ekonomik ve özellikle sosyal alanda büyük etkiler yaratıyor.

Birbirini tetikleyen bu etkileşim bizlere, aslında bu sektörlerin stratejik açıdan ne derece önemli olduğu gerçeğini gösteriyor.

Bu tespiti, günümüz dünyasının gerçekleri ile bütünleştirdiğimizde, stratejik öneme haiz bu alanlara geçmişteki gibi popülist

politikalarla yaklaşamayacağımızı görmek durumundayız.

Türk Gıda ve İçecek Sektörünün “sürdürülebilir geleceğine” ilişkin doğru kararlar alabilmek için; global düzeyde bilimsel ve

bütüncül ortak bir yaklaşım ortaya koymaya, politika ve regülasyonlarımızı bilimsel verilere dayandırmaya ve karar alıcılar,

bilim, medya ve sektör arasında yapıcı işbirliği anlayışını benimsemeye her zamankinden daha fazla ihtiyacımız olduğu bir

dönemdeyiz. Ancak doğru strateji, doğru kararlar gerektirir ve doğru kararları alabilmeniz için, elinizde doğru ve güncel

veriler olması gerekir. TGDF Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri, bunu sağlayacak güncel bir bilgi kaynağı niteliği taşımaktadır.

Ancak envanter, kayıtlı olanı vermektedir. Sektörün karşısına çıkan en temel sorunlardan biri olan kayıt dışı üretimi ise görmez-

den gelmek mümkün değildir. Zira kayıtdışı üretim, haksız rekabetten tutun da gıda güvenliği açısından toplum sağlığını tehdit

etmeye kadar bu ülkenin önündeki en büyük sorunlardan biridir. Bununla beraber sektör, uzun yıllar boyunca kayıtlı olanın

dahi yorumunu yapamaz durumdaydı. Bu önemli sorun da TGDF Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri ile birlikte artık geride kaldı.

Gıdahattı; gıdaya erişimi ve gıda güvenliğini “evrensel insan hakkı” olarak görmekte ve gıda ve içecek sektörünün tüm pay-

daşları da dahil olmak üzere, standartların yükseltilmesi adına atılacak her türlü adımın destekçisi ve takipçisi olmaya devam

etmektedir. Yıllardır yayınlarıyla sektörün standartlarının yükseltilmesine sorumlu bir paydaş olarak katkıda bulunan Gıdahattı,

Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri’ni okur ve paydaşlarına her yıl ücretsiz ulaştırıyor.

Bu değerli çalışmanın ortaya çıkmasında yılların verdiği bilgi birikimini ve desteklerini esirgemeyen TOBB Ekonomi ve Tekno-

loji Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Adem Şahin’e ve emeği geçen herkese içten teşekkürlerimizi sunuyoruz.

Önsöz

Önsöz

AB Gıda ve İçecek Sanayi*Bölüm:1

* Bu bölümdeki bilgiler,

Avrupa Birliği Gıda ve İçecek Endüstrileri Konfederasyonu (FoodDrinkEurope), Data & trends of the

European Food and Drink Industry, 2013 raporundan derlenmiştir.

6 7


1-1 AB Gıda ve İçecek Sanayi’nde Önemli Göstergeler 1-2 AB Gıda ve İçecek Sanayi’nin Yapıs ı

İş Hacmi Çalışan sayısı Küresel ihracatpazarında AB payı

Sektör içerisindeKOBİ’lerin payı*

İmalat sanayinde iş hacmi payı (%)

İmalat sanayinde katma değer payı (%)

İş hacmi (%) İstihdam (%) Katma değer (%) İşletme sayısı (%)

İmalat sanayinde istihdam payı (%)

ARGE%0,27*

* 2010 yılı verisi

Faaliyet gösterenişletme sayısı286.000*

* 2011 yılı verisi

Tüketim%14,6*

* Hanehalkı tüketimine oranla

Katma değer üretimi %1,8*

* AB GSYİH’sine oranla

Gıda ve İçecekSanayi iş hacmi

içerisindeKOBİ’lerin payı

Gıda ve İçecekSanayi istihdamı

içerisindeKOBİ’lerin payı

%51,6

%64,3

1,048 milyar avro 4,2 milyon kişi %16,1

+%3,12011’e göre

+%0,42011’e göre

İhracat İthalat Dış ticaretdengesi

+23 milyar avro

86,2 milyar avro 63,2 milyar avro

+%13,22011’e göre

+%0,42011’e göre Gıda ve İçecek Sanayi’nde

net ihracatçı

-%4,42002’ye göre

%14,6 pay ile AB’ninen büyük üretim sektörü.

%15,5 pay ile AB,de en fazla istihdama sahip sektör.

2002 yılında bu oran%20,5 idi.

• AB’nin iş hacmi, katma değer ve istihdam açısından en büyük sektörü olan Gıda ve İçecek Sanayi; 286.000 işletme, 1,048 milyar avro iş hacmi ve 100 milyar avronun üzerinde dış ticaret büyüklüğü ile 4,2 milyon kişiye istihdam sağlamaktadır.

• Toplam iş hacminin %20’sini temsil eden et sektörü, iş hacmi açısından AB Gıda ve İçecek Sanayi’nin en büyük alt sektörüdür.

• Fırıncılık ürünleri ve unlu mamuller, et sektörü, süt ve süt ürünleri ve içecekler alt sektörleri AB Gıda ve İçecek Sanayi’nin temel sektörleridir ve diğer gıda ürünleri kategorisiyle birlikte toplam iş hacminin %75'ini ve toplam çalışan ve şirket sayısının beşte dördünden fazlasını temsil etmektedir.

İ ş Hacmi, İs t ihdam, Katma Değer ve İş letme Sayıs ının Al t Sektör ler Bazında Dağı l ımı

Gıda ve İçecek Sanayi

Et Ürünleri İçecek Fırıncılık Ürünleri ve Unlu Mam. İşlenmiş Meyve ve Sebze Öğütülmüş Tahıl ve Nişasta Ür.

Balık Ürünleri Katı ve Sıvı YağlarHayvan YemiSüt ve Süt ÜrünleriDiğer Gıda Ürünleri

Makine ve Ekipman

Metal Ürünler

Kok Kömürü ve Petrol Ürünleri

Otomativ

Diğer

Kaynak: Euros ta t 2011 (SBS)

Kaynak: Euros ta t 2011 (SBS)

8 9


1-3 AB Dış T icaret i (2012)

• AB Gıda ve İçecek Sanayi ticaret dengesi, 2012 yılında 23 milyar avroya ulaşarak rekor kırmıştır. 2012 yılında 2011 yılına göre ithalat neredeyse aynı kalırken ihracat %13,2 oranında artmıştır.

• Alt sektörler itibarı ile en fazla ihracat büyümesi sıvı ve katı yağlar, alkollü içkiler, hazır hayvan yemleri ve fırıncılık ürünleri ve unlu mamuller alt sektörlerinde gerçekleşmiştir.

• AB’nin en fazla ihracat yaptığı ilk on ülke arasında en yüksek büyüme oranları Çin (%30), Avustralya (%18), Suudi Arabistan (%16) ve Japonya’da (%15) elde edilmiştir.

• Gıda ve içecek ithalatında ise en güçlü büyüme oranı Rusya, Ukrayna ve Malezya’da gözlenmiştir.

• AB gıda ve içecek ithalatında ise en büyük artışlar işlenmiş çay ve kahve, maden suları ve alkolsüz içecekler, sıvı ve katı yağlar alt sektörlerinde gerçekleşmiştir.

• Bölgeler bazında NAFTA (Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesi) AB’nin en büyük ticaret ortağı olmayı sürdürürken bu bölgeyi EFTA (Avrupa Serbest Ticaret Alanı) ve MERCOSUR bölgeleri takip etmektedir.

Bölgelere Göre AB Dış T icaret i

AB Gıda ve İçecek İhracat ında Al t Sektör ler in Payı

AB’nin En Fazla Ticaret Yapt ığı İ lk 10 Ülke

Sektör ler Bazında İhracat

(2012) (Mi lyon Avro)

(2012) (Mi lyon Avro)

(Mi lyon Avro)

(%) (2011)

İhracat İthalat

ACP: Afrika, Karayip ve Pasifik Ülkeleri; Andean Group: Bolivya, Kolombiya, Ekvator, Peru ve Venezuela; ASEAN: Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği; Balkanlar: Arnavutluk, Bosna-Hersek, Hırvatistan, Kosova, Makedonya, Karadağ, Sırbistan;

CIS/Bağımsız Devletler Topluluğu: Ukrayna, Ermenistan, Azerbaycan, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, Rusya, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan; EFTA: Avrupa Serbest Ticaret Alanı; GCC: Kuveyt, Bahreyn, Katar, Birleşik Arap

Emirlikleri, Umman, Suudi Arabistan; MERCOSUR: Brazilya, Arjantin, Uruguay ve Paraguay; NAFTA: Kanada, ABD, Meksika

İhracat

ABD 13,580

RUSYA 7,959

İSVİÇRE 4,900

ÇİN 4,595

JAPONYA 4,265

NORVEÇ 2,886

HONG KONG 2,732

KANADA 2,571

AVUSTRALYA 2,039

S.ARABİSTAN 1,953

İthalat

BREZİLYA 7,358

ARJANTİN 4,757

ABD 4,318

İSVİÇRE 3,904

ÇİN 3,845

ENDONEZYA 3,196

TAYLAND 2,643

TÜRKİYE 2,273

MALEZYA 2,114

NORVEÇ 2,029

2011 2012 2012/2011 (%)

İçecekler 22,325 25,706 15

Diğer gıda ürünleri 16,457 18,661 13

Et ürünleri 10,382 11,249 8

Süt ve süt ürünleri 8,787 9,488 8

Çikolata ve şekerleme 4,644 5,235 13

İşlenmiş sebze ve meyve 4,377 4,981 14

Katı ve sıvı yağlar 3,673 4,538 24

Balık ürünleri 2,970 3,419 15

Fırıncılık ürünleri ve unlu mamüller 2,968 3,498 18

Öğütülmüş Tahıl ve Nişasta Ürünleri 2,614 2,828 8

Hayvan yemi 2,451 2,883 18

NAFTA:16,943

Andean Grup:924

Andean Grup:2,035

MERCOSUR:1,544MERCOSUR:12,632

ACP:9,130ACP:5,914

GCC:4,418GCC:117

Balkanlar:2,457 Balkanlar:1,119

CIS:9,245 CIS:1,733EFTA:7,996 EFTA:6,888

ASEAN:5,117 ASEAN:9,598Akdeniz ül:4,966

Akdeniz ül:2,024

NAFTA:5,525

İçecek

Diğer Gıda Ürünleri

Et Ürünleri

Süt ve Süt Ürünleri

İşlenmiş Sebze ve Meyve

Katı ve Sıvı Yağlar

Fırıncılık Ürünleri ve Unlu Mamül.

Balık Ürünleri

Hayvan Yemi

Öğütülmüş Tahıl ve Nişasta Ürün.

Kaynak: Euros ta t , Comext




10 11


1-3 AB Dış T icaret i (2013)

1-4 Hanehalkı Harcamaları ve Gıda ve İçecek Ürünler i

1-5 Gıda Tedarik Zincir i 1-6 Dünya Trendler i

• AB Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı, 2013 yılının ilk yarısında, 2012 yılındaki aynı döneme göre %4 oranında artmıştır. İthalat değerinin ise neredeyse aynı kaldığı görülmektedir.

• AB Gıda ve İçecek Sanayi ihracatının Balkanlar, ASEAN (Güneydoğu Asya

• 2012 yılında hanehalkı harcamaları içinde gıda ve alkolsüz içeceklerin payı %14,6 olarak gerçekleşmiştir. Hanehalkı harcamaları içinde gıda ve alkolsüz içecek harcamaları “konut, su ve enerji” harcamalarından sonra ikinci sırada yer almaktadır.

Ekonomik kriz döneminde yaşanan dalgalanmalar sonrasında gıda ve içecek harcamalarının payının 2000 yılındaki seviyelere ulaştığı buna karşın “Konut, su ve enerji” harcamalarının yıllar içinde arttığı görülmektedir.

• AB, global gıda ticaretindeki payı her geçen yıl azalmasına karşın, dünyanın en büyük gıda ve içecek ürünleri ihracatçısı olarak liderliğini sürdürmektedir.

• Küresel ihracat payındaki azalmanın ABD, Kanada ve Avustralya’yı da içeren tüm geleneksel ihracatçılar için geçerli olduğu görülmektedir.

• 2011 yılında gıda tedarik zincirinde 24 milyon kişi istihdam edilmiştir.

• AB gıda zinciri, 3,5 trilyon avroyu aşan iş hacmi ile yaklaşık 650 milyon avroluk katma değer üretmektedir.

• Buna karşın Brezilya, Tayland, Endonezya ve Hindistan gibi ülkelerin son zamanlarda ihracat pazar paylarını sürekli olarak artırdığı görülmektedir.

• AB’nin geleneksel pazarlardaki pazar payını ve Brezilya, Çin, Japonya ve gelişmekte olan ülkelerde olumlu görünen büyüme beklentilerini tekrar elde ettiği görülmektedir.

Milletleri Birliği), EFTA ve Mercosur ticaret bloklarında hızlı bir şekilde arttığı görülmektedir.

• İhracat büyümesinde çikolata ve şekerleme, hazır yemekler, balık ve deniz ürünleri alt sektörlerinin ön plana çıktığı görülmektedir.

AB Dış T icaret i Gıda Tedarik Zincir i En Büyük İhracatç ı ve İ thalatç ı Ülkeler

Hanehalkı Tüket im Harcamaları Hanehalkı Tüket im Harcamaları

(mi lyon avro) (2012-2013) (2011) (2012) (Mi lyar Dolar)

(%) (2012) (%) (2000)-(2012)

2012 2013 2013/2012 (%)

İhracat 40,620 42,435 4

İthalat 30,890 31,203 1

Dış Ticaret Dengesi 9,730 11,231

Ocak-Temmuz İhracat

Avrupa Birliği 98.7

ABD 73.7

Çin 46.4

Brezilya 45.8

Tayland 29.9

Endonezya 28.1

Hindistan 27.9

Arjantin 26.8

Malezya 25.6

Kanada 24.1

Yeni Zelenda 18.8

Avustralya 17.0

Meksika 12.0

Türkiye 9.6

Şili 9.6

İthalat

ABD 89.7

Avrupa Birliği 85.9

Japonya 53.6

Çin 41.4

Rusya 25.7

Kanada 25.5

Güney Kore 16.6

Hong Kong 15.6

Meksika 15.1

Hindistan 13.2

Malezya 11.7

Avustralya 11.4

Endonezya 9.6

Singapur 9.5

Tayland 9.1

Konut, Su ve Enerji

Gıda ve İçecekler

Taşıma

Eğlence ve Kültür

TaşımaGıda ve İçeceklerKonut, Su ve Enerji

Restoran ve Otel

Diğer


(1) 2010 ver is i

Kaynak: Euros ta t

Kaynak: Euros ta t

Kaynak: Euros ta t

Kaynak: UN COMTRADE

İş hacmi (milyar avro) 392 1,016 1,100 1,110

Katma değer (milyar avro) 204 206 93 156

İstihdam (milyon) 11,9 4,2 1,8 6,1

İşletme sayısı (1000) 11,5571 286 250 839

Gıda ve İçecek Perakendeciliği

Gıda ve Tarım Ürünleri

Toptancılığı


Tarımsal İşletmeler

12 13


Türk Gıda ve İçecek Sanayi’ne Ai t Bazı Ekonomik Veri ler

Türk Gıda ve İçecek Sanayi’ne Ai t Bazı Ekonomik Veri ler

Bölüm:2

1-5 Dünya Trendler i

• Dünya’da Gıda ve İçecek Sanayi’ne bakıldığında AB, ABD ve Çin’in öne çıktığı görülmektedir. AB önde gelen gıda ve içecek üreticisi olarak önemli bir rol oynamaktadır. AB Gıda ve İçecek Sanayi iş hacminin ABD ve Çin’in iki katından daha büyük olduğu görülmektedir.

• İmalat Sanayi içindeki pay bakımından Yeni Zelanda (%46), Meksika (%23) ve Avustralya’nın (%22) ön plana çıktığı görülmektedir.

Avustralya 72 22 200

Brezilya 167 - 1,621

Kanada 73 16 290

Çin 447 11 6,740

AB 1,016 15 4,222

Hindistan 95 - 1,700

Japonya1 202 10 1,455

Meksika 97 23 791

Yeni Zelanda 22 46 80

Rusya2 72 19 1,300

Güney Kore1 42 5 200

ABD1 478 15 1,524

Toplam Satış(milyar Avro)

Toplam imalat

sanayi satışı

içindeki pay (%)

İstihdam

(1000 kişi)

Dünyada Gıda ve İçecek Sanayi (2011-2012)

(1) 2010 ver is i(2) 2009 ver is i

Kaynak: FoodDrinkEurope

14 15


2-1 Gıda ve İçecek Sanayi’nde İş letme Sayı lar ı

Gıda ve İçecek Sanayi’nde İş letme Sayı lar ı (2005-2011)

İş letme Sayı lar ındaki Yı l l ık Değiş imler (%) (2006-2011)

Kaynak: Türk iye İs ta t i s t ik Kurumu


2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011SANAYİ 307.949 314.920 321.682 326.804 326.429 305.862 340.334 Madencilik ve Taşocakçılığı 2.532 2.164 2.244 2.442 2.393 2.663 3.195 Enerji 2.958 2.915 2.842 2.710 3.221 3.271 3.851 İmalat Sanayi 302.459 309.841 316.596 321.652 320.815 299.928 333.288GIDA VE İÇECEK SANAYİ 30.717 36.728 31.069 34.781 40.077 35.631 39.583 Gıda Sanayi 30.429 36.321 30.635 34.315 39.579 35.172 39.101 İçecek Sanayi 288 407 434 466 498 459 482

“Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)’nun

2013 yılında açıklamış olduğu

“Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri

2011” verilerine göre; 2005

yılında 30.717 olan Gıda ve

İçecek Sanayi işletme sayısı, 2011

yılında 8.866 adet artarak (%28,9)

39.583’e ulaşmıştır. İşletmelerin

39.101’i Gıda Sanayi’nde, 482’si

ise İçecek Sanayi’nde faaliyet

göstermektedir.”

• Gıda Sanayi’ndeki işletme sayısı 2011 yılında, 2005 yılına göre 8.672 adet (%28,5) artarken, İçecek Sanayi’ndeki işletme sayısı 194 adet (%67,4) artmıştır. Başka bir ifade ile işletme sayılarındaki artış hızı bakımından İçecek Sanayi’ndeki büyüme, Gıda Sanayi’ne göre daha yüksek oranda gerçekleşmiştir.

• Sanayi sektöründe 2005 yılında faaliyet gösteren işletme sayısı 307.949 iken, 2011 yılına kadar bu sayı 32.385 adet artarak 340.334’e yükselmiştir. Sanayi sektörüyle aynı eğilimi gösteren imalat sanayinde ise bu sayı 302.459’dan 333.288’e yükselirken, madencilik ve taşocakçılığı sanayinde 2.532’den 3.195’e, enerji sektöründe de 2.958’den 3.851’e yükselmiştir.

• 2008-2009 küresel finansal kriz nedeniyle 2010 yılında görülen işletme sayılarındaki azalmanın ardından 2011 yılında gerçekleşen işletme sayılarındaki artış, sektörün krizi atlattığını ve 2009 yılındaki rakamları yakaladığını göstermektedir.

2,3 2,1 1,6

-0,1-6,3

11,3

19,4

-15,7

12,0 15,3

-11,1

11,2

41,3

6,67,4

6,9

-7,8

5,0

-20,0

-10,0

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

2006 2007 2008 2009 2010 2011

Sanayi

Gıda ve İçecek Sanayi’nde Alt Sektörler Bazında İşletme Sayıları • Alt gruplar itibarıyla en fazla yoğunlaşmanın fırın ve unlu mamuller imalatı grubunda gerçekleştiği, en az işletmeye sahip alt grubun ise balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması olduğu görülmektedir.

• Gıda ve İçecek Sanayi’nde faaliyet gösteren işletmelerin gerek sanayi gerekse de imalat sanayi işletmeleri içindeki payının en yüksek olduğu yıl 2009 yılı olurken, bu oranın en düşük olduğu yıl ise 2007 yılıdır.

• 2005 yılında, Gıda ve İçecek Sanayi işletmelerinin sanayi sektörü içindeki payı %10 iken, 2008 ve 2009 yıllarında gerçekleşen artışlardan sonra, bu pay 2010 ve 2011 yıllarındaki azalmaya rağmen %11,6'ya çıkmıştır. Gıda ve İçecek Sanayi’nin imalat sanayi içindeki payı 2005 yılında %10,2 iken, bu oran 2011 yılında %11,9’a yükselmiştir.

2010 2011GIDA VE İÇECEK SANAYİ 35.631 39.583 Gıda Sanayi 35.172 39.101 Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı 410 452 Etin işlenmesi ve saklanması 176 202 Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması 43 46 Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı 191 204 Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması 56 54 Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması 1.476 1.522 Patatesin işlenmesi ve saklanması 21 23 Sebze ve meyve suyu imalatı 104 117 Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması 1.351 1.382 Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı 777 852 Sıvı ve katı yağ imalatı 773 847 Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı 4 5 Süt ürünleri imalatı 1.502 1.608 Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı 1.174 1.243 Dondurma imalatı 328 365 Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı 3.925 3.494 Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı 3.913 3.483 Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı 12 11 Fırın ve unlu mamuller imalatı 25.498 29.327 Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı 23.940 27.301 Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı 1.525 1.984 Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı 33 42 Diğer gıda maddelerinin imalatı 1.242 1.489 Şeker imalatı 69 63 Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı 819 1.005 Kahve ve çayın işlenmesi 143 165 Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı 125 155 Hazır yemeklerin imalatı 3 20 Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı 18 12 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı 65 69 Hazır hayvan yemleri imalatı 286 303 Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı 279 296 Ev hayvanları için hazır gıda imalatı 7 7 İçecek Sanayi 459 482 Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması 7 7 Üzümden şarap imalatı 93 92 Bira imalatı 4 4 Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi 355 379



Gıda ve İçecek Sanayi İş letme Sayı lar ınınSanayi ve İmalat Sanayi İç indeki Payı (%) (2005-2011)

10,011,7

9,710,6

12,311,6 11,6

10,2

11,9

9,810,8

12,511,9 11,9

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Sanayi içindeki pay

16 17


10,5 11,0 10,5 10,812,4 12,4 12,0

11,3 11,7 11,2 11,5

13,5 13,5 13,1

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011


2-2 Gıda ve İçecek Sanayi’nde İs t ihdam

Gıda ve İçecek Sanayi’nde İs t ihdam (2005-2011)

Çal ışan Sayı lar ındaki Yı l l ık Değiş imler (%) (2006-2011)



2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011SANAYİ 2.765.172 2.875.573 2.973.232 3.052.609 2.817.329 3.105.928 3.430.123 Madencilik ve Taşocakçılığı 85.123 93.956 97.627 97.742 101.411 113.383 124.416 Enerji 96.302 97.377 99.302 96.382 131.145 140.193 154.688 İmalat Sanayi 2.583.747 2.684.240 2.776.303 2.858.485 2.584.773 2.852.352 3.151.019GIDA VE İÇECEK SANAYİ 290.810 315.196 311.791 328.653 349.135 384.484 411.435 Gıda Sanayi 280.210 304.572 301.108 317.713 337.176 371.624 397.679 İçecek Sanayi 10.600 10.624 10.683 10.940 11.959 12.860 13.756

“Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri

2011 yılı sonuçlarına göre; 2005

yılında Gıda ve İçecek Sanayi’nde

290.810 olan çalışan sayısı, 2011

yılında 120.625 (%41,5) artarak

411.435 kişi olmuştur. Çalışanların

397.679’unun Gıda Sanayi’nde,

13.756’sının ise İçecek Sanayi’nde

olduğu görülmektedir.Gıda

Sanayi’nde çalışan sayısı 2005

yılına göre 117.469 kişi (%41,9)

artarken, İçecek Sanayi’nde çalışan

sayısı 3.156 kişi (%29,8) artmıştır.”

• Sanayi sektöründe 2005 yılında istihdam edilenlerin sayısı 2.765.172 iken, 2008 yılına kadar bu sayı her yıl düzenli olarak artarak 3.052.609’a ulaşmış, ancak yaşanan küresel ekonomik kriz nedeniyle 2009 yılında bu sayı 2.817.329 kişiye düşmüş, 2011 yılında ise 3.430.123 kişiye yükselmiştir. İmalat sanayinde 2008 yılında 2.858.485 olan çalışan sayısı 2009 yılında 2.584.773 kişiye gerilerken, 2011 yılında 3.151.019 kişiye yükselmiştir. Madencilik ve taşocakçılığı sektöründe 2005 yılında 85.123 olan çalışan sayısı, 2011 yılında 124.416 kişiye ulaşırken, enerji sektöründe bu sayı 96.302’den 154.688’e yükselmiştir.

• Çalışan sayısındaki yıllık değişimler incelendiğinde; Sanayi ve İmalat sanayinin aksine, 2008 yılına göre, 2009 yılında çalışan kişi sayısı Gıda Sanayi’nde %6,1, İçecek Sanayi’nde ise %9,3 artmıştır. Gıda Sanayi, 2007 yılı hariç, artış eğilimi göstermiş, İçecek Sanayi'nde ise çalışan sayısı devamlı artmıştır.

4,03,4 2,7

-7,7

10,2 10,4

8,7

-1,1

5,56,1

10,2

7,0

0,2 0,6 2,4

9,3

7,57,0

-10,0

-8,0

-6,0

-4,0

-2,0

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

2006 2007 2008 2009 2010 2011

Sanayi

Gıda ve İçecek Sanayi’nde Alt Sektörler Bazında İst ihdam • Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde; çalışan sayıları bakımından en fazla yoğunlaşmanın fırın ve unlu mamuller imalatı grubunda gerçekleştiği, istihdamın en az olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması olduğu görülmektedir.

• Gıda ve İçecek Sanayi'nde istihdam edilenlerin hem sanayi istihdamı hem de imalat sanayi istihdamı içindeki payı 2011 yılında 2010 yılına göre az da

olsa düşme gözlenmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi istihdamının sanayi sektörü içindeki payı 2005 yılında %10,5 iken; 2011 yılında %12'ye yükselmiştir. 2009 ve 2010 yılındaki %12,4’lük pay inceleme dönemindeki en yüksek değer olurken, en düşük değer %10,5 ile 2005 ve 2007 yıllarında elde edilmiştir.

