Azərbaycan RespublikasınınƏdliyyə Nazirliyi qeydəalmışdırQeydiyyat � 4204 aprel 1997-ci il Nazir əvəzi S.Həsənov

Azərbaycan RespublikasınınƏmək və Əhalinin SosialMüdafiəsi Nazirliyinin29 mart 1997-ci il tarixli16-4/1 nömrəli kollegiya qərarıilə təsdiq edilmişdir

Nazir Ə.Nağıyev

Tikinti, quraşdırma və təmir-tikintiişləri bölməsi üzrə fəhlə peşələri və

işlərin vahid tarif-ixtisas sorğu kitabçasıHissə - 3

Bölmə: “Təmir, quraşdırma və təmir tikinti işləri”.

GİRİŞ

Fəhlə peşələri və işlərin Vahid tarif-ixtisas sorğu kitabçasının, “Tikinti, quraşdırma və tarif-tikinti” bölməsi AzərbaycanRespublikası Nazirlər Kabinetinin 25 aprel 1995-ci il 93 �-li “Fəhlə peşələri və qulluqçu vəzifələrinin ümumrespublika təsnifatınınvə fəhlə peşələri və qulluqçu vəzifələrinin Vahid tarif-ixtisas sorğu kitabçalarının işlənib hazırlanması haqqında” qərarının icrasıilə əlaqədar olaraq hazırlanmışdır.

Bölməyə daxil edilən fəhlə peşələrinin tarif-ixtisas xüsusiyyətləri ancaq tikinti sahəsi üçün spesifik olan peşələr üzrəverilmişdir. Sahə üçün spesifik olmayan, ümumi xarakter daşıyan fəhlə peşələrinin tarif-ixtisas xüsusiyyətləri VTİSK 1-in “Bütünsahələr üçün ümumi olan fəhlə peşələri və işlər” hissəsinə daxil edilmişdir.

VTİSK - vahid normativ sənəddir və onun tətbiqi mülkiyyət və təsərrüfat formalarından asılı olmayaraq bütün müəssisə vətəşkilatlar üçün məcburidir.

VTİSK-in hazırkı bölməsinə daxil edilən peşələr üzrə tarif-ixtisas xüsusiyyətləri 6 dərəcəli tarif cədvəli üzrə, işlərin mürəkkəbliyinəzərə alınmaqla, bir qayda olaraq əmək şəraiti nəzərə alınmadan verilmişdir. Lazım gəldikdə əmək şəraiti müvafiq orqanlartərəfindən təsdiq edilmiş yüksəldilmiş tarif maaşları tətbiq edilməklə nəzərə alınır.

Tarif ixtisas xüsusiyyətlərindən istifadə, dərəcələrin təyin edilməsi və artırılması, dəyişikliklər və əlavələrin edilməsi qaydasıVTİSK-in /VTİSK-1/ “Bütün sahələr üçün ümumi olan fəhlə peşələri və işlər” hissəsinin “Ümumi müddəaları”nda göstərilmişdir.

VTİSK-dən istifadəni asanlaşdırmaq məqsədi ilə bir sorğu materialı kimi “Bölməyə daxil olan fəhlə peşələrinin indiyə qədərfəaliyyətdə olan peşələri müqayisəli adları və dərəcələri diapazonu” və “Fəhlə peşələrinin əlifba sırası ilə adları və dərəcələrdiapazonu” əlavə edilmişdir.

Bölməyə daxil olan fəhlə peşələrinin əlifba sırası ilə adları və dərəcələr diapazonu Sıra�-si

Peşə adları Dərəcələrdiapazonu

Səhifə

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

Avtomatik nəzarət, tənzimləmə və idarəetmə cihaz vəaparaturalarının quraşdırıcısı Avtomatik nəzarət, tənzimləmə və idarəetmə cihaz və aparatura vəsistemlərinin sazlayıcısı (NÖC və avtomatikanın sazlayıcısı) Ağac emalı müəssisələrinin avadanlıqlarının quraşdırıcısı Akkumulyator batareyaları üzrə elektrik quraşdırıcısı Armaturçu Asfaltbetonçu Asfaltbetonçu asfalt bişirən Atom elektrik stansiyası avadanlıqlarının quraşdırıcısı Betonçu Bənna Boruaqreqat və sinxron kompensatorların quraşdırıcısı Ventilyasiya, havanı kondisiyalaşdıran, pnevmonəqliyyat vəaspirasiya sistemlərinin detal və düyünlərinin hazırlanması üzrəçilingər Ventilyasiya, havanı kondisiyalaşdıran, pnevmonəqliyyat və

2-6

4-6

2-6

2-6

1-6

1-5

2-5

2-6

1-5

2-6

2-6

2-6

24

28

31

34

37

41

44

46

50

54

58

61

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

aspirasiya sistemlərinin quraşdırıcısı Qazan qurğu avadanlıqlarının quraşdırıcısı Qumpüskürdücü Quraşdırmada takelajçı Qurğuşun üzrə lehimləyici (qurğuşun lehimləyicisi) Daşyonan Daxili sanitar-texniki sistem və avadanlıqların quraşdırıcısı Dəmiryol nəqliyyatında blokirovka və mərkəzləşməavadanlıqlarının quraşdırıcısı Dəmiryol nəqliyyatı və metropolitenin yerüstüxətlərində siqnalizasiya, mərkəzləşdirmə vəblokirovka üzrə elektrik quraşdırıcısı Dirək çaxan maşını idarə edən Doğrayıcı-üyüdücü və çeşidləyici saflaşdırıcı avadanlıqlarınquraşdırıcısı Döşəyici Dülgər Elektrik qaldırıcılarının (liftlərin) quraşdırıcısı Elektrik maşınları üzrə elektrik quraşdırıcısı Elektrik quraşdırıcısı-sazlayıcı Əhəng söndürən İzolə edici plyonkaçı İkinci dövrə üzrə elektrik quraşdırıcısı İnşaat elektrik çilingəri İnşaat materialları müəssisə avadanlıqlarının quraşdırıcısı İnşaat maşınlarının sazlayıcısı İnşaat maşın və mexanizmlərinin quraşdırıcısı İnşaat rəngsazı İnşaat xarratı İnşaat çilingəri İşıqlandırma və işıqlanma şəbəkələri üzrə elektrik quraşdırıcısı Yaşıl tikinti fəhləsi Yeyinti sənayesi müəssisələri avadanlıqlarının quraşdırıcısı Yerqazan Yer səthindən sualtı-texniki, qabion və faşin işlərini yerinəyetirən çay fəhləsi Yerüstü mədən (şaxta) avadanlıqlarının quraşdırıcısı Yol montyoru Yol fəhləsi Yuyuntu xəritələrinin fəhləsi Yüksək gərginlikli hava xətti və kontakt şəbəkələrin quraşdırılması üzrə elektrik montyoru-xəttçəkən Kabel şəbəkələri üzrə elektrik quraşdırıcısı Kessonçu-aparatçı

2-6

2-6

3-4

2-6

2-6

2-6

2-6

2-6

2-6

2-6

2-6

2-5

2-6

2-6

2-6

4-6

2-4

3-5

2-6

2-6

2-6

5-6

2-6

2-6

2-6

2-6

2-6

1-6

2-6

1-5

2-4

2-6

1-6

1-5

2-5

2-6

2-6

4-6

65

69

72

73

77

80

83

88

91

96

99

102

105

111

115

119

122

124

126

130

133

136

139

146

149

152

155

159

165

169

172

175

178

183

186

189

195

199

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59 .

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

75.

76.

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

Kessonçu-qazmaçı Kessonçu-elektrik quraşdırıcısı Kessonçu-çilingər Kənd təsərrüfatı avadanlıqlarının quraşdırıcısı Kimya və neft sənayesi müəssisə avadanlıqlarının quraşdırıcısı Kokskimya istehsalı avadanlıqlarının quraşdırıcısı Kompressor, nasos və havadəyişdiricilərin quraşdırıcısı Güc şəbəkəsi və elektrik avadanlıqları üzrə elektrik quraşdırıcısı

Maşın və qurğuların maşinisti

(59-145)

Avtobetonsındıran Avtobetonnasos Avtovışka və avtohidroqaldırıcı Avtoqreyder Avtoqudronator Avtokompressor Avtoyükləyici Avtokran Avtomobil yollarını nişanlamaq üçün markalayıcı Avtosuvarma maşını Avtoçuxurqazan Asfaltbeton döşəyən Ballastirovka edən maşın Bar qurğusu Betondöşəyən Beton qarışıqlarını hazırlamaq üçün, fasiləsiz işləyənavtomatlaşdırılmış səyyar qurğu Betonnasos Bituməridən səyyar qurğu Borutəmizləyən Borudüzən Buzkəsən Buldozer Vakuum qurğusu Qazneftməhsul kəmərinin izolyasiyası üçün maşın Qazneftməhsul kəmərlərinin qaynağı üçün səyyar kontaktqaynaq qurğusu Qartəmizləyən və yoltəmizləyən Qırmadaş təmizləyən Qoşma qreyder Qoşma qravitasiyalı sement paylaşdırıcı Qreyder - elevator

5-6

6

4-6

2-6

2-6

2-6

2-6

2-6 5

5-6

4-6

5-6 5

4-5 4

4-6 5 4 5 6 6

4-6

6-

5-6

4-5 6

5-6

5-6 4

4-6 5

4-6 6

5-6

5-6

4-5 4

200

201

202

203

206

209

212

215

220-227

88.

89.

90.

91.

92.

93.

94.

95.

96.

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

120.

121.

122.

123.

124.

125.

126.

Dalğıclara hava vermək üçün kompressor Daxili yanacaq mühərrikli səyyar kompressor Daxili yanacaq mühərrikli səyyar elektrik qaynaq aqreqatı Dorlu, sütunlu və şaxtalı qaldırıcı Drenaj maşını Düzəltmə-altdanvurma- bəzəkvurma maşını Düzəltmə-altdanvurma-son düzəltmə maşını Ekskavator-birçalovlu Ekskavator-rotorlu Elektrik mühərrikli səyyar kompressor Elektrik bucurqad Enli dəmiryol düzən Ensiz dəmiryolu düzən İnşaat yüksərnişin qaldırıcısı Yol işlərinin icrasında tikişləri düzəldən maşın Yol hamarlayan Yüksək təzyiqli havasız səpələyici aqreqat Kopyor Kopyorsuz vibroendirici Kopyorsuz dizel - çəkic Gərginləşdirilmiş armaturlu konstruksiyaların hazırlanması üçünmexanikləşdirilmiş dartıcı Möhkəmləndirici zolağı düzəltmək üçün maşın Məhlul nasosu Özühərəkətedən qazma-kran maşını Özühərəkətedən aerasiya sement paylaşdırıcısı Özühərəkətedən payaları endirən vibro-çökdürücü Özühərəkətedən tikişkəsən Özühərəkətedən hidrosəpici Özühərəkətetməyən üzücü torpaqsoran Özühərəkətetməyən üzücü torpaqsoran maşın və torpaqnasosqurğularının mexaniki avadanlığı Özühərəkətetməyən üzücü torpaqsoran maşın və torpaqnasosqurğularının elektrik avadanlığı Özühərəkətetməyən hidromonitor-ejektorlu üzücü qurğu Plyonka əmələgətirici mayeni çökmək üçün maşın Pnevmatik şinlərdə özühərəkətedən və yarı qoşulan vərdənə Profilləşdirici Rels qaldıran Rixtovka maşını Rele düzən Səyyar asfaltbetonqarışdırıcı

6 5

4-6

3-6 3 5

5-6 6

4-6

5-6

3-4

2-3

5-6 5 4 4 5 4

5-6 5 5 5 5 3 5 5

5-6 5 4

5-6

4-6

4-6 6 5 6 6 5

5-6 5

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

163.

164.

165.

Səyyar betonqarışdırıcı Səyyar boruəyən Səyyar elektrik stansiyası Səyyar məhlulqarışdırıcı Səyyar rəngsazlıq stansiyası Səyyar suvaq stansiyası Sıxlaşdıran və hamarlayıb sıxlaşdıran maşın Skreper Torpağın basılması və üfüqi qazılması üzrə qurğu Finişer Freyzerli torpaq qazan özühərəkətedən maşın Xizəkli-tırtıllı inşaat maşını Xopper-dozator Halqa sökən Halqayığan və halqasökən Hamar yayanlarla özühərəkət edən vərdənə Hərəkətedən (sürüşən) qəliblərin qaldırılması üzrəmexanikləşdirilmiş avadanlıq Şpalları altdan döyəcləyən Memarlıq detallarını yapan Memarlıq detallarının modelçisi Metalkəsici və dəmirçi-presləyici avadanlıqların quraşdırıcısı Metallurgiya zavod avadanlıqlarının quraşdırıcısı Odadavamlı işlər üzrə fəhlə Özühərəkətetməyən üzücü maşın və digər üzücü vasitələrinistismarı və xidməti üzrə çay fəhləsi Paylaşdırıcı qurğular üzrə elektrik quraşdırıcısı Parketçi Peç (soba) düzəldən Polad və dəmirbeton konstruksiyaların quraşdırıcı Polad dam örtüyü üzrə taxtapuşçu Poliqrafiya sənayesi müəssisə avadanlıqlarının quraşdırıcısı Rabitə avadanlıqlarının quraşdırıcısı Rabitə quraşdırıcısı-antenaçı Rabitə quraşdırıcısı-kabelçi Rabitəquraşdırıcısı-lehimləyici Rabitəquraşdırıcısı-xətçi Rulon və ədədi materiallardan dam örtükləri üzrə taxtapuşçu Sanitar-texniki sistemlərin düyün və detallarının hazırlanması üzrəçilingər Sementasiyaçı Sellüloz kağız sənaye müəssisə avadanlıqlarının quraşdırıcısı

6

3-5

4-5

5-6

3-4 4 4 5

5-6 6 5 6 6 5 4

5-6

4-6 5 6

2-5

5-6

2-6

2-6

1-6

2-3

2-6

2-6

2-5

2-6

2-5

2-6

2-6

2-6

2-6

2-6

2-6

2-5

2-6

2-6

228

231

232

235

243

247

249

255

257

259

266

268

271

276

280

283

286

289

292

296

166.

167.

168.

169.

170.

171.

172.

173.

174.

175.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

192.

Səyyar termik qurğularda operator-termist Sənaye dəmir-beton borularının düzücüsü Sənaye kərpic bacalarının baca hörücüsü Sintetik materiallarla üzləyici Soyuducu qurğu avadanlıqlarının quraşdırıcısı Suvaqçı Taxıl anbarı və taxıl sənaye emalı üzrə müəssisə avadanlıqlarınınquraşdırıcısı Termoizolyasiya işlərində izoləedici Texnoloji borukəmərlərinin quraşdırıcısı Texnoloji borukəmərlərinin düyün və detallarının hazırlanmasıüzrə çilingər Toxuculuq sənayesi müəssisə avadanlıqlarının quraşdırıcısı Turşuyadavamlı qatları çəkən viniplastçı Turşuyadavamlı qatları çəkən-yapışqançəkən Üzləyici-mərmərçi Üzləyici-mozaikaçı Üzləyici-pardaxlayıcı Üzləyici tava döşəyən Fasilə ilə işləyən qaldırıcı nəqliyyat avadanlıqlarının quraşdırıcısı Fasiləsiz işləyən qaldırıcı nəqliyyat avadanlıqlarının quraşdırıcısı Futerçi (turşuya davamlı qatları düzəldən) Xarici borukəmərlərinin quraşdırıcısı Hidroaqreqatların quraşdırıcısı Hidroizolyasiya işlərində izoləedici Hidrotexniki qurğuların mexaniki avadanlıqlarının quraşdırıcısı Çeşidləşdirici təpə avadanlıqlarının quraşdırıcısı Şüşəsalan

2-6

2-6

4-6

4-6

2-5

2-6

2-6

2-6

1-6

2-6

2-6

2-6

3-6

2-6

3-6

2-6

3-5

2-5

2-6

2-6

2-6

2-6

2-6

1-6

2-6

2-6

2-5

299

302

306

308

310

313

316

320

323

329

334

338

341

344

347

349

351

352

354

357

360

363

368

371

374

377

379

“Tikinti, quraşdırma və təmir-tikinti işləri bölməsinə daxil olan fəhlə peşə adlarının indiyə qədər fəaliyyətdə olanpeşə adları ilə müqayisəsi və dərəcələr diapazonu”

Sıra�-si

Bölməyə daxil olan peşələrinadları

Dərəcələrdiapazonu

İndiyə qədər fəaliyyətdə olan peşəadları

Dərəcələrdiapazonu

1 2 3 4 51. Avtomatik nəzarət,

tənzimləmə və idarəetmə cihazvə aparaturalarınınquraşdırıcısı

2-6

Монтажник приборов и аппаратурыавтоматического контроля, ре‐гулирования и управления

2-6

2.

Avtomatik nəzarət,tənzimləmə və idarəetməcihaz, aparatura vəsistemlərinin sazlayıcısı (NÖCvə avtomatikanın sazlayıcısı)

4-6

Началник приборов, аппаратуры исистем автоматического контроля,регулирования и управления (налад‐чик КиП и автоматики)

4-6

3.

Ağac emalı müəssisələrininavadanlıqlarının quraşdırıcısı

2-6

Монтажник оборудованиядеревообрабатывающих пред‐приятий

2-6

4. Akkumulyator batareyalarıüzrə elektrik quraşdırıcısı

2-6

Электромонтажник поаккумуляторным батареям

2-6

5. Armaturçu

1-6

Арматурщик

1-6

6.

Asfaltbetonçu

1-5

Асфальтобетонщик

1-5

7. Asfaltbetonçu-asfaltbişirən 2-5 Асфальтобетонщикварильщик

2-5

8.

Atom elektrik stansiyasıavadanlıqlarının quraşdırıcısı

2-6

Монтажник оборудования атомныхэлектрических станций

2-6

9. Betonçu

1-5

Бетонщик

1-5

10.

Bənna

2-6

Каменщик

2-6

11.

Boruaqreqat və sinxronkompensatorların quraşdırıcısı

2-6

Монтажник трубоагрегатов исинхронных компенсаторов

2-6

12. Ventilyasiya, havanıkondisiyalaşdıran,pnevmonəqliyyat və aspirasiyasistemlərinin detal vədüyünlərinin hazırlanmasıüzrə çilingər

2-6

Слесарь по изготовлению деталей иузлов систем вентиляции,кондинционированию воздуха,пневмотранспорта и аспирации

2-6

13.

Ventilyasiya, havanıkondisiyalaşdıran,pnevmonəqliyyat və aspirasiyasistemlərinin quraşdırıcısı

2-6

Монтажник систем вентиляции,кондицирования воздуха,пневмотранспорта и аспирации

2-6

14. Qazan qurğu avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

2-6

Монтажник оборудования котельныхустановок

2-6

15. Qumpüskürdücü

3-4

Пескоструйщик

3-4

16.

Quraşdırmada takelajçı

2-6

Такелажник на монтаже

2-6

17.

Qurğuşun üzrə lehimləyici(qurğuşun lehimləyicisi)

2-6

Паяльщик по свинцу(сивинцовопояльщик)

2-6

18. Daşyonan

2-6

Камнотес

2-6

19.

Daxili sanitar-texniki sistem vəavadanlıqların quraşdırıcısı

2-6

Монтажник внутреннихсанитарно-технических систем иоборудования

2-6

20. Dəmiryol nəqliyyatındablokirovka və mərkəzləşməavadanlıqlarının quraşdırıcısı

2-6

Монтажники оборудованияблокировки и централизация нажелезнодорожном транспорте

2-6

21. Dəmiryol nəqliyyatı vəmetropolitenin yerüstüxətlərində siqnalizasiya,mərkəzləşdirmə və blokirovkaüzrə elektrik quraşdırıcısı

2-6

Электромантажник по сигнализациии блокировке на железнодорожномтранспорте и надземных линияхметрополитена

2-6

22. Dirək çaxan maşını idarə edən

2-6

Копровщик

2-6

23.

Doğrayıcı-üyüdücü vəçeşidləyici-saflaşdırıcıavadanlıqların quraşdırıcısı

2-6

Монтажник дробильно-размольногооборудования и оборудования длясортировки и обогащения

2-6

24. Döşəyici

2-5

Мостовщик

2-5

25.

Dülgər

2-6

Плотник

2-6

26.

Elektrik qaldırıcılarının(liftlərin) quraşdırıcısı

2-6

Монтажник электрическихподъемников (лифтов)

2-6

27. Elektrik maşınları üzrə elektrikquraşdırıcısı

2-6

Электромонтажник поэлектрическим машинам

2-6

28. Elektrik quraşdırıcısı-sazlayıcı

4-6

Электромонтажник-наладчик

4-6

29. Əhəng söndürən

2-4

Известегасильщик

2-4

30.

İzoləedici-plyonkaçı

3-5

Изолировщик-пленочник

3-5

31.

İkinci dövrə üzrə elektrikquraşdırıcısı

2-6

Электромонтажник по вторичнымцепям

2-6

32. İnşaat elektrik çilingəri

2-6

Электрослесарь строительный

2-6

33.

İnşaat materialları müəssisəavadanlıqlarının quraşdırıcısı

2-6

Монтажник оборудованияпредприятий строительных мате‐риалов

2-6

34. İnşaat maşınlarının sazlayıcısı

5-6

Наладчик строительных машин

5-6

35. İnşaat maşın vəmexanizmlərinin quraşdırıcısı

2-6

Монтажник строительных машинмеханизмов

2-6

36. İnşaat rəngsazı

2-6

Маляр строительный

2-6

37.

İnşaat xarratı

2-6

Столяр строительный

2-6

38.

İnşaat çilingəri

2-6

Слесарь строительный

2-6

39.

İşıqlandırma və işıqlanmaşəbəkələri üzrə elektrikquraşdırıcısı

2-6

Электромонтажник по освещению иосветительным сетям

2-6

40. Yaşıl tikinti fəhləsi

1-6

Рабочий зеленого строительства

1-6

41.

Yeyinti sənayesi müəssisələriavadanlıqlarının quraşdırıcısı

2-6

Монтажник оборудованияпредприятий пищевой промышлен‐ности

2-6

42. Yerqazan

1-5

Землекоп

1-5

43.

Yer səthindən sualtı-texniki,qabion və faşin işlərini yerinəyetirən çay fəhləsi

2-4

Речной рабочий наподводно-технических, глубинных ифашинных работах, выполняемых споверхности

2-4

44.

Yerüstü mədən (şaxta)avadanlıqlarının quraşdırıcısı

2-6

Монтажник шахтного оборудованияна поверхности

2-6

45.

Yol montyoru

1-6

Монтер пути

1-6

46.

Yol fəhləsi

1-6

Монтер пути

1-6

47.

Yuyuntu xəritələrinin fəhləsi

2-5

Рабочий карты намыва

2-5

48.

Yüksək gərginlikli hava xətti vəkontakt şəbəkələrinquraşdırılması üzrə elektrikmontyoru-xəttçəkən

2-6

Электромонтер-линейщик помонтажу воздушных линий выскогонапряжения и контактной сети

2-6

49. Kabel şəbəkələri üzrə elektrikquraşdırıcısı

2-6

Электромонтажник по кабельнымсетям

2-6

50. Kessonçu-aparatçı

4-6

Кесощик-аппаратчик

4-6

51.

Kessonçu-qazmaçı

5-6

Кесонщик-проходчик

5-6

52.

Kesonçu-elektrik quraşdırıcısı

6

Кесонщик- электромонтажник

6

53.

Kessonçu-çilingər

4-6

Кесонщик-слесарь

4-6

54.

Kənd təsərrüfatıavadanlıqlarının quraşdırıcısı

2-6

Монтажник сельскохозяйственногооборудования

2-6

55. Kimya və neft sənayesimüəssisə avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

2-6

Монтажник оборудованияпредприятий химической инефтяной промышленности

2-6

56. Kokskimya istehsalıavadanlıqlarının quraşdırıcısı

2-6

Монтажник оборудованиякоксохимических производств

2-6

57. Kompressor, nasos vəhavadəyişdiricilərinquraşdırıcısı

2-6

Монтажник компрессоров, насосов ивентиляторов

2-6

58.

Güc şəbəkəsi və elektrikavadanlıqları üzrə elektrikquraşdırıcısıMaşın və qurğuların maşinisti (5-145)

2-6

Электромонтажник по силовымсетям и электрооборудованию

2-6

59.

Avtobetonsındıran

5

Машинист автобетонолома

5

60.

Avtobetonnasos

5-6

Машинист автобетононасоса

5-6

61.

Avtovışka və avtohidroqaldırıcı

4-6

Машинист автовышки иавтогидроподъемника

4-6

62. Avtoqreyder

5-6

Маш инист автогрейдера

5-6

63. Avtoqudronator

5

Машинист автогудронатора

5

64.

Avtokompressor

4-5

Машинист автокомпрессора

4-5

65.

Avtoyükləyici

4

Машинист автомобильногопогрузчика

4

66.

Avtokran

4-6

Машинист крана автомобильного

4-6

67.

Avtomobil yollarınınişanlamaq üçün markalayıcı

5

Машинист маркировочной машиныдля разветки автомобильных дорог

5

68.

Avtosuvarma maşını

4

Машинист автополивочной машины

4

69.

Avtoçuxurqazan

5

Машинист автоямобура

5

70.

Asfaltbeton döşəyən

6

Машинист укладчикаасфальтобетона

5

71.

Ballastirovka edən maşın

6

Машинист баластировочной машины

6

72.

Bar qurğusu

4-6

Машинист баровой установки

4-6

73.

Betondöşəyən

6

Машинист бетоноукладчика

6

74.

Beton qarışıqlarını hazırlamaqüçün, fasiləsiz işləyənavtomatlaşdırılmış səyyarqurğu

5-6

Машинист установки передвижнойавтоматизированной непрерывногодействия для приготовлениябетонных смесей

5-6

75. Betonnasos

4-5

Машинист бетононасоснойустановки

4-5

76.

Bituməridən səyyar qurğu

6

Машинист битумоплавильнойпередвижной установки

6

77.

Borutəmizləyən

5-6

Машинист трубоочистительноймашины

5-6

78.

Borudüzən

Машинист трубоукладчика

5-6

79.

Buzkəsən

4

Машинист ледорезной машины

4

80.

Buldozer

4-6

Машинист бульдозера

4-6

81.

Vakuum qurğusu

5

Машинист вакуумной установки

5

82.

Qazneftməhsul kəmərinin izolyasiyası üçün maşın

4-6

Машинист машины для изоляциигазонефтепродуктопроводов

4-6

83. Qazneftməhsul kəmərlərinin qaynağı üçün səyyar kontakt qaynaq qurğusu

6

Машинист контактносварочнойустановки передвижн. для сваркимагистр, газонефтепродуктов

6

84.

Qartəmizləyən vəyoltəmizləyən

5-6

Машинист снегоуборочной иуборочной путевой машины

5-6

85. Qırmadaş təmizləyən

5-6

Машинист щедковочистительноймашины

5-6

86.

Qoşma qreyder

4-5

Машинист грейдера прицепного

4-5

87.

Qoşma qravitasiyalı sementpaylaşdırıcı

4

Машинист распределителя цементагравитационного прицепного

4

88.

Qreyder – elevator

6

Машинист грейдерэлеватора

6

89.

Dalğıclara hava vermək üçünkompressor

5

Машинист компрессора для подачивоздуха водолазам

5

90.

Daxili yanacaq mühərriki səyyar kompressor

4-6

Машинист компрессорапередвижного с двигателем

4-6

91. Daxili yanacaq mühərrikli səyyar elektrik qaynaqaqreqatı

3-6

Машинист электросварочногоагрегата с двигателемвнутрисгорания

3-6

92. Dorlu, sütunlu və şaxtalıqaldırıcı

3

Машинист подъемника мачтового,стоечного и шахтного

3

93.

Drenaj maşını

5

Машинист дренажной машины

5

94.

Düzəltmə-altdanvurma -bəzək vurma maşını

5-6

Машиниствыпровоч-ноподбивочно-отделочноймашины

5-6

95.

Düzəltmə-altdan vurma-son düzəltmə maşını

6

Машиниствыпровачноподбивочно-рихтовочноймашины

6

96.

Ekskavator-birçalovlu

4-6

Машинист экскаватораодноковшового

4-6

97.

Ekskavator-rotorlu

5-6

Машинист экскаватора роторного

5-6

98.

Elektrik mühərrikli səyyarkompressor

3-4

Машинист компрессорапередвижного с электродвигателем

3-4

99. Elektrik bucurqad

2-3

Машинист элетроле-бедки

2-3

100.

Enli dəmiryol düzən

5-6

Машинист путеукладчика широкойколеи

5-6

101 Ensiz dəmiryolu düzən

5

Машинист путеукладчика узкойколеи

5

102.

İnşaat yüksərnişin qaldırıcısı

4

Машинист подъемника грузопассажирного строительного

4

103.

Yol işlərinin icrasında tikişləri düzəldən maşın

4

Машинист машины для устройствашвов при выполнении дорожныхработ

4

104.

Yol hamarlayan

5

Машинист путевого струга

105.

Yüksək təzyiqli havasızsəpələyici aqreqat

4

Машинист агрегата безвоздушногорасшыления высокого давления

4

106.

Kopyor

5-6

Машинист копра

5-6

107.

108.

109.

110.

111.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119

120

Kopyorsuz vibroendiriçi Kopyorsuz dizel-çəkic Gərginləşdirilmiş armaturlukonstruksiyaların hazırlanmasıüçün mexanikləş-dirilmişdartıcı Möhkəmləndirici zolağıdüzəltmək üçün maşın Məhlulnasosu Özühərəkətedən qazma-kranmaşını Özühərəkətedən aerasiyasement paylaşdırıcısı Özühərəkətedən payalarıendirən vibro-çökdürücü Özühərəkətedən tikişkəsən Özühərəkətedən hidrosəpici Özühərəkətetməyən üzücütorpaqsoran Özühərəkətetməyən üzücütorpaqsoran maşın vətorpaqnasos qurğularınınmexaniki avadanlığı Özühərəkətetməyən üzücütorpaqsoran maşın vətorpaqnasos qurğularınınelektrik avadanlığı Özühərəkətetməyənhidromonitor-ejektorlu üzücüqurğu

5 5 5 5 3 5 5

5-6 5 4

5-6

4-6

4-6 6

Машинист вибропогружателя Машинист дизель-молотабескопрового Машинист механизированногонатяхного устройства для изготовле‐ния напряженно-армированныхконструкций Машинист машины для устройстваукрепительных полос Машинист растворнасоса Машинист бурильнокрановойсамоходной машины Машинист распределителя цементааерационного самохода Машинист вибровдавливающегопогружателя свай самоходного Машинист нарезчика швовсамоходного Машинист гидросеялки самоходной Машинист землесосного плавучегонесо моходного снаряда Машинист механическо гооборудования земле сосных плавучихнесомо ходных снарядов и грунтонасосных установок Машинист электрическогооборудования землена-сосныхплавучих несомо-ходных снарядов игрунто-насосных установок Машинистгидромони-торноэжекторногоплавучего несамоходного снаряда

5 5 5 5 3 5 5

5-6 5 4

5-6

4-6

4-6 6

121. Plyonka əmələgətirici mayeniçəkmək üçün maşın

5

Машинист машины для насенияпленкообразующей жидкости

5

122. Pnevmatik şinlərdəözühərəkətedən və yarıqoşulan vərdənə

6

Машинист катка самоходногополуприцерного на пневматическихшинах

6

123.

Profilləşdirici

6

Машинист профилировщика

6

124.

Rels qaldıran

5

Машинист пугеподемника

5

125.

Rixtovka maşını

5-6

Машинист рихтовоч-ной машины

5-6

126.

Rele düzən

5

Машинист рельсоукладчика

5

127.

Səyyar asfaltbetonqarışdırıcı

6

Машинист смесителяасфальтобетона передвижного

6

128.

Səyyar beton qarışdırıcı

3-5

Машинист бетоносмесителяпередвижного

3-5

129.

Səyyar boruəyən

Машинист трубогибочной установкипередвижной

4-5

130.

Səyyar elektrik stansiyası

4-6

Машинист электростанциипередвижной

4-6

131.

Səyyar məhlul qarışdırıcı

3-4

Машинист растворос-месителяпередвижного

3-4

132.

Səyyar rəngsazlıq stansiyası

4

Машинист малярной станции

4

133.

Səyyar suvaq stansiyası

5

Машинист штукатурной станции

5

134.

Sıxlaşdıran və hamarlayıb sıxlaşdıran maşın

5

Машинист уплотняющей ипланировочно-уплотняющей машины

5

135.

Skreper

5-6

Машинист скровора

5-6

136.

Torpağın basılması və üfüqi qazılması üzrə qurğu

6

Машинист установки попродавливанию горизонтальномубурению грунта

6

137.

Finişer

5

Машинист финишера

5

138.

Freyzerli torpaq qazanözühərəkətedən maşın

6

Машинист землерой-но-фрезернойсамоходной машины

6

139.

Xizəkli-tırtıllı inşaat maşını

6

Машинист вездехода строительногогусеничного

6

140.

Xopper-dozator

5

Машинист хоппер-дозатора

5

141.

Halqa sökən

4

Машинист звенсрас-шивочноймашины

4

142.

Halqayığan və halqasökən

5-6

Машинист звеносбо-рочной извеноразбо-рочной машины

5-6

143.

Hamar yayanlarlaözühərəkətedən vərdənə

4-6

Машинист катка самоходного сглухими вальцами

4-6

144. hərəkətedən (sürüşən)qəliblərin qaldırılması üzrəmexanikləşdirilmiş avadanlıq

5

Машинист механизированногооборудования по подъему под‐вижной (скользящей) опалубки

5

145.

Şpalları altdan döyəcləyən

6

Машинист шпалоподбивочноймашины

6

146.

Memarlıq detallarını yapan

2-5

Ленщик архитектурных деталей

2-5

147.

Memarlıq detallarınınmodelçisi

5-6

Модельщик архитектурных деталей

5-6

148. Metalkəsici və dəmirçi-presləyici avadanlıqlarınquraşdırıcısı

2-6

Монтажник металлорежущего икузнечно-прессового оборудования

2-6

149. Metallurgiya zavodavadanlıqlarının quraşdırıcısı

2-6

Монтажник оборудованияметаллургических заводов

2-6

150. Odadavamlı işlər üzrə fəhlə

1-6

Огнеупорщик

1-6

151.

Özühərəkətetməyən üzücümaşın və digər üzücüvasitələrin ,istismarı və xidmətiüzrə çay fəhləsi

2-3

Речной рабочий по эксплуатации иобслуживания несамоходныхплавучих снарядов и других плавучихсредств

2-3

152. Paylaşdırıcı qurğular üzrəelektrik quraşdırıcısı

2-6

Электромонтажник пораслроделительным устройством

2-6

153. Parketçi

2-6

Паркетчик

2-6

154.

Peç (soba) düzəldən

2-5

Печник

2-5

155.

Polad və dəmirbetonkonstruksiyalarınquraşdırılması üzrə quraşdırıcı

2-6

Монтажник по монтажу стальных ижелезобетонных конструкций

2-6

156. Polad dam örtüyü üzrətaxtapuşçu

2-4

Кровольщик по стальным кровлям

2-4

157.

Poliqrafiya sənayesi müəssisəavadanlıqlarının quraşdırıcısı

2-6

Монтажник оборудованияпредприятий полиграфическийпромыщленности

2-6

158. Rabitə avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

2-6

Монтажник оборудования связи

2-6

159. Rabitə quraşdırıcısı-antenaçı

2-6

Монтажник связи-антенщик

2-6

160.

Rabitə quraşdırıcısı-kabelçi

2-6

Монтажник связи-кабельщик

2-6

161.

Rabitəquraşdırıcısı -lehimləyici

2-6

Монтажник связи-спайщик

2-6

162.

Rabitə quraşdırıcısı-xəttçi

2-5

Монтажник связи-линейщик

2-5

163.

Rulon və ədədi materiallardandam örtükləri üzrə taxtapuşçu

2-5

Кровельщик по рулонным кровлям ипо кровлям по штучным материалам

2-5

164. Sanitar-texniki sistemlərindüyün və detallarınınhazırlanması üzrə çilingər

2-6

Слесарь по изготовлению узлов идеталей санитарно-техническихсистем

2-6

165.

Sementasiyaçı

2-6

Цементатор

2-6

166.

Sellüloz kağız sənaye müəssisəavadanlıqlarının quraşdırıcısı

2-6

Монтажник оборудованияпредприятий целлилозно-бумажнойпромышленности

2-6

167. Səyyar termik qurğulardaoperator-termist

2-6

Оператор-термист на передвижныхтермических установках

2-6

168. Sənaye dəmir-betonborularının düzücüsü

4-6

Трубоукладчик промышленныхжелезобетонных труб

4-6

169. Sənaye kərpic bacalarının bacahörücüsü

4-6

Трубоукладчик промышленныхкирпичных труб

4-6

170. Sintetik materiallarla üzləyici

2-5

Облицовщик синтетическимиматериалами

2-5

171. Soyuducu qurğuavadanlıqlarının quraşdırıcısı

2-6

Монтажник оборудованияхолодильных установок

2-6

172. Suvaqçı

2-6

Штукатур

2-6

173.

Taxıl anbarı və taxıl sənayeemalı üzrə müəssisəavadanlıqlarının quraşdırıcısı

2-6

Монтажник оборудованиязернохранилищ и предприятий попромышленной переработке зерна

2-6

174. Termoizolyasiya işlərindəizoləedici

1-6

Изолировщик на термоизоляции

1-6

175. Texnoloji borukəmərlərininquraşdırıcısı

2-6

Монтажник технологическихтрубопроводов

2-6

176. Texnoloji borukəmərlərinindüyün və detallarınınhazırlanması üzrə çilingər

2-6

Слесарь по изготовлению узловдеталей, технологическихтрубопроводов

2-6

177. Toxuculuq sənayesi müəssisəavadanlıqlarının quraşdırıcısı

2-6

Монтажник оборудованияпредприятий текстильной промыш‐ленности

2-6

178. Turşuyadavamlı qatları çəkənviniplastçı

3-6

Кислотоупорщик~ви-нипластчик

3-6

179. Turşuyadavamlı qatlarıçəkən-yapışqançəkən

2-6

Кислотоупорщик-гум-мировщик

2-6

180. Üzləyici-mərmərçi

3-6

Облицовщик-мраморщик

3-6

181.

Üzləyici-mozaikaçı

2-6

Облицовщик-мозаичник

2-6

182.

Üzləyici-pardaxlayıcı

3-5

Облицовщик-полировщик

3-5

183.

Üzləyici tava döşəyən

2-5

Облицовщик-платочник

2-5

184.

Fasilə ilə işləyən qaldırıcınəqliyyat avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

2-6

Монтажник подъемногооборудования прорывного действия

2-6

185. Fasiləsiz işləyən qaldırıcınəqliyyat avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

2-6

Монтажник подъемно-транспортногооборудования непрерывногодействия

2-5

186.

Futerçi (turşuya davamlıqatları düzəldən)

2-6

Футеронщик (кислоу-порщик)

2-6

187. Xarici borukəmərlərininquraşdırıcısı

2-6

Монтажник наружных трубопроводов

2-6

188. Hidroaqreqatların quraşdırıcısı

2-6

Монтажник гидроагрегатов

2-6

189.

Hidroizolyasiya işlərindəizoləedici

1-6

Изолировщик на гидроизоляции

1-6

190. Hidrotexniki qurğularınmexaniki avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

2-6

Монтажник механическогооборудования гидротехнических соо‐ружений

2-6

191. Çeşidləşdirici təpəavadanlıqlarının quraşdırıcısı

2-6

Монтажник оборудованиясортировочных горок

2-6

192. Şüşəsalan

2-5

Стекольщик

2-5

TARİF - İXTİSAS XÜSUSİYYƏTLƏRİ

§ 1. Avtomatik nəzarət, tənzimləmə və idarəetməcihaz və aparaturalarının quraşdırıcısı

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Avtomatik nəzarət, tənzimləmə və idarəetmə cihaz və aparatura və onlarla bağlı konstruksiyaların

quraşdırılmasında ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Avadanlıqların açılma üsullarını. Ən sadə takelaj ləvazimatlarının növlərini və onların tətbiq edilmə qaydalarını.

Bərkitmə detallarının əsas növlərini. Çilingər alətlərinin təyinatını. Cihaz və aparaturaların quraşdırılmasında tətbiq edilən boruvə materialların növlərini.

İş nümunələri. Boru və elektrik şəbəkələri üçün ən sadə bərkitmə detallarının hazır nişanlama üzrə qurulması, Qeyri vacib

detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlıqların açılması. Aparat, kabel, boru və avadanlıqlarda markalarına birkaların hazırlanmasıvə qurulması. Boru, ventil, fasonlu detal, bərkitmələrin çeşidlənməsi, yardımçı materialların hazırlanması.

§ 2. Avtomatik nəzarət, tənzimləmə və idarəetmə

cihaz və aparaturalarının quraşdırılması

3-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. Avtomatik nəzarət, tənzimləmə və idarəetmə cihaz və aparatura və onlarla bağlı konstruksiyaların

quraşdırılmasında ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: işlədilən materialların əlamətlərini. (çeşidlənməsini).Quraşdırılan avadanlıqların təyinatını. Qeyri-mürəkkəb

quraşdırma işlərinin yerinə yetirilmə üsullarını. Sadə takelaj vasitələrindən istifadə etmə qaydalarını və onların quruluşunu. İş nümunələri. Ülgü üzrə detalların nişanlanması. Mexanikləşdirilmiş alətlə deşiklərin deşilməsi. Yivli və flanslı birləşmələrin

yığılması. Əl alətləri ilə yivlərin kəsilməsi. Altlıq və aralıqların hazırlanması. Metalkonstruksiyaların düzəldilməsi. Qovuşmalarınquraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi. Lövhələrin hazır, kəsilmiş yerlərində və qurulmuş konstruksiyalarda cihazların quraşdırılması.Boru və elektrik şəbəkələrinin bərkidilməsi.

§ 3. Avtomatik nəzarət, tənzimləmə və idarəetmə

cihaz və aparaturalarının quraşdırıcısındamürəkkəb işlərin icrası

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyətləri. Avtomatik nəzarət, tənzimləmə və idarəetmə cihaz və aparatura və onlarla bağlı konstruksiyaların

quraşdırılmasında ən sadə işlərin icrası.

Bilməlidir: boru və elektrik şəbəkələrin quraşdırılmasında tətbiq edilən material, məmulat, alət və ləvazimatlarınnomenklaturasını. Boru və elektrik şəbəkəsinin quraşdırma qaydalarını. Boru xəttinin sıxlıq və möhkəmliyə sınaqdan keçirilməüsul və qaydalarını. Lövhə və pultlara boru keçirilmələrini. Lövhə və pultların konstruksiya, tiplərini və onların quraşdırmaqaydalarını. I, II kateqoriya mürəkkəbli cihazların və III kateqoriya mürəkkəbli potensiometr və difmanometrlərin təyinatı, işləməprinsipi və quraşdırma qaydalarını. Cihaz və avtomatlaşdırma vasitələri altı konstruksiyaların qoyulması üçün avtomatlaşdırmavasitələrinin nişanlama üsullarını. Lövhə və konstruksiyalarda cihazların boru bağlamalarının əsas elementlərini. Quraşdırılmışavadanlıqların yoxlanılıb düzəldilməsinin ön sadə üsullarını. Yüklərin ilmələnmə və yerdəyişmə, habelə mexanikləşdirilmiş takelajavadanlıqlarından istifadə etmə üsullarını.

İş nümunələri. I-IV kateqoriyalı boru xəttinin quraşdırılma və sınaqdan keçirilməsi. Lövhə və konstruksiyalarda cihazların mis,

polietilen, polad boruları ilə bağlamasının yerinə yetirilməsi. I və II mürəkkəblik kateqoriyalı cihazların quraşdırılması: datçiklər -temperatur releləri; millivoltmetr və pirometrik laqometrlər; manometrik termometrlər; temperatur ölçmək üçün komplektlər;potensiometrlər; körpü və milliampermetrlər; manometr; dartıcı maşınların gücünü ölçən cihaz; təzyiqölçənlər; vakuummetrlər,səviyyə siqnalizatorların elektron blokları; indikator və təzyiq siqnalizatorları; ikinci elektrik cihaz; elektron, pnevmatik göstərici,inteqrasiya və tənzimləmə qurğusu ilə olan göstəriciləri məsafəyə ötürməklə özüyazanlar; qazoanalizatorların yardımçı qurğusu;sənaye pnevmoavtomatika elementlərinin unifikasiya edilmiş sistemlərinin aparaturaları (USEPPA); elektrik və elektrik mexanikitənzimçi; kompensasiya qutuları; transformatorlar; hesablayıcı-impulslu və hesablayıcı-addımlı rele; əl distansiya idarəetməpnevmatik kran və panelləri; hava reduktor və süsgəcləri; III kateqoriya mürəkkəbli potensiometr və difmanometrlər. Boru vəelektrik xətti trassı üçün konstruksiyaların quraşdırması. Divar və örtükdən keçməklə tək keçidlərin qurulması. Metal qollarınçəkilməsi. Qoruyucu borukəmərlərinin çəkilməsi (partlayış təhlükəli borulardan savayı). Naqillərin qutu və qoruyucu borulardaçəkilməsi. Kabel və boru girişlərinin lövhə və pultlarda quraşdırılması. Lövhə, pult və cihazların yerlə birləşmələrininquraşdırılması. Boru xəttinin cihaz və seçmə qurğulara qoşulması. Cihaz və icra mexanizm altı konstruksiyaların quraşdırılması.Şkaf və panel lövhə və pultlarının quraşdırılması. Genişləndirici, nəmayırıcı, kondensasiya, bölüşdürücü və səviyyələndiriciqabların quraşdırılması. Bağlayıcı armaturların quraşdırma və yoxlanması. Endirilmə, təzyiq və qaz analiz etmə cihazların seçməqurğularının quraşdırılması. Quraşdırılmış cihaz və aparaturalarının yoxlanması.

§ 4. Avtomatik nəzarət, tənzimləmə və idarəetmə

cihaz və aparaturalarının quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Avtomatik nəzarət, tənzimləmə və idarəetmə cihaz və aparaturalarının quraşdırıcısında mürəkkəb işlərinicrası.

Bilməlidir: Yük daşıyan konstruksiyaların qurulmasına qoyulan tələbləri və boru və elektrik xətti trassasının nişanlama

üsullarını. Bloklarla boru xətti və I və II kateqoriya boru xəttinin quraşdırılmasına qoyulan əlavə tələbləri. Partlayış və yanğıntəhlükəli zonalarda quraşdırma işlərinin yerinə yetirilməsinin qayda və üsullarını. Tək və qruppalı boru və elektrik xəttininsıxlaşdırılmış keçidlərinin quraşdırma üsullarını. Pnevmatik, elektron və hidravlik tənzimləyici və icra mexanizmlərinin təyinat, işprinsip və quraşdırma qaydalarını. Quraşdırılmış avtomatizasiya sistemlərinin təhvil verilmə qaydalarını və ən sadə sazlamaişlərinin yerinə yetirilməsini.

İş nümunələri. Eskizləri tərtib etməklə boru və elektrik xətlərinin çəkilmə yerinin nişanlanması. I-II kateqoriyalı boru xətlərinin

(tək və bloklarla) quraşdırma və sınaqdan keçirilməsi. Qruppalı boru və elektron xəttinin sıxlaşdırıcı keçidlərinin quraşdırılması.III kateqoriya mürəkkəbli cihazların quraşdırılması: “Pusk-ZP”, “Pusk-ZS” pnevmatik sistem; avtomatik tənzimləmənin elektron-hidravlik “Kristal”-sistemi, elektrik pnevmatik cihaz komanda cihazları; Bişmə qabağı xəbərdar etmə bloklarla dövrə vuran çoxnöqtəli qurğular. (“Sentr”-sistemi). Cihaz, icra mexanizm və konstruksiyaların bloklu quraşdırılması. Lövhə və konstruksiyalardamis, polietilen və polad borularla cihazların mürəkkəb boru bağlaması. Manometrik termometr kapillyarlarının çəkilməsi.Partlayış və yanğın təhlükəli zonalarda quraşdırma işlərinin yerinə yetirilməsi. Tənzimləyici orqanlarla icra mexanizmlərininmexaniki birləşmələrinin quraşdırılması. Quraşdırılmış cihaz və aparaturaların yoxlanması.

§ 5. Avtomatik nəzarət, tənzimləmə və idarəetmə

cihaz və aparaturalarının quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Avtomatik nəzarət, tənzimləmə və idarəetmə cihaz və aparaturalarının quraşdırıcısında mürəkkəb işlərinicrası.

Bilməlidir: Fiziki-mexaniki analiz üçün cihazların və onların seçmə qurğularının işləmə prinsipi və quraşdırma

xüsusiyyətlərini. Yüksək təzyiqli boru xətti, habelə oksigen kömürünün quraşdırılması üzrə qoyulan əlavə tələbləri. Quraşdırılmışsistemlərin fərdi sınaqdan keçirilmə qaydalarını, cihaz və avtomatizasiya sistemlərinin quraşdırılmasında üstü örtülmüş işlərintərtib olunmasını.

İş nümunələri. Fotoelektrik pirometr və kalorimetr, qazanalizator, xromatoqraf, konsentrometr, sıxlığı ölçənlərin

quraşdırılması. Quraşdırılmış cihaz və aparaturaların yoxlanması. Eskizləri tərtib etməklə mürəkkəb boru xətləri trass sahələrininölçülməsi. Bloklarla çoxpanelli lövhələrin quraşdırılması.

Fiziki-kimyəvi analiz cihazları və nümunələri seçmə sistemlərinin quraşdırılması. Bütün tipli məntiq elementləri, hesablamatexnikası, texnoloji prosesin AİS-nin quraşdırılması.

§ 6. Avtomatik nəzarət, tənzimləmə və idarəetmə cihaz,

aparatura və sistemlərinin sazlayıcı(NÖC və avtomatikanın sazlayıcısı)

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti I kateqoriya mürəkkəbli avtomatik nəzarət, tənzimləmə və idarəetmə aparaturasının quraşdırmaqabağıyoxlanması, avtonom və kompleks sazlama.

Bilməlidir: Elektrotexnika və elektronikanın əsaslarını. 1-ci kateqoriya mürəkkəbli avtomatik nəzarət, tənzimləmə və idarə-

etmə aparaturasının təyinatı, quruluşu və işləmə prinsiplərini. İşçi ölçmə sistemini yoxlamaq üçün ayrılmış nümunəvi cihaz vəqurğuları. 1-ci kateqoriya mürəkkəbli cihazların quraşdırma və sazlama üsullarını. 1-ci kateqoriya mürəkkəbli cihazlarınyoxlanması üzrə dəyişikliklərlə QOST 8.002-71

“Ölçmə vasitələrinin yoxlama, təftişi və ekspertizasının təşkili və keçirilmə qaydaları” və QOST 8.513-84 “Ölçü vasitələrininyoxlanması” Elektrik sxemlərinin oxunma qaydalarını.

İş nümunələri. Ayrı-ayrı element, ilkin və ötürücü dəyişdiricilərin (datçik), blokirovkanın, idarəetmə sxemlərində işlədilən

siqnalizator, qoruyucu, KS, ASK və digər vahid şəklə salınmış komplekslərin ikinci cihazlarının quraşdırmaqabağı yoxlanma vətənzimlənməsi, məsafə idarəetmə elektrik sxemlərinin avtonom və kompleks sazlanması.

§ 7. Avtomatik nəzarət, tənzimləmə və idarəetmə cihaz,

aparatura və sistemlərinin sazlayıcısı(NÖC və avtomatikanın sazlayıcısı)

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. 2-ci kateqoriya mürəkkəbli avtomatik nəzarət, tənzimləyici və idarəetmə aparaturasının quraşdırmaqabağı

yoxlanması, avtonom və kompleks sazlanması. Bilməlidir: İstehsal proseslərinin avtomatlaşdırılması ilə bağlı əsas anlayış və istilahları. 2-ci kateqoriya mürəkkəbli avtomatik

nəzarət, tənzimləyici və idarəetmə aparaturasının təyinat, quruluşu və işləmə prinsiplərini. 2-ci kateqoriya mürəkkəbli cihazlarınquraşdırılma və sazlama üsullarını. 2-ci kateqoriya mürəkkəbli texniki cihazların yoxlanması üzrə dəyişikliklərlə QOST 8002-71“Ölçmə vasitələrinin yoxlama, təftişi və ekspertizasiyasının təşkili və keçirmə qaydaların və QOST 8.513-84 “Ölçmə vasitələrininyoxlanması” Avtomatik idarəetmənin elektrik və pnevmatik sxem və hidravlik sxemlərinin işləmə prinsiplərini. Orta ixtisas təhsiltələb olunur.

İş nümunələri. Unifikasiya edilmiş KS, ASK komplekslərinin funksional və tənzimləyici qurğularının ayrı-ayrı elementlərinin

və digər hidravlik tənzimləmə sistemləri, qazların tərkib və yığım üzrə siqnalizatorları, lokal funksional və tənzimləyici qurğularınquraşdırmaqabağı yoxlanma və tənzimlənməsi; elektrik, pnevmatik, hidravlik idarəetmə və mühafizə sistemləri, parametrlərənəzarət edən sistem və lokal cihazların avtonom və kompleks sazlanması.

§ 8. Avtomatik nəzarət tənzimləmə və idarəetmə cihaz,

aparatura və sistemlərinin sazlayıcısı(NÖC və avtomatik sazlayıcı)

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. 3-cü kateqoriya mürəkkəbli avtomatik nəzarət, tənzimləyici və idarəetmə aparaturalarının quraşdırmaqabağı

yoxlanması, avtonom və kompleks sazlanması. Bilməlidir: Kontaktsız və hesablayıcı-həlledici qurğularla bağlı əsas anlayış və istilahları. 3-cü kateqoriya mürəkkəbli avtomatik

nəzarət, tənzimləyici və idarəetmə aparaturasının təyinat, quruluş və işləmə prinsiplərini. 3-cü kateqoriya mürəkkəbli cihazlarınquraşdırılma və sazlanma üsullarını. 3-cü kateqoriya mürəkkəbli texniki cihazların yoxlanması üzrə dəyişikliklərlə QOST 8.002-71“Ölçmə vasitələrinin yoxlanma, təftiş və ekspertizasiyasının təşkili və keçirilmə qaydalarını və QOST 8.513-74 Ölçmə vasitələrininyoxlanması” Avtomatik tənzimləmə sistemləri haqqında əsas anlayış və onlardan ən sadələrinin sazlanma metodlarını. Orta ixtisastəhsil tələb olunur.

İş nümunələri. Qazanalizator, rN-metr, plotnomer, viskozometr, xromatoqrafların, ayrı-ayrı elementlərinin quraşdırmaqabağı

yoxlanma və tənzimlənməsi. İdarəetmə sisteminin avtonom və kompleks sazlanması və kontaktsız qurğu hesablama texnikası, “P”və “N” qanuni tənzimləmə, ilə avtomatlaşdırılmış tənzimlənmə sistemləri, kontaktsız qurğu və hesablama texnikası əsasındaidarəetmə və qorunma sistemlərinin avtonom və kompleks sazlanması.

Qeyd: Cihaz, aparatura və avtomatik nəzarət, tənzimləmə və idarəetmə, cihaz, aparatura və sistemlərin sazlanması üzrə daha

mürəkkəb işlər mühəndis-texniki heyət tərəfindən yerinə yetirilir.

§ 9. Ağac emalı müəssisələrinin avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Ağac emal edən müəssisə avadanlığının və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılması ən sadə işlərin yerinə

yetirilməsi. Bilməlidir: Avadanlığın açılma üsullarını. Ən sadə takelaj ləvazimatlarının növləri və onların istifadə edilmə üsullarını.

Avadanlıq detallarının yağlama üsullarını. Çilingər alətlərinin təyinatını. İş nümunələri. Qeyri-vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlığın açılması. Aparat və avadanlıqdan nömrə lövhəciklərinin

hazırlanma və qurulması.

§ 10. Ağac emalı müəssisələrinin avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Ağac emal edən müəssisə avadanlığının və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında sadə işlərinyerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: İstifadə edilən materialların əlamətlərini. Mürəkkəb olmayan quraşdırma işlərinin yerinə yetirmə üsullarını. Sadə

takelaj vasitələrinin quruluşunu və onlardan istifadə qaydalarını. İş nümunələri. Ülgü üzrə detalların nişanlanması. Dişli çarx və drellə oyuqların deşilməsi. Yivli və flanslı birləşmələrin

yığılması. Yivlərin əl alətləri ilə kəsilməsi. Altlıq və aralıqların hazırlanması. Metalkonstruksiyasının düzəldilməsi. Bitişməyerlərinin quraşdırıcı boltla bərkidilməsi. Mişarlama dəzgahı üçün mühafizə örtüyünün qoyulması.

§ 11. Ağac emalı müəssisələrinin avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Ağac emal edən müəssisə avadanlığının və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında orta mürəkkəbliişlərin yerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıqaltı bünövrə ölçülərinin yoxlama üsullarının və bu avadanlığın quraşdırma metodlarını.

Mexanikləşdirilmiş alətlərdən istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılmış avadanlığın yoxlanılıb düzəldilməsinin ön sadə üsullarını.Hidravlik sınağın keçirmə üsullarını. Yükün ilmələnmə və yerdəyişmə üsullarını. Mexanikləşdirilmiş takelaj avadanlıqdan istifadəetmə qaydalarını. Quraşdırılan avadanlığın quruluşunu.

İş nümunələri. Yapışqan qarışdıran, yapışqan yayma dəzgahı bakelizator, qabırğayapışdırıcı lentli dəzgahlar, balansir mişar,

çoxmişarlı, dairəvi, qıraqkəsən və mişaritiləyən dəzgahların quraşdırılması. Verilmə, dartıcı və qulpun zəncirinin mexanizm, mişardəzgahının verilmə mexanizmi və tormoz sisteminə qoyulması. Şalbandaşıyanın işçi zəncirinin qoyulması. Kronşteynlər vəzəncirin istiqamətləndirici təkərciklərinin, mexaniki tullayıcı dönən ling və kömək edici arabacıq komplektində sıxaclıhidrofiksasiyalı arabacıqların qurulması.

§ 12. Ağac emalı müəssisələrinin avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Ağac emal edən müəssisə avadanlıqlarının və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında mürəkkəbişlərin icrası.

Bilməlidir: Quraşdırma oxlarının nişanlanma, qurulma və yerinin dəyişdirilmə üsullarını. Quraşdırmaaltı bünövrə və

avadanlığın qurulma yerinin yoxlanma və qəbul qaydalarını. Mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Quraşdırılanavadanlığın tarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb düzəldilmə və tənzimlənmə üsullarını. Yağlama sisteminin quruluşunu vəişləmə prinsiplərini. Maşın və mexanizmlərin quraşdırılmasına qoyulan tələbləri və müəyyən edilmiş yol verilə bilən artıq-əskikliyi. Mürəkkəb avadanlığın istismara təhvil verilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Press-rəndələmə, dilçəkli, bıçaq itiləyən, qurucu və mərkəzləşdirmə dəzgahların, çəpinə yapışdırmaq üçün

dartavalı presslərin, konveyerli mexaniki vaymların, şalbandaşıyan, calaq vuranlar, rəndələyən, formatkəsən, pultlarsızidarəedilən yonqarlı, tavalı dəzgahların quraşdırılması. Yonqarlı-tavalı qurğuların quraşdırılması: çəkici qırıcı, dozatorlar nəzarəttərəzilər, qarışdırıcılar, təkərcikli transportyorlar, tavaatanlar, ağaclifli tavaları uzununa və eninə kəsmək üçün dəzgahlar. Taxta-şalban kəsən sexin avadanlığının quraşdırılması: taxta mişarlayan dəzgah, avtomatik şalban daşıyan, mexaniki atıcı, sıxaclıhidrofikasiyalı arabacıq, hidravlik zəncirli şalban götürüb qoyan, rolqanq və zəncirli transportyorlar.

§ 13. Ağac emalı müəssisələrinin avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Ağac emal edən müəssisələr avadanlığın quraşdırılması üzrə yüksək dəqiqlik tələb edən xüsusi mürəkkəbişlərin yerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlığın quraşdırılma üsullarını. Avadanlığın tənzimlənmə və sazlanma üsullarını. Aqreqat və

maşınların istismara verilməsində onların yoxlama qaydalarını. İş nümunələri. Qabıq təmizləyən dəzgah, hidrokommunikasiyalı yapışqanlayıcı press, cilalayıcı, sıyırıcı, pultla idarə olunan

yonqarlı - tavalı dəzgahların hidravlik press, doldurucu - boşaldıcı mexanizmi olan pressli doldurucu və boşaldıcı etajerka vəhidrosilindrlərlə üfüqi qaldırıcı etajerkaların quraşdırılması.

