AZƏRBAYCAN İQTİSADİYYATININ

MAKROİQTİSADİ TƏHLİLİ

Elşən Bağırzadə

iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru

Bakı - 2016

ÜMUMİ DAXİLİ MƏHSUL (ÜDM)

-0.7

-22.6-23.1

-19.7

-11.8

1.3

5.8

107.4

11.19.9 10.611.2

7

26.4

34.5

26

10.89.3

5

0.12.2

5.8

2.81.1

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

20011

2012

2013

2014

2015

ÜDM-də artım (%)

ÜMUMİ DAXİLİ MƏHSUL (ÜDM)

703.12415.2

5272.8 5707.7 6235.9 72768680.4

13238.7

20983

33050.3

48852.5

44297

52909.3

65951.6

69683.9

73560.575188.4

52969.2

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

19

91

19

95

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

20

15

ÜDM, mln $

ÜMUMİ DAXİLİ MƏHSUL (ÜDM)

Dünya Bankına görə Azərbaycanda və Avropa və Mərkəzi Asiyanın inkişaf

etməkdə olan ölkələrində ÜDM-nin artım tempi, %

ÜMUMİ DAXİLİ MƏHSUL (ÜDM)

• Dünya Bankına görə Azərbaycanda

iqtisadi artım (ÜDM artımı) 2016-cı ildə

0,8%, 2017-ci ildə 1,2%, 2018-ci ildə isə

2,7% olacaqdır.

• Beynəlxalq Valyuta Fonduna görə isə

Azərbaycanda iqtisadi artım 2016-ci ildə

2,5% olacaqdır.

ÜMUMİ DAXİLİ MƏHSUL (ÜDM)

Mənbə: Dünya Bankı

ÜMUMİ DAXİLİ MƏHSUL (ÜDM)

• Beynəlxalq Valyuta Fondunun

hesbalamalarına görə:

– Azərbaycan 2014-cü ildə 74,1 milyard

dollarlıq nominal ÜDM göstəricisinə görə

dünya ölkələri arasında 69-cu sırada,

– 165,9 milyard dollarlıq satınalma gücü

paritetli ÜDM göstəricisinə görə isə dünya

ölkələri arasında 66-cı sıradadır.

ÜMUMİ DAXİLİ MƏHSUL (ÜDM)

11.1 9.9 10.6 11.27

26.4

34.5

26

10.8 9.3

5

0.12.2

5.82.8 1.12.5

7.93.9 3.9 3

66.363.2

36.8

6.8

14

1.8

-9.3

-5

1

9.9 8.7

13.8 14.8 13.6

8.311.9 11.4

15.9

3.77.9 9.4 9.7 10

7

1.1

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

70

80

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 20011 2012 2013 2014 2015

ÜDM-də artım (%) Neft ÜDM-də artım (%) Qeyri-neft ÜDM-də artım (%)

ÜMUMİ DAXİLİ MƏHSUL (ÜDM)

29

71

31.8

68.2

31

69

30

70

31.3

68.7

44.1

55.9

53.8

46.2

56.1

43.9

55.4

44.6

45.1

54.9

48.1

51.9

49.6

50.4

44.7

55.3

41.6

58.4

39

61

30.7

69.3

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Neft ÜDM, % Qeyri-neft ÜDM, %

ÜMUMİ DAXİLİ MƏHSUL (ÜDM)

30.3

48

60.1

63.8 63.8

70.8 71.8 73 73.3 73.5

77.881

84 84.581.2 81.7 82.5 81.5 82.5 81.9 81.2

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

19

95

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

20

15

ÜDM istehsalında özəl sektorun payı, %

ÜMUMİ DAXİLİ MƏHSUL (ÜDM)

98.3310.3

662.9 710.5 768.9 888.51048.5

1579.8

2471.6

3841.7

5603.3

5018.2

5922

72857594.3

7912.5 7985.9

5558.7

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

19

91

19

95

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

20

15

Adambaşına ÜDM, $

ÜMUMİ DAXİLİ MƏHSUL (ÜDM)

• Dünya Bankına görə:

– Azərbaycan 2014-cü ildə 7884 dollarlıq

adambaşına nominal ÜDM göstəricisi üzrə

dünyada 75-ci sırada,

– 17761 dollarlıq adambaşına satınalma

gücü paritetli ÜDM göstəricisi üzrə isə 68-ci

sıradadır.

ÜMUMİ DAXİLİ MƏHSUL (ÜDM)

• Dünya Bankının hesablamalarına görə Azərbaycan 2014-cü ildə adambaşına düşən 7590 dollarlıq ÜMG göstəricisinə görə 53 ölkənin daxil olduğu “yuxarı orta gəlirli iqtisadiyyatlar” (adambaşına ÜMG göstəricisi 4126$-12735$ arası) arasındadır.

• Qeyd olunan 53 ölkə arasında Belarus, Braziliya, Bolqarıstan, Çin, İran, Qazaxıstan, Malaziya, Meksika, Rumuniya, Türkiyə və Türkmənistan kimi ölkələr də vardır.