2010 2011 GIDA VE İÇECEK SANAYİ 384.484 411.435 Gıda Sanayi 371.624 397.679 Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı 33.435 38.464 Etin işlenmesi ve saklanması 3.985 5.999 Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması 22.963 26.410 Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı 6.487 6.055 Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması 4.814 4.899 Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması 45.274 49.030 Patatesin işlenmesi ve saklanması 2.274 2.906 Sebze ve meyve suyu imalatı 2.730 3.057 Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması 40.270 43.067 Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı 11.891 12.472 Sıvı ve katı yağ imalatı 10.885 11.453 Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı 1.006 1.019 Süt ürünleri imalatı 31.104 33.795 Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı 26.105 28.650 Dondurma imalatı 4.999 5.145 Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı 28.279 24.854 Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı 27.423 23.872 Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı 856 982 Fırın ve unlu mamuller imalatı 147.197 158.063 Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı 124.809 131.515 Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı 19.641 23.187 Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı 2.747 3.361 Diğer gıda maddelerinin imalatı 62.474 67.514 Şeker imalatı 18.849 19.627 Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı 21.972 25.349 Kahve ve çayın işlenmesi 13.386 12.799 Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı 3.159 3.891 Hazır yemeklerin imalatı (*) 865 Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı (*) 785 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı 3.970 4.198 Hazır hayvan yemleri imalatı 7.156 8.588 Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı 7.009 8.432 Ev hayvanları için hazır gıda imalatı 147 156 İçecek Sanayi 12.860 13.756 Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması (*) (*) Üzümden şarap imalatı 841 1.069 Bira imalatı (*) (*) Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi 10.042 10.734



Gıda ve İçecek Sanayi’nde Çal ışanların Sanayi ve İmalat Sanayi İç indeki Payı (%) (2005-2011)

18 19


2-3 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Toplam Üret im

Gıda ve İçecek Sanayi’nde Üret im (2005-2011)

Üret imdeki Yı l l ık Değiş imler (%) (2006-2011)



2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011SANAYİ 363.219 439.039 482.026 567.025 517.821 633.151 830.068 Madencilik ve Taşocakçılığı 7.999 10.563 11.609 15.078 13.924 18.200 25.315 Enerji 43.334 49.261 55.684 74.810 83.516 90.482 108.389 İmalat Sanayi 311.885 379.215 414.733 477.137 420.381 524.469 696.364GIDA VE İÇECEK SANAYİ 46.006 50.075 56.406 66.732 69.504 84.984 103.784 Gıda Sanayi 42.876 46.860 52.617 62.244 64.664 79.476 97.469 İçecek Sanayi 3.130 3.215 3.789 4.488 4.840 5.508 6.315

“TÜİK, Yıllık Sanayi İstatistikleri’ne göre; Gıda ve İçecek Sanayi’nde faaliyet gösteren işletmelerin toplam üretimi 2005 yılında 46 milyar TL iken, 2011 yılında %125,6 artarak 103,8 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Gıda Sanayi ve İçecek Sanayi olarak iki alt grupta incelendiğinde; Gıda Sanayi üretim değeri, 2005 yılına göre, 2011 yılında 54,6 milyar TL (%127,3) artarak 97,5 milyar TL’ye, İçecek Sanayi üretim değeri de aynı yıllarda 3,2 milyar TL (%101,8) artarak 6,3 milyar TL’ye yükselmiştir.”

• Gıda ve İçecek Sanayi'nde faaliyet gösteren işletmelerin üretim değeri 2005-2011 yılları arasında, yıllara göre artış eğilimi gösterirken, sanayi sektörünün geneli için de 2009 yılı hariç aynı eğilim söz konusudur.

• 2005 yılında sanayi sektörü üretim değeri 363,2 milyar TL iken, bu sayı 2009 yılı hariç her yıl düzenli olarak artarak 2011 yılında 830,1 milyar TL’ye yükselmiştir. Üretim değeri bakımından sanayi sektörüyle aynı eğilimi gösteren imalat sanayinde ise bu değer 2011 yılında 696,4 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.

(Mi lyon TL)

20,9

9,8

17,6

-8,7

22,3

31,1

9,312,3

18,3

3,9

22,9

22,6

2,7

17,8 18,5

7,8 13,8

14,7

-15,0

-10,0

-5,0

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

2006 2007 2008 2009 2010 2011

Sanayi

Gıda ve İçecek Sanayi’nde Al t Sektör ler Bazında Üret im • Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde; üretim değeri bakımından en fazla yoğunlaşmanın sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması grubunda gerçekleştiği, üretim değerinin en az olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması olduğu görülmektedir.

• Gıda ve İçecek Sanayi'ndeki üretim değerinin gerek sanayi gerekse imalat sanayi üretimi içindeki payı 2011 yılında 2010 yılına göre azalmıştır.

• 2005 yılında, Gıda ve İçecek Sanayi üretiminin sanayi sektörü içindeki payı %12,7 iken bu pay, 2009 ve 2010 yıllarında %13,4'e kadar yükselmiş, 2011 yılında ise %12,5’e gerilemiştir. 2011 yılındaki bu pay 2005 yılındaki değerden daha düşük olurken, inceleme dönemindeki en düşük değer %11,4 ile 2006 yılında elde edilmiştir.

(Mi lyon TL) (2010-2011)



Gıda ve İçecek Sanayi Üret iminin Sanayi ve İmalat Sanayi İç indeki Payı (%) (2005-2011)

12,711,4 11,7 11,8

13,4 13,412,5

14,813,2 13,6 14,0

16,5 16,214,9

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

18,0

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011


2010 2011GIDA VE İÇECEK SANAYİ 84.984 103.784 Gıda Sanayi 79.476 97.469 Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı 10.358 12.034 Etin işlenmesi ve saklanması 1.358 2.015 Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması 6.614 7.910 Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı 2.386 2.109 Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması 944 1.186 Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması 12.518 17.675 Patatesin işlenmesi ve saklanması 802 1.103 Sebze ve meyve suyu imalatı 834 1.349 Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması 10.882 15.223 Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı 7.360 9.758 Sıvı ve katı yağ imalatı (*) 7.995 Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı (*) 1.763 Süt ürünleri imalatı 10.774 11.636 Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı (*) (*) Dondurma imalatı (*) (*) Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı 10.034 11.731 Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı 9.434 10.979 Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı 600 751 Fırın ve unlu mamuller imalatı 9.583 11.648 Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı 5.595 6.450 Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı 2.920 3.709 Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı 1.068 1.490 Diğer gıda maddelerinin imalatı 14.693 17.224 Şeker imalatı 5.050 5.266 Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı 5.244 6.683 Kahve ve çayın işlenmesi 2.420 2.606 Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı 588 1.124 Hazır yemeklerin imalatı (*) (*) Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı (*) (*) Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı 1.128 1.223 Hazır hayvan yemleri imalatı 3.212 4.576 Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı 3.156 4.497 Ev hayvanları için hazır gıda imalatı 56 78 İçecek Sanayi 5.508 6.315 Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması (*) (*) Üzümden şarap imalatı 145 228 Bira imalatı (*) (*) Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi 3.936 4.482

20 21


2-4 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Sat ış Cirolar ı

Gıda ve İçecek Sanayi’nde Sat ış Cirolar ı (2005-2011)

Sat ış Cirolar ındaki Yı l l ık Değiş imler (%) (2006-2011)



“TÜİK Yıllık Sanayi İstatistikleri sonuçlarına göre; Gıda ve İçecek Sanayi’nde faaliyet gösteren işletmelerin yapmış olduğu toplam ciro 2005 yılında 48,2 milyar TL iken; 61,7 milyar TL (%128,2) artarak 2011 yılında 109,9 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.”

• Gıda Sanayi ve İçecek Sanayi olarak iki alt grupta incelendiğinde; Gıda Sanayi'ndeki cironun 2005 yılına göre 58,6 milyar TL (%130,1) artarak 2011 yılında 103,6 milyar TL'ye, İçecek Sanayi cirosunun ise aynı yıllarda 3,1 milyar TL (%100) artarak 6,2 milyar TL'ye yükseldiği görülmektedir.

• Sanayi sektörünün geneli için ciro değeri 2005 yılında 380 milyar TL iken, 2009 yılı hariç her yıl düzenli olarak artarak 2011 yılında 865,8 milyar TL'ye yükselmiştir. Ciro değeri bakımından sanayi sektörüyle aynı eğilimi gösteren imalat sanayinde bu değer, 2011 yılında 732,9 milyar TL, madencilik ve taşocakçılığı sanayinde 24,2 milyar TL, enerji sektöründe ise 108,6 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi'nde faaliyet gösteren işletmelerin yapmış oldukları ciro değeri 2005-2011 yılları arasında, yıllara göre artış eğilimi gösterirken, sanayi sektörünün geneli için de 2009 yılı hariç aynı eğilim söz konusudur.

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011SANAYİ 380.033 457.665 502.704 589.185 546.096 662.519 865.789 Madencilik ve Taşocakçılığı 7.814 10.521 11.121 15.152 13.222 18.758 24.224 Enerji 43.438 49.227 55.690 74.602 83.417 90.989 108.622 İmalat Sanayi 328.781 397.917 435.893 499.431 449.457 552.772 732.943GIDA VE İÇECEK SANAYİ 48.155 52.410 58.306 69.918 73.446 88.767 109.873 Gıda Sanayi 45.041 49.208 54.490 65.420 68.524 83.229 103.646 İçecek Sanayi 3.114 3.202 3.816 4.498 4.921 5.537 6.228

(Mi lyon TL)

20,4

9,8

17,2

-7,3

21,3

30,7

9,3

10,7

20,1

4,7

21,5 24,5

2,8

19,2

17,9

9,412,5 12,5

-10,0

-5,0

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

2006 2007 2008 2009 2010 2011

Sanayi

Gıda ve İçecek Sanayi’nde Al t Sektör ler Bazında Sat ış Cirolar ı • Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde; ciro değeri bakımından en fazla yoğunlaşmanın sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması grubunda gerçekleştiği, ciro değerinin en az olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması olduğu görülmektedir.

• Gıda ve İçecek Sanayi'ndeki ciro değerinin gerek sanayi gerekse imalat sanayi cirosu içindeki payı, 2011 yılında 2010 yılına göre azalmıştır.

• 2005 yılında, Gıda ve İçecek Sanayi cirosunun sanayi sektörü içindeki payı %12,7 iken; bu pay, 2009 ve 2010 yıllarında %13,4'e çıkmış; 2011 yılında ise %12,7’ye gerilemiştir. Bu pay 2005 yılı değeri ile aynı seviyelerde gerekleşirken, en düşük değer %11,5 ile 2006 yılında elde edilmiştir.

(Mi lyon TL) (2010-2011)



Gıda ve İçecek Sanayi Sat ış Cirolar ının Sanayi ve İmalat Sanayi İç indeki Payı (%) (2005-2011)

2010 2011GIDA VE İÇECEK SANAYİ 88.767 109.873 Gıda Sanayi 83.229 103.646 Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı 10.339 12.482 Etin işlenmesi ve saklanması 1.339 2.220 Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması 6.546 8.026 Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı 2.454 2.236 Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması 990 1.266 Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması 13.468 18.304 Patatesin işlenmesi ve saklanması 824 1.162 Sebze ve meyve suyu imalatı 972 1.309 Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması 11.672 15.832 Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı 7.718 10.932 Sıvı ve katı yağ imalatı (*) 9.141 Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı (*) 1.790 Süt ürünleri imalatı 11.226 12.754 Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı (*) (*) Dondurma imalatı (*) (*) Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı 11.000 13.306 Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı 10.313 12.420 Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı 687 886 Fırın ve unlu mamuller imalatı 10.000 12.216 Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı 5.776 6.701 Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı 2.969 3.852 Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı 1.255 1.664 Diğer gıda maddelerinin imalatı 14.899 17.351 Şeker imalatı 4.986 5.249 Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı 5.432 6.993 Kahve ve çayın işlenmesi 2.469 2.397 Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı 603 1.162 Hazır yemeklerin imalatı (*) (*) Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı (*) (*) Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı 1.137 1.223 Hazır hayvan yemleri imalatı 3.589 5.035 Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı 3.533 4.957 Ev hayvanları için hazır gıda imalatı 56 78 İçecek Sanayi 5.537 6.228 Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması (*) (*) Üzümden şarap imalatı 138 192 Bira imalatı (*) (*) Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi 3.986 4.516

12,711,5 11,6 11,9

13,4 13,4 12,7

14,613,2 13,4

14,0

16,3 16,115,0

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

18,0

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011


22 23


2-5 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Katma Değer

Gıda ve İçecek Sanayi’nde Katma Değer (2005-2011)

Katma Değer Yı l l ık Değiş imler (%) (2006-2011)



“TÜİK Yıllık Sanayi İstatistikleri sonuçlarına göre; Gıda ve İçecek Sanayi’nde faaliyet gösteren işletmelerin yaratmış oldukları toplam katma değer, 2005 yılında 7,4 milyar TL iken, 2011 yılında %99,1 oranında artarak 14,7 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.”

• Gıda Sanayi ve İçecek Sanayi olarak iki alt grupta incelendiğinde; Gıda Sanayi'nin 2011 yılında yarattığı katma değerin 13,2 milyar TL, İçecek Sanayi'nin katma değerinin ise yaklaşık 1,5 milyar TL olduğu görülmektedir. Gıda Sanayi'ndeki katma değer, 2005 yılına göre 6,6 milyar TL (%100,7) artarken, İçecek Sanayi'ndeki katma değer 682 milyon TL (%86,3) artmıştır.

• 2005-2011 yılları arasında Gıda ve İçecek Sanayi’nde faaliyet gösteren işletmelerin yaratmış oldukları katma değer yıllara göre sürekli olarak artan bir eğilim gösterirken, sanayi ve imalat sanayinde 2009 yılında bir düşüş söz konusu olmuştur.

• 2005 yılında sanayi sektörünün geneli için katma değer 73,9 milyar TL iken, 2009 yılı hariç 2011 yılına kadar her yıl düzenli olarak artarak 157,8 milyar TL'ye ulaşmıştır. Yaratılan katma değer bakımından sanayi sektörüyle aynı eğilimi gösteren imalat sanayinde ise bu değer, 2011 yılında 129 milyar TL, madencilik ve taşocakçılığı sanayinde 10,1 milyar TL, enerji sektöründe ise 18,7 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011SANAYİ 73.906 87.038 92.062 110.318 105.221 126.004 157.785 Madencilik ve Taşocakçılığı 2.910 3.945 4.551 7.246 5.519 7.363 10.113 Enerji 10.751 8.295 8.512 9.269 14.967 19.413 18.721 İmalat Sanayi 60.245 74.798 79.000 93.804 84.735 99.229 128.950GIDA VE İÇECEK SANAYİ 7.381 8.001 9.165 10.984 11.856 13.043 14.700 Gıda Sanayi 6.591 7.192 8.190 9.819 10.571 11.631 13.228 İçecek Sanayi 790 808 975 1.165 1.285 1.412 1.472

(Mi lyon TL)

17,8

5,8

19,8

-4,6

19,7

25,2

9,1

13,9

19,9

7,7

10,013,7

2,3

20,6

19,6

10,3

9,8

4,2

-10,0

-5,0

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

2006 2007 2008 2009 2010 2011

Sanayi

Gıda ve İçecek Sanayi’nde Al t Sektör ler Bazında Katma Değer • Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde ise katma değer bakımından en fazla yoğunlaşmanın diğer gıda maddeleri imalatı grubunda gerçekleştiği, yaratılan katma değerin en az olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması olduğu görülmektedir.

• Gıda ve İçecek Sanayi'nin yaratmış olduğu katma değerin gerek sanayi gerekse imalat sanayi katma değeri içindeki payı,

2009 yılından sonra azalmaya başlamıştır. 2005 yılında, Gıda ve İçecek Sanayi katma değerinin sanayi sektörü içindeki payı %10 iken; bu pay, 2011 yılında %9,3 ile inceleme dönemindeki en düşük ikinci değerini almıştır. Bu payın inceleme döneminde en düşük değerini aldığı yıl ise %9,2 ile 2006 yılı olmuştur. En yüksek değer ise %11,3 ile 2009 yılında elde edilmiştir.

(Mi lyon TL) (2010-2011)



Gıda ve İçecek Sanayi Katma DeğerininSanayi ve İmalat Sanayi İç indeki Payı (%) (2005-2011)

2010 2011 GIDA VE İÇECEK SANAYİ 13.043 14.700 Gıda Sanayi 11.631 13.228 Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı 1.523 1.346 Etin işlenmesi ve saklanması 119 128 Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması 1.159 987 Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı 245 230 Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması 186 237 Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması 1.299 1.790 Patatesin işlenmesi ve saklanması (*) (*) Sebze ve meyve suyu imalatı (*) (*) Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması 978 1.303 Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı 502 694 Sıvı ve katı yağ imalatı (*) 523 Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı (*) 171 Süt ürünleri imalatı 1.439 1.595 Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı 882 1.092 Dondurma imalatı 557 503 Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı 863 993 Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı 723 827 Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı 140 166 Fırın ve unlu mamuller imalatı 2.189 2.443 Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı 1.449 1.605 Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı 622 710 Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı 118 128 Diğer gıda maddelerinin imalatı 3.331 3.706 Şeker imalatı 1.301 1.317 Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı 944 1.295 Kahve ve çayın işlenmesi 559 487 Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı 116 191 Hazır yemeklerin imalatı (*) (*) Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı (*) (*) Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı 327 323 Hazır hayvan yemleri imalatı 298 424 Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı 290 413 Ev hayvanları için hazır gıda imalatı 8 11 İçecek Sanayi 1.412 1.472 Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması (*) (*) Üzümden şarap imalatı 31 51 Bira imalatı (*) (*) Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi 751 820

10,09,2

10,0 10,011,3

10,49,3

12,3

10,711,6 11,7

14,013,1

11,4

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011


24 25


2-6 Gıda ve İçecek Sanayi’nde İş Gücü Veriml i l iği

Gıda ve İçecek Sanayi’nde İş Gücü Verimli l iği (2005-2011)


“TÜİK Yıllık Sanayi İstatistikleri sonuçlarına göre; Gıda ve İçecek Sanayi’nde iş gücü verimliliği (çalışan başına katma değer) 2005 yılında 25.382 TL iken, 2011 yılında %40,8 oranında artarak 35.728 TL olarak gerçekleşmiştir.”

• Gıda Sanayi ve İçecek Sanayi olarak iki alt grupta incelendiğinde; Gıda Sanayi verimlilik değerinin 2011 yılında 33.262 TL olduğu; buna karşın İçecek Sanayi'nin verimlilik değerinin ise 107.009 TL ile 3,2 kat daha fazla olduğu görülmektedir. Bir başka ifade ile çalışan başına yaratılan katma değer, İçecek Sanayi’nde 2010 yılına göre azalmış olmasına rağmen daha yüksektir. Gıda Sanayi'ndeki verimlilik, 2005 yılına göre %41,4 oranında, İçecek Sanayi'nde ise %43,6 oranında artmıştır.

• 2005-2011 yılları arasında sanayi sektörü verimliliği yıllara göre sürekli olarak artış eğilimi gösterirken, Gıda ve İçecek Sanayi’nin verimliliği de 2010 yılı hariç benzer bir eğilim göstermiştir. Gıda ve İçecek Sanayi iş gücü verimliliği 2010 yılında %0,1 oranında, az da olsa bir düşüş göstermiştir.

• 2005 yılında sanayi sektörünün geneli için iş gücü verimliliği 26.727 TL iken, 2011 yılında 46.000 TL’ye yükselmiştir. İmalat sanayinde ise bu değer 23.317 TL seviyesinden 40.923 TL’ye yükselmiştir. Madencilik ve taşocakçılığı sanayinde 34.187 TL’den 81.284 TL’ye, enerji sektöründe ise 111.634 TL’den 121.027 TL’ye yükselmiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi işgücü verimliliği imalat sanayi işgücü verimliliği ile kıyaslandığında, genel olarak Gıda ve İçecek Sanayi’nin daha iyi olduğunu söylemek olasıdır. Sektör, 2005, 2007, 2008 ve 2009 yıllarında imalat sanayine göre daha verimli çalışırken, 2006, 2010 ve 2011 yıllarında daha verimsiz çalışmıştır.

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011SANAYİ 26.727 30.268 30.964 36.139 37.348 40.569 46.000 Madencilik ve Taşocakçılığı 34.187 41.990 46.614 74.134 54.422 64.939 81.284 Enerji 111.634 85.188 85.714 96.167 114.126 138.473 121.027 İmalat Sanayi 23.317 27.865 28.455 32.816 32.782 34.788 40.923Gıda ve İçecek Sanayi 25.382 25.383 29.395 33.421 33.958 33.923 35.728 Gıda Sanayi 23.523 23.615 27.201 30.904 31.352 31.298 33.262 İçecek Sanayi 74.538 76.083 91.235 106.529 107.450 109.798 107.009

(TL) Gıda ve İçecek Sanayi’nde Alt Sektörler Bazında İş Gücü Verimliliği • Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde 2011 yılında çalışan başına katma değer tutarının en yüksek olduğu alt sektörün bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı sektörü, çalışan başına katma değer tutarının en düşük olduğu alt sektörün ise fırın ve unlu mamuller imalatı grubunun olduğu görülmektedir.

• İnceleme döneminde iş gücü verimliliğinin İçecek Sanayi’nde en yüksek oranda artış gösterdiği yıl %19,9 ile 2007 olurken,

2009 yılındaki %0,9 oranı elde edilen en düşük artış oranıdır. Bu grubun verimliliği 2011 yılında %2,5 oranında azalmıştır. Gıda Sanayi’nde de en yüksek oranlı verimlilik artışı %15,2 ile 2007 yılında elde edilirken, 2010 yılında %0,1 oranında düşüş yaşanmıştır. 2011 yılındaki verimlilik artış oranı ise %6,3 olmuştur.

(TL) (2010-2011)



İ ş Gücü Veriml i l iğinde Yı l l ık Değiş imler (%) (2006-2011)

2010 2011 GIDA VE İÇECEK SANAYİ 33.923 35.728 Gıda Sanayi 31.298 33.262 Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı 45.550 34.998 Etin işlenmesi ve saklanması 29.945 21.401 Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması 50.462 37.383 Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı 37.748 38.063 Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması 38.541 48.281 Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması 28.694 36.503 Patatesin işlenmesi ve saklanması (*) (*) Sebze ve meyve suyu imalatı (*) (*) Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması 24.286 30.257 Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı 42.217 55.657 Sıvı ve katı yağ imalatı (*) 45.686 Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı (*) 167.723 Süt ürünleri imalatı 46.264 47.194 Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı 33.787 38.102 Dondurma imalatı 111.422 97.826 Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı 30.517 39.953 Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı 26.365 34.633 Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı 163.551 169.294 Fırın ve unlu mamuller imalatı 14.871 15.457 Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı 11.610 12.204 Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı 31.668 30.625 Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı 42.956 38.080 Diğer gıda maddelerinin imalatı 53.318 54.892 Şeker imalatı 69.022 67.115 Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı 42.964 51.083 Kahve ve çayın işlenmesi 41.760 38.058 Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı 36.720 49.085 Hazır yemeklerin imalatı (*) (*) Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı (*) (*) Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı 82.368 76.854 Hazır hayvan yemleri imalatı 41.643 49.366 Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı 41.375 48.998 Ev hayvanları için hazır gıda imalatı 54.422 69.288 İçecek Sanayi 109.798 107.009 Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması (*) (*) Üzümden şarap imalatı 36.861 47.708 Bira imalatı (*) (*) Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi 74.786

26 27


2-7 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Yoğunlaşma

“2011 yılı CR4 değerlerine göre Gıda ve İçecek Sanayi alt sektörlerinin 10’u çok yüksek, 7’si yüksek, 7’si orta ve 5’i de düşük derecede yoğunlaşma oranına sahiptir. ”

• Türkiye İstatistik Kurumu, 2013 yılında "Sanayi ve Hizmet Sektöründe Yoğunlaşma Çalışması" 2011 yılı sonuçlarını açıklamıştır. Bu çalışmada temel alınan yoğunlaşma oranı (CR4), bir ekonomik sınıftaki en büyük 4 girişimin ciroları toplamının, o ekonomik sınıftaki toplam ciro değerine bölünmesiyle elde edilmiştir. (CR8) ise bir ekonomik sınıftaki en büyük 8 girişimin ciroları toplamının, o ekonomik sınıftaki toplam ciro değerine bölünmesiyle elde edilmiştir.

• Bira ve damıtılmış alkollü içeceklerin imalatı sektörleri gibi işletme sayıları oldukça az olan alt sektörler en yüksek yoğunlaşma oranlarına sahipken, işletme sayıları oldukça fazla olan ekmek, taze pastane ürünleri ve kek imalatı ve öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı sektörlerindeki yoğunlaşma oranları ise oldukça düşük seviyelerdedir.

• İşletme sayısı 100'ün üzerinde olmasına rağmen, dondurma imalatı sektöründeki yoğunlaşma oranının çok yüksek seviyelerde çıkması, bu sektörde ilk dört firmanın piyasaya yön verdiğini göstermektedir. Yine aynı şekilde peksimet, bisküvi imalatı, dayanıklı pastane ürünleri ve kek imalatı sektöründeki %51,37'lik yoğunlaşma oranı da sektörde faaliyet gösteren çok sayıda işletme olmasına rağmen, ilk dört firmanın piyasada ne derece etkili olduğunu göstermektedir.

• İçecek Sanayi'nde yer alan alt sektörler genelde yüksek ve çok yüksek derecede yoğunlaşma oranına sahipken, Gıda Sanayi'nde yer alan alt sektörler daha çok orta ve düşük derecede yoğunlaşma segmentinde yer almaktadır. Başka bir ifade ile İçecek Sanayi'nde faaliyet gösteren işletme sayıları daha az olduğundan, bu sektördeki yoğunlaşma oranları daha yüksek çıkmaktadır.


Gıda ve İçecek Sanayi Al t Sektör ler inde Yoğunlaşma Oranları (2011)Gıda ve İçecek Sanayi’nde Al t Sektör ler Bazında Yoğunlaşma Oranları (2011)


CR4 CR8 "Girişim "Yoğunlaşma

Sayısı" Derecesi"

Bira imalatı 99,94 100,00 6 Çok yüksek

Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı 98,83 99,84 12 Çok yüksek

Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması 98,35 100,00 7 Çok yüksek

Dondurma imalatı 96,10 98,35 366 Çok yüksek

Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı 91,44 100,00 6 Çok yüksek

Ev hayvanları için hazır gıda imalatı 90,37 100,00 7 Çok yüksek

Patatesin işlenmesi ve saklanması 90,08 96,89 25 Çok yüksek

Hazır yemeklerin imalatı 89,79 96,41 26 Çok yüksek

Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı 83,34 99,29 12 Çok yüksek

Şeker imalatı 80,87 90,69 68 Çok yüksek

Kahve ve çayın işlenmesi 65,54 76,45 175 Yüksek

Üzümden şarap imalatı 57,01 70,07 93 Yüksek

Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi 56,14 67,47 387 Yüksek

Etin işlenmesi ve saklanması 53,84 66,01 227 Yüksek

Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı 51,54 74,99 81 Yüksek

Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı 51,37 72,43 2.130 Yüksek

Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması 51,33 65,65 58 Yüksek

Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı 44,61 68,01 45 Orta

Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması 44,51 73,06 47 Orta

Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı 42,35 54,93 157 Orta

Sebze ve meyve suyu imalatı 42,12 62,27 119 Orta

Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı 39,48 62,24 1.176 Orta

Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı 38,49 55,29 223 Orta

Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı 33,27 44,55 1.423 Orta

Sıvı ve katı yağ imalatı 28,54 42,89 965 Düşük

Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı 22,66 31,82 324 Düşük

Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması 14,94 21,51 1.402 Düşük

Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı 11,58 18,10 3.524 Düşük

Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı 7,84 11,59 27.897 Düşük

Düşük derecede yoğunlaşma (CR4<30)Orta derecede yoğunlaşma (30<CR4<50)Yüksek derecede yoğunlaşma (50<CR4<70Çok yüksek derecede yoğunlaşma (CR4>70)

Çok Yüksek

Yüksek

Orta

Düşük

28 29


2-8 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Yabancı Sermaye

• Gıda ve İçecek Sanayi'nde, 2008-2013 yılları arasında en fazla yabancı sermayeli firmanın faaliyete geçtiği yıl 64 firma ile 2010 yılı olurken, en az yabancı sermayeli işletmenin faaliyete geçtiği yıl 13 firma ile 2013 yılı olmuştur.

• İmalat sanayinde, 2013 yılı sonu itibarıyla faaliyet gösteren yabancı sermayeli firmaların (5.301 adet) %10,1'i Gıda ve İçecek Sanayi'nde (536 adet) faaliyet göstermektedir.

• Gıda ve İçecek Sanayi’nde faaliyet gösteren 536 yabancı sermayeli işletmenin 100'ü (%18,7) Almanya menşeilidir. Bir başka ifade ile sektörde faaliyet gösteren her beş yabancı sermayeli firmanın neredeyse biri Almanya kökenlidir. Sektörde en fazla yabancı sermayeli işletmeye sahip ülkeler sıralamasında Hollanda 47 firma ile ikinci sırada yer alırken, bu ülkeyi Fransa (30), ABD (29) ve İtalya (26) takip etmektedir.