§ 14. AKKUMULYATOR BATAREYALARI ÜZRƏ ELEKTRİKQURAŞDIRICISI

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Akkumulyator batareyalarının quraşdırılmasında ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Naqil və kabellərin əsas markalarını. Əlvan və qara metalların əlamətlərini. Akkumulyator batareyalarının

hazırlanma və quraşdırılmasında tətbiq edilən əsas materialları. Bərkitmə detal və xırda konstruksiyaların əsas növlərini. Elektrikquraşdırma işlərində tətbiq edilən alətlərin əsas növlərini.

İş nümunələri. Bərkitmə detallarının qoyulması. Dəqiq ölçülər tələb olunmayan xırda bərkitmə detal və aralıqların

hazırlanması. Akkumulyatorlar üçün qablarla olan yeşiklərin açılması.

§ 15. Akkumulyator batareyaların üzrə elektrik

quraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Akkumulyator batareyalarının quraşdırılmasında sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Bərkitmə detal və armaturların əsas növlərini. Sadə cihaz, elektrik aparat, tətbiq edilən elektrikləşdirilmiş və

pnevmatik alətlərin quruluş əsaslarını. Sadə elektrik sxemlərini. Takelaj vasitələrinin əsas növlərini və onlardan istifadə edilənqaynaq avadanlıqlarının növlərini və ondan istifadə etmə qaydalarını.

İş nümunələri, Barabanları qoymaqla naqillərin açılması. Avadanlığın rənglənməsi. Müxtəlif ziddiyyətli elektrodların

quraşdırmaya hazırlanması. Elektrodların təmizlənməsi və son hazırlığı (rixtovkası). Qurğuşun elektrodlarının qablara qoyulması.Elektrodların yoxlanılıb düzəldilməsi.

§ 16. Akkumulyator batareyaları üzrə elektrik

quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Akkumulyator batareyalarının quraşdırılması üzrə orta mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Akkumulyator batareyalarının quruluş əsaslarını. Armaturların tərtib etmə qaydasını. İzolyasiyanın müqavimətinin

ölçmə üsullarını. Orta mürəkkəbli elektrik sxemlərini. Kəsiyinin sahəsi 70 mm2 qədər olan bütün markalı naqil və kabellərinbirləşmə uclarının bağlama və qoşulma üsullarını. Avadanlıqların ilmələnmə və yerdəyişmə qaydalarını. Mexanikləşdirilmiştakelaj avadanlığından istifadə etmə üsullarını və onun quruluşunu. Porşenli quraşdırıcı tapançaların quruluşunu və onlarınxidmət etmə qaydalarını. Rele mühafizəsinin təyinatını. Maksimal cərəyan mühafizəsinin işləmə prinsip və sxemlərini.Akkumulyator batareyalarının quraşdırılması üzrə, işin yerinə yetirilməsi üçün, material və avadanlıqların komplektləşməqaydalarını. Elektrolitin hazırlanma və tökülmə qaydalarını. Akkumulyator batareyalarının doldurulma və boşaldılmasındatəhlükəsizlik tədbirlərini.

İş nümunələri. Kəsiyinin sahəsi 70 mm2 qədər, bütün markalardan olan naqil və kabellərin, qaynaqdan savayı, bütün üsullarla

birləşmə, ucların bağlanma və qurğuları. Mühafizə qurğuları, örtük və çəpərlərin qurulması. Porşenli - quraşdırıcı tapançanınköməyi ilə konstruksiya və aparatların bərkidilməsi. Ucluqların kabel və naqil damalarına lehimlənməsi və ya preslənməsi.Dəmirbənd və metal dayaq konstruksiyalarının qurulması. Konstruksiyaların yapışdırmaqla bərkidilməsi. Bütün növ stellajlarınquraşdırılması. Akkumulyator şkafının quraşdırılma və yoxlanılıb düzəldilməsi. Akkumulyator batareyalarının axmasınınyoxlanması. Qurğuşun atmalarının qurulması. Şkaflarda akkumulyator batareyalarının quraşdırılması. Plastinin lehimlənməsi.

§ 17. Akkumulyator batareyaları üzrə elektrik

quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Akkumulyator batareyalarının quraşdırılması üzrə mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Quraşdırılan akkumulyator batareyalarının elektrik sxemlərini və onların yoxlama üsullarını. Stend və

emalatxanalarda hazırlamaq üçün, naqillərin ayrı-ayrı düyünlərinin ölçülmə və eskizlərinin hazırlanma qaydalarını. İcra olunmuşsxemlərin yoxlanma üsullarını. Elektrodların qaynaq etmə qaydalarını və akkumulyator batareyalara birləşmə qaydalarını.Akkumulyator batareyalarının texniki xüsusiyyətlərini.

İş nümunələri. Akkumulyator batareya altı stellajların nişanlanması. Aparma tipli akkumulyator batareyalarının stellajlarda

quraşdırılması. Akkumulyator batareyalarının şinlənməsi. Tumboçkaların qurulma yerlərinin nişanlanması. Plastinlərarası vəpolyus kontaktarası izolyasiyanın yoxlanılması. Elementlər arası birləşmələrin qaynaq edilməsi. Mis, alüminium və ya poladşinlərin kabel ucluqlarına lehimlənməsi.

§ 18. Akkumulyator batareyaları üzrə elektrik

quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Akkumulyator batareyalarının quraşdırılması üzrə xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Güc, nəzarət və xüsusi kabellərin hazırlanma və quraşdırma üsullarını. Paylaşdırma lövhə, pult, idarəetmə və

mühafizə lövhələrinin konstruksiyalarını. Elektrik texniki qurğuların quruluşunu. Obyektlərin istismara təhvil verilməsinin texnikişərtlərini. Partlayış təhlükəli zonalarda işlərin yerinə yetirilmə qaydalarını. Akkumulyator batareyalarının tərtib etmə sxem vəüsullarını.

İş nümunələri. Bütün tipli akkumulyator batareyalarının tərtib edilməsi. Stellajlarda stasionar tipli akkumulyator

batareyalarının yoxlanma və sınaqdan keçirilməsi (bütün tipli akkumulyator batareyalarının sazlama üçün təhvil verilməyəhazırlığı). Quraşdırma yerində ölçülmə işinin yerinə yetirilməsi, sifarişin qrafik hissəsinin tərtib edilməsi, eskiz və sxemlərinişlənib hazırlanması.

§ 19. ARMATURÇU

1-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Armatur və armokonstruksiyaların hazırlanma və quraşdırılmasında yardımçı işlərin yerinə yetirilməsi. İş nümunələri. Armatur poladların pasdan təmizlənməsi. Armatur poladların qəfəslərə və qalaqlarla yığılması. Armatur və

armokonstruksiyaların əl ilə daşınması.

§ 20. Armaturçu

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Armatur və armokonstruksiyaların hazırlanma və quraşdırılmasında yardımçı işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Armatur poladların növlərini. Poladın açılma və yığılma qaydalarını. Armatur poladların növlərini. Poladın açılma

və kəsilmə qayda və üsullarını. Hazır karkasların nəqledilmə və yığılma qaydalarını. Armaturları açan, düzəldən və kəsən əlbucurqad və əl dəzgahlarının quruluşunu. Armatur konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə işarələrin verilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Armatur poladların marka və diametrlər üzrə çeşidlərə ayrılması. Əl bucurqad ilə armatur poladların açılması

və dartılması, Armatur poladın düzləndirilməsi. Əl dəzgahlarında armatur poladın kəsilməsi. Əl dəzgahında armatur poladınəyilməsi, sadə yastı karkasların bağlanması. İnventar stroplarla armatur konstruksiyaların ilişdirilməsi.

§ 21. ARMATURÇU

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Armatur və armokonstruksiyaların hazırlanma və quraşdırılmasında yardımçı işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Armaturun əsas növlərini. Armatur hazırlayan əl, ötürücü və yarımavtomat dəzgahların quruluş əsaslarını.

Armaturun hazırlanma qaydalarını. Sadə armatur və armokonstruksiyaların yığılma, qurulma və bərkidilmə üsullarını. Armatur vəarmokonstruksiyaların hazırlanma və quraşdırılmasında yol verilə bilən artıq-əskikliyi.

İş nümunələri. Elektrik bucurqadı ilə armatur poladın açılması və dartılması. Ötürücü və yarımavtomat dəzgahlarda armatur

poladın kəsilməsi. Bir mildə dördə qədər əyilmə tələb olduğu hallarda, əl və mexaniki dəzgahlarda armatur poladın əyilməsi.Sadə konstruksiyaların qəlibində mil və karkasların yerləşdirilməsinin nişanlanması. Kütləsi 100 kq-a qədər olan sadə tor və

yastı sadə karkasların yığılması və qurulması. Konstruksiya və məmulatlarda ən sadə qoyulma hissələrin yerləşdirilməsi vəbərkidilməsi. Bünövrə və tavalara ayrı-ayrı millərdən olan armaturun qoyulması.

§ 22. ARMATURÇU

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Armatur və armokonstruksiyaların hazırlanma və quraşdırılmasında yardımçı işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Bütün növlərdən olan armatur, armokonstruksiyaların quraşdırılması, armaturun qabaqcadan gərginləşdirilməsi

üçün takelaj qurğu və mexanizmlərin tətbiq olunma üsullarını. Mil, sadə tor və yastı karkasların ülgü (şablon) və ya konduktordayerləşdirilməsinin nişanlanması, cizgi və eskiz üzrə yoxlanılıb düzəldilməsi. Armaturun qaynaq üçün, o cümlədən vanna üsulu iləhazırlanma qaydalarını.

İş nümunələri. Bir mildə əyilmələrin sayı dörddən çox olduğu hallarda əl və ötürücü dəzgahlarda armatur poladın əyilməsi.

Kütləsi 100 kq-dan çox olan sadə tor və yastı karkasların və kütləsi 100 kq-a qədər olan ikiqat torların yığılma və quraşdırılması.Ayrı-ayrı millərdən olan armaturun massiv, sütunaltı, sütun, divar və arakəsmələrə qoyulması. Sütunların armatur mil vədəstələrinin qabaqcadan dartılması. Orta mürəkkəbli konstruksiyalarda anker boltları və qoyulma detalların yerləşdirilməsi.Yerləşdirilmiş tor və karkasların yoxlanılıb düzəldilməsi. Vanna tikişli qaynaq üçün, armatur çıxıntılarının hazırlanması.

§ 23. ARMATURÇU

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Armatur və armokonstruksiyaların hazırlanma və quraşdırılmasında yardımçı işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Yarı armatur karkas və blokların qəbul qaydalarını. Cizgi və eskizlər üzrə faza karkas, armoqəlib blok və

fermopaketlərin yığılmasında millərin yerləşməsinin nişanlanmasını. Quraşdırılmış armatur və armokonstruksiyaların yoxlanılıbdüzəldilmə qaydasını. Qoyulma ventilyasiya detalları və AES-in boru keçidlərinin yerləşdirilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Mürəkkəb tor və yastı karkasların (kütləsindən asılı olmayaraq), sadə fəza karkaslarında kütləsi 100 kq-dan çox

olan 2 qat torların yığılma və quraşdırılması. Hərəkət edən qəlibdə betonlanan konstruksiyalar üçün, armaturun yığılması. Cizgiüzrə tavalı əsaslarda, tirsiz və qabırğalı örtüklərdə, pilləkən marşlarında aşırımlı körpü tikililərində, tərs (əks) tağlarda dağ-mədənyerlərinin əyri xətli divarlarında, lağım, (mədən dəhlizi) soyuducu qurğularda (qradiriya), qüllələrdə, borularda və s. ayrı-ayrımillərdən olan armaturun yerləşdirilməsini nişanlamaqla quraşdırılması. Tavalı və aşırımlı körpü tikililərinin armatur mil vədəstələrinin qabaqcadan gərginləşdirilməsi. Mürəkkəb konstruksiyalarda anker bolt və qoyulma detalların yerləşdirilməsi.Qoyulan ventilyasiya detalları və AKS boru keçidlərinin qurulması.

§ 24. ARMATURÇU

6-cı dərəcəİşin xüsusiyyəti. Xüsusi mürəkkəb armatur işlərinin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb armaturların hazırlanma və quraşdırılma texnologiyasını. Fəza armatur, karkas, armoqəlib blok və

fermopaketlərin yığılma qaydalarını. Armatur dəstələrinin ayrı-ayrı və hörülmüş məftillərdən hazırlanma texnologiyasını. İş nümunələri. Xüsusi mürəkkəb fəza armatur, karkas, armoqəlib-blok və fermopaketlərin yığılma və quraşdırılması. Darvaza

üçün qoyulma hissələri yerləşdirməklə, şlyuzların başında, sorucu borularda, spiral kameralarda, götürücü tirlərdə, generatoraltıkonstruksiyalarda, dibli və birləşdirici borularda, dəhlizlərdə, havakeçiricilərində, borugeneratorlarının bünövrələrində,bunkerlərdə, bunker dəhlizlərində, qübbələrdə və nazikdivarlı örtüklərdə (qabıq), tağüstü tikililərin sütunlarında, tağlarda vətağlararası birləşmələrdə ayrı-ayrı millərdən hazırlanan armaturun quraşdırılması. Ayrıca ayrı-ayrı və hörünmüş məftillərdənarmatur dəstələrinin hazırlanması. Karkas, tor və qabaqcadan gərginləşdirilmiş mil və dəstələrdən aşırımlı körpü tikililəriarmaturun quraşdırılması. Qabırğalı və qutu şəkilli aşırım tikililərində dəstələrin qabaqcadan dartılması. Körpü dayaqlarının vəsuburaxıcı boruların armaturunun quraşdırılması.

§ 25. ASFALTBETONÇU

1-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Asfaltbeton və qara büzücü maddələrlə emal edilən materiallardan yol örtüyünün düzəldilməsi və təmirində

yardımçı işlərin yerinə yetirilməsi. İş nümunələri. Özüllərin tozdan və çirkdən əl və sıxılmış hava ilə təmizlənməsi. Örtüyün sökülməsi və ya çapılmasından sonra,

materialların yığışdırılması. Avtomaşın gövdəsinin qarışıq qalığından təmizlənməsi.

§ 26. ASFALTBETONÇU

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Asfaltbeton və qara büzücü maddələrlə emal edilən materiallardan yol örtüyünün düzəldilməsi və təmirindəən sadə işlərin yerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Örtüyün düzəldilməsi üçün, özüllərin hazırlanma qayda və üsullarını. Örtüyün əl ilə sökülməsi və çapılması

üsullarını. İş nümunələri. Örtüyün düzəldilməsi və təmiri vaxtı özüllərin hazırlanması. Örtüyün əl ilə sökülməsi və çapılması. Yol

materiallarının düzləndirilməsi və qalağa yığılması. Sındırıcı çəkic ilə özülün təmizlənməsi.

§ 27. ASFALTBETONÇU

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Asfaltbeton və qara büzücü maddələrlə emal edilən materiallardan yol örtüyünün düzəldilməsi və təmirindəən sadə işlərin yerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Asfaltbeton örtüyün və qara büzücü maddələrlə emal edilən materiallardan olan örtüyün əsas növlərini. Qara

örtüyün düzəldilməsində istifadə olunan mastika, emulsiya, asfalt qarışığı və təsirsiz (inert) doldurucuların növlərini. Asfalt-betonörtüyünün və eləcə də qara büzücü maddələrlə emal edilən örtüyün mexanikləşdirilmiş alətlərlə sökülmə, çatılma və üstünübağlamaq üsullarını.

İş nümunələri. Əl paylaşdırıcısının köməyi ilə özüllərin qara büzücü materiallarla emal edilməsi. Dayaqlı tirlərin (brusların)

qurulması. Asfaltbeton qarışığı və isti və soyuq vəziyyətdə qara büzücü maddələrlə emal edilmiş materialların əl ilə verilməsi vəyerləşdirilməsi. Nümunələrin kəsilib çıxarılması və yarılmış yerin üstünün örtülməsi. Asfaltbeton örtüyünün çatlarınıntəmizlənməsi və üstünün örtülməsi. Əl və asfaltqızdırıcı və ya təmiredici qurğulardan istifadə etməklə, asfaltbeton və qara büzücümaddələrlə emal edilən materiallardan örtüklərin kiçik təmiri. Asfaltbeton örtüyün və qara büzücü maddələrlə emal edilənmateriallardan örtüyün mexanikləşdirilmiş alətlərlə sökülmə və çapılması. Örtükaltı özüllərin düzəldilməsi.

§ 28. ASFALTBETONÇU

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Asfaltbeton və qara büzücü maddələrlə emal edilən materiallardan yol örtüyünün düzəldilməsi və təmirindəorta mürəkkəbli işlərin yerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: asfaltbeton örtüyü altı və qara büzücü maddələrlə emal edilən materiallardan örtükaltı özüllərə qoyulan əsas

tələblər. Mastika, emulsiya, asfaltbeton qarışığının keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. Örtüklərin düzəldilmə, təmir və qəbuluqaydalarını. Asfaltbeton örtüyün və qara büzücü maddələrlə emal edilən materiallardan örtüyün çuxur təmirinin qayda vəüsullarını.

İş nümunələri. Mayak və mayak reykalarını qurmaqla, asfaltbeton və qara büzücü maddələrlə emal edilən materiallardan yol

örtüyünün profilləməsi və bəzəyi. Asfaltbeton və qara qarışıqla örtüyün çuxur təmiri.

§ 29. ASFALTBETONÇU

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Asfaltbeton və qara büzücü maddələrlə emal edilən materiallardan yol örtüyünün düzəldilməsi və təmirindəmürəkkəb işlərin icrası.

Bilməlidir: Asfaltbeton örtük və qara büzücü maddələrlə emal edilən materiallardan örtüyə qoyulan tələbləri. Asfaltbeton

qarışığı və qara büzücü maddələrlə emal edilən materialların sıxlaşdırılmasının qayda və sxemlərini. Qarışıqların və qara büzücümaddələrlə emal edilən materialların qoyulma və sıxlaşdırılmasının temperatur rejimini. Təkminləşdirilmiş örtüyün düzəldilməqaydalarını. Səthi-fəal əlavələrlə müxtəlif asfalt-beton qarışığından istifadə üsullarını. Örtük zolaqlarını bir-biri ilə, habelə quyulyukları, qəfəslər və tramvay yolları ilə birləşdirmə üsullarını. Asfaltbeton örtüyün və qara büzücü maddələrlə emal edilən materiallardan örtüyün altındakı mürəkkəb konfiqurasiyalı özülün bölgü üsullarını. Asfaltbeton örtükdə kələ-kötür səthinqurulma sxemlərini.

İş nümunələri. Örtük materiallarını əl və mexanikləşdirilmiş üsulla düzməklə, asfaltbeton və qara büzücü maddələrlə emal

edilən materiallardan olan yol və meydan örtüklərinin profilləşdirilməsi və bəzəyi. Asfaltlaşdırmadan əvvəl düzəldiləcək zolağınbölgüsü. Katok altında sıxlaşdırılan (bərkidilən) döşənən materialı vərdənə (katok) ilə sıxlaşdırmaqdan öncə onun qatınınqalınlığını tənzimləmək. Asfaltdöşəyənin qarışığı döşəməsindən sonra, asfaltbeton və qara büzücü maddələrlə emal edilənmateriallardan olan örtüklərdə sonuncu bəzək işlərinin aparılması. Yüksək yapışma əmsallı xüsusi seçilmiş qarışıqlardan və rəngliasfaltbetondan olan örtüklərdə bəzək işlərinin aparılması.

§ 30. ASFALTBETONÇU - ASFALTBİŞİRƏN

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yol örtüyü üçün, emulsiya, mastika, qara büzücü materiallar və asfalt qarışıqlarının hazırlanmasında ən sadə

işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Bitum və qətran büzücü materialların açılma, daşınma və saxlanma qaydalarını. Asfalt qarışıqlarının əsas

komponentlərinin tərkibini. Qara büzücü materialları çəkib vuran əl nasoslarının quruluşunu. İş nümunələri. Taraların açılması. İnert doldurucuların xəlbirlənməsi. Əl nasosu ilə qara büzücü materialların çəkib vurulması.

Odunun yarılması.

§ 31. ASFALTBETONÇU - ASFALTBİŞİRƏN

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yol örtüyü üçün, emulsiya, mastika, qara büzücü materiallar və asfalt qarışıqlarının hazırlanmasında ən sadəişlərin yerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Mastika, emulsiya, qara büzücü material və inert doldurucuların əsas xüsusiyyətlərini və tərkibini. Qara büzücü

materialların qızdırılma üsullarını, mastika və emulsiyaların hazırlanma üsullarını. Qarışdırıcı qurğuların quruluş əsaslarını.Qarışdırıcı qurğuların təmizlənmə üsullarını.

İş nümunələri. Tiyanlarda qara büzücü materialların qızdırılması. Bitumun yarılması. Tiyan və bitum anbarlarının material

qalıqlarından təmizlənməsi. Bitum buraxan novların və qarışdırıcı qurğuların təmizlənməsi. Dəmiryol sistemlərindən bitumunboşaldılması üçün, axıdıcı lövhə navalça və digər qurğuların qurulması və yığışdırılması. Açıq bitum bişirən tiyanların tərkiblərlədoldurulması.

§ 32. ASFALTBETONÇU - ASFALTBİŞİRƏN

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Açıq tiyanlarda asfalt qarışıqlarının hazırlanması. Bilməlidir: Qara büzücü materiallar və asfalt qarışıqlarının əsas xüsusiyyət və tərkiblərini. Asfalt qarışıqlarının hazırlanma

üsullarını. Material və qarışıqların keyfiyyətinə qoyulan əsas tələbləri. Nəqliyyat vasitələrindən bitumun boşaltma üsullarını. İş nümunələri. Açıq tiyanlarda asfalt qarışıqlarının bişirilməsi. Elektrotermik üsulla qara büzücü materiallardan hazırlanması.

Emulsiya qurğusunda bitum emulsiyasının hazırlanması. Sistern, bunker və yükünü özüboşaldan - vaqonlardan bitumunboşaldılması.

§ 33. ASFALTBETONÇU - ASFALTBİŞİRƏN

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Səyyar qarışdırıcı qurğuda asfalt qarışıqlarının hazırlanması. Bilməlidir: Səyyar qarışdırıcı qurğunun quruluşunu. Asfalt qarışıqlarının tərkibi, xüsusiyyəti və hazırlanma üsullarını.

Materialların nəmliyini, keyfiyyətini, qranulometrik tərkibini, habelə örtüyün konstruksiyasını nəzərə almaqla optimal tərkibliqarışıqların seçilməsinin üsullarını.

İş nümunələri. Səyyar qarışdırıcı qurğularda asfalt qarışıqların hazırlanması. Tərkibli səthi-fəal əlavələrin hazırlanması. Rəngli

asfalt qarışıqların hazırlanması.

§ 34. Atom elektrik stansiyası avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyətləri. Reaktorlar və atom elektrik stansiyaların yardımçı sistemlərinin avadanlıqlarının və onlarla bağlı

konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Avadanlığın açılma üsullarını. Ən sadə takelaj ləvazimatlarının növlərini və onların istifadə edilmə üsullarını.

Çilingər alətlərinin təyinatını. İş nümunələri. Qeyri-vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlığın açılması.

§ 35. Atom elektrik stansiyası avadanlıqlarının

quraşdırıcısı3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyətləri. Reaktorlar və atom elektrik stansiyaların yardımçı sistemlərinin avadanlıqlarının və onlarla bağlı

konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: İstifadə edilən materialların əlamətlərini. Mürəkkəb olmayan quraşdırma işlərinin yerinə yetirmə üsullarını. Sadə

takelaj vasitələrinin quruluşunu və onlardan istifadə etmə qaydalarını. Avadanlıq düyün və detallarının konservasiyasınıngötürmə üsullarını.

İş nümunələri: Ülgü üzrə detalların nişanlanması. Dişli çarx və drellə deşiyin açılması. Yivli və flanslı birləşmələrin yığılması.

Əl alətləri ilə yivin kəsilməsi. Altlıq və aralıqların hazırlanması. Metal konstruksiyasının düzəldilməsi. Bitişmə yerlərininquraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi. Boru uclarının emal edilməsi. Konservasiyanın götürülməsi.

§ 36. Atom stansiyası avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Reaktor və atom elektrik stansiyaların yardımçı sistemlərinin avadanlıqlarının quraşdırılmasında ortamürəkkəbli işlərin icrası.

Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıq altı bünövrə ölçülərinin yoxlama üsullarını və bu avadanlığın quraşdırma metodlarını.

Mexanikləşdirilmiş alətlərdən istifadə etmək üçün onun üsullarını. Quraşdırılmış avadanlığın yoxlanıb düzəldilməsinin ən sadəüsullarını. Hidravlik sınağın üsullarını. Mexanikləşdirilmiş takelaj avadanlıqdan istifadə qaydalarını. Quraşdırılan avadanlığınquruluşunu və quraşdırılmasının texnologiyasını.

İş nümunələri. Avadanlığa xidmət göstərilməsi üçün meydançaların yığılma və qurulması. Dayaq çərçivələrin qurulması.

Qoyma hissələrlə sıxlığı yoxlamaqla hovuz sürgülərinin quraşdırılması. Deşiklərin ölçüsünü reaktorların traktlarının qoyulmasıüçün çatdırılması. Reaktorların boru elementlərinin keçmə qabiliyyətinin şarla yoxlanması. Qrafitli blokların quraşdırmayahazırlanması. Kanalların qurulması prosesində onların vakuumlaşdırılması. PSK şaquli yığılmış boruların və traktların qoyulmasıüçün hazırlanması. Termobuxaraltı üzlüyün qurulması. Avadanlığın düyünlərinin kənarlarının qaynaq üçün hazırlanması,nöqsanların seçilməsi və qaynaq birləşmələrində tikiş köklərinin təmizlənməsi. Avadanlıq səthlərinin və qaynaq tikişlərinin R2=40təmizliyinə qədər təmizlənməsi.

§ 37. Atom stansiyası avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Reaktor və atom elektrik stansiyaların yardımçı sistemlərinin avadanlıqlarının quraşdırılmasında mürəkkəbişlərin yerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Quraşdırıcı oxların nişanlanma, qurulma və avadanlığın qurulma yerinin yoxlanması və qəbul qaydalarını.

Mürəkkəb avadanlığın quraşdırma üsullarını. Quraşdırılan avadanlığın tarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb düzəldilmə vətənzimlənmə üsullarını. Yağlama sistemlərinin quruluşunu və işləmə prinsipini. Avadanlığın quraşdırılmasına qoyulan texnikitələbləri və müəyyən edilmiş yol verilə bilən artıq-əskikliyi. Mürəkkəb avadanlığın istismara verilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Baş sirkulyasiya borukəməri bloklarının bitişməsi. Dayaq tava mühafizə qabığının çön konstruksiya və digər

avadanlığın taraz və yüksəklik nöqtələri üzrə yoxlanılıb düzəldilməsi. Silfonlu kompensatorların quraşdırılması. Buxar generatorasmalarının quraşdırılması. Baş sirkulyasiya ilmələrinin yaylı dayağının quraşdırılması. Təmiz və çirkli kondensat çənlərininquraşdırılması. İstilik izolyasiya bloklarının quraşdırılması. Xüsusi sutəmizləmə avadanlıqların quraşdırılması (süzgəclər,istilikdəyişdirənlər, buxarlandırıcı aparatlar). Avadanlıq və borukəmərlərinin yoxlanma və quraşdırma qabağı hazırlığı. İstilikmühafizə örtüyünün qurulması, üzləmələrin quraşdırılması. Texnoloji kanal, sulu və buxarsulu kommunikasiyaların sistemlərininsıxlığının sınaqdan keçirilməsi. Reaktorlu qurğuların (vtulkalar, dayaq stakanları, digər mühafizə ekranları, diafraqmalar),traktların daxilində ayrı-ayır detal və düyünlərin quraşdırılması. XSK və YSK bloklarının yığılması, YSK şaquli birləşmiş borularınflanslarının quraşdırılması. Korpusdaxili qurğuların ayrı-ayrı detalların səadət nümunələri, kasset imitatorları, dayaq borularınınsökülməsi. Kanalların kalibirlənməsi. Hidravlik sınaqdan keçirilməklə “SUZ” örtüyün qurulması. Avadanlıq səthlərinin və qaynaqtikişlərinin P2=20 təmizliyinə qədər təmizlənməsi, Avadanlıq səthlərinin. Şaberlə işlənməsi.

§ 38. Atom stansiyası avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Reaktorlar və atom elektrik stansiyaların yardımçı sistemlərinin avadanlıqlarının və onlarla bağlıkonstruksiyaların quraşdırılmasında xüsusi mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlığın quraşdırma üsullarını, Avadanlığın tənzimlənmə və sazlanması üsullarını. Aqreqat və

maşınların sınaqdan keçirilmə qaydaları. İş nümunələri. Bioloji mühafizə konstruksiyaların quraşdırılması. Baş sirkulyasiya borukəmərlərinin quraşdırılması. Koordinat

yüksəklik nöqtələri və tarazları, reaktor korpuslarının yoxlayıb düzəltməklə quraşdırılması. Reaktorun korpusdaxili qurğusununquraşdırılması. Oxlar üzrə yoxlanılıb düzəltməklə yuxarı blokun reaktorun üstündə qurulması. Ox və koordinatlar üzrə ötürücünüyoxlayıb düzəltməklə reaktorun idarəetmə və mühafizə sisteminin ötürücülərinin quraşdırılması. Seperatorun buxargeneratorunun quraşdırılması. Baş sirkulyasiya nasoslarının quraşdırılması. Texnoloji kanal, su və buxarsu kommunikasiyalarınquraşdırılması. Nəqliyyat-texnoloji avadanlıqların quraşdırılması. Hermetikliyinə nəzarət edici sistem avadanlığınınquraşdırılması. RBMK reaktorlarının sistem konstruksiyalarının və onların reaktorları üçün kompensatorlarının quraşdırılması.Reaktordaxili qurğunun quraşdırılması (dayaq tavaları, flanslar). İonizasiya kamera üzlüyünün qurulması. Elementlərin qurulmasıvə baş sökmənin sıxlaşdırılması. Reaktorun helium sıxlıq sınaqlarına hazırlanması. Təzyiq kompensator və SAOZhidrotutumlarının quraşdırılması. Qrafitli hörgünün quraşdırılması.

§ 39. Betonçu

1-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Beton qarışığın hazırlanması və onun konstruksiyaya qoyulmasında yardımçı işlərin yerinə yetirilməsi. İş nümunələri. Qaya özüllərinin və beton səthlərinin təmizlənməsi. Beton qarışığının bir yerdən o biri yerə atılması, habelə nov

və xortumlar vasitəsi ilə endirilməsi.

§ 40. Betonçu

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Beton qarışığın hazırlanması və onun konstruksiyaya qoyulmasında ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Əl alətləri ilə beton qarışığının hazırlanma üsullarını. Beton səthlərinin çərtmə üsullarını. Hazır beton qarışıqlarının

konstruksiyalarını. Əl alətləri ilə beton və dəmir-beton konstruksiyaların sökmə üsullarını. Ən sadə konstruksiya qəliblərininsökmə üsullarını. Qəliblərin betondan təmizlənməsini.

İşin nümunələri. Əl alətləri ilə beton səthinin çərtilməsi. Nəqliyyat vasitələrindən beton qarışığının qəbulu. Qurğuların köməyi

ilə (tək təkərli əl arabaları, ölçücülər) kütlə və həcm üzrə tərkib hissələrin miqdarının müəyyən edilməsi. Beton qarışığının əlalətləri ilə hazırlanması. Beton və dəmir-beton konstruksiyaların əl alətləri ilə sökülməsi. Əl alətləri ilə beton və dəmir-betonkonstruksiyalarda deşiklərin və şırımların açılması. Betona qulluq edilməsi. Ən sadə konstruksiya qəliblərinin sökülməsi. Qəlibinbetondan təmizlənməsi.

§ 41. Betonçu

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sadə beton və dəmir-beton monolit konstruksiyaların betonlaşdırılması.

Bilməlidir: Sement, doldurucu və beton qarışıqlarının əsas xüsusiyyət və markalarını. Monolit, beton və dəmir-beton

konstruksiyaların əsas elementlərini. Beton qarışıqlarının qoyulma və sıxlaşdırılmasının əsas üsullarını. Elektrikləşdirilmiş vəpnevmatik alətlərin quruluşunu və onlarla işləmə üsullarını. Sadə konstruksiya qəliblərinin yığılma qaydalarını. Qəlib vəarmaturun qurulmasına qoyulan tələbləri. Mexanikləşdirilmiş alətlərin köməyi ilə beton və dəmir-beton konstruksiyalarınsındırılma üsullarını. Yüklərin yerdəyişmə və verilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Bünövrə, özül və massivlərə beton qarışığının qoyulması. Üfüqi müstəvilərə beton qarışıqlarının qoyulması.

Yontalanmış daşdan hazırlanan beton məhlulunu bünövrələrə tökmək. Döşəməaltı çatların və döşəmələrin beton özüllərinindüzəldilməsi. Hamarlayıcı sement qatın düzəldilməsi. İnventar stroplarla badyaları ilmədən (qulpdan, qarmaqdan) ilişdirilməsi.Beton və dəmir-beton konstruksiyaların pnevmatik və elektrikləşdirilmiş alətlərlə çapılma və sındırılması. Çuxur, deşik vəşırımların beton qarışığı ilə tutulması. Düzxətli lövhəli qəliblərin düzəldilməsi, habelə bütün qəlib növlərinin düzxətlielementlərinin qoyulması. Sadə konstruksiya qəliblərinin sökülməsi. Dəmir-beton payaların başlarının əl və pnevmatik alətlərləyarılması. Kanal təşkil edən konstruksiyaların quraşdırılması.

§ 42. Betonçu

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Orta mürəkkəbli monolit, beton və dəmir-beton konstruksiyaların betonlaşdırılması. Bilməlidir: Beton qarışığı, hazır konstruksiya və məmulatların keyfiyyətinə qoyulan əsas tələbləri. Sement-beton yol örtüyünün

hazırlanmasında tikililəri düzəldən maşın və qurğular. Betonçu və beton bəzəyən yol maşınlar, vibrator, vibromeydança vəvakuum aqreqatlarının növlərini və quruluş əsaslarını. Qış vaxtı konstruksiyaların betonlaşdırma qaydalarını və betonun qızdırmaüsullarını. Şaxtaya qarşı əlavələri və onların tətbiq olunma dairəsini. Orta mürəkkəbli konstruksiya qəliblərinin və onları saxlayantaxta-şalbanın qurulma, sökülmə qaydalarını. Sadə armaturların yığılma və qurulma qayda və üsullarını.

İş nümunələri. Beton qarışığının sütun, divar, tir, tava və körpü dayaqlarına qoyulması. Beton qarışığının maili səthlərə (bənd,

kanal və dambo, yamacları) qoyulması. Xüsusi və ağır beton qarışığının atom elektrik stansiyaların (AKS) konstruksiyalarınaqoyulması. Tikinti meydança poliqonlarında aşırımlı körpü tikililərinin tavalı bloklarının hazırlanması. Zolaqlara və damalaradoğranmış təmiz sement döşəmənin düzəldilməsi və təmiri. Vakuumlaşdırma üsulu ilə təmiz-beton döşəmənin düzəldilməsi.Beton döşəmələri düzəldilməsi və təmiri. Boruların şaquli yerdəyişmə üsulu ilə beton qarışığının suyun altında qoyulması vəsuyun altında yontalanmış daşların arasındakı boşluqların məhlul ilə doldurulması. Sement səpməklə səthlərin metal vəpardaxlayıcı alətlə hamarlanması. Sement-beton yol örtüyünün düzəldilməsində temperatur tikişlərinin kəsilməsi və bəzəkişlərinin aparılması. Sement-beton yol örtüyünü səthi və tikişlərin kənarlarında bəzək işlərinin aparılması. Betonun elektrik vəbuxarla qızdırılması.

§ 43. BETONÇU

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Mürəkkəb d/beton (monolit) konstruksiyaların betonlaşdırılması. Bilməlidir: Gərginləşdirilmiş – armaturlu konstruksiya və məmulatların hazırlanma üsullarını. Mürəkkəb konstruksiya

qəliblərinin qurulma qaydalarını. Mürəkkəb armaturların yığılma və qurulma qayda və üsullarını. Betonun möhkəmlik vəsukeçirməməzliyinə nəzarət üsullarını.

İş nümunələri. Nazik divarlı günbəz, qübbə, çən və bunkerlərin aerasiya kameraların konstruksiyalarına, yuyulan dəhlizlərin

aradan kəsən divarına, kameralararası durucuların divarlarına, buruq şəklində olan kameraların divarlarına, hidroqurğularınsorucu boru və örtüklərinə, qabırğalı, qutu şəkildə, aşırımlı körpü tikililərin digər mürəkkəb konstruksiyalarına, habeləgərginləşmiş armaturla hazırlanan bütün monolit konstruksiyalara beton qarışığının qoyulması. Xüsusi ağır beton qarışığınınatom elektrik stansiyası (AES) konstruksiyalarına qoyulması. Beton qarışığının üzlüklərin arxasına və qazma hissəli şırımlaratökülməsi. Tikinti meydançalarının poliqonlarında gərginləşdirilmiş armaturla dəmir-beton məmulatların (aşırımlı körpü və yolkəmərləri tikililəri, uzunölçülü paya və dayaq, böyük aşırımlı ferma və tirlər) hazırlanması. Qazma üsulu ilə vurulan payalarınqurulması.

Qeyd: Dəmir beton boru, radioqüllə və digər nazik divarlı hündür qurğuların qurulması, sənaye dəmir-beton boruların

boruquranları ilə yerinə yetirilir və bu peşə üzrə ixtisas xüsusiyyətlərinə uyğun tarifləşdirilir.

§ 44. BƏNNA

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Bina, körpü, sənaye və hidrotexnik qurğuların daş konstruksiyalarının hörgü və təmirində ön sadə işlərinyerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Divar materiallarının əsas növlərini. Məhlulların hazırlanma üsullarını. Divar hörgüsündə yuva və deşiklərin açılma

üsullarını. Bünövrə, divar və sütun hörgülərinin sökülmə qaydalarını. Stropların ilişdirmə ləvazimatlarının növlərini. Takelajavadanlıqlarının əsas növlərini. Kiçik kütləli yüklərin yerdəyişmə və yığılma qaydalarını.

İş nümunələri. Döşəmə laqalarının altında kərpic sütunların hörgüsü, öl alətləri ilə məhlulların hazırlanması. Kərpicin

məhluldan təmizlənməsi. Əl üsulu ilə kərpic, yontalanmamış daşdan olan hörgülərdə, yuva, şırım və deşiklərin açılması. Əlalətləri ilə yontalanmamış daşdan olan bünövrələrin, divar və sütun kərpic hörgüsünün sökülməsi. Qanov (nov) və ya qutuların

toz materialları və ya mineral pambıqla doldurulması. Diblik, konteyner, dəmir-beton məmulat və digər yüklərin inventarstroplarla quraşdırma ilmə, qulp, qarmaq və s. ilə ilişdirilməsi.

§ 45. BƏNNA

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Bina, körpü, sənaye və hidrotexnik qurğuların daş konstruksiyalarının hörgü və təmirində sadə işlərin yerinə

yetirilməsi. Bilməlidir: Divar, material və məhlulların, habelə bünövrə və divarların izolyasiyası üçün istifadə edilən hidroizolyasiya

materiallarının əsas xüsusiyyətlərini. Sadə hörgü və tikişlərin bağlanma sistemlərini. Sadə divar hörgülərinin üsullarını. Divardaməhlulun yayılma, kərpicin qoyulma və hörgünün içinin doldurulma üsullarını. Pnevmatik və elektrikləşdirilmiş alətlərlə işləməqaydalarını. Daş bina və qurğuların tikilməsində istifadə edilən detal və yığma konstruksiyaların əsas növlərini. Kərpic hörgüsünəvə daş binalarda quraşdırılan yığma dəmir-beton konstruksiyaların keyfiyyətinə qoyulan tələbləri.

İş nümunələri. Kərpic və xırda bloklardan suvaq altı və ya hörgü aparılan vaxtı tikişləri bağlamaqla sadə divar hörgüsü.

Məhlulu əlavə etməklə yontalanmamış daş və kərpic qırıntılarından bünövrələrin düzəldilməsi. Sement qatının düzəldilməsi.Rulon materiallarla bünövrələrin üfüqi hidroizolyasiyası.

Şırım, yuva və deşiklərin kərpic və betonla doldurulması. Mexanikləşdirilmiş alətin köməyilə kərpic və yontalanmamış daşdanolan divarlarda boşluqların açılması. Mexanikləşdirilmiş alətin köməyi ilə körpü dayaq hörüklərinin sökülməsi.Mexanikləşdirilmiş alətlərlə yuva, şırım və deşiklərin açılması. Daş binalarda pəncərə və qapı boşluq və taxta üstü dəmir betonatmaların quraşdırılması.

§ 46 BƏNNA

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Bina, körpü, sənaye və hidrotexniki qurğuların daş konstruksiyalarının hörgü və təmirində orta mürəkkəbli

işlərin icrası. Bilməlidir: Orta mürəkkəbli divarların hörgü üsullarını. Üzləmə ilə eyni vaxtda düzəldilən sadə divarların hörgü üsullarını.

Yüngülləşdirilmiş konstruksiyalı divarların hörgü üsullarını. Şüşəbloklardan hörgü üsullarını. Orta kütləli yığma element vədetalların quraşdırma üsullarını. Quraşdırılan elementlərin stroplama və bərkitmə üsullarını. Kərpic divar və arakəsmələrinarmaturlaşdırılması.

İş nümunələri1 . Bina və sənaye qurğuları. Kərpic və xırda bloklardan suvaqaltı və ya hörgü aparılan vaxtı tikişləri bağlamaqla orta

mürəkkəbli divar hörgüsü. Üzləmə ilə eyni vaxtda sadə divarların hörgüsü. Yüngülləşdirilmiş konstruksiyalı sadə divarlarınhörgüsü. Daş binalarda dəmir beton tir, mərtəbəarası və örtük tava, arakəsmə, pilləkən, marş, meydança, balkon, tava, pillələrinquraşdırılması. Pəncərə və qapı balkon qutu və blokların, pəncərəaltı taxta və tavaların qurulması. Kərpicdən, habelə qipsoşlak vədigər tavalardan arakəsmələrin düzəldilməsi. Əvvəlcədən qoyulmuş hörgüdə tikişlərin bağlanması. Yığma dəmir-betonkonstruksiyalarından olan mərtəbəarası və dam örtüklərində tikişlərin kəpitkələnməsi və məhlul ilə doldurulması. Hörgüyə poladelement və detalların qoyulması. Bel tiyəsi hündürlüyündə yontalanmış daşdan divar və bünövrələrin hörgüsü. Daimi kəsikli quyuvə düzbucaqlı kəsikli kollektorların hörgüsü. Bütün növ kərpic tağların sökülməsi. Lazımsız kərpicləri sındırmaq, yeni kərpicləriqoymaq və köhnə hörgü ilə tikişləri bağlamaqla, kərpic divarların səthlərinin təmiri. Mövcud binalarda kərpic və yontalanmamışdaşdan olan bünövrələrin təmiri və onların ayrı-ayrı hissələrinin dəyişdirilməsi. Pencərə altı tava və pilləkən pillələrinindəyişdirilməsi. Ventilyasiya bloklarının quraşdırılması.

Şüşəbloklardan konstruksiyaların hörgüsü. Daş binalarında boşluq və arakəsmələrin şüşəprofilitlə doldurulması. Zibilkəmərləri üçün asbestsement boruların quraşdırılması.

2 . Körpülər və hidrotexnik qurğular. Bünövrə və körpü dayaqlarının hörgüsü. Dayaqların birləşdirici və üz divarlarının

hörgüsü. Liman qurğularının düzxətli suüstü divar və kardon daşlarının hörgüsü. Daş körpü və hidrotexnik qurğuların tikintisindəorta kütləli yığma beton və dəmir-beton konstruksiya elementlərinin quraşdırılması.

§ 47 BƏNNA

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Daş konstruksiyası bina, sənaye qurğuları, körpü və hidrotexniki qurğuların daş konstruksiyalarının hörgü və

təmirində mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Mürəkkəb divarların hörgü üsullarını. Orta mürəkkəbli mürəkkəb divarları, eyni vaxtda üzləməklə hörgüsünün

üsullarını. İş nümunələri.1. Binalar və sənaye qurğular. Suvaqaltı və divarlarda hörgü aparılan vaxt tikişləri bağlamaqla mürəkkəb divarların hörgüsü.

Düzbucaq kəsikli sütunların hörgüsü. Karnizlərin hörgüsü. Kərpicin fiqurlu yonulması. Orta mürəkkəbli və mürəkkəb divarlarıneyni vaxtda üzləməsi ilə hörgüsü. Orta mürəkkəbli və mürəkkəb yüngülləşdirilmiş konstruksiyalı divar hörgüsü. Pazlı atmalarınhörgüsü. Dəyişən kəsikli quyu və dairəvi və çadır kəsikli kollektorların hörgüsü. Köhnə hörgünü sökməklə pazlı atmaların biryerdən başqa yerə keçirilməsi. Verilmiş şəkil üzrə dekorativ rəngli kərpiclə, eyni vaxtda üzləməklə, hörgünün aparılması.

2. Körpü və hidrotexniki qurğular.Tağlı körpülərin suüstü tikililərinin təbii daşdan hörgüsü. Boru, növ və başlıqların təbii daşdan hörgüsü. Düzxətli kontur

boyunca körpü dayağının xarici hörgü cərgələrinin yonulmuş daşdan hazırlanması.

§ 48 BƏNNA

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Daş konstruksiyası bina, sənaye qurğuları körpü və hidrotexniki qurğuların daş konstruksiyalarının hörgü vətəmirində xüsusi mürəkkəbli işlərin yerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəbli konstruksiya hörgülərinin üsullarını, onların tikilməsini və tağşəkilli qəliblərin açılmasını. İş nümunələri1 . Bina və sənaye qurğuları. Xüsusi mürəkkəbli daş konstruksiyası, qübbə və tağların (o cümlədən eyni vaxtda üzləmə ilə)

hörgü və bərpa olunma təmiri. Dairəvi və dəyişən kəsikli sütunların hörgüsü. 2. Körpü və hidrotexniki qurğularDaşları seçmək ilə, təbii yonulmuş daşdan buzkəsənin hörgüsü. Körpü dayaqlarının karniz və ferma altı daşlarının qoyulması.

Daş körpülərin qübbə və tağlarında dabanaltı daşların hörgüsü. Tağ və qübbələrin hörgüsü.

§ 49 Boruaqreqat və sinxronlu kompensatorlarınquraşdırıcısı

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Boruaqreqat, sinxronlu kompensator və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə işlərin

icrası.Bilməlidir: Avadanlıqların açılma üsullarını. Ən sadə takelaj ləvazimatlarının növlərini və onların işlədilmə üsullarını.

Avadanlıq detallarının yağlanma üsullarını. Çilingər alətlərinin təyinatını. İş nümunələri. Qeyri-vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlıqların açılması.

§ 50 Boruaqreqat və sinxronlu kompensatorlarınquraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Boruaqreqat, sinxronlu kompensator və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə işlərin

icrası. Bilməlidir: İşlədilən materialların əlamətlərini. Qeyri-mürəkkəb quraşdırma işlərinin yerinə yetirilmə üsullarını. Sadə takelaj

vasitələrinin quruluşunu və onlardan istifadə edilmə qaydalarını. Avadanlıq detal və düyünlərinin konservasiyadan çıxarılmaüsullarını.

İş nümunələri. Ülgü üzrə detalların nişanlanması. Dişli çarx və qurğu ilə deşiklərin dəlinməsi. Yivli və flanslı birləşmələrin

yığılması. Əl alətləri ilə yivlərin kəsilməsi. Altqatın və aralıq qatının hazırlanması. Konservasiyanın çıxarılması.

§ 51 Boruaqreqat və sinxronlu kompensatorlarınquraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Boruaqreqat, sinxronlu kompensator və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında orta mürəkkəbli

işlərin icrası. Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıq altı bünövrə ölçülərinin yoxlama üsullarını və bu avadanlıqların quraşdırma

metodlarını. Mexanikləşdirilmiş alətdən istifadə etmək üsullarını. Quraşdırılmış avadanlıqların yoxlanıb düzəldilməsinin ən sadəüsullarını. Hidravlik sınaqdan keçirilmə üsullarını. Avadanlıqların işlənmə və yerdəyişmə, habelə mexanikləşdirilmiş takelajavadanlığından istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılan avadanlığın quruluşunu və onun quraşdırma texnologiyasını.

İş nümunələri. Kondensator borucuqlarının yenidən kəsilmə və yastıladılması. Axıtma borucuqlarının qurulması. Silindrlərin

sökülmə yerlərində boltların qoyulması və bağlanması. Generatorun çıxışlarının qutularının qoyulması.

§ 52 Boruaqreqat və sinxronlu kompensatorlarınquraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Boruaqreqat, sinxronlu kompensator və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında mürəkkəb işlərin

icrası.

Bilməlidir: Quraşdırma oxunun nişanlanma, qurulma və yerdəyişmə üsullarını. Bünövrənin və avadanlıqların qurulma

yerlərinin yoxlanma və quraşdırma üçün qəbul qaydalarını. Mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Quraşdırılanavadanlıqların tarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanıb düzəldilmə və tənzimlənmə üsullarını. Sürtgü sistemlərinin quruluş və işprinsiplərini. Maşın və mexanizmlərin quraşdırılmasına qoyulan texniki tələbləri və buraxıla bilən artıq-əskikliyi. Mürəkkəbavadanlıqların istismara təhvil verilmə qaydalarını.

İş nümunələrini. Silindr və axarlı hissə düyünlərinin quraşdırmaya hazırlanması. QTU kompressorlarının quraşdırmaya

hazırlanması. QTU kondensat yığıcıları, servomator təzyiq akkumulyator, dönən diafraqmaların quraşdırılması. Yoxlayıcı ştift vədistansiya boltların qurulması. Rotorun nəzarət sisteminin vericisi və göstəricilərinin, taxometrlərin qurulması. Yağ çən vəodadavamlı maye çən, yağsoyuducu, su və yağ süzgəc, ejektorların quraşdırılması. Kondensator borucuqlarının kəpitkələnməsi.Travers və şotka saxlayıcı aparatların qurulması. Staterdə lövhələrin qurlması. Avadanlıqların səthlərinin şaberlə işlənməsi.

§ 53 Boruseqreqat və sinxronlu kompensatorların

quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yüksək dəqiqlik tələb edən xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Buxarturbinli və qaz turbinli aqreqat və xüsusimürəkkəb yardımçı avadanlıq və sinxronlu kompensatorların quraşdırılması.

Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Avadanlıqların tənzimlənmə sazlanma üsullarını. Aqreqat

və maşınların istismara verilməsində onların yoxlama qaydalarını. İş nümunələri. Bünövrə çərçivə və tavalarının qurulması. Silindr, rotor və QTU kompensator və podşipniklərin quraşdırılması.

Buxarpaylaşdırıcıların klapanları və paylaşdırıcı qurğularının quraşdırılması. Təhlükəsizlik avtomat və sürətləndiricilərintənzimləmə və qorunma sistem avadanlığı, buxar-yağ tənzimləyicilərin quraşdırılması. QTU yanma kameralarının quraşdırılması.Generator rotoru və turbin rotorunun mərkəzləşdirilməsi. Stator, rotor, sinxronlu kompensatorun qıcıxlandırıcı və buraxıcımühərrikinin quraşdırılması. Qazsoyuducu qurğuların qurulması. Sinxronlu kompensatorun maqnit sistemlərin vəziyyətininyoxlanılıb düzəldilmə və tənzimlənməsi. Stator və rotorun germetikliyinin yoxlanması. Kondensatorların quraşdırılması.Boruaqreqat və sinxronlu krmpensator üzrə buraxılış işləri.

§ 54 Ventilyasiya, havanı kondisiyalalaşdıran,pnemonəqliyyat və aspirasiya sistemlərinin

hazırlanması üzrə çilingər

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Ventilyasiya, havanı kondisiyalalaşdıran, pnemonəqliyyat və aspirasiya sistemlərinin hazırlanmasında ənsadə işlərin icrası.

Bilməlidir: Ventilyasiya sistemlərinin hazırlanmasında istifadə edilən əsas materialları. Əl üsulu ilə hazır nişanlama üzrə

təbəqəli metal, metalloplast, polimer materialların düzxətli və əyrixətli kəsilmə üsullarını. Yüklərin ilmələnmə və yerdəyişməqaydalarını. Düyün və detalların birləşmə üsullarını.

İş nümunələri. Əl üsulu ilə hazır nişanlama üzrə təbəqəli metal, polimer materialların düzxətli və əyrixətli kəsilməsi. Əl üsulu

ilə düzxətli falsların əyilməsi. Falsların əliflənməsi. Falsların cüt-cüt kompleksləşdirilməsi. Təbəqəli metalda deşiklərin açılması.Damğa vurmaq üsulu və rəngləmə ilə düyünlərin markirovkalanması. Aralıq qatlarının qoyulması. Yüklərin yerdəyişməsi.

§ 55 Ventilyasiya, havanı kondisiyalalaşdıran,pnevmonəqliyyat və aspirasiya sistemlərinin

hazırlanması üzrə çilingər

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Ventilyasiya, havanı kondisiyalalaşdıran, pnevmonəqliyyat və aspirasiya sistemlərinin hazırlanmasında sadəişlərin icrası.

Bilməlidir: Təbəqəli və profilli metal, metalloplast, viniplast və polietilenin əsas xüsusiyyət və emal edilmə üsullarını.

Havaaparanların və fasonlu hissələrin bərkidilmə tiplərini. Ventilyasiya, hava kondisiyalaşdırıcı, pnevmonəqliyyat, aspirasiyasistemlərinin detallarını və onların təyinatını. Nişanlama işarələrini. Tədarüklərin kənarları dəzgah, ziq-maşınlar və faleprokatdəzgahlarında emal edilmə üsullarını. Viniplast və polietilenin qaynaq edilmə üsullarını. Təbəqəli və profilli metallar vəmetalloplast emalı üçün dəzgah və mexanizmlərin, kontaktlı qaynaq üçün nöqtəvi maşınların quruluş əsaslarını və istismarqaydalarını. Mexanikləşdirilmiş alətdən istifadə etmə qaydalarını.

İş nümunələri. Hazırlanan lövhələrdə “pəncərə”nin buraxılması. Ziq-maşında dairəvi havaaparan (havagötürən)

elementlərinin kənarlarının düzəldilməsi. Ötürücü dəzgahlarda deşiklərin dəlinməsi. Flanslı birləşmələr üçün aralıq qatınınhazırlanması. Metaldan sərtlik çərçivəsinin hazırlanması. Düzbucaqlı flansların hazırlanması. Viniplast və polietilen təbəqələrinşaquli və üfüqi vəziyyətində qaynaq edilməsi. Tor və hərəkət edən jalyuz şəbəkələrinin qurulması. Flanslarda deşiklərin açılması.Dəzgahlarda təbəqəli metal, metalplast və viniplastın düzxətli kəsilməsi. Ötürücü dəzgahlara flans birləşmələrinin yayılması vəçökülməsi.

§ 56 Ventilyasiya, havanı kondisiyalalaşdıran,pnevmonəqliyyat və aspirasiya sistemlərinin

hazırlanması üzrə çilingər

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Ventilyasiya, havanı kondisiyalalaşdıran, pnemonəqliyyat və aspirasiya sistemlərinin hazırlanmasında ortamürəkkəb işlərin icrası.

Bilməlidir: Metal, metalloplast və viniplastdan sadə detalların nişanlanma və biçilmə üsullarını.Havaaparan və fasonlu hissələrin birləşmə və bərkitmə növlərini. Detallaşdırma eskizlərini. Pərçimləmə işlərin yerinə

yetirilmə üsullarını. Metal, metalloplast, viniplast və polietilendən havaaparanların düz sahələri hazırlanma texnologiyasını. İş nümunələri. Ötürücü dəzgahlarda təbəqəli metal, metalloplast, polietilen və viniplastların əyrixətli kəsilməsi. Yayma

dəzgahlarında təbəqəli metal, metalloplast, polietilen və viniplastdan silindrik detalların yayılması. Metal, metalloplast, viniplastvə polietilendən havaaparanın düz hissəsinin, bandajlar, reykalar, sürgü, qaytarıcı işlənmiş havanı buraxan çanaqlar droil-klapanlar və bütün növ səs batırıcıların hazırlanması. Hərəkət etməyən jalyuz şəbəkələrinin hazırlanması. Dairəvi flans vəsanfaların hazırlanması. Spiral-qaynaq və spiral-qıfıllı havaaparanların hazırlanması. Havaaparan və fasonlu hissələrdə flanslarınqurulması. Ventilyasiya, hava kondisiyalaşdırıcı, pnevmonəqliyyat və aspirasiya sistemlərinin komplektləşdirilməsi. Kronşteyn(çəp dayaq), planka dayaqları və traversaların havaaparanları bərkitmək üçün hazırlanması. Viniplast və polietilendən ortamürəkkəbli məlumatların qaynağı.

§ 57 Ventilyasiya, havanı kondensiyalalaşdıran,

pnemonəqliyyat və aspirasiya sistemlərininhazırlanması üzrə çilingər

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Ventilyasiya, havanı kondisiyalalaşdıran, pnevmonəqliyyat və aspirasiya sistemlərinin hazırlanmasında

mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Təbəqəli metal, metalloplast, viniplast və polietilendən havaaparanın fasonlu hissələrinin hazırlanma

texnologiyası. Ventilyasiya, hava kondisiyalaşdırıcı, pnevmonəqliyyat, aspirasiya sistemlərinin quruluşunu, iş prinsipini vəavadanlıqların nomenklaturasını. Bütün növ sistem elementlərinin keyfiyyətinə qoyulan tələbləri.

İş nümunələri. Bütün növ havaaparanların fasonlu hissələri, şiber, qıf, örtük, çətir, deflektor və diffuzorların hazırlanması.

Drossel - klapanların idarəetmə sektorlarının hazırlanması. Siklonların hazırlanması. Ayırma hissələrin kopir-şablonun köməyi iləkəsilməsi və ziq-maşında onların yığılması. Yumşaq birləşmələrin hazırlanması.

§ 58 Ventilyasiya, havanı kondisiyalalaşdıran,pnevmonəqliyyat və aspirasiya sistemlərinin

hazırlanması üzrə çilingər

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Ventilyasiya, havanı kondisiyalaşdıran, pnevmonəqliyyat və aspirasiya sistemlərinin hazırlanmasındamürəkkəb işlərin icrası.

Bilməlidir: Piramida və konusşəkilli havaaparan və fasonlu hissələrin nişanlanması və hazırlanması üsullarını. Ventilyasiya,

hava kondisiyalaşdırıcı, pnevmonəqliyyat və aspirasiya sistemlərinin düyünlərinin yoxlama yığım üsullarını. İş nümunələri. Xüsusi mürəkkəb, qeyri-standart havaaparan və fasonlu hissələrin nişanlanma və hazırlanması. Separator,

skrubber, gəlmə və sorucu sütuncuq, qeyri-simmetrik keçidlərin hazırlanması. Buxarkeş, qol boru, hava pərdələrin hazırlanması.Bütün növ ülgülərin nişanlanma və hazırlanması. Bütün növ sistemlərin yoxlama yığılması.

§ 59 VENTİLYASİYA, HAVANI KONDİSİYALAŞDIRAN,PNEVMONƏQLİYYAT VƏ ASPİRASİYA SİSTEMLƏRİNİN

QURAŞDIRICISI

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Ventilyasiya, havanı kondisiyalalaşdıran, pnevmonəqliyyat və aspirasiya sistem və avadanlıqlarınınquraşdırılmasında ən sadə işlərin icrası.

Bilməlidir: Ventilyasiya, havanı kondisiyalaşdıran, pnevmonəqliyyat və aspirasiya sistem və avadanlıqlarının əsas detal və

düyünlərini. Yüklərin ilmələnmə və yerdəyişməsini. Çilingər alətlərinin təyinatını. Ventilyasiya detallarının birləşmə üsullarını. İş nümunələri. Havakeçirən, bolt və qaykaların düz və fasonlu hissələrinin çeşidlərə ayrılması. Havakeçirənlərin detal və

düyünlərinin nəql edilməsi. İnventar stroplarla yüklərin ilişdirilməsi. Aralıq qatının qurulması və əl alətlərinin işlətməkləhavaaparan və avadanlıqların flansı və flanssız birləşmələrinin yığılması.

§ 60 Ventilyasiya, havanı kondisiyalaşdıran,pnevmonəqliyyat və aspirasiya sistemlərinin

quraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Ventilyasiya, havanı kondisiyalaşdıran, pnevmonəqliyyat və aspirasiya sistem avadanlıqlarınınquraşdırılmasında sadə işlərin icrası.

Bilməlidir: Düyünlərin iriləşdirilmiş üsullarını. Mexanikləşdirilmiş alətdən istifadə etmə üsullarını. Havakeçirən və fasonlu

hissələrin bərkidilmə tiplərini. Sadə takelaj ləvazimatlarını və onlardan istifadə etmə qaydalarını. Quraşdırma layihəsində işlədilənşərti işarələri. Elektrik və pnevmatik alətin quruluşunu və ondan istifadə etmə qaydalarını.