ÜMUMİ DAXİLİ MƏHSUL (ÜDM)

7884 8040

3646

12276

1269

2233 2037

12735

1099

30823670

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

Azərb

aycan

Bela

rus

Erm

ənis

tan

Qazaxıs

tan

Qır

ğız

ısta

n

Mold

ova

Özbəkis

tan

Rusiy

a

Tacik

sitan

Ukra

yna

Gürc

üsta

n

2014-cü ildə adambaşına ÜDM, $ (Dünya Bankı)

İNFLYASİYA206.6

1012.3

1229.1

1763.5

511.8

119.9

103.7

99.2

91.5

101.8

101.5

102.8

102.2

106.7

109.6

108.3

116.7

120.8

101.5

105.7

107.9

101.1

102.4

104

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

İstehlak Qiymətləri İndeksi

İNFLYASİYA

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Ərzaq məhsulları qiymət indeksi Qeyri-ərzaq məhsulları qiymət indeksi

Pullu xidmətlər qiymət indeksi

İNFLYASİYA

• Beynəlxalq Valyuta Fonduna görə

Azərbaycanda İstehlak Qiymətləri 2015-ci

ildə 5%, 2016-cı ildə isə 4,2% artacaqdır.

MƏŞĞULLUQ VƏ İŞSİZLİK

12.7

11.8

10.9

10

9.2

8

7.3

6.66.3

5.9 5.7 5.6 5.4 5.2 5 4.9

0

2

4

6

8

10

12

14

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

İşsizlik (%)

MƏŞĞULLUQ VƏ İŞSİZLİK

44.3 5263.1

77.499.4

123.6

149

215.8

274.4

298

331.5

364.2

398.4

425.1444.5

462

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Orta aylıq əmək haqqı (manat)

MƏŞĞULLUQ VƏ İŞSİZLİK

565.1595.9

411.8

673.2

231.6

295.8

856

173.7

292.3

464.7

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

Azərb

aycan

Bela

rus

Erm

ənis

tan

Qazaxıs

tan

Qır

ğız

ısta

n

Mold

ova

Rusiy

a

Tacik

sitan

Ukra

yna

Gürc

üsta

n

2014-cü ildə orta aylıq əmək haqqı, $ (UNECE)

MƏŞĞULLUQ VƏ İŞSİZLİK

1.15.5 5.5 5.5

2025

30

50

60

75 75

85

93.5

105 105 105

0

20

40

60

80

100

120

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Minimum əmək haqqı (manat)

VALYUTA KURSLARI

0.910.95

0.98 0.99 0.980.92

0.870.84

0.8 0.8 0.8 0.79 0.78 0.78 0.78

1.23

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Valyuta məzənnəsi (1 Dolların illik orta qiyməti, Manatla)

MAKROİQTİSADİ MÜHİTİN QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ

• Dünya İqtisadi Forumunun “2015-2016 Qlobal Rəqabətlilik Hesabatı”na görə Azərbaycanın Qlobal Rəqabətlilik İndeksi çərçivəsində hesablanan 12 əsas göstərici qrupu arasında ən yaxşı mövqeyi “Makroiqtisadi mühit” göstərici qrupu üzrədir və bu vəziyyət artıq bir neçə ildir ki, təkrar olunur.

• Belə ki, Azərbaycan qeyd olunan göstərici qrupu üzrə mümkün olan 7 balın 6,4-ü toplamış və 144 ölkə arasında 10-cu yerə çıxmışdır.

• Azərbaycan qeyd olunan göstərici qrupuna daxil olan “inflyasiya” göstəricisinə görə 144 ölkə üzrə 1-ci, “ümumi milli yığım” göstəricisinə görə 8-ci, “ümumi dövlət borcu” göstəricisinə görə 14-cü, “dövlət büdcəsi tarazlığı” göstəricisinə görə isə 16-cıyerdədir.

İSTİFADƏ OLUNAN MƏNBƏLƏR• Aras O. N., Süleymanov E. (2010), “Azərbaycan iqtisadiyyatı”, Bakı: Şərq-Qərb.

http://ebooks.azlibnet.az/book-qUreBt0n.html

• “Azərbaycan” portalı. www.azerbaijan.az

• Azərbaycanın statistik göstəriciləri. http://www.stat.gov.az/menu/6/statistical_yearbooks/

• Bağırzade E. (2011), “Bağımsızlığının XX. Yılında Azerbaycan Cumhuriyeti Ekonomisi”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Güz (15), s. 277-312. http://elsenbagirzade.files.wordpress.com/2011/03/bagimsizliginin-20-yilinda.pdf

• IMF,World Economic Outlook, October, 2015, http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/02/pdf/text.pdf

• The World Bank: Azerbaijan, http://www.worldbank.org/en/country/azerbaijan

• The World Bank: Country and Lending Groups, http://data.worldbank.org/about/country-and-lending-groups

• The World Bank: http://data.worldbank.org/country/azerbaijan#cp_wdi

• World Economic Forum, The Global Competitiveness Report 2015-2016, http://www3.weforum.org/docs/gcr/2015-2016/Global_Competitiveness_Report_2015-2016.pdf

• UNECE, Gross Average Monthly Wages by Country and Year,http://w3.unece.org/PXWeb2015/pxweb/en/STAT/STAT__20-ME__3-MELF/60_en_MECCWagesY_r.px/?rxid=a9fa5e81-549d-4198-845f-02d7eee8a67b