• 2009-2013 arasında Gıda ve İçecek Sanayi'ndeki uluslararası yatırım giriş istatistikleri tutar olarak incelendiğinde; en fazla yatırım girişinin 2,2 milyar dolarla 2012'de gerçekleştiği görülmektedir. İmalat sanayinde de uluslararası yatırım girişlerinin en yoğun olduğu yıl 4,3 milyar dolarla yine 2012'dir. 2012 yılında 2011 yılına göre 3,3 kat artarak 2,2 milyar dolar olarak gerçekleşen Gıda ve İçecek Sanayi uluslararası yatırım girişi, 2013 yılında 2012 yılına göre %84,5 oranında azalarak 342 milyon dolar seviyesine kadar gerilemiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi'nin yabancı yatırım girişlerinden en az yararlandığı yıl 124 milyon dolarla 2010 olmuştur. Sektöre yabancı yatırım girişlerinin en az olduğu 2010'da, Gıda ve İçecek Sanayi'ne ait yabancı sermaye girişinin imalat sanayi içindeki payı, %13,4 gibi düşük bir seviyededir. En yüksek yatırım girişinin olduğu 2012 yılında %50,7 olan bu pay, 2013 yılında ise %17 seviyesine kadar gerilemiştir.

• 2013 yılında Gıda ve İçecek Sanayi'ne gelen yabancı sermayenin aylara göre dağılımı incelendiğinde, en yüksek yabancı yatırım girişinin 92 milyon dolarla Mart ayında gerçekleştiği, en düşük olduğu ayın ise 2 milyon dolarla Ağustos olduğu görülmektedir.

• Gıda ve İçecek Sanayi'ne yabancı yatırım girişlerinin, imalat sanayi yabancı yatırımları içindeki payının en yüksek olduğu ay %44,9 ile Mart 2013 ayı olurken, en düşük pay %2,2 ile Ağustos 2013 ayında gerçekleşmiştir. Ayrıca Haziran 2013 ayındaki %34,1’lik yüksek oran da dikkat çekmektedir.

“T.C. Merkez Bankası verilerine göre; Gıda ve İçecek Sanayi’nde faaliyet gösteren yabancı sermayeli firmaların sayısı 1954-2007 yılları arasında kümülatif olarak 310 adet iken, 2008-2013 yılları arasında 226 adet (%72,9) artarak 536’ya yükselmiştir. ”

Gıda ve İçecek Sanayi’nde Yabancı Sermayel i F irma Sayıs ı

Sektör ler Bazında Uluslararası Yat ır ım Gir iş imler i

1954-2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 1954-2013 (Birikimli) Toplam

Tarım Sektörü 238 49 52 61 70 55 32 557Sanayi Sektörü 3.543 621 562 625 701 487 376 6.915 Madencilik ve Taşocakçılığı 290 86 72 81 102 19 13 663 İmalat Sanayi 3.057 433 369 422 463 317 240 5.301 Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı 310 32 51 64 45 21 13 536 Elektrik, Gaz ve Su 196 102 121 122 136 151 123 951Hizmetler Sektörü 12.302 2.345 2.187 2.587 3.592 3.731 2.734 29.478Toplam 16.083 3.015 2.801 3.273 4.363 4.273 3.142 36.950

Kaynak: T.C. Merkez Bankası



Kaynak: T.C. Merkez BankasıUluslararası Yat ır ım Gir iş imler inin Ülkelere Göre Dağı l ımı (2013)(Mi lyon Dolar) (2009-2013)

2009 2010 2011 2012 2013Tarım Sektörü 48 81 32 43 37Sanayi Sektörü 3.887 2.887 8.037 5.479 4.810 Madencilik ve Taşocakçılığı 89 136 146 213 250 İmalat Sanayi 1.640 924 3.596 4.342 2.008 Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı 219 124 649 2.201 342 İmalat Sanayi İçindeki Pay (%) 13,4 13,4 18,0 50,7 17,0 Elektrik, Gaz ve Su 2.158 1.827 4.295 924 2.552Hizmetler Sektörü 2.331 3.288 8.067 5.237 5.342Toplam 6.266 6.256 16.136 10.759 10.189

Uluslararası Yat ır ım Gir iş imler inin Aylara Göre Dağı l ımı (2013)

10

18

92

49

89

19

2 3

12 11

73

11,0

18,8

44,9

10,05,5

34,1

11,3

2,23,7

14,6

5,2

14,1

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

40,0

45,0

50,0

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Oca k Mart N i san Haziran Temmuz Ey lül Ekim

Tutar (Milyon $) (Sol eksen)

30 31


22,0

5,1

27,1

6,2

2,1

15,1

4,1

2,8

2,0

5,4

3,7

21,0

5,2

25,8

6,4

1,9

17,2

4,0

2,7

2,0

5,7

4,3

19,9

5,4

25,8

6,7

1,8

17,2

3,9

3,2

2,3

5,8

4,2

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

Loka

nta

ve o

telle

r

2010 2011 2012

3-1 Hanehalkı Tüketim Harcamalarının Harcama Gruplarına Göre Dağılımı

Türkiye’de Hanehalkı Tüket im Harcamaları İç inde Gıda ve İçecek Sanayi’nin Yeri

Bölüm:3

Türkiye’de Hanehalkı Tüket im Harcamaları İç inde Gıda ve İçecek Sanayi’nin Yeri

“TÜİK tarafından yapılan Hanehalkı Tüketim Harcamaları Araştırması 2008-2012 yılları sonuçlarına göre; hanehalklarının yapmış olduğu harcamalar içerisinde en yüksek ikinci payı, inceleme dönemindeki tüm yıllarda, gıda ve içecek harcamaları almaktadır. En yüksek pay ise konut, su, elektrik ve diğer yakıtlar harcamalarına aittir.”

• 2008 yılında %22,8 olan gıda ve içecek harcamalarının toplam harcamalar içindeki payı, 2009 yılında çok az da olsa artarak %23,3 seviyesine yükselmiştir. 2010 ve 2011 yıllarında azalan pay, 2012 yılında ise %19,9 değerine gerileyerek inceleme dönemindeki en düşük değerini almıştır.

• Gıda ve içecek harcamaları payındaki bu azalma, gıda harcamaları payındaki azalmadan kaynaklanmıştır. Zira, inceleme döneminde alkollü ve alkolsüz içecek harcamaları paylarında çok fazla bir değişiklik olmamıştır.

• Gıda ve içecek harcamalarının toplam harcamalar içindeki payı, inceleme dönemi başı ve sonu itibarıyla 2,9 puan azalırken, ulaştırma harcamalarının payı 3,1 puan artmıştır. Toplam harcamalar içinde en yüksek paya sahip olan konut, su, elektrik ve diğer yakıtlar harcamalarının payı ise 3,3 puanlık azalışla %25,8 olarak gerçekleşmiştir.

Yı l lar Bazında Hanehalkı Tüket im Harcamalarının Harcama Gruplarına Göre Dağı l ımı (%) (2010-2012)

Harcama Türleri 2008 2009 2010 2011 2012

Gıda ve alkolsüz içecekler 22,6 23,0 21,8 20,7 19,6 Gıda 21,1 21,4 20,3 19,3 18,2 Alkolsüz içecekler 1,5 1,6 1,5 1,4 1,4Alkollü içecekler, sigara ve tütün 3,8 4,1 4,5 4,1 4,2 Alkollü İçecekler 0,2 0,3 0,2 0,3 0,3GIDA VE İÇECEKLER 22,8 23,3 22,0 21,0 19,9Giyim ve ayakkabı 5,4 5,1 5,1 5,2 5,4Konut, su, elektrik ve diğer yakıtlar 29,1 28,2 27,1 25,8 25,8Mobilya, ev aletleri ve ev bakım hizmetleri 5,8 6,2 6,2 6,4 6,7Sağlık 1,9 1,9 2,1 1,9 1,8Ulaştırma 14,1 13,6 15,1 17,2 17,2Haberleşme 4,4 4,2 4,1 4,0 3,9Eğlence ve kültür 2,5 2,6 2,8 2,7 3,2Eğitim hizmetleri 2,0 1,9 2,0 2,0 2,3Lokanta ve oteller 4,4 5,2 5,4 5,7 5,8Çeşitli mal ve hizmetler 4,1 4,0 3,7 4,3 4,2TOPLAM 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Hanehalkı Tüketim Harcamalarının Harcama Gruplarına Göre Dağılımı(%) (2008-2012)

Kaynak: Türk iye İs ta t i s t ik Kurumu32 33


3-2 Hanehalkı Gıda ve İçecek Harcamaları 3-4 Gıda ve İçecek Harcamalarının Bölgelere Göre Dağı l ımı3-3 Hanehalkı Harcamaları İçer is inde Gıda ve İçecek Harcamalarının Yeri

• Söz konusu yıllar arasında toplam aylık hanehalkı tüketim harcaması ise %45,5 oranında artarak 1.626 TL’den 2.366 TL’ye yükselmiştir. Başka bir ifade ile toplam

• Gelire göre sıralı %20'lik gruplar itibarıyla tüketim harcamalarının dağılımı incelendiğinde; 2012 yılında gelirden en az pay alan beşinci %20'lik grupta yer alan hanehalklarının, gıda ve içecek harcamasına ayırdıkları pay %33,9 iken, gelirden en fazla pay alan birinci gruptaki hanehalklarının ayırdığı payın %17,5 olduğu görülmektedir.

• Bu bölgeyi %27,4'lük payla Güneydoğu Anadolu Bölgesi takip ederken, üçüncü sırada %25,2'lik payla Batı Karadeniz Bölgesi yer almıştır.

• İstanbul bölgesi %16,6'lık gıda ve alkolsüz içecek harcaması payıyla en düşük paya sahip olan bölge olurken, Batı Anadolu ve Batı Marmara Bölgeleri de %18,7 ve %19,5'lik paylarla son sıralarda yer alan bölgeler olmuşlardır.

• Üç büyük ilimizin gıda ve alkolsüz içecek harcamaları payı incelendiğinde ise 2010-2012 dönemi ortalaması olarak en yüksek payın %18,4 ile İzmir'e ait olduğu anlaşılmaktadır. Bu ili %17,6'lık payla Ankara, %16,6'lık payla da İstanbul takip etmektedir.

• Bu bulgulardan da anlaşılabileceği üzere, refah seviyesi yüksek ve göreceli olarak daha gelişmiş olan bölgelerde, gıda ve alkolsüz içecek harcamalarının toplam harcamalar içindeki payı, diğer az gelişmiş ve geri kalmış bölgelere göre daha düşük seviyelerde seyretmektedir.

• Gelirden almış olduğu paya göre dördüncü sırada yer alan grubun gıda ve içecek harcamaları için ayırmış olduğu pay %29,6 iken, ikinci ve üçüncü gruplarda bu pay %24,3 ve %27’dir. Bu bulgu gelir seviyesi düştükçe gıda ve içecek harcamalarının toplam harcamalar içindeki payının daha da artmakta olduğunu göstermektedir.

• Bir başka önemli bulgu ise; 2002 ve 2012 yılları arasında gıda ve içecek harcamalarının toplam harcamalar içindeki payının tüm gelir gruplarında azalmakta olduğudur. 2002 yılında %43,2 olan beşinci gruba ait bu pay, 2011 yılında %36,3’e, 2012 yılında da %33,9’a gerilemiştir. Yine aynı şekilde en yüksek gelire sahip olan birinci gelir grubunda da %22,3 olan payın, 2011 yılında %19,2’ye, 2012 yılında ise %17,5’ye gerilemiş olduğu görülmektedir.

hanehalkı tüketim harcamaları, gıda ve içecek harcamalarından daha yüksek oranda artmış, bunun sonucunda da gıda ve içecek harcamalarının toplam hanehalkı tüketim harcamaları içindeki payı giderek azalmıştır.

• Aylık gıda ve içecek harcamalarının oransal olarak en yüksek artış gösterdiği yıl %14,2 ile 2008 yılı olurken, en düşük oranlı artış %3,8 ile 2010 yılında elde edilmiştir. Toplam hanehalkı aylık tüketim harcamalarında en yüksek oranın elde edildiği yıl da %19,2 ile yine 2008 yılı olurken, en düşük oran %3,8 ile 2009 yılında elde edilmiştir.

• Alkollü içecekler harcamalarında iki kata yakın bir artış gerçekleşirken, aylık alkolsüz içecek harcamaları 25 TL’den 33 TL’ye yükselmiştir.

“TÜİK tarafından düzenli olarak her yıl yapılan Hanehalkı Tüketim Harcamaları Araştırması sonuçlarına göre, hanehalkı başına ortalama aylık gıda ve içecek (alkollü ve alkolsüz) harcaması 2012 yılında 2008 yılına göre %26,9 oranında artarak 371 TL’den 471 TL’ye yükselmiştir. ”

“TÜİK Hanehalkı Tüketim Harcamaları Araştırması sonuçlarına göre; düşük gelirli hanehalkları, yüksek gelirli hanehalklarına göre gıda ve içecek harcamalarına iki kata yakın daha fazla pay ayırmaktadır.”

“TÜİK Bölgesel Hanehalkı Tüketim Harcamaları Araştırması sonuçlarına göre; 2010-2012 ortalaması olarak hanehalklarının yapmış olduğu toplam tüketim harcamaları içerisinde gıda ve alkolsüz içecek harcamaları payının en yüksek olduğu coğrafi bölge, %28,1’lik payla Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi olmuştur. ”


Kaynak: Türk iye İs ta t i s t ik Kurumu 2008 2009 2010 2011 2012GIDA VE İÇECEKLER 371 392 407 445 471Gıda 343 362 375 410 431Alkolsüz içecekler 25 26 28 29 33Alkollü İçecekler 3 4 4 6 7TOPLAM HANEHALKI HARCAMALARI 1.626 1.688 1.843 2.120 2.366

Yı l lar İ t ibarıyla Ayl ık Hanehalkı Gıda ve İçecek Harcamaları (TL) (2008-2012)

Gıda ve Alkolsüz İçecek Harcamalarının Gel ir Gruplarına Göre Dağı l ımı

Üç Büyükşehrin Gıda ve Alkolsüz İçecek Harcamaları Payları

Bölgelere Göre Gıda ve Alkolsüz İçecek Harcamalarının Payları

(%) (2002-2012)

(%)

(%)

2003

-05

2004

-06

2005

-07

2006

-08

(*)

2007

-09

(*)

2008

-10

(*)

2009

-11

(*)

2010

-12

(*)

Gıda ve Alkolsüz İçecekler

Kaynak: Türk iye İs ta t i s t ik Kurumu* Yeni nüfus projeks iyonlar ına dayanmaktadı r .

İstanbul 20,7 20,7 20,6 19,3 18,9 17,9 17,6 16,6Batı Marmara 26,6 25,8 23,6 23,2 22,8 23,0 21,1 19,5Ege 24,3 23,0 23,1 23,2 23,8 22,4 21,9 19,9 İzmir 19,8 19,9 21,1 21,5 22,0 20,3 20,1 18,4Doğu Marmara 25,2 23,3 23,3 22,1 22,2 21,3 20,8 19,9Batı Anadolu 22,7 22,5 21,8 20,6 20,4 20,0 19,4 18,7Akdeniz 28,1 26,6 25,8 24,5 24,5 24,4 23,8 22,3Orta Anadolu 30,8 31,2 29,3 27,4 26,1 25,8 25,1 23,6 Ankara 20,4 21,0 20,3 19,9 19,5 19,0 18,4 17,6Batı Karadeniz 32,2 30,0 28,4 28,3 27,1 26,8 26,1 25,2Doğu Karadeniz 30,6 29,0 27,8 26,1 26,8 26,8 26,8 25,1Kuzeydoğu Anadolu 34,8 32,2 29,7 29,6 29,2 30,3 29,7 28,1Ortadoğu Anadolu 34,3 33,8 32,0 29,3 27,1 26,8 25,1 24,7Güneydoğu Anadolu 38,4 39,6 39,3 37,5 33,1 30,0 28,1 27,4

34 35


3-5 Gıda ve İçecek Sanayi’nin Ana Harcama Gruplarına ve Ülkelere Göre Fiyat Düzeyler i

• EUROSTAT ve OECD iş birliğiyle yürütülen 2012 yılı “Gıda ve İçki Satınalma Gücü Paritesi” çalışmasında, 37 ülkeye ait karşılaştırmalı fiyat düzeyi endeksleri verilmektedir.

• Türkiye'nin gıda grubundaki fiyat düzeyi endeksi 87 olup, bu grupta yer alan “süt, peynir ve yumurta”, “bitkisel ve hayvansal yağlar” ve “diğer gıdalar” alt gruplarında fiyat düzeyinin, AB ortalamasından daha yüksek olduğu görülmektedir.

• Diğer taraftan, Türkiye'nin en yüksek fiyat düzeyi 205 endeks değeri ile alkollü içecekler grubunda olup, AB ortalamasının oldukça üzerindedir. Türkiye, alkollü içecekler fiyat seviyeleri bakımından, 37 ülke arasında Norveç ve İzlanda’nın ardından en pahalı üçüncü ülke konumundadır. Bu durum alkollü içecekler üzerindeki ağır vergi yükünün bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır.

“Gıda ve Alkolsüz İçecekler grubunda 37 ülke içinde Norveç 186’lık endeks değeri ile en pahalı ülke olurken, Makedonya 58’lik endeks değeri ile en ucuz ülkedir. Türkiye’nin Gıda ve Alkolsüz İçecekler grubundaki fiyat düzeyi endeksi 88 olup, bu grupta AB ortalamasından daha ucuzdur. ”

Türk Gıda veİçecek Sanayi’ndeAR-GE

Bölüm:4

Ana Harcama Gruplarına ve Ülkelere Göre Fiyat Düzeyler i (AB27=100) (2012)

Norveç 186 184 183 179 144 214 177 178 216 204 288İsviçre 155 159 148 221 168 133 155 148 141 116 120Danimarka 143 139 159 132 125 117 155 134 172 190 140İsveç 124 124 135 126 112 112 114 141 117 126 161Avusturya 120 121 134 132 120 101 121 124 113 113 96Lüksemburg 116 119 117 129 121 119 113 120 108 101 90Finlandiya 119 118 130 119 108 114 110 121 115 128 175İzlanda 118 117 130 119 99 112 92 122 127 124 212İrlanda 118 117 110 110 109 119 103 138 118 131 162İtalya 111 113 114 115 115 126 104 105 116 90 98Belçika 110 110 108 118 119 111 114 104 109 104 97Fransa 109 110 106 123 109 100 99 120 102 96 88Güney Kıbrıs 109 109 121 89 118 141 118 92 124 114 110Almanya 106 106 104 128 110 92 99 109 96 104 82Yunanistan 104 104 115 91 114 132 123 79 122 111 131İngiltere 104 102 89 100 96 107 105 119 103 118 143AB27 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100Slovenya 97 98 101 93 102 101 121 92 108 91 101Malta 98 97 90 117 104 93 81 98 89 109 109Hollanda 96 97 94 80 103 113 115 99 115 90 96İspanya 93 94 111 83 88 95 87 96 103 85 87Hırvatistan 92 90 94 75 96 97 103 87 110 108 103Portekiz 90 90 98 75 81 105 97 88 114 95 89Türkiye 88 87 70 77 88 122 117 77 106 99 205Estonya 87 86 84 79 87 88 113 87 96 98 102Letonya 87 85 82 71 100 97 119 88 96 111 111Slovakya 87 85 80 75 80 96 116 86 99 104 91Çek Cumhuriyeti 84 82 74 73 101 91 103 85 97 98 96Macaristan 81 80 74 72 87 88 101 78 98 87 79Litvanya 77 75 72 67 77 77 102 76 95 100 94Karadağ 76 75 75 63 73 90 103 74 87 85 95Bosna-Hersek 76 75 73 69 75 78 91 74 92 84 84Sırbistan 71 70 64 64 78 81 96 65 89 77 78Bulgaristan 68 67 57 59 73 92 99 61 88 79 67Romanya 67 67 63 57 68 93 93 59 86 74 75Arnavutluk 68 66 66 52 78 84 92 61 85 91 72Polonya 61 60 58 55 67 63 74 55 73 79 93Makedonya 58 58 54 55 58 67 72 49 73 65 65

Ülkeler Gıda ve alkolsüz içecekler

Gıda Ekmekve

tahıllar

Et Balık Süt, Peynir veyumurta

Bitkisel ve hayvansal

yağlar

Sebzeler ve

Meyveler

Diğer Gıdalar

Alkolsüz İçecekler

Alkollüİçecekler

Kaynak: News Release, 99/2013, Avrupa Bi r l iğ i İ s ta t i s t ik Of is i (EUROSTAT)

36 37

Türk Gıda ve İçecek Sanayi’nde AR-GE


4-1 Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE Harcamaları 4-2 Harcama Gruplarına Göre AR-GE Harcamalarının Dağı l ımı

• Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE harcamaları 2007 yılında bir önceki yıla göre %21,7 oranında, 2010 yılında ise %19,1 oranında düşüş göstermiştir. İnceleme dönemindeki diğer yıllarda ise AR-GE harcamaları artış gösterirken, 2006 yılında elde edilen %103,9’luk artış inceleme dönemindeki en yüksek oranlı artış olmuştur.

• İmalat sanayinde yapılan AR-GE harcamaları, 2012 yılında, bir önceki yıla göre %21,6 oranında artarken; Gıda ve İçecek Sanayi %8,8 ile daha düşük bir oranda artış göstermiştir. Bu bulgu, 2009 kriz yılından sonra gelen 2010 yılında azalan sektöre ait AR-GE harcamalarının 2011 ve 2012 yıllarında tekrar artmaya başlamış olduğunu göstermesi bakımından dikkate değer bir bulgudur.

• İnceleme dönemindeki tüm yıllarda yapılan AR-GE harcamaları içerisinde en yüksek payı alan sektör, imalat sanayi olmuştur. Bu sektörü sırasıyla hizmetler, madencilik ve tarım sektörleri izlemiştir.

• Toplam AR-GE harcamaları içerisinde en yüksek paya sahip harcama kalemi, 2006-2008 yıllarını kapsayan dönemdeki tüm yıllarda diğer cari harcamalar kalemi olurken; 2009-2012 dönemindeki yıllarda en yüksek pay personel harcamaları kalemine ait olmuştur. Bu kalemleri sırasıyla makine-teçhizat ve sabit tesis harcamaları takip etmiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi’nin toplam AR-GE harcamaları içerisindeki payı, 2006 yılında %3,7 oranında iken, daha sonraki yıllarda azalmaya başlamış, 2012 yılında ise %1,4 seviyesine kadar gerilemiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE harcamalarının, imalat sanayi AR-GE harcamaları içerisindeki payı 2006 yılında %5,1 iken 2007 yılında %2,7 seviyesine gerileyen pay, 2008 yılında %3,1’e, 2009 yılında ise %3,7'ye yükselerek imalat sanayi içindeki payını az da olsa arttırmıştır.

• Takip eden yıllarda azalmaya başlayan bu pay; 2010 yılında %3, 2011 yılında %2,9 ve 2012 yılında ise %2,6 seviyelerine kadar gerilemiştir.

“Türkiye İstatistik Kurumu AR-GE Faaliyetleri Araştırması sonuçlarına göre; 2006 yılında 59,9 milyon TL olan Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE harcamalarının, 2012 yılında %37,4 oranında artarak 82,4 milyon TL’ye yükseldiği görülmektedir.”

“2006 yılında, Türkiye’de yapılan AR-GE harcamaları toplamı 1,6 milyar TL seviyesinde iken, 6 yıl içinde yaklaşık 3,6 kattan fazla artarak 2012 yılında 5,9 milyar TL düzeyine kadar yükselmiştir.”

Yıllar Bazında AR-GE Harcamaları Harcama Gruplarına Göre AR-GE Harcamaları(2006-2012) (Bin TL) (2006-2012) (Bin TL)

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

İmalat Sanayi 1.185.734 1.714.012 1.954.471 2.014.640 2.035.381 2.569.482 3.124.160Toplam İçindeki Pay (%) 72,8 68,2 64,1 62,3 51,6 53,3 53,0 Değişim (%) 24,4 44,6 14,0 3,1 1,0 26,2 21,6Gıda ve İçecek Sanayi 59.997 46.967 60.754 75.253 60.859 75.734 82.434İmalat Sanayi İçindeki Pay (%) 5,1 2,7 3,1 3,7 3,0 2,9 2,6 Değişim (%) 103,9 -21,7 29,4 23,9 -19,1 24,4 8,8Ticari Kesim Ar-Ge Toplamı 1.629.088 2.513.487 3.048.503 3.235.272 3.942.908 4.817.272 5.891.215Değişim (%) 25,5 54,3 21,3 6,1 21,9 22,2 22,3


Makine- Yıl Personel Teçhizat Sabit Tesis Diğer Cari TOPLAM

2006 361.518 144.315 17.280 662.621 1.185.7342007 562.270 346.525 94.781 710.437 1.714.0122008 682.012 284.585 88.460 899.414 1.954.4712009 848.700 223.512 30.967 911.460 2.014.6402010 878.647 178.518 45.026 933.191 2.035.3812011 1.106.534 397.897 52.343 1.012.708 2.569.4822012 1.322.948 443.773 70.106 1.287.333 3.124.160

2006 13.956 6.612 432 38.998 59.9982007 22.469 5.171 1.367 17.961 46.9682008 25.663 12.509 2.383 20.199 60.7542009 28.134 14.378 2.211 30.531 75.2542010 28.969 7.817 190 23.883 60.8592011 37.783 11.364 1.213 25.373 75.7342012 40.045 14.434 1.121 26.834 82.434

2006 606.620 175.921 24.069 822.477 1.629.0872007 967.007 400.854 158.963 986.663 2.513.4872008 1.228.327 353.040 186.773 1.280.362 3.048.5022009 1.489.760 335.803 72.999 1.336.710 3.235.2722010 1.857.154 297.054 229.482 1.559.219 3.942.9082011 2.310.950 603.645 122.866 1.779.811 4.817.2722012 2.937.207 620.179 99.711 2.234.117 5.891.215

Sektörler

İmalat Sanayi


TOPLAM

38 39


4-3 Gıda ve İçecek Sanayi’nde AR-GE Harcamalarının Dağı l ımı 4-4 AR-GE Faal iyet ler inde İs t ihdam

• 2006 yılında 59,9 milyon TL seviyesinde olan Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE harcamalarının 38,9 milyon TL'si diğer cari harcamalardan, 13,9 milyon TL'si personel harcamalarından, 6,6 milyon TL'si makine teçhizat ve 432 bin TL'si ise sabit tesis harcamalarından oluşmuştur.

• Başka bir ifade ile 2006 yılında %23,3 olan Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE harcamaları içindeki personel harcamaları payı, 2012 yılında %48,6’ya yükselmiş; personel harcamalarının aldığı pay yaklaşık 2 kat artmıştır.

• Diğer cari AR-GE harcamalarının payı yarı yarıya azalarak %65'ten %32,6'ya düşerken, AR-GE ile ilgili olarak yapılan makine ve teçhizat harcamalarının payı 6,5 puan artarak %11'den %17,5'e yükselmiş, sabit tesis AR-GE harcamalarının payı ise %0,7’den %1,4 seviyesine yükselmiştir.

• Türkiye'de AR-GE faaliyetlerinde istihdam edilen eleman sayısı 2006 yılında 18.030 kişi iken, 2012 yılında yaklaşık 3 kat artarak 52.233’e; imalat sanayinde çalışanların sayısı ise yaklaşık 2,3 kat artarak 10.949 kişiden 25.640'a yükselmiştir.

• İnceleme döneminin başlangıç yılı olan 2006 yılında ise araştırmacı olarak görev yapanların oranı %62,4 iken, teknisyen olarak görev yapanların oranı %28,1, diğer destek personelinin oranı da %9,5 seviyesindedir. İki dönem arasında; diğer destek personeli dağılımı değişmezken, araştırmacı olarak çalışanların payı az da olsa azalmış, teknisyen olarak AR-GE faaliyetinde bulunanların payı ise artmıştır.