İş nümunələri. Profilli poladın kəsilmə və doğranması. Çərçivənin mil və qarmaqlarına, yağ süzgəc və taxılma karkaslara

torların dartınıb çəkilməsi. Sadə birləşmələrin uyğunlaşdırılması. Əl və mexanikləşdirilmiş alətlərin köməyi ilə düyünləriniriləşdirilmiş yığılması. Konstruksiyalarda oyuqların deşilmə və ya vurub açılması. Bərkitmənin qurulması. Kronşteynlərinqurulma və bağlanması. Elektrik və pnevmatik alətin köməyi ilə ventilyasiya detal və avadanlıqlarının flanslı və flanssızbirləşmələrinin yığılması.

§ 62 Ventilyasiya, havanı kondisiyalaşdıran,pnevmonəqliyyat və aspirasiya sistemlərinin

quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Ventilyasiya, havanı kondisiyalaşdıran, pnevmonəqliyyat və aspirasiya sistem və avadanlıqlarınınquraşdırılmasında orta mürəkkəbli işlərin icrası.

Bilməlidir: Havakeçirən və orta mürəkkəbli avadanlıqların quraşdırma texnologiyasını. Porşenli quraşdırıcı tapançaların

quruluşunu və onlarla işləmə qaydalarını. Əl və mexaniki ötürücülü qapaq, əks klapan, şiber, drossel-klapan, yumşaq taxmaqtaxma və deflektorların quraşdırılma qaydalarını.

İş nümunələri. Zavodda hazırlanmış deflektorların yığılması. Germetik qapı, şiber, qapaq, qıf, örtük, deflektor, çətir, yumşaq

taxmaq, vibroizolyator və digər sistem düyünlərinin quraşdırılması. Kalorifer, ventilyator və digər ventilyasiyası avadanlıqları altıaltlıq, çərçivə və meydançaların, yoxlanılıb düzəldilmədən qurulması. Odsaxlayıcı, ləçəkli və avtomatik əks klapanlarınquraşdırılması. Avadanlıqların hərəkət edən hissələri üçün çəpərlərin qurulması. Hərəkət etməyən jalyuz şəbəkələrinin qurulması.Yoxlama vaxtı avadanlıqların ayrı-ayrı düyünlərinin sökülmə və yığılması. Elementlərin uyğunlaşdırma və bərkitməklə ortamürəkkəbli ventilyasiya sistemlərinin quraşdırılması. Birləşmənin köməyi ilə konstruksiyaların bərkidilməsi. Blanklar üzrəhavakeçirən və fasonlu hissələrin komplektlənməsi. Şüşə-lif və materialplastın sarğılı və reykalı birləşmələrində viniplasdanhavakeçirənlərin quraşdırılması.

§ 63 Ventilyasiya, havanı kondisiyalaşdıran,pnevmonəqliyyat və aspirasiya sistemlərinin

quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Ventilyasiya, havanı kondisiyalaşdıran, pnevmonəqliyyat, aspirasiya etmə sistem və avadanlıqlarınquraşdırılmasında mürəkkəb işlərin icrası.

Bilməlidir: Avadanlıqların detal və düyünlərinin yoxlama üsullarını. Detalların yığılmasında buraxıla bilən artıq-əskiklik və

oturmanı mürəkkəb sistem və avadanlıqların quraşdırma texnologiyasını. Oxlu və mərkəzdən qaçan ventilyator, kondisioner,süzgəc, siklon, skrubberlərin nömrə və növlərini. Havapaylayıcıların tipləri və onların qurulma üsullarını. 6 və 5—sinə qədərventilyatorların sökülmə və yığılma qaydalarını. Quraşdırma işinin təşkili və istehsalı üzrə texniki sənədlərdən istifadə etməqaydalarını.

İş nümunələri. Ayrı-ayrı hazır kamera, seksiya və düyünlərindən bütün çeşidlərdən olan kondisionerlərin quraşdırılması.

Kalorifer ventilyator və digər ventilyasiya avadanlıqları altı altlıq, çərçivə və meydançaların yoxlanılıb düzəldilməsi. Ventilyasiya vəavadanlıq sistemlərinin yoxlanılıb düzəldilməsi. Quraşdırılan sistem elementlərinin yerində uyğunlaşdırılması. Qol boru vəkeçidlərin yerində hazırlanması. Hərəkət edən jalyuz şəbəkələrinin qurulması. Framuqaları açmaq üçün mexanizmlərinquraşdırılması. 6 və 5 �-yə qədər olan ventilyatorların quraşdırılması. Şkivləri mərkəzləşdirməklə ventilyator və elektrik mühərriklişkivlərinə teksstrop qayışların salınması. Ventilyatorların tarazlaşmasının yoxlanması. Siyirməli (dilçəkli) tikişdə panelliventilyasiya bloklarının quraşdırılması. Damdan keçməklə binanın damında işlənmiş şaxtaların quraşdırılması. Havapaylaşdırıcıyerli sovurucu, tozsuzlandırıcı aqreqatların, özəkli filtr və səsbatırıcıların quraşdırılması. Viniplast, şüşəlifli və metalplastdan olanventilyasiya sistemlərinin yoxlanılıb düzəldilməsi.

§ 64 Ventilyasiya, havanı kondisasiyalaşdıran,pnevmonəqliyyat və aspirasiya sistemlərinin

quraşdırıcı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Ventilyasiya, havanı kondisasiyalaşdıran, pnevmonəqliyyat, aspirasiya sistem və avadanlıqların

quraşdırılmasında xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Quraşdırılan sistem və onların elementlərinin iş prinsiplərini. Quraşdırma ox və yüksəklik nöqtələrinin nişanlama

üsullarını. Quraşdırılmış avadanlıq və ventilyasiya sistemlərinin yoxlanma, yığılma və sökülmə, sınaqdan keçirilmə, buraxılma,tənzimləmə və kompleks sınağının keçirilmə qaydalarını. Eskiz və quraşdırma sxemlərini yerinə yetirmə qaydalarını.Ventilyasiyalı sistemlərin aerodinamik sınaqlarının üsullarını.

İş nümunələri. Eskiz və quraşdırma sxemlərinin yerinə yetirilməsi. Naturadan ölçülərin çıxarılması. Havakeçirmə sistem və

avadanlıqlarının qurulmalarının bölgüsü. Ayrı-ayrı detallardan seksiya, kamera və düyünləri yığmaqla bütün tiplərdən olankondisionerlərin quraşdırılması. Təmiz hava verən kamera və xüsusi mürəkkəb havakeçirmə sistemlərinin quraşdırılması. 6 və 5-ci nömrələrdən yüksək olan ventilyatorların quraşdırılması. Siklon, skrubber, rulonlu və qollu süzgəclərin quraşdırılması.Quraşdırılmış sistem və avadanlıqların işlənməsinin yoxlanması və tənzimlənməsi. İşləyərkən yoxlamaqla ventilyatorlarıntarazlaşması. Yerində hazırlamaq üçün mürəkkəb keçidlərin nişanlanması. Havaüfürən sistemlərin aerodinamika sınaqdankeçirilməsi.

§ 64 QAZAN-QURĞU AVADANLIQLARININ QURAŞDIRICISI

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Qazan-qurğu avadanlıqları və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə işlərin yerinə

yetirilməsi. Bilməlidir: Avadanlıqların açılıb boşaldılması üsullarını.Ən sadə takelaj qurğularının növləri və onların istifadə edilmə üsullarını. Detalların yağlama üsullarını. Çilingər alətlərinin

təyinatı. İş nümunələri. Qeyri vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlığın açılıb boşaldılması.

§ 65 Qazan-qurğu avadanlıqlarının quraşdırıcısı.

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Qazan qurğu avadanlıqları və onunla bağlı konstruksiyalarının quraşdırılmasında sadə işlərin yerinəyetirilməsi.

Bilməlidir: İstifadə edilən materialların əlamətlərini.Mürəkkəb olmayan quraşdırma işlərinin yerinə yetirmə üsullarını. Sadə takelaj vasitələrinin quruluşunu və onlardan istifadə

edilmə qaydalarını. İş nümunələri. Şablon üzrə detalların nişanlanması. Dişli çarx və drellə oyuqların deşilməsi. Yivli və flanslı birləşmələrin

yığılması. Yivin əl alətləri ilə kəsilməsi. Altlıq və aralıqların hazırlanması. Bitişmə yerlərinin quraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi.Boru yuvalarının təmizlənməsi. Qaynaq üçün boru uclarının təmizlənməsi (mişarlanma). Bərkidici detalların quraşdırmaya

hazırlanması. Konservasiyanın götürülməsi.Blok, domkrat, əl bucurqadlarının köməyi ilə avadanlıqların yerinin dəyişdirilməsi.

§ 66 Qazan-qurğu avadanlıqlarının quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Qazan-qurğu avadanlıqları və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında orta mürəkkəbli işlərin yerinəyetirilməsi.

Bilməlidir: Orta mürəkkəbli qazanxana avadanlığı altı bünövrə ölçülərinin yoxlanma üsullarını və bu avadanlığın quraşdırılma

metodlarını. Mexanikləşdirilmiş alətlərdən istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılan avadanlıqların yoxlanılıb düzəldilməsinin ən sadəüsullarını. Hidravlik sınağın keçirmə üsullarını. Yükün ilmələnmə və yerdəyişmə üsullarını. Mexanikləşdirilmiş takelajavadanlıqlarından istifadə edilmə qaydalarını. Quraşdırılan avadanlıqların quruluşunu.

İş nümunələri. Boru uclarının yastılanması. Baca və baxıcı lyuklar, qoruyucu örtük və çəpərlər, bünövrə tava və boltların

qurulması. Toz-qaz və hava kəmərlərinin düz hissəsinin quraşdırılması, sipər, miqalka və klapanların qurulması. Toz-qaz və havakəmərlərinin asılan hissələrin dayaqlarının qurulması. Düzxətli örtük yerlərində metal təbəqələrin quraşdırılması. Avadanlıqdüyünlərinin kənar və boru uclarının qaynaq üçün hazırlanması. Qaynaq birləşmələrində nöqsanların seçilməsi. Avadanlıq vəqaynaq birləşmələrinin səthlərinin təmizliyi R2=40 qədər təmizlənməsi. Bir blokdan ibarət olan qazanların quraşdırılması.Avadanlıqların hidravlik domkrat, elektrik bucurqad və kranla yerinin dəyişməsi. Bağlayıcı karkas konstruksiyalarınquraşdırılması.

§ 67 Qazan qurğu avadanlıqlarının quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Qazan-qurğu avadanlıqları və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında orta mürəkkəbli işlərin yerinə

yetirilməsi. Bilməlidir: Quraşdırıcı oxların nişanlanma, qurulma və yerdəyişmə üsullarını. Quraşdırma üçün bünövrə və qazanxana

avadanlıqlarının qurulma yerinin yoxlanılma və qəbul edilmə qaydalarını. Mürəkkəb qazanxana avadanlıqlarının quraşdırmaüsullarını, Quraşdırılan avadanlıqların tarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb düzəldilmə və tənzimlənmə üsullarını. Sürtgüsisteminin quruluşunu və işləmə prinsiplərini.

Avadanlıqların quraşdırılmasına qoyulan texniki tələbləri və müəyyən edilmiş yol verilə bilən artıq-əskikliyi. Qazanqurğularının mürəkkəb avadanlıqlarının istismara təhvil verilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Qaynaq üçün spiral boru və boruların bitişdirilməsi. Qabırğalı boruların su ekonomeyzer, ötürücülərlə şlaklı və

küllü sürgülərin, üfürücü aparatların quraşdırılması. Separasiya qurğu detallarının qoyulması. Siklon və toz separatorlarınınfarsunka quraşdırılması. Süzgəc, durulduğu dekarboni zitor və saturatorların qurulması. Süzgəclərin drenaj sistemlərininyığılması. Çökdürücü və koronirləşdirən elektrodlar, elektrosüzgəclərin yığılması. Tək koronirləşdirən elektrodlar və izolyatorqutularının qurulması. Kül yuyucu aparat və digər gül şlak götürən avadanlıqların quraşdırılması. Batareyalı siklon elementlərininquraşdırılması. Mexaniki ocaqların quraşdırılması. Çən və rezervuarların fasonlu üzləməsinin quraşdırılması. Qızdırma qazansəthlərinin ayrı-ayrı boru, sugətirən və buxaraparan boruların quraşdırılması. Təmizləmə qurğusunun quraşdırılması.Quraşdırmaqabağı yoxlama və dayaq və asılmaların qurulması. Yükdaşıyan portalların quraşdırılması. İki-üç blokdan ibarət olanqazanların quraşdırılması.

§ 68 Qazan-qurğu avadanlıqlarının quraşdırıcısı

8-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yüksək dəqiqlik tələb edilən xüsusi mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi. Xüsusi mürəkkəb qazan-qurğu

avadanlıqlarının quraşdırılması. Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb qazanxana avadanlıqlarının quraşdırılma, tənzimləmə və sazlanma üsullarını. Qazan

qurğularının istismara verilməsində, onların yoxlanma qaydalarını. İş nümunələri. Qazanların karkasları, elektrik süzgəclərinin korpuslar, skrubber və batareya siklonlarının quraşdırılması.

Qazanların barabanlarının, kollektor və buxarsoyuducularının texniki baxışı və qurulması. Qazanların qızdırma səthlərinin(ekranlar, radiasiya səthlərinin, buxarqızdırıcılarının, sulu ekonomayzerlərin quraşdırılması). Borulu və regenarativhavaqızdırıcılarının quraşdırılması. Odluğun qurulması. Mürəkkəb konfiqurasiyalı toz-qaz və hava kəmərləri və kompensatorlarınquraşdırılması. Elektrik süzgəclərin çökücü və koronizasiya elektrodlarının quraşdırılması. Elektrol və onların ötürücülərininsilkələmə mexanizmlərinin quraşdırılması. Avadanlığın fərdi sınaqdan keçirilməsi.

§ 69 Qumpüskürdücü

3-cü dərəcə.

İşin xüsusiyyəti. Qumpüskürdücü aparatla səthlərin təmizlənməsində yardımçı işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir. Aparatı qum ilə doldurma üsullarını. Qumun qurudulma üsul və rejimlərini. Qumpüskürdücü aparata qulluq etmək

qaydalarını. Qoruyucu vasitə və ləvazimatların növ və təyinatını. İş nümunələri. Doldurmaq üçün qumun hazırlanması. Qumpüskürdücü aparatın doldurulması. İşə müşahidə və

qumpüskürdücü aparata xidmət edilməsi.

§ 70 QUMPÜSKÜRDÜCÜ

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Qumpüskürdücü aparatın köməyi ilə tikinti konstruksiyası, aparatura və avadanlıqların səthlərinintəmizlənməsi.

Bilməlidir: Qumpüskürdən aparatın quruluşunu və texniki istismar qaydalarını. Şlanqların bərkidilmə və uzadılması və

uclarının bərkidilməsi üsullarını. Qumpüskürdücü aparatın köməyi ilə səthlərin təmizlənmə qaydalarını. Təmizlənməninardıcıllığını şaquli səthlərin təmizlənməsində nərdivanların yerdəyişmə və bərkidilmə qaydalarını. Qumpüskürdücü aparatlarlasəthlərin təmizlənməsində istifadə edilən qoruyucu qurğuların qurulması.

İş nümunələri. Qumpüskürdücü aparatın köməyi ilə inşaat konstruksiya, aparat və avadanlıqların səthlərinin təmizlənməsi.

Şlanqların bərkidilməsi və uzadılması. Ucluqların bərkidilməsi. İşin gedişində mənni və asma nərdivanlarının yerinin dəyişməsivə bərkidilməsi.

§ 71 QURAŞDIRMADA TAKELAJ

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Tikinti konstruksiya və texnoloji avadanlıqların quraşdırılmasında ən sadə takelaj işlərin icrası. Bilməlidir: İnventar stroplar, tutucu vasitə, takelaj ləvazimatlarının əsas növlərini və onların yol verilə bilən yüklənmə

normalarını. Tikinti konstruksiya və avadanlıqlarının quraşdırma yerinə verilmə qaydalarını. Konstruksiya və avadanlıqlarınquraşdırılmasında işarə vermə qaydalarını.

İş nümunələri. Tikinti konstruksiya və avadanlıqların inventar stroplarla xüsusi qurğu, quraşdırıcı ilmə, qarmaq və s.

ilmələnməsi (ilişdirilməsi) və quraşdırma və ya qurulma yerinə ilmədən (ilişdirilmədən) açılması.

§ 72 QURAŞDIRMADA TAKELAJÇI

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kütləsi 10 t-a qədər olan tikinti konstruksiyası və texnoloji avadanlıqların quraşdırılmasında sadə takelajişlərinin icrası.

Bilməlidir: Sadə takelaj avadanlıq və qurğularının quruluş və onların istifadə edilmə qaydalarını. Tikinti konstruksiya və

avadanlıqlarının ilmələnmə və ilmədən açılma üsullarını. Takelaj düyünlərini (düz düyün, qaykalı və qarmaqlı düyün, bərk-bərkvə xaçşəkilli ilgək). Polad kanatların boltlu sıxaclarla bərkidilmə üsullarını. Quraşdırma yerində tikinti konstruksiya vəavadanlıqlarının əl və mexanikləşdirilmiş vasitələrlə qaldırılma və salınma üsullarını. Tikinti konstruksiya və avadanlıqlarınınqaldırma və endirməsində, onların hündürlükdə və sıxıntılı şəraitdə quraşdırılmasında işarə vermə qaydalarını. Takelaj işlərinicrasına dövlət dağ-mədən texniki nəzarətin qaydaları ilə qoyulan tələbləri.

İş nümunələri. Kütləsi 10 t-a qədər olan tikinti konstruksiya və avadanlıqların iş yerində ilmələnməsi və ilmədən açılması.

Dartıcı burazlarla tənzimlənmə. Kanatların açılması və sərinməsi. Takelaj düyünlərinin bağlanması (düz, qaykalı və qarmaqlıdüyün, bərk-bərk və xaçşəkilli ilgək). Polad kanatların boltlu sıxaclarla bərkidilməsi. Tikinti konstruksiya və avadanlıqlarının əl vəmexanizmlərlə quraşdırma yerinə qaldırılma və endirilməsi. Blok, tal, polispast, bucurqad və yükqaldırma qabiliyyəti 10 t-a qədərolan domkratların qurulması.

§ 73 QURAŞDIRMADA TAKELAJÇI

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kütləsi 10 t-dan 25 t-a qədər olan tikinti konstruksiyası və texnoloji avadanlıqların quraşdırılmasında orta

mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Yükqaldırma qabiliyyəti 25 t-a qədər olan takelaj və avadanlıqların qaldırılma və endirilməsi üçün işlədilən bütün

növlərdən olan takelaj, düyün, strop və ilişdirmələri. Vintli reykalı və hidravlik domkratların konstruksiyalarını. Mil - traverslərintətbiq edilməsini və onlarla ilmələmək qaydalarını.

İş nümunələri. Kütləsi 10 t-dan 25 t-a qədər olan tikinti konstruksiya və avadanlıqların iş yerində ilmələnməsi və ilmədən

açılması. Blok, tal və yükqaldırma qabiliyyəti 10 t-dan 25 t-a qədər olan polispastların qurulma və çıxarılması. Tikinti konstruksiyavə avadanlıqların quraşdırılmasında müvəqqəti gərmə dartıcıların bərkidilməsi və çıxarılması. Qüvvəsi 245 kn (25 d.q.) qədər olanlövhələrin hazırlanma və qoyulması. Yükqaldırma qabiliyyəti 25 t-a qədər olan polispastların troslarla təchiz olunması.Quraşdırmada şpallardan hündürlüyü 1,5 m-ə qədər olan müvəqqəti qəfəslərin qurulması. Tikinti konstruksiya və kütləsi 10 t-dan25 t-a qədər olan avadanlıqların əl üsulu və mexanikləşdirilmiş vasitələrin köməyi ilə qaldırma, yerdəyişmə və endirilməsi: dəmir-beton və metal formalar, körpü kranları, soyuducular, kondensatorlar, istilikdəyişdiricilər, vakuumquruducular, turşu qüllələri,seperatorlar, refrijeratorlar, kristallaşdırıcılar, nasoslar, ventilyatorlar, borukəmərlərinin blok və düyünləri, buxarlandırıcılar vədigər texnoloji avadanlıqlar.

§ 74 QURAŞDIRMAYA TAKELAJÇI

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kütləsi 25 t-dan 60 t qədər olan texniki konstruksiya və texnoloji avadanlıqların quraşdırılmasında mürəkkəb

işlərin icrası. Bilməlidir: Quraşdırmada işlədilən bütün yükqaldırıcı vasitələrin quruluşunu, istifadə olunma qaydası, təchiz edilmə və

sınaqdan keçirilmə üsullarını. Müxtəlif takelaj işləri üçün kanatların seçilməsini. Sınaqdan keçmə, polad kanatların qaydalarını,sıradan çıxma, sürtmə müddətini. Polad kanat və stropların zaylığının müəyyən edilməsi üzrə Dövlətdağmədəntexniki nəzarətininqaydalarını. Quraşdırma yerinə qaldırma və endirmədə ağırçəkili tikinti konstruksiya və avadanlıqlarının ilmələnmə və ilmədənaçılma üsullarını. Takelaj avadanlığı, ləvazimat və qurğulara Dövlətdağmədəntexniki nəzarətinin qaydaları ilə qoyulan tələbləri.

İş nümunələri. Ağırçəkili tikinti konstruksiya və silindrik avadanlıqların ilmələnmə və ilmədən açılması. Universal stropların

hazırlanması. Yükqaldırma qabiliyyəti 25 t-dan 60 t-a qədər olan blok, tal, polispast, dönən qol (strela) və tir-kranların qurulma vəçıxarılması. Polad kanatların birləşdirilməsi, yükqaldırma qabiliyyəti 60 t-a qədər yükqaldırıcı şevr, polispast və örtücü bloklarıntəchiz olunması və konstruksiyalarda polispastların bərkidilməsi, örtücü blokların bərkidilməsi. Takelaj avadanlıqlarınyoxlanması. Qüvvəsi 245 kn-dan 588 kn-ə qədər (25-dən 60 d.q.) olan lövhələrin hazırlanma və qoyulması. Yükqaldırma qabiliyyəti60 t-a qədər olan quraşdırıcı və şevrlərin yığılma, qurulma və sökülməsi. Estakadaların qurulması. Dor, kran, şevr, tərpənməyənqolların köməyi ilə kütləsi 25 t-dan 60 t-a qədər olan tikinti konstruksiya və avadanlıqların qaldırılma, yerdəyişmə və endirilməsi:dəmir-beton metal, ağac fermalar, körpü kranları, aşırımlı körpü tikintiləri, metal domna örtüklər, kadperlər, skrubberlər,qazqolderlər, borulu havaqızdırıcılar, qahavakeçiriciler, toztutanlar, kontaktorlar, kompressorlar və digər texnoloji avadanlıqlar.

§ 75 QURAŞDIRMADA TAKELAJÇI

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kütləsi 60 t-dan artıq olan tikinti konstruksiya və texnoloji avadanlıqların quraşdırılmasında xüsusi mürəkkəb

işlərin icrası. Bilməlidir: Tikinti konstruksiya və avadanlıqlarda xüsusi mürəkkəb takelaj işləri icrasının qayda və üsullarını. Quraşdırıcı

dorun köməyi ilə tikinti konstruksiya və avadanlıqların qaldırılma və endirilmə üsullarını. Qoşalandırılmış kranlar, gərilmiş kranqolundan istifadə etməklə yenidən avadanlıqlaşdırılmış kranlar, qoşalandırılmış tirli kranlarla ağırçəkili konstruksiya vəavadanlıqların qaldırma və endirmə üsullarını. Quraşdırıcı və retranslyasiya dor qaz və tüstü borularının yerdəyişmə və qurulmaüsullarını. Qoşalaşdırılmış kranlarla işləyərkən tarazlaşdırıcı traversaların tətbiq edilməsi. Domna və marten peçlərinbünövrələrində yaxınlaşdırma üsullarını. Quraşdırma yerinə ağırçəkili və iriqabaritli yüklərin nəql edilmə üsullarını.

İş nümunələri. Yükqaldırma qabiliyyəti 60 t-dan artıq olan quraşdırıcı dorların cihaz edilmə, qurulma və yerləşdirilməsi. Kütləsi

60 t-dan artıq olan tikinti konstruksiya və avadanlıqlarının ilmələnmə, qaldırılma və endirilməsi. Domna və marten peçləribünövrələrinə çəkib salınması. Texnoloji avadanlıq və aparatların onların üzərində quraşdırılmış, ümumi kütləsi 60 t-dan artıqolanda texnoloji boru kəmərləri ilə “bağlanmış” işlənmə, qaldırılma və quraşdırma səviyyəsinə endirilməsi; texnoloji sütun,dəyirman, bişirmə peç, absorbsiya qüllə, deasfaltizator, adsorber, reaksiya kameraları, soyuducu-krekinqlər və s. Qoşalandırılmışkranlar, gərilmiş kran qolu, kran qolu alt müvəqqəti dirək, düşən kran qolu və şevrlərin köməyi ilə yenidən avadanlıqlaşdırılmışkranlarla tikinti konstruksiyası və avadanlıqlarının qaldırılma və endirilməsi. Texnoloji avadanlıq və tikinti konstruksiyalarınıniriləşdirilmiş bloklarla qaldırılması. Ağırçəkili və iriqabaritli yüklərin quraşdırma yerinə nəql edilməsi. Qüvvəsi 588 kn (60 d.q.)-dan çox olan lövhələrin hazırlanma və qurulması.

§ 76 QURĞUŞUN ÜZRƏ LEHİMLƏYİCİ(qurğuşun lehimləyicisi)

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Ən sadə qurğuşun-lehimləmə işlərinin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Asetilen generatorları, oksigen və asetilen balonlarının quruluş əsaslarını və onlarla rəftar qaydalarını. Hazır ilmə və

tutacaqların növləri və onların istifadə edilmə üsullarını. Səthlərin təmizlənmə üsullarını. İş nümunələri. Lehimləmə və qalaylama altı səthlərin hazırlanması. Hazır nişanlanma üzrə qurğuşunun düzxətli doğranması.

Çubuqların tökülməsi. Boruların qum ilə doldurulası. Asetilen generator və balonlarının yerinin dəyişdirilməsi.

§ 77 QURĞUŞUN ÜZRƏ LEHİMLƏYİCİ (qurğuşun lehimləyici)

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sadə qurğuşun - lehimləmə işlərinin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Qurğuşunun əsas xüsusiyyətlərini. Hidrogen aparat və elektriklehimləyicilərin quruluşunu və onlarla rəftar etmək

qaydalarını. Lehimləmə və qaynaqlamada temperatur rejimlərini. Sadə takelaj avadanlıqlarının quruluşunu və istifadə edilməüsullarını.

İş nümunələri. Hazır nişanlama üzrə qurğuşunun fiqurlu doğranması, sadə detalların tökülməsi: yuva və tıxaclar. Asetilen

generatorlara xidmət edilməsi. Turşu ilə səthlərin sürtülməsi. Təzyiqsiz işləyən sadə detalların lehimlənmə və qalaylanması(bortşayba, boru kənarları və s).

§ 78 QURĞUŞUN ÜZRƏ LEHİMLƏYƏCİ

(qurğuşun lehimləyici)4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Orta mürəkkəbli qurğuşun-lehimləyici işlərinin icrası. Bilməlidir: Təbəqəli qurğuşunun və qurğuşun borularının əlamətlərini. Qurğuşunun nişanlanma və biçilmə üsullarını.

Borukəməri və spiral boruların sınaqdan keçirilmə üsullarını. İş nümunələri. Qurğuşun təbəqələrinin düzəldilməsi. Qurğuşun təbəqələrinin açılması. Deformasiya olmuş qurğuşun

boruların düzəldilməsi. Qolların əyilməsi, boru və ştuserlərin kənarlarının düzəldilməsi. Diametri 100 mm-ə qədər olan qurğuşunboruların çəkilməsi. İki-üç burulma ilə spiral boruların hazırlanması. Qurğuşun sapların hazırlanması. Diametri 100 mm-ə qədərolan boru bitişmə yerlərinin lehimlənməsi.

§ 79 QURĞUŞUN ÜZRƏ LEHİMLƏYƏCİ

(qurğuşun lehimləyici)

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Mürəkkəb qurğuşun - lehimləmə işlərinin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Seksiyalı qol, borukəməri detal və borukəmərləri trassalarının salınmasının nişanlanma üsullarını. Qurğuşunlu

aparatura və borukəmərlərinin sınaqdan keçirilmə üsullarını. İş nümunələri: lülə qurğuşunla profilli poladın örtülməsi. Diametri 100 mm-dən çox olan qurğuşunlu borukəmərlərinin

qoyulması. Qurğuşun boru və fasonlu detalların hazırlanması. Diametri 100 mm-dən çox olan boruların bitişmə yerlərininlehimlənməsi. Mürəkkəb spiral boruların hazırlanması.

§ 80 QURĞUŞUN ÜZRƏ LEHİMLƏYİCİ

(qurğuşun lehimləyici)

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Xüsusi mürəkkəb qurğuşun - lehimləmə işlərinin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Aparaturaların hazırlanması, aparat və maşınların bürünməsi üçün qurğuşunun nişanlanma üsullarını.

Qurğuşunun aparata və platirovkalara hemogen lehimləmə ilə asılma üsullarını. İş nümunələri. Qurğuşunun böyük tutumlu aparatlara asılması. (stabilizatorlar, yuyulan qüllələr və s). Mürəkkəb

konfiqurasiyalı aparatların qurğuşunla bürünməsi (qüllə, qarışdırıcı, soyuducular, durulducular, sulfat turşusu konsentratorları vəs). Bu aparatların hazırlanmasında qurğuşunun lehimlənməsi. Qurğuşunlu aparaturaların düyün və detallarının hazırlanması(lyuk, ağızlıq, navalça). Hemogen lehimləmə ilə platirovka (süzgəclər, ventilyator pərləri və s). Elektrik süzgəcləri üzrə qurğuşun-lehimləmə işləri.

§ 81 DAŞYONAN

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Səthlərin təbii daş və süni tavalarla üzlənməsində ən sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Təbii daş və tavalarla üzləmədə istifadə edilən əsas materialların növlərini. Məhlul və quru qarışıqların hazırlanma

üsullarını. Səthlərin üzlənmə üçün hazırlanma üsullarını. İş nümunələri. Verilən tərkib üzrə məhlul və quru qarışıqların hazırlanması. Üzlənilən səthdə üzlüyün bərkidilməsi üçün

yuvaların əl üsulu ilə açılması. Üzləmələrin səthlərinin və tişlərinin təmizlənməsi. Mərmər tavaların və bağlamalardan çıxardılıbaçılması və qalağa vurulması. Üzlüyün sökülməsindən sonra, tava və daşların təmizlənməsi. Təbii daşdan olan səkilərinsökülməsi. Tavaların çeşidlərə ayrılması.

§ 82 Daşyonan

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Səthlərin təbii daş və süni tavalarla üzlənməsində sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Üzlüklərin bərkidilməsinin üsul və yollarını.Üzləmə işlərin istehsalında istifadə edilən materialların xüsusiyyətlərini və onların keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. Daşın kobud

emal edilməsi və düzxətli səthlərin üzlənməsi üsullarını. Yastı səthlərin üzləmə keyfiyyətinə qoyulan əsas tələbləri. İş nümunələri. Hazır mayaklar üzrə döşəmə və divarların, yonulmuş daş və süni tavalarla üzlənmə və təmiri. Səkilərin

əhəngdaşı, qumdaşı və qranit tavalarından düzəldilməsi. Hörgünün arası qırılmış daşların qoyulması və sement məhlullarınıntökülməsi. Üzləmədə tikişlərin çapılması. Kəpitkə ilə üzləmə tikişlərinin tıxanması. Əl alətləri ilə daşın kobud emal edilməsi.Tavalarda yuvaların açılması. Daşın yarılma və yonulması. Daşın yataq hissəsinin zəif yonulması. Üzləmədə şırım və yuvalarınaçılması. Tavaların arxa tərəfinin emal edilməsi. Tava və daşlarda deşiklərin açılma və deşilməsi və əl alətləri ilə yuvalarınsındırılması.

§ 83 DAŞYONAN

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Səthlərin təbii daşlarla üzlənməsində orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Üzlənən düzxətli səthlərin bölgü və nişan qoyma üsul və yollarını. Düzxətli səth və faskaların yarımtəmiz yonma

üsullarını və ardıcıllığını. Blok və daşların mişarlanma və frezerlənməsi üçün mexanizmlərin quruluşunu. Cilalanmış vəpardaxlanmış tavalarla yastı səthlərin üzləmə keyfiyyətinə qoyulan tələbləri.

İş nümunələri. Cilalanmış və pardaxlanmış tavalarla döşəmə, divar və pilləkən meydançalarının üzlənmə və təmiri. Hazır

yonulmuş bloklardan hamar sütunların yığılması. Mayakları qurmaqla üzlənən yastı səthlərin bölgü və nişan qoyulması. Təbiidaşdan ayrı-ayrı pillələrin qoyulması və dəyişdirilməsi. Sahilyanı divarların yonulmuş tavalarla üzlənməsi. Parapet və sütunməhəccərlərinin yonulmuş detallardan qurulması. Yol və səkilərin tavalarla döşənməsində yan daşların qurulması. Üzləmə üçün

tava və daşların cizgi və spesifikasiya üzrə komplektləşmə və markalaşdırılması. Üzləmənin bütün növ tikişlərinin məhlullabağlanması. Qumpüskürdən aparatların köməyi ilə səthlərin təmizlənməsi. Düzxətli səthləri və daş faskalarınınmexanikləşdirilmiş alətlərlə kobud yonulması. Düzxətli səthlərin və daş faskalarının əl və mexanikləşdirilmiş alətlərlə yarıtəmizyonulması. Daşın şubaya bənzər işlənməsi və qranit üzləmənin döyəclənməsi. Pillə, parapet və tağ daşlarının yonulması.Mexanikləşdirilmiş alətlə daş və tavalarda pəncərələrin, qapıların qoyulması üçün xüsusi yerlərin və daxili künclərin yarıbçıxarılması və deşiklərin açılması. Mərmər tavaların çapılması. Mexanikləşdirilmiş alətlə daş blokların tinlərinin hamarlanması.

§ 84 Daşyonan

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti, Səthlərin təbii daşlarla üzlənməsində mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Əyrixətli üzlənən səthlərin bölgü üsul və yollarını. Daş və tavaların təmiz yonulma üsullarını və ardıcıllığını.

Memarlıq detallarının növlərini. Daşı emal edən dəzgahların quruluşunu. Əyrixətli səthlərin üzlənməsinə qoyulan tələbləri. İş nümunələri. Əyrixətli səthlərin yonulmuş tava və fasonlu daşlarla üzlənmə və təmiri. Kappelyuralı sütunların hazır

yonulmuş bloklardan yığılması. Pəncərə və qapı boşluqları və pəncərəaltı tavaların çərçivələnməsi. Pillələrin mozaik tavalarlaüzlənməsi. Düzxətli pilləkən çəpərlərinin üzlənməsi. Taxça, daş çıxıntısı (pilyastra), sütun və onlara bənzər səthlərin cilalanmış vəpardaxlanmış tavalarla üzlənmə və təmiri. Mürəkkəb üzləmə detallarının cizgi və təsnifat üzrə komplektləşdirmə vəmarkalaşdırılması.

Faska və lentlərin düzxətli səthlərinin əl və mexanikləşdirilmiş alətlərlə təmiz və döyəcləmə ilə yonulması. Əyrixətli səthlərinvə fasonlu detalların kobud və yarıtəmiz yonulması. Pəncərəaltı tava və boşluqların çərçivə detallarının hazırlanması. Ortamürəkkəbli şablon və lekalların çəkilməsi və hazırlanması. Lekal və şablonlar üzrə xətli daşların hazırlanması. Dəzgahlarda təbiidaşların emal edilməsi.

§ 85 Daşyonan

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Səthlərin təbii daşlarla üzlənməsində xüsusi mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Memarlıq detalları üçün daşın seçilmə və emal edilməsinə qoyulan tələbləri. Xüsusi mürəkkəb səthlərin üzlənməsi

üçün nişanlama və bölgü üsullarını. Zədələnmiş üzləmələrin qoyulma təmir üsullarını. İş nümunələri. Əyrixətli səthlərin bütün növlərinin cilalanmış və pardaxlanmış tavalarla üzlənmə və təmiri. Daimi və dəyişkən

kəsikli hamar və kappelyuralı sütunların hazır cilalanmış və pardaxlanmış bloklardan yığılması. Əyrixətli pilləkən çəpərlərininüzlənməsi. Körpü dayaq və aşırımlı körpü tikililərinin asma üzlənməsi. Lekallı deşiklərin mərmər tavalarla çərçivəyə alınması.Təmiz yonulmuş fasonlu detal və memarlıq məmulatlarının bütün növlərinin hazırlanması. Əyrixətli səthlərin, faska və lentlərintəmiz yonulması. Mürəkkəb memarlıq şablon və lekallarının çəkilmə və hazırlanması. Hərf və rəqəmlərin nişanlanma və həkkolunması, təbii daşda ornament həkk edilməsi. Mürəkkəb profilli fasonlu detal və memarlıq bəzəklərinin qurulması.

§ 86 DAXİLİ SANİTAR - TEXNİKİ SİSTEM VƏ AVADANLIQLARIN QURAŞDIRICISI

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Mərkəzi istilik, su təchizatı, kürəbənd, qaz təchizatı və suaxıdan daxili sistemlərin quraşdırılma və təmirində

ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Sanitar-texniki material və avadanlıqların çeşidlərini və təyinatını. Boru, fasonlu hissə, armatur və bərkidici

vasitələrin növlərini. Çilingər alətlərinin təyinatını. Boru, fitinq və armaturların diametrinin ölçmə üsullarını. İş nümunələri. Boru, fitinq, fasonlu hissə, armatur və bərkidici vasitələrin növlərə ayrılması. Yardımçı materialların

hazırlanması (kətan hörüyü, surik, məhlul və s.) Birləşmə yerlərinə aralıqların qoyulmasını. Sqonların bilərzik və kontrqayka,blotların – qaykalarla komplektləşdirilməsi. Müxtəlif qoruyucu tıxacların borulara qoyulması və çıxarılması. Boru kəmərlərinindetalları, sanitar-texniki cihazlar və digər yüklərin nəql edilməsi.

§ 87 Daxili sanitar-texniki sistem və avadanlıqların

quraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Mərkəzi istilik, su təchizatı, kürəbənd, qaz təchizatı və suaxıdan daxili sistemlərin quraşdırılma və təmirindəsadə işlərin icrası.

Bilməlidir: Sanitar-texniki sistemin əsas detallarının, boruların birləşdirilmə və boru kəmərlərinin bərkidilmə növlərini.

Mərkəzi istilik, su təchizatı, kürəbənd, qaz təchizatı və suaxıdanların daxili sistemlərinin təyinatı, quruluşu və quraşdırılmaxüsusiyyətlərini. Deşiklərin burğu ilə deşilməsi və əl alətlərin ilə vurub açılma üsullarını. Oksigen və asetilen balonlarla rəftar etməvə onların nəql edilmə qaydalarını. Mexanikləşdirilmiş alətlərdən istifadə etmə qaydalarını.

İş nümunələri. Bükmə və sadə düyünlərin yığılması. Flanslı birləşmələrin yığılması. Boru kəmərlərinin ayrı-ayrı düyünlərininsökülməsi (quraşdırmada). Cihaz və borukəmərlər altı bərkitmənin qoyulması və bağlanması. Konstruksiyalarda deşiklərin burğuilə deşilməsi və ya əl alətləri ilə vurub açılması. Çuqun boru kəmərlərində bilərziklərin (rastrub) tutulması. Əl alətləri ilə boruların(stoyak) fasonlu hissələrinin qoyulması. Çuqun qazanların borukəmərlərində açılması. Növbəti qaynaq üçün istilikboruqazanların tikişlərinin kənarlarının kəsilməsi. Çuqun qazan seksiyalarının xaricdən və daxildən yumaqla təmizlənməsi. İstilikboruqazanların zaklyopkalarının vurub çıxardılması. Unitazın manjetinin dəyişdirilməsi.

§ 88 Daxili sanitar-texniki sistem və avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Mərkəzi istilik, su təchizatı, kürəbənd, qaz təchizatı və suaxıdan daxili sistemlərin quraşdırılma və təmirindəorta mürəkkəbli işlərin icrası.

Bilməlidir: Şaquli-birləşmiş borulardan ayrılma sistemlərini Polad və polimer borulardan boru kəməri sistemlərinin

quruluşunu və onların quraşdırılma üsullarını. Quraşdırıcı porşenli tapançaların quruluşunu və onlarla işləmə qaydalarını.Yapışqanla polad boruların birləşməsini. Bərkitmə və cihazların qoyulma yerini nişanlama üsullarını. Sanitar və qızdırıcıcihazların qoyma qaydalarını. Cihazların qoyulmasında deşiklərin nişanlanması üçün şablonların növlərini və onlardan istifadəqaydalarını.

İş nümunələri. Diametri 200 mm-ə qədər olan boru kəmərləri və kilidli armaturların quraşdırılması. Palçıqyığan silindrin və

bütün növlərdən çənlərin qurulması. Sanitar cihazlarının armaturla (rakovina, əl-üzyuyan, moyka, trap, vanna, unitaz yuyubtəmizləyən baçok və s.) qoyulması və boru kəmərlərinə birləşdirilməsi. Sanitar-tibbi avadanlıqlarının (vidua, inventar çuqunmoyka, altlıq sudnoların yuyulması üçün qurğu, duş kafedrası qoyulması və s). Ticarət və ictimai iaşə məsələlərininmodelləşdirilmiş avadanlıqların (yuyucu vanna, balığın difrotasiyası üçün vanna, ikiyuvalı vanna və s.) quraşdırılması. Kimyəvi vəfiziki laboratoriyaları üçün laboratoriya avadanlıqlarının (laboratoriya stolu, fiziki çəkici şkaf, laboratoriya rakovinası üçün tumba)quraşdırılması. Cihazların qoyulduğu yerlərinin nişanlanması, yuyub təmizləyən baçokların tənzimlənməsi. Quraşdırma yerindəçuqun radiatorların quraşdırılması və onların artırılması. Qızdırıcı panel, sanitar-texniki kabin və bloklara boru kəmərlərininbirləşdirilməsi. Sökülən su, tualet kranlarının və su qarışdırıcılarının qoyulması. Buxar qazanlarının təmirində yerində yamaqlarınuyğunlaşdırma və qoyulması. Polad istilikborulu qazan qapaqlarının çıxarılması və ya qurulması. Kran suqarışdırıcı və ventillərindəyişdirilməsi. Bina və tikililərdə mərtəbələr, şaquli birləşən borular və seksiyalar üzrə sanitar-texniki sistemlərin qurulması üçünmaterial, avadanlıq və məmulatların seçilmə və komplektləşdirilməsi. Boru kəmərlərinə qızdırıcı cihazların qoyulması vəbirləşdirilməsi. Yivli, qaynaqlı, yapışqanlı və ya boru bilərzikli birləşmələrdə polimer borulardan su kəməri və kanalizasiyanınquraşdırılması. Sorucu boruların qurulması. Sulayıcı yanğın kranlarının qurulma və dəyişdirilməsi. Quraşdırıcı porşenlitapançanın köməyi ilə detal və cihazların bərkidilməsi. Su təchizatı boru kəmərlərinin yuyulma və xlorlaşdırılması.

§ 89 DAXİLİ SANİTAR-TEXNİKİ SİSTEM VƏ

AVADANLIQLARIN QURAŞDIRILMASI

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Mərkəzi istilik, su təchizatı, kürəbənd, qaz təchizatı və suaxıdan daxili sistemlərin quraşdırılma və təmirindəmürəkkəbli işlərin icrası.

Bilməlidir: Bütünlükdə daxili sanitar-texniki borukəməri sistemlərinin quruluşunu və onların quraşdırılma üsullarını. Sanitar-

texniki avadanlıqlarının təyinatı və quraşdırma üsullarını (Həcmli və seksiyalı suqızdırıcıları, kaloriferlər, hava - istilik aqreqatlar,kondisionerlər, mərkəzdənqaçma nasoslar və nasos aqreqatlar). Diametri 200 mm-dən artıq olan boruların uc-uca qoyulması vəonların kənarlarının təmizlənmə üsullarını. Boru kəmərlərinin sınaqdan keçirilmə və nöqsanların ləğv edilmə qaydaları. Sanitar-texniki işlərin istehsal və qəbul qaydalarını.

İş nümunələri: Həcmli və seksiyalı suqızdırıcı (broyler) kalorifer, havaistilik aqreqat, mərkəzdən qaçan nasos və nasos aqreqat,

elevator və suölçən düyün, kalorifer, blok və daraqlarının quraşdırılması. Çuqun, tiyan örtüyü, laz və tiyan qarniturlarınınqurulması. Tiyanlar üçün atma qurğularının qoyulması. Hava və suqızdırıcılarının qoyulması və düzəldilməsi. Diametri 200 mm-dən 400 mm-ə qədər olan borukəməri və armaturların quraşdırılması. Çuqun boru və fasonlu hissələrdən şaquli birləşmişboruların və cihazlar üçün boru çıxıntıların çəkilməsi. Diametri 200 mm-dən 400 mm-ə qədər olan siyirtmələrin qoyulması.Manometr, suölçən şüşə, havayığıcı, üçgedişli kranların qoyulması. Qaz aparatura və tənzimləyicilərin qoyulması. Dayağıtənzimləməklə kompensatorların qoyulması. Üçboğaz, çarpaz birləşmə və seksiyalı ayırmaların qoyulması. Qaz plitə, kolonka vəsuqızdırıcıların qoyulma və birləşdirilməsi. Çuqun borudan olan borukəməri hissələrinin dəyişdirilməsi. Quraşdırıcı layihə üzrəborukəmərlərinin qoyulma yerinin nişanlanması. Kürəbənd və suaxıdan boru kəmərlərinin sınaqdan keçirilməsi. Borukəmərlərinin sınaqdan keçirilməsində qüsurlu yerlərin müəyyən edilməsi.

§ 90 DAXİLİ SANİTAR-TEXNİKİ SİSTEM VƏ

AVADANLIQLARIN QURAŞDIRILMASI

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Mərkəzi istilik, su təchizatı, kürəbənd, qaz təchizatı və suaxıdan daxili sistemlərin quraşdırılma və təmirindəxüsusi mürəkkəb işlərin icrası.

Bilməlidir: Sanitar-texniki sistemlərin sınaqdan keçirilmə qaydalarını. Obyektin quraşdırma üçün hazırlığına qoyulan tələbləri.

İcra olunmuş işlərin Dövlətdağmədən texniki nəzarətə təhvil verilmə qaydalarını. Boru kəmərlərinin qoyulma yerinin nişanlanma,

avadanlıq və borukəmərlərinin yerləşməsi üzrə yerlərdə ölçmələrin aparılması. Yerlərdə və tikinti cizgiləri üzrə qaralama və ölçməeskizlərinin çəkilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Ayrı-ayrı seksiyalardan ayrı-ayrı paket və iri bloklarla yığılan polad və çuqun qazanları bağlamaqla

quraşdırılması. İstilik idarəetmə məntəqə və mərkəzi istilik məntəqələrinin blok və ayrı-ayrı detallarla quraşdırılması. Borukəmərisistemləri, avadanlıq və aparaturaların sınaqdan keçirilmə və təmizlənməsi. Qızdırıcı cihazları tənzimləməklə onların qızdırmaqabiliyyətinin yoxlanılması. Sistemin təhvil verilməsi. Tikinti cizgiləri üzrə və yerlərdən, boru kəmərlərinin qoyulması üçün,ölçülərin götürülməsi və qoyulma yerlərin nişanlanması. Tikinti cizgiləri və mövcud boru kəmərləri üzrə detallaşdırılma vəspesifikasiyaları tərtib etməklə qaralama və ölçmə eskizlərinin çəkilməsi. Komplektləşdirmə siyahısının tərtib edilməsi.Qazanxanaların bərk yanacaqdan qaz yanacağa keçirilməsi üçün termotənzimləyici, biosüzgəc, yanğınsöndürmənin avtomatiksistem, tənzimləmə ilə olan qazla yanan qurğuların quraşdırılması. Sanitar-texniki sistemin işə buraxılma və sazlanması.Tənzimləyici məntəqələrin quraşdırma və sınaqdan keçirilməsi (QTM) qazanxanalarda qazı rediksiya edən düyünlərinquraşdırılma və sınaqdan keçirilməsi, mayeləşmiş qaz bazaların qruplaşmış qurğularının blok şəklində quraşdırılması, onlarısınaqdan keçirməklə boru düyünləri ilə bağlanması.

§ 91 Dəmiryol nəqliyyatında blokirovka və mərkəzləşmə avadanlıqlarının quraşdırıcısı

2-ci dərəcə.

İşin xüsusiyyəti. Dəmiryol nəqliyyatında blokirovka və mərkəzləşmə avadanlıqlarının və onlarla bağlı konstruksiyaların

quraşdırılmasında ən sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Avadanlığın açılma üsullarını. Ən sadə takelaş ləvazimatlarının növləri və onların istifadə olunma üsullarını.

Avadanlıq detallarının yağlanma üsullarını. Çilingər alətlərinin təyinatını. İş nümunələri. Qeyri-vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlığın açılması. Aparat və avadanlıqlarda nömrə

lövhəciklərinin hazırlanma və qurulması.

§ 92 Dəmiryol nəqliyyatında blokirovka, mərkəzləşmə avadanlıqlarının quraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Dəmiryol nəqliyyatında blokirovka və mərkəzləşmə avadanlıqlarının və onlarla bağlı konstruksiyaların

quraşdırılmasında sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: İstifadə edilən materialların əlamətlərini. Mürəkkəb olmayan quraşdırma işlərinin yerinə yetirilmə üsullarını. Sadə

takelaj vasitələrinin quruluşunu və onlardan istifadə etmə qaydalarını. İş nümunələri. Ülgü üzrə detalların nişanlanması. Dişli çarx və drellə deşiklərin açılması. Yivli və flanslı birləşmələrin

yığılması. Əl alətləri ilə yivlərin kəsilməsi. Altlıq və aralıqların hazırlanması. Metalkonstruksiyaların düzəldilməsi. Bitişməyerlərinin quraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi.

§ 93 Dəmiryol nəqliyyatında blokirovka, mərkəzləşmə

avadanlıqlarının quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Dəmiryol nəqliyyatında blokirovka və mərkəzləşmə avadanlıqlarının və onlarla bağlı konstruksiyalarınquraşdırılmasında orta mürəkkəbli işlərin yerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıq altı bünövrələrin ölçülərinin yoxlama üsullarını və bu avadanlığın quraşdırma üsul-

larını. Mexanikləşdirilmiş alətlərdən istifadə edilmə üsullarını. Quraşdırılan avadanlığın yoxlanılıb düzəldilməsinin ən sadəüsullarını. Yükün ilmələnmə və yerdəyişmə, habelə mexanikləşdirilmiş takelaj avadanlıqdan istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılanavadanlığın quruluşunu.

İş nümunələri. Bütün tiplərdən olan calaqlı və strelkalı (qollu) birləşmələrin qurulması. Döşəməyə qoyulan avadanlığın

sökülməsi (rele şkafları, batareya quyuları, svetoforlar, semaforlar, komensatorlar, drosellər). Əyilgən-dartıcılar üçün dayaq vəşkivlərin yığılma və qurulması.

§ 94 Dəmiryol nəqliyyatında blokirovka, mərkəzləşmə

avadanlıqlarının quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Dəmiryol nəqliyyatında blokirovka və mərkəzləşmə avadanlıqlarının və onlarla bağlı konstruksiyalarınquraşdırılmasında mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Quraşdırma oxlarının nişanlanma, qurulma və yerini dəyişdirmə üsullarını. Quraşdırma üçün bünövrənin və

avadanlığın qurulma yerinin yoxlanma və qəbul qaydalarını. Mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Quraşdırılan

avadanlığın tarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb düzəldilmə və təmizlənmə üsullarını. Yağlama sisteminin quruluşunu və işləməprinsiplərini. Mexanizm və maşınların quraşdırılmasına qoyulan texniki tələbləri və müəyyən edilmiş yol verilə bilən artıq-əksikliyi. Mürəkkəb avadanlığın istismara verilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Strelkalı ayıranların hissələrinin və strelkalı elektrik ötürücülərin qarniturasının və ötürücüqapamaların

izolyasiyası. Yol drosellərinin qurulma və qoşulması. Svetoforların komplektləşdirilməsi və yığılması. Manevredici kolonka,strelkalı nəzarət qıfıl, svetofor, rele şkafları, batareya quyuları, semafor və kompensatorların qurulması. SÇB avadanlığının elektrikmərkəzləşmə postuna qaldırma və quraşdırılması. Nəzarət qıfılı, strelkalı mərkəzləşdiricilərin asılı yeşiklərin götürüb-qoyulmasıvə təmizlənməsi, semafor detal, strelkalı və siqnal linglərinin dəyişilməsi və təmizlənməsi. Əyilgən dartıcı xəttin qurulması.

§ 95 Dəmiryol nəqliyyatında blokirovka, mərkəzləşmə

avadanlıqlarının quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Dəmiryol nəqliyyatında blokirovka və mərkəzləşmə avadanlıqlarının quraşdırılması üzrə yüksək dəqiqlik tələbolunan xüsusi mürəkkəb işlərin icrası.

Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlıqların quraşdırılması üsullarını. Avadanlıqların tənzimlənmə və sazlanma üsullarını.

Aqreqat və mexanizmlərin istismara verilməsində onların yağlanma qaydalarını. İş nümunələri. Qarnituranı uyğunlaşdırıb komplektləşdirməklə və elektrikgötürücüləri qoyulmaq üçün hazırlamaqla strelkal

elektrikötürücülərinin qurulması. Nəzarət elektrik qıfıllarının qurulması. Elektrikqoşma və elektrikqurma mexanizmlərininqurulması. Semafor və disklərin tənzimlənməsi. Mexaniki mərkəzləşmə blok-aparatının asılı yeşiklərinin sökülüb düzəldilməsi.Mexaniki mərkəzləşmə aparatlarında və yarımavtomat blokirovkalarda cihazların qurulması. Blok-mexanizm və blokirovkainduktorunun sökülmə, təmizlənmə və yığılması.

§ 96 Dəmiryol nəqliyyatı metropolitenin yerüstüxətlərində siqnalizasiya, mərkəzləşdirmə və

blokirovka üzrə elektrik quraşdırıcısı

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Dəmiryol nəqliyyatı və metropolitenin yerüstü xətlərində siqnalizasiya, mərkəzləşdirmə və blokirovkanınquraşdırılmasında ən sadə işlərin icrası.

Bilməlidir: Yol nişan və işarələrini. Naqil və kabellərin əsas markalarını. Poladın əlamətlərini. Elektrik konstruksiyaların

hazırlanma və quraşdırılmasında işlədilən əsas materialları. Bərkitmə detal və xırda konstruksiyaların əsas növlərini. Elektrikquraşdırma işlərində işlədilən alətlərin əsas növlərini.

İş nümunələri. Bərkitmə detallarının qoyulma və bağlanması. Əl ilə kabelin üst cüt örtüyünün çıxarılması. Dəqiq ölçülər tələb

olunmayan, xırda bərkitmə detal və aralıqların hazırlanması. Yerlə birləşmə elektrodlarının əl alətləri ilə vurulması. Kabel naqillərivə şinlərin rənglənməsi. Kabellərin xəndək və kanallarda örtülməsi. Əl alətləri ilə hazır nişanlanma üzrə yuva, deşik və şırımlarınaçılması.

§ 97 Dəmiryol nəqliyyatı və metropolitenin yerüstü

xətlərində siqnalizasiya, mərkəzləşdirmə vəblokirovka üzrə elektrik quraşdırıcısı.

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Dəmiryol nəqliyyatı və metropolitenin yerüstü xətlərində siqnalizasiya, mərkəzləşdirmə və blokirovka üzrəsadə işlərin icrası.

Bilməlidir. Bərkitmə detal və armaturların əsas növlərini. Sadə cihaz, elektrik aparatları, elektrikləşdirilmiş və pnevmatikalətlərin quruluş əsaslarını. Sadə elektrik sxemlərini. Sadə takelaj vasitələrindən istifadə edilmə üsullarını və onların quruluşunu.Elektrik quraşdırma işlərində işlədilən qaynaq avadanlıqlarının növlərini və onlardan istifadə etmə qaydalarını.

İş nümunələri. Uclarını müvəqqəti bağlamaqla gərginliyi 10 kv-yə qədər olan kabellərin kəsilməsi. Qurulmamışkonstruksiyalarda izolyatorların qoyulması. Dyübellərin qoyulması. Bütün növ naqil və şinlərin keçid yerlərinin tutulması.Barabanları qurmaqla naqil və kabellərin açılması. Yerlə birləşmə şəbəkə və sıfırlaşdırıcı qurğuların quraşdırılması. Avadanlığırəglənməsi. Bağlı və ya açıq tipli paylaşdırıcı məntəqələrin (şkafların) çıxarılması. Sadə aparat və cihazların sökülməsi (dayaqizolyatorları, rubilnik, lingli ötürücü ilə dəyişdirici açar, qoruyucu, reostat, cərəyan və gərginlik transformatorları və s).Mexanikləşdirilmiş üsulla qaynaq yerinin emal edilməsi. Mexanikləşdirilmiş alətlə deşiklərin açılması. Kabel və naqillər üçünpaylaşdırıcı qutuların qoyulması.

§ 98 Dəmiryol nəqliyyatı və metropolitenin yerüstü

xətlərində siqnalizasiya, mərkəzləşmə və blokirovkaüzrə elektrik quraşdırıcısı.

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Dəmir yol nəqliyyatı və metropolitenin yerüstü xətlərində siqnalizasiya, mərkəzləşdirmə və blokirovkanınquraşdırılmasında orta mürəkkəbli işlərin icrası.

Bilməlidir: Quraşdırılan elektrik avadanlıqlarının quruluş əsaslarının. Armaturların komponovka edilmə qaydasını. İzolyasiyamüqavimətlərinin ölçülmə üsullarını. Orta mürəkkəbli elektrik sxemlərini. Kəsiyinin sahəsi 70 mm2 qədər, bütün markalardanolan naqil və kabellərin birləşmə, uclarının bağlanma və bir-biri ilə birləşmə üsullarını. Polad və plastmas boru, kabel vəayrıcıların markalanma üsullarını. Yüklərin ilmələnmə və yerdəyişmə qaydalarını. Mexanikləşdirilmiş takelaj avadanlıqlarındanistifadə etmə üsullarını və onun quruluşunu. Tikinti quraşdırma tapançanın quruluşunu və ona xidmət etmə qaydalarını. Relemühafizənin təyinatını. Maksimum cərəyan mühafizəsinin işləmə prinsipi və sxemlərini. Elektrik quraşdırma işlərini yerinəyetirmək üçün və mühəndis qurğularında material və avadanlıqların komplektləşdirmə qaydalarını.

İş nümunələri. Qaynaqdan savayı bütün üsullarla kəsiyinin sahəsi 70 mm2 qədər olan bütün markalı naqil və kabellərin

birləşdirmə, uclarının bağlanma və bir-biri ilə birləşdirilməsi. Qoruyucu qurğu, örtük və çəpərlərin qurulması. Çəkilmiş boru,kabel və ayrıcıların markalanması. Porşenli-quraşdırıcı tapançanın köməyi ilə konstruksiya və aparatların bərkidilməsi. Ucluqlarınkabel və naqil damarlarına qaynaq edilməsi. Cərəyan və gərginliyin elektromaqnit relesinin yoxlanma və tənzimlənməsi.Dəmirbənd və metal dayaq konstruksiyalarının qurulması. Yapışdır-maqla konstruksiyaların bərkidilməsi. Şırımlarda poladplastmass boruların çəkilməsi. Kabel novları və deşilmiş quraşdırıcı profillərin qoyulması. Mühəndis qurğularında elektrikquraşdırma işlərini yerinə yetirmək üçün material və avadanlıqların komplektləşdirilməsi. Kabel dayaq, rele və transformatoryeşikləri, unifikasiyası edilmiş bilərzik, drosell, qoyma və döşəməüstü qurğular üçün yerlə birləşdirmələrin qurulması. Elektriknaqilləri üçün kommutasiyanın hazırlanması. Rele şkafları, batareya quyuları və rele stellajlarında cihazların qoyulması vəbirləşdirilməsi. Siqnal kabelinin qoyulması. Körpücükdə qurulmuş svetofora kabelin çəkilməsi. Blok-aparatın giriş şkafınınqoyulma və quraşdırılması. Plastmass izolyasiya ilə kabel uclarının işlənməsi. Dorlu svetoforları quraşdırmaq üçün kommutasiyacudlarının hazırlanması. Bütün növ naqillərin quraşdırılması. Rele və transformator yeşikləri, kabel dayaqlarının quraşdırılması.Batareya quyularının lövhəciklərinin quraşdırılması. Kabel yeşiklərinin quraşdırılmasında naqillərin lehimlənməsi.