“2012 yılında 2006 yılına göre yaklaşık 1,3 kat artarak 82,4 milyon TL’ye yükselen Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE harcamalarının 26,8 milyon TL’si diğer cari, 40 milyon TL’si personel, 14,4 milyon TL’si makine ve teçhizat ve 1,1 milyon TL’si de sabit tesis harcamalarından oluşmuştur. ”

“Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE faaliyetinde çalışanların sayısı 2006 yılında 473 iken, %62 oranında artarak 2012 yılında 766’ya yükselmiştir. ”

“2012 yılında Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE çalışmalarında istihdam edilenlerin 473’ü (%61,8)araştırmacı olarak görev yaparken, 220’si (%28,7) teknisyen ve 73’ü (%9,5) de diğer destek personeli olarak görev yapmaktadır. ”

AR-GE Harcamalarının Dağı l ımı

4-4-1 AR-GE Faal iyet ler inde İs t ihdam Edi len İnsan Gücü

AR-GE Personel inin Dağı l ımı

4-4-2 Gıda ve İçecek Sanayi’nde AR-GE Faal iyet inde Çal ışanlar

(%) (2006-2012)

(2006-2012)

(%)



Yıl Araştırmacı Teknisyen Diğer Toplam Destek Personel

2006 6.100 3.149 1.700 10.949 2007 8.405 4.228 1.909 14.542 2008 9.467 4.246 2.030 15.742 2009 13.085 7.371 2.989 23.445 2010 13.242 8.120 3.226 24.588 2011 13.706 7.101 2.272 23.079 2012 15.090 8.035 2.515 25.640

2006 295 133 45 473 2007 344 157 119 620 2008 385 165 87 637 2009 514 252 97 863 2010 540 267 88 895 2011 385 315 80 780 2012 473 220 73 766

2006 11.242 4.718 2.070 18.030 2007 15.293 6.374 2.594 24.261 2008 18.025 6.550 2.886 27.461 2009 24.523 9.949 4.185 38.657 2010 29.800 11.589 4.533 45.922 2011 30.404 11.259 3.745 45.408 2012 35.034 12.861 4.338 52.233

Sektörler

İmalat Sanayi


TOPLAM

Sektörlere Göre İstihdam Edilen AR-GE Personeli

62,4

28,1

9,5

61,8

28,7

9,5

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

Teknisyen

200 6

201 2

40 41


5-1 Büyüme

Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi’nde Bazı Ekonomik Göstergeler

Bölüm:5

Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi’nde Bazı Ekonomik Göstergeler

5-1-1 Cari Büyüme

5-1-1-1 GSYİH ve Gıda İçecek Sanayi’nde Büyüme

• 2010 ve 2011 yıllarındaki çift haneli yüksek oranlı büyüme oranlarından sonra, 2012 yılında büyüme oranı gerek GSYİH gerekse de Gıda ve İçecek Sanayi’nde tek haneli oranlara gerilemiştir. 2013 yılında ise büyüme oranları daha da gerileyerek Gıda ve İçecek Sanayi için %3,9 seviyelerine kadar düşmüştür. Söz konusu yılda Türkiye GSYİH değeri ise cari fiyatlarla %10,2 oranında artmıştır.

• Gıda ve İçecek Sanayi'nin cari olarak en yüksek oranlı büyüme hızını yakalamış olduğu yıl, %53,1 ile 2000 yılı olurken; en düşük büyüme oranı %3,9 ile 2013 yılında gerçekleşmiştir.

“2013 yılında GSYİH cari fiyatlarla %10,2 oranında büyürken Gıda ve İçecek Sanayi büyümesi %3,9 olarak gerçekleşmiştir. ”

(%) (car i f iyat lar la) (1999-2013)


42 43


5-1-1-2 Harcamalar Yöntemiyle GSYİH ve Gıda ve İçecek Sanayi Büyüklükler i 5.1.2 Sabit F iyat lar la Büyüme

5-1-2-1 GSYİH ve Gıda ve İçecek Sanayi’nde Büyüme

Gıda ve İçecek Sanayi’nin GSYİH İç indeki Yeri

Cari F iyat lar la GSYİH ve Gıda ve İçecek Sanayi

Milyon TL Değişim (%) Milyon TL Değişim (%) Pay (%)1998 70.203 - 15.031 - 21,41999 104.596 49,0 21.595 43,7 20,62000 166.658 59,3 33.056 53,1 19,82001 240.224 44,1 48.855 47,8 20,32002 350.476 45,9 72.864 49,1 20,82003 454.781 29,8 98.080 34,6 21,62004 559.033 22,9 113.674 15,9 20,32005 648.932 16,1 130.660 14,9 20,12006 758.391 16,9 145.616 11,4 19,22007 843.178 11,2 160.436 10,2 19,02008 950.534 12,7 179.875 12,1 18,92009 952.559 0,2 187.803 4,4 19,72010 1.098.799 15,4 221.394 17,9 20,12011 1.297.713 18,1 255.578 15,4 19,72012 1.416.798 9,2 278.699 9,0 19,72013 1.561.510 10,2 289.666 3,9 18,6

GSYİH Gıda ve İçecek Sanayi

(cari f iyat lar la) (1998-2013) (1998 f iyat lar ıy la) (%) (1999-2013)

(1998-2013) (%)

• Gıda ve İçecek Sanayi'nin GSYİH içindeki payı 1998 yılı başında %21,4 iken, 2013 yılı sonunda söz konusu pay %18,6'ya kadar gerilemiştir. 2013 yılındaki bu pay inceleme döneminde elde edilen en düşük değer olurken, payın en yüksek olduğu yıl %21,6 ile 2003 olmuştur.

• 2009 ve 2010 yıllarında GSYİH içindeki payını arttırma başarısı gösteren Gıda ve İçecek Sanayi’nin payı izleyen yıllarda azalma trendine girerek 2013 yılında %18,6 seviyesine gerilemiştir.

“TÜİK’in harcamalar yöntemine göre açıklamış olduğu GSYİH verileri çerçevesinde, 1998-2013 yılları arasında Türkiye ekonomisi cari fiyatlarla 22,2 kat büyüyerek 70 milyar TL’den 1.562 milyar TL’ye yükselmiştir. Söz konusu dönemde Gıda ve İçecek Sanayi 19,3 kat artarak 15 milyar TL’den 290 milyar TL’ye yükselmiştir.”

• 1999-2013 dönemini kapsayan yıllık Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) ve Gıda ve İçecek Sanayi sabit fiyatlarla büyüme rakamları incelendiğinde, 2002 yılı hariç diğer tüm yıllarda Gıda ve İçecek Sanayi’nin büyüdüğü görülmektedir.

• Gıda ve İçecek Sanayi, 1998 yılı sabit fiyatlarıyla, en yüksek yıllık artış oranını %8,7 ile 2005 yılında elde ederken, 2000 yılında elde edilen %0,7 oranı, inceleme dönemindeki en düşük artış oranı olmuştur.

• Gıda ve İçecek Sanayi inceleme döneminde sadece 2002 yılında %0,3 oranında bir küçülme yaşamış, diğer tüm yıllarda değişen oranlarda büyüme sağlamıştır. Bu yılda Gıda ve İçecek Sanayi'nin küçülmesine karşın, Türkiye GSYİH’sı %6,2 oranında büyümüştür.

• 2011 ve 2012 yıllarında ülke ekonomisi %8,8 ve %2,1 oranında büyürken, Gıda ve İçecek Sanayi büyümesi %6,6 ve %2,6 olarak gerçekleşmiştir. 2013 yılında ise sektör %1,9’luk büyüme oranı ile %4’lük Türkiye ekonomisi büyüme oranına göre daha düşük bir büyüme performansı göstermiştir.

“2013 yılında Gıda ve İçecek Sanayi, %1,9’luk büyüme oranı ile %4’lük Türkiye ekonomisi büyüme oranına göre daha düşük bir büyüme performansı göstermiştir. ”




44 45


5-2 Fiyat Endeksler i

5-2-1 Üret ic i F iyat Endeksler i (ÜFE)5-1-2-2 Harcamalar Yöntemiyle GSYİH ve Gıda ve İçecek Sanayi

Bir Önceki Yı l ın Aynı Ayına Göre Değiş im

• 2013 yılının ikinci yarısındaki bazı aylar hariç diğer tüm aylarında Gıda ve İçecek Sanayi ÜFE değerleri, genel, sanayi ve imalat sanayi ÜFE değerlerinden daha yüksek değerlerde gerçekleşmiştir.

• Yılsonu itibarıyla (Aralık 2013) Gıda ve İçecek Sanayi’ne ait %8,26’lık ÜFE değeri; %6,85'lik sanayi ve %6,97'lik genel ÜFE değerlerinden daha yüksek oranda gerçekleşirken, %8,45’lik imalat sanayi ÜFE değerinden daha düşük bir seviyede gerçekleşmiştir. Başka bir ifade ile 2013 yılında genel olarak Gıda ve İçecek Sanayi'nde ÜFE, imalat sanayi dışında söz konusu diğer gruplara göre daha yüksek oranda artmıştır.

“Gıda ve İçecek Sanayi’nde 2013 yılının sadece son iki ayında elde edilen yıllık ÜFE değerleri, 2012 yılına göre daha yüksek seviyede gerçekleşirken, geri kalan on ayda ise 2013 yılının daha düşük yıllık ÜFE değerleri aldığı görülmektedir.”

(2003=100) (%) (2011-2013)

2011 2012 2013 2011 2012 2013 2011 2012 2013 2011 2012 2013

Ocak 10,80 11,13 1,88 9,93 11,71 3,86 8,89 12,08 1,46 7,02 10,63 5,19Şubat 10,87 9,15 1,84 10,44 9,37 3,72 10,98 9,54 2,13 7,66 9,79 5,84Mart 10,08 8,22 2,30 9,98 8,66 4,00 10,51 8,97 2,08 7,14 10,33 5,26Nisan 8,21 7,65 1,70 9,09 8,92 3,56 9,65 9,02 1,77 6,91 9,85 5,91Mayıs 9,63 8,06 2,17 9,84 8,13 3,78 11,27 7,49 1,97 7,81 10,59 5,11Haziran 10,19 6,44 5,23 11,09 6,87 5,41 12,58 5,97 3,85 7,51 10,39 6,04Temmuz 10,34 6,13 6,61 12,13 5,12 7,08 13,85 4,46 5,16 7,95 9,61 5,68Ağustos 11,00 4,56 6,38 13,91 3,29 7,59 15,86 2,82 6,09 9,57 8,82 6,57Eylül 12,15 4,03 6,23 15,23 2,55 8,26 17,03 2,18 6,66 10,17 7,70 5,43Ekim 12,58 2,57 6,77 16,56 1,59 8,03 17,93 1,68 6,18 11,30 7,11 5,42Kasım 13,67 3,60 5,67 15,54 4,49 5,89 16,41 1,64 7,58 12,12 5,99 6,42Aralık 13,33 2,45 6,97 13,92 3,83 6,85 14,59 1,27 8,45 12,00 5,19 8,26

GenelAylar Sanayi İmalat Sanayi Gıda ve İçecek Sanayi


Gıda ve İçecek Sanayi’nin GSYİH İç indeki Yeri

Sabi t F iyat lar la GSYİH ve Gıda ve İçecek Sanayi

Milyon TL Değişim (%) Milyon TL Değişim (%) Pay (%)1998 70.203 - 15.031 - 21,41999 67.841 -3,4 15.379 2,3 22,72000 72.436 6,8 15.485 0,7 21,42001 68.309 -5,7 15.687 1,3 23,02002 72.520 6,2 15.643 -0,3 21,62003 76.338 5,3 16.702 6,8 21,92004 83.486 9,4 16.981 1,7 20,32005 90.500 8,4 18.454 8,7 20,42006 96.738 6,9 19.172 3,9 19,82007 101.255 4,7 19.581 2,1 19,32008 101.922 0,7 20.011 2,2 19,62009 97.003 -4,8 20.214 1,0 20,82010 105.886 9,2 20.649 2,1 19,52011 115.175 8,8 22.007 6,6 19,12012 117.625 2,1 22.585 2,6 19,22013 122.388 4,0 23.015 1,9 18,8

GSYİH Gıda ve İçecek Sanayi

(1998 yı l ı f iyat lar ıy la) (1998-2013)

(1998-2013) (%)

• Kriz yılları olan 1999, 2001 ve 2009 yıllarında ülke ekonomisi daralırken, Gıda ve İçecek Sanayi çok az da olsa büyüme başarısı göstermiştir.

• 2002 yılında ülke ekonomisi %6,2 oranında büyürken, bunun tam tersine Gıda ve İçecek Sanayi %0,3 ile inceleme dönemindeki tek küçülmesini yaşamıştır.

• Gıda ve İçecek Sanayi'nin GSYİH içindeki payı sabit fiyatlarla 1998 yılı başında %21,4 iken, 2013 yılı sonunda söz konusu pay %18,8 seviyelerine kadar gerileyerek inceleme dönemindeki en düşük değerini almıştır. Bu payın en yüksek olduğu yıl %23 ile 2001 kriz yılı olurken, 2009 yılından sonra gelen yıllarda paydaki azalmalar dikkate değerdir.

“TÜİK’in harcamalar yöntemine göre açıklamış olduğu veriler çerçevesinde; 1998-2013 yılları arasında Türkiye ekonomisi sabit fiyatlarla yaklaşık 1,7 kat büyüyerek 70 milyar TL’den 122 milyar TL’ye yükselmiştir. Aynı dönemde Gıda ve İçecek Sanayi büyümesi 1,5 kat artarak 15 milyar TL’den 23 milyar TL’ye yükselmiştir.”



46 47


• 2011 yılının ikinci yarısında artan bir eğilim gösteren Gıda ve İçecek Sanayi ÜFE değerleri, 2012 yılının ikinci yarısında ise azalma trendine girmiş ve tek haneli seviyelere kadar gerilemiştir. Gıda ve İçecek Sanayi ÜFE'si, 2013 yılının Ocak-Eylül döneminde inişli çıkışlı bir eğilim gösterirken, yılın son üç ayında sürekli olarak artan bir eğilim göstermiştir.

• 2013 yılında en yüksek oranlı yıllık artış %25,64 ile sebze ve meyvelerin işlenmesi ve muhafazası sektöründe görülürken, en düşük oranlı artışlar ise %1,02 ve %2,15 ile hazır hayvan yemleri ve içecekler sektörlerinde gerçekleşmiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi alt sektörlerinde gerçekleşen ÜFE değerlerini 2009-2013 yılları itibarıyla kümülatif olarak incelediğimizde; en düşük fiyat artışlarının gerçekleştiği sektörlerin diğer gıda maddeleri ve bitkisel ve hayvansal sıvı&katı yağlar imalatı sektörlerinin olduğu görülmektedir.

• Diğer gıda maddeleri sektöründe fiyatlar 2009 yılından 2013 yılı sonuna kadar son beş yılda %20,58 oranında artarken; bitkisel ve hayvansal sıvı&katı yağlar imalatı grubundaki artış %27,01 olmuştur.

• Gıda ve İçecek Sanayi'nde 2009-2013 yıllarında fiyatlar %35,59 oranında artarken; alt sektörlerde fiyatların en fazla arttığı sektör, %61,51 hazır hayvan yemleri sektörü olmuştur.

• Gıda ve İçecek Sanayi'nde, 2011-2013 yıllarının tüm aylarını kapsayan inceleme döneminde, en yüksek değer %12,12 ile 2011 yılı Kasım ayında, en düşük değer ise %5,19 ile 2012 yılı Aralık ve 2013 yılı Ocak aylarında elde edilmiştir.

“2011-2013 yılları incelendiğinde, Gıda ve İçecek Sanayi yıllık ÜFE değerleri bakımından en düşük fiyat artışlarının elde edildiği yılın 2013 olduğu, en yüksek değerlerin ise 2011 yılında gerçekleşmiş olduğu anlaşılmaktadır.”

“2013 yılında Gıda ve İçecek Sanayi alt sektörlerinde, sadece bitkisel ve hayvansal sıvı&katı yağlar imalatı alt sektöründe ÜFE %1,05 oranında azalırken, diğer tüm alt sektörlerde ÜFE değerleri artmıştır. ”


5-2-1 Üret ic i F iyat Endeksler i (ÜFE)

Gıda ve İçecek Sanayi Yı l l ık ÜFE Oranları

5-2-1-1 Gıda ve İçecek Sanayi Al t Sektör ler i İ t ibarıyla Yı l l ık ÜFE

Alt Sektör ler İ t ibarıyla 2009-2013 Yı l lar ı Arası Kümülat i f ÜFE Art ış lar ı

7,02 7,667,14 6,91

7,81 7,51 7,95

9,5710,17

11,3012,1212,00

10,639,79

10,339,85

10,59 10,399,61

8,827,70 7,11

5,995,195,19

5,845,26

5,915,11

6,04 5,686,57

5,43 5,42

6,42

8,26

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

20 11 20 12 20 13

35,59

20,58

27,01

30,40

34,26

37,64

44,33

46,04

61,51

Süt ürünleri ve dondurma

Et ve et ürünleri



(2003=100) (%)

2009 2010 2011 2012 2013 2013/2009

Gıda ve İçecek Sanayi 8,58 6,31 12,00 5,19 8,26 35,59Et ve et ürünleri 31,83 4,95 9,06 11,88 7,48 37,64Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve muhafazası 27,46 2,37 43,31 -20,77 25,64 46,04Bitkisel ve hayvansal sıvı&katı yağlar imalatı -3,23 7,01 11,72 7,38 -1,05 27,01Süt ürünleri ve dondurma 4,54 2,34 8,07 8,21 8,96 30,40Öğütülmüş tahıl ürünleri ve nişasta -2,40 17,30 6,22 7,98 7,27 44,33Hazır hayvan yemleri -2,44 15,65 18,92 16,25 1,02 61,51Diğer gıda maddeleri 2,52 3,05 5,40 5,97 4,76 20,58İçecekler 10,64 13,35 8,11 7,26 2,15 34,26

Gıda ve İçecek Sanayi Al t Sektör ler i İ t ibarıyla Yı l l ık ÜFE (2003=100) (%) (2009-2013)

48 49


5.3 Sanayi Üret im Endeksler i

• Alkollü içecekler grubunda 2013 yılının son üç ayı hariç tüm aylık değerler 2012'ye göre daha düşük olmuştur. 2011 yılı sonunda %12,21 olan gıda ve alkolsüz içecekler grubundaki TÜFE değeri, 2012'de %3,90'a kadar gerilemiş, 2013 sonunda ise %9,67’ye kadar yükselmiştir. 2013 yılında gıda ve alkolsüz içecekler grubuna ait yıllık TÜFE değerleri özellikle yılın son iki ayında düşüş eğilimi gösterirken, alkollü içecekler grubuna ait değerler de yılın son üç ayında azalan bir eğilim göstermiştir.

• 2011 sonunda %18,50 gibi yüksek bir seviyede olan alkollü içecekler TÜFE değeri, 2012'de gerileyerek %0,98 seviyelerine kadar inmiş, 2013'de ise tekrar artarak %10,52'ye kadar yükselmiştir.

• İnceleme döneminde, gıda ve alkolsüz içecekler grubunda en düşük yıllık değer %1,76 ile Ekim 2011'de, en yüksek değer ise %12,88 ile Haziran 2013'de elde edilmiştir. Alkollü içecekler grubunda ise en yüksek TÜFE değerinin elde edildiği ay %18,88 ile 2012 yılının Eylül ayı olurken, en düşük değer de 2012'nin Kasım ayındaki

%0,97'lik değerdir. 2011 yılı Şubat-Eylül döneminde ise yıllık TÜFE değerleri negatif değerlerde gerçekleşmiş, bir başka ifade ile bu dönemde yıllık fiyat azalmaları gerçekleşmiştir.

• 2013 yılının ilk iki ayında (Ocak-Şubat) gıda ve alkolsüz içecekler grubuna ait TÜFE değerleri Türkiye genel TÜFE değerlerinden daha yüksek değer almış, geri kalan on ayda ise daha düşük değerlerde gerçekleşmiştir. Ancak alkollü içecekler TÜFE'sindeki tüm aylık değerler, Türkiye genel TÜFE değerlerinden daha yüksektir.

• Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda fiyatlar 2013 yılında %9,67 oranında artarken; alkollü içecekler grubundaki yılsonu fiyat değişimi %10,52 ile daha yüksek bir seviyede gerçekleşmiştir.

• Küresel finansal krizin başladığı 2008 yılında sanayi ve imalat sanayinde üretim daralması yaşanırken, Gıda Sanayi ve İçecek Sanayi'nde üretim sırasıyla, %3,3 ve %7,4 oranlarında artmıştır. Krizin giderek daha da şiddetlendiği 2009 yılında ise sanayi ve imalat sanayinde üretim daralmaları artarak devam etmiş; Gıda ve İçecek sanayilerindeki üretim daralmaları ise %0,3 ve %2 gibi oldukça düşük seviyelerle sınırlı kalmıştır.

• Son sekiz yılda (2005-2013) Gıda Sanayi ortalama olarak %4,8 oranında büyürken, İçecek Sanayi de %3,6 oranında büyümüştür. Sanayi ve imalat sanayilerindeki %3,8’lik ortalama yıllık artış oranları dikkate alındığında, Gıda Sanayi’nin daha olumlu bir performans gösterdiği, buna karşılık İçecek Sanayi’nin özellikle 2013 yılındaki daralmaya bağlı olarak daha düşük bir performans göstermiş olduğu ortaya çıkmaktadır.

“Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda yıllık TÜFE değerleri, 2013 yılında; bir önceki yılın aynı aylarına göre genelde daha yüksek değerlerde gerçekleşmiştir. ”

“Yıllık üretim endeksi değişim oranları incelendiğinde; 2013 yılında sanayi ve imalat sanayi sırasıyla %3 ve %4 oranlarında artarken, Gıda Sanayi %5,3 artmış, İçecek Sanayi ise %2,2 oranında düşmüştür.”

5-3-1 Gıda ve İçecek Sanayi Al t Sektör ler inde Yı l l ık Ortalama Sanayi Üret im Endeksi

Gıda ve Alkolsüz İçecekler ve Alkol lü İçecekler Yı l l ık TÜFE Oranları

5-2-2 Tüket ic i F iyat Endeksler i (TÜFE)

2011 2012 2013 2011 2012 2013 2011 2012 2013Ocak 4,90 10,61 7,31 7,06 11,67 6,85 2,15 18,53 15,35Şubat 4,16 10,43 7,03 4,53 11,17 5,60 -1,51 18,51 16,31Mart 3,99 10,43 7,29 3,47 11,25 8,10 -1,49 18,47 16,31Nisan 4,26 11,14 6,13 2,83 11,65 6,83 -1,51 18,53 16,25Mayıs 7,17 8,28 6,51 12,61 4,07 7,07 -1,51 18,70 16,09Haziran 6,24 8,87 8,30 8,13 7,38 12,88 -1,50 18,69 16,09Temmuz 6,31 9,07 8,88 7,65 9,06 12,72 -1,50 18,69 15,99Ağustos 6,65 8,88 8,17 6,00 9,14 10,25 -1,50 18,67 16,01Eylül 6,15 9,19 7,88 2,23 10,39 8,73 -0,29 18,88 15,69Ekim 7,66 7,80 7,71 1,76 7,87 11,13 15,05 4,68 14,30Kasım 9,48 6,37 7,32 7,11 4,32 9,77 18,56 0,97 13,55Aralık 10,45 6,16 7,40 12,21 3,90 9,67 18,50 0,98 10,52

Bir Önceki Yı l ın Aynı Ayına Göre Değiş im Alt Sektör ler Bazında Değiş im Oranları (2003=100) (%) (2011-2013) (%) (2007-2013)

(%) (2013)

Genel Gıda ve Alkolsüz İçecekler Alkollü İçecekler*

* Bu gruptaki f iyat lara " tü tün" grubu f iyat lar ı da dahi ld i r .

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2005-2013

Sanayi 7,0 -0,6 -9,9 12,9 10,1 2,5 3,0 3,8

İmalat 6,7 -1,5 -11,4 14,5 10,5 2,3 4,0 3,8

Gıda Sanayi 3,1 3,3 -0,3 10,7 6,9 3,6 5,3 4,8

Et ve Et Ürünleri 11,0 2,9 4,5 12,5 12,6 2,8 -2,1 5,9

Balık Ürünlerinin İşlenmesi ve Saklanması 17,4 -24,0 -3,3 -7,8 7,6 -7,0 7,5 0,5

Sebze ve Meyvelerin İşlenmesi ve Saklanması 4,9 5,1 -7,1 6,4 10,7 0,9 1,7 4,8

Bitkisel ve Hayvansal Sıvı ve Katı Yağlar -10,2 -7,9 3,7 4,8 2,0 1,2 9,5 1,1

Süt Ürünleri İmalatı 7,6 8,4 0,0 25,5 3,6 9,3 1,6 8,0

Öğütülmüş Tahıl Ürünleri ve Nişastalı Ürünler 3,8 1,1 4,3 4,1 5,9 -2,2 3,0 2,6

Fırın ve Unlu Mamuller İmalatı 10,4 -1,5 -3,3 14,7 6,7 8,8 15,6 6,6

Hazır Hayvan Yemleri İmalatı 9,4 5,2 -3,8 23,0 13,4 9,5 4,3 8,2

Diğer Gıda Maddeleri İmalatı -2,9 9,1 0,8 7,8 4,9 0,6 5,1 3,4

Şeker İmalatı -10,5 14,1 17,9 2,7 -3,2 -3,4 4,4 1,9

Kakao, Çikolata ve Şekerleme 7,9 6,0 -5,8 -6,2 13,9 8,0 8,4 4,8

Kahve ve Çayın İşlenmesi -3,1 14,4 -31,2 -15,1 6,1 -5,6 5,4 -3,6

Baharat, Sos, Sirke ve Diğer Çeşni -11,6 1,1 -7,2 13,0 7,5 4,3 -2,9 1,0

Hazır Yemeklerin İmalatı 9,5 -8,8 -1,3 -2,6 13,7 5,9 5,8 3,6

Homojenize Gıda Müstahzarları ve Diyetetik Gıdalar 3,8 -19,2 3,3 15,1 21,2 -5,3 6,4 3,9

BYS Diğer Gıda Maddeleri -0,9 -6,3 1,3 9,3 4,4 2,3 -0,9 1,9

İçecek Sanayi 3,0 7,4 -2,0 11,4 1,9 7,9 -2,2 3,6

Alkollü İçeceklerin Damıtılması, Arıtılması ve Harmanlanması -0,8 10,2 -0,6 6,7 14,0 1,5 -5,4 2,3

Üzümden Şarap İmalatı 1,8 16,6 -5,1 20,0 -6,4 10,6 -1,4 0,6

Bira İmalatı 1,6 11,9 -2,1 1,5 -0,9 7,0 -8,5 1,3

Maden Suyu ve Alkolsüz İçecek Üretimi 5,4 3,2 -2,1 13,3 2,6 9,6 2,3 5,3




50 51


• 2013 yılının sadece ilk ayında İçecek Sanayi’ndeki üretim artış oranı Gıda Sanayi’ndeki artış oranından daha yüksek olmuş, diğer tüm aylarda ise Gıda Sanayi’ndeki değişim oranları daha olumlu seviyelerde gerçekleşmiştir.

• Gıda Sanayi'nde üretim 2013 yılının sadece Ağustos ayında %0,7 oranında düşüş yaşarken, diğer tüm aylarda değişen oranlarda artış gözlenmiştir. İçecek Sanayi’nde ise sadece Ocak-Mart, Mayıs ve Aralık aylarını kapsayan beş ayda üretim artışı görülmüş, geri kalan yedi ayda ise üretim değişen oranlarda azalmıştır.

• Gıda Sanayi’nde elde edilen en yüksek oranlı aylık üretim endeksi artış oranı Nisan ayındaki %14,4'lük değer olurken, İçecek Sanayi'ndeki en yüksek oranlı artış yılın ilk ayında gerçekleşen %15,3'lük değerdir.

• Gıda Sanayi’nde elde edilen en düşük oranlı aylık üretim endeksi değişim oranı ise Şubat ayındaki %0,7'lik değer olurken, İçecek Sanayi'ndeki en düşük oranlı artış ise yine Şubat ayındaki %0,5'lik değerdir.

“Gıda Sanayi 2013 yılı aylık üretim endeksi değişim oranları genelde imalat sanayi ortalama aylık değişim oranları ile benzer bir eğilim gösterirken, İçecek Sanayi üretim değişim oranları bakımından bazı aylarda imalat sanayi ile ayrışmıştır.”