§ 99 Dəmiryol nəqliyyatı və metropolitenin yerüstü

xətlərində siqnalizasiya, mərkəzləşdirmə vəblokirovka üzrə elektrik quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Dəmiryol nəqliyyatı və metropolitenin yerüstü xətlərində siqnalizasiya, mərkəzləşdirmə və blokirovka üzrə

mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Quraşdırılan elektrik avadanlıqlarının elektrik sxemlərini və onları yoxlama üsullarını. Dayaq konstruksiyaları və

avadanlıqların qoyulma yerlərinin, naqil, kabel və şinlərin çəkilmə trasslarının nişanlanma qaydalarını. Stend və emalatxanalardahazırlamaq üçün naqillərin ayrı-ayrı düyünlərində ölçülmələrin aparılma və eskizlərin tərtib edilmə qaydalarını. Açıq və ekranlışin kəmərlərinin yığılma və bərkidilmə qaydalarını. Çəkilmiş naqillərdə fazaları müəyyən etmə qaydaları və yerinə yetirilmişsxemlərin yoxlama metodlarını. İdarəetmə, siqnalizasiya və avtomatika qurğularının yoxlama və sazlama üsullarını.Transformatorların izolyasiya xüsusiyyətlərini.

İş nümunələri. Strelkalı elektrik örtücülərində kommutasiyalarında quraşdırılması. Rele şkafları, batereya quyu və yeşikləri,

rele stellajlarının quraşdırılması. Qruppalı sonuncu, birləşdirici və unifikasiya edilmiş bilərziklərdə siqnal kabellərin hazırlanması.SÇB qurğularına kabelin çəkilməsi (pasta, rele budkasına). Açılıb və cərəyanla yoxlamaqla siqnal kabel damarlarının qoşulması.Siqnal kabellərin yoxlanması. Kabellərin torpaqda və konstruksiyalara qoymaqla konstruksiyalar üzrə çəkilməsi. Batareyaquyularında ABN-72 akkumulyatorlarının qoyulma və qoşulması. Kabel yeşiklərinin qoyulma və quraşdırılması, yolindikatorlarının qoyulma və qoşulması. Jezl aparatların qoyulma və qoşulması.

§ 100 Dəmiryol nəqliyyatı və metropoliteninin yerüstüxəttində siqnalizasiya, mərkəzləşdirmə və blokirovka

üzrə elektrik quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Dəmiryol nəqliyyatı və metropolitenin yerüstü xətlərində siqnalizasiya, mərkəzləşdirmə və blokirovkanınquraşdırılmasında xüsusi mürəkkəb işlərin icrası.

Bilməlidir: Nəzarət kabellərinin hazırlanma və quraşdırılma üsullarını. Paylaşdırıcı lövhə, pultidarəetmə və mühafizə

lövhələrin konstruksiyasını. Elektrik sxemləri, elektrik avadanlıqlarının yoxlama və tənzimləmə metodlarını. Bütün markalı naqilvə trosların quraşdırma üsullarını. Transformatorların texniki xüsusiyyətlərini. Elektrik texniki qurğuların quruluşunu. Obyektlərinistismara təhvil verilməsinin texniki şərtlərini. Partlayış təhlükəli zonalarda işin icra edilmə qaydalarını. Rele mühafizəsi haqqındaümumi məlumatları.

İş nümunələri. Svetofor, işıq göstəriciləri, manevr kolonkaları, strelkalı mərkəzləşdirici, çıxma tabloların quraşdırılması. Blok-

aparatların yenidən quraşdırılması. Elektrik mərkəzləşmə postlarında vidalandırıcı və paylaşdırıcı qurğuların quraşdırma vəqoşulması. Prinsip sxemləri üzrə “SÇB” qurğularının quraşdırılmasının koetaktlar üzrə yoxlanması. Elektrik mərkəzləşmə və yolavtoblokirovka qurğularının siqnalizasiyasının post və döşəmə üstü qurğularının tənzimlənməsi. “SÇB” qurğularının birləşmədənaçılmadan dəyişdirici açarla yerinin dəyişdirilməsi. Mexaniki mərkəzləşmə və yarımavtomat blokirovka aparatlarında cihazlarınqoşulması və tənzimlənməsi.

§ 101 DİRƏK ÇAXAN MAŞINI İDARƏ EDƏN

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Payanın salınmasında, dirək çaxan maşınların quraşdırma və sökülməsində ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Takelaj və ilişdirmə ləvazimatlarının əsas növlərini. Paya işlərinin istehsalında işarə vermə qaydalarını. İş nümunələri, Payaları, dirək çaxan maşınların detalları və digər materialların saxlanması üçün meydançaların

hamarlaşdırılması. Paya və dirək çaxan maşın detallarının yerdəyişməsi. Konstruksiyaların inventar stroplar ilə quraşdırmailmələrinə stroplanması.

§ 102 DİRƏK ÇAXAN MAŞINI İDARƏ EDƏN

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sadə paya işlərinin icrası. Bilməlidir: Paya və qabıqların əsas növlərini və endirmə üsullarını. Bucurqad, tal, domkrat və digər takelaj ləvazimatlarının

quruluş əsaslarını. İş nümunələri. Diametri 0,6 m-ə qədər olan paya və qabıqların stroplama, yaxınlaşdırma, dartılma və stropdan azad edilməsi.

Vibroyükləyicilərin ilmələnməsi. Vibroendiricinin keçid hissəyə və ya qabığa bərkidilməsi və onun açılması. Xomutların vəbaşlıqların qoyulması və çıxarılması.

§ 103 DİRƏK ÇAXAN MAŞINI İDARƏ EDƏN

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Orta mürəkkəbli paya işlərinin icrası. Bilməlidir: Qeyri universal dirək maşınların quruluşunu, yığılma və sökülmə üsullarını və onların sərbəst düşən çəkiclərlə

təchiz edilməsini. Bütün növ paya və qabıqların dirək çaxan maşının hərəkət edən hissələrində nəqledilmə, qaldırma, qurma vəbərkitmə üsullarını. Paya və şpuntların dartılıb çıxarılmasında onların bərkidilmə üsullarını. Vintli payaların kranla nəqledilməüsullarını. Paya və qabıqların keyfiyyətinə qoyulan tələbləri.

İş nümunələri. Sərbəst düşən çəkicli qeyri-universal dirək çaxan maşınların yığılma, təchiz edilmə və sökülməsi. Paya və

şpuntun qeyri universal sərbəst düşən çəkicli quru yollarda və sularda hərəkət edən dirək çaxan maşınla vurulması. Diametri 0,6m-dən çox olan qabıqların stroplanması və stroplardan azad edilməsi. Qabıqların birləşmə yerlərinin boltla bərkidilməsi.Vibratorun başlığına payaların qoyulması. Dirək çaxan maşınların yerdəyişməsi və bərkidilməsi. Kranın köməyi ilə vintli payalarınyerdəyişməsi. Tal və bucurqadların köməyi ilə paya və şpuntların dartılıb çıxarılması. Metal ucluqların itiləşmiş paya ucunaoturdulması.

§ 104 DİRƏK ÇAXAN MAŞINI İDARƏ EDƏN

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Mürəkkəb paya işlərinin icrası. Bilməlidir: Universal dirək çaxan qurğuların yığılma, sökülmə üsullarını və quruluşunu. Dirək çaxan qurğuların və asılma

avadanlıqlarının kranda qurulma üsullarını. Dirək çaxan qurğu və kranların buxarlı pnevmatik və dizel çəkicləri vəvibroendiricilərlə təchiz edilmə üsullarını. Paya və qabıqların endirilməsində onların yuyulma üsullarını. Payaların qoyulmasındaistifadə edilən qazma və çaxma üsulları.

İş nümunələri. Vintli şaquli və mailli payaların qurulma və vəziyyətinin yoxlanılıb düzəldilməsi. Deşikli atmaların

qoyulmasında ülgülərin yerinin dəyişdirilmə və yoxlanılıb düzəldilməsi. Yuyulan və yuyulmayan dəmir-beton payaların buxar ,pnevmatik və dizel çəkiclər və vibroendiricilər ilə şaquli endirilməsi. Vibroendiricinin qoyulması və götürülməsi. Universal dirəkçaxan qurğuların yığılma və sökülməsi. Dirək çaxan qurğunun asma avadanlığının kranda qurulması. Dirək çaxan qurğu vəkranların buxar, pnevmatik və dizel çəkicləri və vibroendiricilər ilə təchiz edilməsi. Paya və şpuntun iki əməlli çəkic vəvibroendirmələrin köməyi ilə dartıb çıxarılması.

§ 105 DİRƏK ÇAXAN MAŞINI İDARƏEDƏN

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Xüsusi mürəkkəb paya işlərinin icrası. Bilməlidir: Qabıq, maili və vintli payaların endirilməsinin üsul və qaydalarını. Qoyulmuş tuşlama hasarı və istiqamət üzrə paya

əsaslarının və şpunt xəttinin bölgü qaydalarını. Maili payaların vurulmasında dirək çaxan qurğunun hərəkət edən hissəsininmailliyinin yoxlama üsullarını. Dolamaçarxların (kabestanların) yığılma, avadanlıqlaşdırma və sökülmə üsullarını.

İş nümunələri. Hazır istiqamət üzrə paya əsasları və şpunt xətləri yerlərinin bölgüsü. Dolamaçarxın köməyi il vintli payaların

vurulması. Qabıqların vibroendiricilərlə endirilməsi. Dolamaçarxların yığılma və sökülməsi. Maili payaların endirilməsi.

§ 106 DOĞRAYICI-ÜYÜDÜCÜ VƏ ÇEŞİDLƏYİCİ-

SAFLAŞDIRICI AVADANLIQLARIN QURAŞDIRICISI

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Doğrayıcı-üyüdücü avadanlıq və çeşidləmə-saflaşma üçün avadanlıq və onlarla bağlı konstruksiyalarınquraşdırılmasında ən sadə işlərin icrası.

Bilməlidir: Avadanlığın açılma üsullarını. Ən sadə takelaj ləvazimatlarının növlərini və onların işlədilmə üsullarını. Avadanlıq

detallarının yağlanma üsullarını. Çilingər alətlərinin təyinatını. İş nümunələri. Qeyri vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlığın açılması. Aparat və avadanlıqlarda lövhəciklərin

hazırlanma və qurulması.

§ 107 Doğrayıcı-üyüdücü və çeşidləyici-saflaşdırıcıavadanlıqların quraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Doğrayıcı-üyüdücü avadanlıq və çeşidləmə-saflaşma üçün avadanlıq və onlarla bağlı konstruksiyaların

quraşdırılmasında sadə işlərin icrası. Bilməlidir: İşlədilən metalların növlərini. Mürəkkəb olmayan quraşdırma işlərinin yerinə yetirilmə üsullarını. Sadə takelaj

vasitələrinin quruluşunu və onlardan istifadə qaydalarını. Ülgü üzrə detalların nişanlanması. Dişli çarx və drel ilə deşiklərinaçılması. Yiv və flanslı birləşmələrin yığılması. Yivlərin öl alətləri ilə kəsilməsi. Altlıq və aralıqların hazırlanması.Metalkonstruksiyasının düzəldilməsi. Bitişmə yerlərinni quraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi.

§ 108 Doğrayıcı-üyüdücü və çeşidləyici-saflaşdırıcı

avadanlıqların quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Doğrayıcı-üyüdücü avadanlıq və çeşidləmə-saflaşma üçün avadanlıq və onlarla bağlı konstruksiyalarınquraşdırılmasında orta mürəkkəbli işlərin icrası.

Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıqaltı bünövrə qabaritlərinin yoxlama üsullarını və bu avadanlıqların quraşdırma

metodlarını. Mexanikləşdirilmiş alətlərdən istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılmış avadanlıqların yoxlanılıb düzəldilməsinin ənsadə üsullarını. Yüklərin ilmələnmə və yerdəyişmə üsullarını. Mexanikləşdirilmiş takelaj avadanlığından istifadə etmə qaydalarını.Quraşdırılan avadanlıqların quruluşunu.

İş nümunələri. Bütün cəmdə kütləsi 5 t-a qədər olan xəlbirlərin qurulması. Ələklərin quraşdırılması. Doğrayıcıların

quraşdırılması. Yuyucu navalçaların, materialların verilmə və aparılması üçün navalça və əl arabalarının quraşdırılması.Meydança, çəpər və qoruyucu örtüklərin yığılma və qurulması. Maşın və avadanlıqların ayır-ayrı düyünlərinin yoxlanmasındaonların sökülmə, təmizləmə və yağlanması.

§ 109 Doğrayıcı-üyüdücü və çeşidləyici-saflaşdırıcı

avadanlıqların quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Doğrayıcı-üyüdücü avadanlıq və çeşidləmə-saflaşma üçün avadanlıq və onlarla bağlı konstruksiyalarınquraşdırılmasında mürəkkəb işlərin icrası.

Bilməlidir: Quraşdırma oxunun nişanlama, qurulma və yerdəyişmə üsullarını. Quraşdırma üçün bünövrə və avadanlıqların

qurulma yerinin yoxlanma və qəbul qaydalarını. Mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Quraşdırılan avadanlıqlarıntarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb düzəltmə və tənzimləmə üsullarını. Yağlama sistemlərinin quruluşunu və iş prinsiplərini.Mexanizm və maşınların quraşdırılmasına qoyulan texniki tələbləri və müəyyən edilmiş buraxıla bilən artıq-əksikliyi. Mürəkkəbavadanlıqların istismara təhvil verilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Ayrı-ayrı düyün və detallardan və bütün cəmdə kütləsi 5 t-dan artıq olan xəlbirlərin quraşdırılması. Kütləsi 10 t-

a qədər olan doğrayıcıların quraşdırılması. Dairəvi sürtüb - narınladıcı və metal vərdənəli xırdalayıcı maşınların quraşdırılması.Kömür üçün dezinteqratorların quraşdırılması qumyuyan və yuyucu maşınların quraşdırılması. Qidalandırıcı və sürgülərinquraşdırılması. Dairəvi yumşaldıcıların quraşdırılması. Separator, toztutan aparat, cəm halında qatışdırma və susuzlaşdırma üçünaparatların quraşdırılması. Aeronavalçaların quraşdırılması. Dəyirman yağ sistemi və bilərzikli birləşmələrin quraşdırılması.Yarım bilərziklərin çıxarılması və taxılması, yarımbilərziklər üzrə valın mərkəzləşməsi, podşipnik qapaqlarının tənzimlənməsiləaralıqların ölçülməsi. Zirehli təbəqə, dəyirman tava və doğrayıcıların qurulması. Yoxlama prosesində maşın və avadanlıqlarınayrı-ayrı düyünlərinin yığılması.

§ 110 Doğrayıcı-üyüdücü və çeşidləyici-saflaşdırıcı

avadanlıqların quraşdırıcısı.

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yüksək dəqiqlik tələb edən, xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Çeşidləmə və saflaşma üçün xüsusi mürəkkəblidoğrayıcı-üyüdücü avadanlıqların quraşdırılması.

Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Avadanlıqların tənzimləmə və sazlama üsullarını. Aqreqat

və maşınları istismara təhvil verərkən, onların yoxlanma qaydalarını. İş nümunələri. Kütləsi 10 t-dan artıq olan doğrayıcıların quraşdırılması. Şarlı, şaxtalı və aerobilli dəyirmanların quraşdırılması.

Klassifikatorların quraşdırılması. Separator, toztutan aparat, ayrı-ayrı düyün və detallardan qatılaşdırma və susuzlaşdırma üçünaparatların quraşdırılması. Quruducu qurğuların quraşdırılması. Fdotasiv və çökücü maşınların quraşdırılması.

§ 111 DÖŞƏYİCİ

2-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Döşəmədə ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Döşəmənin əsas növlərini. Əl üsulu ilə döşəmənin sökülməsini. İş nümunələri: Damın qalağa vurulması. Daş qırıntılarının xəlbirlənmə və çeşidlənməsi. Daş döşəmənin konstruksiyasının

sökülməsi. Döşəmə konstruksiyalarından daşların sökülməsi. Döyəcləməklə vepstləri göstərən dirəyin ətrafına torpağıntökülməsi.

§ 112 DÖŞƏYİCİ

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Daşla döşəmənin yol, sahilbərkidici və düzəldici qurğuların qurulma və təmirində sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Döşənmə üçün işlədilən daşların çeşidlərini və onların keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. Səthlərin bölgüsünün sadə

üsullarını. İş yerində daş materiallarının paylaşdırma üsullarını. Süzgəclərin, döşənmələrin sadə növlərini. Onların qurulma vətəmir üsullarını. Qruntların klassifikasiyasından asılı olaraq yamaclarda yol verilə bilən enişləri.

İş nümunələri1. Yol işləriSəthlərin bölgü və hamarlanması. Daşın iş yerində paylaşdırılması. Daşın növlərə ayrılması və yarılması. Döşənəcək yola

qırma daş və qumun tökülməsi. Döşəmənin yolun tikişlərinin doldurulması. Ayrı-ayrı yerlərə qumlu əsası sıxlaşdırmaqlatökülməsi.

2. Sahil möhkəmlətmə və düzəldici işlər.Səthlərin kəndir, payacıq və vizirlərin köməyi ilə hamarlanması. Yamacların mamırlı birqatlı daş döşəməsi ilə bərkidilməsi.

Bəndin aşağı hissəsinin gilli əsasının təmiri. Şlyuz kamera dib oyuğunun daş atıntıları ilə tutulması. Daş döşənmə altı əsasınqırmadaş, mamır və gildən düzəldilməsi. Çınqıl əsaslı daş döşəməsinin və bəndin aşağı hissəsinin dam örtüyününmexanikləşdirilmiş alətin köməyi ilə sökülməsi.

§ 113 Döşəyici

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sahilbərkidici və düzəldici qurğuların tikililərin daş döşəmələrinin qurulma və təmirində orta mürəkkəbli

işlərin icrası. Bilməlidir: Kobud yarılmış çay və yol döşəməsinin düzəldilmə və təmir üsullarını. Ülgülərin qurulma və onlardan istifadə etmə

qaydalarını. Əks süzgəclərin qurulma üsullarını. Səthlərin möhkəmləndirilməsində istifadə edilən materialların xüsusiyyətlərini.Döşənmə işlərində istifadə edilən pnevmatik alətlərin quruluşunu, təyinatı və onlarla işləmə qaydalarını. Döşənmə və yamaclarınkeyfiyyətinə qoyulan tələbləri.

İş nümunələri1. Yol işləri. Yol döşəməsi, aralıqaltı və enişlərin kobud yarılmış və çaydaşından döşənməsi. Bina səkilərinin döşənməsi. Ayrı-

ayrı xəritələrlə yol döşəməsinin və aralıqaltıların təmiri. Əl alətləri ilə daşın hamarlanması. Səki haşiyə daşının qurulması.

2. Sahil möhkəmlətmə və düzəldici işlər.Daşları mükəmməl qoymaqla, daş qırıntılarından səthlərin bəzəyi. Süzgəclərin qoyulma daş döşənək və ya beton tavaların

qoyulması üçün əsasların profillənməsi. Əks süzgəclərin qurulması. Yamac və meydançaların beton və ya daş tavalarla döşənməsi.Daşdan və ya qırmadaşdan ülgü üzrə dayaq prizmaların bəzəyi. Yamacların daş və ya beton tavalarla bərkidilmələrində çökməyerlərinin ləğv edilməsi. Tökülmüş daş üzrə qırmadaşla bir qat döşənmə yamaclarının bərkidilməsi. Döşənmədə qoyulmuş betonvə ya daş tavalar arası bitişmə yerlərinin tutulması. Pnevmatik döyəc və ya çəkiclərin köməyi ilə daş və ya qırma daşdan olanbərkitmələrin sıxlaşdırılması.

§ 114 DÖŞƏYİCİ

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Bütün növlərdən olan daşla döşənmiş yol, sahil bərkidici və düzəldici qurğuların qurulma və təmirində

mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Dörttin daş klinkerdən, habelə mozaik döşənmədən döşəmələrin qurulma və təmir üsullarını. Süzgəc yamacları

drenaj və axar sistemlərinin döşənməsi üzrə bölgü işlərinin icra üsullarını. Dayaqlı qurğuların çeşidlərini. Yamac vəmeydançaların bərkidilməsi üzrə işlərin icra üsullarını.

İş nümunələri1. Yol işləri. Dördtin daşdan döşənək və novların qurulma və təmiri. Klinkerli yol döşənəyinin qurulma və təmiri. Mozaikadan

yol döşənəyinin düzəldilmə və təmiri. Drenajların qurulması.

2. Sahil möhkəmlətmə və düzəldilmə işləriBeton və ya daş tavalarla yamacların döşənməsi üçün bölgü işləri. Yol döşəməsindən aparma və novçaların qurulması.

Drenajların qurulması. Daş atıntı və ya qırmadaşdan dayaq prizmalarının qurulması. Qırmadaşlı hörgülü qəfəslərdə daşdöşənməsi. Məsaməli betondan süzgəclərin düzəldilməsi. Banketlərin daş və ya qırmadaşdan düzəldilməsi. Qırmadaş əsasdaşnekli döşəmənin yamaclarının bərkidilməsi. Süzgəci bərpa etməklə ikiqat daş döşəmənin təmiri. Daş döşənmədə novça vəaparmaların təmiri. Bəndin başı aşağı hissəsində daş döşənmənin təmiri.

§ 115 DÜLGƏR

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Ən sadə dülgərlik və qəlib işlərinin yerinə yetirilməsi. Quru halda mıxla vurulma rulon dam örtüyünün vəədədi materiallardan dam örtüyünün qurulmasında ən sadə işlərin yerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Ağac materiallarının əsas növləri və ağacın xüsusiyyətlərini. Ağac materiallarının kobud emal etmə üsullarını.

Antiseptik və oddan mühafizə tərkiblərindən istifadə etmək qaydalarını və fırçanın köməyi ilə örtüyün taxta detal vəkonstruksiyalarının onlarla örtülməsini. Sadə ağac konstruksiyaların sökülmə və onların təmizlənmə üsullarını. Kiçik kütləliyüklərin yerinin dəyişməsi və yığma qaydalarını. Rulon və ədədi dam örtüyü materiallarının növlərini. Rulon və ədədimateriallardan sadə dam örtüyünün sökülmə üsullarını.

İş nümunələri. Ağac materiallarının kobud yonulma, rəndələmə, eninə mişarlanma və qabığının soyulması. Köndələn tirlərin

və qəliblərin sürtülməsi. Fırça ilə ağac konstruksiya və detalların antiseptik və oddan mühafizə tərkiblərlə sürtülməsi. Ağackonstruksiya elementlərinin qatranlanması, keçə və tol ilə üz çəkilməsi. Bünövrə, divar və arakəsmə qəliblərinin sökülməsi.Müvəqqəti bina, hasar, körpücük və döşənəklərin sökülməsi. Döşəmə, bacanın peçdən tüstü borusuna qədər olan hissə altının vəköndələn tirlərin sökülməsi. Hasar divarının sökülməsi. Qəlibin beton və məhluldan təmizlənməsi. Rulon dam örtüyümateriallarının töküntüdən təmizlənməsi. Ədədi dam örtüyü materiallarının növlərə ayrılması.

§ 116 DÜLGƏR

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sadə dülgərlik və qəlib işlərinin yerinə yetirilməsi. Sadə formalı damın rulon (quru halda) və ədədi dam örtüyü

materialları ilə örtülməsi. Bilməlidir: Ağacın əsas növ və qüsurlarını. Elektriklənmiş alətin quruluş əsaslarını. Ağac materiallarının təmiz rəndələnmə,

şablonların ynoulma və tək-tək svay və təksütunlu dayaqların tədarük üsullarını. Qəliblərin düzxətli lövhələri və suvaq altıarakəsmələrin tədarükedilmə üsullarını. Kürsülük, taxta döşənək, arakəsmə, qara üzləmə və dam elementlərinin qurulmaüsullarını. Antiseptik və oddan mühafizə tərkiblərinin hazırlanma üsullarını. Rəngləyici pult və tozlandırıcılarla antiseptik vəoddan mühafizə tərkiblərinin çəkilmə üsullarını.

Rulon və ədədi dam örtüyü materiallarının əsas xüsusiyyətlərini. Sadə damların nişanlanması və onların rulon (quru halda) vəədədi dam örtüyü materialları ilə örtülmə üsullarını.

İş nümunələri.1. Ümumi tikinti işləri.Suvaqaltı arakəsmələr üçün sadə lövhələrin hazırlanması. Barmaqlıqların qurulması.Divar tavanların suvaq və üzləmə altı taxtalarla örtülməsi. İkiqatlı döşəmələrdə aşağı taxta döşənəyin qara döşəmələr

qurulması. Döşəmə yaşmağının və qaltellərin qurulması. Çəpərin qurulması və kürsülüyün təmiri. Divar pəncərə boşluqlarınınkəpitkələnməsi. Çatı ayaqlarının barmaqlıq və karnizlərin (pərvazların) vurulması. Müvəqqəti hasar və darvazaların qurulması.Rəngləyici pult və tozlandırıcılarla ağac konstruksiya və detallara antiseptik və oddan mühafizə tərkiblərinin çəkilməsi. Ağacsuyığıcı quyu, növ və zumpfların qurulması. Sadə tikinti inventarlarının hazırlanma və təmiri. Şalbanın qaytan və dairəviyonulması, taxta və plastik kənarlarının yonulması. Şalban uclarının yonulması. Ağac materiallarının təmiz rəndələnməsi, oyuq,daraq və çərəklərin seçilməsi. Elektriklənmiş alətlərlə taxta materiallarının emal edilməsi. Barmaqlıq və taxta dam örtüyününsökülməsi. Tir və taxta döşənəcəklərin qoyulması. Üzən pərdiləyənin hazırlanması. Divarların və buzkəsənlərin taxta iləüzlənməsi. Tək-tək svayların hazırlanması və svaya dəmir halqa və başmaqların oturdulması. Svay başlarının və zivana sırasıyuxarısının mişarlanması. Rabitə və elektrikötürücü xəttinin təksütunlu dayaqlarının tədarükü. Səthlərə quru suvaqla bəzəkvurulması. Divarda qurulmuş şkaflara quru suvaqla bəzək vurulması. Birenişli və günbəzli damın quru halda mıxla vurulan rulonmaterialı, asbestsement təbəqələr və ya tavacıq (şiferlə) ilə örtülməsi və təmiri, bu materiallardan olan dam örtüyünün təmiri.Sallanma və bitişdirmə yerlərinin düzəldilməsi. Ayaqaltıların sökülməsi.

2 . Qəlib işləri. Düzxətli düzbucaqlı və çəpbucaqlı qəlib lövhələrinin və bütün qəlib növlərinin düzxətli elementlərininhazırlanma və təmiri. Uzadılmamış qəlibləri saxlayan sadə taxta-bənd elementlərinin tədarükü. Örtük, tir, sütun, buzkəsən, tirliaşırımlı və tağüstü körpü tikililərinin sökülməsi.

§ 117 Dülgər

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Orta mürəkkəbli dülgərlik və qəlib işlərinin yerinə yetirilməsi. Orta mürəkkəbli damların ödədi dam örtüyü

materialları ilə örtülməsi. Bilməlidir: Binanın ağac hissələri və ağac konstruksiyalarının əsas əsamentlərini və onların keyfiyyətinə qoyulan əsas tələbləri.

Divar karkas, təmiz üzləmələrin qurulma və müvəqqəti qurğu-ların qurulma üsullarını. Zivana svaylarının tədarük üsullarını. Sadəbitişdirmə kərtik ilə detalların birləşdirmə üsullarını. Quru antiseptirləmə üsullarını. Ağac konstruksiya və detalların vannalardaantiseptik və oddan mühafizə tərkiblərlə hopdurulma üsullarını. Orta mürəkkəbli damların nişanlanma və örtülmə üsullarını.Ədədi dam material və örtüyünün keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. Porşenli quraşdırıcı tapançaların quruluşunu və onlarla işləməqaydalarını.

İş nümunələri1 . Ümumtikinti işləri. Arakəsmə karkaslarının qurulması. Mauerlat və söykənən çatıların tədarükü, yığılması, qurulması,

sökülməsi və dəyişdirilməsi. Şalbandan daxili divarların tikilməsi. Sadə müvəqqəti qurğuların qurulması. Meydança, eyvan,dəhliz, artırma, habelə talvar, mərək, keşikçi köşkü, kontor, keçid, susaxlanılan yer, duş və ayaqyolular. Taxta əsas və stullarınqurulma və dəyişdirilməsi. Karkaslı divarların qurulması. Divar və tavanların təmiz üzlənməsi. Ayrı-ayrı taxtalardan üst taxtaörtüyün təmiz döşəmələrin qurulma, yenidən döşəmə kipləşdirilməsi. Kiçik tir, yapışqanlı lövhə, ağac-lifli tava, yol daşından,ağac-yonqar tavalardan bitişmə yerlərini tutmaqla döşəmələrin qurulması. Quraşdırıcı porşenli tapançanın köməyi ilə xarratlıqməmulatlarının dəmir-beton detallarına bərkidilməsi. Pəncərə və qapı çərçivələri, blok və pəncərəaltı taxtaların qurulması. Təmizhasarın düzəldilməsi. Quru antiseptirləşdirmə. Vannalarda taxta konstruksiya və detalların antiseptiki və oddan mühafizəhopdurulması. Sütun və stulda çənbərlərin qurulması. Laq tir və baş tirlərin hazırlanma, qoyulma, sökülmə və dəyişdirilməsi.Mərtəbəarası və çardaq örtüyünün dəyişdirilməsi. Sütunun hündürlüyünü artırmadan ayaqaltı, taxtabənd və estakadalarınqurulması. Bloklu ayaqaltıların quraşdırılması. Karkaslı divarların, döşəmə və taxta dam örtüyünün təmiri. Kərtik, plastinli ağacmıx panel və işkil birləşmələrin köməyi ilə bucaqaltı birləşdirmələrin qurulması. Taxta buzkəsən və maili körpülərin qurulması.Ağırçəkili konstruksiya və avadanlıqaltı şpallı qəfəsələrin qurulması. Aşırımlı körpü tikililərinin örtülməsində diyirlədici yolundüzəltmə və altdan paz vurulması. Svay və ya sütun, tutacaqların içlik sıxac, maili dirək, çəp vurulan dayaq və buzkəsən çatılarınhazırlanması. Riqellərin hazırlanması, svaylarda işkilli burusların qoyulması. Buzkəsənin bıçağının qurulması. Dayaq bruslarınqoyulması və onların başlıqlarla bərkidilməsi. Dayaqlarda mauerlat bruk, enlik, qoruyucu, çarx dəfedici brusların hazırlanma vəqoyulması. Ağac zivana svayların və zivana paketlərin tədarükü. Dayaqaltıların xarrat dəzgahında hazırlanma və qoyulması.Mayak svayları və zivana sırası ilə taxtaların qoyulması, Rabitə və elektrikgötürücüsü xəttinin A-şəkilli üçsütunlu, P-şəkilli ağacdayaqlarının tədarükü və yığılması. Planda üç və dördmailli qübbali dam, çadır şəkilli, mansardlı, yal, T və Q-şəkilli damlarınasbestsement təbəqələr və tavacıqlarla (şiferlə) örtülməsi və təmiri.

Çıxıntı, birləşmə yeri, yol, qabırğa və dam pəncərəsinin düzəldilməsi. Bütün tipli asma tavanlar üçün, taxta karkaslarınqurulması və divarların taxtalarla üzlənməsi. Taxta karkas üzrə, akmiqran tavacıq, alümin tava, ATQ tava və s.-dən asmatavanların qurulması. Ağac-lifli və ağac/yonqarlı tavalarla (dekorativdən savayı) divar və tavanların üzlənməsi. Zavod şəraitindəhazırlanmış kiçik formaların qurulması.

2. Qəlib işləriQəlibi saxlayan taxta-bəndlərin qurulması. Sütun, tir, örtük tavası, divar və arakəsmə, bünövrə, massiv, çərçivə sütunu və baş

tirləri üçün qəliblərin qurulması. Domkrat çərçivələrin tağ qəlib, səsbatırıcı, sürüşən qəlibləri üçün lövhələr və işçi döşənəklərinhazırlanma və qurulması. Uzununa və eninə lyuklarla dəniz hidrotexniki qurğu massivləri üçün lövhə qəlibləri və qabırğa iləiripanelli lövhə qəliblərinin hazırlanma və təmiri. Taxta və kiçik tirlərdən əyilib düzələn tikişlərdə döşənəklərin qurulması. Tac,günbəz, qübbə, qabırğa, rezervuar, çən, bunker, buruq, kamera, sovurucu və çəkilən boruların, habelə qəlibləri saxlayantaxtabəndlərin sökülməsi.

§ 118 Dülgər

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti, Mürəkkəb dülgərlik və qəlib işlərinin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Mürəkkəb ağac konstruksiya, mürəkkəb birləşmə və kərtiklərin nişanlanma və hazırlanma üsullarını. Ağac

konstruksiyaların qurulmasında istifadə edilən takelaj qurğuların quruluşunu. Kompressor qurğusunun köməyi ilə ağackonstruksiya və detalların antiseptik və oddan qoruyucu tərkiblərlə hopdurulma üsullarını.

İş nümunələri1. Ümumi tikinti işləri. Şalbandan xarici divarın tikilmə, şalban və tirlərdən evlərin yığılması. Yapışqanlı konstruksiya və kərtik

bitişdirmədə (naqel, mıxla, boltlu və işkilli birləşmələrdə) konstruksiyaların hazırlanması. Asma çatı, çatı ferma, habelə aşırımı 15m-ə qədər olan tac və tirlərin yığılma və qurulması. İşıq fənərlərinin qurulması. Uzadılmış sütunlarla taxtabənd və estakadalarınqurulma və sökülməsi. Şalban və tirlərdən divarın yuxarı hissələrinin dəyişdirilməsi. Şalban və tirlərdən divarda boşluqlarınaçılma və tutulması. Kompressor qurğularının köməyi ilə ağac konstruksiya və detalların antiseptik və oddan mühafizə tərkibləriilə hopdurulması. Çərçivəli dayaqların hazırlanma və yığılması. Tirli körpülərin aşırımlı tikililərinin hazırlanma və yığılması.Tirlərdən dayaqların yığılması və şalbanlardan dayaqların qurulması. Konstruksiya elementləri: körpü-sütun, maili dirək, ana tir,baş tir, maili dirəkli yastıq, məhəccər və yanğın əleyhinə meydançalarının hazırlanma, düzülmə və qoyulması. Qurğularınistiqamətində dayaqların yerdəyişməsi, suya enməsi və qurulması. Taxta dirək çaxanların hazırlanma və yığılması. Rabitə və

elektrikötürücü xəttinin taxta PP-şəkilli, dayaqlarının hazırlanma və yığılması.

2. Qəlib işləri. Qalereya, rezervuar, çən, bunker, ana tir, hündür dayaqların qəliblərinin qurulması. Aşırımı 50 m-ə qədər olankörpülərin tağ qəlibinin yığılma və yerin qoyulması. Çoxşaxəli və əyrixətli qəliblərin qurulması. Dəyişən kəsikli sütun qəliblərinqurulması. Sovurucu və çatdırıcı boru dayaq konstruksiyaları və buruq kameraların iriləşdirilmiş yığılması. Lövbər qəliblərin tamsəthlərinin lövhələrinin qurulması və boltlarla, dayaq tirləri ilə bərkidilməsi. Tağlı körpülərin qəliblərində yantaxtalarınhazırlanma və qoyulması. Qəlibli əyrixətli iripanelli lövhələrin təmiri.

§ 119 Dülgər

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Xüsusi mürəkkəb qəlib işlərinin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Vacib mühəndis qurğularının xüsusi mürəkkəb ağac konstruksiyalarını. Bütün növlərdən olan qəliblərin

konstruksiyalarını və qurulma üsullarını. İriölçülü elementlərin inventar ülgülərinin hazırlanma üsullarını. İş nümunələri. Qübbə, qabıq və günbəz qəliblərinin qurulması Tağ qəliblərinin qurulması. Aşırımı 50 m-dən çox olan

körpülərin tağ qəliblərinin yığılma və yerində qoyulması. Tağ qəliblərin yantaxtalarının nişanlanması üçün ülgülərinhazırlanması. Tağ qəlib qutularının yığılması. Aşırımı 16 m-dən çox olan tikinti, ferma və tirlərinin yığılma və qurulması.

§ 120 Elektrik qaldırıcılarının (liftlərin)quraşdırıcısı

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Elektrik qaldırıcılarının (liftlərin) quraşdırılmasında ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Elektrotexnika haqqında elementar anlayışı. Liftin quraşdırılması üzrə təlimatların hissəsini (əsasnaməsini) Liftlərin

əsas düyünlərinin ad və təyinatını. Liftlərin quraşdırılmasında işlədilən alət, material və takelaj avadanlıqlarının çeşidlərin vətəyinatını. Liftlərdə işlədilən naqil və kabellərin əsas markalarını. Bərkidici məmulatların əsas çeşidləri və avadanlıq detallarınınən sadə bərkitmə üsul-larını. ən sadə takelaj işlərinin yerinə yetirilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Hazır nişanlanma üzrə metalın çapılma və kəsilməsi. Detalların həlledicilərdə yuyulma və yağlanması.

Avadanlıqların açılması. Metizlərin, materialların və alətin seçilməsi. Ən sadə elektrikaparaturaların doldurulma və qurulması.İstiqamətləndiricilərin bitişmə plankalarının, kronşteynlərin yığılması: istiqamətləndirici, mərtəbəli dəyişdirici açar, şuntlar,vericilər və s. İnventar stroplarla yüklərin ilmələnməsi.

§ 121 Elektrik qaldırıcılarının (liftlərin)

quraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Elektrik qaldırıcılarının (liftlərin) quraşdırılmasında sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Elektrik qaldırıcılarının əsas qurğularını və iş prinsiplərini. Hərəkət sürəti 0,71 m/s qədər olan liftlərin idarə

olunması üçün idarəetmə elektrik sxemləri. Sadə quraşdırma işlərinin icra üsul və yollarını. Mexanikləşdirilmiş alətdən istifadəötmə qaydalarını. Lift avadanlıqlarının yerlə birləşdirmə və sıfırlaşdırma qaydalarını. Elektrik naqillərinin qoyulma qaydalarını.Avadanlıqların ilmələnmə və yerdəyişmə üsullarını. Dövlətdağ-mədənnəzarətin “Liftlərin qurulma və təhlükəsiz istismarqaydaları”nın LQTİQ və 22845 -85 “Sərnişin və yük elektrik liftləri dövlət standartının əsas tələbləri”ni. İstehsalın təşkili vəquraşdırma işlərinin qəbul qaydalarını. Qurğuları qoymaq üçün cizgilər (lift üçün layihələri).

İş nümunələri, Şaxtada inventar döşənəyin qurulması. Şaxta qapılarının iriləşdirilmiş yığılması. Axır nişanlanma üzrə elektrik

və mexaniki avadanlıqların bərkidilməsi üçün kronşteynlərin qurulması. Dyübellərin qoyulması. Elektrik açar basma düyməligözətçi yeri, dəyişdirici açar, giriş qurğu, transformator, işıq tablolarının doldurulma və qurulması. Naqil və kabellərdən cərəyanburaxmaqla yoxlanılması. Şaxtada klemma qutularının qoşulması. Yerə bağlama şəbəkəsinin quraşdırılması.İstiqamətləndiricilərin bitişmə yerinin təmizlənməsi. Quraşdırıcı bucurqad və blokların qurulması. Avadanlıqların ilmələnməsi.

§ 122 Elektrik qaldırıcılarının (liftlərin)

quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Elektrik qaldırıcılarının (liftlərin) quraşdırılmasında orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Şaxta qabaritlərinin və onların layihə tələblərinə və texniki şərtlərə uyğunluğunun yoxlama üsullarını. Texnoloji

ardıcıllığı, hərəkət sürəti 1 m/s qədər olan yükdaşıyan və sərnişin liftlərinin mexaniki və elektrik avadanlıqlarının quraşdırma vətənzimləmə üsullarını, onların sazlanma və istismara təhvil vermə qaydalarını. Hərəkət sürəti 1 m/s qədər olan liftlərin (qrup vəidarə) olunan liftlər istisna olmaqla elektrik sxemlərini. İzolyasiyanın yerlə bərkidilməsinin müqavimətinin ölçmə üsullarını.Dövlət dağ-mədən texniki nəzarətin PUBKL qaydalarını. Dövlət dağ-mədəntexniki nəzarətin yükqaldıran maşın və çıxanyüktutucu ləvazimatlardan istismar qaydalarını. Lift qurğularının tikinti hissəsinə tələbləri elektrik qurğuların qurulma

qaydalarını PUE KQQQ İş nümunələri. Metal şaxtaların karkaslarının quraşdırılması. İstiqamətləndiricinin quraşdırılması. Kabin və əks-çəkilərin

yığılması və onların qurulması. Şaxta qapılarının qurulması. Maşın otağı avadanlıqlarının quraşdırılması və hərəkət sürəti 1 m/sqədər olan yükdaşıyan və sərnişin liftlərinin mexaniki və elektrikli düyünlərinin tənzimlənməsi və onların istismara təhvilverilməsi. Hərəkət sürəti 1 m/s qədər olan liftlərin (qrupla və qoşa idarə olunan liftlər istisna olmaqla) naqillərinin qoyulma vəqoşulması. Kabin kanatlarının və sürət məhdudlaşdırıcılarının asılma və bərkidilməsi. İzolyasiya və yerlə birləşdirməninmüqavimətinin ölçülməsi. Avadanlıqların maşın otağına qaldırılması. Lift şaxtasının daxilində telefon-dispetçer rabitəsininquraşdırılması. Şaxtanın həndəsi ölçülərinin yoxlanması və onların nişanlanması.

§ 123 Elektrik qaldırıcılarının (liftlərin)

quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Elektrik qaldırıcılarının liftlərin quraşdırılmasında mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Dəyişən cərəyanda işləyən, hərəkət sürəti 1 m/s-dən artıq olan liftlərin mexaniki və elektrik avadanlıqlarının

quraşdırılma üsullarını. Dəyişən cərəyanda işləyən bütün liftlərin elektrik sxemlərini.Hərəkət sürəti 1 m/s qədər olan qruplu və qoşa idarə olunan liftlərin sazlama, sınaqdan keçirilmə və istismara təhvil verilmə

qaydalarını. İş nümunələri. Dəyişən cərəyanda işləyən hərəkət sürəti 1 m/s-dən artıq olan liftlərin maşın otağı və çuxur avadanlıqlarının

quraşdırılması. Hərəkət sürəti 1 m/s qədər olan qrup və qoşa idarə edilən liftlərin elektrik naqillərinin qoyulma və qoşulması,bütün düyünlərinin tənzimlənməsi, idarəetmə sisteminin sazlanması. Liftlərin istismara verilməsi və onların Dövlət-texnikinəzarətin müfəttişliyi tərəfindən aparılan qəbulunda iştirak etmək.

§ 124 Elektrik qaldırıcılarının (liftlərin)

quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Elektrik qaldırıcılarının (liftlərin) quraşdırılmasında xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Dəyişən və daimi cərəyanda işləyən hərəkət sürəti 1 m/s-dən artıq olan kontaktlı və kontaktsız aparaturalı və lift və

xüsusi qaldırıcıların elektrik sxemlərini, quraşdırma, tənzimləmə, sazlama, sınaqdan keçirilmə və istismara təhvil verilməqaydalarını. Liftlərin hazırlanma və quraşdırılması üzrə normativ sənədləri.

İş nümunələri. Daimi cərəyanda işləyən liftlərin maşın otağı və çuxur avadanlıqlarının quraşdırılması maşın otağı və

avadanlıqlarının və xüsusi qaldırıcının istiqamətləndiricilərinin quraşdırılması. Hərəkət sürəti 1 m/s-dən artıq olan, dəyişən vədaimi cərəyanla işləyən liftlərin və xüsusi qaldırıcıların elektrik naqillərinin qoyulma və qoşulması, bütün düyünlərinintənzimlənməsi və idarəetmə sistemlərinin sazlanması. Liftlərin və xüsusi qaldırıcıların istismara verilməsi və onların Dövlət dağ-mədən texniki nəzarət müfəttişliyi tərəfindən aparılan qəbulunda iştirak etmək.

§ 125 Elektrik MAŞINLARI ÜZRƏ ELEKTRİKQURAŞDIRICISI

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Elektrik maşınlarının quraşdırılmasında ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Naqil və kabellərin əsas markalarını. Əlvan və qara metalların əlamətlərini. Elektrik konstruksiyaların hazırlanma və

quraşdırılmasında işlədilən əsas materialları. Bərkitmə detal və xırda konstruksiyaların əsas növlərini. Elektrik-quraşdırmaişlərində tətbiq edilən alətlərin əsas növlərini. Ən sadə elektrik sxemlərini.

İş nümunələri. Naqil və yerləbirləşmə şinləri üçün bərkitmə detallarının qurulma və bağlanması. Maqnit buraxıcıları üçün,

bənd, qarmaq, konstruksiyaların qurulması. Əl üsulu ilə kabeldən üst cut örtüyünün çıxarılması. Dəqiq ölçülər tələb olunmayanxırda bərkitmə detal və aralıqların hazırlanması. Yerləbirləşmə elektrodlarının əl alətləri ilə vurulması. Naqil, kabel və şinlərinrənglənməsi.

§ 126 Elektrik maşınları üzrə elektrik quraşdırıcısı

3-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. Elektrik maşınlarının quraşdırılmasında sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Bərkitmə detal və armaturların əsas növlərini. Sadə cihaz, elektrik aparatları və tətbiq edilən elektrikləşdirilmiş və

pnevmatik alətin quruluş əsaslarını. Sadə elektrik sxemlərini. Sadə takelaj vasitələrindən istifadə etmə üsullarını və onlarınquruluşunu. Elektrik-quraşdırma işlərində tətbiq edilən qaynaq avadanlıqlarının növlərini və onlardan istifadə etmə qaydalarını.Müvəqqəti işıqlandırma naqillərinin quraşdırma və sökülmə üsullarını.

İş nümunələri. Uclarını müvəqqəti bağlamaqla gərginliyi 10 kv qədər olan kabellərin kəsilməsi. Dyübellərin qurulması. Divar

örtükdə bütün növ naqil və yerləbirləşmə şinlərinin keçid yerlərinin bağlanması. Barabanları qurmaqla naqil və kabellərinaçılması. Yerləbirləşmə şəbəkə və sıfırlaşma qurğularının quraşdırılması. Avadanlıqların rənglənməsi. Sadə aparat və cihazlarınsökülməsi, dayaq izolyatorları, rubilnik və ling ötürücülü dəyişdirici açar, qoruyucu, reostat, cərəyan və gərginlik transformatorlarıvə s. Yerləbirləşmə şinlərinin qaynağı və onların dəmirbənd və bərkitmə detallarına qaynaq edilməsi. Mexanikləşdirilmiş alətləqaynaq yerinin emal edilməsi. Mexanikləşdirilmiş alətlə deşiklərin açılması.

§ 127 Elektrik maşınları üzrə elektrik quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Elektrik maşınlarının quraşdırılması üzrə orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Quraşdırılan elektrik avadanlıqlarının quruluş əsaslarını. Armaturların tərtib etmə qaydasını. İzolyasiya

müqavimətinin ölçülmə üsullarını. Orta mürəkkəbli elektrik sxemlərini. Kəsiyinin sahəsi 70 mm2 qədər bütün növ naqil və kabeldamarlarının birləşmə, uclarının bağlanma və bir-biri ilə birləşməsi. Polad və plastmass boru, kabel və ayrıcıların markalanmaüsullarını. Avadanlıqların ilmələnmə və yerdəyişmə qaydalarını. Mexanikləşdirilmiş takelaj avadanlığından istifadə etməüsullarını və onların quruluşunu. Porşenli-quraşdırıcı tapançaların quruluşunu və ona qulluq edilmə qaydalarını. Relemühafizənin təyinatını. Maksimal-cərəyan mühafizəsinin işləmə prinsipi və sxemlərini. Paylaşdırıcı qurğuların quraşdırmaüsullarını. Yağı qurutmaq və tökmək üçün aparatların quruluşunu. Transformatorların əsas düyün və detallarını.

İş nümunələri. Qaynaqdan savayı, bütün üsullarla kəsiyinin sahəsi 70 mm2 qədər olan bütün markalı naqil və kabellərin

birləşmə uclarının bağlanma və bir-biri ilə birləşməsi, Mühafizəedici qurğu, örtük və çəpərlərin qurulması. Boru, kabel vəayrıcıların markalanması. Porşenli-quraşdırıcı tapançanın köməyi ilə konstruksiya və aparatların bərkidilməsi. Ucluqların kabel vənaqil damarlarına lehimlənməsi. Cərəyan və gərginlik elektrik maqnit relelərinin yoxlanma və tənzimlənməsi. Dəmirbənd vəmetal dayaq konstruksiyalarının qoyulması. İzolyasiya müqavimətinin ölçülməsi.

§ 128 Elektrik maşınları üzrə elektrik

quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Elektrik maşınlarının quraşdırılması üzrə mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Elektrik avadanlıqlarının yoxlanma və qurutma üsullarını. Quraşdırılan elektrik avadanlıqlarının elektrik sxemlərini

və onların yoxlanma üsullarını. Dayaq konstruksiya və avadanlıqların qoyulma yerlərinin, naqil, kabel və şinlərin çəkilmətrasslarının nişanlanma qaydalarını. Stend və emalatxanalarda hazırlama üçün, naqillərin ayrı-ayrı düyün, konstruksiya, elektrikavadanlıqlarının düyün və bloklarının ölçülmə və eskizlərin tərtib edilmə qaydalarını. Açıq və ekranlaşdırılmış şin kəmərlərininyığılma və bərkidilmə qaydalarını. Çəkilmiş naqillərdə fazaların müəyyən etmə qaydası və yerinə yetirilməsi sxemlərin yoxlamametodlarını. Transformatorların izolyasiya xüsusiyyətlərini.

İş nümunələri. Elektrik maşınlarının qurulma yerinin nişanlanması. Bütün növ birləşmələrdə kütləsi 500 kq-a qədər olan

elektrik maşın və aqreqatların quraşdırma və mərkəzləşdirilməsi. Maşınlarda yardımçı qurğuların qoyulması. Kollektorlarıncilalanması və işlənməsi. Şotkaların lazımi vəziyyətdə qoyulması. Kütləsi 500 kq-a qədər olan elektrik maşınlarının qoşulmasxemlərinin yoxlanması və onların qoşulma üçün hazırlanması. Kütləsi 50 kq-a qədər olan rotor, dişli çarx və bilərziklərinçıxarılma və taxılması.

§ 129 Elektrik maşınları üzrə elektrik quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Elektrik maşınlarının quraşdırılması üzrə xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Yüksək voltlu, nəzarət və xüsusi kabellərin hazırlanma və quraşdırma üsullarını. Paylaşdırıcı lövhə, pult, idarəetmə

və mühafizə lövhələrinin konstruksiyalarını. Elektrik sxemləri, elektrik avadanlıqlarının yoxlama və tənzimləmə metodlarını.Transformatorların texniki xüsusiyyətlərini. Elektrik texniki qurğuların quruluşunu. Obyektlərin istismara təhvil verilməsinintexniki şərtlərini. Partlayış təhlükəli zonalarda işin yerinə yetirilmə qaydalarını. Rele mühafizəsi haqqında ümumi məlumatları.

İş nümunələri. Elektrik maşın aqreqatlarının qurulma yeri oxlarının nişanlanması. Kütləsi 500 kq-dan artıq olan maşın və

aqreqatları, sinxron kompensatorları, yastılanma mühərrik və yenidənəmələgəlmələrin quraşdırılma, yoxlanma vəmərkəzləşdirilməsi. Kütləsi 50 kq-dan artıq olan rotor, nazim çarx, dişli çarx və bilərziklərin çıxarılma və taxılması. Quraşdırılmışmaşın və aqreqatların qoşulma sxemlərinin yoxlanması. Fırlanan maşınların qurudulması. Elektrik avadanlıqlarının yoxlanmasıvə qurudulması. Cədvəl üzrə elektrik avadanlığı və yanğın qurutma rejimlərinin seçilməsi. Elektrik avadanlıqlarının qoşulmaqüçün hazırlığının yoxlanması. İnduksiya itkisi metodu ilə elektrik avadanlıqlarının qurudulmasında sərinmənin yerinə yetirilməsi.

§ 130 Elektrik quraşdırıcısı – sazlayıcı4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sənaye və mülki tikintisində gərginliyi 1 kv qədər olan elektrik təchizat obyektlərinin, habelə sadə idarəetmə

sxemli, gərginliyi 1 kv qədər olan dəyişən cərəyanlı elektrik ötürücülərinin sazlanması. Bilməlidir: Elektrotexnikanın əsaslarını. Elektrik ölçü cihaz, elektrik maşın və aparatlarının təyinatı və işləmə prinsiplərini.

Elektrik sxem elementlərinin şərti qrafik işarələrini. Cərəyan və istilikdən maksimum mühafizə edicilərin işin təyinatı, işləməprinsipi və quruluşunu. Qeyri mürəkkəb elektrik sxem və aparatlarının yoxlanma və kökləmə metodlarını. Buraxılış-sazlama işləriistehsalında ölçmə və sınaqdan keçirilmə sxemlərini. Elektrik qurğularının qurulma qaydalarını. III qrup çərçivəsində TB və PTE(təhlükəsizlik texnikası və texniki istehsalat) qaydalarını.

İş nümunələri. Sadə ölçmə və sınaqdan keçirilmə sxemlərinin yığılması. Avtomatik elektrik açarı və maqnit buraxıcılarında

maksimal və istilik qoruyucularının yoxlanması. Qısa qapanma rotorları ilə dəyişən cərəyanlı elektrik ötürücülərinin idarəetməsxemlərinin yoxlanması. Elektromaqnitli cərəyan və gərginlik relelərinin köklənməsi. Elektrikavadanlıq və kabellərin izolyasiyamüqavimətinin ölçülməsi. Elektrik maşın və aparatları sarğısının daimi cərəyan müqavimətinin ölçülməsi. Yerləbirləşdirməqurğusunun müqavimətinin ölçülməsi.

§ 131 Elektrik quraşdırıcısı-sazlayıcı

5-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Sənaye və mülki tikintisində sadə qoruyucu növlü gərginliyin 10 kv qədər olan elektriktəchizetmə

obyektlərinin sazlanması. Gərginliyin 10 kv qədər birbaşa qoşulan dəyişən cərəyanlı elektrik ötürücülərinin sazlanması. Bilməlidir: Elektrik-texniki maşın və aparatların konstruksiya və quruluşunu. Elektrik təchizatı və dəyişən cərəyanlı elektrik

ötrücülərinin sxemlərini. Elektrik təchizatı obyektlərinin elektrik avadanlığının, o cümlədən orta mürəkkəbli releli mühafizəni vədəyişən cərəyanlı elektrik örtücüklərini daxil etməklə sazlama metodlarını. Sazlamada istifadə edilən cihazların tiplərini və texnikixüsusiyyətlərini. Daimi cərəyanın tənzimlənməyən mənbələrinin quruluşu və işləmə prinsipini. Elektrik qurğularının qurulmaqaydalarını. Tikinti norma və qaydalarını. IV qrup həcmində TB və PTE qaydalarını.

Orta ixtisas təhsil tələb olunur. İş nümunələri. Qeyri-mürəkkəb releli mühafizə aparatlarının yoxlanma və köklənməsi. Ölçmə və sınaqdan keçirilmə

sxemlərinin yığılması. Gücü 1000 kv-a qədər və gərginliyi 10 kv qədər olan komplekt köməkçi transformator stansiyaların KKTSrele mühafizəsi və idarəetmə sxemlərinin yoxlanması. Kran, telfer, nasos, kompressorların dəyişən cərəyanlıelektrikötürücülərinin çox sürətli elektrikötürücülərinin sazlanması. Tənzimlənməyən daimi cərəyan mənbələrin sazlanması:qidalanma blokları BPT, BPN akkumulyator batareyaları. Ampermetr, voltmetr, sayğac, izolyasiyaya nəzarət edən cihazlarınqoşulmasının yoxlanması. Sınaqdan keçirilmə və kabellərin zədələnmə yerlərinin müəyyən edilməsi.

§ 132 Elektrik quraşdırıcısı – sazlayıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sənaye və mülki tikintidə mürəkkəb növlü rele mühafizə ilə gərginliyi 10 kv qədər olan elektrik təchizatı

obyektlərinin sazlanması. Avtomatika elementləri ilə gərginliyi 10 kv qədər olan, dəyişən cərəyanlı elektrik ötürücüləri, relekontaktor idarəetmə və tənzimləmə sxemi ilə daimi cərəyanlı elektrik ötürücülərinin sazlanması.

Bilməlidir: Mürəkkəb rele mühafizə növlərinin quruluş, təyinat və işləmə prinsiplərini. Mürəkkəb mühafizə növlərinin

sazlama metodlarını. Kabellərdə zədələnmə yerlərini axtarmaq üçün yüksəkvoltlu sınaq qurğu və aparaturaların qurulmasını.Kabellərin yüksəkvoltlu sınaqdan keçmə və zədələrin axtarma metodlarını. Avtomatika və yarımkeçirici texnikasının əsaslarını.Avtomatika və yarımkeçirici texnika elementləri ilə dəyişən cərəyanlı elektrik örtücülərinin sazlama metodlarını. Daimi cərəyanmaşınlarının xüsusiyyətlərini. Rele - kontaktor idarəetmə sxemi və avtomatika elementləri ilə daimi cərəyanlı elektrikötürücülərinin sazlanma metodlarını. Elektrik təhlükəsizliyinin müdafiə tədbirlərini. Orta ixtisas təhsil tələb olunur.

İş nümunələri, İstiqamətli mühafizə, güc transformator və mühərriklərin diferensial mühafizəsi ilə gərginliyi 10 kv qədər olan

fiderlərin sazlanması. Asinxron elektrik mühərriki qısa qapanan və ya faza rotoru ilə və avtomatika elementləri iləelektrikötürücüsünün sazlanması. Bilavasitə şəbəkədən qidalanan və vaxt və ya cərəyan funksiyasında tənzimlənən daimi cərəyanelektrikötürücüsünün sazlanması. Elektrik təchizat obyektləri və nəqliyyat-axın sistemlərinin dispeçer idarəetməsi vəsiqnalizasiyasının sazlanması. Operativ əməli daimi cərəyan sistemlərinin sazlanması. Cərəyan verən aqreqatlar akkumulyatorbatareyaları Gücü 500 kvt qədər olan tənzimlənməyən maşın və yarımkeçirici cərəyan dəyişdirici aqreqatların sazlanması.

Qeyd: Daha mürəkkəb buraxılış-sazlama işləri orta ixtisas və ali təhsilli olan mütəxəssislər tərəfindən yerinə yetirilir.

§ 133 ƏHƏNG SÖNDÜRƏN

2-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Əhəngin söndürülməsində ən sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Əhəngin müxtəlif növlərini. Sönməmiş və sönmüş əhəngin saxlanma və nəql edilmə qaydalarını. Əhəngin

söndürülməsində istifadə edilən qoruyucu vasitələrin növü və təyinatını. İş nümunələri. Sönməmiş əhəngi saxlamaq üçün meydançanın hamarlanması və əsasın düzəldilməsi. Sönməmiş əhəngin

nəql edilməsi. Söndürən çuxur və çuxurüstü tutumlu qabların təmizlənməsi.

§ 134 Əhəng söndürən

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Əl üsulu ilə əhəngin söndürülməsi. Bilməlidir: Əhəng söndürən çuxur və çuxurüstü tutumlu qabların növlərini və quruluşunu. Əhəng söndürən çuxurların

sönməmiş əhənglə doldurulma və üstünə su tökmə üsullarını. Əhəngin çuxurüstü tutumlu qablarda söndürmə üsullarını. Sönmüşvə sönməmiş əhəngin xüsusiyyətlərini. Əhəngin söndürülməsində istifadə olunan qoruyucu vasitələrin quruluşunu.

İş nümunələri. Yanmamış əhəngin əhəng söndürən çuxura qat-qat doldurulması və sulanması.Çuxurüstü tutumlu qablarda əhəngin söndürülməsi, əhəngin doldurulması, suyun tökülməsi, qarışdırılması, kütlənin tordan

süzülməsi. Əhəng söndürən çuxurdan söndürülmüş əhəngin boşaldılması. Əhəng söndürən çuxur və çuxurüstü tutulma qablarınbərkidilməsi və təmiri.

§ 135 Əhəng söndürən

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Səyyar əhəng söndürən maşınlarda əhəngin söndürülməsi. Bilməlidir: Mexaniki və termomexaniki əhəng söndürən maşınların quruluşunu, texniki istismar qaydalarını və onların

konstruktiv tiplərini. Əhəng söndürən maşınlarda əhəngin söndürülmə texnologiyasını. İş nümunələri. Sönməmiş əhənglə əhəng söndürən qabların doldurulması. Müəyyən miqdar və nəmlik dərəcəsinin

dəqiqliyinə riayət olunması. Əhəngin sönmə müddətinə riayət etməklə, əhəng kütləsinin söndürmə prosesinin aparılması. Əhəngsöndürən maşınların işini müşahidə etmək. Söndürülmüş əhəng kütləsinin buraxılması. Xidmət edən avadanlığın təmizlənmə vəyağlanması.

§ 136 İZOLƏEDİCİ – PLYONKAÇI

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Korroziyaya qarşı plyonka izolyasiyası üzrə sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Xüsusi tərkiblərin növ və əsas xüsusiyyətlərini. Xüsusi tərkibli astarlayıcı və şpatlyovkaların hazırlanması və onların

düzxətli səthlərə çəkilmə üsullarını. İş nümunələri. Perxlorvinil və bakelit əsaslı və habelə üzvü qara qatran və sopolimer məhlullarından xüsusi rəngləyici

tərkiblərin hazırlanması. Düzxətli səthlərə fırça ilə şpatlyovka və rəngləyici xüsusi tərkiblərin çəkilməsi. Bakelitli lakahopdurulmuş parça ilə səthlərin örtülməsi.

§ 137 İZOLƏEDİCİ – PLYONKAÇI

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Korroziyaya qarşı plyonka izolyasiyası üzrə orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Xüsusi tərkiblərin keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. Silindr və konus şəkilli səthlərin, habelə tikinti konstruksiyalarının

səthlərinə fırça ilə şpatlyovka, astarlayıcı və rəngləyici tərkiblərin çəkilmə üsullarını. Şüşə, parça və kimyəvi lif əsaslı parçalarınsintetik qara qatrandan hazırlanmış qarışıqlarla yapışdırma üsullarını.

İş nümunələri. Silindr və konus şəkilli aparaturaların, habelə konstruksiyaların xarici və daxili səthlərinə fırça ilə xüsusi

qarışıqların çəkilməsi. Mürəkkəb konfiqurasiyalı səthlərin astarlanması və şpatlyovkalanması. Detektorla plyonkalı örtüyünyoxlanması. Boru, çapraz və üçtərəfli istiqamətdə birləşən elementlərin daxili səthlərinə fırça ilə xüsusi qarışıqların çəkilməsi.Qoyma detalların korroziyaya qarşı tərkiblə rənglənməsi və yaxılması. Səthlərə şüşə parça və kimyəvi lif əsaslı parçaları sintetikqara qatrandan hazırlanmış qarışıqlarla yapışdırılması.

§ 138 İzoləedici – PLYONKAÇI

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Korroziyaya qarşı plyonkalı izolyasiya üzrə mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Mürəkkəb konfiqurasiyalı səthlərə mexanizmlərin köməyi, habelə fırça ilə xüsusi qarışıqların çəkilmə üsullarını.

Etinol örtüyün polimerləşmə rejimini və bakelit örtüklərin bərkimə rejimini. Rəngləyici aqreqatların quruluşunu. Bütün növlərdənolan plyonkaçı izolyasiyaların keyfiyyətinə qoyuldan tələbləri.

İş nümunələri. Mürəkkəb konfiqurasiyalı aparaturaların, boru çarpaz və üçtərəfli istiqamətdə birləşən elementlərin xarici və

daxili səthlərinə, habelə tikinti konstruksiyalarına mexanikləşdirilmiş üsulla xüsusi plyonkalı qarışıqların çəkilməsi. Etinolörtüklərin polimerləşməsi və bakelit örtüklərinin bərkiməsi.

§ 139 İkinci dövrə üzrə elektrik quraşdırıcısı

2-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. İkinci dövrünün quraşdırılmasında ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Naqil və kabellərin əsas markalarını. Əlvan və qara metalların əlamətlərini. Elektrik avadanlıqlarının

quraşdırılmasında tətbiq edilən əsas materialları. Bərkitmə detal və xırda konstruksiyaların əsas növlərini. Elektrik-quraşdırmaişlərində tətbiq edilən alətlərin əsas növlərini. Ən sadə elektrik sxemlərini.

İş nümunələri. Bərkitmə detallarının qoyulma və bağlanması şruplar, diyircəklər. Əl üsulu ilə kabeldən üst cut örtüyünün

çıxarılması. Dəqiq ölçülər tələb olunmayan xırda bərkitmə detal və aralıqların hazırlanması. Naqil və kabellərin rənglənməsi.

§ 140 İkinci dövrə üzrə elektrik quraşdırıcısı

3-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. İkinci dövrənin quraşdırılması üzrə sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Bərkitmə detal və konstruksiyaların əsas növlərini. Elektrik-avadanlıqlarının əsas tiplərini. Elektrik şəbəkələrinin

növlərini və çəkilmə üsullarını. Sadə cihaz, elektrik aparat və tətbiq edilən elektrikləşdirilmiş və pnevmatik alətlərinin quruluşəsaslarını. Sadə elektrik sxemlərini. Sadə takelaj vasitələrindən istifadə etmə üsullarını və onların quruluşunu. Elektrik-quraşdırmaişlərində tətbiq edilən qaynaq avadanlıqlarının növlərini və onlardan istifadə etmə qaydalarını.

İş nümunələri. Uclarını müvəqqəti bağlamaqla gərginliyi 10 kv qədər olan kabellərin kəsilməsi. Dyübellərin qoyulması. Divar

və ötrüklərdə bütün növ şəbəkələrin keçid yerlərinin tutulması. Barabanları qoymaqla naqil və kabellərin açılması. Yerləbirləşməşəbəkə və sıfırlaşma qurğularının quraşdırılması. Sadə aparat və cihazların sökülməsi. (dayaq izolyatorları, elektrik açar və lingötürücü dəyişdirici açar, qoruyucu, reostat, cərəyan və gərginlik transformatorları və s), Mexanikləşdirilmiş alətlə deşiklərinaçılması. Kabel və naqillər üçün qolları ayıran qutuların qoyulması.

§ 141 İkinci dövrə üzrə elektrik quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. İkinci dövrənin quraşdırılması üzrə orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Quraşdırılan elektrik avadanlıqlarının quruluş əsaslarını. Armaturların tərtib etmə qaydasını. İzolyasiya

müqavimətinin ölçülmə üsullarını. Orta mürəkkəbli elektrik sxemlərini. Kəsiyinin sahəsi 70 mm2 qədər bütün markalardan olannaqil və kabellərin damarlarının birləşmə, uclarının bağlanma və qoşulma üsullarını. Polad və plastmass boru, kabel vəayırıcıların markalanma üsullarını. Avadanlıqların ilmələnmə və yerdəyişmə qaydalarını. Mexanikləşdirilmiş takelajavadanlığından istifadə etmə üsullarını və onun quruluşunu. Porşenli-quraşdırıcı, tapança, hidravlik və zərbə endirici-fırlanmafəaliyyətli alətlərin quruluşunu, onlara xidmət və istifadə etmə qaydalarını. Rele mühafizəsinin təyinatını. Maksimal-cərəyanlımühafizənin iş prinsip və sxemlərini. Sənaye bina və mühəndis qurğularında elektrik-quraşdırma işlərini yerinə yetirmək üçünmaterial və avadanlıqların komplektləşmə qaydalarını.

İş nümunələri. Qaynaqdan savayı, bütün üsullarla kəsiyin sahəsi 70 mm2 qədər, bütün markalardan olan naqil və kabel

damarlarının birləşmə, uclarının bağlanma və qoşulması. Qoruyucu qurğu, örtük və çəpərlərin qurulması. Porşenli-quraşdırıcıtapançanın köməyi ilə konstruksiya və aparatların bərkidilməsi. Ucluqların kabel və naqil damarlarına lehimlənmə və yapreslənməsi. Elektromaqnit cərəyan və gərginlik relesinin yoxlanma və tənzimlənməsi. Dəmirbənd və metal dayaqkonstruksiyalarının qoyulması. Yapışdırmaqla konstruksiyaların bərkidilməsi. Kabel novçaları və deşilmiş quraşdırıcı profillərinçəkilməsi. Sənaye bina mühəndis qurğularında elektrik-quraşdırma işlərini yerinə yetirmək üçün, material və avadanlıqlarınkomplektləşdirilməsi. Naqillərin çəkilməsi üçün polad qutu və ensiz metal təbəqələrinin qoyulması. Nəzarət, ölçü və özüyazanqurğularla təchiz edilməyə siqnal cihazlarının hazır nişanlanma üzrə qoyulması. Orta mürəkkəbli ikinci dövrələrinquraşdırılmasında naqil uclarının birləşdirilməsi və markalanma. Yığılma klemmaların qoyulması, izolyasiya müqavimətininölçülməsi. “KSA” tipli aparatların qoyulması və onların tənzimlənməsi. Naqil və kabellərin cərəyanla yoxlanması.

§ 142 İkinci dövrə üzrə elektrik quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. İkinci dövrənin quraşdırılmasında mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Quraşdırılan elektrik avadanlıqları, elektrik sxemlərini və onların yoxlanma üsullarını. Dayaq konstruksiya və

avadanlıqların qoyulma yerlərinin, naqil və kabellərin çəkilmə trasslarının nişanlanma qaydalarını. Stend və emalatxanalardahazırlamaq üçün şəbəkələrin ayrı-ayrı düyünlərinin ölçülmə və eskizlərin tərtib edilmə qaydalarını. Çəkilmiş şəbəkələrdəfazaların müəyyən etmə qaydasını və yerinə yetirilən sxemin yoxlanma metodlarını. İdarəetmə, siqnalizasiya qurğularınınyoxlama üsullarını.

İş nümunələri. Qutu, novça və simlərdə dəstələrlə naqil və kabellərin çəkilməsi. Bütün növ nəzarət və xüsusi kabel uc

bağlanmalarının quraşdırılması. Lövhə və punt panellərində cihazlar və sıxaclararası qoyulmuş naqillərin markalanması. Ölçücihazları, mühafizə və idarəetmə cihazlarının qurulma yerinin nişanlanması və özüyazan qurğularla təchiz edilmiş cihazlarınqoyulması. Stend və emalatxanalarda hazırlamaq üçün şəbəkələrin ayrı-ayrı düyünlərinin ölçülməsi və eskizlərinin tərtibedilməsi.

§ 143 İkinci dövrə üzrə elektrik quraşdırıcısı

6-cı dərəcə İşin xüsusiyyəti. İkinci dövrənin quraşdırılması üzrə xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Yüksəkvoltlu və nəzarət kabellərinin hazırlanma və quraşdırma üsullarını. Paylaşdırıcı lövhə, pult, stansiya

düyünlərinin idarəetmə və mühafizə lövhələrinin konstruksiyalarını. Elektrik sxemlərini, elektrik avadanlıqlarının yoxlanma vətənzimlənmə üsullarını. Bütün markalardan olan naqil və kabellərin quraşdırma üsullarını. Transformatorların texnikixüsusiyyətlərini. Elektrik-texniki qurğuların quruluşunu. Obyektlərin istismara təhvil verilməsinin texniki şərtlərini. Partlayıştəhlükəli zonalarda işin yerinə yetirilmə qaydalarını. Rele mühafizəsi haqqında ümumi məlumatları.

İş nümunələri. İkinci kommutasiya sxemləri üzrə naqil və kabellərin çəkilmə yerlərinin nişanlanması. Quraşdırılmış sxemlərin

cərəyanla yoxlanması. Nəzarət kabellərin birləşdirici bilərziklərin quraşdırılması. Cihaz və aparatların qoşulma üçünhazırlanması.

§ 144 İNŞAAT ELEKTRİK ÇİLİNGƏRİ

2-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Elektrik konstruksiyalarının hazırlanma və quraşdırılmasında ön sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Elektrik konstruksiyalarının hazırlanma və quraşdırılmasında işlədilən əsas materialları. Elektrik konstruksiya və

detalların əsas növlərini. İş nümunələri. Naqil, yerlə birləşdirilmə şəbəkəsinin bərkidilmə, elektrik avadanlıqlarının qurulması üçün xırda detalların

hazırlanması. Konstruksiyalarda xırda detalların qurulması. Dəqiq ölçüləri tələb olunmayan, izolyasiyalı arakəsmələrinhazırlanması. Ən sadə növlü avadanlıqların, kabel və naqil barabanlarının açılması. Əl üsulu ilə qaynaq yerinin emal edilməsi.

§ 145 İNŞAAT ELEKTRİK ÇİLİNGƏRİ

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Elektrik konstruksiyalarının hazırlanma və quraşdırılmasında sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Elektrik konstruksiyalarının hazırlanmasında işlədilən qara və rəngli metal, polad və plastmass boruların

əlamətlərini. Gərginliyi 1 kv qədər olan naqil və kabellərin əsas markalarını. İstifadə edilən izolyasiya materiallarının əsasxüsusiyyətlərini. İşlədilən elektrifisirlənmiş və pnevmatik alət, dəzgah və mexanizmlərin quruluş əsaslarını və onlarla işləməqaydalarını. Ən sadə takelaj vasitələrinin əsas növlərini və onlardan istifadə etmə qaydalarını. Material və avadanlıqlarınkomplektləşdirilməsinin əsas qaydalarını.

İş nümunələri. Əl alət qurğuların işlədilməsilə dairəvi, zolaqlı və güclü poladdan tədarükün kəsilmə, doğranma və

düzəldilməsi. Elektrik konstruksiya detallarında oyuqların deşilmə və çapılması. İki-üç detaldan ibarət olan mürəkkəb olmayanelektrik konstruksiyalarının hazırlanması. Hazır deşiklər üzrə gərginliyi 1 kv qədər olan elektrik konstruksiyalarında şinsaxlayıcı,basmaqəlib (klipslər) və qoruyucuların qurulması. Əl üsulu ilə metal ilə plastmas boruların kəsilməsi. Mexanikləşdirilmiş üsul iləqaynaq yerinin emal edilməsi.

§ 146 İNŞAAT ELEKTRİK ÇİLİNGƏRİ

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Elektrik konstruksiyalarının hazırlanma və quraşdırılmasında orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Orta mürəkkəbli elektrik sxemlərini. Quraşdırılan cihaz və aparatların quruluş əsaslarını. Texnoloji xətlərdə işləmə

qaydalarını. Detal və konstruksiyaların markalanma qayda və üsullarını. Material və avadanlıqların komplektləşdirmə qaydalarını.Yüklərin ilmələnmə və yerdəyişmə və üsul, habelə mexanikləşdirilmiş takelaj avadanlıqlarının quruluşunu və onlardan istifadəetmə qaydalarını.

İş nümunələri. Dəzgahlarda təbəqəli və profilli polad, boru, şinlərin düzəldilmə, nişanlanma və kəsilməsi. Boru ucunda

zengerləmə yivlərin kəsilməsi, boru başlıqlarının hazırlanması. Bütün üsullarla təbəqəli profilli polad, boru və şinlərin əyilməsi.Kabelləri bərkitməklə, trolle üçün konstruksiya, işıqlandırıcı armaturaltı kronşteyn (dirsək), tək-tək aparatların, qoruyucu örtük,torlu çəpərlərin və s. qoyulması üçün konstruksiyaların hazırlanma və yığılması. İzolyasiya materiallarının emal edilməsi.Konstruksiyalarda izolyator, gərginliyi 1 kv-dan artıq olan qoruyucu, rubilnik, siqnal lampalarının və s. qurulması. Dairəni vəzolaqlı şinlərin düzəldilməsi.

§ 147 İNŞAAT ELEKTRİK ÇİLİNGƏRİ

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Elektrik konstruksiyalarının hazırlanma və quraşdırılmasında mürəkkəb işlərin icrası.

Bilməlidir: Yüksəkvoltlu cihaz və aparatların quruluş əsaslarını. Kontaktlı səthlərin emal edilmə üsullarını. İş nümunələri. Nümunə və cizgilər üzrə konstruksiya detallarının nişanlanması. Orta mürəkkəbli ülgülərin hazırlanması.

Lövhə, pult, şkaf və svetofor, karkas və panellərinin, elektrik konstruksiyalarının hazırlanması. Blok və parketlərdə borularınyığılması. Yığma magistral və kəsiyin sahəsi 800 mm2 qədər olan budaq şinlərin hazırlanma və bloklara yığılması. Şin və elektrikavadanlıqlarının kontaktlı çıxışına üstlük və aralıq qatının hazırlanması. Elektrik avadanlığı və şinlərdə kontaktlı səthlərin emaledilməsi. Ayırıcıların və onların məftillərinin qurulması. Konstruksiyalarda yüksəkvoltlu elektrik avadanlığı cihaz və ölçü,idarəetmə və qoruyucu aparatların qurulması. Mürəkkəb elektrik konstruksiya detal və düyünlərinin qaynaq üçün yığılması.Lüminessentli çıraqların 4 lampaya qədər bloklara yığılması. Kabel konstruksiya, qutu və novların bloklara yığılması.

§ 148 İNŞAAT ELEKTRİK ÇİLİNGƏRİ

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Elektrik konstruksiyalarının hazırlanma və quraşdırılmasında xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Paylaşdırıcı lövhə, idarəetmə və qoruyucu pult və şkafların tip və konstruksiyalarını. Elektrik avadanlıqlarının

yoxlama və tənzimləmə üsulu və metodlarını. İş nümunələri. Cizgi üzrə xüsusi mürəkkəbli elektrik konstruksiyalarının hazırlanmasında nişanlanma. Xüsusi mürəkkəbli

nişanlanma və quraşdırıcı şablonların hazırlanması. Aşağı və yuxarı voltlu komplektli paylaşdırıcı qurğuların hazırlanması,quraşdırılması və onların bloka yığılması. Elektrik avadanlıqlarının tənzimlənməsi. Magistral yığma və kəsiyinin sahəsi 800 mm2-dən artıq olan şaxə şinlərinin hazırlanma və bloklara yığılması. 4 lampadan artıq lüminessentli çıraqların bloklara yığılması. Şkaf,lövhə və idarəetmə stansiyalarının bloklara yığılması.

§ 149 İNŞAAT MATERİALLARI MÜƏSSİSƏLƏRİNİNAVADANLIQLARININ QURAŞDIRICISI

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. İnşaat materialları müəssisə avadanlıq və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə işlərin

icrası. Bilməlidir: Avadanlığın açılma üsullarını. Ən sadə takelaj avadanlığının növləri və onlardan istifadə etmə üsullarını. Avadanlıq

detallarının yağlanma üsullarını. Çilingər alətlərinin təyinatını. İş nümunələri. Qeyri-vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlıqların açılması. Bünövrə boltlarının yivli hissələrinin yerinə

oturdulması.

§ 150 İnşaat materialları müəssisələrininavadanlıqlarının quraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. İnşaat materialları müəssisə avadanlıq və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında sadə işlərin icrası. Bilməlidir: İşlədilən materialların əlamətlərini. Mürəkkəb olmayan quraşdırma işlərini yerinə yetirmə üsullarını. Sadə takelaj

vasitələrinin quruluşunu və onlardan istifadə etmə qaydalarını. İş nümunələri: Şablon üzrə detalların nişanlanması. Oyuqların deşilməsi. Yivli və flanslı birləşmələrin yığılması. Əl alətləri ilə

yivlərin kəsilməsi. Altlıq və aralıqların hazırlanması. Detalların düzəldilməsi. Bitişmə yerlərinin quraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi.Blok, lingli bucurqad və domkratlardan istifadə etməklə avadanlıqların inventar stroplar ilə ilmələnmə, yerdəyişmə, qoyulma vəilmədən açılması.

§ 151 İnşaat materialları müəssisələrininavadanlıqlarının quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. İnşaat materialları müəssisə avadanlıq və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında orta mürəkkəbli

işlərin icrası. Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıqaltı bünövrə qabaritlərinin yoxlanma üsullarını və bu avadanlıqların quraşdırma

metodlarını. Mexanikləşdirilmiş avadanlıqdan istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılmış avadanlıqların yoxlanılıb düzəldilməsinin ənsadə üsullarını. Hidravlik sınağın üsullarını. Yüklərin ilmələnmə və yerdəyişmə üsullarını. Mexanikləşdirilmiş takelajavadanlığından istifadə etmə qaydalarını. Quraşdırılan avadanlıqların quruluşunu.

İş nümunələri. Sement sobalarının ayrı-ayrı düyünlərinin quraşdırılması, sıxlaşdırıcı qurğular, yoxlayıcı lyüklər, zəncirli

pərdənin zəncirlərin asılması. Kamera, elektriksoba və bişirmə sobalarının ayrı-ayrı düyünlərinin quraşdırılması. Qəfəsli(kolosnikli) soyuducuların töküntüləri üçün bunkerlərin quraşdırılması. Armatur və armatur torlarının düzəldilməsi, kəsilməsi və

əyilməsi üçün dəzgahların quraşdırılması. Paylaşdırıcı bunker beton üçün badya, quruducu şkafın quraşdırılması. Avadanlıqlarınyoxlanılmasında ayrı-ayrı düyünlərin sökülmə, təmizləmə, və yağlanması. Avadanlıqların hidravlik domkrat, elektrikbucurqad vəkranların köməyi ilə yerdəyişmə.

§ 152 İnşaat materialları müəssisələrinin

avadanlıqlarının quraşdırıcısı

5-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. İnşaat materialları müəssisə avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında mürəkkəb

işlərin icrası. Bilməlidir: Quraşdırma oxlarının nişanlanma, qurulma və köçürmə üsullarını. Quraşdırmaaltı bünövrələrin və avadanlıqların

qurulma yerinin yoxlanma və qəbul qaydalarını. Mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Quraşdırılan avadanlıqlarıntarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb düzəldilmə və tənzimlənmə üsullarını. Sürtgü sisteminin quruluşunu və işləmə prinsipini.Avadanlığın quraşdırılmasına qoyulan texniki tələbləri və müəyyən edilmiş buraxıla bilən artıq-əskikliyi. Mürəkkəb avadanlığınistismara təhvil verilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Sement sobalarının ayrı-ayrı düyünlərinin quraşdırılması: korpus blokları, yardımçı ötürücülər, hidrodayaqlar,

istilik-dəyişdirici qurğular. Yükləyici və boşaldıcı düyün, borulu dəyirmanların yardımçı ötürücü, quru və yaş özüxırdalayıcıdəyirmanların quraşdırılması. Enerjiverənlər, pnevmatik qaldırıcı, avtosementdaşıyan və dəmiryol vaqonlarını avtomatik çəkilidoldurulması üçün qurğu, qəfəsli soyuducuların yuxarı örtük və jalyüzlü sürgü, sement siloslarının pnevmoboşaldıcılarınınquraşdırılması. Odadavamlı (futerli) tavaların qurulması. Formalar üçün paketləşdirici vibromeydança, betonqoyucu,qarışdırıcıların quraşdırılması. Kontaktlı, nöqtəli, çoxelektrodlu və bitişmə qaynaq üçün maşınların quraşdırılması. Qoşquluözühərəkətedən arabacıqların quraşdırılması. Millərin elektrik termik qızması üçün qurğunun quraşdırılması. Elektrikmetallizatorların quraşdırılması. Kəsici maşınların quraşdırılması. Borulardan karkasları hazırlayan qurğunun quraşdırılması.Düzkəsici avtomatın quraşdırılması.

§ 153 İnşaat materialları müəssisələrinin

avadanlıqlarının quraşdırıcısı

6-cı dərəcə İşin xüsusiyyəti. İnşaat materialları müəssisə avadanlıq və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında xüsusi mürəkkəb

işlərin icrası. Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Avadanlıqların tənzimləmə və sazlama üsullarını. Aqreqat

və maşınların istismara təhvil verilməsində onların yoxlanma qaydalarını. İş nümunələri. Sement sobalarının quraşdırma və yoxlanılıb düzəldilməsi: diyircək-dayaq, tamamlayan dişli çarx, sarğı

(bandaj) baş ötürücülər. Soba korpusunun düzxətliliyinin yoxlanması. Baş ötürücü, podşibnik və quru və yaş özüxırdalanan borudəyirmanların barabanlarının quraşdırılma və yoxlanılıb düzəldilməsi. Şlam qarışdırıcı, soyuducu, pnevmatik kameralı və vintlinasos itələyici-boşaldıcı qablaşdırıcı maşınların quraşdırılması. Pressləyən, nöqtəvi asılma maşınlarının quraşdırılması.

§ 154 İNŞAAT MAŞINLARININ SAZLAYICISI

5-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Sadə və orta mürəkkəbli inşaat maşınlarının hidravlik, pnevmatik mexaniki, elektron və elektrik

avadanlıqlarının sazlama, tənzimləmə, texniki xidməti, cari təmiri aqreqat, düyün və idarəetmə sistemlərinin sökülmə vəquraşdırılması. Maşın elementlərinin son hədd vəziyyətinin müəyyən edilməsi. İstismar bazasının yarımstasionar və səyyarvasitələrinə texniki xidmət və cari təmiri. İnşaat maşınlarının düyün, aqreqat və idarəetmə sistemlərinin nasazlığının səbəblərininmüəyyən edilməsi. Yanacaq-sürtgü materiallarının rasional sərf edilmə rejiminin təmin olunması.

Bilməlidir: Quruluş, kinematik və elektrik sxemləri, sazlamanın cari təmirin üsul və qaydalarını:xidmət edilən inşaat maşınlarının aqreqat və düyünlərinin daxili yanacaqlı mühərrik və elektrik avadanlıqlarının sökülmə və

quraşdırılmasını: maşınların nasazlığının səbəblərini, onlara yol verməmək və ləğv etmə üsullarını, maşınların baxmaq, xidmət vənəql edilmə qaydalarını; icra olunan işlər çərçivəsində çilingər işlərini; qaldırıcı-nəqliyyat, qaynaq və təmizləyici avadanlıqlarınistifadə edilmə üsullarını; yanacaq və yağın təmizlənmə üsullarını; İstismar bazasının səyyar və stasionar vasitələrinin quruluşunu;elektrotexnika hidravlika və mexanikanın əsaslarını.

İş nümunələri. İnşaat maşınlarının aqreqat, düyün və işarəetmə sistemlərinin sazlama, tənzimləmə, texniki xidmət, cari təmir,

sökülmə və quraşdırılması:1. Məhsuldarlığı 4 m3/dəq qədər olan avtokompressorlar.2. Dizelli səyyar elektrik-qaynaq aqreqatları.3. Gücü 43 kvt (60 a.q.) qədər olan buldozerlər.4. Kütləsi 5 t-a qədər olan hamar vallı özühərəkətedən vərdənələr.5. Daxili yanacaq mühərrikli məhsuldarlığı 10 m3/dəq qədər olan səyyar kompressorlar.6. Yükqaldırma qabiliyyəti 6,3 t-a qədər olan avtomobil kranları.7. Yükqaldırma qabiliyyəti 10 t-a qədər olan özühərəkətedən qülləli kranlar.8. Yükqaldırma qabiliyyəti 16 t-a qədər olan tırtıllı və pnevmotəkərli kranlar.

9. Su məhsuldarlığı 2000 m3/saat qədər olan üzücü özühərəkətetməyən torpaqsoran maşınlar və nasos qurğuları.10. Səyyar rəngsaz və suvaq stansiyalarının avadanlıqları.11. Avtomobilli yükləyicilər.12. Diametri 1200 mm qədər olan boruları əymək üçün səyyar boruəyici qurğular.13. Çalovunun tutumu 0,5 m3 qədər olan birçalovlu ekskavatorlar.14. Mühərrikinin gücü 37 kvt (50 a.q.) qədər olan səyyar elektrik stansiyaları.

§ 155 İNŞAAT MAŞINLARININ SAZLAYICISI

6-cı dərəcə İşin xüsusiyyəti. Mürəkkəb və xüsusi mürəkkəb inşaat maşınlarının hidravlik, pnevmatik, mexaniki, elektrik və elektron

avadanlıqlarının sazlama, tənzimləmə, texniki xidməti cari təmiri, aqreqat, düyün və idarəetmə sistemlərinin sökülmə vəquraşdırılması və onların texniki vəziyyətinə qiymətvermə üzrə diaqnostik işlərin icrası. Detalların təkrar istifadə olunmamümkünlüyü məqsədilə onların vəziyyətinin müəyyən edilməsi. Detalların dağılma səbəblərinin müəyyən edilməsi.Reklamasiyaların tərtib edilməsi. İnşaat maşınlarının sazlama və tənzimlənməsində lazımi texniki hesabatın aparılması. Yanacaqsürtgü materiallarının sərf edilmə rasional rejimini təmin olunması.

Bilməlidir: Quruluş, kinematik, elektrik və elektron sxemləri aqreqat düyünlərin (sazlama, cari təmiri, sökmə) quraşdırılması

və inşaat maşınlarına xidmət edən təmiri zonasında hərəkət etmənin üsullarını, qaydalarını; elektrik maşın və elektronqurğularının sazlama qaydalarını yükqaldıran mexanizm və təzyiq altında işləyən qabların sınaq və şəhadət müddətini,zədələnmiş və köhnəlmiş detalları qiymətləndirmə üsullarını; diaqnostik avadanlıqların istifadə edilmə qaydalarını; xariciəlamətlər üzrə, maşının işində nasazlığın aşkaretmə metodlarını.

İş nümunələri. İnşaat maşınlarının aqreqat, düyün və idarəetmə sistemlərinin sazlama, tənzimləmə, texniki xidmət etmə , cari

təmir, sökülmə və quraşdırılması:1. Avtobetonnasoslar.2. Avtoqreyderlər.3. Məhsuldarlığı 4 m3/dəq.-dən artıq olan avtokompressorlar.4. Gücü 43 kvt (60 a.q.)-dən artıq olan buldozerlər.5. Kopyorsuz vibroendiricilər.6. Kütləsi 5 t-dan artıq olan hamar vallı özügedən vərdənələr.7. Daxili yanacaq mühərrikli mühsuldarlığı 10 m3/dəq-dən artıq olan səyyar kompressorlar.8. Yükqaldırma qabiliyyəti 6,3 t-dan artıq olan avtomobil kranlar.9. Yükqaldırma qabiliyyəti 10 t-dan artıq olan özügedən qülləli kranlar.10. Yükqaldırma qabiliyyəti 10 t-dan artıq olan tırtırlı və pnevmo təkərli kranlar.11. Boru kəmərlərinin izolyasiyası üçün maşınlar.12. Borutəmizləyici maşınlar.13. Su məhsuldarlığı 2000 m3/saat-dan artıq olan üzücü özühərəkət etməyən maşınlar və nasos qurğuların mexaniki və

elektrik avadanlığı.14. Borudüzənlər.15. Magistral qaz-neftkəmərinin qaynağı üçün səyyar kontakt qaynaq qurğuları.16. Qruntun basılıb əyilməsi və üfüqi qazılması üzrə qurğular.17. Diametri 1200 mm-dən artıq olan boruların əyilməsi üçün səyyar boruəyici qurğular.18. Çalovunun tutumu 0,5 m3-dən artıq olan birçalovlu ekskavatorlar.19. Rotorlu xəndək ekskavatorları.20. Mühərrikin gücü 37 kvt (50 a.q.) dən artıq olan səyyar elektrik stansiyaları.

§ 156 İNŞAAT MAŞIN VƏ MEXANİZMLƏRİNİNQURAŞDIRICISI

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. İnşaat maşın və mexanizmlərinin quraşdırılma və sökülməsində ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Ən sadə takelaj ləvazimatlarının növ və işlədilmə üsullarını. Takelaj və quraşdırma ləvazimatlarının daşınması

üçün onların nəqliyyat vasitələrinə yükləmə üsullarını. Nəqliyyat vasitələrində onların bərkitmə üsullarını. Detalların yağlanmaüsullarını. Çilingər alətlərinin təyinatını.

İş nümunələri. Qeyri-vacib detalların quraşdırılması. Daşınmadan əvvəl nəqliyyat vasitələrində takelaj və quraşdırıcı

ləvazimatların bərkidilməsi və daşınmadan sonra onların açılması.

§ 157 İNŞAAT MAŞIN VƏ MEXANİZMLƏRİNİNQURAŞDIRICISI

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. İnşaat maşın və mexanizmlərinin quraşdırılma və sökülməsində sadə işlərin icrası. Bilməlidir: İşlədilən materialların əlamətlərini. Mürəkkəb olmayan quraşdırma işlərinin yerinə yetirilmə üsullarını. Sadə

takelaj vasitələrinin quruluşunu və istifadə edilmə qaydalarını. İş nümunələri. Sadə detalların nişanlanması. Drel ilə oyuqların deşilməsi. Yivli və flanslı birləşmələrin yığılma və sökülməsi.

Metal konstruksiyaların düzəldilməsi. Bitişmə yerlərinin quraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi. Qülləli kranın dayaq-hərəkət edənhissəsinə ballastın yüklənməsi və bərkidilmədən çıxarılması. Yan gərmənin və lövbər kanatın açılması. Baş inventar lövhələrinsökülməsi, ilmə, qurşaq, saxlayıcı kanatları birləşmədən açmaqla, dayaq altlığını çıxartmaqla, köməkçi inventar lövbərlərinqurulma və sökülməsi. Qarmaqlı qurşaqlardan dartıcıların açılması. Qüllə konsolundan əksyükləyici konsolun çıxarılması. Kranqülləsinin hərəkət edən və hərəkət etməyən seksiyalarının ayrılması. Qısa kanatların kouşların dönən platformadan və strelaməftilinin qüllənin quraşdırıcı prouşinalarından bağlanılması və açılması. Kanatların bağlanılması. Quraşdırıcı barabanınbərkidilməsi. İdarəetmə şkaf, kabin, xidmət üçün meydança, pilləkən, məhəccərlərin çıxarılması. Qaldırıcı dorlarını qurmaq üçün,özülün hazırlanması. Qaldırıcıların dayaq çərçivəsinin çıxarılması. Dorun binadan açılması. Pnevmoçarxların endirilməsi. Səyyarinşaat maşınlarının sökülməsində yük burazının açılması. Ballast yeşiyinə əks yükün qoyulması və boşaldılması. Yükbucurqadının çıxan mexanizminin kanatının açılması. Beton qarışdırıcı, məhlulqarışdırıcı, yuyucu-çeşidləyici baraban, doğrayıcı-çeşidləyici və daşdoğrayan qurğu, xəlbir, doğrayıcı, dairəvi poladı düzəltmək, kəsmək, əymək üçün dəzgahların quraşdırılma vəsökülməsində yardımçı quraşdırıcı qurğuların (ləvazimatlarının) quraşdırılma və sökülməsi. Maşınların bünövrələrdən açılmasıvə çıxarılması. Maşınların götürülməsi və çarxların tormozlaşmanın azad edilməsi (səyyar maşınlar üçün).

§ 158 İNŞAAT MAŞIN VƏ MEXANİZMLƏRİNİN

QURAŞDIRICISI

4-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. İnşaat maşın və mexanizmlərinin quraşdırılma və sökülməsində orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Orta mürəkkəbli quraşdırma və sökülmə işlərinin yerinə yetirilmə üsullarını. Quraşdırılmış avadanlıq və maşın,

mexanizm hissələrinin yoxlanılıb düzəldilməsinin ən sadə üsullarını (qülləli kranlar, dorlu qaldırıcılar, səyyar inşaat kranları,betonqarışdırıcılar, məhlulqarışdırıcılar, yuyucu-çeşidləyici barabanlar, doğrayıcı-çeşidləyici və daşdoğrayan qurğular, xəlbirlər,dairəvi poladı düzəltmək, kəsmək və əymək üçün dəzgahlar). Mexanikləşdirilmiş alətdən istifadə etmə üsullarını. Yükqaldırıcımexanizm və takelaj vasitələrinin quruluşunu və istifadə edilmə qaydalarını, onların sınaqdan keçmə üsullarını, buraz vəkanatların köhnəlmə müddətini və sınaqdan keçirmə qaydalarını. Kran və digər maşınların elementlərinin qaldırma vəyerdəyişmə qaydalarını.

İş nümunələri. Qülləli kranın rele yolunda bərkidilməsi və oradan açılması. Qülləli kranın dayaq hərəkətedən və dönən

hissələrində balastın bərkidilməsi. Qüllə seksiyalarının bir-biri ilə birləşdirilmə və birləşdirilmədən açılması. Qüllənin başhissəsinin bərkidilmə və açılması. Qüllənin baş hissəsinin əksçəki konsolunun bərkidilməsi. Kranda idarəetmə kabinasınınqurulma, bərkidilmə və açılması. Kranın qolunun (strela) və kranın yığılması, onu hərəkət edən hissə və dayaq altlığı iləbirləşdirilməsi, quraşdırma vəziyyətinə qaldırılmaq üçün hazırlanma və qaldırılması. Qurşaq və kanatların ilmələrini bərkitməklə,dayaq altlığı qoymaqla, baş lövbərin qurulması. Kranın qolunu quraşdırıla vəziyyətindən endirilməsi, onun dayaq-hərəkətetməhissə və ya dayaq altlığından açılması, işçi vəziyyətinə qaldırmaq üçün hazırlıq. Əksçəki konsolundan ballastın yüklənmə vəboşalması. Çıxma mexanizmin kanatının yük bucurqadına yığılması. Quraşdırıcı və kran qolunun polispast kanatlarının açılması.Kranın maşın ilə birləşdirilməsi və açılması. Diyirlənən arabacığın açılması. Dirəklərin yük daşıyan bucurqad və avtokranlarınköməyi ilə açılması. Teleskopik dirəklərin boltlarının bərkidilməsi və bərkidilmədən azad edilməsi. Quraşdırıcı sütunun polispastkanatlarının zəifləndirilməsi. Qaldırıcı dorların çərçivədə çəp dayaqlarla bərkidilməsi. Dora yük platformasının qurulma vəçıxarılması. Dorlu qaldırıcının işçi burazlarının yığılması və açılması. Dorların kronşteynlərlə binaya bağlanması. Betonqarışdırıcı,məhlulqarışdırıcı, yuyucu-çeşidləyici baraban və doğrayıcı-çeşidləyici, daşdoğrayan qurğu, xəlbir, doğrayıcı, dairəvi poladıdüzəltmək, kəsmək və əymək üçün dəzgahların qurulma, yoxlanılıb düzəldilmə və bərkidilməsi. Yeri dəyişdirilmiş krankanatlarının çıxarılması və sərilməsi. Qəbuledici qurğunun qurulma, açılma və çıxarılması. Maşınların təhvil verməyəhazırlanması. Kanatın ucunun dönən platforma ilə birləşdirilməsi və polispastın dartılması. Quraşdırıcı dayağın qaldırılma,endirilmə və bərkidilməsi. Qarmaqlı qurşağın işçi vəziyyətinə qaldırılması. Yük və qollu bucurqadın kanatlarının açılması. Dönənplatformalarla yük və bucurqadların bərkidilməsi. Mexanizmlərin bərkidilməsi. Kran və maşın düyün və elementlərinin nəqliyyatbağlamalarından azad edilməsi. Çalovunun tutumu 0,5 m3-ə qədər olan ekskavator mexanizmlərinin quraşdırılması.

§ 159 İNŞAAT MAŞIN VƏ MEXANİZMLƏRİNİN

QURAŞDIRICISI

5-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. İnşaat maşın və mexanizmlərinin quraşdırılma və sökülməsində mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: İnşaat maşınlarının quraşdırılma və sökülməsində mürəkkəb işlərin yerinə yetirilmə üsullarını. (Yükqaldırma

qabiliyyəti 5 t-a qədər olan qülləli kran, dorlu qaldırıcı, səyyar inşaat kran, betonqarışdırıcı, yoğumun həcmi 750 l-ə qədər olanməhlulqarışdırıcı, yuyucu-çeşidləyici baraban, daşdoğrayan qurğu, xəlbir, doğrayıcı, dairəvi poladı düzəltmək, kəsmək, əyməküçün dəzgahlar). Quraşdırılan avadanlıq və maşın, mexanizm hissələrinin tarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb düzəldilmə vətənzimləmə üsullarını. Maşın və mexanizmlərin quraşdırılmasına qoyulan texniki tələbləri və buraxıla bilən artıq-əskikliyi.İstismara təhvil verilmə qaydalarını. Müxtəlif yükqaldırıcı mexanizm və takelaj vasitələrinin konstruksiyasını, yerdəyişmədəağırçəkili yüklərin ilmələnmə qayda və üsullarını. İnşaat maşın və mexanizmlərinin qaldırılan və yeridəyişdirilən element vədüyünlərinin ağırlıq mərkəzinin müəyyən edilmə üsullarını. Yükün çəki, qabarit və konfiqurasiyasından asılı olaraq, buraz, kanat,zəncir və xüsusi ləvazimatların seçilmə və sınaqdan keçirilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Kranaltı yol relsləri arasında yedəyə alan avtomobil ilə qülləli kranın qurulması. Kran qülləsi altında

quraşdırıcı dayağın qurulması. Diyirlənən arabacığın açılması və diyirlənməli və ya pnevmotəkərlərin çıxarılması. Kranın qolunudiyirlənən arabacıq və ya rels yoluna qoyulması. Kran qülləsinin şaquli vəziyyətə qaldırılması. Kranın qolunun qaldırılması və

qüllədə işçi vəziyyətində bərkidilməsi. Kran qolunun işçi vəziyyətdən açılması və aşağı salınması. Kran qülləsinin inventarayaqaltılarına şaquli vəziyyətdən endirilməsi, kran qülləsinin teleskopik seksiyalarının irəliləməsi və endirilməsində elektrikbucurqadın köməyi ilə seksiyaların irəliləməsi (enməsi). Yoxlama, quraşdırma qüsurunun ləğvi, kran mexanizmlərinintənzimlənməsi. Dövlət dağ-mədən texniki nəzarətin tələbinə uyğun onların sınaqdan keçirilməsi və istismara təhvil verilməsi.

Dorun hündürlüyü 10 m-ə qədər olduqda, qaldırıcı dor seksiyalarını öz bucurqadının köməyi ilə şaquli vəziyyətə qaldırmaqlaquraşdırılması, hündürlüyü 10 m-dən artıq olduğu hallarda qalan seksiyaların quraşdırıcı dayaqların köməyi ilə uzadılması.Yığılmış halda doru qaldırmaqla və ya yardımçı dorların köməyi ilə onu uzatmaqla quraşdırılması. Mezanizmləri tənzimləməkləqaldırıcıların sınaqdan keçirilməsi və onun istismara təhvil verilməsi. Dorun hündürlüyü 10 m-ə qədər olduqda öz bucurqadınınköməyi ilə dorun üfüqi vəziyyətə salınması, dorun hündürlüyü 10 m-dən artıq olduqda quraşdırıcı dirəyin köməyi ilə seksiyalarınçıxarılması. Qaldırıcıların dayaq-istiqamətləndirici seksiyalarının sökülməsi. Dönən platformalı səyyar (arabacıqlı) inşaatkranlarının işlək hissəsinin qurulması. Hərəkət edən kranların burazlarının yığılması, platformada kran qolunun bərkidilməsi.Dönən platformadan kranın işlək hissəsinin çıxarılması. Mexanizmin tənzimlənməsi. Hərəkət edən inşaat kranlarının sınaqdankeçirilməsi və onların istismara təhvil verilməsi. Beton qarışdırıcı, məhlulqarışdırıcı, yuyucu-çeşidləyici baraban, daşdoğrayanqurğu, xəlbir, doğrayıcı, dairəvi poladın düzəltmə, kəsmə və əyilməsi üçün dəzgahların, elektrik mühərriki qurmaq, yoxlayıbdüzəltmək, tənzimləmək və bütün hissə və düyünlərinin quraşdırılması və işçi vəziyyətə salınması, boş-boşuna yoxlamaq(sınaqdan keçirilməklə). Yuxarıda adları çəkilən maşınların sökülməsində bütün hissə, düyünlərin sökülməsi, elektrik mühərrikinbirləşmədən açılması. Suvaq stansiyalarının quraşdırılması. Keramzitvericinin quraşdırılması. Məhsuldarlığı saatda 300 m3-əqədər torpaq olan torpaqsoran maşın, torpaqvuran qurğunun quraşdırılması. Çalovunun tutumu 0,5 m3-dan 1 m3-ə qədər olanekskavator mexanizmlərinin quraşdırılması.

§ 160 İNŞAAT MAŞIN VƏ MEXANİZMLƏRİNİN

QURAŞDIRICISI

6-cı dərəcə İşin xüsusiyyəti. İnşaat maşınlarının və mexanizmlərinin quraşdırılma və sökülməsində yüksək dəqiqlik tələb edən xüsusi

mürəkkəb çilingər işlərinin icrası. Bilməlidir: İnşaat maşınlarının quraşdırılma və sökülməsində xüsusi mürəkkəb işlərin yerinə yetirilmə üsullarını (yükqaldırma

qabiliyyəti 5 t-dan artıq olan qülləli kranlar, doğrayıcı-çeşidləyici qurğular). Tənzimləmə və sazlama üsullarını. İstismaraverilmədə onları yoxlama üsullarını.

İş nümunələri. Rels yolunda kranın dayaq-işlək hissələrinin yığılma və qurulması. Qüllənin yığılması və onu dayaq-işlək hissə

ilə birləşdirilməsi. Qüllənin şaquli vəziyyətə qaldırılması. İnventar ayaqaltılara qoymaqla və dayaq-işlək hissədən açmaqlaqüllənin şaquli vəziyyətdən endirilməsi. Başlığın qülləyə birləşdirilməsi. Əksçəki konsolun qaldırılma və birləşdirilməsi. Əksçəkikonsolda ballastın bərkidilməsi və açılması. Qüllədə işçi vəziyyətində kran qolunun qaldırılma və bərkidilməsi. Kran qolununqüllə başlığından açılması. Kran qolunun işçi vəziyyətindən endirilməsi. Kran dayaq-işlək hissəsinin sökülməsi və rels yollarındançıxarılması. Qülləli kranların yedəyə alan avtomobil ilə krannaltı yolun relsləri arasında qurulması. Kranların qülləsi altındaquraşdırıcı dayağın qurulması. Diyirlənən arabanın açılması və diyirlətməklə çıxarılması və ya pnevmotəkərlərin çıxarılması.Kranın dayaq-işlək hissəsinin diyirlənən araba və ya pnevmotəkərdə qurulması. Tarazlaşma (işlək) arabacıqların bərkidilmədənaçılması, ox milinin (arabada) toplamadan açılması və sürgünün açılması. Avtokran və yük daşıyan bucurqadın köməyi iləquraşdırıcı dirəyin dönən platformadan kanatın dartılmasından əvvəl qaldırılması. Quraşdırıcı dayaq domkratlarının köməyi iləkranın dartıcı avtomobilinin dayağında qoyulması. İrəli çıxan mexanizmin oynaq çənbərinin birləşmədən açılması və çıxarılması.Quraşdırıcı çəp dayaq və quraşdırıcı dayağın qurulması və çıxarılması. Dönən platformada yükdaşıyan və qollu bucurqadlarınqurulması. Halqaşəkilli çərçivəli dönən yelqovanların birləşdirilmə və onları kranaltı yol relslərinin eni üzrə ayrılması. İşləkarabaların yelqovanlarla birləşdirilməsi. İşlək hissənin halqaşəkilli çərçivəsində diyircəkli dönən dayaq dairə ilə yığılmaqda olandönən platformanın qurulma və bərkidilməsi. Diyircəkli dönən dayaq-dairə ilə yığılmada olan dönən platformanın çıxardılması.Dönmə mexanizminin qurulma və çıxardılması. Yuxarıdakı ilə yığılmada olan aralıq seksiyanın portal daxilində qurulması.Tirlərin başlıqda qurulma və bərkidilməsi. Kran qolunun köklü seksiyalarının qurulması və onun portala bərkidilməsi. Qüllədirəklərinin işçi vəziyyətə qaldırılması və qollu poliplastın zəif yerinin seçilməsi. Çənbəri portalla birləşdirən dartıcının açılması.Diaqonal tirlərin açılması və bərkidilməsi. Kran qolunun yığma seksiyasının köklü seksiyalarının deşiyinə asılması və qolunqüllədən onun tam düzlənməsinə qədər ayrılması. Qolun köklü seksiyasının qüllədən açılması, kanat dartıcılarının çıxarılması.Qol kərməsinin dartılması və kərmə uclarının quraşdırıcı deşiklərlə bərkidilməsi. Quraşdırıcı poliplastın bucurqad və blokdaaçılması, işçi poliplastın yük daşıyan bucurqad və blokla açılması. Quraşdırıcı burazın qüllənin teleskopik seksiyanın irəli çıxanblokunda açılması, qollu poliplastın kanatlarının açılması, kanatların açılıb yığılması. Görülən işlərdən asılı olaraq, kran qüllələrihündürlüyünün artırılıb azaldılması. Kran mexanizmlərinin yoxlanma, quraşdırma qüsurunun ləğvi və tənzimlənməsi. KranlarınDövlət dağ-mədən texniki nəzarətin tələblərinə uyğun sınaqdan keçirilməsi və onların istismara təhvil verilməsi. Doğrayıcı-çeşidləyici qurğunun işçi vəziyyətinə gətirilməsi. İlkin və ikinci doğrama aqreqatlarının domkratda çıxarılması. Boş-boşunaqurğuların tənzimlənmə və yoxlanması. İş qurtardıqda doğrayıcı-çeşidləyici qurğunun çıxarılması. Pnevmobetonsındıran vəsvaykəsənlərin quraşdırılması. Çalovunun tutumu 1 m3-dən artıq olan ekskavator mexanizmlərinin, özühərəkətedən asfaltbetondöşəyənlərin, torpaqsoran maşınların və məhsuldarlığı saatda 300 m3 torpaqdan artıq olan torpaqvuran qurğularınquraşdırılması.

§ 161 İNŞAAT RƏNGSAZI

2-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Səthlərin rənglənməsi, yapışdırılması və təmirində ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Rəngsazlıq və divar kağızı ilə yerinə yetirilən işlərdə istifadə olunan əsas materialların çeşidlərini.Rəngləmə və yapışdırma altı üçün səthlərin hazırlanma üsullarını. Əl alət və qurğularının adları və təyinatını.

İş nümunələri. Səthlərin metal, şpatel, ərsin, şotka əski-üskü, tozsoran, kompressorun hava cərəyanı ilə təmizlənməsi.

Səthlərin süngər daşı ilə hamarlanması. Səthlərin fırça və valik ilə əliflənməsi. Ayrı-ayrı yerlərin sürtülməsi. Neytrallaşdıranməhlulu hazırlamaqla sement suvağının təmizlənməsi. Köhnə rəngin qaşınması, çökəklərin təmizlənməsi və çatların örtülməsi.Səthlərin rəng sıçratmalarından qorunması.

§ 162 İNŞAAT RƏNGSAZI

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Səthlərin rənglənməsi, yapışdırılması və təmirində sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Rəngsazlıq keyfiyyətinə qoyulan əsas tələbləri. Rəngsazlıq və divar kağızlarının yapışdırılması işlərində istifadə

edilən əsas material və qarışıqların xüsusiyyətlərini. Şpatlyovka qarışıqlarını hazırlayan və qarışdıran mexanizmlərin quruluşunu.Yapışqanın bişirmə üsullarını. Divar kağızının biçilmə üsullarını.

İş nümunələri. Budaqcıq və qatran yığılmış yerlərin kəsilməsi, çatların örtülməsi. Şpatlyovka qarışıqlarının hazırlanması və

sürtülüb üyütməsi. Səthlərin əl alətləri ilə şpatlyovkalanması. Mexanikləşdirilmiş üsulla çəkilmiş şpatlyovka qarışığınınhamarlanması. Səthlərin fırça, valik ol rəng cihazları ilə astarlanması. Astarlanmış, rənglənmiş və şpatlyovkalanmış səthlərinpardaxlanması. Bitum əsaslı lakların əl üsulu ilə səthlərə çəkilməsi. Əl alətləri ilə divar kağızlarının kənarlarının kəsilməsi.Yapışqan qarışığının səthlərə çəkilməsi. Divarlara kağızın yapışdırılması. Yapışqanın bişirilməsi.

§ 163 İNŞAAT RƏNGSAZI

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Səthlərin rənglənməsi, yapışdırılması və təmirində orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Rəngsazlıq və divar kağızları ilə görülən işlərdə istifadə edilən materialların keyfiyyətinə qoyulan tələbləri.

Rənglənən və yapışdırılan səthlərin keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. Rəngləyici qarışığın hazırlanma üsullarını. Rəngsazlıq işləriüçün (yüksək təzyiqli aqreqatlar istisna olmaqla) istifadə edilən maşın, mexanizm və mexanikləşdirilmiş alətlərin quruluşunu vəistismar qaydalarını. Divar kağızı kəsən maşınların quruluşunu və işləmə prinsipini. Səyyar rəngsazlıq stansiyaların quruluşunu vəistismar qaydalarını.

İş nümunələri. Mexanikləşdirilmiş alətlə səthlərin şpatlyovkalanması, əliflənməsi və astarlanması. Səthlərin fırça, valik və əl

rəngçəkən cihazlar ilə rənglənməsi. Haşiyənin (filyonka) ora-burasını düzəltməklə çəkilməsi. Traferat üzrə bir rəngin çəkilməsi.Hazır resept üzrə astar, rəngləyici qarışıqların, emulsiya və pastaların hazırlanması. Sadə və orta kipli divar kağızların və yaparçaların divar səthlərinə yapışdırılması. Bir-birinə keçirilməklə yapışdırılmış divar kağızlarını kəsən maşınla divar kağızlarınınkənarlarının kəsilməsi. Dəzgahda oboyların paketli biçilməsi.

§ 164 İNŞAAT RƏNGSAZI

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Səthlərin rənglənməsi, yapışdırılması və təmirində mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Yüksək təzyiqli rəngçəkən aqreqatların quruluşunu və istismar qaydalarını. Rəngləyici qarışığın (tərkibin) seçilmə

üsullarını (ağartma, rəngdəyişmə) İş nümunələri. Səthlərin mexanikləşdirilmiş alət və yüksək təzyiqli aqreqatlarla rənglənməsi. Səthlərə tuşlamaqla taxtanın yan

hissəsi ilə rəngin çəkilməsi və yastı fırça ilə hamarlanması. İki və daha çox rəngin trafaret üzrə çəkilməsi. Tuşlama ilə haşiyələrinçəkilməsi. Bir və ya bir neçə rəngdə səthin dekorativ bəzəyi. Ağac və daşa bənzər səthlərin rənglənməsi. Eskizlər üzrə divar səthinəyapışqan qarışıqlarının 2 rəngdə çəkilməsi. Hər hansı mürəkkəb trafaretlərin surətinin çıxarılması və kəsilməsi. Sayı 4-dən çoxolmayan piqmentlər ilə lazımi rəngdə boya qarışıqların düzəldilməsi. Divarın yüksək keyfiyyətli divar kağızları, dermantin, ağaclıoboyla və s. ilə yapışdırılması. Tavanların divar kağızları ilə yapışdırılması. Uc-uca yapışdırılan divar kağızlarının dəyişdirilməsi.Səthlərin sıçratma üsulu ilə rəngli dekorativ qırıntılarla örtülməsi.

§ 165 İNŞAAT RƏNGSAZI

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Səthlərin rənglənməsi, bədii (alfrey) bəzəyi və təmirində xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Divar naxışı və şriftlərin çeşidlərini. Trafaretlərin seçilməsi və tərtib edilməsi üsullarını. Səthlərə naxışların vurma

üsul və yollarını. Rəngin əmələ gəlmə qaydalarını və piqmentlərin digər materiallar ilə kimyəvi birləşməsini nəzərə almaqlaonların qarışma üsullarını.

İş nümunələri. Relyefli və fakturlu rəngləmə. Səthlərin aeroqrafik bəzənməsi. Bir neçə tonlarda ornamental naxışın vurulması.

Həcmli naxışların vurulması. Şəkil və eskizlər əsasında əl üsulu və naxış ülgüsü üzrə naxışların vurulması. Səthlərin dekorativlaklanması, bürünc, qızıl və gümüş suyun vurulması.

§ 166 İNŞAAT XARRATI

2-ci dərəcəİşin xüsusiyyəti. Ən sadə xarrat işlərinin icrası. Bilməlidir: Ağacların əsas xüsusiyyətlərini. Xarrat yapışqanının hazırlama üsullarını. İş nümunələri. Maşınların materiallarının seçilmə və çeşidlərə ayrılmasını. Rəndə ilə yonmaq, uzununa və eninə

mişarlamaqla ölçülər üzrə əl üsulu ilə xarrat məmulatları üçün kiçik tirlərin hazırlanması. Xarrat yapışqanının bişirilməsi.

§ 167 İNŞAAT XARRATI

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sadə xarrat işlərinin icrası. Əl və elektrikləşdirilmiş alətlərlə ağacın emal edilməsi. Sadə xarrat məmulatlarınınhazırlanma və qurulması.

Bilməlidir: Ağacın əsas növ və qüsurlarını. Elektrikləşdirilmiş alətlərlə rəftar etmə qaydalarını. İş nümunələri. Əl üsulu ilə düzxətli xarrat kargiz və sadə profilli düzxətli tutacların hazırlanma və qurulması. Əl üsulu və ya

mexanikləşdirilmiş alətin işlədilməsi ilə xarrat məmulatların düzxətli tədarüklərinin hazırlanması. Mexaniki emal edilmədənsonra detalların təmizlənməsi. Yerində uyğunlaşdırmaqla üstdən qoyulan pəncərə və çərçivələrin və qapı cihazlarının salınması.Birləşdirilmiş çərçivələrdə bərkidici qaytanın qoyulması. Budaqcıq və qatranlamaların kəsilməsi.

§ 168 İNŞAAT XARRAT

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Orta mürəkkəbli xarrat işlərinin icrası. Bilməlidir: Xarrat məmulatı elementlərinin birləşmə yerlərini hazırlamaqla yığılma üsullarını. Ağacın ayrı-ayrı yerlərinin

tutulma üsullarını. Orta mürəkkəbli xarrat məmulatlarının hazırlanma üsullarını. İş nümunələri1. Ümumtikinti işləri. Detalların hazırlanması və onlardan düzbucaqlı formaların bütün növlərindən qapı tayı və pəncərə

çərçivələrinin yığılması. Mülki və sənaye binaları üçün, düzxətli xəfəng (nəfəslik), pəncərə layı, bütün çərçivələrin yığılma vətəmiri. Bütün çərçivə nəfəsliklərin yerinə salınması. Xonçalı (filyonkalı) arakəsmələrin qoyulması. Qapı və pəncərə blok,pəncərəaltı şaxta və quraşdırıcı kiçik tirlərin qurulması. Yerində uyğunlaşdırmaqla, sadə keçmə qismən içəri keçən tirlərinqurulması. Cihazların (plankalı qapı diyircəkləri, qapı və pəncərə dəstələri, eninə siyirtmələrin və s.) salınması. Qoruyucudekorativ radiator barmaqlıqlarının yığılma və qurulması. Yaşayış evlərində divar mebelin yığılma və qurulması. Divarların ağac-yonqar tavalarla üzlənməsi.

2 . Taxıl dəni emaledici avadanlıqların quraşdırılması. Meydança və düz qol boru örtüyü, öz-özünə axıdan qurğu detal,

avadanlıqları bərkitmək üçün asma və kronşteynlərin hazırlanması.

§ 169 İNŞAAT XARRATI

5-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Mürəkkəb xarrat işlərinin icrası. Bilməlidir: Bərk növ ağacın xüsusiyyətlərini və onun emal edilmə üsullarını. Mürəkkəb xarrat məmulatlarının hazırlanma,

uyğunlaşdırma və asılma üsullarını. İş nümunələri1. Ümumi tikinti işləri. Tutacaqların dəyirmələşdirmə hissələrinin hazırlanma və qurulması. Yarımdairəvi birləşmiş çərçivə

və qutuların hazırlanma, yığılma və qurulması. Həncəmaları oyub yerləşdirməklə pəncərə çərçivə və qapı laylarınınuyğunlaşdırma və asılması. Eskiz üzrə nişanlama və suvaq üçün ülgü, yanma işləri üçün isə formaların hazırlanması. Mürəkkəbkeçmə və qismən içəri keçən cihazların (birbaşa gedən şpinqaletlər, nəfəslik cihazları, çevrilən dəstəkli və avtomatik qıfıllar və s.)yerinə uyğunlaşdırmaqla salınması.

2. Taxıl dəni emaledici avadanlıqların quraşdırılması. Dairəvi və fasonlu qol boru, özüaxıdan boru kəməri detallarının qutu,

şneklər üçün təknə, novlu enmə və qəbuledici, masa texnoloji avadanlıqaltı çərçivələrin hazırlanma və qurulması.

§ 170 İNŞAAT XARRATI

6-cı dərəcə İşin xüsusiyyəti. Xüsusi mürəkkəb xarrat işlərinin icrası. Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb xarrat məmulatlarının hazırlanma və qurulma üsullarını.