İmalat , Gıda ve İçecek Sanayi Ayl ık Değiş im Oranları5-3-2 Sanayi Üret im Endeksi Art ış Oranları

Bir Önceki Yı l ın Aynı Ayına Göre Sanayi Üret im Endeksi Değiş im Oranları (2003=100) (%) (2013)

(%) (2013)

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık

Sanayi 2,2 1,5 0,2 4,8 1,9 3,0 5,9 -1,3 6,4 -0,5 4,6 6,9

İmalat 3,6 3,5 1,0 5,1 2,5 3,9 7,8 -0,9 7,9 -0,5 5,6 7,2

Gıda Sanayi 3,4 0,7 1,0 14,4 7,1 5,9 9,1 -0,7 6,8 1,4 5,6 10,1

Et ve Et Ürünleri 3,8 -5,2 -8,1 1,2 -2,2 -5,4 -2,0 -2,0 6,0 -7,6 -1,9 -2,1

Balık Ürünlerinin İşlenmesi ve Saklanması 8,5 22,2 21,5 16,5 -10,1 12,9 19,3 -18,7 -8,1 2,3 20,1 14,0

Sebze ve Meyvelerin İşlenmesi ve Saklanması 22,2 9,2 12,8 23,4 10,0 -0,1 4,5 8,9 -5,0 -16,3 -6,3 -14,0

Bitkisel ve Hayvansal Sıvı ve Katı Yağlar 6,7 8,2 -8,6 -4,9 2,8 26,6 3,0 12,1 21,0 13,7 24,1 16,0

Süt Ürünleri İmalatı -10,0 3,4 4,1 18,9 8,3 13,8 2,4 -18,0 -12,2 0,7 -0,1 -3,1

Öğütülmüş Tahıl Ürünleri ve Nişastalı Ürünler 1,2 -12,8 -5,2 0,3 -2,5 3,5 2,9 2,8 2,4 6,8 16,7 21,5

Fırın ve Unlu Mamuller İmalatı 11,5 7,5 7,6 33,1 13,8 11,4 26,9 9,9 18,5 13,3 16,5 20,0

Hazır Hayvan Yemleri İmalatı 10,8 -6,5 -5,7 1,9 -1,1 4,9 9,4 1,4 2,0 11,2 11,5 13,9

Diğer Gıda Maddeleri İmalatı -4,1 -5,7 -3,9 9,8 12,1 2,6 13,4 -6,0 15,5 1,7 3,4 16,8

Şeker İmalatı -23,6 -75,0 -5,6 12,9 27,6 3,1 25,8 50,0 104,6 1,1 2,5 19,2

Kakao, Çikolata ve Şekerleme 11,9 4,5 0,0 15,8 9,6 3,3 16,0 -7,0 18,9 5,5 7,5 14,3

Kahve ve Çayın İşlenmesi 20,0 1,0 -5,1 19,8 27,5 2,3 15,9 -9,9 -8,1 -9,0 -5,3 11,8

Baharat, Sos, Sirke ve Diğer Çeşni -2,7 -6,1 -11,5 -8,1 -3,8 10,2 -0,2 -11,6 9,3 4,8 -14,0 -0,1

Hazır Yemeklerin İmalatı 0,5 2,9 2,0 10,3 10,0 4,2 7,2 8,7 9,5 8,9 -0,2 5,2

Homojenize Gıda Müstahzarları ve Diyetetik Gıdalar -0,7 -0,6 -0,7 3,3 -8,0 -0,9 13,7 8,0 30,0 23,7 24,2 1,6

BYS Diğer Gıda Maddeleri 0,3 -13,9 -13,3 -5,4 -10,0 -1,1 1,5 -1,2 3,5 5,1 14,4 18,1

İçecekSanayi 15,3 0,5 0,6 -2,7 2,9 -2,6 -10,3 -5,1 -4,2 -12,2 -1,2 2,6

Alkollü İçeceklerin Damıtılması, Arıtılması ve Harmanlanması 14,4 -7,3 -4,9 -8,4 -13,5 3,3 -1,6 -11,8 6,0 -24,4 -20,4 12,7

Üzümden Şarap İmalatı 2,6 -12,9 -6,0 -4,2 8,6 -3,2 53,4 -4,1 -0,5 -19,0 -11,7 -19,5

Bira İmalatı 6,6 -9,7 -13,9 -9,4 -8,1 -9,8 -29,9 11,7 -4,9 -8,1 -9,2 -7,9

Maden Suyu ve Alkolsüz İçecek Üretimi 23,5 10,6 13,5 3,1 11,8 1,2 -3,2 -10,9 -5,0 -13,0 12,6 12,0



52 53


• Son iki yılda Gıda ve İçecek Sanayi kapasite kullanım oranının en düşük olduğu ay %67,1 ile 2012 yılı Nisan ayı olurken, en yüksek değer 2012 yılı Ekim ayındaki %74,6'lık değerdir.

• 2012 ve 2013 yıllarında Gıda ve İçecek Sanayi kapasite kullanım oranlarında bu gelişmeler yaşanırken, Gıda Sanayi alt sektöründe ise sadece beş ayda (Şubat-Mayıs ve Aralık 2013) benzer bir eğilim söz konusu olmuştur. Bu grupta söz konusu aylarda 2013 yılı kapasite kullanım oranları, 2012 yılı aylık oranlarına göre daha yüksek seviyelerde gerçekleşirken, geri kalan yedi ayda 2012 yılı değerleri daha yüksek seviyelerde olmuştur.

• İmalat sanayi kapasite kullanım oranı tüm aylarda %70'lerin üzerinde değerler alırken, Gıda ve İçecek Sanayi kapasite kullanım oranı da Mart-Mayıs 2013 dönemi hariç, %70'lerin üzerinde gerçekleşmiştir. Mart-Mayıs döneminde ise oranlar %70’lerin altında kalmıştır.

• 2013 yılında kapasite kullanım oranlarının en yüksek olduğu ay imalat sanayi için %76,4 ile Ekim ayı olurken; Gıda ve İçecek Sanayi için de %73,9 ile yine aynı ay olmuştur. Kapasite kullanımının en düşük olduğu aylar ise Gıda ve İçecek Sanayi için %68,5 ile Nisan ayı, imalat sanayi için %72,2 ile Şubat ayı olmuştur.

• Gıda Sanayi’nde 2013 yılı aylık kapasite kullanım oranlarının 2012 yılına göre en yüksek oranda artmış olduğu ay %3,1 ile Mayıs ayı olmuştur. İncelenen son iki yılda Gıda Sanayi'nde en yüksek kapasite kullanım oranı %75,9 ile 2012 yılı Kasım ayında, en düşük oran ise %68,6 ile 2012 yılı Nisan ayında elde edilmiştir.

• İçecek Sanayi'nde ise 2013 yılı dört ayında 2012 yılına göre kapasite kullanım oranları artmış, diğer sekiz ayda ise azalmıştır. 2012 yılı aylık kapasite kullanım

oranlarına göre; 2013 yılında en yüksek oransal artışın görüldüğü ay %3,1 ile Ocak ayı olurken, en fazla azalma %10,3 ile Eylül ayında gerçekleşmiştir.

• İnceleme dönemi olan 2012 ve 2013 yılları kapsamında İçecek Sanayi'nde en yüksek oranlı kapasite kullanım oranı %75 ile 2012 yılı Ağustos ayında, en düşük oran ise %56,5 ile 2012 yılı Mart ayında elde edilmiştir.

“Gıda ve İçecek Sanayi kapasite kullanım oranlarının 2012 ve 2013 yıllarındaki aylık değerleri incelendiğinde; 2013 yılı değerlerinin Ocak, Ekim ve Kasım ayları hariç, geri kalan dokuz ayda genelde 2012 yılı değerlerinden daha yüksek olduğu görülmektedir.”

“T.C. Merkez Bankası verilerine göre; Gıda ve İçecek Sanayi kapasite kullanım oranları, 2013 yılının tüm aylarında imalat sanayi kapasite kullanım oranlarından daha düşük değerlerde gerçekleşmiştir.”

5-4-2 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Kapasi te Kul lanım Oranları

Aylar Bazında İmalat Sanayi ve Gıda ve İçecek Sanayi’nde Kapasi te Kul lanım Oranları Alt Sektörler Bazında Aylık Kapasite Kullanım Oranları Gıda ve İçecek Sanayi’nde Kapasi te Kul lanım Oranları

(%) (2013) (%) (2012-2013)

(%) (2013)

5-4-1 Gıda ve İçecek Sanayi i le İmalat Sanayi’nde Kapasi te Kul lanım Oranları

5-4 Kapasi te Kul lanımı

2012 2013 2012 2013 2012 2013Ocak 71,0 70,1 72,2 71,5 62,8 64,8Şubat 69,0 70,2 70,9 72,1 58,0 58,1Mart 68,5 68,7 69,3 70,9 56,5 57,9Nisan 67,1 68,5 68,6 70,0 61,9 60,0Mayıs 68,0 69,4 69,1 71,2 64,3 65,0Haziran 69,8 70,3 71,2 70,9 70,0 68,4Temmuz 70,0 70,7 71,3 71,1 74,0 71,9Ağustos 70,4 70,7 71,5 70,5 75,0 69,4Eylül 69,9 70,7 71,2 71,1 74,4 66,7Ekim 74,6 73,9 75,3 74,4 71,4 67,1Kasım 74,0 73,4 75,9 74,6 66,1 63,9Aralık 72,1 73,4 73,6 74,3 65,1 63,8

AylarGıda ve İçecek

SanayiGıda Sanayi İçecek Sanayi




54 55


• İlk 10 il, 2012 yılında Gıda ve İçecek Sanayi tarafından kullanılan yatırım teşvik tutarlarının %67,1'ini kullanırken, 2013 yılında bu oran %56,3’e gerilemiştir. 2012 yılında ilk 10 ilin kullanmış olduğu belge sayısı, 146 adet ve yaratmış olduğu istihdam 4.740 kişi iken; 2013 yılında belge sayısı 146 adet ile değişmemiş, çalışan sayısı ise 6.184 kişiye yükselmiştir.

• İlk 10 il için 2012 yılında belge başına yatırım teşvik tutarı 10,5 milyon TL ve belge başına istihdam 32 kişi olurken; 2013 yılında belge başına yatırım teşvik tutarı

• Başka bir ifade ile 2013 yılında Gıda ve İçecek Sanayi'ne tahsis edilen belge sayısı 2008 yılına göre %32,9 oranında azalmasına rağmen, istihdamdaki azalma çok daha az gerçekleşmiştir. Bu gelişmenin sonucunda yatırım teşvik belgesi başına düşen istihdam 23 kişiden, 34 kişiye yükselmiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi'ne, 2008 yılında 1.054 milyon TL yatırım teşviki yapılırken, 2013 yılında yapılan yatırım teşviki yaklaşık olarak 2,7 kat artarak 2.884 milyon TL olmuştur. 2008 yılında belge başına teşvik tutarı 2,05 milyon TL olurken, 2013 yılında 8,4 milyon TL'ye yükselmiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi'ne tahsis edilen yatırım teşvikleri 2013 yılında bir önceki yıla göre belge adedi olarak %22,9, tutar olarak %25,9 ve yaratılan istihdam olarak da %36,6 oranlarında artmıştır.

11,1 milyon TL'ye, belge başına istihdam ise artarak 42 kişiye yükselmiştir.

• 2012 yılında 399 milyon TL ile İzmir ilk sırada yer alırken, 2013 yılında 250,6 milyon TL ile ilk sırada yer alan il Şanlıurfa olmuştur. İstanbul 2012 yılı sıralamasında dokuzuncu sırada yer alırken, 2013 yılında ikinci sıraya kadar yükselmiştir.

• 2012 yılında ilk sırada yer alan İzmir 2013 ilk on sıralamasında yer alamazken, Balıkesir, Bursa, Gaziantep, Konya ve İstanbul ise hem 2012 hem de 2013 yıllarında ilk on sıralaması içerisinde yer almayı başarabilen iller olmuştur.

“Gıda ve İçecek Sanayi’ne, 2013 yılında tahsis edilen yatırım teşviklerinin adedi, ilk 10 il için 146 adet olarak değişmezken; tutar olarak %5,6’lık artışla 1.537 milyon TL seviyesinden 2013 yılında 1.624 milyon TL’ye yükselmiştir.”

“2008 yılında Gıda ve İçecek Sanayi’ne tahsis edilen 513 adet belge karşılığında 12.013 kişiye istihdam olanağı yaratılırken, 2013 yılında 344 belge karşılığında 11.714 kişiye istihdam sağlanmıştır.”

5-5-2 Gıda ve İçecek Sanayi’ne Tahsis Edi len Yat ır ım Teşvik Belgeler inde İ lk 10 İ l

İ lk 10 İ lde Gıda ve İçecek Sanayi’ne Tahsis Edi len Yat ır ım Teşvik Belgeler iYı l lar Bazında Tahsis Edi len Yat ır ım Teşvik Belgeler i (2008-2013)

(2008-2013)

5-5-1 Gıda ve İçecek Sanayi’ne Tahsis Edi len Yat ır ım Teşvik Belgeler i

Gıda ve İçecek Sanayi’nde Veri len Yat ır ım Teşvik Tutar lar ı ve Art ış Oranları

5-5 Yat ır ım Teşvikler i

2008 513 1.054.459.365 1,4 12.013 2.055.476 23

2009 429 1.304.944.943 23,8 11.515 3.041.830 27

2010 587 2.361.394.185 81,0 13.922 4.022.818 24

2011 337 2.174.249.459 -7,9 9.465 6.451.779 28

2012 280 2.290.994.208 5,4 8.576 8.182.122 31

2013 344 2.883.704.364 25,9 11.714 8.382.862 34

Yıl

Belge Sayısı(Adet)

Sabit Yatırım(TL)

İstihdam(kişi)

Belge BaşınaSabit Yatırım

Belge Başınaİstihdam

Artış(%)

2012 2013

Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanl ığ ı



Sıralama İller Tutar (TL) İller Tutar (TL)1 İZMİR 399.038.730 ŞANLIURFA 250.615.4132 KONYA 179.560.702 İSTANBUL 221.051.0363 BURSA 149.084.256 BOLU 194.700.0004 GAZİANTEP 142.788.715 KONYA 186.307.8665 MERSİN 133.605.779 GAZİANTEP 169.615.7936 ANKARA 126.584.837 KOCAELİ 164.632.1277 BALIKESİR 114.189.060 BALIKESİR 128.818.8008 SAKARYA 103.629.847 BURSA 107.327.1809 İSTANBUL 100.314.589 ESKİŞEHİR 102.278.19510 AYDIN 88.491.894 MANİSA 98.165.641

10 İL TOPLAMI 1.537.288.409 10 İL TOPLAMI 1.623.512.051 10 İL BELGE SAYISI 146 10 İL BELGE SAYISI 146 10 İL İSTİHDAM 4.740 10 İL İSTİHDAM 6.184

56 57


• İncelenen yıllarda İçecek Sanayi'nde en yüksek oranlı yıllık artış %52,8 ile 2010 yılında elde edilirken, Gıda Sanayi'nde elde edilen en yüksek oranlı artış 2012 yılında elde edilen %15'lik oran olmuştur.

• 2010 ve 2012 yıllarında İçecek Sanayi’ndeki brüt ücret ve maaş artış oranları, Gıda Sanayi'ndeki artış oranlarından daha yüksek seviyelerde gerçekleşirken; 2009, 2011 ve 2013 yıllarında ise tam tersi bir durum söz konusu olmuştur.

• Gerek Gıda gerekse de İçecek sanayilerindeki brüt ücret ve maaşlar incelenen dönemdeki hiçbir yılda bir önceki

• İncelenen dönemde en düşük artış oranlarının olduğu dönemler ise Gıda Sanayi için %1,4 ile 2009 yılı ilk çeyreği, İçecek Sanayi için de %1,3 ile 2011 yılı son çeyreği olmuştur.

• Gıda Sanayi'nde çalışılan saat endeksi %0,8 ile sadece 2009 yılı 2.çeyreğinde düşüş gösterirken, İçecek Sanayi için birçok dönemde negatif sonuçlar elde edilmiştir. İçecek Sanayi'nin en yüksek oranda düşüş gösterdiği dönem %6,5 ile 2009 yılı üçüncü çeyreğidir.

• Gıda Sanayi'nde çalışılan saat endeksi, inceleme dönemindeki tüm yıllarda artarken; İçecek Sanayi'nde bu eğilim görülmemektedir. İçecek Sanayi’nde 2009 yılında %3,8 ve 2012 yılında da %2,2 oranında azalan endeks, 2013 yılında ise %5,1 oranında artmıştır.

• Gıda Sanayi'ne ait çalışılan saat endeksi artış oranları 2009 ve 2012 yıllarında İçecek Sanayi’ndeki artış oranlarından daha yüksek değerlerde gerçekleşirken, 2010-2011 ve 2013 yıllarında ise bu durum tersine dönmüştür.

yıla göre azalma göstermemiş; aksine sürekli olarak artan bir trend göstermiştir.

• 2010 ve 2012 yıllarında Gıda ve İçecek sanayilerine ait brüt ücret ve maaş artış oranları, çok açık bir şekilde ayrışmış; 2009, 2011 ve 2013 yıllarında ise oranlar tekrar birbirine yakın değerlerde gerçekleşmiştir.

• 2013 yılında İçecek Sanayi brüt ücret ve maaşlar endeksi %12,1 ile %13,6’lık Gıda Sanayi’ne ait artış oranından daha düşük bir seviyede gerçekleşmiştir.

“TÜİK’in yayımladığı Brüt Ücret-Maaş Endeksi verilerine göre; 2009-2013 yılları arasında, bir önceki yılın aynı dönemine göre brüt ücret ve maaşların en fazla arttığı dönem, Gıda Sanayi için %17,2 ile 2012 yılı ilk çeyreği, İçecek Sanayi için %56,8 ile 2010 yılı üçüncü çeyreği olmuştur.”

“TÜİK’in yayımladığı Sanayide Çalışılan Saat Endeksi verilerine göre; 2009-2013 yılları arasında, bir önceki yıl aynı döneme göre üretimde çalışılan saatin en yüksek oranda arttığı dönem, Gıda Sanayi için %5,9 ile 2011 yılı 1.çeyreği olurken, İçecek Sanayi için %27,6 ile 2010 yılı son çeyreği olmuştur.”

5-6-2 Üret imde Çal ışan Kiş i Başına Kazanç Endeksi

Bir Önceki Yı l ın Aynı Dönemine Göre Gıda ve İçecek Sanayi’nde Çal ışan Kiş i Başına Kazanç Endeksi

Bir Önceki Yı l ın Aynı Dönemine Göre Gıda ve İçecek Sanayi’nde Çal ış ı lan Saat Endeksi Değiş imi (%) (2009-2013) (%) (2009-2013)

5.6.1 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Çal ış ı lan Saat Endeksi

5-6 Üret imde Ücret ve Kazanç Endeksler i

Kaynak: Türk iye İs ta t i s t ik Kurumu Kaynak: Türk iye İs ta t i s t ik Kurumu

58 59


2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 ortalama

İmalat Sanayi 3,7 -0,3 -9,8 4,8 6,9 4,9 3,9 2,1Gıda Sanayi 5,9 4,6 1,9 4,8 5,0 5,2 4,4 4,6 Et ve et ürünleri 5,9 6,4 -2,8 8,0 12,8 8,9 1,5 5,3 Balık ve balık ürünleri -2,5 -5,7 -9,0 2,4 7,1 12,2 13,1 0,3 Sebze ve meyveler 1,6 -4,1 0,8 -1,4 2,2 4,5 6,6 1,6 Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar -6,9 -7,1 -3,8 -4,7 10,6 3,7 0,5 -0,7 Süt ürünleri 5,0 5,7 1,5 7,2 5,4 7,3 5,6 5,7 Öğütülmüş tahıl ürünleri ve nişastalı ürünler 3,4 3,6 3,6 6,1 6,9 6,2 3,4 4,8 Fırın ve unlu ürünler imalatı 10,2 9,2 4,8 6,4 3,0 5,4 6,2 6,7 Diğer gıda maddeleri imalatı 4,9 1,5 -0,7 2,3 3,7 -0,2 0,4 1,8 Şeker imalatı -1,0 2,0 -3,3 -4,1 -2,2 -2,3 -0,4 -1,7 Kakao, çikolata ve şekerleme 12,5 1,5 -1,2 8,2 7,7 1,6 0,7 6,1 Kahve ve çayın işlenmesi 2,3 -1,6 3,1 0,7 -0,6 -1,3 -2,8 -1,2 Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddeleri 12,6 8,0 -7,1 10,0 14,2 1,7 1,2 5,3 Hazır yemeklerin imalatı 12,6 -1,0 5,8 -1,9 5,8 5,5 3,2 5,3 Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda 0,2 0,4 -1,5 8,8 62,0 -4,5 22,1 11,4 BYS diğer gıda maddeleri -0,1 7,5 9,2 7,8 2,9 1,4 4,4 3,8 Hazır hayvan yemleri imalatı 3,9 6,5 2,0 12,3 18,5 14,8 3,0 8,1İçecek Sanayi -3,7 0,1 -0,9 21,5 7,8 0,6 8,8 4,3 Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması -33,8 -7,3 -14,7 122,2 -3,0 -0,1 -1,2 5,8 Üzümden şarap imalatı -3,7 -4,9 -3,1 14,0 18,4 -9,1 -1,8 3,0 Bira imalatı -0,9 -0,3 2,0 3,6 -1,1 -1,6 3,9 0,5 Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden suların ve diğer şişelenmiş sular 4,1 2,3 0,9 12,7 8,7 1,8 10,8 5,7

• İçecek Sanayi'nde 2007 ve 2009 yıllarında istihdam ortalama olarak %3,7 ve %0,9 oranlarında azalırken, diğer yıllarda değişen oranlarda artış olmuştur. Sektördeki en yüksek oranlı yıllık istihdam artış oranı %21,5 ile 2010 yılında elde edilirken, Gıda Sanayi'nde elde edilen en yüksek oranlı yıllık artış 2007 yılında elde edilen %5,9'luk orandır.

• Gıda Sanayi'ndeki istihdam artış oranları inceleme döneminin genelinde, 2010, 2011 ve 2013 yılları hariç, İçecek Sanayi'ndeki artış oranlarından daha yüksek seviyelerdedir. 2010 yılında Gıda ve İçecek sanayilerine ait istihdam artış oranları çok açık bir şekilde ayrışmış; İçecek Sanayi’nde istihdam artışı %21,5 ile oldukça yüksek gerçekleşirken, Gıda Sanayi’nde bu oran %4,8 seviyelerinde kalmıştır.

• 2013 yılında istihdam endeksi İçecek Sanayi’nde %8,8 oranında artarak, Gıda Sanayi’ndeki %4,4’lük artış oranının 2 katı daha yüksek bir seviyede gerçekleşmiştir.

• 2009-2013 yılları arasındaki dönemde istihdamın en fazla arttığı çeyrek dönem, Gıda Sanayi için %6,2 ile 2012 yılı ilk çeyreği, İçecek Sanayi için ise %27,2 ile 2010 yılı son çeyreği olmuştur.

“TÜİK’in yayımladığı İstihdam Endeksi verilerine göre; 2007-2013 yılları arasında Gıda Sanayi için ortalama yıllık istihdam artış oranı %4,6 iken, bu oran İçecek Sanayi için %4,3 ile daha düşük olarak gerçekleşmiştir.”

• Söz konusu dönemde imalat sanayi istihdamının yıllık artışının %2,1 gibi daha düşük bir oranda olduğu göz önüne alınırsa, Gıda ve İçecek sanayilerindeki istihdam artışının, imalat sanayi istihdam artışından daha yüksek oranda olduğu anlaşılmaktadır.

Bir Önceki Yı l ın Aynı Dönemine Göre Gıda ve İçecek Sanayi’nde İs t ihdam Endeksi

Gıda ve İçecek Sanayi Al t Sektör ler inde İs t ihdam Endeksi Değiş im Oranları (%) (2007-2013)

(%) (2009-2013)5-6-3 İs t ihdam Endeksi

7 yıllık



60 61


6-1 İhracat ve İ thalat

Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi’nde Dış T icaret Veri ler i

Bölüm:6

Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi’nde Dış T icaret Veri ler i

“Gıda ve İçecek Sanayi’nin 2002-2013 yılları arasında ihracatı 6,3 kat (%530) artarak 1,9 milyar dolar seviyesinden 11,9 milyar dolara yükselirken; aynı dönemde Türkiye toplam ihracatı ile sanayi ve imalat sanayi ihracatları ise yaklaşık olarak 4’er kat artmıştır. ”

• İnceleme dönemindeki tüm yıllarda Gıda ve İçecek Sanayi ihracat rakamları bir önceki yıl almış oldukları değerden yüksek değerler almış olmasına rağmen Sanayi, imalat sanayi ve Türkiye toplam ihracatı 2009 ve 2013 yıllarında bir önceki yıl almış oldukları değerlerden daha düşük değerlerde gerçekleşmiştir.

• Başka bir ifade ile Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı inceleme döneminde ihracat artış hızı bakımından Türkiye toplam ihracatı, sanayi ve imalat sanayi ihracatına göre çok daha iyi bir performans sergilemiştir.

• 2013 yılında sanayi, imalat sanayi ve Türkiye toplam ihracatındaki gerilemenin aksine, Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı 2012 yılındaki 10,7 milyar dolar seviyesinden 11,9 milyar dolara yükselmiştir.

6-1-1 ihracat

6-1-1-1 Değer Olarak İhracat

Yı l lar Bazında İhracat


(Mi lyon Dolar) (2002-2013)

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Türkiye 36.059 47.252 63.166 73.476 85.534 107.273 132.027 102.143 113.883 134.907 152.462 151.869

Sanayi 34.104 44.866 60.292 69.726 81.515 102.911 127.416 97.272 108.335 128.961 146.545 145.348

Madencilik ve Taş Ocaklığı 389 469 648 811 1.145 1.661 2.155 1.683 2.687 2.806 3.161 3.881

İmalat 33.702 44.379 59.582 68.812 80.245 101.081 125.188 95.449 105.467 126.007 143.194 141.438

Gıda ve İçecek Sanayi 1.882 2.648 3.350 4.272 4.340 5.165 6.476 6.710 7.646 10.014 10.707 11.858

Elektrik, Gaz ve Su 13 18 62 103 125 169 73 140 181 149 190 29

62 63


6-1-1-2 Türkiye Toplam İhracat ı İç indeki Paylar 6-1-1-3 Yı l l ık Değiş im Oranlarına Göre İhracat

Sanayi Sektörünün Al t Sektör ler inin Yı l lar Bazında Türkiye Toplam İhracat ı İç indeki Payları Yı l l ık Değiş im Oranlarına Göre İhracat

Kaynak: Türk iye İs ta t i s t ik Kurumu Kaynak: Türk iye İs ta t i s t ik Kurumu

(%) (2002-2013) (%) (2002-2013)

“2002-2013 yıllarını kapsayan 12 yıllık inceleme döneminde Gıda ve İçecek Sanayi’nin Türkiye toplam ihracatı içerisindeki payı 2007 yılına kadar inişli çıkışlı bir trend göstermiş; bu yıldan sonra 2012 yılı hariç, sürekli olarak artan bir eğilim göstermiştir.”

“Gıda ve İçecek Sanayi’nde elde edilen yıllık ihracat değişim oranları, genelde Türkiye, sanayi ve imalat sanayilerinde elde edilen oranlara göre daha olumlu seviyelerde gerçekleşmiştir. ”

• Gıda ve İçecek Sanayi'nin, Türkiye toplam ihracatı içindeki payı 2002 yılında %5,2 iken, zaman içinde giderek azalmış ve 2007 yılında %4,8'e kadar gerilemiştir. 2008 yılı ile birlikte az da olsa tekrar artmaya başlayan pay, %4,9'a yükselmiş, 2009 yılında daha büyük bir sıçramayla %6,6'ya ulaşmıştır. 2010 yılında ise payın oranı çok fazla değişmemekle birlikte %6,7'ye, 2011 yılında 0,7 puan yükselerek %7,4 seviyesine yükselmiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi'nde krizin başlangıç yılı olan 2008 yılındaki %25,4'lük artış oranı Türkiye, sanayi ve imalat sanayi ihracatları yıllık artış oranından daha yüksek seviyede gerçekleşirken, krizin daha da derinleştiği 2009 yılında elde edilen %3,6'lık artış oranı, söz konusu sektörlerdeki azalış oranlarından daha olumlu olmuştur. Aynı bulgu, 2013 yılı için de geçerli olup, Gıda ve İçecek Sanayi'nde elde edilen %10,7'lik ihracat artış oranı, diğer sektörlerde elde edilen azalış oranlarından daha olumludur.