İş nümunələri1. Ümumi tikinti işləri. Bərk ağac və qiymətli ağac növlərin xüsusi mürəkkəb fiqurlu və lekallı tutacaq, döşəmə yaşmağı, ensiz

üzlük taxta, döşəmə məhəccər sütunu və karnizlərin hazırlanma, qurulma və bərpa təmiri. 2. Taxıl dəni emaledici avadanlıqların quraşdırılması. Noriyaların (çalovlu elevator) başlıq, boşluq və borularının, yayma

maşın üstü qutu, yayma maşın altı konus, aspirasiya qutu, doğrama maşını üçün qanov, çən və yük girməsi, vintli enmə, qol boru,ağırçəkili avadanlıqları asmaq üçün ağac konstruksiyalarının hazırlanma və qoyulması.

§ 171 İNŞAAT ÇİLİNGƏRİ

2-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Tikinti meydançasında ən sadə çilingər işlərinin icrası. Bilməlidir: Bolt və bolt birləşmələrinin əsas növlərini.Detalların yağlama üsullarını. Strop və ilişdirici ləvazimatlarının növlərini. Çilingər alətinin təyinatını və ondan istifadə etmə

qaydalarını. İş nümunələri. Qeyri-vacib detalların boltla bərkidilməsi. Boş (azad) ölçü üzrə detalların çilingər emalı.

§ 172 İNŞAAT ÇİLİNGƏRİ

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Tikinti meydançasında sadə çilingər işlərinin icrası. Bilməlidir: Emal edilən metalların əsas xüsusiyyətlərini. Ülgü üzrə detalların nişanlanması. Detalların çilingər emalının

üsullarını. Mexanizm düyünlərinin və polad sürüşən qəlib elementlərinin yığılma və sökülmə üsullarını. Sadə takelaj vasitələrininquruluşunu və onlardan istifadə edilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Qayka və boltların kəsilmə və sıvantlanıb düzəldilməsi. Şayba, üstdən qoyulma və aralıqların əl üsulu ilə

hazırlanması. Ülgü üzrə detalların nişanlanması. Əl alətləri ilə deşiklərin dəlinməsi. Poladın kəsilmə və çapılması. Detalların boltlabərkidilməsi. Lövhə və polad sürüşən qəlib lövhə və qutularının yığılma, sökülmə və təmiri.

§ 173 İNŞAAT ÇİLİNGƏRİ

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Avadanlıq və ləvazimatların hazırlanma və təmiri üzrə tikinti meydançasında orta mürəkkəbli çilingər

işlərinin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Alətlərin hazırlanması üçün, istifadə edilən metalların əsas xüsusiyyətlərini. Alətlərin hazırlanma və

bərkidilməsinin əsas qayda və üsullarını. Təmirdə işlədilən takelaj avadanlıq, mexanikləşdirilmiş alət və dəzgahların quruluş vəistifadə edilməsini. Yol verilə bilən artıq-əskiklik və yerləşdirmə haqda ümumi məlumatları.

İş nümunələri. Xüsusi mexanikləşdirilmiş alətlərin tətbiqi ilə avadanlıq detallarının çilingər emal edilməsi. Kəsmə və deşmə

üçün detalların nişanlanması. Anker bolt, asma, kronşteyn, flans, kargiz, xamıt, düzxətli axıtma, navalça, mühafizə örtüyü vəçəpər, ayaqaltılar üçün boru sütunları, bunker, pəncərə, pilləkən və balkon məhəccərlərinin hazırlanması. Polad sütun, tir vəörtük tavaların köçürülən qəliblərinin qurulma və sökülməsi. Əl domkratları ilə sürüşən polad qəliblərin qaldırıcı qurğularınınqurulma və sökülməsi. Sürüşən qəliblərin konusluğunun tənzimlənməsi. Buldozerlərin qaldırıcı bucurqadlarının tənzimlənməsi.Əl domkratı, yükqaldırma qabiliyyəti 5 t-a qədər olan blok, armaturu əymək və kəsmək üçün dəzgah, lentli transformatorlarındartıcı və örtücü qurğu, ekskavatorların çalov və zəncir, betonqarışdırıcıların çalov və baraban, rəng pultları, qaldırıcı,mexanikləşdirilmiş şpatlyovka üzrə aqreqatların sökülmə, təmir və yığılması. Daxili yanacaqlı mühərriklərin sökülmə, təmir vəyığılması. (porşenli halqaların qoyulması, sürgü qolu, şatunlu və əsas podşipniklərin dartılması, nasos, karbürator vəmaqnetoların yığılması). Detalların cizgi və eskiz üzrə nişanlanması.

§ 174 İNŞAAT ÇİLİNGƏRİ

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Avadanlıq və ləvazimatların hazırlanma və təmiri, mexanizm, maşın və mühərriklərin təmiri üzrə tikinti

meydançasında mürəkkəb çilingər işlərinin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Alətlər düzəldilən poladların əlamət və markalarını. Ərintilər haqda əsas məlumatları. Mexanikləşdirilmiş alətləri

tətbiq etməklə mürəkkəb detalların çilingər və termiki emaletmə üsullarını. Detalların emal edilmə və yığılmasında yol verilə bilənartıq-əskiklik və yerləşdirmələri. Ülgü və kalibrlər üzrə detalların uyğunlaşdırılma üsullarını. Maşın, habelə daxili yanacaqlımühərriklərin qoyulma, sökülmə və tənzimləmə qayda və üsullarını. Alətlərin bərkitmə, kövrəkliyini azaltma və bişirmə üsullarını.

İş nümunələri. Bütün növ emal edilmə üçün, cizgi üzrə mürəkkəb ülgülərin hazırlanması və detalların nişanlanması. Tikinti

və quraşdırma işləri üçün, mürəkkəb ləvazimatların hazırlanması. Avadanlıqların komplektləşdirilməsi üçün ayrı-ayrı detal vədüyünlərin hazırlanması. Hidravlik və elektrik domkratların və sürüşən qəliblərin quraşdırılması. Betonlaşdırma prosesində

mexanikləşdirilmiş domkratlarla sürüşən qəliblərə xidmət edilməsi. Sıradan çıxmış detalların bərpa edilməsi. Tormoz kolodka vətraktor, kran və ekskavatorların tormoz lentlərinin pərçimlənməsi. Traktor, skreper, buldozer, vərdənə, betonqarışdırıcı,betonnasos və məhlulnasos, yükqaldırma qabiliyyəti 5 t-dan artıq olan blok, ötürücü bucurqad, məhsuldarlığı saatda 300 m3

qədər olan torpaqsoran maşın və qurğu, məhsuldarlığı dəqiqədə 6 m3/dəq qədər olan kompressor, motovoz, buxar çəkic,mərkəzdən qaçan nasos, yayma dəzgahı, qalınlığı 13 mm qədər olan təbəqəli metalı kəsmək üçün press-qayçıların sökülməsi,təmiri və yığılması.

§ 175 İNŞAAT ÇİLİNGƏRİ

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Avadanlıqların və ləvazimatların hazırlanma və təmiri, mexanizm, maşın və mühərriklərin təmiri üzrə tikinti

meydançasında xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Bərk ərintilərin marka, növ və xüsusiyyətlərini. Xüsusi mürəkkəb detalların çilingər və termiki emaletmə və

uyğunlaşdırma üsullarını. Detalların qovuşmasında yol verilə bilən artıq-əskiklik və oturdulması. İş nümunələri. Eksentriklərin oturdulması. Xüsusi mürəkkəb ülgü, kalibr və konduktorların hazırlanması. Xüsusi mürəkkəb və

vacib detal, məlumat və ləvazimatların hazırlanma və təmiri. Məhsuldarlığı saatda 300 m3-dan artıq olan torpaqsoran maşın vətorpaq çəkib vuran qurğu, ekskavator və qülləli kran, avtoyükləyici, qalınlığı 13 mm-dən artıq olan təbəqəli metalı kəsmək üçünpress-qayçı, hidravlik və pnevmatik press, məhsuldarlığı dəqiqədə 6 m3-dan artıq olan kompressorların təmir, qaydaya salınmasıvə sınaqdan keçirilməsi. Daxili yanacaqlı mühərriklərin təmizlənməsi.

§ 176 İşıqlandırma və işıqlanma şəbəkələri üzrəelektrik quraşdırıcısı

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. İşıq naqil və şəbəkələrinin quraşdırılma və sökülməsində ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Naqil və kabellərin əsas markalarını. Əlvan və qara metalların əlamətlərini. Elektrik konstruksiyaların hazırlanma

və quraşdırılmasında tətbiq edilən əsas materialları. Bərkitmə detal və xırda konstruksiyaların əsas növlərini. Elektrik quraşdırmaişlərində tətbiq edilən alətlərin əsas növlərini. Ən sadə elektrik sxemlərini.

İş nümunələri. İşıqlandırıcı naqillər üçün (vint, şrup, diyircəklər) bərkitmə detallarının qoyulma və bağlanması. Dəmir bənd,

qarmaq və konstruksiyaların qoyulması. Əl ilə kabeldən üst cut qatının çıxarılması. Dəqiq ölçü tələb etməyən xırda bərkitmə detalvə aralıq qatlarının hazırlanması. Naqil və kabellərin rənglənməsi. Hazır nişanlama üzrə əl alətləri ilə, yuva, deşik və şırımlarınaçılması.

§ 177 İşıqlandırma və işıqlanma şəbəkələri üzrə

elektrik quraşdırıcısı

3-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. İşıq naqilləri və şəbəkələrinin quraşdırma və sökülməsində sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Dayaq konstruksiya və armaturların əsas növlərini. Sadə cihaz, elektrik-aparat və çıraqların quruluş əsaslarını.

Tətbiq edilən elektrikləşdirilmiş və pnevmatik alətin quruluşunu və ondan istifadə etmə qaydalarını. Sadə elektrik sxemlərini.Sadə takelaj vasitələrindən istifadə etmə üsullarını və onların quruluşunu. Elektrik quraşdırma işlərində tətbiq edilən qaynaqavadanlıqlarının növlərini və onlardan istifadə etmə qaydalarını. Müvəqqəti işıqlandırıcı naqillərin quraşdırma və sökülməüsullarını. Yaşayış, mədəni-məişət və inzibati binalarda elektrik-quraşdırma işlərini yerinə yetirmək üçün, material vəavadanlıqların komplektləşdirmə qaydalarını.

İş nümunələri. Uclarını müvəqqəti bağlamaqla gərginliyi 10 kv qədər olan kabellərin kəsilməsi. Dyubellərin qoyulması, 6

lampaya qədər (lüminessentlilərdən savayı) olan bütün növ çıraqlara elektrik açar, dəyişdirici açar və ştepselli rozetkalaracərəyanın verilməsi və onların qoyulması. Divar və örtükdən keçən bütün növ çəkilmələr üçün keçidlərin tutulması. Barabanqoymaqla naqillərin açılması. Yerləbirləşdirmə şəbəkəsi və sıfırlaşdırma qurğusunun quraşdırılması. İzolyasiya borucuqlarındaolan naqil, atma və ayrıcıların sökülməsi. Sadə aparat və cihazların sökülməsi (dayaq izolyatorları, elekrik açar, rubilnik və linginötürücülü dəyişdirici açar, qoruyucu, reostat, cərəyan və gərginlik transformatorları və s).

Mexanikləşdirilmiş alətlə yuva və deşiklərin açılması. Müvəqqəti işıqlandırıcı naqillərin çəkilməsi. Birsütunlu dayaq vəarmaturlaşdırılmış və izolyatorları qoymaqla, xarici işıqlanma kronşteynlərin qoyulması. Kabel və məftillər üçün bölüşdürücüqutuların qoyulması. Yaşayış, mədəni-məişət və inzibati binalarda elektrik-quraşdırma işlərini yerinə yetirmək üçün, material vəavadanlıqların komplektləşdirilməsi.

§ 178 İşıqlandırma və işıqlanma şəbəkələri üzrə

elektrik quraşdırıcısı

4-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. İşıq naqil və şəbəkələrin quraşdırılması üzrə orta mürəkkəbli işlərin icrası.

Bilməlidir: Quraşdırılan elektrik avadanlıq və şəbəkələrin quruluş əsaslarını. İzolyasiyanın müqavimətinin ölçülmə üsullarını.Orta mürəkkəbli elektrik sxemlərini. Kəsiyinin sahəsi 70 mm2 qədər olan markalı naqil və kabel damarlarının birləşmə, uclarınıbağlama və bir-biri ilə bağlanma üsullarını. Polad və plastmass boru və kabellərin markalanma üsullarını. Yüklərin ilmələnmə vəyerdəyişmə qaydalarını. Mexanikləşdirilmiş takelaj avadanlığından istifadə etmə üsullarını və onun quruluşunu. Porşenliquraşdırma tapança, barıtlı preslərin quruluşu və onlara xidmət etmə qaydalarını. Sənaye bina və mühəndis qurğuların elektrikquraşdırma işlərini yerinə yetirmək üçün material və avadanlıqların komplektləşdirilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Kəsiyinin sahəsi 70 mm2 qədər bütün markalardan olan naqil və kabel damarlarının qaynaqdan savayı bütün

üsullarla birləşmə, ucların bağlanma və bir-biri ilə birləşməsi. Örtük, çəpər və qoruyucu qurğuların qoyulması. Qoyulmuş boru,kabel və ayırıcıların markalanması. Porşenli quraşdırıcı tapançanın köməyi ilə konstruksiya və aparatların bərkidilməsi.Ucluqların preslənməsi və boruların barıt presləri ilə birləşməsi. Kabel və məftil damar ucluqlarının qaynaq edilməsi. Dəmir bəndvə metal dayaq konstruksiyaların qoyulması. Konstruksiyaların yapışdırmaqla bərkidilməsi. Troslu çəkilmələr üçün,konstruksiyaların qoyulması. Döşəmə, divar, forma və sütunlar üzrə şırımlarda polad və plastmas boruların qoyulması. Kabelnovları və deşilmiş quraşdırıcı profillərin çəkilməsi. Sənaye bina və mühəndis qurğularında elektrik quraşdırma işlərini yerinəyetirmək üçün, material və avadanlıqların komplektləşdirilməsi. Kəsiyinin sahəsi 70 mm2 qədər bütün növ markalardan olannaqillərin çəkilməsi (partlama təhlükəli zonalardan savayı). Metal qolların çəkilməsi. 7-dən 12-yə qədər lampalı çıraq, 4 lampayaqədər lüminessent çıraqları, su və tozdan mühafizə olunan bütün tip armaturların qoyulması və onlara cərəyanın verilməsi.Projektor, siqnal cihazları və aparatların qoyulması. İşıqlandırıcı naqillər üçün, bir yerli qutuların qoyulması. Üçfazalı rozetkalarınquraşdırılması. Naqil və kabellərin qüsurlarının elektrik cərəyanı ilə yoxlanılması.

§ 179 İşıqlandırma və işıqlanma şəbəkələri üzrə

elektrik quraşdırıcısı

5-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. İşıq naqil və şəbəkələrin quraşdırılması üzrə mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Elektrik avadanlıqlarının təftiş və yoxlama üsullarını. Kəsiyinin sahəsi 70 mm2-dan artıq olan bütün markalı naqil

və kabel damarlarının birləşmə, uclarının bağlanma və bir-biri ilə birləşməsi üsullarını. Dayaq konstruksiya, avadanlıqlarınqurulma yerlərinin naqil və kabellərin çəkilmə trassalarının nişanlanma qaydalarını. Stend və emalatxanalarda hazırlamaq üçün,naqil düyünlərinin ölçülmə və eskizlərin tərtib edilmə qaydalarını. Çəkilmiş naqillərdə fazaların müəyyən etmə qaydalarını və icraolunmuş sxemlərin yoxlama metodlarını. İdarəetmə, siqnalizasiya və avtomatik qurğularının yoxlama üsullarını.

İş nümunələri. Kəsiyinin sahəsi 70 mm2-dən artıq, bütün markalardan olan naqillərin nişanlanma və çəkilməsi (partlama

təhlükəli zonadan savayı). Naqillərin hazırlanması və troslarda quraşdırılması. 12-dən artıq lampası olan çıraq, kronşteyn və 4-dənartıq lampası olan lüminessent çıraqların qoyulması və onlara cərəyanın verilməsi. Cərəyan verən və paylaşdırıcı pult vəlövhələrin quraşdırılması. Civə lampaları ilə olan çıraqların qoyulması və onlara cərəyanın verilməsi. Partlayışdan mühafizəolunan və buraxılış tənzimləmə qurğularla qoyulması və onlara cərəyanın verilməsi.

Projektor çıraq və qutuların bloklarla quraşdırılması. Kütləsi 500 kq-a qədər olan bloklarla boruların quraşdırılması. Qutu, növvə tellərdə naqil və kabellərin dəstələrdə çəkilməsi. Ölçmələrin yerinə yetirilməsi və naqil düyünlərinin eskizlərinin tərtib edilməsi.

§ 180 İşıqlandırma və işıqlanma şəbəkələri üzrə

elektrik quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. İşıq naqil və şəbəkələrin quraşdırılması üzrə xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Yüksəkvoltlu və nəzarət kabellərin hazırlanma və quraşdırma üsullarını. Paylaşdırıcı lövhə, pultların

konstruksiyalarını. İşıqlandırma şəbəkəsinin elektrik sxemlərini, elektrik avadanlıqlarının yoxlama və tənzimləmə metodlarını.Bütün növlərdən olan işıqlandırıcı naqilləri. Quraşdırma üsullarını. Elektrik texniki qurğuların quruluşunu. Obyektlərin istismaratəhvil verilməsi üzrə texniki şərtləri. Partlayış təhlükəli zonalarda işin yerinə yetirilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Daxili və xarici işıq şəbəkə trasslarının nişanlanması. Ölçülmələrin icrası, borukəməri və mürəkkəb boru

ayrılmalarının eskizlərinin tərtib edilməsi. Partlayış təhlükəli zonalarda borukəməri və naqillərin çəkilməsi və sınaqdankeçirilməsi. Nadir çıraqların qoyulması və onlara cərəyanın verilməsi. Troslu naqillərin partlayış təhlükəli zonalardaquraşdırılması. Kütləsi 500 kq-dan artıq olan bloklarla boruların quraşdırılması.

§ 181 Yaşıl tikinti fəhləsi1-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yaşıl bitkilərin əkilməsidə qazon, bağçaların bölgüsü və idman meydançalarının tikintisində yardımçı işlərin

yerinə yetirilməsi. İş nümunələri. Torpaq tökülmüş yerlərin hamarlanması. Çuxurun doldurulması. Torpağın səpələnməsi və başqa yerə

aparılması. Qum, çınqıl, qırmadaş və səpənin bir yerdən o biri yerə atılması. Dibçəklərə güllərin qoyulması. Avtomaşında şlanqlakül və ağacların sulanması. Ağacların payalara bağlanması. Peyinin əl üsulu ilə səpələnməsi. Payanın daşınması. Sahənin tikintitullantısı, zibil, kəsilmiş budaq, biçilmiş ot, qardan təmizlənməsi, onların yükləmə və boşaldılması. Kol bitkilərinin dəstədəbağlanma və açılması. Qablaşdırılma material və digər qeyri-vacib yüklərin yükləmə və boşaldılması. Ağacların bərkidilməsi üçünpayaların yükləmə və boşaldılması. Kol bitkilərinin onların müvəqqəti saxlanma və ya əkilmə yerinə gətirilməsi.

§ 182 Yaşıl tikinti fəhləsi

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yaşıl bitkilərin əkilməsi, qazon, bağçaların bölgüsü və idman meydançalarının tikilməsində ən sadə işlərin

yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Tikinti şəraitində yaşıl əkinaltı torpağın bellənmə üsullarını. Gözəyarı meydan, lək, bağça və cığırların hamarlanma

üsullarını. Açıq kök sistemi ilə kol bitkilərinin torpağa müvəqqəti basdırılma üsullarını. Donu açılmış torpaqda çuxur vəxəndəklərin qazılma üsullarını. Bitkili torpaq və çimin hazırlanması üsullarını. Kol bitkiləri və çimin nəqledilmə qaydalarını. Əkməvaxtı qazon otlarının sulanma üsullarını. Kolların kəsmə və seyrəşdirilmə üsullarını.

İş nümunələri. Torpağın bellə bellənməsi. Kol, daşların yığışdırılması və torpaq topalarını xırdalamaqla meydan və cığırların

(gözəyarı) üfüqi hamarlanması. Açıq kök sistemi ilə olan kol bitkilərinin torpağa müvəqqəti basdırılması. Ağac gövdəsinin yanındakiçik çuxur və novların qurulma və bərpası. Əkilmə vaxtı, ağacları bağlamaq üçün payaların hazırlanma və qurulması. Əlvərdənəsi ilə qazon və cığırların ütülənməsi. Əl alətləri ilə torpağın döyəclənməsi. Bitki üçün torpaq və çimin hazırlanması.Çimləmə üçün millərin hazırlanması. Ağac gövdəsi yanındakı kiçik çuxurlarda torpağın yumşaldılması. Çiçək ləkininyumşaldılması. Ağacların yenidən əkilməsi. Əl ilə qazon boşluqlarında otun əkilməsi. Cərgə və şırımların nişanlanması(markalanması). Əkin üçün ağac-kol bitkilərinin hazırlanması. Qazon və vazalarda güllərin əkilməsi. Qazon otları və ağac-kolbitkilərinin sulanması. Əkin sahəsi üzrə üzvi gübrələrin səpilməsi. Torpağın mineral məhlullarla gübrələnməsi. Kol bitkilərininkəsilmə və seyrəşdirilməsi. Şitillərin dibçək və yeşiklərlə daşınması. Donu açılmış torpaqda əkin çuxur və xəndəklərinin qazılması.Ağac tingləri və kol bitkilərini qoymaqla yüklənmə və boşaldılması.

§ 183 YAŞIL TİKİNTİ FƏHLƏSİ

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yaşıl bitkilərin əkilməsi, qazon, bağçaların bölgüsü və meydançalarının tikintisində sadə işlərin yerinə

yetirilməsi. Bilməlidir: Meydan, lək, cığır və yamacların reyka və ülgü ilə hamarlanma üsullarını. Donmuş torpaqda çuxur və xəndəklərin

qazılma üsullarını. Torpağın donunun açılma üsullarını. Əkin üçün çuxur və xəndəklərin ölçülərini. Çuxur və xəndəklərdə əkinyerinin hazırlanma üsullarını. Tikinti dövründə ağacları zədələrdən qorumaq və qışda şaxtadan qorumaq üsullarını. Üfüqisəthlərdə qazon otlarının əkilmə üsullarını. Üfüqi səthlərin sulanma üsullarını. Açıq sistemi olan ağacların nəql edilməqaydalarını. Kiçik mexanizasiya vasitələrini v onlarla işləmə qaydalarını. Standart ağac budaqlarının və seyrəkləşdirmə üsullarını.Qazon və canlı çəpərlərin qayçılanma üsullarını.

İş nümunələri. Meydan, lək, cığırların və yamacların reyka və ülgü üzrə hamarlanması. Donmuş torpaqda əkin çuxur və

xəndəklərinin qazılması. Standart ağac və kol bitkilərinin əkilməsində çuxur və xəndəklərin əsaslarının hazırlanması. Donmuştorpaqda (payız-qış) dövründə açıq kök sistemi olan standart ağac və kol bitkilərinin üzdən basdırılması. Ağacların zədələrdən vəqış vaxtı şaxtadan qorunma tədbirləri. Açıq göy sistemi olan tinglərin kotan altından seçilməsi. Ağacların qırma, gövdələrinmişarlanması. Əl üsulu ilə kötüklərin və kolların çıxarılması və yığılması. Ağaclarda zoğların budanması. Əkilmədə tinglərinkötüklərinin budanması. Üfüqi səthlərin əl və mexanikləşdirilmiş üsulla qazon otlarının əkilməsi. Qazonların əl vəqazonbiçənlərlə biçilməsi. Bitkilərə mineral gübrələrin verilməsi. Gül bitkilərinin qazılıb çıxarılması. Ağac, kolların hidroqazma vəgül bitkilərinin əl üsulu ilə sulanması. Tökülən torpaqlarda çiçək ləki və gül kərdisinin düzəldilməsi. Üfüqi səthlərin və yamaclarınbaşdan-başa dama-dama çimləməsi. Çimləmənin təmiri. Açıq sistemi olan standart ağacların yüklənmə və boşaldılması.

§ 184 YAŞIL TİKİNTİ FƏHLƏSİ

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yaşıl bitkilərin əkilməsində, bağça, qazonların bölgü və idman meydançalarının tikintisində orta mürəkkəbli

işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Kiçik mexanizasiya vasitələrini və onlarla işləmə qaydalarını. Standart ağac və kollu bitkilərin kondisiyasını və

onların massiv və şitilliklərdən seçilmə üsullarını. Açıq kök sistemi olan standart ağac və kollu bitkilərin qazılıb çıxarılmaüsullarını. Ağacların zədələnmiş kök və çətirlərinin budaqlarının götürülmə üsullarını. Ağac çətirlərinin budanma və kəsilməüsullarını. Geodeziya nöqtələri üzrə sahə, lək, cığır və yamacların hamarlanması. Bitki və torpağın təsnifatını və strukturunu.Torpaq qarışığının tərtibetmə üsullarını. Yaşıl əkilmənin inkişaf etməsi üçün stimulyator, üzvi və mineral gübrələrin əsasnövlərini və onların torpağa verilmə üsullarını. Güllüklərin düzəldilmə üsullarını. Park, bağça və bulvarların salınmasındastandart ağac, kolluq, birillik soğanaqlı və çoxillik bitkilərin əkilmə üsullarını. Mexaniki çimkəsənlərlə çimlilərin hazırlanmaüsullarını. Kimyəvi zəhər məhlulları ilə ağac və kolluqların çilənmə üsullarını. Kimyəvi zəhərli preparatlar ilə işləyərkəntəhlükəsizlik texnikasını. Ting və kollu bitkilərin dibini belləmə qaydalarını. Şitil və kollu bitkilərin qablaşdırma üsullarını.

İş nümunələri. Kondisiya üzrə standart ağac və kollu bitkilərin meşə massiv və şitilliklərdən seçilməsi. İynəyarpaqlı tinglərin

topalarla birlikdə qazıb çıxarılması. Topanın qablaşdırılması. Açıq kök sistemli olan ağac və kollu bitkilərin qazılıb çıxarılması.Zədələnmiş ağac kök və çətirlərin budaqlarının seçilmə və götürülməsi. Geodeziya nöqtələri üzrə sahə, lək, cığır və yamaclarınhamarlaşdırılması. Açıq kök sistemi olan ağacların paya-arası dartıb uzatmaqla, hazır əkin çuxurlarında əkilməsi. Açıq kök sistemiolan kollu bitkilərin hazır əkin xəndəklərində əkilməsi. Orta mürəkkəbli birillik soğanaqlı və çox llik bitkilərin açıq torpağabasdırılması. Dik yamaclarda qazon otlarının əkilməsi. Bitki torpaq qarışığının hazırlanması. Bitkili qarışıqların əkilmə prosesindəboyatma stimulyator, üzvi mineral gübrələrin verilməsi. Kol və ağaclara kimyəvi zəhər məhlullarının çilənməsi. Bitkilərin

çimləmə-sulayıcı maşınlarla sulanması. Mexaniki çimkəsicilərlə qazon torpaqlarının kəsilməsi. Ağac karkasları düzəltməklə çuqungövdəyanı barmaqlıqları qurulması. Güllüklərin düzəldilməsi, güllüklərin şpaler qayçısı ilə kəsilməsi. Mexaniki çimkəsənlərləçimin hazırlanması.

§ 185 YAŞIL TİKİNTİ FƏHLƏSİ

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yaşıl bitkilərin qoyulması, bağça, qazonların bölgüsü və idman meydançalarının tikilməsində mürəkkəb

işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Aqrotexnika və drenologiya haqqında əsas məlumatları. Köklü sistemləri qorumaqla qazma (iriölçülü ağacların)

qaydalarını. Ağac topalarının qablaşdırma üsullarını. Yumşaq və sərt qablarda ağacların topa torpaqla yükləmə, boşaltma vəəkmə üsullarını. Ağacların möhkəmləndirmə üsullarını. Bağça-park cığır və meydançalarının düzəldilməsi üsullarını. Fiqurlu arxkənarı, qazon, güllük, parter və digər sahələrin çimləmə üsullarını. Canlı yaşıllıq çəpərlərin fiqurlu kəsilmə üsullarını. Ağaclarıncavanlaşdırma üsullarını. Bitkilərin bioloji xüsusiyyətlərini. Xalçamozaik güllüklərin düzəldilmə və xalça-qələm güllərin əkilməüsullarını.

İş nümunələri. Torpaq topası ilə ağacların qazılıb çıxarılması. Ağac topalarının qablaşdırılması. Ağac qabdan azad etməklə

avtokranlarla ağacların yüklənməsi, boşaltma və əkin çuxurlarında basdırılması. Köklü sistemlərin kəsik yerlərinin emal edilməsivə təmizlənməsi. Ağacların cavanlaşdırılması. Zədələnmiş budaqların seçilmə və götürülməsi. Quru budaqcıqların kəsilməsi.Ağacların çətirlərinin formaya salınması. Ağac çətirlərinin budanma və kəsilməsi. Torpaq yatağını hazırlamaqla qazon, güllük,parter və digər meydançaların kənarlarının konturlu və fiqurlu çimlənməsi. Canlı çəpərlərin fiqurlu kəsilməsi. Geodeziya nöqtələriüzrə xətlərin yolunun müəyyən edilməsi. Hamarlanmış güllük səthinə şəkillərin çəkilməsi. Şəkil üzrə gül şitili və çoxillik güllərinəkilməsi. Layihə en profil və uzununa mailiyyətə riayət etməklə qırmadaşdan çığır və meydançaların qurulması. Qırmadaşlı,çınqıllı örtük, vərdənə və vibrodöyəcləyənlərlə qat-qat sıxışdırılmaqla qırmadaş, çınqıl və xüsusi qarışıqdan örtüyün qoyulması.Xalçamozaik parterlərin mürəkkəb şəkillərin çəkməklə və layihə relyefini saxlamaqla düzəldilməsi.

§ 186 YAŞIL TİKİNTİ FƏHLƏSİ

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yaşıl bitkilərin əkilməsi, bağça, qazonların bölgüsü və idman meydançalarının tikilməsində xüsusi mürəkkəb

işlərin icrası. Bilməlidir: Yaşıllaşdırma layihəsinin həyata keçirmə üsullarını. Futbol meydançaları, qaçış yol və idman meydançalarının

qurulma üsullarını. İş nümunələri. Geodeziya nöqtələri üzrə yaşıllaşdırma layihələrinin həyata keçirilməsi. Əsas nivelir və teodolit nöqtələrinə

bağlamaqla futbol meydançasının şaquli və üfüqi bölgüsü (perimetr, uzununa və eninə oxlar). Verilmiş mailliyə riayət etməkləidman meydançalarında qum, balıqqulağı və digər materiallardan başdan-başa drenaj qurulması. Yaxşılaşdırıcı üzvü və mineraləlavələri qatmaqla futbol meydançalarına yaşıllıq qatının qoyulması. İdman meydançalarında qazon otlarının iki istiqamətdə,layihə sxemi üzrə qazon toxum qarışıqlarını hazırlamaqla əkilməsi, vərdənələmə ilə üstünə bitki qarışığının qoyulması. Reykaaltıədədli çimi qoymaqla idman meydançalarının başdan-başa kəsilməsi, hər çim hissəsi üçün yatağın hazırlanması, bitkili torpaq,qazon toxum qarışıqları ilə torpaqla tutulma, şaquli səviyyələri yoxlamaqla yüngül vərdənə ilə çimli səthlərin basılıbhamarlanması. Vərdənə ilə vərdənələmədən sonra ayrı-ayrı çimlərin çəkmə yerinin aradan götürülməsi. Əsas nivelir və teodolitnöqtələrinə bağlamaqla qaçış yol və idman meydançalarının şaquli və üfüqi bölgüsü. Vərdənənin köməyi ilə xüsusi qarışığınhazırlanması və qaçış yol, idman meydançalarına qoyulması. Şaqul nöqtələrin yoxlanması və vərdənələmədən sonra çökməyerinin düzəldilməsi.

§ 187 YEYİNTİ SƏNAYESİ MÜƏSSİSƏLƏRİAVADANLIQLARININ QURAŞDIRICISI

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yeyinti sənayesi müəssisələri avadanlıq və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə işlərin

yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Avadanlığın açılıb boşaldılma üsullarını. Ək sadə takelaj ləvazimatlarının növləri və onların istifadə edilmə

üsullarını.Avadanlıq detallarının yağlanma üsullarını, Çilingər alətlərinin təyinatını. İş nümunələri. Qeyri-vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlığın açılıb boşaldılması.

§ 188 Yeyinti sənayesi müəssisələri avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yeyinti sənayesi müəssisələri avadanlıq və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında sadə işlərin

yerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: İstifadə edilən materialların əlamətlərini. Mürəkkəb olmayan quraşdırma işlərinin yerinə yetirmə üsullarını. Sadə

takelaj vasitələrinin quruluşunu və onlardan istifadə etmə qaydalarını. İş nümunələri. Şablon üzrə detalların nişanlanması. Dişli çarx və drellə oyuqların deşilməsi. Yivli və flanslı, birləşmələrin

yığılması. Yivlərin əl alətləri ilə kəsilməsi. Altlıq və aralıqların hazırlanması. Metalkonstruksiyanın düzəldilməsi. Bitişmə yerlərininquraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi. Boru yuvalarının təmizlənməsi. Boru uclarının bişirmə və emal edilməsi.

§ 189 Yeyinti sənayesi müəssisələri avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yeyinti sənayesi müəssisələri avadanlıq və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında orta mürəkkəbliişlərin yerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıqaltı bünövrə ölçülərinin yoxlanma üsullarını və bu avadanlıqların quraşdırılma

metodlarını. Mexanikləşdirilmiş alətlərdən istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılmış avadanlıqların yoxlanılıb düzəldilməsinin ənsadə üsullarını. Hidravlik sınaqdan keçirilmə üsullarını. Yükün ilmələnmə və yerdəyişmə, habelə mexanikləşdirilmiş takelajavadanlığından istifadə edilmə üsullarını. Quraşdırılan avadanlıqların quruluşunu.

İş nümunələri. Xəmirbölən yumrulayan və yayan maşın, avtounölçən burat, reşefer, yuyucu və sürtücü maşınların

quraşdırılması. Quyruqcuq klassifikatorları, şiberlər, kükürdlü peç, kisətikən maşınların quraşdırılması. Ət kombinatları asmakonveyerləri üçün ötürücü stansiya, asma yolların strelka, jironovkaların quraşdırılması. Kazeinparçalayan, kazeinkəsən və pendirhazırlayan vannaların quraşdırılması.

§ 190 Yeyinti sənayesi müəssisələri avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

5-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Yeyinti sənayesi müəssisələri avadanlıq və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında mürəkkəb işlərin

yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Quraşdırıcı oxların nişanlanma, qurulma və yerdəyişmə üsullarını. Quraşdırma üçün bünövrənin və avadanlıqların

qurulma yerinin yoxlama və qəbul qaydalarını. Mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Quraşdırılan avadanlıqlarıntarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb düzəldilməsi və tənzimlənmə üsullarını. Sürtgü sisteminin qurulma və işləmə prinsiplərini.Mexanizm və maşınların quraşdırılmasına qoyulan texniki tələbləri və müəyyən edilmiş yol verilə bilən artıq-əskikliyi. Mürəkkəbavadanlığın istismara təhvil verilmə qaydalarını. Avadanlığın hidravlik və pnevmatik sınağın istehsal qaydalarını.

İş nümunələri. Xəmir tabağı aşırdıcıları, bükücü maşın, xəmiryoğuran və xəmirbölən aqreqat, tökən avtomat, etiketyapışdıran

xətti-kəsici və ştamplayıcı aqreqat, yayan maşın, buxarlayıcı və vakuum aparat, butulkayuyan maşın, çuğunduryuyan,utfelqarışdıran sadə tipli konveyer peçləri, quruducu, lentli və zəncirli norilərin quraşdırılması. Saman-tağtutan, daştutan,elektromaqnitli separator, qızdırıcı, qranul düzəltmək üçün qurğu, diskli süzgəc, mərkəzdənqaçan qatışdırıcı, əhəngsöndürənaparat, xüsusi qarışdırıcı, barometrli kondensator, laver, qəndi ələmək üçün maşınların quraşdırılması.

Donuz cəmdəklərini qaynar su çənlərinə salmaq üçün aparat, yastıfincanlı qaldırıcı, avtomatik boks, buynuzlu mal-qara vədonuzu doğramaq üçün maşın, qoyun və donuz cəmdəyindən dərini soymaq üçün qurğu, iribuynuzlu mal-qaranın çənəsiniayırmaq üçün maşın, buynuz və sümükləri kəsmək üçün avadanlıq, yuyucu baraban, bağırsağın emal edilməsi üçün maşın,dırnaq təmizləyən maşın, quşlardan (lələk) tükləri çıxarmaq üçün maşın, qişalı ürək, ciyər və böyrəyin emalı üçün maşın, donuzcəmdəyini yumaq üçün maşın, kutter mərkəzdənqaçan maşın və xırdalayıcı, parçalayıcı, dəyirman, farş üçün qarışdırıcı,piykəsən, dilimlə piyi kəsmək üçün maşın, piyi əritmək və piyli olmayan xammalın qurudulması üçün qazan, avtoklav, bişiriciqazan, durulducu hidromexanik maşın, yandırma peçi, sosiskanı hazırlamaq üçün avtomat-ölçücülər, yumurta yumaq vəqurutmaq üçün maşınların quraşdırılması. Boruşəkilli pasterizator, suvarma, soyuducu, uzunmüddətli pasterizasiya vanna,separator süzgəc, sentrifuqa, qaymaq yetişdirən vanna, yağəmələgətirici, teketurator, pendir bişirmək üçün qazan, pendirəridiciqəlibləmə aparatı, parafiner, kəsmik üçün soyuducu, yayan, dondurmadüzəldən, vafli stəkanlarını bişirmək üçün yarımavtomat,kəsmik, yağ, pendir, şirin kəsmiyi bölüşdürmək və qablaşdırmaq üçün maşın. Mehtərəyə südü tökmək üçün maşın, yeşikləriyumaq üçün maşın, pendiri yumaq üçün maşınların quraşdırılması. Balıqları növlərə ayırmaq üçün, balıqları kəsmək, balıqlarıduzlamaq üçün maşınların quraşdırılması. Tüstügenerator, qlazur çəkən aparat, balıqları millərə keçirmək üçün maşın, balıqlarımillərdən çıxarmaq üçün maşınların quraşdırılması.

§ 191 Yeyinti sənayesi müəssisələrinin avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

6-cı dərəcə İşin xüsusiyyəti. Yüksək dəqiqlik tələb edən xüsusi mürəkkəbli işlərin yerinə yetirilməsi.Yeyinti sənayesi müəssisələrinin xüsusi mürəkkəb avadanlıqlarının quraşdırılması. Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlıqların quraşdırılma üsullarını. Avadanlıqları tənzimləmə və sazlama üsullarını. Aqreqat

və maşınları istismara təhvil verərkən, onların yoxlamadan keçirmə üsullarını. İş nümunələri. Sentrifuqa, çuğundurkəsən, fasiləsiz işləyən press, balıqayıran və balıqdüzən mürəkkəb maşın, özüdüzən,

çörəyi endirən və seçən avtomat, çoxyaruslu durulducu, müxtəlif avtomat, avtomat arasıkəsilməz (konveyerli) xətt, qablaşdırıcı vəyapışqançəkən maşın avtomat, biskvit aqreqat, mürəkkəb konveyer peç, vakuum və təzyiq altında işləyən aparat, dəmirbankalıvə səriyici avtomatların quraşdırılması.

Buxarlayıcılar, maili və şaquli tipli diffuziya aparatları. Cecə qurutmaq üçün qurğu, vakuum-süzgəc, quruducu-soyuducuaqreqat, əhəng bişirmə peçlərinin quraşdırılması.

Donuz başlarını emal etmək üçün aqreqat, iribuynuzlu mal-qara cəmdəyindən dərini soymaq üçün qurğu, qaynar su çəni,ərsinmaşın, ləti təmizləyən maşınların quraşdırılması. Tomoqenezator yağhazırlayan, frizer, eskimogenerator, zənbilləri yığmaqvə sökmək üçün avtomat, plastvari pasterizator-soyuducu, tökən-qablaşdıran avtomaşınların quraşdırılması.

§ 192 YERQAZAN

1-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Əvvəlcədən qazılmış torpağın yumşaldılması və yerinin dəyişdirilməsi. İş nümunələri: Əvvəlcədən qazılmış torpağın yumşaldılması. Yumşaldılmış torpağın yerdəyişən cihazlara yüklənməsi.

Yerdəyişən cihazlardan torpağın boşaldılması, Cihazların təmizlənməsi. Təzə tökülmüş torpağın hamarlandırılması. Üfüqiistiqamətdə torpağın atılması. Xəndək, çala və bünövrə yanlarının torpaqla doldurulması.

§ 193 Yerqazan

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Qayasız və donmamış I-III qrup torpağın bərkidilməmiş çala və xəndəklərdə əl alətləri ilə qazılması. Bilməlidir: Qayasız torpağın donunun açılma üsullarını. Bərkidilməmiş çala və xəndəklərdə torpağın əl alətləri ilə qazılma

üsullarını. Səthlərin gözəyarı hamarlanma üsullarını. Çimlinin hazırlanma və qoyulması üsullarını. Torpağın əl alətləri iləsıxlaşdırma üsullarını.

İş nümunələri. Torpağı qazılan yerin kənarına atmaqla və ya yerdəyişən cihazlara yükləməklə bərkidilməmiş xəndək və

çalalarda, yüngül, orta və ağır torpağın əl alətləri ilə qazılması. Donmuş torpağın tüstülü qazlarla donunun açılması. Əldöyəcləyiciləri ilə torpağın sıxlaşdırılması. Səthlərin gözəyarı hamarlanması və təmizlənməsi. Səpilmiş torpaq və dağ ətəklərindəpillə və yamacların kəsilməsi. Əl ilə çimlinin hazırlanması. Çimlini bərkitmək üçün millərin hazırlanması. Yerin yastı və enli hisdəyamaclarının başdan-başa çimlənməsi.

§ 194 Yerqazan

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Əvvəlcədən bərkidilmədən azad edilmiş və ya eyni vaxtda bərkidilmələrin düzəldilməsi ilə I-III qrup torpağın

çala və xəndəklərdə əl alətləri ilə qazılması. IV qrup torpağın, habelə qayasız donmuş və qayalı torpağın əl alətləri ilə qazılması.Mexanikləşdirilmiş alətdən istifadə etməklə bütün qruplardan olan torpaqların qazılması.

Bilməlidir: Qayalı və donmuş torpağın növləri və əsas xüsusiyyətlərini. Bərkitmələr olan hallarda çala və xəndəklərdə torpağın

qazılma üsullarını. Çala və xəndəklərin bərkitmələrinin qurulma və sökülmə qaydalarını. IV qrup torpağın, habelə qayalı vədonmuş torpağın qazılma üsullarını. Pnevmatik və elektrikləşdirilmiş alətlərin quruluşunu. Yer qurğularının bölgüsündə ən sadəüsulları. Xəndək və çalalardan torpağın qaldırılmasında yükqaldırıcı ləvazimatlardan istifadə qaydalarını. Yamacların qoyulmaqaydalarını.

İş nümunələri. IV qrup dərəcə torpağın, habelə qayalı və qayasız donmuş torpağın qazılması. Bərkitmələrdən azad edilmiş

çala və xəndəklərdə I-III qrup torpağın qazılması. Pnevmatik və elektrikləşdirilmiş alətlərlə torpağın yumşaldırılması vəsıxlaşdırılması. Yerin yastı və enli hissəsində kyuvet, nov və təknələrin düzəldilməsi və tikinti konstruksiyaları üçün çuxurlarınqazılması. Reyka və şablon üzrə səthlərin hamarlanması və təmizlənməsi. Ekskavatorla qazılmış yerlərdə yamacların şablon üzrəkəsilməsi və hamarlanması. Xəndək və çalalardan qaldırıcı ləvazimat və mexanizmlərin köməyi ilə torpağın qaldırılması.Yamacların dama-dama və bütöv çimləmə ilə bərkidilməsi. Boruların qoyulması ilə bağlı səpilmə və maili səthi drenajlarınqurulması. Süzgəc döşəkcələrlə drenaj quyularının doldululması. Mürəkkəb çevrəli çox qatlı yastı süzgəclərin qoyulması.Dulusçulu deşilmiş boruların qoyulması.

§ 195 Yerqazan

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Arası kəsilməyən və şpuntlu bərkitmə ilə səpilən qumların (səhra və dənizkənarı qum təpələri) və axan

torpağın əl alətləri ilə qazılması.İçməli və sugötürən quyuların qazılması. Bilməlidir: Səpilən qum və axan torpağın növlərini və xüsusiyyətlərini. Səpilən qumlar və axan torpaqlarda qazma işlərinin

yerinə yetirilmə qayda və üsullarını. Səpilən qumlar və axan torpaqlarda arası kəsilməyən və şpuntlu bərkitmələrin qurulmaüsullarını. Zədələnmiş bərkitmələrin dəyişdirilməsi qayda və üsullarını. Su təsərrüfat təyinatlı quyuların qurulmasının qayda vəüsullarını.

İş nümunələri. Səpilən qumlar və axan torpaqda xəndək və çalaların qazılması. Axan torpaqda xəndək və çalaların şpuntlubərkitmələrin qurulması. Səpilən qumlarda xəndək və çalaların bütövlüklə bərkidilməsi. Zədələnmiş bərkitmələrin dəyişdirilməsi.Quyuların qazılması və onların içində ağac qatı və ya dəmir-beton halqaların qurulması. Quyularda dib və yan süzgəclərinqurulması.

§ 196 Yerqazan

İşin xüsusiyyəti. Endirilən quyuların qazılması. Bilməlidir: Endirilən quyularda torpağın qazılma üsul və qaydalarını. Endirilən quyuların yerinə oturtma üsullarını. İş nümunələri. Endirilən. quyunun bıçağı altında əl və pnevmatik alətlərin köməyi ilə torpaqların qazılması. Quyunun bıçağı

altında daş və digər maneələrin çıxarılması.Endirilən quyunun yerinə oturdulmasında hazırlıq və oturdulması. Endirilən quyudan torpağın çıxarılması.

§ 197 YER SƏTHİNDƏN SUALTI-TEXNİKİ, QABİON VƏFAŞİN İŞLƏRİNİ YERİNƏ YETİRƏN ÇAY FƏHLƏSİ

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Ən sadə sualtı-texniki, sahilmöhkəmləndirici və düzəldilmə işlərin icrası. Bilməlidir: Sahilbərkidici və düzəldilmə qurğularında istifadə olunan materialları və onların tədarük olunma üsullarını. Üzücü

vasitələrin yüklənmə və boşaldılması üzrə işlərin icra üsullarını. Sahilmöhkəmləndirici və düzəltmə qurğularının işlənibhazırlanma üsullarını. Buz parçalama işlərinin istehsal üsullarını. Dalğıc stansiyalarına xidmət etmə qaydalarını.

İş nümunələri. Çırpılı buraz və döşəklər üçün küknar, sarğı payacıq, şüvül, dəstək, vis, çırpının tədarükü. Çırpı və qamış

burazların hörülməsi. Çubuq, qamış və çırpı lövhələrindən faşin və silindrik zənbillər və sualtı döşəklər üçün çırpılı sırğalarınhazırlanması. Su anbarları dib yamaclarının bərkidmələrinin qamış lövhələri ilə sökülməsi. Qışda buzdan lövhələrdə budaqlı,çırpılı və küknarlı çəpərlərin qurulması. Küknarlı və budaqlı pərdənin sökülməsi. Bənd və yarımbəndi qurmaq üçün, daşlarınsuya atılması. Buzda çuxur, çapıq, şırımların açılması və hidrotexniki qurğuların ətrafında olan buz kənarlarının yonulması.Şalban və ankerlərin qurulma və çıxarılması (yararsızların). Akvatoriya dibinin, hissələrinin dalğıc stansiya tərəfindən aparılanmüayinədə iştirak etmə və köndələn atılan tirlərin çıxarılması. Sahildən, buzdan və ya üzücü vasitələrdən sualtı boru kəmərlərinidib üzrə dartıb sürüməklə qoyulmasında, habelə digər sualtı-texniki işlərdə iştirak edilməsi: ağac konstruksiyaların qurulma vəsökülməsi, svay və zivana cərgələrinin, elementlərin əl üsulu ilə mişarlanması, ağac svayların dartılıb çıxarılması, burazların suanbarından çəkilməsi, sualtı betonlama üçün, lövhəli qəliblərin qurulma və sökülməsi, beton qarışığının su altına qoyulması,batan əşyaların qaldırılması, materialların sahildən suda olan qurğulara çatdırılması. Material və adamların qayıq ilə nəqledilməsi. Daş və faşinlərin barjadan sahilə boşaldılması. Buz üzrə xizəklə daş, qum və çırpıların yerinin dəyişdirilməsi.

§ 198 YER SƏTHİNDƏN SUALTI-TEXNİKİ, QABİON VƏ

FAŞİN İŞLƏRİNİ YERİNƏ YETİRƏN ÇAY FƏHLƏSİ

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sadə sualtı-texniki, sahilmöhkəmləndirici və düzəldilmə işlərin icrası. Bilməlidir: Möhkəmləndirici konstruksiyalarının növlərini və onların hazırlanma üsullarını. Faşin və kanatların çırpılı

konstruksiyalara qoyulma, qabionlu karkasların hörülməsi və onların qurulma və yükləmə üsullarını. Üzücü stapellərinqurulmasını. Tutucu ləvazimatların quruluş və təyinatını. Üzücü vasitələrin qurulma qaydalarını. Üzücü vasitə və buzunüstündən boşaldılma qaydalarını. Yer səthindən sualtı torpağın qazılma üsullarını. Dərinliyin ölçülmə qaydalarını.

İş nümunələri. Hidrotexniki qurğu yamaclarının çırpı və ya söyüdlük salmaqla möhkəmləndirilməsi. Quruda hörülmüş

hasarların qurulması. Yamac və meydançaların çırpılı örtüklə möhkəmləndirilməsi. Suüstü və sualtı çırpılı döşəklərin hörülməsi.Döşəkləri hörmək üçün üzücü stapelin qurulması. Sualtı çırpılı döşəklərin qoyulması. Qabion karkasların hörülməsi. Hazır bölgüüzrə qurğulara qabion yeşiklərin qoyulması və daşların ölçü üzrə seçməklə yeşiklərə doldurulması. Faşin və ya çırpıların qutuyaqoyulması. Sipay və hörgülü lövhələrin qurulması. Yarıbəndlərin süpürgəli lövhələrdən qurulması. Çırpının bütün növlərindənasan düzəldilən qurğuların qurulması. Yuyuntu qruntu üçün, lövhə çəpərlərin qurulması. Sualtı maneələrin tralla götürülməsi.Çay yatağının təmizlənməsi üzrə işdə iştirak etmək. Borukəmərlərinin sualtı xəndəyə qoyulması, borukəməri seksiyalarındabirləşdirici bilərziklərin su altında qurulması, qruntun su altında partlayışlarla qazılması işlərində sahil, buz və ya üzücüvasitələrdə iştirakı. Üzücü vasitələr üçün trapların qurulması.

§ 199 YER SƏTHİNDƏN SUALTI-TEXNİKİ, QABİON VƏ

FAŞİN İŞLƏRİNİ YERİNƏ YETİRƏN ÇAY FƏHLƏSİ

4-cü dəracə

İşin xüsusiyyəti. Orta mürəkkəbli sualtı-texniki, sahilmöhkəmləndirici və düzəldilmə işlərinin icrası. Bilməlidir: Bütün növlərdən düzəldilmə və sahil möhkəmləndirmə qurğularının qurma üsullarını. Skreper qurğusunda kötük-

qaldırıcı kranda işləmə qaydalarını. Bütün növlərdən olan tralların konstruksiyası və onlardan istifadə qaydalarını. Qabion hörgüqaydalarını. Qabion işləri üçün dəzgahların quruluşunu və onların istismar qaydalarını. İnşaat materialları və qurğu elementlərinə

qoyulan əsas texniki tələbləri. İş nümunələri. Ağır faşinlərin hörülmə və sualtına qoyulması. Çırpılı lövhələri hörmək üçün dəzgahın hazırlanması. Buzdan

turun qurulması. Üzücü vasitələrin köməyi ilə çay yatağından kötük və digər maneələrin ilmələnmə, aradan götürülməsi.Düzəldici qurğuların qurulması. Skreper qurğusu və sualtı xəndəkləri qazılması. Dərinliyi ölçməklə gəmi hərəkətinin trallatənzimlənməsi. Qapamaların düzəldilməsi və onların üzən vəziyyətdə bərkidilməsi. Hörgü altı bölgü ilə qabionlu döşəklərinhörgüsü.

§ 200 Yerüstü mədən (şaxta) avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Şaxta avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların yerüstü quraşdırılmasında ön sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Avadanlıqların açılma üsullarını. Əl sadə takelaj ləvazimatlarının növlərini və onların işlədilmə üsullarını. Çilingər

alətlərinin təyinatını. İş nümunələri. Qeyri-vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlıqların açılması. Nömrə lövhəciklərinin hazırlanması, aparat

və avadanlıqlarda qurulması.

§ 201 Yerüstü mədən (şaxta) avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Üzdə şaxta avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında sadə işlərin icrası. Bilməlidir: İşlədilən materialların əlamətlərini. Qeyri-mürəkkəb quraşdırma işlərinin yerinə yetirilmə üsullarını. Sadə takelaj

vasitələrinin quruluşu və onlardan istifadə edilmə qaydalarını. İş nümunələri. Ülgü üzrə detalların nişanlanması. Dişli çarx və burğu ilə deşiklərin dəlinməsi. Yivli və flanslı birləşmələrin

yığılması. Əl alətləri ilə yivlərin kəsilməsi. Alt qatın və aralıq qatın hazırlanması. Metalkonstruksiyaların düzəldilməsi.Qovuşmaların quraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi. Boru yuvalarının təmizlənməsi, boru uclarının bişirmə və emal edilməsi.

§ 202 Yerüstü mədən (şaxta) avadanlıqlarının

quraşdırılması

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Üzdə şaxta avadanlıqları və onlarda bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıqaltı bünövrə ölçülərinin yoxlanma üsullarını və bu avadanlıqların quraşdırma

metodlarını. Mexanikləşdirilmiş alətdən istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılmış avadanlıqların yoxlanılıb düzəldilməsinin ən sadəüsullarını. Hidravlik sınaq üsullarını. Yüklərin işlənmə və yerdəyişmə üsullarını, habelə mexanikləşdirilmiş takelaj avadanlığındanistifadə etmə qaydalarını. Quraşdırılan avadanlıqların quruluşunu

İş nümunələri. Dartıcı gücü 50 Kn (5 t) qədər, yığımda olan bucurqadların qurulması. Əskçəkilərin qoyulması. Maşın və

avadanlıqların çəpər və örtüklərinin yığılma və qurulması. Buraxmamaq qabiliyyətinin sınağından sonra hava və yağ sistemi ayrı-ayrı düyünlərinin yoxlanılması. Yoxlamada maşın və avadanlıqların ayrı-ayrı düyünlərinin sökülmə, təmizlənmə və yağlanması.

§ 203 Yerüstü mədən (şaxta) avadanlıqlarının

quraşdırılması

5-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Üzdə şaxta avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Quraşdırma oxlarının nişanlanma, qurulma və yerinin dəyişdirilmə üsullarını. Bünövrə və avadanlıqların qurulma

yerlərinin yoxlanma, quraşdırma üçün qəbulu qaydalarını. Mürəkkəb avadanlıqların quraşdırılma üsullarını. Quraşdırılanavadanlıqların tarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb düzəldilmə və tənzimləmə üsullarını. Yağlama sistemlərinin quruluşu və işprinsipi. Mexanizmlərin quraşdırılmasına qoyulan texniki tələbləri və müəyyən edilmiş buraxıla bilən artıq-əskikliyi. Mürəkkəbavadanlıqların istismara təhvil verilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Ayrı-ayrı düyün və detallardan, dartıcı gücü 50 Kn (5 ts) qədər olan bucurqadların quraşdırılması. ədartıcı gücü

50 Kn (5 ts)-dən artıq olan bucurqadların və yığılmış qaldırıcı maşınların quraşdırılması. İstiqamətləndirici və dövrələyici şkivlərinquraşdırılması. Bir və ikiuclu qaldırıcı maşınların qaldırıcı şaxta kanatlarının asılması, Tormoz qurğularının yığılma və qurulması.Yol bağlayıcıların (stoporlarının) yığılma və qurulması. Qazma badyalarının asılması. Yoxlama prosesində maşın vəavadanlıqların ayrı-ayrı düyünlərinin yığılması. Yığılmış vəziyyətdə aşırdıcı və itələyicilərin quraşdırılması.

§ 204 Yerüstü mədən (şaxta) avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yüksək dəqiqlik tələb edən xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Üzdə xüsusi mürəkkəb şaxta avadanlıqlarının

quraşdırılması. Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Avadanlıqların tənzimləmə və sazlama üsullarını. Aqreqat

və maşınların istismara buraxılmasında onların yoxlanma üsullarını. İş nümunələri. Dartıcı gücü 50 Kn (5 ts)-dan artıq olan bucurqad və ayrı-ayrı düyün və detallardan olan qaldırıcı maşınların

quraşdırılması. Kopyorlu və qazma şkivlərin quraşdırılması. Yellənən meydançaların quraşdırılması. Skiplər üçün boşaltmaqurğusunun quraşdırılması. Yüksəklik kompensatorlarının yığılma və qurulması. Şaxta qəfəs və skiplərinin quraşdırılması.Çoxkanatlı qaldırıcı maşınların şaxta kanatlarının asılması. Ayrı-ayrı düyün və detallardan mexaniki aşırdıcı və itələyicilərinquraşdırılması. Paraşüt qurğularının quraşdırılması.

§ 205 YOL MONTYORU

1-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yol örtüyünün yuxarı hissəsinin və metropolitenin yerüstü xəttinin konstruksiyalarının quraşdırma, sökülməvə təmirində yardımcı işlərin icrası.

İş nümunələri. Material və detalların (bəndləmələr, farfor izolyatorlar, kronşteynlər, qutu və s.) gətirilmə və yığışdırılması.

Ballastın şpal yeşiklərinə atılması. Qar lövhələrinin çıxarılması və qoyulması. Xətlərin bölünmə və nivelirləməsində payacıqlarınçaxılması. Bəndləmələrin yüklənmə, boşaldılma və nəql edilməsi üsulu ilə yolların qardan təmizlənməsi.

§ 206 YOL MONTYORU

2-ci dərəcə

İşin nümunələri. Yol örtüyünün yuxarı hissəsinin və metropolitenin yerüstü xəttinin konstruksiyalarının, quraşdırma, sökülmə

və təmirində ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Yol nişan və işarələrini. Yol örtüyünün yuxarı hissəsinin qurulması üçün istifadə edilən əsas materialların

çeşidlərini. Yol örtüyünün yuxarı hissəsinin və torpaq örtüyünün qurulması üzrə ümumi göstərici və onların istismarı üzrə ümumitələbləri. Yol örtüyünün yuxarı hissəsinin konstruksiyalarının quraşdırılma və sökülməsində sadə işlərin yerinə yetirilmə üsul vəyollarını. Yol örtüyünün yuxarı hissə və torpaq örtüyünün əsas elementlərinin adlarını.

İş nümunələri. Şpal və bəndləmələrin əl üsulu ilə düzülməsi. Şpallarda kəllə açarı ilə şurupların burub bərkidilməsi və burub

çıxardılması. Şpal və bruslara (kiçik tirlər) əl alətləri ilə antiseptiklərin çəkilməsi. Klemm bolt və şaybaları ilə klemmlərinkomplektləşdirilməsi. Rele bitişmə yerlərinin sökülməsi. Yol nişan və qardan qoruyucu çəpərlərin qurulma və yerinindəyişdirilməsi. Farfor izolyator və kroşteynlərin xətt üzrə düzəlməsi. Kyuvet, suaparan və dağüstü qanovların təmizlənməsi.Strelkalı keçirmələrin cari baxışı və onlara xidmətin göstərilməsi. Strelkalı keçirmələrin təmizlənmə və yağlanması(mərkəzləşdirilmişlər istisna olmaqla). Şpal yeşiklərindən şpalın altına qədər ballastın kəsib çıxarılması.

§ 207 YOL MONTYORU

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yol örtüyünün yuxarı hissəsinin və metropolitenin yerüstü xəttinin konstruksiyalarının quraşdırma, sökülmə

və təmirində sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Yol örtüyünün yuxarı hissəsinin qurulması üçün materialların bütün çeşidlərini. Taxta şpallarla olan yolun,

saxlanma normalarını. Yol örtüyünün yuxarı hissəsinin konstruksiyalarının tənzimlənmə qaydalarını (sürətli sahə və dəmir-betonəsaslı sahələr istisna olmaqla) Ümumitəyinatlı elektrikləşdirilmiş əl və pnevmatik alət və hidravlik cihazların işlədilməsilə işlərinyerinə yetirmə üsul və yollarını. Hidravlik cihazların saxlanma qaydalarını. Rels, şpal paketləri və kiçik tirlərin ilmələnməüsullarını. Müəyyən edilmiş nişanlarla icra olunan iş yerlərinin hasarlanması qaydalarını. Əl alət və ləvazimatlarını işlətməklətorpaq örtüyünün qurulmasında işlərin yerinə yetirilmə üsul və yollarını.

İş nümunələri. Kranın köməyi ilə, şpal, kiçik tir, rels, rele-şpal şəbəkə və strelkalı keçirmələrin yükləmə, boşaltma və

düzəldilməsi. Epyura üzrə şpalların tənzimlənməsi. Elektrik burğusu ilə şpallarda deşiklərin deşilməsi. Rels bitişmə yerlərininquraşdırılması. Kontaktlı rels qutularının çıxarılması. Qaçırtmağa qarşı qurğunun sökülməsi. Rele-şpal şəbəkə elementlərinin tək-tək dəyişdirilməsi. Yarıvaqonlardan ballastın boşaldılması. Əks relsləri çıxartmaqla taxta keçid döşənəyinin sökülməsi.Metropolitenin kontaktlı relesinin bərkidilmiş düyününün sökülməsi. Hidravlik sürət vermə cihazları ilə rele aralıqlarınıntənzimlənməsi. Planda hidravlik düzəldici cihazların rele-şpal şəbəkələrinin tənzimlənməsi. Şablon üzrə relsli dəmiryolununeninin ölçülmə və tənzimlənməsi. Əl üsulu ilə hündürlük və səviyyə üzrə relsli xəttin vəziyyətinin tənzimlənməsi. Qoşalaşmış şpalvə kiçik tirlərin quraşdırılması. İcra olunan iş yerlərinin işarə nişanları ilə çəpərlənməsi. Ballast prizmalarının düzəldilməsi.Mərkəzləşdirilmiş strelkalı keçirmələrin təmizlənmə və yağlanması. Boltların bərkidilməsi. Başı əyri mıxların vurulub başaçatması. Yollarda şpalların təmiri. Çərtiklərin və şlak yastıqlarının düzəldilməsi. Ballastın şpal altlığından aşağı kəsilməsi.

Yoldüzənlərin köməyi ilə torpaq örtüyünə hazır dəmiryollarının hissələrlə qoyulması. Hazır dəmir yollarının hissələrlə yığan xəttinşpal qidalandırıcısının xidmət edilməsi.

§ 208 YOL MONTYORU

4-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. Yol örtüyünün yuxarı hissəsinin və metropolitenin yerüstü xəttinin konstruksiyalarının quraşdırma, sökülmə

və təmirində orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Sürətli sahə və dəmir-beton şpal, tava və bloklarla olan sahələrdə yolların saxlanma normalarını.

Avtoblokirovkanın rels zəncirinin saxlanması.Elektrik və pnevmatik alət və mexanizmlərdən istifadə etməklə yol örtüyünün yuxarı hissəsinin konstruksiyalarının

quraşdırma, sökülmə və tənzimlənməsi üzrə işlərin icra olunma qaydalarını. Avtoblokirovkanın relsli zənciri üzrə işlərin icraolunma qaydalarını. Yol elektrik və pnevmatik alətin quruluşunu, istismar və xidmət etmə qaydalarını. Yol örtüyünün yuxarıhissələrinin konstruksiyalarının sürətli sahə və dəmir-beton əsaslı sahələrdə tənzimlənmə qaydalarını.

İş nümunələri. Relslərin şpal və kiçik tirlərə əl üsulu və başı əyri mıx vuranlarla bərkidilməsi. Ayrılmış bəndləmədə relslərin

altlıqlara klemmalı boltlarla bərkidilməsi. Relelərin elektrik relskəsən dəzgahlarla kəsilməsi. Relslərlə elektrik buruqlu dəzgahlarladeşiklərin deşilməsi. Altlıqların dəmir-beton şpallara şurupburan və elektrikaçarlarla bərkidilməsi. İzolyasiya edilmiş bitişməyerinin quraşdırılma və sökülməsi. Rels aralıqlarının sürəət, sahə və dəmir-beton şpal, tava və bloklarla olan yol sahələrindəhidravlik sürətvermə cihazları ilə tənzimlənməsi. Planda relsşpallı şəbəkələrin sürətli sahə və dəmir-beton şpallarla olan yolsahələrində hidravlik düzəltmə cihazlarla tənzimlənməsi. Şablon üzrə sürətli sahə və dəmir-beton şpallı sahələrdə relsli dəmiryoluenişin ölçülmə və tənzimlənməsi. Rels xətlərinin vəziyyətinin hündürlük və səviyyə üzrə, sürətli sahələrdə dəmir-beton şpal, tavavə bloklarla olan sahələrdə hidravlik və elektrik aləti istifadə ötməklə və ağac şpallı sahələrdə elektrik aləti istifadə etməklə ölçülməvə tənzimlənməsi. Rele xətlərinin vəziyyətinin hündürlük və səviyyə üzrə girdablı yerlərdə tənzimlənməsi. Sürətli sahələrdə vədəmir-beton şpal, tava və bloklarla olan sahələrdə relsşpallı şəbəkələrin elementlərinin tək-tək dəyişdirilməsi. Avtoblokirovkanınrelsli zəncirinin saxlanma və təmiri. Şpalın yapışma çərçivəsinə boltlarla bərkidilməsi. Bitişmə yerlərini boltla bərkitmək vəboltdan açmaqla metropolitenin yerüstü xətlərinin əks relslərinin quraşdırılması. Metropolitenin yerüstü xəttinin əks relsbağlayıcı, düyünlərinin quraşdırılması. Yapışan yolların kəsişməaltı yerlərinə çərçivələrin hazırlanma və quraşdırılması, Elektrikaləti ilə hazır rels hissələrinin ayrı-ayrı elementlərə sökülməsi. Əks relsləri qoymaqla daimi keçid döşənəcəyinin quraşdırılması.Keçidin dəmir-beton döşənəcəyinin sökülməsi. Suaxıdan dəmir-beton novun quraşdırılma və sökülməsi.

§ 209 Yol montyoru

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yol örtüyünün yuxarı hissəsinin və metropolitenin yerüstü xəttinin konstruksiyalarının quraşdırma, sökülmə

və təmirində mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: konstruksiyaların quruluşunu, bitişməsiz yol və strelkalı keçirmələrin saxlanma normasını. Bitişməsiz yol və

strelkalı keçirmələrin quraşdırılmasının icra qaydalarını. Bitişməsiz yol və strelkalı keçirmələrin tənzimlənməsi üzrə işlərin icraolunma qaydalarını. Yol örtüyünün yuxarı hissəsinin qurulmasının keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. Yol nişanlarının təyinatını.Hazır dəmiryollarını hissələrlə yığan xətt və stendlərdə deşikaçan qurğunun quruluşunu və işləmə prinsipini.

İş nümunələri. Strelkalı keçirmələrin quraşdırılması və onların şpal, kiçik tirlərə başıyastı mıxvuranlarla bərkidilməsi. Uzunluq

üzrə relslərin seçilməsi və onların bucaqlıq və aralıqlar yoxlayan üzrə qoyulmasının yoxlanması. Optiki cihazlardan istifadəetməklə yolların layihə vəziyyətində qurulmasında, profildə dəmiryol, tramvay və slipli yol və metropolitenin yerüstü xətlərininvizirlənməsi. Əks relelərin qurulma və bərkidilməsi. Kronşteynlərin (çəp dayaqların) və metropolitenin xəttinin kronşteyn vəkontakt relenin yoxlanılıb düzəldilməsi. Bitişməsiz yolların bir-birinə qaynaq edilmiş relslərinin uclarının vəziyyətinin vintli dartıbyaxınlaşdıranlarla tənzimlənməsi. Tarazlayan cihazların qurulma və sökülməsi. Bitişməsiz yolların bir-birinə birləşmiş relslərininqüsurlu sahəsinin dəyişdirilməsi. Strelkalı keçirmələrin, bütöv kəsişmələrin, üfüqi və maili yolların, habelə gəmiqaldırıcıqurğuların (sliplərin) yollarının kəsişmələrinin ülgü, taraz və istiqamət üzrə ölçülmə və tənzimlənməsi. Dəmir-beton tava vəbloklarla olan yol sahəsində, relsşpal şəbəkələrin planda hidravlik cihazlarla tənzimlənməsi. Dəmir-beton tava və bloklarla olanyol sahəsində, ülgü üzrə relsli dəmiryolunun eninin ölçülmə və tənzimlənməsi.

§ 210 Yol montyoru

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yol örtüyünün yuxarı hissəsinin və metropolitenin yerüstü xəttinin konstruksiyalarının quraşdırma, sökülmə

və təmirində xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Strelkalı keçirmələrin bölgü və onların tənzimlənmə üsullarını. Əyri yol sahəsi üçün, qısaldılmış relslərin seçilmə

üsullarını. Əyintinin oxu üzrə əyri xəttin ölçülmə üsullarını. Hazır dəmiryol hissələrini yığan xəttin yığıcı dəzgahın quruluşunu vəişləmə prinsipini.

İş nümunələri. Yolların əyri sahələri üçün qısaldılmış relslərin hesablanma və seçilməsi. Uzunluq üzrə relslərin seçilməsi və

süni qurğuların körpü tirlərində künya ilə onların qoyulmasının yoxlanması. Əyintinin oxu üzrə əyri xətlərin ölçülməsihesablaşmalar dəyişmələr üzrə, layihə vəziyyətinə gətirməklə dəmiryolları və yerüstü metropoliten xətlərinin dairəvi və keçidliəyrilərinin vizirləmə və bölgüsü. Strelkalı keçirmənin bölgüsü və ayıran mexanizmi tənzimlənməklə onun yoxlanılıb düzəldilməsi.

Ayıran mexanizmi tənzimləməklə onun qurulma və tənzimlənməsi. Qaynaqla bir-birinə birləşmiş relslər ilə inventar relsləridəyişmək üçün arabacıqların qurulma və tənzimlənməsi. Hazır hissə yığan xəttin yığma dəzgahında dəmiryolunun hazırhissələrinin yığılması.

Qeyd: İşləyən metropoliten xəttinin cari saxlanmasında məşğul olan yol montyorları bu tarif-ixtisas xüsusiyyətləri üzrətarifləndirilir.

§ 211 Yol Fəhləsi

1-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Avtomobil yol və səkilərin tikinti, təmiri və saxlanmasında yardımçı işlərin yerinə yetirilməsi. İş nümunələri. Əl alətləri ilə özülün və örtüyün qardan, çirkdən və tozdan təmizlənməsi. Qum, çınqıl və qırmadaşın atılması.

Özülün və örtüyün sulanması. Sement-beton örtüyün düzəldilməsində rels-formaların səthlərinin təmizlənmə və yağlanması.Sement-beton örtüyünə qumun səpilməsi. Yol nişanları və yol avadanlıqlarının elementlərinin əl alətləri ilə təmizlənməsi.

§ 212 Yol Fəhləsi

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Avtomobil yol, onların üzərində olan süni qurğu və səkilərin tikinti, təmiri və saxlanmasında ən sadə işlərin

yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Yol-tikinti materialları, yol geyimlərinin konstruksiyası və yollarda qoyulan süni qurğuların əsas növlərini.

Asfaltbeton, sement-beton, bitummineral və digər qarışıqların hazırlanma üsullarını. Buz bağlama və qar axını ilə mübarizəüsullarını. Yol hərəkəti qaydalarını.

İş nümunələri. Yol özül və örtüklərinin düzəldilməsi və təmiri üçün yol-tikinti materiallarının bölüşdürülməsi. Yerqazan

maşından sonra təknənin (çanağın) əl ilə təmizlənməsi. Rels-formaların yamaqlanması. Özül, örtük və səki bordürlərin əl alətləriilə sökülməsi. Çimləmənin başdan-başa düzəldilməsi və təmiri. Səyyar iri xəlbirlərdə qum, çınqıl və qırmadaşın əl iləxəlbirlənməsi.

§ 213 Yol fəhləsi

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Avtomobil yolu, onların üzərində olan süni qurğu və səkilərin tikinti, təmiri və saxlanmasında sadə işlərin

yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Yol-tikinti materiallarının əsas xüsusiyyətlərini. Torpaq (qrunt) və yaxşılaşdırılmış torpaq yollarının səkilərinin və

asfaltbeton, sement-beton örtükaltı özüllərin düzəldilməsi və təmiri qaydalarını. Yolların tikintisi və təmirində tətbiq olunanmexanikləşdirilmiş alətdən istifadə qaydalarını. Mexanikləşdirilmiş alətlərin köməyilə örtük və özülün sökülmə və kəsilməsiüsullarını. Yol geyimlərinin dağılması nəticələrinin ləğvi və bərpası üsullarını. Sementbeton yolların tikintisində, rels-formalarınaltındakı özüllərin hazırlanması üsullarını. Drenajın düzəldilmə əsaslarını.

İş nümunələri. Mayak, mayak reykası, şablon üzrə qum, qum-sement, çınqıl, qırmadaşdan yol özüllərinin vərdənələmə üçün

düzəldilməsi və profilləşdirilməsi. Torpaq və yaxşılaşdırılmış torpaq yollarının profilləşdirilməsi. Yol nişanlarının qoyulması.Drenajların düzəldilməsi və təmiri. Yaxşılaşdırılmış torpaq yollarının və çınqıl qırmadaş örtüklərinin çuxur təmiri, habelə torpaqyollarının ayrı-ayrı xəritələrlə təmiri. Mexanikləşdirilmiş alətlərin köməyi ilə yol örtük və özüllərin sökülməsi. Dama-damaşəklində çimləmənin düzəldilməsi və təmiri. Yan daşların altında özüllərin düzəldilməsi. Boyunca mailliyə və köndələn profiləriayət ötməklə küvetlərin, suaparan və dağ üstü novçaların düzəldilməsi və bərpası.

§ 214 Yol fəhləsi

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Avtomobil yol, onlarda qoyulan süni qurğu və səkilərin tikinti, təmiri və saxlanmasında orta mürəkkəbli işlərin

yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Yolun düzəldilməsi və təmirində istifadə edilən materialların keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. Qış vaxtı betonlaşdırma

qaydalarını və betonun qızdırma üsullarını. Yol geyimi, süni qurğu və yol avadanlıqlarının tikinti və istismar qaydalarını. İş nümunələri. Mayak, mayak reyka və şablonlar üzrə əl alətləri ilə çınqıl və qırmadaşdan örtüyün düzəldilməsi və

profilləşdirilməsi. Ayrı-ayrı xəritələrlə qırmadaşlı, çınqıllı örtüklərin təmiri. Maşınlarla düzləndiriləndən sonra yol örtüyü səthininsonuncu hamarlanması. Səki bordurların qoyulması. Mayak və mayak reykalarının qurulması. Dayaq və boru bünövrələrininaltına qırmadaş və çınqıldan hazırlıq qatının düzəldilməsi. Yol və süni qurğulardan atmosfer yağıntılarının kənar edilməsi. Tikişinkənarının və sement-beton örtük səthinin bəzəyi və təmiri. Alçaq divar və troslu çəpərlərin qurulması və onlara qulluq edilməsi.

§ 215 Yol fəhləsi

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Avtomobil yolu, onların üzərində olan süni qurğu və səkilərin tikinti, təmiri və saxlanmasında mürəkkəb

işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Yol örtüyü və süni qurğuların vəziyyətini qiymətləndirmə metodlarını. Geodeziya alətlərinin quruluşunu və istifadə

etmə qaydalarını. Torpaq eroziyası ilə mübarizə metodlarını. Yollarda buzlaşmanı ləğvetmə üsullarını. İş nümunələri. Yol örtüyündə çəkmə yerlərinin ləğvi. Boru, nov, başlıq, istinad divar və parapetlərin qurulması və təmiri.

Avtomobil yollarının memarlıq tərtibatlı elementlərin ayrı-ayrı zədələrinin düzəldilməsi. Planda piketaj və yol elementlərininbölgüsü. Geodeziya alətlərinin köməyi ilə yol qurğularının yüksəklik nöqtələrinin müəyyən edilməsi. Süzgəcləri bərpa etməklədrenajların və daşla döşənmiş yolun qurulması və təmiri. Çəpər və siqnal qurğularının qurulması. Böyüyən dərənin bərkidilməsi.

§ 216 Yuyuntu xəritələrinin fəhləsi

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Qurğunun yuyuntusunda, bəndləri qurmaqla və bəndsiz pulpların müəyyən edilmiş yerə atılmasında vəqurğuların birtərəfli yuyuntusunda qruntun suyun altında qoyulması.

Bilməlidir: Qruntların və ağac materialların əsas növlərini. Pult istiqamətləndirici yerdəyişən lövhə, nov və çıxıntıların

növlərini və təyinatını. Qruntun qoyulmasında və torpaq qurğularının yuyuntusunda işarəvermə qaydalarını. Yuyuntu xəritəsindəqruntun qoyulmasının əsas qaydalarını. Ağac materiallarının kobud emal edilmə üsullarını. Sadə ağac konstruksiyalarınınsökülmə üsullarını. İlmə, ilişdirici ləvazimat və takelaj növlərini. Boru və ağac materiallarının yerdəyişmə qaydalarını.

İş nümunələri. Daşınan lövhə, çıxıntı və novların köməyi ilə yuyuntu xəritəsində pulp axınının paylaşdırılması. Lekal üzrə

yuyulmuş qruntdan düzəldilmiş bəndin bərpa edilməsi və artırılması. Ağac materiallarının kobud, yonulma, eninə mişarlanma vəqabığının soyulması. Tənzimləyici pulpalarının uzadılma və qısaldılması. Pulp axınının bir xəritədən digərinə keçirilməsi.Şandorlu taxta və şaquli qol borularının qurulması. Pulpaxıdan qanov və zumpfların təmizlənməsi. Yuyuntu və zibilin yuyuntuqurğuları sərhədindən yığışdırılması. Sadə ağac konstruksiyalarının sökülməsi. Boru və digər yüklərin inventar stroplarlaquraşdırıcı ilmə, çənbər və qarmaqla ilişdirilməsi. Ağac materialların ilmələnməsi.

§ 217 YUYUNTU XƏRİTƏLƏRİNİN FƏHLƏSİ

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sahə təzyiqsiz torpaq qurğu və qalaqların enli profilli və ensiz profilli hissələrinin yuyuntusunda qruntun

qoyulması. Bilməlidir: Qruntların əsas xüsusiyyətlərinin və hidravlik nəql edilmənin çətinliyi üzrə onların təsnifatını. Təzyiqsiz torpaq

qurğularının yuyuntu qayda və üsullarını. Əl alətləri ilə ağac materiallarının emal edilmə üsullarını. Su axıdan qurğuları. İş nümunələri. Təzyiqsiz torpaq qurğuları və qalaqların yuyuntu prosesinin idarə edilməsi. Su axıdan qutu, nov və zumpfların

qurulma və artırılması. Suaxıdan sistemi tənzimləməklə kölcüyün lazımi səviyyəsini (horizontunu) saxlamaq. Suaxıdan qutu,dayaq və estakada detallarının hazırlanma və təmiri. Şalbanın haşiyəli və dairəvi yonulması.

§ 218 YUYUNTU XƏRİTƏLƏRİNİN FƏHLƏSİ

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Təzyiqli torpaq qurğularının enli profilli və ensiz profilli hissələrinin yuyuntusunda, hidrotexniki qurğu

boşluqlarının yuyuntusunda, dəmiryol xətti və avtomobil yollarının torpaq bəndinin qurulmasında, körpülərə yanaşmalarınyuyuntusunda qruntun qoyulması.

Bilməlidir: Təzyiqli torpaq qurğularının enli profilli və ensiz profilli hissələrinin yuyuntusunda, hidrotexniki qurğu

boşluqlarının yuyulmasında, dəmiryol xətti və avtomobil yollarının torpaq bəndinin çəkilməsində, körpüyə yanaşmanınyuyuntusunda qruntun qoyulma qayda və üsullarını. Təzyiqli torpaq qurğularının yuyuntusunun icra olunma qaydalarını vəonlara qoyulan texniki tələbləri. Drenaj sistemini.

İş nümunələri. Təzyiqli torpaq qurğu, dəmiryol xətti və avtomobil yolunun torpaq bəndi, körpüyə yanaşma və ya hidrotexniki

qurğu boşluqlarının yuyuntusunda yuyuntu prosesinin idarə edilməsi (profil hissələrində qruntun qoyulması, gölməciyindərinliyi və sərhədlərini dəyişməklə fraksiya üzrə qurğular, pulp axınlarının istiqamətinin dəyişilməsi, habelə pulp çıxıntılarınınyerdəyişməsi). İşçi pulpkəməri və gölməçə sərhədinin oxunun bölgüsü. Suyığıcı sistemlərin tutulması, şandor və qol borularınoptimal qurulma hündürlüyünü seçməklə su axıdan quyuların artırılması. Gilli hissə yuyuntusuna gözəyarı qiymət verilməsi.

§ 219 YUYUNTU XƏRİTƏLƏRİNİN FƏHLƏSİ

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Xüsusi vacib özəkli təzyiqli torpaq qurğularının yuyuntusunda qruntun qoyulması. Bilməlidir: Özəyin formalaşdırma üsullarını. Özəkli torpaq qurğularının yuyuntusunda, o cümlədən qış vaxtı, işin icra

qaydalarını və texniki tələbləri. İşin nümunələri. Xüsusi vacib özəkli torpaq qurğularının yuyuntu prosesinin idarə edilməsi. Qurğunun gövdəsində qoyulmuş

qruntun müəyyən edilmiş qranulometrik tərkib və sıxlığa uyğun gəlməsi. Xüsusi vacib özəkli torpaq sistemlərin qurulma vəartırılması, bu qurğularda su axıdan sistemlərin tutulması. Plan və hündürlük üzrə qruntun qoyulma texnologiyasına riayətolunması.

§ 220 Yüksək gərginlikli hava xətti və kontaktşəbəkələrinin quraşdırılması üzrə elektrik

montyoru-xətt çəkən

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kontakt şəbəkələrin elektrikötürücü hava xətlərinin və açıq paylaşdırıcı qurğuların qurulmasında ən sadəişlərin icrası.

Bilməlidir: Xətti armatur, izolyator, naqil və burazların əsas markalarını. Polad və metizlərin əlamətlərini. Antiseptik tərkiblərlə

rəftar etmə qaydalarını. Ağac materiallarına antiseptik tərkiblərinin çəkmə üsullarını. Əl üsulu ilə yerləbirləşənlərin dərinləşdirməüsullarını. Naqillərin və yerləbirləşmə şinlərinin rənglənmə üsullarını. Dəmiryol nəqliyyatında siqnalizasiya qaydalarını. Əl alət vələvazimatlarının ad və təyinatını.

İş nümunələri. Dəqiq ölçülər tələb olunmayan xırda bərkitmə detallarının hazırlanması. Yerləbirləşmələrin əl üsulu ilə

dərinləşdirilməsi. Qurulmamış metal EVX (elektrik verilişi xətləri) konstruksiya və açıq yarımstansiyaların pasdan təmizlənməsi.Söykənmələr və yerləbirləşmə şinlərin bərkitmə detallarının rənglənməsi. Ağac dayaqlarına fırça ilə antiseptik tərkiblərinçəkilməsi. Əl üsulu ilə naqil və burazların açılması. Barabanlardan örtüklərin çıxarılması və onların sökülməsi. Yüklərin üfüqi nəqledilməsi.

§ 221 Yüksək gərginlikli hava xətti və kontakt

şəbəkələrin quraşdırılması üzrə elektrikmontyoru - xətt çəkən

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Elektrikötürücü hava xətlərinin, kontakt şəbəkələrin və açıq paylaşdırıcı qurğuların qurulmasında sadə işlərin

icrası. Bilməlidir: Bərkitmə detal, armatur, izolyator, naqil və burazların növlərini. Sadə elektrikləşdirilmiş və pnevmatik əl alətlərinin

quruluşunu. Gərginliyi 20 kv-a qədər olan elektrikötürücü hava xətti dayaqlarının tiplərini. Dayaq və açıq yardımçı stansiyalarınınelektrik konstruksiyaları üçün bünövrələrin əsas tiplərini və onların qurulma üsullarını. Sadə takelaj vasitələrindən istifadə etməqaydalarını və onların quruluşunu. Yerləbirləşdirmə və sıfırlaşdırma qaydalarını.

İş nümunələri. Qurulmamış dayaq və konstruksiyaların qarmaq, və izolyatorla təchiz edilmə və armaturlaşdırılması. Gərginliyi

20 kv-a qədər olan elektrikötürücü hava xətti üçün, izoləedici asmalarda izolyator və xətti armaturların yığılması. Barabanıqoymaqla polad kanat, tros və birdamarlı naqillərin açılması. Gərginliyi 20 kv-a qədər olan elektrikötürücü hava xəttinin birsütunlu dayaqlarına naqillərin qaldırılması. Elektrikötürücü hava xətti və kontakt şəbəkələrinin yerləbirləşmə və sıfırlamalarınınquraşdırılması. Mexanikləşdirilmiş alətlərlə yerləbirləşmələrin dərinləşdirilməsi. Naqil və trosların kəsilmə və doğranması. Dəmir-beton konstruksiyaların hidroizolyasiyası. Qurulmamış dayaq və açıq yardımçı stansiya konstruksiyalarının rənglənməsi. Naqil vəburazların barabana sarınması. Barabanın sarınmış naqil və troslarla olan barabanın örtülməsi. Dayaqların nömrələnməsi.Dayaqlarda cədvəl və plakatların bərkidilmə-si. Gərginliyi 1 kv-a qədər olan elektrikötürücü hava xətti və kontakt şəbəkələrin naqilvə burazlarının sökülməsi.

§ 222 Yüksək gərginlikli hava xətti və kontakt

şəbəkələrin quraşdırılması üzrə elektrikmontyoru - xətt çəkən

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kontakt şəbəkələrin elektrikötürücü hava xətlərinin və açıq paylaşdırıcı qurğuların qurulmasında orta

mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Kütləsi 5 t-a qədər olan açıq yardımçı stansiya konstruksiyalarının dayaqlarının yığılma üsullarını. KütLəsi 1,5 t-a

qədər olan dayaq və açıq yardımçı stansiya konstruksiyalarının qurulma üsullarını. Gərginliyi 220 kv-a qədər olan elektrikötürücüxətti üçün izolyasiyaedici asmalarda izolyator və armaturların tərtibetmə və yığılma qaydalarını. Kəsiyinin sahəsi 70 mm2-ə qədərolan bütün markalı naqillərin birləşmə və qoşulma üsullarını. Naqil və burazların qaldırılma və dayaqlarda bərkidilmə üsullarını.Bütün markalardan olan polad kanat naqillərdən şin, atma enmələri və ilmələrin hazırlanma və qurulma üsullarını, təyinatını.Dayaqlarda yük məhdudlaşdırıcı və fider kronşteynlərinin qurulma üsullarını. Boşaldıcıların (gərginliyi azaldanların) qurulmaüsullarını. Keçidlər üçün mühafizə növləri və onların qoyulma üsullarını. Mexanikləşdirilmiş takelaj avadanlıq və alətlərindənistifadə etmə qaydalarını.

İş nümunələri. Kütləsi 5 t-a qədər olan dayaq və açıq yardımçı stansiya konstruksiyalarının yığılması. Kütləsi 1,5 t-a qədər olan

dayaq və açıq yardımçı stansiya konstruksiyalarının qurulma və sökülməsi. Burazların açılması və gərginliyi 500 kv-a qədər olan

elektrikötürücü hava xətti dayaqlarına qaldırılması. Naqillərin açılması və gərginliyin 150 kv-a qədər olan elektrikötürücü havaxətti dayaqlarına qaldırılması. Naqil və burazlardan enmə, atma, ilmə və yarımilmələrin hazırlanması. Boşaldıcıların qoyulması.Keçidlər üçün mühafizənin hazırlanması və qurulması. Gərginliyin 220 kv qədər olan elektrikötürücü hava xəttinin izolyasiyaasmalarında izolyator və armaturların yığılması. Kəsiyinin sahəsi 70 mm2-ə qədər olan naqil və burazların birləşdirilməsi. Yerdənyükdaşıyan burazlarda hissəli və elastik simlərin nişanlanma və qurulması. Armaturların konsol və əyilgən, köndələn atılanqoyulmalarda qurulması. Dayaqlarda müvazinətləşdirilmiş ankerləmənin yük məhdudlaşdırıcısı, fiksator və fiderkronşteynlərinin qurulması. Yerdən yükdaşıyan burazların dayaqlara asılması. Yerdə orta ankerlənmənin quraşdırılması. Yerdənizolyatorların naqil və burazlara keçirdilməsi. Relslərarası birləşmələrin quraşdırılması. Gərginliyi 1 kv qədər olan elektrikötürücühava xəttində naqillərin quraşdırılması. Burazlı dartıcıların hazırlanması və dayaqlara birləşdirilməsi. Sərt köndələn tirlərinkomplektləşdirilməsi. Qurulmuş dayaq və açıq yardımçı stansiya konstruksiyalarının rənglənmə-si. Gərginliyin 1 kv-dan 150 kv-aqədər olan elektrikötürücü hava xətti və kontakt şəbəkələrinin naqil və burazlarının sökülməsi. 20 kv-a qədər olan elektrikötürücüxətt dayaqlarının düzəldilməsi. Dəmir-beton kabel kanalları və açıq yardımçı stansiya qəza yağaxıdıcılarının qurulması. Havaxətinin binaya girəcəklərinin quraşdırılması.

§ 223 Yüksək gərginlikli hava xətti və kontakt

şəbəkələrin quraşdırılması üzrə elektrikmontyoru-xətt çəkən

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Elektrikötürücü hava xətləri, kontakt şəbəkə və açıq paylaşdırıcı qurğuların qurulmasında mürəkkəb işlərin

icrası. Bilməlidir: Çala və elektrikötürücü hava xətti və kontakt şəbəkələrinin piketlərndə svayların (payaların) salınma yerinin bölgü

üsullarını. Kütləsi 5 t-dan 10 t-a qədər olan açıq yardımçı stansiya dayaq və konstruksiyalarının yığılma üsullarını. Kütləsi 1,5 t-dan5 t-a qədər olan açıq yardımçı stansiya dayaq və konstruksiyalarının qurulma üsullarını. Gərginliyi 220 kv-dan artıq olanelektrikötürücü xətti üçün, izolyasiya asmalarında izolyator və armaturların tərtibetmə və yığılma qaydalarını. Kontakt şəbəkələrinelektrikötürücü hava xətti naqillərində fazaları müəyyənetmə qaydasının və sxemlər üzrə yerinə yetirilmiş işin yoxlanmaüsullarını. Kəsiyinin sahəsi 70 mm2-ə artıq olan naqil və burazların birləşdirmə üsullarını. Əlvan metallardan çoxsimli naqillərinaçılma üsullarını. Burazların açılması. Gərginliyi 500 kv-dan artıq olan elektrikötürücü hava xəttinin dayaqlarına, habelə naqillərinaçılması və gərginliyi 150 kv-dan 500 kv-a qədər olan elektrikötürücü hava xəttinin dayaqlarına qaldırılma qaydasını.Elektrikötürücü hava xətti naqil və burazlarında distansiya dirəkləri və vibrasiya söndürücüləri və kontakt naqilinməhdudlaşdırıcılarının qurulma üsullarını. İlmə, yarımilmə, əyilgən köndələn tir, birləşdirmə, ankerli hissələrin quraşdırma,seksiyalı ayırıcıların quraşdırma və tənzimləmə üsullarını. Gərginliyi 150 kv-a qədər olan elektrikötürücü xətlərində naqil vəburazların, mənzil və stansiyalarda kontakt asmaların zəncirlərinin tənzimləmə qaydalarını. Kontakt şəbəkə dayaqlarında sərtankerləmə üsullarını. Gərginliyi 500 kv-a qədər olan elektrikötürücü hava xətti dayaqlarında naqil və burazların təzədən yığılmaüsullarını. Kontakt şəbəkələrin strelka və kəsişmələrinin quraşdırma və sökülməsi.

İş nümunələri. Kütləsi 5 t-dan 10 t-a qədər olan açıq yardımçı stansiya dayaq və konstruksiyalarının yığılması. Bünövrədə

qurulan buraz dartıcılarında olan dayaqlarından savayı, kütləsi 1,5 t-dan 5 t-a qədər olan açıq yardımçı stansiya dayaq vəkonstruksiyalarının qurulma və sökülməsi. Kəsiyinin sahəsi 70 mm2-dən artıq olan naqil və burazların birləşdirilməsi. Əlvanmetallardan olan çoxsimli naqil açılması. Burazların açılması və gərginliyi 500 kv-dan artıq, naqillərin isə 150 kv-dan 500 kv-aqədər olan elektrikötürücü hava xətti və dayaqların qaldırılması. Milli izolyatorlarda naqillərin bərkidilməsi. Gərginliyi 220 kv-danartıq olan elektrikötürücü hava xətti üçün izolyasiya asmalarında izolyator və armaturların yığılması. Naqil və burazlarda vibrasiyasöndürücü və distansiya dirəklərinin qurulması. Gərginliyi 500 kv-a qədər olan elektrikötürücü hava xətti dayaq-larında naqil vəburazların yenidən yığılması. Gərginliyi 150 kv-a qədər olan elektrikötürücü hava xətlərində naqil və burazların dartılma vətənzimlənməsi. İlmə və yarımilmələrin quraşdırılması. Ankerli hissələrin üçaşırımlı birləşmə şleyflərinin quraşdırılması.Quraşdırıcı vışkadan hissəli və elastik simlərin qurulması. Kontakt naqilinin məhdudlaşdırıcısının qurulması. Biryollu və ikiyollukonsolların qurulması. Əyilgən köndələn tirlərin quraşdırılması. Quraşdırıcı vışkalardan orta ankerləmənin quraşdırılması. Bütüntiplərdən olan elektrik birləşdirici və ayırıcıların qurulması. Yükdaşıyan buraz, qidalandıran və gücləndirən naqillərin sərtankerlənməsi. Konsol dayağının altına zəncirli asılmanın qaldırılması və yəhərə keçirilməsi. Gərginliyi 150 kv-dan artıq olanelektrikötürücü hava xətti naqil və burazlarının sökülməsi.

§ 224 Yüksək gərginlikli hava xətti və kontakt

şəbəkələrin quraşdırılması üzrə elektrikmontyoru – xətt çəkən

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kontakt şəbəkələrin elektrikötürücü hava xətlərinin və açıq paylaşdırıcı qurğuların qurulmasında xüsusi

mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Kütləsi 10 t-dan artıq olan açıq yardımçı stansiya dayaq və konstruksiyalarının yığılma üsullarını. Kütləsi 5 t-dan

artıq olan açıq yardımçı stansiya dayaq və konstruksiyalarının, habelə dartılmada bərkidilən oynaq birləşmələrdə olan dayaqlarınqurulma üsullarını. Bünövrələrin qurulma və yoxlanılıb düzəldilmə qaydalarını. Bütün gərginlikdə xətlərlə naqillərin yerdəyişməqurğularının quraşdırma qaydalarını. Keçidlərdə naqil və burazların quraşdırma qaydalarını. Kontakt naqili və yükdaşıyanburazların müvazinətləşdirilmiş ankerləmə üsullarını. Zəncirli asma dartıcıları, ankerli hissələrinin birləşmələri, hava strelkaları,sünü qurğularda kontakt şəbəkələri, seksiyalı izolyatorların quraşdırma üsullarını. Magistral və stansiya dəmir yol xəttlərindəmetal, dəmirbeton və ağac dayaqların qurulma və yoxlanılıb düzəldilmə üsullarını. Vertolyotların köməyi ilə elektrikötürücü havaxəttinin çəkilməsində quraşdırma işlərinin yerinə yetirilmə üsullarını. Naqil və burazların quraşdırılmasında tətbiq edilən yerinidəyişən radiostansiyaların növlərini və onlarla rəftar etmə qaydalarını.

İş nümunələri: Kütləsi 10 t-dan artıq olan açıq yardımçı stansiya dayaq və konstruksiyalarının yığılması. Kütləsi 5 t-dan artıqolan açıq yardımçı stansiya dayaq və konstruksiyaları və dartıcılarda bərkidilən şarnirli birləşmələrdə olan dayaqların qurulma vəsökülməsi. Bünövrələrin qurulma və yoxlanılıb düzəldilməsi. Keçidlərdə naqil və burazların quraşdırılması. Bütün gərginliklixətlərdə naqillərin yerdəyişin qurğularının quraşdırılması. Kontakt naqillərin dartılmasının müvazinətləşdirilmə düyünlərininquraşdırılması. Kontakt naqilin və yükdaşıyan burazın müvazinətləşdirmə ankerlənməsi. Zəncirli asmaların yerini müəyyən edəndartıcıların, anker hissələrin birləşmələri, hava strelkaları, süni qurğularda kontakt şəbəkələri və seksiyalı izolyatorlarınquraşdırılması. İstismarda olan magistral dəmir yollarında metal, dəmir-beton və ağac dayaqların qurulması. Gərginliyi 150 kv-dan artıq olan elektrikötürücü xətlərində naqil və burazların dartılma və tənzimlənməsi. Vertolyotların köməyi ilə bünövrə vədayaqların qoyulması, naqil və burazların açılması. Gərginliyi 200 kv-a qədər olan elektrikötürücü hava xətti trasslarının bölgüsü.Gərginliyi 20 kv-dan artıq olan elektrikötürücü hava xətti dayaqlarının düzəldilməsi.

§ 225 Kabel şəbəkələri üzrə elektrik quraşdırıcısı

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kabel şəbəkələrinin quraşdırılma və sökülməsində ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Kabellərin əsas markalarını. Əlvan və qara metalların əlamətlərini. Elektrik konstruksiyaların hazırlanma və

quraşdırılmasında tətbiq edilən əsas materialları. Bərkitmə detal və xırda konstruksiyaların əsas növlərini. Elektrik quraşdırmaişlərində tətbiq edilən alətlərin əsas növlərini. Ən sadə elektrik sxemləri.

İş nümunələri. Bərkitmə detallarının qoyulma və bağlanması. Kabelin yuxarı cüt örtüyünün əl üsulu ilə çıxarılması. Dəqiq

ölçülər tələb olunmayan xırda bərkitmə detal və aralıq qatların hazırlanması. Kabellərin rənglənməsi. Xəndək və qanovlardakabellərin örtülməsi. Əl alətləri ilə hazır nişanlanma üzrə yuva, deşik və şırımların açılması.

§ 226 Kabel şəbəkələri üzrə elektrik quraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kabel şəbəkələrinin quraşdırılma və sökülməsində sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Bərkidici detalların əsas növlərini. Alətdə sadə cihaz, elektrik aparatları, tətbiq edilən elektrikləşdirilmiş və

pnevmatik alətlərin elektrik aparatlarının quruluş əsaslarını. Sadə elektrik sxemləri. Sadə takelaj vasitələrinin quruluşu və ondanistifadə edilmə üsullarını. Elektrik-quraşdırma işlərində tətbiq edilən qaynaq avadanlıqlarının növlərini və onlardan istifadə etməqaydalarını. Elektrik-quraşdırma işini yerinə yetirmək üçün material və avadanlıqların komplektləşdirilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Uclarını müvəqqəti bağlamaqla gərginliyi 10-a kv qədər olan kabelin kəsilməsi. Bütün növ kabellərin divar və

örtükdən keçid yerlərinin bağlanması. Kabellərin çəkilməsində yardımçı işlərin yerinə yetirilməsi. Bilərzik və kabel uclarınıbağlayan hissələrin kəsilməsi. Hazır nişanlanma üzrə mexanikləşdirilmiş alətlə yuva, deşik və şırımların açılması. Kabellər üçünbölüşdürücü qutuların qoyulması. Yaşayış, mədəni-məişət və inzibati binalarda elektrik-quraşdırma işlərinin yerinə yetirilməsiüçün material və avadanlıqların komplektləşdirilməsi.

§ 227 Kabel şəbəkələri üzrə elektrik quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kabel şəbəkələrinin quraşdırılma və sökülməsində orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: İzolyasiyanın müqavimətinin ölmə üsullarını. Orta mürəkkəbli elektrik sxemlərini. Kəsiyinin sahəsi 70 mm2 qədər

bütün markalardan olan kabellərin birləşməsi, ucların bağlanması və kabel damarlarının birləşməsi. Polad və plastmas boru vəkabellərin markalanma üsullarını. Yüklərin ilmələnmə və yerdəyişmə qaydalarını. Mexanikləşdirilmiş takelaj avadanlığındanistifadə etmə üsullarını və onun quruluşunu. Porşenli-quraşdırıcı tapançaların qurulmasını hidravlik və zərbəli-fırlanan alətlərinquruluşunu, onlara xidmət göstərmək və onlardan istifadə etmə qaydalarını. Qurutma üçün aparaturaların quruluşunu və yağıntökülməsini. Sənaye, bina və mühəndis qurğularında elektrik quraşdırma işini yerinə yetirmək üçün, material və avadanlıqlarınkomplektləşmə qaydalarını.

İş nümunələri. Kəsiyinin sahəsi 70 mm2 qədər bütün markalardan olan kabellərin qaynaqdan savayı bütün üsullarla

birləşdirmə. uclarının bağlanması və bir-biri ilə birləşməsi. Qoruyucu qurğu, örtük və çəpərlərin qurulması. Çəkilmiş boru vəkabellərin markalanması. Porşenli quraşdırıcı tapançanın köməyi ilə konstruksiya və aparatların bərkidilməsi. Kabel damarınaucluqların lehimlənmə və ya preslənməsi. Dəmir bənd və metal dayaq konstruksiyaların qurulması. Konstruksiyalarınyapışdırmaqla bərkidilməsi. Polad və plastmas boruların şırımlarda, döşəmə, divar, ferma və sütun üzrə çəkilməsi. Kabel novları,deşilmiş quraşdırma profillərin və polad qutuların çəkilməsi. Sənaye bina və mühəndis qurğularında elektrik quraşdırma işiniyerinə yetirmək üçün material və avadanlıqların komplektləşdirilməsi. Gərginliyi 1 kv-a qədər olan kabellərdə bütün növ ucbağlamaları və birləşdirici bilərziklərin quraşdırılması. Gərginliyi 10 kv-dan artıq olan kabel və yağla doldurulmuş kabellərinkəsilməsi. Kabel bilərzikləri və qıfların bərkidilməsi. Kabel uclarının qurğuşun başlıqlarla tutulması. Qaynara vermək üçün kütləvə lehimlərin hazırlanması. Quyularda yağ doldurulmuş kabel zirehlərinin bərkidilməsi. Ekranın sarınması. Kabel girəcəklərininqurulması (partlama təhlükəli zonadan savayı) İzolyasiyanın müqavimətinin ölçülməsi. Yağ nümunələrinin yoxlama üçünseçilməsi. Yağ doldurulmuş kabel borularının zədələnmiş səthlərinə korroziyaya qarşı örtüyün çəkilməsi.

§ 228 Kabel şəbəkələri üzrə elektrik quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kabel şəbəkələrinin quraşdırılma və sökülməsində mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Kabellərin çəkilməsində dayaq konstruksiya və trasların yerinin nişanlanma qaydalarını. Stenlərdə və

emalatxanalarda naqil düyünlərini hazırlamaq üçün, kabel çəkilmə yerlərinin ölçülməsi və eskizlərin tərtib edilmə qaydalarını.Yerinə yetirilmiş çəkilmədə fazaların yerləşdirmə qaydasını və yerinə yetirilmiş sxemin yoxlanma metodlarını. Gərginliyi 10 kv-aqədər olan güc və nəzarət kabellərin hazırlama və quraşdırılma üsullarını.

İş nümunələri. Gərginliyi 10 kv-a qədər olan kabellərdə bütün növ uc bağlama və birləşdirici bilərziklərin quraşdırılması.

Kəsiyinin sahəsi 70 mm2-dan artıq olan kabellərin uclarının bütün üsullarla bağlanması və onların birləşdirilməsi. Birləşdiriciqurğuşun bilərziklərinin hazırlanması. Güc və nəzarət kabellərin (yağ doldurulmuşdan savayı) xəndək, növ, tunel və binadaxilində (partlama təhlükəli zonadan savayı) kabel qoruyucularını tətbiq etmədən bütün üsullarla qoyulması. Kabellərinmarkalanması, girəcək qurğuların, ayırıcı və neytrallerlərin qoyulması və çıxarılması. Fazaların müəyyən edilməsi. Kabellərinbağlanmağa hazırlanması. Yağın təzyiqinin ölçülməsi. Yağ doldurulmuş kabel xətləri üçün, yağ verən aqreqatların quraşdırılması.Üçağızlı ayırıcıların hazırlanma və yığılması.

§ 229 Kabel şəbəkələri üzrə elektrik quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kabel şəbəkələrinin quraşdırılmasında xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Gərginliyi 10 kv-dan artıq olan güc nəzarət kabellərin hazırlanma və quraşdırma üsullarını. Elektrik-texniki

qurğuların quruluşunu. Obyektlərin istismara təhvil verilməsinin texniki şərtlərini. Partlama təhlükəli zonalarda işin yerinəyetirilməsi qaydalarını.

İş nümunələri. Kabellərin çəkilmə traslarının nişanlanması. Partlama təhlükəli binalarda kabellərin çəkilməsi. Su anbarlarında

bütün növ güc və nəzarət kabellərin qoyulması. Yağla doldurulmuş növ kabellərin qoyulması. Gərginliyi 10 kv-dan artıq olankabellərdə bütün növ uc bağlama və birləşdirici bilərziklərin quraşdırılması. Qruntda deşiklərin açılması. Bilərzik və borukəmərinin qurudulma, vakuumlaşdırma və azotla doldurulması. Qurğularda yağın qazdan təmizlənməsi. Təzyiq çənlərinəcərəyanın verilməsi və dəyişdirilməsi. Yağ verən sistemlərin sınaqdan keçirilməsi. Təzyiq ötürücülərinin qoyulması.Transformatorların söykənmə xətti kabel girəcəklərin quraşdırılması, onların vakuumlaşdarılması və yağla doldurulması. Mənfitemperaturlar olduqda kabellərin qızdırılması.

§ 230 KESSONÇU – APARATÇI

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Şlyuz aparatlarına xidmət göstərmək üzrə orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Şlyuz aparatlarının kamerayanı yerlərin və mərkəzi kameraların quruluşunu. Şlyuz aparatından adamların girib-

çıxma qaydalarını. Qoruyucu ləvazimat, ölçü, cihaz və siqnalizasiyanın yerləşmə və quruluşunu. İş nümunələri. Fəhlələrin şlyuz aparatlarından girib və çıxması, şlyuzların açılması və bağlanması. Kamera yanı yerlərə

yüklərin qəbulu və ya boş badya və vaqonetkaların verilməsi. Material, avadanlıq və alətlərin kamerayanı yerlərə ötürülməsi.

§ 231 Kessonçu – aparatçı5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Şlyuz aparatlarına xidmət göstərmək üzrə mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Müxtəlif sistemli şlyuz aparatlarının quruluşunu. Şlyuz aparatından badya, alət, material və avadanlıqların qəbul və

verilmə qaydalarını. İş nümunələri. Şlyuz aparatından badya, alət, material və şlyuz aparat qapılarının açılma və bağlanma avadanlıqların qəbul və

verilməsi. Şaxta borularının quraşdırılması və sökülməsi. Şlyuz aparatının sökülməsi. Poliplastların yığılması və ötürülməsi.Blokların bərkidilməsi və polad kanat düyünlərinin toxunması. Şaxta borularının uzadılması və sökülməsi. Şlyuz aparatında relsyollarının qurulması.

§ 232 Kessonçu – aparatçı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Şlyuz aparatının qaldırıcı mexanizmlərinin idarə olunması və xüsusi mürəkkəbli quraşdırma və sökülmə

işlərinin icrası. Bilməlidir: Kesson avadanlıqlarının quraşdırma və kesson işlərinin istehsal qaydalarını. Şlyuz aparatı işçi kamerasından alət,

material və avadanlıqların buraxılma qaydalarını. İş nümunələri. Badyaların endirmə və qaldırılması. İşçi kameradan alət, material və avadanlıqların keçirilməsi. Şaxta boru-ları

boyunca tirlərin qoyulma və çıxarılmasında sıxılmış havanın təzyiqinin tənzimlənməsi. Araya qoyulan elementləri düzməklə vəflansları boltlarla birləşdirməklə şlyuz aparatının mərkəzi kamerasının qurulması. Kamerayanı yerlərin və qapıların qoyulması.

§ 233 KESSONÇU - QAZMAÇI

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kessonda torpağın qazılması və nəql edilməsi üzrə mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Torpaqların əsas xüsusiyyətlərini və onların əl və mexanikləşdirilmiş alətlə qazılma üsullarını. Şlyuz aparat və

istifadə edilən qaldırıcı-nəqliyyat qurğularının quruluşunu. Kessonlarda işi yerinə yetirərkən yüklərin storplama və nəql edilməüsullarını.

İş nümunələri. Kessonda əl və ya pnevmatik alətlərlə, torpağı atmaq və badyaya doldurmaqla qazmaq. Şpurların qazılması.

Kessonun kamerasında torpağın verilmə və materialların qəbulu. Kessonun kamerasında şpal qəfəslərinin qurulma və sökülməsi.

§ 234 Kessonçu – qazmaçı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Torpağın qazılması və kessonun kamerasının doldurulması üzrə xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Hidromonitorlarla Torpağın qazılma üsullarını. Sifondan istifadə etmə qaydalarını. Quraşdırma işlərinin istehsal

qaydalarını. İş nümunələri. Kessonun bıçağı altında torpağın qazılması. Kessonun altlıqdan götürülməsi və oturdulması. Hidromonitoru

tətbiq etməklə kessonda torpağın qazılması. Kessonun endirmə prosesində kessonun bıçağı altından maneələrin götürülməsi.Kesson kamerasının doldurulmasında, beton, yontalanmış daşdan olan betonun qoyulması. Şaxta boruları boyunca tirlərinqoyulma və çıxarılması.

§ 236 KESSONÇU – ELEKTRİKQURAŞDIRICISI

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Şlyuz aparatı və kessonda elektrik avadanlıqlarının quraşdırma, xidmət və təmiri. Bilməlidir: Kesson avadanlıqları və telefon rabitə sistemlərinin quruluşunu. İşarəvermə qaydalarını. İş nümunələri. Kesson elektrik-avadanlıq, elektikaparat, armatur, telefon, bütün növ elektrik kəmərlərinin və siqnalizasiya

sistemlərinin quraşdırma və sökülməsi. Gərginlik altında quraşdırmanın düzgünlüyünün yoxlanması. Şəbəkə və elektrikqurğularının işində qeyri-sazlığın müəyyənləşdirilməsi və aradan götürülməsi.

§ 237 KESSONÇU – ÇİLİNGƏR

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Şlyuz aparatı və boru kəmərlərinin armaturlarının quraşdırılması və sökülməsi üzrə ortamürəkkəbli işlərinicrası.

Bilməlidir: Səsli siqnalizasiya qaydalarını. Şlyuz aparat və boru kəmərlərinin armaturlarının quruluşunu. İş nümunələri. Kessonun bıçaq hissələrinin qoyulması. Şlyuz aparatının avadanlıqlarının sökülməsi (bucurqadlar,

reduktorlar). Yuyulan (su ilə əlaqədə olan) ləvazimatların quraşdırılması və sökülməsi. Sifonlu, havaüfürən, sutəzyiqli vəpulpakəməri xətlərinin quraşdırma və sökülməsi.

§ 238 Kessonçu – çilingər

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kesson avadanlıqları mexanizmlərinin quraşdırılması və cari təmiri üzrə mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Şlyuz aparatlarının quruluşunu. Kesson avadanlıqlarının istismar qaydalarını, hidromonitor, hidroelevator və

torpaqsoran qurğuların quruluşunu. Mexanizmləri yağlamaq üçün işlədilən sürtgü və yağların xüsusiyyət və istifadə etməüsullarını.

İş nümunələri. Qaldırıcı mexanizm və şlyuz aparatları armaturlarının təmiri. Sifonlu, havaüfürən, sutəzyiqli və pulpakeçirdən

boru kəmərlərinin, hidromonitor və hidroelevatorların təmiri. Kessonda hidromexanizasiya avadanlıqlarının quraşdırılması. Şaxtaboru hissələrinin qurulması. İstiqamətverici planka və pilləkənlərin qurulması.

§ 239 Kessonçu - çilingər

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Şlyuz aparatlarının bütün sistemlərinin mexanizm və armaturlarının quraşdırılması üzrə xüsusi mürəkkəbli

işlərin icrası. Bilməlidir: Avadanlıqların quraşdırma və cari təmirinin icra qaydalarını. Nəzarət cihazlarının göstərdiyinin düzgünlüyünün

yoxlama üsullarını. İş nümunələri. Bütün növ və şlyuz aparatlarının armatur qaldırıcı mexanizmlərinin quraşdırılması.

§ 240 Kənd təsərrüfatı avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kənd təsərrüfatı avadanlığı və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Avadanlıqların açılma üsullarını. Ən sadə takelaj ləvazimatlarının növləri və onların tətbiq edilmə üsullarını.

Avadanlıq detallarına sürtgünün çəkilmə üsullarını. Çilingər alətlərinin təyinatını. İş nümunələri. Qeyri-vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlıqların açılması. Aparat və avadanlıqda nömrə

lövhəciklərinin hazırlanma və qurulması.

§ 241 Kənd təsərrüfatı avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kənd təsərrüfatı avadanlığı və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında sadə işlərin icrası. Bilməlidir: İşlədilən materialların əlamətlərini. Qeyri mürəkkəb quraşdırma işlərinin yerinə yetirilmə üsullarını. Sadə takelaj

vasitələrindən istifadə edilmə qaydalarını və onların quruluşunu. İş nümunələri. Ülgü üzrə detalların nişanlanması. Deşiklərin dişli çarx və burğu ilə deşilməsi. Yivli və flanslı birləşmələrin

yığılması. Yivlərin əl alətləri ilə kəsilməsi. Altlıq və aralıqların hazırlanması. Metalkonstruksiyaların düzəldilməsi. Qovuşmalarınquraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi. Boru yuvalarının təmizlənməsi, boru uclarının bişirmə və emal edilməsi. Quşların qəfəsdəsaxlanması üçün qəfəslərin quraşdırılması.

§ 242 Kənd təsərrüfatı avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kənd təsərrüfat avadanlığı və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıqaltı bünövrə ölçülərinin yoxlama üsullarını və bu avadanlıqların quraşdırma metodlarını

(üsullarını). Mexanikləşdirilmiş alətdən istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılmış avadanlığın yoxlanılıb düzəldilməsinin ən sadəüsullarını. Hidravlik sınaqdan keçirilmə üsullarını. Yüklərin ilmələnmə və yerdəyişmə üsullarını, habelə mexanikləşdirilmiş takelajavadanlığından istifadə etməni. Quraşdırılan avadanlıqların quruluşunu.

İş nümunələri. Nasos və bucurqad altı karkasların qoyulması. Bucurqad mexanizmləri, təmizləyici süzgəclərin ştanqlarının

yığılma və sökülməsi. Çənlərin quraşdırılması. Fermadaxili nəqliyyat (ötürücüdən savayı) avadanlığının quraşdırılması. Südmaşınlarının quraşdırılması (ötürücü və nasoslardan savayı) yemin emal edilməsi üzrə avadanlıqların quraşdırılması (ötürücühissədən savayı) pörtmə çənləri, pörtmə qarışdırıcı siklonlar, süzgəc qurğuları, özüaxıdan boru kəmərləri, samankəsici əlbarabanı, donuz və quşlar üçün qeyri-mürəkkəb avtomatik yem qutularının quraşdırılması. Qəfəsli batareya karkaslarınınquraşdırılması. Yumurtaların yığılma və emalı üzrə şinlərin quraşdırılması. Porşenli-quraşdırıcı tapançaların köməyi ilə detal vəcihazların bərkidilməsi.

§ 243 Kənd təsərrüfatı avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kənd təsərrüfatı avadanlığı və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Quraşdırıcı oxların nişanlama, qurulma və yerdəyişmə üsullarını. Quraşdırmaaltı bünövrə və avadanlıqların

qurulma yerlərinin yoxlama və qəbul qaydalarını. Mürəkkəb avadanlığın quraşdırma üsullarını. Quraşdırılan avadanlığıntarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb düzəldilmə və tənzimləmə üsullarını. Sürtkü sistemlərinin quruluş və işləmə prinsiplərini.

Mexanizm və maşınların quraşdırılmasına qoyulan texniki tələb və buraxıla bilən artıq-əskikliyi. Mürəkkəb avadanlıqlarınistismara təhvil verilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Su təzyiqli nasos və elektrikmotorları vakuumnasos, sentrifuqa, dizel, güclü 73 kvt-a (100 a.q.) qədər olan buxar

və külək mühərriklərinin quraşdırılması. Lent və plastinli trasporter, xırdalanmış yemləri verən pnevmatik sistemlərinquraşdırılması. Stasionar və yerdəyişən sağıcı qurğu, turşu tərtib edən maşın, pendir və kəsmik üçün preslərin quraşdırılması.Silosu toxaclayıcı, çeçədoğrayan, kökkəsən, kartofəzən, aqreqatların və fermadaxili nəqliyyatın ötürücü hissə, orta mürəkkəbli südtanklarının quraşdırılması. Peyinxaricedən nasos və cavan heyvanları su ilə bəsləmək üçün qurğuların quraşdırılması. Bloklardanbütün tip və sistemlərdən olan inkubatorların quraşdırılması.

§ 244 Kənd təsərrüfatı avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kənd təsərrüfatı avadanlıqlarının quraşdırılması üzrə yüksək dəqiqlik tələb edən xüsusi mürəkkəb işlərinicrası.

Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Avadanlıqların tənzimləmə və sazlama üsullarını. Aqreqat

və maşınların istismara təhvil verilməsində onların yoxlanma qaydalarını. İş nümunələri. Supüskürdən qurğu, kompressoru qurmaqla erlift, avtomatik suçıxardanların quraşdırılması. Skreper və kanat-

skreper qurğu, avtomatik nəqliyyat və asma yol avadanlıqlarının quraşdırılması. Sağılma zal avadanlığı, soyuducu qurğu,buxarfışqıran vakuumlu qurğuların, buxar pasterizatorları, fasiləsiz işləyən yağhazırlayıcı, mürəkkəb süd tankları, universalvərdənəli və jernovlu dəyirmanların quraşdırılması. Bütün tip və sistemlərdən olan inkubatorların ayrı-ayrı düyünlərdən,qoyunları qırxmaq üçün mexanika və elektrik qırxıcı aqreqat, yunları presləmək üçün press, dizel, gücü 7 kvt-dan (1000 a.t.) artıqolan buxar və külək mühərriklərinin quraşdırılması.

§ 245 Kimya və neft sənayesi müəssisə avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kimya və neft sənayesi müəssisə avadanlıq və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə işlərin

icrası. Bilməlidir: Avadanlıqların açılma üsullarını. Ən sadə takelaj ləvazimatların növlərini və onların tətbiq olunma üsullarını.

Avadanlıq detallarının yağlama üsullarını. Çilingər alətlərinin təyinatını. İş nümunələri. Qeyri-vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlığın açılması.

§ 246 Kimya və neft sənayesi müəssisə avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kimya və neft sənayesi müəssisə avadanlıq və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında sadə işlərin

icrası. Bilməlidir: İşlədilən materialların əlamətlərini. Qeyri-mürəkkəb quraşdırma işlərinin yerinə yetirilmə üsullarını. Sadə takelaj

vasitələrinin quruluşu və onlardan istifadə ötmə qaydalarını. İş nümunələri. Ülgü üzrə detalların nişanlanması. Yivli və flanslı birləşmələrin yığılması. Altlıq və aralıqların hazırlanması.

Metalkonstruksiyaların düzəldilməsi. Qovuşmaların quraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi. Boru yuvalarının təmizlənməsi və boruuclarının bişmə və emal edilməsi.

§ 247 Kimya və neft sənayesi müəssisə avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kimya və neft sənaye müəssisə avadanlıq və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında orta mürəkkəbişlərin icrası.

Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıqaltı bünövrə ölçülərinin yoxlanma üsullarını və bu avadanlıqların quraşdırma

metodlarını. Mexanikləşdirilmiş alətlərdən istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılmış avadanlıqların yoxlanılıb düzəldilməsinin ənsadə üsullarını. Hidravlik sınaqdan keçirilmə üsullarını. Yüklərin ilmələnmə və yerdəyişmə üsullarını. Mexanikləşdirilmiş takelajavadanlığından istifadə etmə qaydalarını. Quraşdırılmış avadanlıqların quruluşunu.