• 2012 yılında ise ihracat tutar olarak artmasına rağmen, pay olarak 0,4 azalarak %7’ye gerilemiştir. 2013 yılında Türkiye toplam ihracatının azalıp, Gıda ve İçecek Sanayi ihracatının artmasına paralel olarak sektörün payı da 0,8 puan artarak %7,8’e yükselmiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı sadece 2002 yılında %6,7 oranında azalırken, diğer tüm yıllarda değişen oranlarda artmıştır. Artış sağlanan yıllar içerisinde en yüksek oransal artışın gerçekleştiği yıl %40,7 ile 2003 olurken, en düşük oranlı artış %1,6 ile 2006 yılında elde edilmiştir.

• İnceleme dönemindeki en düşük pay, %4,8 ile 2007 yılında elde edilirken; en yüksek değer %7,8 ile 2013 yılında gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemin başlangıç ve bitiş yılları itibarıyla, sanayi sektörü payının %94,6'dan %95,7’ye yükseldiği, imalat sanayi payının ise %93,5'den %93,1'e düştüğü görülmektedir.

• 2006 yılındaki düşük artış oranından sonra Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı 2007 yılında %19, 2008 yılında ise %25,4 oranında artarken, küresel krizin olumsuz etkileri neticesinde 2009 yılında ancak %3,6 oranında artmıştır. 2009 ve 2010 yıllarındaki artış oranlarına göre krizin Gıda ve İçecek Sanayi üzerindeki olumsuz etkilerinin daha sınırlı kaldığını ve krizden çıkışta sektörün diğer sektörlere göre az da olsa daha başarılı olduğunu söylemek olasıdır. Sektörde 2011 ve 2013 yıllarında elde edilen yüksek artış oranları, kriz sonrası sektörün imalat sanayi ve Türkiye toplam ihracatından ayrışmasını göstermesi bakımından da dikkate değerdir.

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Türkiye 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Sanayi 94,6 95,0 95,5 94,9 95,3 95,9 96,5 95,2 95,1 95,6 96,1 95,7

Madencilik ve Taş Ocaklığı 1,1 1,0 1,0 1,1 1,3 1,5 1,6 1,6 2,4 2,1 2,1 2,6

İmalat 93,5 93,9 94,3 93,7 93,8 94,2 94,8 93,4 92,6 93,4 93,9 93,1

Gıda ve İçecek Sanayi 5,2 5,6 5,3 5,8 5,1 4,8 4,9 6,6 6,7 7,4 7,0 7,8

Elektrik, Gaz ve Su 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,2 0,1 0,1 0,2 0,1 0,1 0,0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Türkiye 15,1 31,0 33,7 16,3 16,4 25,4 23,1 -22,6 11,5 18,5 13,0 -0,4

Sanayi 16,8 31,6 34,4 15,6 16,9 26,2 23,8 -23,7 11,4 19,0 13,6 -0,8

Madencilik ve Taş Ocaklığı 11,5 20,6 38,2 25,2 41,2 45,1 29,7 -21,9 59,7 4,4 12,7 22,8

İmalat 16,9 31,7 34,3 15,5 16,6 26,0 23,8 -23,8 10,5 19,5 13,6 -1,2

Gıda ve İçecek Sanayi -6,7 40,7 26,5 27,5 1,6 19,0 25,4 3,6 13,9 31,0 6,9 10,7

Elektrik, Gaz ve Su -38,1 38,5 244,4 66,1 21,4 35,2 -56,8 91,8 29,6 -18,0 27,8 -84,8

64 65


6-1-1-4 Gıda ve İçecek Sanayi Al t Sektör ler inde İhracat 6-1-1-5 2012-2013 Yı l lar ı Ayl ık Gıda ve İçecek Sanayi İhracat ı

Aylara Göre İhracat Dağı l ımı Yı l lar Bazında Gıda ve İçecek Sanayi Al t Sektör ler inin İhracat Rakamları ve Payları

“Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı alt sektörler bazında incelendiğinde, işlenmiş sebze ve meyve, bitkisel ve hayvansal yağlar, öğütülmüş tahıl ürünleri ile kakao, çikolata ve şekerleme alt sektörlerinin diğer alt sektörlere göre daha ön plana çıkmış olduğu görülmektedir.”

“Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı 2012-2013 yıllarında aylar itibarıyla incelendiğinde; 2013 yılının tamamındaki aylık ihracat değerlerinin, 2012 yılı aylık değerlerine göre daha yüksek değerlerde gerçekleşmiş olduğu anlaşılmaktadır. Diğer bir ifade ile sektörün ihracatı bakımından 2013 yılı 2012 yılına göre daha başarılı geçmiştir. ”

• İşlenmiş sebze ve meyve sektörünün 2013 yılındaki ihracat tutarı 3.976 milyon dolar seviyelerinde iken, bitkisel ve hayvansal yağlar 1.423 milyon dolar, öğütülmüş tahıl ürünlerinin 1.250 milyon dolar ve kakao, çikolata ve şekerlemelerin de 1.098 milyon dolar seviyesinde olduğu görülmektedir.

• 2013 yılında en düşük ihracat tutarlarına sahip alt sektörler ise şarap ve hazır yemeklerin ve yiyeceklerin imalatı sanayileri olmuştur.

• 2012 yılındaki en yüksek aylık değer 1.092 milyon dolarla Kasım ayında elde edilirken; 2013 yılındaki en yüksek aylık değer de 1.208 milyon dolarla yine Kasım ayında elde edilmiştir.

• En düşük aylık ihracat değerlerinin ise 2012 yılı için 806 milyon dolarla Ocak ayında, 2013 yılı için ise 834 milyon dolarla Ağustos ayında elde edilmiş olduğu görülmektedir.

• Alt sektörlerin Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı içindeki paylarına bakıldığında işlenmiş sebze ve meyve sektörünün 2009 yılında %43,2 olan payı, 2013 yılında %33,5'e gerilemiştir. Buna rağmen hâlâ ilk sıradaki yerini açık ara koruduğu görülmektedir. 2013 yılında %12 ve %10,5'lik paylarla ikinci ve üçüncü sırada yer alan sektörler ise bitkisel ve hayvansal yağlar ve öğütülmüş tahıl ürünleri sektörleridir.

• 2013 yılındaki aylık ihracat değerlerinin 2012 yılının aynı aylarına göre değişim oranları incelendiğinde; 2013 yılındaki en düşük aylık artış oranının %1,9 ile Ağustos ayında, en yüksek artış oranının ise %20,7 ile Mayıs ayında elde edildiği anlaşılmaktadır.

Gıda ve İçecek Sanayi 6.710 100,0 7.646 100,0 10.014 100,0 10.707 100,0 11.858 100,0 76,7 Et ve Et Ürünleri 203 3,0 268 3,5 469 4,7 630 5,9 728 6,1 258,3 Balık Ürünleri 154 2,3 192 2,5 242 2,4 258 2,4 311 2,6 101,4 İşlenmiş Sebze ve Meyve 2.898 43,2 3.387 44,3 3.841 38,4 3.901 36,4 3.976 33,5 37,2 Bitkisel ve Hayvansal Yağlar 526 7,8 480 6,3 1.059 10,6 1.230 11,5 1.423 12,0 170,7 Süt Ürünleri 141 2,1 168 2,2 226 2,3 226 2,1 282 2,4 99,2 Öğütülmüş Tahıl Ürünleri 798 11,9 886 11,6 1.301 13,0 1.216 11,4 1.250 10,5 56,7 Nişasta ve Nişastalı Ürünler 5 0,1 9 0,1 14 0,1 18 0,2 40 0,3 786,6 Fırın Ürünleri 417 6,2 487 6,4 622 6,2 739 6,9 878 7,4 110,6 Şeker İmalatı 4 0,1 47 0,6 59 0,6 26 0,2 45 0,4 973,0 Kakao, Çikolata ve Şekerleme 628 9,4 706 9,2 841 8,4 953 8,9 1.098 9,3 74,9 Makarna, Şehriye, Kuskus vb. Unlu Ürünler 149 2,2 186 2,4 285 2,8 358 3,3 494 4,2 231,2 Hazır Yemeklerin ve Yiyeceklerin İmalatı 2 0,0 2 0,0 1 0,0 2 0,0 2 0,0 31,8 Başka Yerde Sınıflandırılmamış Gıda Maddeleri 583 8,7 632 8,3 822 8,2 812 7,6 889 7,5 52,5 Hazır Hayvan Yemleri 46 0,7 16 0,2 28 0,3 113 1,1 191 1,6 310,3 Alkollü Içeceklerin Damıtılması, Arıtılması ve Harmanlanması 24 0,4 23 0,3 26 0,3 28 0,3 34 0,3 42,4 Şarap İmalatı 8 0,1 7 0,1 9 0,1 10 0,1 12 0,1 56,2 Malt Likörü ve Malt İmalatı 62 0,9 68 0,9 64 0,6 72 0,7 69 0,6 11,7 Alkolsüz Içeceklerin Imalatı 62 0,9 82 1,1 106 1,1 118 1,1 137 1,2 119,9

2009Değer % % % % % %

2010Değer

2011Değer

2012Değer

2013Değer

2009/2013




66 67


• 2011 ve 2012 yıllarında dördüncü ve beşinci sıralarda yer alan Fransa ve İngiltere’nin sıralamadaki yerleri 2013 yılında altıncı ve sekizinci sıralara gerilemiştir. 2013 yılında bu ülkelerin yerini, sırasıyla Suriye ve ABD’nin almış olduğu görülmektedir.

• Her üç yılda da sıralamadaki yerleri değişmekle birlikte ilk on ülke arasında yer alan ülkeler ise ABD, Hollanda, Libya ve Suudi Arabistan olmuştur. 2011 yılında onuncu sırada yer alana Belçika 2012 ve 2013 yıllarında ilk on ülke arasına

giremezken, 2012 yılında son sırada yer alan İsrail’in de 2011 ve 2013 yıllarında ilk on ülke arasında olmadığı görülmektedir.

• 2011 ve 2012 yıllarında ilk on ülke arasında yer alamayan Suriye’nin, 2013 yılında dördüncü sırada listede yer almış olması dikkate değer bir bulgudur.

• Gıda ve İçecek Sanayi 2011 yılında toplam ihracatının %21,2'sini Irak'a yaparken, 2012 yılında %24,8'ini ve 2013 yılında da %23,2'sini yine bu ülkeye yapmıştır. Başka bir ifade ile 2012 ve 2013 yıllarında Gıda ve İçecek Sanayi’nin

yapmış olduğu ihracatın neredeyse dörtte biri bu ülkeye gerçekleştirilmiştir. İkinci ve üçüncü sırada yer alan Almanya ve İtalya'nın Gıda ve İçecek Sanayi içindeki ihracat oranları ise azalan bir eğilim göstermiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı içindeki ilk 10 ülkenin toplam payı, 2013 yılında 2012'ye göre az da olsa azalmış ve %57,5 seviyesinde gerçekleşmiştir.

“Gıda ve İçecek Sanayi ihracatının 2011-2013 yıllarında ülkelere göre dağılımı incelendiğinde; her üç yılda da ilk üç sıradaki Irak, Almanya ve İtalya’nın sıralamadaki yerlerinin değişmediği görülmektedir.”

6-1-1-6 Gıda ve İçecek Sanayi İhracat ında İ lk 10 Ülke

2011 - 2013 Yı l lar ı İhracat ında İ lk 10 Ülke

1 Irak 2.126.439.519 21,2 Irak 2.659.469.398 24,8 Irak 2.755.653.028 23,2

2 Almanya 987.644.209 9,9 Almanya 937.009.511 8,8 Almanya 1.011.833.677 8,5

3 İtalya 481.605.538 4,8 İtalya 476.168.071 4,4 İtalya 542.344.642 4,6

4 Fransa 428.485.572 4,3 Fransa 406.748.286 3,8 Suriye 448.062.383 3,8

5 İngiltere 352.407.522 3,5 İngiltere 353.255.238 3,3 ABD 419.824.641 3,5

6 Hollanda 339.340.815 3,4 Hollanda 350.814.560 3,3 Fransa 380.576.323 3,2

7 ABD 295.538.598 3,0 ABD 327.143.140 3,1 Hollanda 364.899.290 3,1

8 Libya 278.993.224 2,8 Libya 273.672.561 2,6 İngiltere 355.740.855 3,0

9 Suudi Arabistan 200.176.570 2,0 S. Arabistan 233.400.588 2,2 Libya 271.475.046 2,3

10 Belçika 174.856.334 1,7 İsrail 159.525.730 1,5 S. Arabistan 271.382.456 2,3

10 Ülke Toplamı 5.665.487.901 56,6 6.177.207.083 57,7 6.821.792.341 57,5

Toplam İhracat 10.013.929.613 100,0 10.706.674.106 100,0 11.857.991.345 100,0

Ülkeler Ülkeler ÜlkelerDeğer (Dolar)

2011 2012 2013

Değer (Dolar) Değer (Dolar)Pay (%) Pay (%) Pay (%)


6-1-2 İ thalat

6-1-2-1 Değer Olarak İ thalat

“Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı, 2002-2013 yılları arasında 4.4 kat artarak 1,3 milyar dolardan 6,05 milyar dolara yükselirken; aynı dönemde Türkiye toplam ithalatı 5, sanayi ve imalat sanayi ithalatları ise yaklaşık olarak 4.8 kat artmıştır. ”

• Başka bir ifade ile Gıda ve İçecek Sanayi, ithalat artış hızı, Türkiye, sanayi ve imalat sanayi toplam ithalat artış hızlarından daha düşük gerçekleşmiştir.

Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı, 2002 yılından 2008 yılına kadar sürekli olarak bir önceki yıl almış olduğu değere göre artmıştır. 2009 kriz yılında ise Gıda ve İçecek Sanayi'nin yapmış olduğu ithalat, 2008 yılındaki 3,8 milyar dolar seviyesinden 3,2

milyar dolar seviyesine gerilemiş, krizin sona ermeye başladığı 2010 yılından itibaren artmaya başlayarak, 2013 yılında 6,05 milyar dolar seviyelerinde gerçekleşmiştir.

Yı l lar Bazında İ thalat



2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Türkiye 51.554 69.340 97.540 116.775 139.577 170.063 201.964 140.928 185.544 240.842 236.545 251.651

Sanayi 48.703 64.752 91.444 110.548 132.430 159.274 185.918 131.672 171.320 221.348 218.737 235.353

Madencilik ve Taş Ocaklığı 7.194 9.020 10.981 16.322 22.034 25.316 35.650 20.625 25.933 37.331 42.247 38.205

İmalat 41.382 55.689 80.447 94.207 110.378 133.937 150.252 111.031 145.367 183.930 176.235 196.814

Gıda Ürünleri ve İçecek 1.361 1.634 1.904 2.114 2.455 2.662 3.763 3.205 3.783 5.270 5.632 6.052

Elektrik, Gaz ve Su 127 43 16 19 18 21 15 17 20 87 255 334

68 69


6-1-2-2 Türkiye Toplam İ thalat ı İçer is indeki Paylar

Sanayi Sektörünün Al t Sektör ler inin Yı l lar Bazında Türkiye Toplam İ thalat ı İç indeki Payları


(%) (2002-2013)

“Gıda ve İçecek Sanayi’nin Türkiye toplam ithalatı içerisindeki payı, 2002 yılından itibaren 2007 yılına kadar azalmıştır. 2007 yılında %1,6 olan pay, 2008 yılında %1,9’a, 2009 yılında da %2,3’e yükselmiş; 2010 yılında tekrar azalarak %2’ye gerilemiştir. 2011 yılında %2,2’ye yükselen pay, 2012 ve 2013 yıllarında %2,4 seviyelerinde gerçekleşmiştir. ”

• Sanayi sektörünün payının 2002-2013 yılları arasında %94,5'ten %93,5’e, imalat sanayi payının ise %80,3'ten %78,2'ye gerilemiş olduğu görülmektedir. Gıda ve İçecek Sanayi ithalatının toplam Türkiye ithalatı içindeki payının ise başlangıç ve bitiş yılları itibarıyla, 2,6’dan 2,4’e düştüğü görülmektedir.

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Türkiye 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Sanayi 94,5 93,4 93,8 94,7 94,9 93,7 92,1 93,4 92,3 91,9 92,5 93,5


İmalat 80,3 80,3 82,5 80,7 79,1 78,8 74,4 78,8 78,3 76,4 74,5 78,2

Gıda Ürünleri ve İçecek 2,6 2,4 2,0 1,8 1,8 1,6 1,9 2,3 2,0 2,2 2,4 2,4


6-1-2-3 Yı l l ık Değiş im Oranlarına Göre İ thalat

Yı l l ık Değiş im Oranlarına Göre İ thalat


(%) (2002-2013)

“Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı, inceleme döneminde sadece 2009 kriz yılında %14,8 oranında azalmış, 2002-2008 dönemindeki tüm yıllarda ise değişen oranlarda artış sağlamıştır. 2010-2013 yılları da sektör ithalatının artış gösterdiği bir dönem olmuş ve sektörün ithalatı 2010’da %18, 2011’de %39,3, 2012’de %6,9 ve 2013’te de %7,4 oranlarında artmıştır.”

• Artış sağlanan yıllar içerisinde en yüksek oransal artışın gerçekleştiği yıl %39,3 ile 2011 yılı olurken, en düşük oranlı artış %6,9 ile 2012 yılında elde edilmiştir.

• 2009 kriz yılında Gıda ve İçecek Sanayi ithalatında görülen düşüş oranı; Türkiye, sanayi ve imalat sanayi ithalatlarında görülen yıllık azalış oranından daha düşük seviyede kalırken, 2011 yılında elde edilen %39,3’lük artış oranı diğer gruplara göre daha yüksek olarak gerçekleşmiştir.

• 2013 yılında ise Türkiye’nin toplam ithalatı %6,4, sanayi ve imalat sanayi ithalatları da %7,6 ve %11,7 oranlarında artarken, Gıda ve İçecek Sanayi ithalatının %7,4 oranında arttığı görülmektedir.

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Türkiye 24,5 34,5 40,7 19,7 19,5 21,8 18,8 -30,2 31,7 29,8 -1,8 6,4

Sanayi 23,5 33,0 41,2 20,9 19,8 20,3 16,7 -29,2 30,1 29,2 -1,2 7,6

Madencilik ve Taş Ocaklığı 9,4 25,4 21,7 48,6 35,0 14,9 40,8 -42,1 25,7 44,0 13,2 -9,6

İmalat 26,6 34,6 44,5 17,1 17,2 21,3 12,2 -26,1 30,9 26,5 -4,2 11,7

Gıda Ürünleri ve İçecek 34,4 20,1 16,5 11,0 16,1 8,4 41,4 -14,8 18,0 39,3 6,9 7,4

Elektrik, Gaz ve Su -22,1 -66,1 -62,8 18,8 -5,3 16,7 -26,2 11,4 18,6 322,9 195,0 30,9

70 71


6-1-2-4 Gıda ve İçecek Sanayi Al t Sektör ler inde İ thalat

Yı l lar Bazında Gıda ve İçecek Sanayi Al t Sektör ler inin İ thalat Rakamları ve Payları

Gıda ve İçecek Sanayi 3.205 100,0 3.783 100,0 5.270 100,0 5.632 100,0 6.052 100,0 88,9 Et ve Et Ürünleri 231 7,2 614 16,2 1.086 20,6 671 11,9 546 9,0 136,5 Balık Ürünleri 138 4,3 185 4,9 194 3,7 217 3,9 249 4,1 80,1 İşlenmiş Sebze ve Meyve 186 5,8 187 4,9 256 4,8 276 4,9 250 4,1 34,7 Bitkisel ve Hayvansal Yağlar 1.245 38,9 1.174 31,0 1.905 36,1 2.512 44,6 2.556 42,2 105,3 Süt Ürünleri 115 3,6 142 3,8 106 2,0 111 2,0 144 2,4 24,3 Öğütülmüş Tahıl Ürünleri 194 6,1 224 5,9 229 4,3 226 4,0 348 5,8 79,2 Nişasta ve Nişastalı Ürünler 149 4,7 157 4,1 170 3,2 201 3,6 206 3,4 38,3 Fırın Ürünleri 39 1,2 49 1,3 56 1,1 63 1,1 75 1,2 91,6 Şeker İmalatı 35 1,1 59 1,5 55 1,0 106 1,9 96 1,6 172,6 Kakao, Çikolata ve Şekerleme 151 4,7 186 4,9 228 4,3 233 4,1 304 5,0 101,7 Makarna, Şehriye, Kuskus vb. Unlu Ürünler 3 0,1 4 0,1 4 0,1 5 0,1 6 0,1 95,1 Hazır Yemeklerin ve Yiyeceklerin İmalatı 2 0,1 2 0,1 2 0,0 2 0,0 2 0,0 31,2 Başka Yerde Sınıflandırılmamış Gıda Maddeleri 460 14,4 516 13,6 653 12,4 654 11,6 758 12,5 64,7 Hazır Hayvan Yemleri 90 2,8 93 2,5 122 2,3 126 2,2 134 2,2 48,6 Alkollü Içeceklerin Damıtılması, Arıtılması ve Harmanlanması 43 1,3 40 1,1 86 1,6 88 1,6 108 1,8 150,6 Şarap İmalatı 4 0,1 7 0,2 9 0,2 11 0,2 12 0,2 193,8 Malt Likörü ve Malt İmalatı 88 2,7 111 2,9 60 1,1 83 1,5 186 3,1 112,8 Alkolsüz Içeceklerin Imalatı 31 1,0 33 0,9 50 1,0 48 0,9 71 1,2 130,8

2009Değer % % % % % %

2010Değer

2011Değer

2012Değer

2013Değer

2009/2013




“2013 yılında bitkisel ve hayvansal yağlar, et ve et ürünleri ve başka yerde sınıflandırılmamış gıda maddeleri sektörlerinin diğer alt sektörlere göre ithalat tutarları bakımından daha ön plana çıktığı görülmektedir.”

• 2013 yılında bitkisel ve hayvansal yağlar sektörünün ithalat tutarı 2.556 milyon dolar iken, et ve et ürünleri sektörünün 546 milyon dolar, başka yerde sınıflandırılmamış gıda maddeleri sektörünün ithalat tutarı ise 758 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. İthalat tutarı en düşük olan alt sektörler ise hazır yemeklerin ve yiyeceklerin imalatı ile makarna, şehriye, kuskus vb. unlu ürünler sektörleridir.

• Gıda ve İçecek Sanayi toplam ithalatı içinde en yüksek paya sahip olan alt sektör, %42,2'lik oranla bitkisel ve hayvansal yağlar

sektörüdür. Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı içindeki payı bakımından ikinci ve üçüncü sırada %12,5 ve %9’luk paylarla başka yerde sınıflandırılmamış gıda maddeleri ve et ve et ürünleri yer almaktadır.

• Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı, 2009-2013 yılları arasında kümülatif olarak %88,9 oranında artarken; bitkisel ve hayvansal yağlar %105,3, et ve et ürünleri %136,5 ve başka yerde sınıflandırılmamış gıda maddeleri %64,7 oranında artış göstermiştir.

• Beş yıllık inceleme döneminde hiçbir alt sektörün ithalatında azalma görülmezken, tüm alt sektörlerde değişen oranlarda artışlar yaşanmıştır. Beş yıllık dönemde en yüksek ithalat artış oranı ise %193,8 ile şarap sektöründe gerçekleşmiştir.

6-1-2-5 2012-2013 Yı l lar ı Ayl ık Gıda ve İçecek Sanayi İ thalat ı

Aylara Göre İ thalat Dağı l ımı

“2012-2013 yılları Gıda ve İçecek Sanayi ithalatının aylara göre dağılımı incelendiğinde; 2013 yılının Haziran ayı dışındaki on bir ayda aylık ithalat değerlerinin 2012 yılı aylık değerlerine göre daha yüksek değerlerde gerçekleştiği anlaşılmaktadır. ”

• 2012 yılındaki en yüksek aylık değer 557 milyon dolarla Mayıs ayında elde edilirken, 2013 yılındaki en yüksek aylık tutar ise 584 milyon dolarla Temmuz ayında elde edilmiştir. En düşük aylık ithalat değerlerinin ise 2012 yılı için 394 milyon dolarla Ağustos ayında, 2013 yılı için ise 413 milyon dolarla Haziran ayında elde edildiği görülmektedir.

• 2013 yılındaki aylık ithalat değerlerinin 2012 yılının aynı aylarına göre değişim oranları incelendiğinde; 2013 yılındaki en düşük aylık artış oranının %0,5 ile Mart ayında, en yüksek artış oranının ise %23,5 ile Temmuz ayında elde edildiği anlaşılmaktadır.

72 73


• 2009 kriz yılına rağmen %29,2 oranında artarak 3,5 milyar dolar seviyesinin üstünde gerçekleşen sektörün dış ticaret fazlası,

• 2011 yılında sekizinci sırada yer alan Rusya’nın, 2012 ve 2013 yıllarında ilk sıraya yükselmiş olduğu görülmektedir. Sektörün toplam ithalatı içinde Rusya’nın payı 2011 yılında %4,8 iken, bu oran 2012 yılında %16,8 ve 2013 yılında da %13,8 olarak gerçekleşmiştir.

• 2011 yılında %12,1’lik payla ilk sırada bulunan Ukrayna ise 2012 yılında %8,9’luk payla ikinci sıraya ve 2013 yılında da %8,7’lik payla üçüncü sıraya gerilemiştir.

• 2011 yılında %7,2’lik payla dördüncü sırada yer alan ABD ise 2012 ve 2013 yıllarında payını sırasıyla %7,8 ve %10,5’e yükselterek önce üçüncü daha sonra da ikinci sıraya yükselmiştir.

• 2011 yılı sıralamasında ilk on ülke arasında yer almayan İtalya, 2012 ve 2013 yıllarında ilk on ülke arasına yükselirken, 2011 ve 2012 yıllarında sıralamada yer alan Polonya’nın, 2013 yılında sıralama dışı kaldığı görülmektedir.

• 2011 yılı sıralamasında ilk on ülke arasında yer alan Fransa, 2012 ve 2013 yıllarında sıralama dışı kalırken; 2011 ve 2012 yılında listede yer almayan Arjantin ise 2013 yılında dokuzunca sırada listeye dahil olmuştur.

• İlk 10 ülkenin Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı içindeki toplam payı 2011 yılında %64,7 iken; bu pay 2012 yılında %68,7'e yükselmiş, 2013 yılında ise %65,4 seviyesine gerilemiştir.

2013 yılında da %14,4 oranında artarak 5,8 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.

• İmalat sanayi daha önceki yıllarda olduğu gibi 2013 yılında da dış ticaret açığı vermiş; sektörün 2009 yılında kriz nedeniyle 15,6 milyar dolar seviyesine gerileyen dış ticaret açığı, 2011 yılında 57,9 milyar dolara yükselmiştir. 2012 yılında cari açığı düşürmek için uygulanan para ve kur politikalarının dış ticaret dengesine olumlu katkı yapması sonucu 33 milyar dolara gerileyen imalat sanayinin dış ticaret açığı, 2013 yılında %67,6 oranında artarak 55,4 milyar dolara yükselmiştir. 2013 yılında Türkiye’nin toplam dış ticaret açığı da 2012 yılına göre %18,7 oranında artarak 99,8 milyar dolara yükselmiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi'nin inceleme döneminde en az dış ticaret fazlası verdiği yıl 521 milyon dolarla 2002 yılı olurken, 5,8 milyar dolarla en fazla dış ticaret fazlasını 2013 yılında vermiştir.

“Gıda ve İçecek Sanayi, Türkiye dış ticaretinde sürekli olarak dış ticaret fazlası veren ender sektörler arasında yer almaktadır. 2002-2013 yıllarını kapsayan inceleme döneminde Gıda ve İçecek Sanayi, hiçbir yılda dış ticaret açığı vermezken, Türkiye toplam dış ticareti ve imalat sanayi sürekli olarak dış ticaret açığı veren bir yapı sergilemektedir.”

“Gıda ve İçecek Sanayi ithalatının 2011-2013 yıllarında ülkelere göre dağılımı incelendiğinde; her üç yılda da ilk on ülke arasında yer alan ülkelerin ABD, Almanya, Endonezya, Hollanda, İspanya, Malezya, Rusya Federasyonu ve Ukrayna olduğu görülmektedir. ”

6-2-1 İhracat ve İ thalat Farkı

Gıda ve İçecek Sanayi’nin Dış T icaret Fazlası ve Değiş im Oranları

6-1-2-6 Gıda ve İçecek Sanayi İ thalat ında İ lk 10 Ülke

2011 - 2013 Yı l lar ı İ thalat ında İ lk 10 Ülke

1 Ukrayna 636.836.919 12,1 Rusya Fed. 947.867.265 16,8 Rusya Fed. 838.093.459 13,8

2 Malezya 483.170.866 9,2 Ukrayna 501.535.743 8,9 ABD 638.316.442 10,5

3 Almanya 392.102.715 7,4 ABD 441.033.365 7,8 Ukrayna 525.545.850 8,7

4 ABD 377.990.142 7,2 Almanya 396.827.690 7,0 Endonezya 435.392.866 7,2

5 Polonya 368.426.615 7,0 Endonezya 350.463.167 6,2 Almanya 305.323.694 5,0

6 Hollanda 262.804.686 5,0 Malezya 313.631.205 5,6 Hollanda 280.787.185 4,6

7 Endonezya 257.973.000 4,9 İspanya 303.528.911 5,4 Malezya 275.786.094 4,6

8 Rusya Federasyonu 254.345.352 4,8 Hollanda 258.633.637 4,6 İtalya 239.583.887 4,0

9 Fransa 207.199.773 3,9 İtalya 180.728.500 3,2 Arjantin 213.858.620 3,5

10 İspanya 169.171.002 3,2 Polonya 172.726.392 3,1 İspanya 202.991.481 3,4

10 Ülke Toplamı 3.410.021.070 64,7 3.866.975.875 68,7 3.955.679.578 65,4

Toplam İthalat 5.270.094.878 100,0 5.632.466.365 100,0 6.052.004.373 100,0

Ülkeler Ülkeler ÜlkelerDeğer (Dolar)

2011 2012 2013

Değer (Dolar) Değer (Dolar)Pay (%) Pay (%) Pay (%)


6-2 Dış T icaret Dengesi

Yı l lar Bazında İhracat ve İ thalat Farkı




(2002-2013)

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Türkiye -15.495 -22.088 -34.374 -43.299 -54.043 -62.790 -69.937 -38.785 -71.661 -105.935 -84.083 -99.782

Sanayi -14.599 -19.886 -31.152 -40.822 -50.915 -56.363 -58.502 -34.400 -62.985 -92.387 -72.192 -90.005

Madencilik ve Taş Ocaklığı -6.805 -8.551 -10.333 -15.511 -20.889 -23.655 -33.495 -18.942 -23.245 -34.526 -39.086 -34.324

İmalat -7.680 -11.310 -20.865 -25.395 -30.133 -32.856 -25.064 -15.582 -39.900 -57.923 -33.041 -55.376

Gıda Ürünleri ve İçecek 521 1.014 1.446 2.158 1.885 2.503 2.713 3.506 3.863 4.744 5.075 5.806

Elektrik, Gaz ve Su -114 -25 46 84 107 148 58 123 161 62 -65 -305

74 75


• Başka bir ifade ile inceleme dönemindeki tüm yıllarda, Gıda ve İçecek Sanayi, dış ticarette sürekli olarak ihracat fazlası veren bir yapı sergilemektedir.

2002 yılında %138,3 olan Gıda ve İçecek Sanayi dış ticaret karşılama oranı, 2009 yılındaki %209,4'lük en yüksek seviyesine ulaştıktan sonra, 2011 ve 2012 yıllarında %190 seviyesine kadar gerilemiştir. 2013 yılında ise 5,8 puan artarak %195,9 seviyesine kadar yükselmiştir.

• Türkiye dış ticaret karşılama oranı 2013 yılında %60,3 gibi oldukça düşük bir seviyede gerçekleşirken, sanayi sektörü ve imalat sanayi oranları da %61,8 ve %71,9 gibi son derece düşük seviyelerde gerçekleşmiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi, en yüksek dış ticaret karşılama oranını %209,4 ile kriz yılı olmasına rağmen 2009 yılında yakalarken, en düşük oran %138,3 ile 2002 yılında elde edilmiştir.

“Dış ticaret karşılama oranlarının 2002-2013 yılları arasındaki durumu incelendiğinde; Türkiye toplam, sanayi ve imalat sanayi dış ticaret karşılama oranlarının sürekli olarak çok yetersiz seviyelerde seyrettiği; buna karşın, Gıda ve İçecek Sanayi dış ticaret karşılama oranlarının çok iyi seviyelerde olduğu görülmektedir. ”

6-2-2 Dış T icaret Karşı lama Oranları

Yı l lar Bazında Dış T icaret Karşı lama Oranları



(%) (2002-2013)

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Türkiye 69,9 68,1 64,8 62,9 61,3 63,1 65,4 72,5 61,4 56,0 64,5 60,3

Sanayi 70,0 69,3 65,9 63,1 61,6 64,6 68,5 73,9 63,2 58,3 67,0 61,8


İmalat 81,4 79,7 74,1 73,0 72,7 75,5 83,3 86,0 72,6 68,5 81,3 71,9

Gıda Ürünleri ve İçecek 138,3 162,1 175,9 202,1 176,8 194,0 172,1 209,4 202,1 190,0 190,1 195,9


Türkiye, İmalat ve Gıda ve İçecek Sanayi ler inde Dış T icaret Karşı lama Oranları (2002-2013)

Küresel Gıda Pazarına Ait Bazı EkonomikGöstergeler

Bölüm:7

Küresel Gıda Pazarına Ait Bazı Ekonomik Göstergeler

76 77


• Büyüme büyük oranda Bağımsız Devletler Topluluğu’nda kuraklık nedeniyle düşmüş olan mahsulün yeniden normal seviyesine çıkmasından kaynaklanmaktadır. 2014’e baktığımızda ABD’de ekim alanlarının genişlediği, Avrupa’da ise özellikle Rusya Federasyonu ve Ukrayna’da olumsuz hava şartları nedeniyle ekimde düşüş olduğu görülmektedir.

• Küresel ticaretin 2013/14’te 135 milyon ton ile rekor kırması beklenmektedir. Bu sezon en önemli olay ABD mısır üretimindeki artış ile bu ülkenin ihracatının %44 oranında artacak olmasıdır.

• Toplam kullanımın da %5 oranında artarak rekor bir seviyeye, 1.233 milyon tona ulaşması beklenmektedir. Yem ve diğer kullanımların artan arz ve düşen fiyatlar sayesinde güçlü bir büyüme göstermesi beklenmektedir.

• Dünya ticaretinin 2013/14’te 142 milyon tonla önceki döneme göre %1,9 daha yüksek gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Bu artış, Asya’nın yapması öngörülen ithalatının Avrupa’nın düşen alımlarını karşılayıp fazla vermesinden kaynaklanmaktadır. Bunun yanında özellikle önde gelen ihracatçılardan Rusya Federasyonu ve Ukrayna’nın ihracat hacimlerinin sırasıyla 5 milyon ve 3 milyon ton artması bekleniyor.

• Toplam buğday kullanımının 2013/14’te önceki döneme göre %1,4 artarak 696,1

• Küresel stokların 2014 hasat mevsimi bitiminde bir önceki yıla göre %30 artarak 217 milyon tona ulaşması beklenmektedir. Bu sayede stok/kullanım oranının 2012/13’teki rekor düşük seviye olan %13,5 seviyesinden %17,4’e çıkması öngörülmektedir. Önde gelen ihracatçıların stok/tükenme oranının da önceki dönem bulunduğu %7,6 seviyesinden %13,7’ye fırlayacağı öngörülmektedir.

milyon tona çıkması beklenmektedir. Gıda amaçlı kullanım, bu artışın en önemli nedeni olarak öne çıkmaktadır. Dünya stoklarının ise açılış değerlerine göre %6,7 oranında yükselerek 167 milyon tona ulaşması beklenmektedir. Bu seviyelerde dünya stok/kullanım oranı 2013/14 döneminde %23,6’ya yükselebilir. Ancak önde gelen ihracatçılardaki stok/tükenme oranının %13,8 gibi düşük bir seviyede kalması bekleniyor. Bu da genel olarak buğday için ihracat olanaklarının daralacağının bir göstergesi.

“Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) Kasım 2013’te yayınladığı “The Food Outlook Report” verilerine göre küresel buğday üretiminin 2013’te %7,4 büyümeyle 708,5 milyon tona ulaşması beklenmektedir. ”

“FAO verilerine göre dünya kaba tahıl üretiminin kuraklık yüzünden darbe alan ABD mısır tarımının yeniden toparlanması ve diğer önde gelen üreticilerin sayesinde 2013’te rekor kırarak %11,4’lük artışla 1.295 milyon tona ulaşması beklenmektedir. ”

Dünya Buğday Pazarına Bakış Dünya Kaba Tahı l Pazarına BakışÜret im Kul lanım ve Stoklar Üret im Kul lanım ve Stoklar

7-1 Buğday 7-2 İr i Danel i Tahı l lar (Kaba Tahı l lar )

milyon ton

Kullanım (sol eksen) Üretim (sol eksen)

Stoklar (sağ eksen)

milyon ton

DÜNYA BİLANÇOSU

Üretim

Ticaret1

Toplam Kullanım

Gıda

Yem

Diğer

Kapanış stoku

ARZ TALEP GÖSTERGELERİ

Kişi başına düşen gıda tüketimi:

Dünya (kg/yıl)

LIFDC (kg/yıl)

Dünya stok/kullanım oranı (%)

Büyük ihracatçıların stok/tükenme oranı (%)2

FAO BUĞDAY FİYAT ENDEKSİ3

(2002-2004=100)

702,4 659,7 708,5 7,4

147,5 139,3 142,0 1,9

698,1 686,5 696,1 1,4

470,8 474,9 482,3 1,6

147,3 133,1 133,9 0,6

80 78,5 80 1,9

180,1 156,3 166,7 6,7

67,1 66,8 66,9 0,1

47,6 47,5 48,0 1,1

26,2 22,5 23,6

18,3 13,6 13,8

2011/12

milyon ton %

öngörü öngörü

2011 2012 2013Ocak-Ekim

Ocak-Ekim2012’e göre

değişim

2012/13tahmini

2013/14tahmini

2013/14’egöre değişim

DÜNYA BİLANÇOSU

Üretim

Ticaret1

Toplam Kullanım

Gıda

Yem

Diğer

Kapanış stoku



Dünya (kg/yıl)

LIFDC (kg/yıl)



FAO KABA TAHIL FİYAT ENDEKSİ

(2002-2004=100)

1 169,1 1 162,4 1 295,1 11,4

133,8 132,2 135,0 2,1

1 162,2 1 173,6 1233,0 5.1

199,3 202,9 206,9 2,0

635,9 658,9 700,1 6,3

327,1 311,8 326,1 4,6

175,8 166,5 217,2 30,5

28,5 28,5 28,7 0,7

39,5 39,6 39,7 0,3

15,0 13,5 17,4

10,5 7,6 13,7

2011/12

milyon ton %

2011 2012 2013Ocak-Ekim


değişim

2012/13tahmini

2013/14öngörü


277 283 258 -7,6

milyon ton milyon ton

Kullanım (sol eksen) Üretim (sol eksen)

Stoklar (sağ eksen)

1 Ticaret ortak bir Temmuz/Haziran pazarlama yılına dayanan ihracatı tanımlamaktadır.2 Önde gelen ihracatçılar Arjantin, Avustralya, Kanada, AB, Kazakistan, Rusya Federasyonu, Ukranya ve ABD’yi içermektedir.3 Uluslararası Tahıl Konseyi (UTK) buğday endeksinden türetilmiştir.

1 Ticaret ortak bir Temmuz/Haziran pazarlama yılına dayanan ihracatı tanımlamaktadır.2 Önde gelen ihracatçılar Arjantin, Avustralya, Brezilya, Kanada, AB, Rusya Federasyonu, Ukranya ve ABD’yi içermektedir.

Kaynak: FAO Kaynak: FAO


214 204 196 -2,1

78 79


• Uluslararası pirinç ticaretinin 2013’te de 2014’te de düşmesi beklenmektedir. 2014’te Endonezya, İran, Kore ve Filipinler’in yerli arz fazlalığı nedeniyle

• Dünya şeker üretiminin 2013/14 sezonunda çok az artması bekleniyor. AB, ABD ve Rusya Federasyonu’nun düşen üretiminin, Tayland, Hindistan ve Güney Afrika’daki artış ile dengelenmesi, büyümenin ise dünyanın en büyük

• Küresel yağlı tohum ürünleri üretimi üst üste ikinci yıl da kullanımla aynı seviyede olacak, ancak küspe bakımından ciddi bir üretim fazlasından söz edilebilir. Bunun sonucunda dünya stoklarında, özellikle de küspe açısından bir tazelenme olacaktır.

• Tahminlere göre küspe stok/kullanım oranı geçen yıla göre ciddi oranda iyileşecek, katı ve sıvı yağda ise bu oran aynı kalacak.

• 2013/14 tahminlerine göre küspe fiyatları nihayet rekor seviyelerden aşağı inecek. Küspe fiyatlarını düşürecek bir etken de yemlik tahılların arzında görülmesi beklenen artış. Sıvı ve katı yağ pazarında ise arz ve zengin stoklar fiyatların nispeten düşük seviyelerde sabit kalmasını sağlayacak.

• Bu sezonun tahminleri büyük oranda Güney Amerika soya üretimindeki patlamanın gerçekleşeceği varsayımına dayanmaktadır.

ithalatı kısacakları tahmin ediliyor. Çin'in ithalatının ise, yerli ve uluslararası fiyatlar arasındaki makas açılmaya devam ederse, yüksek seviyede seyredeceği düşünülmektedir. İhracatçılar arasında Hindistan 2013’te ve 2014’te sevkiyatı kısacak gibi durmasına rağmen her iki yılda da en büyük ihracatçı konumunda kalması beklenmektedir. Dünya üretiminin 2013/14’te kullanımı geçeceği ve stokların artmasına yol açacağı, bunun sonucu olarak stok/kullanım oranının 2014 yılında %35,7’den %36’ya çıkması beklenmektedir.

üreticisi olan Brezilya ile sınırlı kalması beklenmektedir.

• Geleneksel ithalatçıların gelecek fiyat dalgalanmalarından etkilenmemek için stoklarını artırma düşüncelerinin etkisi ile şeker ticaretinin %12 oranında artması beklenmektedir. Dünya şeker tüketiminin ise 2013/14 döneminde gelişmekte olan ülkelerde yerel fiyatların düşmesi ile %2 oranında artması beklenmektedir. Düşük büyümesine rağmen küresel şeker üretiminin üst üste dördüncü kez tüketimi geçmesi beklenmektedir. Stokların artmasını sağlayacak bu üretim fazlasının ise 4,7 milyon ton civarında olacağı öngörülmektedir.

“Daha önceki tahminlerin aksine, en büyük üreticiler olan Çin ve Hindistan’ın kötüleşen şartları nedeniyle 2013 yılı dünya pirinç üretim tahmini 494 milyon tona düşürülmüştür.”

“FAO tahminlerine göre bir önceki dönem 179,6 milyon ton olan dünya şeker üretiminin 2013/14’te 180,2 milyon tona ulaşması öngörülmektedir. ”

“Güney Amerika’daki rekor düzeyde gerçekleşen soya fasulyesi üretimi sonucunda dünya yağlı tohum üretiminin bugüne kadarki en yüksek düzeye çıkması öngörülmektedir.”

Dünya Pir inç Pazarına Bakış

251 240 235 2,2

DÜNYA BİLANÇOSU

Üretim

Ticaret1

Toplam Kullanım

Gıda

Kapanış stoku



Dünya (kg/yıl)

LIFDC (kg/yıl)



FAO PİRİNÇ FİYAT ENDEKSİ

(2002-2004=100)

486,1 489,9 494,1 0,9

38,4 37,6 37,4 -0,5

470,6 476,6 489,0 2,6

395,9 402,4 409,9 1,9

161,0 174,5 179,8 3,0

56,4 56,6 56,9 0,5

70,1 70,1 70,5 0,6

33,8 35,7 36,0

25,2 28,0 28,2

2011/12

milyon ton %

2011 2012 2013Ocak-Ekim


değişim

2012/13tahmini

2013/14öngörü


Dünya Şeker Pazarına Bakış

26,0 21,5 17,80 -19,03

DÜNYA BİLANÇOSU

Üretim

Ticaret

Toplam Kullanım

Kapanış stoku



Dünya (kg/yıl)

LIFDC (kg/yıl)


ISA (Internaional Sugar Agreemant)

GÜNLÜK FİYAT ORTALAMASI (US cent/lb)

175,2 179,6 180,2 0,29

52,5 50,4 56,7 12,49

169,8 172,1 175,4 1,93

66,1 72,0 74,59 3,53

24,20 24,35 24,55 0,81

16,46 16,45 16,76 1,87

38,92 41,86 42,51

2011/12

milyon ton %

2011 2012 2013Ocak-Ekim


değişim

2012/13tahmini

2013/14tahmini


7-3 Pir inç 7-4 Şeker 7-5 Yağl ı Tohum

Dünya Yağl ı Tohum Pazarına Bakış FAO Ayl ık Uluslararası F iyat Endeksi

TOPLAM YAĞLI TOHUM

Üretim

KATI VE SIVI YAĞLAR1

Üretim

Arz2

Kullanım3

Ticaret4

Stok/kullanım oranı (%)

Büyük ihracatçıların stok/tükenme oranı (%)

KÜSPE VE UN5

Üretim

Arz2

Kullanım

Ticaret4

Stok/kullanım oranı (%)

Büyük ihracatçıların stok/tükenme oranı (%)

FAO FİYAT ENDEKSLERİ (Ocak-Aralık)

(2002-2004=100)

Yağlı tohum

Küspe/un

Bitkisel yağ

454,7 481,4 502,5 4,4

183,6 190,2 199,3 4,8

214,7 221,8 232,1 4.6

184,5 190,1 197,9 4,1

98,2 101,9 105,2 3,2

17,1 17,2 17,2

10,2 9,9 10,1

111,2 119,5 126,0 5,4

132,3 136,9 143,8 5,1

117,5 118,8 122,5 3,1

72,7 73,2 78,0 6,7

14,7 15,0 16,8

5,9 7,5 9,5

2011/12

milyon ton %

2011 2012 2013Ocak-Ekim

Ocak-Ekim2012’ye göre

değişim

2012/13tahmini

2013/14tahmini


215 224 207 -7,5

197 238 255 7,3

259 230 192 -16,5

(2002-2004=100)

yağlı tohum

bitkisel yağ

küspe/un

1 Takvim yılı ihracatı (ikinci yıl gösterilmiştir).2 Önde gelen ihracatçılar Hindistan, Pakistan, Tayland, ABD ve Vietnam.

1 Bitkisel, hayvansal ve deniz ürünleri kaynaklı katı ve sıvı yağlar içerir.2 Üretim artı açılış stokları3 Bilanço kalanı4 Ticaret verisi ortak bir Ekim/Eylül pazarlama yılına dayanan ihracatı ifade etmekte, yağ ticareti ile yağ bitkilerinin yağ (küspe) eşdeğeri-nin toplamı olarak (küspe) alınmaktadır.5 Tüm küspe verileri protein eşdeğeri olarak verilmiştir; küspe ve unlar yağ bitkileri yanında hayvansal ve deniz ürünleri kaynaklı olanları da içermektedir.


Kaynak: FAO

80 81


• Et ve et ürünleri fiyatları son iki yıldır uluslararası düzeyde yüksek seyrediyor. FAO Et Fiyatları Endeksi Ekim 2013’te bir önceki yıla göre çok fazla değişmeyerek 184 değerinde gerçekleşti. 2013’te yem maliyetlerindeki düşüş kanatlı hayvan fiyatlarında da bir azalmaya yol açtı ancak büyükbaş ve küçükbaş etinde bir değişim olmazken, domuz eti fiyatlarında artış görüldü.

• Dünya süt ve süt ürünleri ticaretinin arz kısıtlamaları nedeniyle %0,9 oranında düşerek 53 milyon tona (süt eşdeğeri bazında) inmesi öngörülmektedir. Bu durum önceki dört yıl boyunca ortalama %7 oranında olan artışla kıyaslandığında dikkate değer bir bulgudur.

• Asya’nın dünya ithalatının %55’i ile süt ürünleri konusunda ana pazar olmaya devam etmesi beklenirken, bunu %15’le Afrika'nın takip etmesi öngörülmektedir. Bunun yanında Çin, İran, Singapur ve

• Küresel et ticaretinin 2013’te 30 milyon ton, yani üretimin %10’u civarında olması beklenmektedir. Bu seviye önceki yıla göre %1,1 oranında daha yüksek ancak 2012 yılına göre büyümede düşüş görülmektedir. Hatta 2010 ve 2011’de %6 ve 7 olan büyümeye oranlarına göre oldukça düşük seviyelerde olduğu görülmektedir. Bu yavaşlama ithalatçı ülkelerde ulusal arzın iyileşmesinin, ihracatçı ülkelerde ise üretimde

Pakistan’dan ciddi oranda talep artışı gelmesi beklenmektedir. Asya’daki diğer bölgeler, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Endonezya, Japonya, Filipinler, Malezya, Vietnam ve Tayland'ın da önemli pazarlar olarak kalması, ithalat hacimlerinin değişmemesi, ancak bazılarının azalması beklenmektedir.

• Artan dünya fiyatlarının ise toplamda Afrika’nın ithalatını azaltması beklenmektedir. Bunda etkisi olacak ithalatçılar Nijerya, Libya ve Güney Afrika’dır. Latin Amerika ve

Karayipler’de Venezuela, Küba, Kolombiya, Brezilya ve Peru gibi bazı önemli süt tozu ithalatçıları da yüksek fiyatlar nedeniyle düşük alımlar gösterebilir. Buna karşın Rusya Federasyonu’nun ithalatının tereyağı ve yağsız süt tozuna olan ciddi talep nedeniyle artacağı öngörülmektedir. görülen düşüşün bir sonucu olarak ortaya

çıkmaktadır. Bunun yanında büyükbaş eti ticaretinde hafif ve küçükbaş eti ticaretinde ise ciddi artış beklenirken, kanatlı ticaretinin aynı kalacağı, domuz eti ticaretinin ise düşeceği öngörülmektedir.

“FAO verilerine göre et ve et ürünleri üretiminin bir önceki yıla göre %1,4 oranında artarak 308,3 milyon tona ulaşması beklenmektedir. ”

“Dünya süt üretiminin 2013’te %1,9 ile önceki yıllara benzer bir oranda artarak 780 milyon tona çıkması beklenmektedir. Asya, Latin Amerika ve Karayipler’in bu artışa en fazla katkıda bulunması beklenirken, diğer bölgelerde büyümenin sınırlı olması beklenmektedir. ”

Dünya Et ve Et Ürünler i Pazarına Bakış Dünya Süt ve Süt Ürünler i Pazarına BakışFAO Uluslararası Et f iyat Endeksi FAO Uluslararası Süt F iyat Endeksi

7-6 Et ve Et Ürünler i 7-7 Süt ve Süt Ürünler i

183 182 183 1,2

DÜNYA BİLANÇOSU

Üretim

Büyükbaş eti

Kanatlı eti

Domuz eti

Küçükbaş eti

Ticaret

Büyükbaş eti

Kanatlı eti

Domuz eti

Küçükbaş eti



Dünya (kg/yıl)

Gelişmiş (kg/yıl)

Gelişmekte olan (kg/yıl)

FAO ET FİYAT ENDEKSİ

(2002-2004=100)

298,1 304,1 308,3 1,4

67,3 67,4 67,5 0,2

102,6 104,9 106,8 1,8

109,2 112,7 114,6 1,7

13,4 13,4 13,7 1,5

29,0 29,7 30,1 1,1

7,9 8,1 8,4 4,9

12,8 13,1 13,0 -0,4

7,3 7,5 7,4 -2,1

0,8 0,8 1,0 16,3

42,5 43,0 43,1 0,3

78,8 79,0 78,8 -0,3

32,5 33,1 33,5 1,0

2011/12

milyon ton

toplam etdomuz eti

büyük baş eti

küçük baş eti

kanatlı eti

%

2011 2012 2013Ocak-Ekim


değişim

2012/13tahmini

2013/14öngörü


DÜNYA BİLANÇOSU

Toplam süt üretimi

Toplam ticaret

ARZ VE TALEP GÖSTERGELERİ


Dünya (kg/yıl)

Gelişmiş (kg/yıl)

Gelişmekte olan (kg/yıl)

Üretimin ticarette payı (%)

FAO SÜT FİYAT ENDEKSİ

(2002-2004=100)

742,2 765,6 780,3 1,9

49,7 53,4 53 -0,9

105,2 107,3 108,2 0.8

234,6 237,0 236,2 -0,3

71,7 74 75,6 2,2

6,7 7,0 6,8 -2,7

2011

milyon ton %

2011 2012 2013Ocak-Ekim


değişim

2012tahmini

2013öngörü


230 194 240 25

(2002-2004=100) (2002-2004=100)Kaynak: FAO

Kaynak: FAO

Kaynak: FAO

Kaynak: FAO

82 83


• Eylül 2012’den beri düşen FAO Küresel Gıda Tüketim Fiyat Endeksinin bu eğilimi son 6 ayda ivmelendi. Endeksteki düşüşün arkasında uluslararası tahıl fiyatlarındaki, özellikle de ticaretten ziyade tüketimde büyük pay sahibi olan kaba tahıllar ve buğdaydaki düşüş yer almaktadır.

• FAO Gıda Fiyat Endeksi Ekim 2013’te Eylül’e göre %1,3 artarak 205,8 puan seviyesine yükselmiştir. Bu seviyenin geçen

yılın Ekim ayına göre 11 puan (%5,3) düşük olduğu görülmektedir. Son artış aynı zamanda 2013 Nisan ayından beri görülen ilk artış olması bakımından dikkate değerdir. Bu yükselme daha ziyade şeker fiyatlarındaki artışla ilişkili olsa da diğer gıdaların fiyatlarında da artış olduğu görülmektedir.

• FAO Tahıl Fiyat Endeksi Ekim 2013’te önceki aya göre 2 puan (%1) artarak 197’ye yükselmesine rağmen bu değerin 2012 yılı Ekim ayına göre %22 oranında düşük olduğu görülmektedir.

• FAO Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi Eylül ayında 3,7 puan (%2) yükselerek 188 puana yükselmiştir. Güneydoğu Asya’daki

üretimin tahminlerden az olması ve ciddi ithalat talebi sonucunda palm yağ fiyatları %5’in üzerinde bir artış göstermiştir. Diğer yandan, 2013/14 sezonunda ciddi oranda artacak stok beklentilerine paralel olarak soya yağı fiyatları düştü ve Ekim 2011 ve 2012’de görülen seviyelerin aşağısına sabitlendi.

• FAO Süt ve Süt Ürünleri Fiyat Endeksi Ekim’de 1 puan artarak 252 puan olarak gerçekleşmiştir. Özellikle Çin’den kaynaklanan yağlı süt tozu talebinin halen güçlü olması ve bu ürünle beraber tereyağı fiyatları da yüksek seyretmiştir. Buna karşın yağsız süt tozu fiyatları düşmüş, peynir fiyatları ise değişmemiştir.

• FAO Et Fiyat Endeksi’nin neredeyse sabit kalarak 184,2 puanda seyrettiği görülmektedir. Farklı et kategorilerine baktığımızda büyükbaş ve küçükbaş hayvan eti fiyatları yükselirken kanatlı ve domuz eti fiyatlarının düştüğü görülmektedir.

• FAO Şeker Fiyat Endeksi Ekim’de18,4 puan (%7,4) yükselerek üst üste üçüncü kez artmıştır. Ekim’deki artış, dünyanın en büyük üreticisi ve ihracatçısı konumundaki Brezilya’nın orta ve güney kesiminde yaşanan kötü hava koşullarının hasadı geciktirmesi nedeniyle yaşanmıştır. Toplamda şeker fiyatları, 2013/14 sezonu için üretim fazlası öngörülmesinin de etkisiyle Ekim ayı boyunca değişken bir seyir izlemiştir.

• AB’nin iş hacmi, katma değer ve istihdam açısından en büyük sektörü olan Gıda ve İçecek Sanayi; 286.000 işletme, 1,048 milyar avro iş hacmi ve 100 milyar avronun üzerinde dış ticaret büyüklüğü ile 4,2 milyon kişiye istihdam sağlamaktadır.

• Toplam iş hacminin %20’sini temsil eden et sektörü, iş hacmi açısından AB Gıda ve İçecek Sanayi’nin en büyük alt sektörüdür.

• AB Gıda ve İçecek Sanayi ticaret dengesi, 2012 yılında 23 milyar avroya ulaşarak rekor kırmıştır. 2012 yılında 2011 yılına göre ithalat neredeyse aynı kalırken ihracat %13,2 oranında artmıştır.

• Alt sektörler itibarı ile en fazla ihracat büyümesi sıvı ve katı yağlar, alkollü içkiler, hazır hayvan yemleri ve fırıncılık ürünleri ve unlu mamuller alt sektörlerinde gerçekleşmiştir.

• AB Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı, 2013 yılının ilk yarısında, 2012 yılının aynı dönemine göre %4 oranında artmıştır. İthalat değerinin ise neredeyse aynı kaldığı görülmektedir.

• 2012 yılında hanehalkı harcamaları içinde gıda ve alkolsüz içeceklerin payı %14,6 olarak gerçekleşmiştir. Hanehalkı harcamaları içinde gıda ve alkolsüz içecek harcamaları “konut, su ve enerji” harcamalarından sonra ikinci sırada yer almaktadır.

• AB, global gıda ticaretindeki payı her geçen yıl azalmasına karşın, dünyanın en büyük gıda ve içecek ürünleri ihracatçısı

olarak liderliğini sürdürmektedir.

• Dünya’da Gıda ve İçecek Sanayi’ne bakıldığında AB, ABD ve Çin’in öne çıktığı görülmektedir. AB önde gelen gıda ve içecek üreticisi olarak önemli bir rol oynamaktadır. AB Gıda ve İçecek Sanayi iş hacminin ABD ve Çin’in iki katından daha büyük olduğu görülmektedir.

• Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2013 yılında açıklamış olduğu ’Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri 2011’ verilerine göre; 2005 yılında 30.717 olan Gıda ve İçecek Sanayi işletme sayısı, 2011 yılında 8.866 adet artarak (%28,9) 39.583’e ulaşmıştır. İşletmelerin 39.101’i Gıda Sanayi’nde, 482’si ise İçecek Sanayi’nde faaliyet göstermektedir.

• Alt gruplar itibarıyla en fazla yoğunlaşmanın fırın ve unlu mamuller imalatı grubunda gerçekleştiği, en az işletmeye sahip alt grubun ise balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması olduğu görülmektedir.

• 2005 yılında Gıda ve İçecek Sanayi'nde 290.810 kişi olan çalışan sayısı, 2011 yılında 120.625 (%41,5) artarak 411.435 kişi olmuştur. Çalışanların 397.679'unun Gıda Sanayi'nde, 13.756'sının ise İçecek Sanayi'nde olduğu görülmektedir.

• Alt gruplar itibarı ile incelendiğinde; çalışan sayıları bakımından en fazla yoğunlaşmanın fırın ve unlu mamuller imalatı grubunda gerçekleştiği, istihdamın en az olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve

saklanması olduğu görülmektedir.

• Gıda ve İçecek Sanayi'nde faaliyet gösteren işletmelerin toplam üretimi 2005 yılında 46 milyar TL iken, 2011 yılında %125,6 artarak 103,8 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.

• Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde; üretim değeri bakımından en fazla yoğunlaşmanın sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması grubunda gerçekleştiği, üretim değerinin en az olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması olduğu görülmektedir.

• Gıda ve İçecek Sanayi'nde faaliyet gösteren işletmelerin yapmış olduğu toplam ciro 2005 yılında 48,2 milyar TL iken; 61,7 milyar TL (%128,2) artarak 2011 yılında 109,9 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.

• Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde; ciro değeri bakımından en fazla yoğunlaşmanın sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması grubunda gerçekleştiği, ciro değerinin en az olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması olduğu görülmektedir.

• Gıda ve İçecek Sanayi'nde faaliyet gösteren işletmelerin yaratmış oldukları toplam katma değer, 2005 yılında 7,4 milyar TL iken 2011 yılında %99,1 oranında artarak 14,7 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.

• Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde ise katma değer bakımından en fazla yoğunlaşmanın diğer gıda maddeleri imalatı grubunda gerçekleştiği, yaratılan

katma değerin en az olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması olduğu görülmektedir.

• Gıda ve İçecek Sanayi'nde iş gücü verimliliği (çalışan başına katma değer) 2005 yılında 25.382 TL iken, 2011 yılında %40,8 oranında artarak 35.728 TL olarak gerçekleşmiştir.

• Alt gruplar itibarı ile incelendiğinde 2011 yılında çalışan başına katma değer tutarının en yüksek olduğu alt sektörün “bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı” sektörü, çalışan başına katma değer tutarının en düşük olduğu alt sektörün ise “fırın ve unlu mamuller imalatı” grubunun olduğu görülmektedir.

• Türkiye İstatistik Kurumu “Sanayi ve Hizmet Sektöründe Yoğunlaşma Çalışması” 2011 yılı sonuçlarına göre Gıda ve İçecek Sanayi alt sektörlerinin 10’u çok yüksek, 7’si yüksek, 7’si orta ve 5’i de düşük derecede yoğunlaşma oranına sahiptir.

• T.C. Merkez Bankası verilerine göre; Gıda ve İçecek Sanayi'nde faaliyet gösteren yabancı sermayeli firmaların sayısı 1954-2007 yılları arasında kümülatif olarak 310 adet iken, 2008-2013 yılları arasında 226 adet (%72,9) artarak 536'ya yükselmiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi'nde, 2008-2013 yılları arasında en fazla yabancı sermayeli firmanın faaliyete geçtiği yıl 64 firma ile 2010 yılı olurken, en az yabancı sermayeli işletmenin faaliyete geçtiği yıl 13 firma ile 2013 yılı olmuştur.

“FAO Küresel Gıda Tüketim Fiyat Endeksi istikrarlı”

7-8 FAO Fiyat Endeksler i Yönet ic i Özet i

Küresel Gıda Tüket im Fiyat Endeksi ve Gıda Fiyat Endeksi

Gıda Fiyat Endeksi Gıda Emtia Fiyat Endeksi

FAO Küresel Gıda Tüketim Endeksi

Et

Bitkisel yağlar

Tahıl

Süt ve süt ürünleri

Şeker

O E

2012 2013

Ş KM ŞAN MM NH MT HA TE AE EK EA K

FAO Gıda Fiyat Endeksi

(Ekim 2010- Ekim 2013)

84 85


• İmalat sanayinde, 2013 yılı sonu itibarıyla faaliyet gösteren yabancı sermayeli firmaların (5.301 adet) %10,1'i Gıda ve İçecek Sanayi'nde (536 adet) faaliyet göstermektedir.

• 2012 yılında 2011 yılına göre 3,3 kat artarak 2,2 milyar dolar olarak gerçekleşen Gıda ve İçecek Sanayi uluslararası yatırım girişi, 2013 yılında 2012 yılına göre %84,5 oranında azalarak 342 milyon dolar seviyesine kadar gerilemiştir.

• TÜİK tarafından yapılan Hanehalkı Tüketim Harcamaları Araştırması 2008-2012 yılları sonuçlarına göre; hanehalklarının yapmış olduğu harcamalar içerisinde en yüksek ikinci payı, inceleme dönemindeki tüm yıllarda, gıda ve içecek harcamaları almaktadır. En yüksek pay ise konut, su, elektrik ve diğer yakıtlar harcamalarına aittir.

• Gıda ve içecek harcamalarının toplam harcamalar içindeki payı, inceleme dönemi başı ve sonu itibarıyla 2,9 puan azalırken, ulaştırma harcamalarının payı 3,1 puan artmıştır. Toplam harcamalar içinde en yüksek paya sahip olan konut, su, elektrik ve diğer yakıtlar harcamalarının payı ise 3,3 puanlık azalışla %25,8 olarak gerçekleşmiştir.

• Hanehalkı başına ortalama aylık gıda ve içecek (alkollü ve alkolsüz) harcaması 2012 yılında 2008 yılına göre %26,9 oranında artarak 371 TL’den 471 TL’ye yükselmiştir.

• Gelire göre sıralı %20'lik gruplar itibarıyla tüketim harcamalarının dağılımı incelendiğinde; 2012 yılında gelirden

en az pay alan beşinci %20'lik grupta yer alan hanehalklarının, gıda ve içecek harcamasına ayırdıkları pay %33,9 iken, gelirden en fazla pay alan birinci gruptaki hanehalklarının ayırdığı payın %17,5 olduğu görülmektedir.

• TÜİK Bölgesel Hanehalkı Tüketim Harcamaları Araştırması sonuçlarına göre; 2010-2012 ortalaması olarak hanehalklarının yapmış olduğu toplam tüketim harcamaları içerisinde gıda ve alkolsüz içecek harcamaları payının en yüksek olduğu coğrafi bölge, %28,1'lik payla Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi olmuştur.

• Üç büyük ilimizin gıda ve alkolsüz içecek harcamaları payı incelendiğinde ise 2010-2012 dönemi ortalaması olarak en yüksek payın %18,4 ile İzmir'e ait olduğu anlaşılmaktadır. Bu ili %17,6'lık payla Ankara, %16,6'lık payla da İstanbul takip etmektedir.

• EUROSTAT ve OECD iş birliğiyle yürütülen 2012 yılı “Gıda ve İçki Satınalma Gücü Paritesi” çalışmasına göre Gıda ve Alkolsüz İçecekler grubunda 37 ülke içinde Norveç 186’lık endeks değeri ile en pahalı ülke olurken, Makedonya 58'lik endeks değeri ile en ucuz ülkedir. Türkiye'nin Gıda ve Alkolsüz İçecekler grubundaki fiyat düzeyi endeksi 88 olup, bu grupta AB ortalamasından daha ucuzdur. Türkiye'nin en yüksek fiyat düzeyi 205 endeks değeri ile alkollü içecekler grubunda olup, AB ortalamasının oldukça üzerindedir.

• Türkiye İstatistik Kurumu AR-GE Faaliyetleri

Araştırması sonuçlarına göre; 2006 yılında 59,9 milyon TL olan Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE harcamalarının, 2012 yılında %37,4 oranında artarak 82,4 milyon TL'ye yükseldiği görülmektedir.

• Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE harcamalarının 26,8 milyon TL'si diğer cari, 40 milyon TL'si personel, 14,4 milyon TL'si makine ve teçhizat ve 1,1 milyon TL'si de sabit tesis harcamalarından oluşmuştur.

• Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE faaliyetinde çalışanların sayısı 2006 yılında 473 iken, %62 oranında artarak 2012 yılında 766’ya yükselmiştir. Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE çalışmalarında istihdam edilenlerin 473’ü (%61,8) araştırmacı olarak görev yaparken, 220 ’si (%28,7) teknisyen ve 73’ü (%9,5) de diğer destek personeli olarak görev yapmaktadır.

• TÜİK'in harcamalar yöntemine göre açıklamış olduğu GSYİH verileri çerçevesinde, 1998-2013 yılları arasında Türkiye ekonomisi cari fiyatlarla 22,2 kat büyüyerek 70 milyar TL'den 1.562 milyar TL'ye yükselmiştir. Söz konusu dönemde Gıda ve İçecek Sanayi 19,3 kat artarak 15 milyar TL'den 290 milyar TL'ye yükselmiştir.2013 yılında GSYİH cari fiyatlarla %10,2 oranında büyürken Gıda ve İçecek Sanayi büyümesi %3,9 olarak gerçekleşmiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi'nin GSYİH içindeki payı 1998 yılı başında %21,4 iken, 2013 yılı sonunda söz konusu pay %18,6'ya kadar gerilemiştir. 2013 yılındaki bu pay

inceleme döneminde elde edilen en düşük değer olurken, payın en yüksek olduğu yıl %21,6 ile 2003 olmuştur.

• TÜİK'in harcamalar yöntemine göre açıklamış olduğu veriler çerçevesinde; 1998-2013 yılları arasında Türkiye ekonomisi sabit fiyatlarla yaklaşık 1,7 kat büyüyerek 70 milyar TL'den 122 milyar TL'ye yükselmiştir. Aynı dönemde Gıda ve İçecek Sanayi büyümesi 1,5 kat artarak 15 milyar TL'den 23 milyar TL'ye yükselmiştir. 2013 yılında Gıda ve İçecek Sanayi, %1,9’luk büyüme oranı ile %4’lük Türkiye ekonomisi büyüme oranına göre daha düşük bir büyüme performansı göstermiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi’nde 2013 yılının sadece son iki ayında elde edilen yıllık ÜFE değerleri, 2012 yılına göre daha yüksek seviyede gerçekleşirken, geri kalan on ayda ise 2013 yılının daha düşük yıllık ÜFE değerleri aldığı görülmektedir.

• 2011-2013 yılları incelendiğinde, Gıda ve İçecek Sanayi yıllık ÜFE değerleri bakımından en düşük fiyat artışlarının elde edildiği yılın 2013 olduğu, en yüksek değerlerin ise 2011 yılında gerçekleşmiş olduğu anlaşılmaktadır.

• Gıda ve İçecek Sanayi'nde, 2011-2013 yıllarının tüm aylarını kapsayan inceleme döneminde, en yüksek değer %12,12 ile 2011 yılı Kasım ayında, en düşük değer ise %5,19 ile 2012 yılı Aralık ve 2013 yılı Ocak aylarında elde edilmiştir.

• 2013 yılında Gıda ve İçecek Sanayi alt sektörlerinde, sadece bitkisel ve hayvansal

sıvı&katı yağlar imalatı alt sektöründe ÜFE %1,05 oranında azalırken, diğer tüm alt sektörlerde ÜFE değerleri artmıştır.

• 2013 yılında en yüksek oranlı yıllık artış %25,64 ile sebze ve meyvelerin işlenmesi ve muhafazası sektöründe görülürken, en düşük oranlı artışlar ise %1,02 ve %2,15 ile hazır hayvan yemleri ve içecekler sektörlerinde gerçekleşmiştir.

• Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda yıllık TÜFE değerleri, 2013 yılında; bir önceki yılın aynı aylarına göre genelde daha yüksek değerlerde gerçekleşmiştir.

• Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda fiyatlar 2013 yılında %9,67 oranında artarken; alkollü içecekler grubundaki yılsonu fiyat değişimi %10,52 ile daha yüksek bir seviyede gerçekleşmiştir. Söz konusu yılda Türkiye genel TÜFE değeri ise %7,40 ile her iki gruba göre de daha düşük olmuştur.

• Yıllık üretim endeksi değişim oranları incelendiğinde; 2013 yılında sanayi ve imalat sanayi üretimleri sırasıyla %3 ve %4 oranlarında artarken, Gıda Sanayi %5,3 artmış, İçecek Sanayi ise %2,2 oranında düşmüştür.

• Son sekiz yılda (2005-2013) Gıda Sanayi ortalama olarak %4,8 oranında büyürken, İçecek Sanayi de %3,6 oranında büyümüştür. Sanayi ve imalat sanayilerindeki %3,8’lik ortalama yıllık artış oranları dikkate alındığında, Gıda Sanayi’nin daha olumlu bir performans gösterdiği, buna karşılık İçecek Sanayi’nin özellikle 2013 yılındaki daralmaya bağlı olarak daha düşük

bir performans göstermiş olduğu ortaya çıkmaktadır.

• Gıda Sanayi’nde elde edilen en yüksek oranlı aylık üretim endeksi artış oranı Nisan ayındaki %14,4'lük değer olurken, İçecek Sanayi'ndeki en yüksek oranlı artış yılın ilk ayında gerçekleşen %15,3'lük değerdir.

• T.C. Merkez Bankası verilerine göre; Gıda ve İçecek Sanayi kapasite kullanım oranları, 2013 yılının tüm aylarında imalat sanayi kapasite kullanım oranlarından daha düşük değerlerde gerçekleşmiştir.

• İmalat sanayi kapasite kullanım oranı tüm aylarda %70'lerin üzerinde değerler alırken, Gıda ve İçecek Sanayi kapasite kullanım oranı da Mart-Mayıs 2013 dönemi hariç, %70'lerin üzerinde gerçekleşmiştir. Mart-Mayıs döneminde ise oranlar %70’lerin altında kalmıştır.

• Gıda ve İçecek Sanayi kapasite kullanım oranlarının 2012 ve 2013 yıllarındaki aylık değerleri incelendiğinde; 2013 yılı değerlerinin Ocak, Ekim ve Kasım ayları hariç, geri kalan dokuz ayda genelde 2012 yılı değerlerinden daha yüksek olduğu görülmektedir.

• 2008 yılında Gıda ve İçecek Sanayi'ne tahsis edilen 513 adet belge karşılığında 12.013 kişiye istihdam olanağı yaratılırken, 2013 yılında 344 belge karşılığında 11.714 kişiye istihdam sağlanmıştır. Başka bir ifade ile 2013 yılında Gıda ve İçecek Sanayi'ne tahsis edilen belge sayısı 2008 yılına göre %32,9 oranında azalmasına rağmen, istihdamdaki azalma çok daha az

gerçekleşmiştir. Bu gelişmenin sonucunda yatırım teşvik belgesi başına düşen istihdam 23 kişiden, 34 kişiye yükselmiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi'ne, 2008 yılında 1.054 milyon TL yatırım teşviki yapılırken, 2013 yılında yapılan yatırım teşviki yaklaşık olarak 2,7 kat artarak 2.884 milyon TL olmuştur. 2008 yılında belge başına teşvik tutarı 2,05 milyon TL olurken, 2013 yılında 8,4 milyon TL'ye yükselmiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi'ne, 2013 yılında tahsis edilen yatırım teşviklerinin adedi, ilk 10 il için 146 adet olarak değişmezken; tutar olarak %5,6’lık artışla 1.537 milyon TL seviyesinden 2013 yılında 1.624 milyon TL'ye yükselmiştir.

• İlk 10 il, 2012 yılında Gıda ve İçecek Sanayi tarafından kullanılan yatırım teşvik tutarlarının %67,1'ini kullanırken, 2013 yılında bu oran %56,3’e gerilemiştir. 2012 yılında ilk 10 ilin kullanmış olduğu belge sayısı, 146 adet ve yaratmış olduğu istihdam 4.740 kişi iken; 2013 yılında belge sayısı 146 adet ile değişmemiş, çalışan sayısı ise 6.184 kişiye yükselmiştir.

• 2012 yılında 399 milyon TL ile İzmir ilk sırada yer alırken, 2013 yılında 250,6 milyon TL ile ilk sırada yer alan il Şanlıurfa olmuştur. İstanbul 2012 yılı sıralamasında dokuzuncu sırada yer alırken, 2013 yılında ikinci sıraya kadar yükselmiştir.

• TÜİK'in yayımladığı Brüt Ücret-Maaş Endeksi verilerine göre; 2009-2013 yılları arasında gerek Gıda gerekse de İçecek sanayilerindeki brüt ücret ve maaşlar

incelenen dönemdeki hiçbir yılda bir önceki yıla göre azalma göstermemiş; aksine sürekli olarak artan bir trend göstermiştir.

• TÜİK'in yayımladığı İstihdam Endeksi verilerine göre; 2006-2013 yılları arasında Gıda Sanayi için ortalama yıllık istihdam artış oranı %4,6 iken, bu oran İçecek Sanayi için %4,3 ile daha düşük olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemde imalat sanayi istihdamının yıllık artışının %2,1 gibi daha düşük bir oranda olduğu göz önüne alınırsa, Gıda ve İçecek sanayilerindeki istihdam artışının, imalat sanayi istihdam artışından daha yüksek oranda olduğu anlaşılmaktadır.

• Gıda ve İçecek Sanayi'nin 2002-2013 yılları arasında ihracatı 6,3 kat (%530) artarak 1,9 milyar dolar seviyesinden 11,9 milyar dolara yükselirken; aynı dönemde Türkiye toplam ihracatı ile sanayi ve imalat sanayi ihracatları ise yaklaşık olarak 4'er kat artmıştır.

• 2013 yılında sanayi, imalat sanayi ve Türkiye toplam ihracatındaki gerilemenin aksine, Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı 2012 yılındaki 10,7 milyar dolar seviyesinden 11,9 milyar dolara yükselmiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi’nin, Türkiye toplam ihracatın içindeki payı 2012 yılında ihracat tutar olarak artmasına rağmen, pay olarak 0,4 azalarak %7’ye gerilemiştir. 2013 yılında Türkiye toplam ihracatının azalıp, Gıda ve İçecek Sanayi ihracatının artmasına paralel olarak sektörün payı da 0,8 puan artarak %7,8’e yükselmiştir.

Yönet ic i Özet i Yönet ic i Özet i

86 87


• Gıda ve İçecek Sanayi'nde krizin başlangıç yılı olan 2008 yılındaki %25,4'lük artış oranı Türkiye, sanayi ve imalat sanayi ihracatları yıllık artış oranından daha yüksek seviyede gerçekleşirken, krizin daha da derinleştiği 2009 yılında elde edilen %3,6'lık artış oranı, söz konusu sektörlerdeki azalış oranlarından daha olumlu olmuştur. Aynı bulgu, 2013 yılı için de geçerli olup, Gıda ve İçecek Sanayi'nde elde edilen %10,7'lik ihracat artış oranı, diğer sektörlerde elde edilen azalış oranlarından daha olumludur.

• Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı alt sektörler bazında incelendiğinde, işlenmiş sebze ve meyve, bitkisel ve hayvansal yağlar, öğütülmüş tahıl ürünleri ile kakao, çikolata ve şekerleme alt sektörlerinin diğer alt sektörlere göre daha ön plana çıkmış olduğu görülmektedir. İşlenmiş sebze ve meyve sektörünün 2013 yılındaki ihracat tutarı 3.976 milyon dolar seviyelerinde iken, bitkisel ve hayvansal yağlar 1.423 milyon dolar, öğütülmüş tahıl ürünlerinin 1.250 milyon dolar ve kakao, çikolata ve şekerlemelerin de 1.098 milyon dolar seviyesinde olduğu görülmektedir.

• Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı 2012-2013 yıllarında aylar itibarıyla incelendiğinde; 2013 yılının tamamındaki aylık ihracat değerlerinin, 2012 yılı aylık değerlerine göre daha yüksek değerlerde gerçekleşmiş olduğu anlaşılmaktadır. Diğer bir ifade ile sektörün ihracatı bakımından 2013 yılı 2012 yılına göre daha başarılı geçmiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi ihracatının 2011-2013 yıllarında ülkelere göre dağılımı incelendiğinde; her üç yılda da ilk üç sıradaki Irak, Almanya ve İtalya'nın sıralamadaki yerlerinin değişmediği görülmektedir. Gıda ve İçecek Sanayi ihracatı içindeki ilk 10 ülkenin toplam payı, 2013 yılında 2012'ye göre az da olsa azalmış ve %57,5 seviyesinde gerçekleşmiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı, 2002-2013 yılları arasında 4.4 kat artarak 1,3 milyar dolardan 6,05 milyar dolara yükselirken; aynı dönemde Türkiye toplam ithalatı 5, sanayi ve imalat sanayi ithalatları ise yaklaşık olarak 4.8 kat artmıştır.

• Gıda ve İçecek Sanayi'nin Türkiye toplam ithalatı içerisindeki payı, 2002 yılından itibaren 2007 yılına kadar azalmıştır. 2007 yılında %1,6 olan pay, 2008 yılında %1,9'a, 2009 yılında da %2,3'e yükselmiş; 2010 yılında tekrar azalarak %2'ye gerilemiştir. 2011 yılında %2,2’ye yükselen pay, 2012 ve 2013 yıllarında %2,4 seviyelerinde gerçekleşmiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı, inceleme döneminde sadece 2009 kriz yılında %14,8 oranlarında azalmış, 2002-2008 dönemindeki tüm yıllarda ise değişen oranlarda artış sağlamıştır. 2010-2013 yılları da sektör ithalatının artış gösterdiği bir dönem olmuş ve sektörün ithalatı 2010’da %18, 2011’de %39,3, 2012’de %6,9 ve 2013’te de %7,4 oranlarında artmıştır.

• Gıda ve İçecek Sanayi toplam ithalatı

içinde en yüksek paya sahip olan alt sektör, %42,2'lik oranla bitkisel ve hayvansal yağlar sektörüdür. Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı içindeki payı bakımından ikinci ve üçüncü sırada %12,5 ve %9’luk paylarla başka yerde sınıflandırılmamış gıda maddeleri ve et ve et ürünleri yer almaktadır.

• 2012-2013 yılları Gıda ve İçecek Sanayi ithalatının aylara göre dağılımı incelendiğinde; 2013 yılının Haziran ayı dışındaki on bir ayda aylık ithalat değerlerinin 2012 yılı aylık değerlerine göre daha yüksek değerlerde gerçekleştiği anlaşılmaktadır.

• Gıda ve İçecek Sanayi ithalatının 2011-2013 yıllarında ülkelere göre dağılımı incelendiğinde; her üç yılda da ilk on ülke arasında yer alan ülkelerin ABD, Almanya, Endonezya, Hollanda, İspanya, Malezya, Rusya Federasyonu ve Ukrayna olduğu görülmektedir. İlk 10 ülkenin Gıda ve İçecek Sanayi ithalatı içindeki toplam payı 2011 yılında %64,7 iken; bu pay 2012 yılında %68,7'e yükselmiş, 2013 yılında ise %65,4 seviyesine gerilemiştir.

• Gıda ve İçecek Sanayi, Türkiye dış ticaretinde sürekli olarak dış ticaret fazlası veren ender sektörler arasında yer almaktadır. 2002-2013 yıllarını kapsayan inceleme döneminde Gıda ve İçecek Sanayi, hiçbir yılda dış ticaret açığı vermezken, Türkiye toplam dış ticareti ve imalat sanayi sürekli olarak dış ticaret açığı veren bir yapı sergilemektedir. 2009 kriz yılına rağmen %29,2 oranında artarak 3,5 milyar dolar seviyesinin üstünde gerçekleşen

sektörün dış ticaret fazlası, 2013 yılında da %14,4 oranında artarak 5,8 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.

• Dış ticaret karşılama oranlarının 2002-2013 yılları arasındaki durumu incelendiğinde; Türkiye toplam, sanayi ve imalat sanayi dış ticaret karşılama oranlarının sürekli olarak çok yetersiz seviyelerde seyrettiği; buna karşın, Gıda ve İçecek Sanayi dış ticaret karşılama oranlarının çok iyi seviyelerde olduğu görülmektedir.

• 2002 yılında %138,3 olan Gıda ve İçecek Sanayi dış ticaret karşılama oranı, inceleme döneminde inişli-çıkışlı bir seyir izlemiş; 2009 yılındaki %209,4'lük en yüksek seviyesine ulaştıktan sonra, 2010 yılında %202,1’e, 2011 ve 2012 yıllarında ise %190 seviyesine kadar gerilemiştir. 2013 yılında ise 5,8 puan artarak %195,9 seviyesine kadar yükselmiştir.

Yönet ic i Özet i

88

Documents

€¦ · Avrupa Birliği Gıda ve İçecek Endüstrileri Konfederasyonu (FoodDrinkEurope), Data & trends of the . ... 1-3 AB Dış Ticareti (2012) • AB Gıda ve İçecek Sanayi