İş nümunələri. Düyün və bloklarda ümumi kütləsi 3 t-a qədər, yığmada isə 10 t-a qədər daxil olan texnoloji avadanlıqların

quraşdırılması. Qızdırıcı, icbari fəaliyyətli qapaq və digər orta mürəkkəbli havabölüşdürücü blok aparaturasının quraşdırılması.

Külək çəp dayaqları və dartıcıların qurulması. Qızdırıcı borulu peçlərin şaquli şəbəkə bucaqlarının qurulması.

§ 248 Kimya və neft sənayesi müəssisə avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kimya və neft sənaye müəssisə avadanlıq və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında mürəkkəb

işlərin icrası. Bilməlidir: Quraşdırıcı oxların nişanlanma, qurulma və yerinin dəyişdirilmə üsullarını. Quraşdırmaaltı bünövrə və

avadanlıqların quraşdırma yerinin yoxlanma və qəbul qaydalarını. Mürəkkəb avadanlığın qəbul və yoxlanma qaydalarını.Mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını, Quraşdırılan avadanlıqların tarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb düzəldilmə vətənzimlənmə üsullarını. Sürtkü sistemlərinin quruluş və işləmə prinsiplərini. Mexanizm və maşınların quraşdırılmasına qoyulantexniki tələbləri və müəyyən edilmiş buraxıla bilən artıq-əskikliyi. Mürəkkəb avadanlıqların istismara təhvİl verilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Düyün və bloklarda ümumi kütləsi 3 t-dan 10 t-a qədər, yığılmada isə 10 t-dan 25 t-a qədər daxil olan texnoloji

avadanlıqların quraşdırılması. Hündürlüyü 16 m-ə qədər olan sütun tipli aparatların quraşdırılması. 10 MPA (100 kqs/sm2) qədərişçi təzyiqi ilə işləyən kütləsi 25 t-a qədər olan texnoloji avadanlıqların quraşdırılması. Şaquli hörülmüş bişmə və borulu mexanikipeçlərin quruducu barabanlarının quraşdırılması. Borulu peç avadanlıqlarının qurulması. Regenerator və havanı bölməbloklarının qapaqlı qutularının quraşdırılması, texnoloji kütləsi 25 t-a qədər olan hündür texnoloji metal konstruksiyaların(etajerlərin) iriləşdirilmiş yığılma və quraşdırılması.

§ 249 Kimya və neft sənayesi müəssisə avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kimya və neft sənayesi müəssisə avadanlıqlarının quraşdırılmasında xüsusi mürəkkəb və yüksək dəqiqlik tələbedən işlərin icrası.

Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlıqların qəbulu və yoxlama qaydalarını. Xüsusi mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma

üsullarını. Xüsusi mürəkkəb avadanlıqların tənzimləmə və sazlama üsullarını. Aqreqat və maşınların istismara təhvil verilməsindəonların yoxlanma qaydalarını.

İş nümunələri. Aparatın düyün və bloklarda ümumi kütləsi 10 t-dan yuxarı, yığılmada isə 25 t-dan yuxarı olan texnoloji

avadanlıqların quraşdırılması. 10 MPA (100 kqs/sm2)-dən çox işçi təzyiq ilə işləyən texnoloji avadanlıqların quraşdırılması.Hündürlüyü 16 m-də artıq olan sütun tipli aparatların quraşdırılması. Qoruyucu qapaqların tənzimlənməsi.

§ 250 KOKS-KİMYA İSTEHSALI AVADANLIQLARININQURAŞDIRICISI

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Koks-kimya istehsalı avadanlıqları və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə işlərin yerinə

yetirilməsi. Bilməlidir: Avadanlıqların açılıb boşaldılma üsullarını. Ən sadə takelaj qurğularının növlərini və onların istifadə olunma

üsullarını. Avadanlıq detallarının yoxlama üsullarını. Çilingər alətlərinin təyinatını. İş nümunələri. Qeyri-vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlıqların açılıb boşaldılması. Aparat və avadanlıqda nömrə

lövhəciklərinin hazırlanması və qurulması.

§ 251 KOKS-KİMYA İSTEHSALI AVADANLIQLARININ QURAŞDIRICISI

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Koks-kimya istehsalı avadanlıqları və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında sadə işlərin yerinə

yetirilməsi. Bilməlidir: İstifadə edilən materialların əlamətlərini. Mürəkkəb olmayan quraşdırma işlərinin yerinə yetirilmə üsullarını. Sadə

takelaj vasitələrinin quruluşunu və onlardan istifadə etmə qaydalarını. İş nümunələri. Ülgü üzrə detalların nişanlanması. Dişli çarx və drellə oyuqların deşilməsi. Yivli və flanslı birləşmələrin

yığılması. Yivin əl alətləri ilə kəsilməsi. Altlıq və aralıqların hazırlanması. Metalkonstruksiyanın düzəldilməsi. Bitişmə yerlərininquraşdırıcı boltla bərkidilməsi. Boru üçün yuvanın təmizlənməsi, boru uclarının bişirmə və emal edilməsi.

§ 252 KOKS-KİMYA İSTEHSALI AVADANLIQLARININ

QURAŞDIRICISI

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Koks-kimya istehsalı avadanlıqları və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında orta mürəkkəbli işlərinyerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıqaltı bünövrə ölçülərinin yoxlama üsullarını və bu avadanlıqların quraşdırma

metodlarını. Mexanikləşdirilmiş alətlərdən istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılmış avadanlıqların yoxlanılıb düzəldilməsininən sadə üsullarını. Hidravlik sınağın keçirmə üsullarını. Yükün ilmələnmə və yerdəyişmə üsullarını. Mexanikləşdirilmiş takelajavadanlıqdan istifadə etmə qaydalarını. Quraşdırılan avadanlıqların quruluşunu.

İş nümunələri. Aşağı anker bağlayıcıları, koks maşınları üçün çətir və trolleylər hasarı, yüklənən vaqonun trolleyaltı qoruyucu

sütun ekranlarının, kömür qülləsi bunkerlərinin sürgüsünün qızma boru qolunun quraşdırılması. Baxıcı gözlüklərə qızdırıcısistemin qazçəkmə borularına qapaqların qoyulması.

§ 253 Koks-kimya avadanlıqlarının quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Koks-kimya istehsalı avadanlıqları və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında mürəkkəb işlərin

yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Quraşdırıcı oxların nişanlanma, qurulma və yerdəyişmə üsullarını. Quraşdırmaaltı bünövrənin və avadanlıqların

qurulma yerinin yoxlama və qəbul qaydalarını. Mürəkkəb avadanlığın quraşdırma üsullarını. Quraşdırılan avadanlıqlarıntarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb düzəldilmə və tənzimləmə üsullarını. Sürtgü sisteminin quruluşunu və işləmə prinsiplərini.Mexanizm və maşınların quraşdırılmasına qoyulan texniki tələbləri və müəyyən edilmiş yol verilə bilən artıq-əskikliyi. Mürəkkəbavadanlığın istismara təhvil verilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Qaz topları, şaquli birləşmiş boru, kömür qüllə sürgü, şiber, uzununa olan anker bağlayıcı və koksu yoxlamaq

üçün barabanların quraşdırılması. Ankerli sütun, koks peçlərinin qapı çərçivə, ehtiyat qapı stansiya, haşiyəli və qrafitsəzləndirənbucurqad, koks maşın yolları, xidmətedici meydança, aşırma qaz kəməri, naftalin əridici, kristallizator və deemulsatorlarınquraşdırılması. Kütləsi 10 t-a qədər olan defleqmator, distiləedici bölücü, rektifikasiyalı və ammiaklı və sütunyanlarınınquraşdırılması.

§ 254 Koks-kimya avadanlıqlarının quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Koks-kimya istehsalı avadanlığı üzrə xüsusi mürəkkəb və yüksək dəqiqlik tələb edən işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Avadanlıqların tənzimləmə və sazlama üsullarını. Aqreqat

və maşınların istismara verilməsində, onların yoxlanma qaydalarını. İş nümunələri. Koks maşın, koks peçləri qapı, haşiyə düzəldən qurğu, qüllə tipli aparatların quraşdırılması. Kütləsi 10 t-dan çox

olan defleqmator, distiləedici, bölücü, rektifikasiyalı və ammiak sütunların quraşdırılması. Zireh, qazhavalı klapan, buxarinjeksiyasistemi, qızdırıcı armatur, koksun quru üsulla söndürmə qurğu, mexanikləşdirilmiş rəngağardan, saturator, elektriksüzgəcvaqonlaşdırıcıların quraşdırılması.

§ 255 Kompressor, nasos və havadəyişdiricilərinquraşdırıcısı

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kompressor, nasos, Havadəyişdiricilərin və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə işlərin

yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Avadanlıqların açılması və konservasiyadan çıxarılma üsullarını. Ən sadə takelaj ləvazimatının növləri və onların

işlədilmə üsullarını. Avadanlıq detallarının yağlanma üsullarını. Çilingər alətlərinin təyinatını. İş nümunələri. Qeyri-vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlıqların açılma və konservasiyadan çıxarılması. Bünövrələrin

dayaqlı səthlərinin hamarlanma, çərtilmə, təmizlənməsi və onların su ilə yuyulması. Avadanlıqlardan tozun, çirkin vəkonservasiya qatının götürülməsi.

§ 256 Kompressor, nasos və havadəyişdiricilərin

quraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kompressor, nasos, Havadəyişdiricilərin və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında sadə işlərinyerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: İşlədilən materialların növlərini. Mürəkkəb olmayan quraşdırma işlərinin yerinə yetirilmə üsullarını. Sadə takelaj

vasitələrinin quruluşunu və onlardan istifadə etmə qaydalarını. İş nümunələri. Ülgü üzrə detalların nişanlanması. Avadanlıq düyün və detalların həlledicilərlə yuyulması və quruyana qədər

onların silinməsi. Altlıq və araqatının hazırlanması, Yivli və flanslı birləşmələrin yığılması. Metal konstruksiyasının düzəldilməsi.Bitişmə yerlərinin quraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi.

§ 257 Kompressor, nasos və havadəyişdiricilərin

quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kompressor, nasos, Havadəyişdiricilərin və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında orta mürəkkəbliişlərin icrası.

Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıq bünövrələrinin yoxlama üsullarını və avadanlıqların quraşdırma metodlarını.

Mexanikləşdirilmiş alətdən istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılmış avadanlıqların yoxlanılıb düzəldilməsinin ən sadə üsullarını.Hidravlik sınaqdan keçirmə üsullarını. Avadanlıqların ilmələnmə və yerdəyişmə üsullarını. Mexanikləşdirilmiş takelajavadanlığından istifadə etmə qaydalarını. Quraşdırılan avadanlığın quruluşunu və onun quraşdırılma texnologiyasını.

İş nümunələri. Altlığın bünövrəyə uyğun qoyulması. Bünövrə boltlarının qurulması. Diametri 200 mm-ə qədər şərti təzyiqi 4

MPa qədər olan avadanlıqla birlikdə alınan qaz və su boru kəmərlərinin quraşdırılması. Üfürücü çənlərin, nəmayrıcı və ölçücükolonkaların qurulması. Yağ kəməri elementlərinin kimyəvi üsulla təmizlənməsi. Korroziya izlərinin kənar edilməsi, yoxlama vəavadanlıqların quraşdırma prosesində yağlanması.

§ 258 Kompressor, nasos və havadəyişdiricilərin

quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kompressor, nasos, Havadəyişdiricilərin və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında mürəkkəbişlərin icrası.

Bilməlidir: Quraşdırıcı oxların nişanlama, qurulma və yerinin dəyişdirilmə üsullarını. Quraşdırma üçün bünövrə və

avadanlıqların qurulma yerinin yoxlama və qəbul etmə qaydalarını. Mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma və sınaqdan keçirməüsullarını. Quraşdırılan avadanlıqların tarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb düzəldilmə və tənzimlənmə üsullarını. Yağlamaelementlərinin quruluşunu və fəaliyyət prinsiplərini, Mexanizm və maşınların quraşdırılmasına qoyulan texniki tələb və müəyyənedilmiş buraxıla bilən artıq-əskikliyi. Mürəkkəb avadanlıqların istismara təhvil vermə qaydalarını.

İş nümunələri. Kütləsi 1 t-a qədər olan kompressor (sınaqsız) və nasos aqreqatların quraşdırılması. Yığılmış vəziyyət alınmış

havadəyişdiricilər və tüstü soranların quraşdırılması.Kütləsi 0,75 t-a qədər olan nasosların quraşdırılması. Kütləsi 0,5 t-a qədər olan elektrik mühərriklərinin (mexaniki hissəsi)

quraşdırılması. Qeyd olunan avadanlıqların quraşdırılması üçün bünövrənin qəbulu. Aqreqatların hava və valıdönənmexanizmlərin tənzimləyici kolonkasının qurulması. Kütləsi 50. kq-a qədər olan bilərziklərin çıxarılma və qoyulması. Diametri 200mm-ə qədər şərti təzyiqi 4 MPa-dan 10 MPa-ya qədər olan (40-dan 100 kq/sm2-ə qədər) maşın çərçivəsində boru kəmərlərininquraşdırılması. Diametri 200 mm-dən 300 mm şərti təzyiqi 4MPa (40 g/sm) olan avadanlıqla birlikdə daxil olan borukəmərininquraşdırılması.

Nasos, rezervuar, süzgəc, maye yağsürtücü sistemlərin soyuducularının quraşdırılması, boru kəmərlərinin quraşdırılması vətutumu 0,75 m3-ə qədər olan yağ sistemlərinin yuyulması. Yarımbilərziklər ilə valların mərkəzləşməsi. Sürüşmə podşipnikindartıcı qapağını tənzimləməklə aralıqların ölçülməsi. Səthlərin şaberlə yonulması. Yoxlama və quraşdırmada avadanlıqlarınmürəkkəb düyünlərinin sökülmə, yoxlanma və yığılması.

§ 259 Kompressor, nasos və havadəyişdiricilərin

quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yüksək dəqiqlik tələb edən, xüsusi mürəkkəb kompressor, nasos, Havadəyişdiricilərin quraşdırılması. Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Avadanlıqların tənzimlənmə və sazlanma üsullarını.

Aqreqat və maşınların istismara verilməsində, onların yoxlanma qaydalarını. İş nümunələri. Kütləsi 1 t-dan artıq olan kompressor və nasos aqreqatlarının quraşdırılması. Kütləsindən asılı olmayaraq

aqreqat şəklində olmayan kompressorların quraşdırılması. Kompressor və kompressor aqreqatların sınaqdan keçirilməsi.Hissələrlə daxil olan havadəyişdiricilər və tüstü soranların quraşdırılması. Kütləsi 0,75 t-dan artıq olan nasosların quraşdırılması.Kütləsi 0,5 t-dan artıq olan elektrik mühərriklərinin quraşdırılması, Reduktor, aralıq qaz soyuducularının quraşdırılması. Xüsusimürəkkəb avadanlıqların quraşdırılması üçün bünövrələrin qəbulu. Diametri 200 mm-dən 400 mm-ə qədər, şərti təzyiqi 4MP-dan10 MPa-ya (40,-dan 100 kqs/sm2) qədər olan avadanlıqla birlikdə daxil olan qaz və su boru kəmərlərinin maşın çərçivəsindəquraşdırılması. Diametri 400 mm-dən artıq, təzyiqdən asılı olmayan boru kəmərlərinin quraşdırılması. Şərti təzyiqi 10 MPa (100kqs/sm2)-dan artıq olan borukəmərlərinin quraşdırılması. Tutumu 0,75 m3-dən artıq olan mərkəzləşmiş maye yağsürtməsistemlərinin boru kəmərlərinin quraşdırılması. Nasosla məhlulvurma və yağla yumaq üsulu ilə yağ sisteminin kimyəvitəmizlənməsi və işə hazırlanması. Yoxlama və quraşdırmada avadanlıqların xüsusi mürəkkəb düyünlərinin sökülmə, yoxlama vəyığılması.

§ 260 Güc şəbəkəsi və elektrik avadanlıqları üzrəelektrik quraşdırıcısı

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Güc şəbəkəsi və elektrik avadanlıqlarının quraşdırılmasında ən sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Naqil və kabellərin əsas markalarını. Əlvan və qara metalların əlamətlərini. Elektrik konstruksiyalarının hazırlanma

və quraşdırılmasında tətbiq edilən əsas materialları. Bərkitmə detal və xırda konstruksiyaların əsas növlərini. Elektrik quraşdırmaişlərində işlədilən alətlərin əsas növlərini. Ən sadə elektrik sxemlərini.

İş nümunələri. Bərkitmə detallarının qoyulma və bağlanması. Maqnit buraxıcıları üçün dəmir bənd, qarmaq, konstruksiyaların

qoyulması. Əl ilə kabelin üst cut örtüyünün çıxarılması. Dəqiq ölçülər tələb olunmayan xırda bərkitmə detal və aralıqlarınhazırlanması. Yerlə birləşdirmə elektrodlarının əl alətləri ilə vurulması. Kabel və yerlə birləşmə şinlərinin rənglənməsi. Əl alətləriilə hazır nişanlanma üzrə yuva, deşik və şırımların açılması.

§ 261 Güc şəbəkəsi və elektrik avadanlıqları üzrə

elektrik quraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Güc şəbəkəsi və elektrik avadanlıqlarının quraşdırılmasında sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Bərkitmə detallarının əsas növlərini. Sadə cihaz, elektrik aparatları və işlədilən elektrikləşdirilmiş və pnevmatik

alətin quruluş əsaslarını. Sadə elektrik sxemlərini. Sadə takelaj vasitələrindən istifadə etmə üsullarını və onların quruluşunu,Elektrik quraşdırma işlərində tətbiq edilən qaynaq avadanlıqlarının növlərini və onlardan istifadə etmə qaydalarını. Yaşayış,mədəni-məişət və inzibati binalarda elektrik quraşdırma işlərini yerinə yetirmək üçün material və avadanlıqların komplektləşməqaydalarını.

İş nümunələri. Uclarını müvəqqəti bağlamaqla gərginliyi 10 kv-a qədər olan kabelin kəsilməsi. Divar və örtükdən keçən bütün

növ naqil və yerləbirləşdirmə şinləri üçün keçidlərin bağlanması. Yerləbirləşmə şəbəkə və sıfırlaşdırıcı qurğuların quraşdırılması.Avadanlıq və şinlərin rənglənməsi (Yerləbirləşmə şinlərindən savayı). Bağlı və açıq tipli paylaşdırıcı məntəqələrin (şkafların)sökülməsi. Sadə buraxılış tənzimləmə aparat və cihazların sökülməsi. Yerləbirləşdirmə şinlərinin qaynaq edilməsi və onlarındəmir bənd və bərkitmə detallarına qaynaq edilməsi. Mexanikləşdirilmiş üsul ilə qaynaq yerinin emal edilməsi.Mexanikləşdirilmiş alət ilə deşiklərin açılması. Kabellər üçün paylaşdırıcı qutuların qoyulması. Yaşayış, mədəni-məişət və inzibatibinalarda elektrik-quraşdırma işlərini yerinə yetirmək üçün material və avadanlıqların komplektləşdirilməsi.

§ 262 Güc şəbəkəsi və elektrik avadanlıqları üzrə

elektrik quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Güc şəbəkəsi və elektrik avadanlıqlarının quraşdırılması üzrə orta mürəkkəbli işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Quraşdırılan elektrik avadanlıqlarının quruluş əsaslarını. İzolyasiya müqavimətinin ölçülmə üsullarını. Orta

mürəkkəbli elektrik sxemlərini. Kəsiyinin sahəsi 70 mm2-ə qədər olan bütün markalı naqil və kabel damarlarının birləşmə,uclarının tutulma və bir-biri ilə birləşmə üsullarını. Polad və plastmass boru, kabel və ayırıcıların markalanma üsullarını.Avadanlıqların ilmələnmə və yerdəyişmə qaydalarını. Mexanikləşdirilmiş takelaj avadanlığından istifadə etmə üsullarını və onunquruluşunu. Porşenli quraşdırıcı tapançaların quruluşunu və onlara qulluq etmə qaydalarını. Paylaşdırıcı qurğuların quraşdırılmaüsullarını. Transformatorların əsas düyün və detallarını. Sənaye bina və mühəndis qurğularında elektrik-quraşdırma işləriniyerinə yetirmək üçün material və avadanlıqların komplektləşdirmə qaydalarını.

İş nümunələri. Qaynaqdan savayı, bütün üsullarla kəsiyinin sahəsi 70 mm2-ə qədər olan bütün markalı naqil və kabellərin

birləşmə, uclarının bağlanma və bir-biri ilə birləşməsi. Örtük və çəpərlərin mühafizə qurğularının qoyulması. Çəkilmiş boru,kabel və ayırıcıların markalanması. Porşenli-quraşdırıcı tapançanın köməyi ilə konstruksiya və aparatların bərkidilməsi. Partlayıcıkamerada ucluqların preslənməsi. Ucluqların kabel və naqil damarlarına lehimlənməsi. Elektrik maqnit cərəyan və gərginlikrelesinin yoxlanma və tənzimlənməsi. Dəmirbənd və metal dayaq konstruksiyalarının qoyulması. Konstruksiyalarınyapışdırmaqla bərkidilməsi. Troslu çəkilmələr üçün konstruksiyaların qurulması. Şırımlarda, döşəmə, divar, ferma və sütunlarüzrə polad və plastmass boruların çəkilməsi. Kabel novları və deşilmiş quraşdırıcı profillərin çəkilməsi. Sənaye bina və mühəndisqurğularında elektrik quraşdırma işlərini yerinə yetirmək üçün, material və avadanlıqların komplektləşdirilməsi. Hazırnişanlanma üzrə və paylaşdırıcı yeşik, lövhəcik, svetofor, nizamlayıcı, nəzarətçi yol və sonuncu elektrik açarı, müqavimətyeşikləri, aşağıvoltlu aparatlarla yeşiklər, bağlı paylaşdırıcı şin kəmərləri üçün giriş və paylaşdırıcı qutuların və kütləsi 50 kq-aqədər olan digər analoji avadanlıqların qoyulması. Avadanlıqlara yağın tökülməsi və yağın buraxılması. Trollesaxlayıcı və klislərinqoyulması. Elektrik avadanlığı, kabel və naqillərin izolyasiya müqavimətlərinin ölçülməsi.

§ 263 Güc şəbəkəsi və elektrik avadanlıqları üzrə

elektrik quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Güc şəbəkəsi və elektrik avadanlıqlarının quraşdırılması üzrə mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Elektrik avadanlıqlarının təftiş, qurutma və yoxlama üsullarını. Dayaq konstruksiya, avadanlıqların qoyulma yerləri,

kabel, naqil və şinlərin çəkilmə trasslarının nişanlama qaydalarını. Stend və emalatxanalarda hazırlamaq üçün, çəkilmələrin ayrı-ayrı düyün, konstruksiya, elektrik avadanlıqlarının düyün və bloklarında ölçmələrin aparılması və eskizlərin tərtib edilməqaydalarını. Açıq və ekranlaşmış şin kəmərlərinin yığma və bərkitmə qaydalarını. Çəkilmiş naqillərdə fazaların müəyyən etməqaydalarını və yerinə yetirilmiş sxemin yoxlama metodlarını. Transformatorların izolyasiya xüsusiyyətlərini.

İş nümunələri. Buraxılış-tənzimləmə siqnal aparaturası, qidalandırıcı və paylaşdırıcı məntəqə cihazları, lövhəcik,

mexanizmləri idarəetmə pultları, svetofor, reostat, distansiya, idarəetmə tənzimləyiciləri, nəzarətçi, yol və sonuncu elektrikaçarları, müqavimət yeşikləri, tormoz maqnitləri, aşağı voltlu aparatura ilə yeşiklərin və digər, kütləsi 100 kq-a qədər olan oxşaravadanlıqların qurulma yerinin nişanlanma və quraşdırılması. Özüyazan qurğularla təchiz olunmuş cihaz və aparatlarınquraşdırılması. 800 mm2 qədər kəsikli bağlı və açıq şin kəmərlərinin quraşdırılması (magistral, paylaşdırıcı, işıqlandırıcı vətrolleyli). Transformator yağının süzülməsi və qurulması. Siqnalizasiyalı mühərriklərin distansiya idarəetmə sxemlərininyoxlanması, aktiv və reaktiv energiya sayğaclarının qoşulması. Buraxıcı, kontaktor, elektrik yağ ötürücüləri və digər buraxılış-tənzimləmə aparaturların tənzimlənməsi. Kütləsi 500 kq-a qədər olan paket və bloklarla boruların çəkilməsi. Bünövrə, maşın zalıvə yayma maşınlarının örtüklərində boru kəmərlərinin çəkilməsi.

§ 264 Güc şəbəkəsi və elektrik avadanlıqları üzrə

elektrik quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Güc şəbəkəsi və elektrik avadanlıqlarının quraşdırılması üzrə xüsusi mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Yüksəkvoltlu, nəzarət və xüsusi kabellərin hazırlanma və quraşdırma üsullarını. Paylaşdırıcı lövhə, pult, idarəetmə

və qoruyucu lövhə, stansiya düyünlərinin konstruksiyalarını. Elektrik sxemlərini, elektrik avadanlıqlarının yoxlama və tənzimləməmetodlarını. Trasformatorların texniki xüsusiyyətlərini. Elektrotexniki qurğuların quruluşunu. Obyekti istismara təhvilverilməsinin texniki şərtlərini. Partlama təhlükəli zonalarda işin yerinə yetirilmə qaydalarını. Rele mühafizəsi haqqında ümumiməlumatları. Orta ixtisas təhsil tələb olunur.

İş nümunələri. Konstruksiya və elektrik avadanlıqlarının qoyulma yerlərinin əsas oxlarının nişanlanması. Kütləsi 100 kq-dan

artıq olan elektrik avadanlıqlarının quraşdırılması. İdarəetmə stansiyaların paylaşdırıcı lövhələri (o cümlədən yarımkeçiricilərdə),yüksəkvoltlu avadanlıqlarla olan şkaf, elektrik süzgəclərinin qoyulması. Kəsiyinin sahəsi 800 mm2-dən artıq olan açıq şinkəməri vətrollerlərin quraşdırılması. Kütləsi 500 kq-dan artıq borulardan olan blokların çəkilməsi. Partlayış təhlükəli zonalarda güc elektrikavadanlıqlarının quraşdırılması, bu avadanlıqların yoxlanma və tənzimlənməsi. Elektroliz vannalarının şinlənməsininquraşdırılması. Civəli, silisiumlu və digər düzləndiricilərin və onlara aid olan elektrik avadanlıqları və forvakuum nasoslarınınseçilmə və quraşdırılması. Xüsusi mürəkkəb güc naqilləri, cihaz, aparat və elektrik avadanlıqlarının ayrı-ayrı düyünlərininölçülməsinin icrası və quraşdırma eskizlərinin tərtib edilməsi.

MAŞİNİST

İşin xüsusiyyəti. Tikinti quraşdırma və təmir-tikinti işlərinin (siyahıya uyğun) yerinə yetirilməsində istifadə olunan maşın vəmexanizmlərin idarə olunması.

Bilməlidir: (idarə olunan maşın və mexanizmlər üzrə) maşının (mexanizmin) quruluşunu, onun istismarı, texniki xidməti və

profilaktik təmiri üzrə qayda və təlimatları.Müvafiq maşınlarla işin istehsal üsullarını. İşin, material və qurğuların elementlərinin keyfiyyətinə qoyulan texniki tələbləri.

Yanacaq və sürtkü materiallarının, elektrik energiyasının məsrəf normalarını. Maşinistə verilmiş dərəcədən bir dərəcə aşağı,tikinti çilingəri üçün nəzərdə tutulmuş həcmdə çilingər işini.

Maşın və mexanizmlərin siyahısı

§ 265 Maşinist

2-ci dərəcə

Yoğurum həcmi 250 l-ə qədər olan səyyar betonqarışdırıcılar.

§ 266 Maşinist

3-cü dərəcə

Yoğurum həcmi 452 l-ə qədər olan səyyar betonqarışdırıcılar. Məhsuldarlığı 10 m3/dəq qədər olan elektrik mühərriki səyyar

kompressorlar.Çoxbarabanlı elektrik bucurqadlarıDorlu, sütunlu və şaxtalı qaldırıcılarYoğurum həcmi 325 l-ə qədər olan səyyar məhlulqarışdırıcılarMəhlul nasoslarıGücü 37 kvt (50 a.q) qədər olan daxili yanma mühərriki səyyar elektrik qaynaq aqreqatları.

§ 267 Maşinist

4-cü dərəcə

Qaldırma hündürlüyü 15 m qədər olan avtomat və avtohidroqaldırıcılarMəhsuldarlığı 3 m3/dəq qədər olan avtokompressorlarAvtosuvarma maşınlarıYüksək təzyiqli havasız səpələyici aqreqatlarGücü 43 kvt (60 a.q) qədər olan traktorda yerləşən bar qurğuları.Məhsuldarlığı 20 m3/saat qədər olan betonnasos qurğuları.Yoğurum həcmi 425-dən 1200 l-ə qədər olan səyyar betonqarışdırıcılar.Özühərəkət edən hidrosəpicilər.Bıçağın uzunluğu 3000 mm-ə qədər olan (uzadıcısız) qoşma qreyderlər halqabirləşdirici maşınlarKütləsi 5 t-a qədər olan hamar yaymalı (statistik və vibrasiya olan) özühərəkətedən vərdənəMəhsuldarlığı 10 m3/dəq qədər olan daxiliyanma mühərrikli səyyar kompressorlarMəhsuldarlığı 10 m3/dən çox olan elektrik mühərrikli səyyar kompressorlarYükqaldırma qabiliyyəti 6,3 t-a qədər olan (istisna etməklə) avtomobil kranlarıBuzkəsən maşınlarSəyyar rəngsazlıq stansiyalarıStasionar şəraitdə qaz-neft-ərzaq kəmərlərinin izolyasiyası üçün maşınlarYol işlərinin icrasında təzə tökülmüş betonda tikişləri dolduran maşınlar.Su məhsuldarlığı 2000 m3/saat qədər olan özühərəkət etməyən üzən torpaqsoran maşın və torpaqnasos qurğularının mexaniki

avadanlığı.İnşaat yüksərnişin qapdırıcıları.Avtomobil yükləyiciləriQoşma qravitasiya sement paylaşdırıcıları.Yoğurum həcmi 325-dən 750 l-ə qədər səyyar məhlulqarışdırıcılarDiametri 1200 mm-ə qədər olan boruları əymək üçün səyyar boruəyən qurğularSəyyar suvaq stansiyalarıSu məhsuldarlığı 2000 m3/saat qədər olan özü hərəkət etməyən üzən torpaqsoran maşın, torpaqnasos qurğularının elektrik

avadanlığı.Gücü 37-dən 73 kvt-a qədər olan (50-dən 100 a.q. qədər) daxili-yanma mühərrikli səyyar elektrik-qaynaq aqreqatlarıGücü 37 kvt-a qədər olan (50 a.q.) mühərrikli səyyar elektrik-stansiyalar.

§ 268 MAŞİNİST

5-ci dərəcə

AvtobetonsındıranlarMəhsuldarlığı 40 m3/saata qədər olan avtobetonnasosları. Qaldırma hündürlüyü 15-dən 25 m-ə qədər olan avtovışka və

avtohidroqaldırıcılar.Mühərrikin gücü 59 kvt (80 a.q.) qədər olan avtoqreyderlər. AvtoqudronatorlarMəhsuldarlığı 3 m3/dəq çox olan avtokompressorlarAvtoçuxurqazanlar Gücü 43-dən 73 kvt-a qədər olan (60-dan 100 a.q. qədər) traktorlarda bar qurğuları.Yoğurum həcmi 1200-dən 2400 l-ə qədər olan səyyar betonqarışdıranlarMəhsuldarlığı 20 m3/saat olan betonnasos qurğularÖzühərəkət edən qazma-kran maşınlarıVakuum qurğularıMühərrikin gücü 77 kvt-a (100 a.q.) qədər olan özühərəkətedən payaları vibroçökdürən endiricilərKopyorsuz vibroendiricilərDüzəltmə - altdan vurma – bəzəkvurma maşınları(ayrı-ayrı işçi düyünləri, mexanizmlər və dizelgeneratorlu elektrik qüvvəli qurğular)Bıçağın (uzadıcısız) uzunluğu 3000 mm-dən çox olan qoşma qreyderlərKopyorsuz dizel-çəkicilər.Drenaj maşınlarıHalqayığan və halqasökən maşınlar (ayrı-ayrı düyünlər və mexanizmlər)Sugötürmə məhsuldarlığı 2000 m3/saat özühərəkətetməyən üzən torpaqsoranmaşınlarKütləsi 5-dən 10 t-a qədər olan hamar yayanlarla özühərəkətedən vərdənələr (statik və vibrasiya olunan)Dalğıclara hava vermək üçün kompressorlar.Məhsuldarlığı 10-dan 50 m3/dəq-yə qədər olan daxiliyanma mühərrikli səyyar kompressorlarQuruyollu sadə kopyorlar.Yükqaldırma qabiliyyəti 6,3-dən 10 t-a qədər (istisna olmaqla) avtomobil kranları.Avtomobil yollarını nişanlamaq üçün markalayıcı maşınlarDiametri 800 mm-ə qədər (istisna olmaqla) olan qazneftməhsul kəmərlərinin trassa şəraitində izolyasiyası üçün maşınlarPlenkaəmələgətirici mayeni çəkmək üçün maşınlarGərginləşdirilmiş - armaturlu konstruksiyaların hazırlanması üçün mexanikləşdirilmiş dartıcı qurğularHərəkətedən (sürüşdürülən) qəliblərin qaldırılması üzrə mexanikləşdirilmiş avadanlıqSu məhsuldarlığı 2000-dən 4000 m3 saata qədər olan özühərəkətetməyən üzən torpaqsoran maşınların və torpaq-nasos

qurğuların mexaniki avadanlığı

Özühərəkətedən tikişkəsənlərRelsqaldıran maşınlarYol hamarlayanEnsiz dəmiryolu düzən maşınlarEnli dəmiryolu düzən maşınlar (düzən və ya yükləyən kranın yük-qaldırıcı və dartıcı bucurqadları)Özühərəkətedən aerasiya sement paylaşdırıcılarıRelsdüzən maşınlarÇıxarıla bilən sonuncu düzəltmə (rixtovka) işlərini aparan maşınlarQartəmizləyən və yoltəmizləyən maşınlarDiametri 1200 mm-dən çox olan boruları əymək üçün səyyar boruəyən qurğularMühərrikin gücü 73 kvt (100 a.q. qədər) olan borutəmizləyən maşınlarMühərrikin gücü 73 kvt (100 a.q. qədər) olan borudüzən maşınlarSıxlaşdıran və hamarlayıb sıxlaşdıran maşınlarMəhsuldarlığı 60 m3/saata qədər olan beton qarışıqlarını hazırlamaq üçün fasiləsiz işləyən avtomatlaşdırılmış səyyar qurğularFinişerXopper-dozatorlarQırmadaş - dozatorlarQırmadaş təmizləyən (ballast təmizləyən) maşınlar (ayrı-ayrı işçi düyünləri, mexanizmlər) və elektrik güc qurğuları.Su məhsuldarlığı 2000-dən 4000 m3/saata qədər olan özühərəkətetməyən üzən torpaqsoran maşınların və torpaq-nasos

qurğuların elektrik avadanlığıGücü 73-dən 110 (100-dən 150 a.q.) qədər olan daxiliyanma mühərrikli səyyar elektrik qaynaq aqreqatlarıMühərrikin gücü 37-dən 110 kvt (50-dən 150 a.q.) qədər olan səyyar elektrikstansiyalar

§ 269 MAŞİNİST

6-cı dərəcə

Məhsuldarlığı 40 m3/saatdan çox olan avtobetonnasosları Qaldırma hündürlüyü 25 m-dən çox olan avtovışka və

avtohidroqaldırıcıMühərrikin gücü 59 kvt-dan (80 a.q.) çox olan avtoqreyderlər.Ballastirovka edən maşınlarGücü 73 kvt-dan çox olan (100 a.q.) traktorda bar qurğularıBeton düzən maşınlarBituməridən səyyar qurğularXizəkli - tırtıllı inşaat maşınlarıMühərrikin gücü 73 kvt (100 a.q.)-dən çox olan özühərəkətedən payaları endirən vibroçökdürücülər.Düzəltmə - altdanvurma - bəzəkvurma maşınlarıDüzəltmə - altdanvurma - son düzəltmə maşınlarıHidromonitor - ejektorlu özühərəkətetməyən üzən maşınlarQreyder - elevatorlarHalqaları birləşdirən və halqaları sökən maşınlarFrezerlər torpaqqazan özühərəkətedən maşınlar.Su məhsuldarlığı 2000 m3/saatdan çox olan özühərəkətetməyən üzən torpaqsoran maşınlarPnevmatik şinlərdə özü hərəkətedən və yarıqoşulan vərdənələrKütləsi 10 t-dan çox olan hamar yayanlarla (statik və vibrasiya olunan) özühərəkətedən vərdənələr.Məhsuldarlığı 50 m3/dəq-dən çox olan daxiliyanma mühərrikli səyyar kompressorlarQaz-neft məhsulları kəmərlərinin qaynağı üçün səyyar kontaktlı qaynaq-qurğuları.Universal kopyorlar, kopyor-kranlar, özühərəkətetməyən üzən kopyorlar.Yükqaldırma qabiliyyəti 10 t və daha çox olan avtomobil kranlarıDiametri 800 mm və daha çox olan qaz-neft məhsulları kəmərlərinin trassa şəraitində izolyasiyası üçün maşınlar.Su məhsuldarlığı 4000 m3/saatdan çox olan özühərəkətetməyən üzən torpaqsoran maşınların və torpaq-nasos qurğuların

mexaniki avadanlığı.ProfilləşdiricilərEnli dəmiryoldüzəldənlər (relsli hissə paketlərin dartılması və motorlu platformanın yerdəyişməsi üçün bucurqadlar)Rixtovka maşınları (çıxarıla bilənlər istisna olmaqla)Səyyar asfaltbetonqarışdırıcılarıElektriklə idarə olunan qaryığışdıran və yolyığışdırıcı maşınlar.Gücü 73 kvt-dan çox olan (100 a.q.) borutəmizləyən maşınlarMühərrikin gücü 73 kvt-dan (100 a.q.) çox olan borudüzən.Asfaltbeton qoyanlar.Məhsuldarlığı 60 m3/saatdan çox olan beton qarışıqlarıHazırlamaq üçün fasiləsiz işləyən avtomatlaşdırılmış səyyar qurğularıTorpağın basılması və üfüqi qazılması üzrə qurğularŞpalları altdan döyəcləyən maşınlar.Qırmadaşı təmizləyən maşınlarSu məhsuldarlığı 4000 m3/saatdan çox olan özühərəkətetməyən üzən torpaqsoran maşınların və torpaq-nasos qurğularının

elektrik avadanlığı.Gücü 110 kvt-dan (150 a.q.) yuxarı olan daxiliyanma mühərrikli səyyar elektrik qaynaq aqreqatları.Mühərrikin gücü 110 kvt-dan (150 a.q.) çox olan səyyar elektrostansiyalar.

MAŞİNİST (BULDOZER VƏ SKREPER) İşin xüsusiyyəti. Avtomobil və dəmiryol, suvarma və gəmiüzən kanal, bənd, qoruyucu torpaq damba, bina və tikililəraltı

xəndək, elektrik-götürücü xətt və kontakt şəbəkələrin dayaq, yeraltı kommunikasiyaların xəndək, suaxıdan küvet, dağüstü vəbanket arxası qanov və digər oxşar mürəkkəbli tikililərin inşasında, habelə dağ-mədən yerlərinin yeraltı üsulu ilə keçidində çuxur,torpaq töküntüsü, ehtiyat, kavalyer və banketlərin düzəldilməsində torpağın qazılması, yerdəyişməsi və hamarlanması.

Bilməlidir: Yedəkçi və asma avadanlıqların quruluşunu, iş prinsipi və texniki xüsusiyyətlərini. Asma avadanlıqların

quraşdırılma və sökülməsini. Nasazlığın əmələgəlmə səbəblərini və onların ləğvetmə üsullarını. Müxtəlif dərinlikdə qazılanmüxtəlif kateqoriyalı torpağın qazma və yerdəyişmə qaydalarını; Tökülən torpağın qat-qat tökülmə qaydalarını. Verilmiş profillərvə yüksəklik nöqtələr üzrə çuxurların qazılması, tökülmüş torpağın götürülməsi və sahənin hamarlama qaydalarını.

§ 270 MAŞİNİST (BULDOZER)

4-cü dərəcə

Gücü 43 kvt-a (60 a.q.) qədər olan buldozerin idarə edilməsində

§ 271 MAŞİNİST (BULDOZER VƏ SKREPER)

5-ci dərəcə

Gücü 43-dən 73 kvt-a qədər olan (60-dan 100 a.q. qədər) buldozerin, gücü 73 kvt-a (100 a.q.) qədər olan özühərəkətedənskreperin və ya gücü 73 kvt-a (100 a.q.) qədər olan yedəkçi ilə hərəkət edən skreperin idarə edilməsində

§ 272 MAŞİNİST (BULDOZER VƏ SKREPER)

6-cı dərəcə

Buldozerin, özühərəkətedən skreperin və ya gücü 73 kvt (100 a.q.)-dan çox olan yedəkçi ilə hərəkət edən skreperin idarə

edilməsində Qeyd. Dağ-mədən və əsaslı dağ-mədən işlərin, habelə iş xüsusiyyətində göstərilməyən bütün digər işlərin yerinə yetirilməsi ilə

məşğul olan ekskavator və buldozer maşinistləri. Vahid tarif-ixtisas sorğu kitabçasının “Dağ-mədən, əsaslı dağ-mədən işləri,saflaşma, aqlomerasiya və briketlərin hazırlanması” bölməsinə uyğun tarifləşdirilir.

MAŞİNİST (EKSKAVATOR)

İşin xüsusiyyəti. Avtomobil və dəmiryol, suvarma və gəmiüzən kanal, bənd, qoruyucu torpaq damba, bina və tikililəraltıxəndək, elektrikgötürücü xətt və kontakt şəbəkələrin dayaq, yeraltı kommunikasiyaların xəndək, suaxıdan küvet, dağüstü vəbanket arxası çanov, dağ-mədən yerlərinin yeraltı üsulu ilə keçidində və digər oxşar mürəkkəbli tikililərin inşasında çuxur, torpaqtökülməsi, kavalyer və banketlərin düzəldilməsində torpağın qazılması.

Bilməlidir: Ekskavatorların quruluş, iş prinsipi və texniki xüsusiyyətlərini. Mexaniki hidravlik və elektrik avadanlıqlarının iş

prinsiplərini. Ekskavatorların asma avadanlıqlarının quraşdırılma və sökülməsini. Nasazlığın əmələgəlmə səbəblərini və onlarınləğv etmə üsullarını.

Müxtəlif dərinlikli quyulardan (zaboy) müxtəlif kateqoriyalı torpaqların ekskavasiya qaydalarını.Verilmiş profil və yüksəklik nöqtələrinə riayət etməklə torpağın ekskavasiya qaydalarını.

§ 273 MAŞİNİST (EKSKAVATOR)

4-cü dərəcə

Çalovun tutumu 0,15 m3-ə qədər olan birçalovlu ekskavatorun idarə edilməsində

§ 274 MAŞİNİST (EKSKAVATOR)

5-ci dərəcə

Çalovun tutumu 0,15-dən 0,4 m3-ə qədər olan birçalovlu ekskavatorun və ya çalovun tutumu 20 l qədər olan rotorluekskavatorun (qanov qazanlar və xəndəkli) idarəedilməsində.

§ 275 MAŞİNİST (EKSKAVATOR)

6-cı dərəcə

Çalovun tutumu 0,4 m3-dən çox olan birçalovlu ekskavatorun və ya çalovun tutumu 20 m-dən çox olan rotorlu ekskavatorun

(qanov qazanlar və xəndəkli) və ya E-2516, E-4010 “Satur” tipli universal yerqazan - hamarlayan maşının idarəedilməsində.

§ 276 MEMARLIQ DETALLARINI YAPAN

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yapma memarlıq detallarının hazırlanma, qurulma və təmirində ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Model və yapma memarlıq detallarının hazırlanmasında işlədilən əsas materialların çeşidlərini. Yapışqan,

formoplast, heykəltəraşlıq gili və gips məhlulların hazırlanma üsullarını. İş nümunələri. Yapışqanın və formoplastın bişirilməsi. Heykəltəraşlıq gilin hazırlanması. Verilmiş tərkib üzrə məhlul, sürtgü və

kağız-yapışqan kütlələrinin (papye-maşe) hazırlanması. Armatur, kəpitgə və çığların tədarükü. Əsası təmizləməklə yapmamemarlıq detallarının çıxarılması (saxlamamaqla)

§ 277 Memarlıq detallarını yapan

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yapma memarlıq detallarının hazırlanma, qurulma və təmirində sadə işlərin icrası. Bilməlidir: İşlədilən materialların əsas xüsusiyyətlərini. Gips (parçalı) və elastik formalarının düzəldilməsi. Kiçik gilli modellərin

hazırlanma üsullarını və onlardan qaralama formaların düzəldilməsi. İş nümunələri: Hamar səthli və ya sadə orta-lentli kiçik yastı yapma memarlıq detalları üçün, gips modelləri üzrə formaların

hazırlanması. Gilli və ya plastilin modellərdən qaralama formaların hazırlanması, bu formalarda gips modelləri və ya onlarınhissələrinin tökülmə üsulu ilə düzəldilməsi və formaların çıxardılması. Gips və ya sement parçalı formaların hazırlanması.Yapışqanlı və ya formaplastlı elastik formaların hazırlanması. Bütün ölçülərdə gips və sement yastı, kiçikhəcmli məmulat, hamarsəthli və sadə ornamentli yapma memarlıq detallarının tökmə və döyəcləmə üsulu ilə hazırlanması. Hamar səthli və ya sadəornamentli kağız-yapışqan kütləsinin kiçik-yastı məmulatlara vurulması. Kiçik, yastı məmulat və hamar səthli və ya sadəornamentli yapma memarlıq detallarının qoyulması. Sadə ornamentli kiçik ölçü yapma memarlıq detallarının çıxarılması vəonların tökmə formalarının hazırlanması üçün saxlanılması. Yastı məmulat və sadə ornamentli yapma memarlıq detallarınıntəmizlənməsi.

§ 278 MEMARLIQ DETALLARINI YAPAN

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yapma memarlıq detallarının hazırlanma, qurulma və təmirində orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Gips və yapışqandan, gips və formaplastdan, gips və ağacdan kombinasiya edilmiş formaların qurulmasını.

Məmulat və yapma memarlıq detallarının keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. Böyük gil modellərinin hazırlanma üsullarını və onlarüzrə qaralama formaların düzəldilməsini.

İş nümunələri. Məmulat və yapma memarlıq detallarının tökmə üsulla düzəldilməsi üçün gips modelləri üzrə formaların

hazırlanması. Yastı iri məmulat, hamar səthli və ya sadə ornamentli, kiçik-orta mürəkkəbli və ya mürəkkəb ornamentli yapmamemarlıq detallarının qurulması. Hamar səthli və ya sadə ornamentli kiçik və hamar səthli iri həcmli məmulatların qoyulması.Kombinasiya edilmiş formaların hazırlanması. Bütün növlərdən olan məmulat və yapma memarlıq detallarının tökmə,döyəcləmə və vurma üsulları ilə hazırlanması. Bütün növlərdən olan məmulatlara bəzəyin vurulması. Mürəkkəb ornamentli və ya(çox iri) yapma memarlıq detallarının çıxarılması və onların tökmə formalarının hazırlanması üçün saxlanması.

§ 279 MEMARLIQ DETALLARINI YAPAN

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yapma memarlıq detallarının hazırlanma, qurulma və təmirində mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Otaq və fasadların mürəkkəb bəzək vurulmasında istifadə edilən yapma məmulatların nişanlanma üsullarını. İş nümunələri. Gilli və plastilinli modellər üzrə qaralama formaların hazırlanması, gipsli modellərin və ya onların hissələrinin

qaralama formalarda tökmə üsulu ilə düzəldilməsi.Gipsdən parça, kombinasiya edilmiş və elastik formaların hazırlanması, 3 və 4-cü dərəcəli iş nümunələrində adları çəkilməyən

məmulatların qurulması.Qeyd. Kiçik yastı məmulatlara aiddir: hündürlüyü 500 mm-ə qədər olan üstdən qoyulan hərf, diametri 500 mm qədər olan əklil,

sahəsi 0,5 m2-ə qədər olan ventilyasiyalı şəbəkə, hündürlüyü 500 mm qədər olan gerb, uzunluğu (əzilən yeri üzrə) 750 mm-ə qədərolan zəncirə, ən böyük ölçüsü 500 mm-ə qədər olan kartuş, uzunluğu 650 mm-ə qədər olan təbəqələr, hündürlüyü 500 mm-əqədər olan maska-qıfıl, paqonlu məmulatlar (hamar-hündürlüyün və yamacın cəmi, relyefli-hündürlük, qabarıqlı-əymə üzrəhündürlük) 500 mm-ə qədər olan rozetka (dairəvi-diametr, ellips şəkilli - baş oxların yarı cəmi, romb şəkilli diaqonallarınyarıcəmi) 500 mm-ə qədər, hündürlüyü 750 mm-ə qədər olan triqlif, diametri 500 mm-ə qədər olan dairəvi emblem sahəsi 0,5 m2-ə qədər olan portal emblemlər.

Kiçik həcmli məmulatlara aiddir: hündürlüyü (tavasız) 250 mm qədər olan vaza, hündürlüyü 750 mm-ə qədər olan məhəccərsütunu, ən böyük ölçüsü 500 mm-ə qədər olan vaza, hündürlüyü 250 mm-ə qədər olan kapitel, hündürlüyü 500 mm-ə qədər olanədədi daşlar, ən böyük ölçüsü 500 mm-ə qədər olan kronşteyn, ən böyük ölçüsü 500 mm-ə qədər olan modulon, uzunluğu 1000mm-ə qədər olan sürahi, hündürlüyü 500 m-ə qədər olan ədədi “suxari”, uzunluğu 1000 mm-ə qədər olan gərilmiş ip, hündürlük

500 mm-ə qədər olan qozalar.Ölçüləri yuxarıda göstərilənlərdən artıq olan məmulatlar, iri hesab olunur.

§ 280 MEMARLIQ DETALLARININ MODELÇİSİ

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Modellərin kildən, plastilindən və gipsdən hazırlanması və yapışması üzrə mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Memarlıq detallarının çeşidlərini və onların tərkib hissələrini. Yapma ornamentin çeşidlərini. Modellərin

hazırlanması üçün istifadə olunan materialların xüsusiyyətlərini və onların keyfiyyətinə qoyulan tələbləri, Modellərin detallarınınyonulması və dartılması üçün dəzgah və qurğuların quruluş əsaslarını.

İş nümunələri. Sadə ornamentli yastı modellərin gildən yapılması. Lazımi ülgülərin kəsilməsi və ağac qəliblərin hazırlanması.

Yastı modellərin gips əsasının dartılması. Həcmli modellərin hissələrinin dartılması, yonulması və kəsilməsi. Hamar səthli yastı vəhəcmli gips modellərin, habelə sadə ornamentli yastı modellərin yığılması. Gipsdən suxarı, damcı, muncuq və ona bənzər kiçikməmulatların kəsilməsi. Sadə ornamentin gips modellərində kəsilməsi. Hamar səthli yastı və həcmli modellərin, habelə sadəornamentli yastı modellərin təmizlənməsi.

§ 281 MEMARLIQ DETALLARININ MODELÇİSİ

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Modellərin gildən, plastilindən və gipsdən hazırlanması və yapışması üzrə xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Memarlıq detallarının qurulma üsullarını. Yapma ornamentin kompozisiya üsullarını. İş nümunələri. Mürəkkəb ornamentli yastı və həcmli modellərin gildən və plastilindən yapılması. Mürəkkəb ornamentli

modellərin, habelə sadə ornamentli həcmli gips modellərin yığılması. Gips modellərində mürəkkəb ornamentlərin kəsilməsi.Mürəkkəb ornamentli modellərin təmizlənməsi.

§ 282 METALKƏSİCİ VƏ DƏMİRÇİ-PRESLƏYİCİAVADANLIQLARIN QURAŞDIRICISI

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Metalkəsici və dəmir-presləyici avadanlıq və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə işlərin

yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Avadanlığın açılma üsullarını. Ən sadə takelaj ləvazimatlarının növlərini və onların istifadə olunma üsullarını.Avadanlıq detallarının yağlanma üsullarını. Çilingər alətlərinin təyinatını. İş nümunələri. Qeyri-vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlığın açılması. Aparat və avadanlıqlarda nömrə lövhəciklərin

hazırlanması və qurulması.

§ 283 Metalkəsici və dəmirçi-presləyici avadanlıqlarınquraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Metalkəsici və dəmir-presləyici avadanlıq və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında sadə işlərin

yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: İstifadə edilən materialların növlərini. Mürəkkəb olmayan quraşdırma işlərinin yerinə yetirilmə üsullarını. Sadə

takelaj vasitələrinin quruluşunu və onlardan istifadə qaydalarını. İş nümunələri. Şablon üzrə detalların nişanlanması. Mat-qab və burğu ilə deşiyin açılması. Yivli və flanslı birləşmələrin

yığılması. Əl alətləri ilə yivlərin kəsilməsi. Altlıq və aralıqların hazırlanması. Metalkonstruksiyaların yerinə salınması. Bitişmələrinquraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi.

§ 284 Metalkəsici və dəmirçi-presləyici avadanlıqların

quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Metalkəsici və dəmir-presləyici avadanlıq və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında ortamürəkkəbli işlərin yerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Orta mürəkkəb avadanlıq üçün bünövrənin ölçülərinin yoxlanması üsullarını və bu avadanlığın quraşdırılma

metodlarını. Mexanikləşdirilmiş alətdən istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılan avadanlığın yoxlanılıb düzəldilməsinin ən sadə

üsullarını. Hidravlik sınaqların üsullarını. Yükün ilmələnmə və yerdəyişməsi üsullarını. Mexanikləşdirilmiş takelaj avadanlıqlardanistifadə qaydalarını. Quraşdırılan avadanlığın quruluşunu.

İş nümunələri: Kütləsi 1 t-a qədər olan yığılmış vəziyyətdə daxil olan metalkəsici dəzgahların quraşdırılması: bıçqılı mişar,

yonma, çıvantlanıb düzəldilən, borukəsən, stolüstü - burğu və yonma dəzgahları. Krivoşip, eksentrik, vintli, pedallı, döymə,rəqqaslı, vibrasiya, yumruqcuqlu və digər mexaniki preslərin, habelə yığılmış halda alınan, kütləsi 1 t-a qədər olan dəmirçi-presləyici avtomatların quraşdırılması.

§ 285 Metalkəsici və dəmirçi-presləyici avadanlıqların

quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Metalkəsici və dəmir-presləyici avadanlıq və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında mürəkkəbişlərin icrası.

Bilməlidir: Quraşdırıcı oxların nişanlanma, qurulma və yerdəyişmə üsullarını. Quraşdırma üçün bünövrənin və avadanlığın

qurulma yerinin yoxlanma və qəbul qaydalarını. Mürəkkəb avadanlığın quraşdırma üsullarını. Quraşdırılan avadanlığıntarazlaşma, mərkəzləşdirmə, yoxlanılıb düzəldilməsi və tənzimlənmə üsullarını. Yağlama sistemlərinin quruluşunu və işprinsipini. Maşın və mexanizmlərin quraşdırılmasına qoyulan texniki və müəyyən edilmiş buraxıla bilən artıq-əskikliyi. Mürəkkəbavadanlığın istismara vermə qaydalarını.

İş nümunələri. Yığılmış vəziyyətdə daxil olan, kütləsi 1-dən 20 t-a qədər olan metalkəsici dəzgahların quraşdırılması: şaquli-

dəlik açan, yonma, yivaçan, mərkəzivallı kəsici, soyucu və boltkəsən. Yığılmış halda kütləsi 1-dən 20 t-a qədər olan alınansürtünmə təsirilə hərəkət edən, buxarhavalı, pnevmatik, yaylı çəkiclərin (prujinli) mexanik və hidravlik preslərin, dəmirçi-presliavtomatların, döymə maşın və qayçıların, əyici və düzləyici maşınların quraşdırılması. Sökülmüş vəziyyətdə daxil olan mürəkkəbdəzgah və dəmirçi - presləyici avadanlığın yığılması.

§ 286 Metalkəsici və dəmirçi-presləyici avadanlıqların

quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Metalkəsici və dəmir-presləyici avadanlıq və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında üzrə yüksəkdəqiqlik tələb edən xüsusi mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlığın quraşdırılması üsullarını. Avadanlığın tənzimlənmə və sazlanması üsullarını. Aqreqat

və maşınların istismara verilməsində, onların yoxlanılma qaydalarını. İş nümunələri. Sökülmüş halda daxil olan bütün tip və ölçülərdən çəkisi 20 t-dan çox olan dəzgah və dəmirçi-presləyici

avadanlığın, habelə xüsusi mürəkkəb dəzgah və preslərin quraşdırılması.

§ 287 METALLURGİYA ZAVOD AVADANLIQLARININQURAŞDIRICISI

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Metallurgiya zavod avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə işlərin yerinə

yetirilməsi. Bilməlidir: Avadanlığın açılıb boşaldılması üsullarını. Ən sadə takelaj ləvazimatlarının istifadə edilmə üsullarını və növlərini.

Çilingər alətlərinin təyinatını. Texnoloji avadanlıqlarda istifadə edilən yağ və sürtkülərin əlamətlərini. Sürtkü və hidravliksistemlərinin ən sadə avadanlıqlarının yağlama və konstruksiyasının götürmə üsullarını.

İş nümunələri. Yumaq, taxta və metal bağlamada daxil olan avadanlıq düyün və detalların açılıb boşaldılması. Bünövrə

boltlarının yivli hissələrinin keçirilməsi. Oyuqların deşilməsi. Beton səthlərinin altlıqlar üçün hamarlanması. Avadanlıq vəaparatda nömrəli lövhəciklərin hazırlanma və qurulması. İşçi reperlərin, plastina və oxsaxlayanların qurulması üçün yerinhazırlanması. Qeyri-vacib yivli birləşmələrin boltla bərkidilməsi və açılması. Detalların mişarlanıb düzəldilməsi və yivlərinkəsilməsi. Sürtkü və hidravlik sistem avadanlığından konservasiyanın götürülməsi. Ən sadə avadanlıqların yağlanması.

§ 288 Metallurgiya zavod avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Metallurgiya zavod avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında sadə işlərin yerinəyetirilməsi.

Bilməlidir: İstifadə edilən materialların əlamətlərini. Mürəkkəb olmayan quraşdırma işləri yerinə yetirmə üsullarını. Sadə

takelaj vasitələrinin quruluşunu və onlardan istifadə etmə qaydalarını. Emulsiya, hidravlik və pnevmatik qurğulara qatı, maysürtkü sürtən yağlama stansiya və sistemlərin tiplərini və əsas parametrlərini. Əl üsulu ilə işləyən stansiya qatı yağlama süzgəcləri,

hidravlik qurğunun axıdan armaturlarının quruluş, təyinat və quraşdırma üsullarını. İş nümunələri. Şablon üzrə detalların nişanlanması. Yivli və flanslı birləşmələrin yığılması. Verilmiş ölçülər üzrə altlıq və

aralıqların hazırlanması. Metal konstruksiyasının düzəldilməsi. Quraşdırıcı boltlarla bitişmə yerlərinin bərkidilməsi. Boruyuvalarının təmizlənməsi, boru uclarının bişirilmə və emal edilməsi. Kütləsi 10 t-a qədər olan avadanlığın inventar stroplarlayerdəyişmə, qoyulma, ilmədən azad edilməsi, ilmələnmə, sadə takelaj vasitələrindən istifadə edərək (bloklar, lingli bucurqadlar)istismar üçün sürtkünün çəkilməsi. Həlledicilərlə detal və düyünlərin yuyulması. Çuqun və şlakın stasionar navalçaları, tozyığandomna sobalarının lazlarının lyüklərini, siyirtmələrin, şiberlərin, marten sobaları qaz kəmərinin drossel klapanlarının, mikser lyükvə bacaların konverter altı çuqun-tava örtüyü, alqomeratın səpilməsi üçün qıflarda şəbəkələrin, rolqanqların bortlarının tavaörtüyü, boruların təmizlənmə və yuyulması üçün vannaların əl üsulu ilə idarə edilən stansiya və qatı yağlama süzgəclərin,diametri 150 mm-ə qədər olan hidravlik sistemin axıdıcı armaturlarının işçi pəncərə və elektrikpeç gözlərinin (gözlük)yandırılması üçün qurğuların, DEV-3, 2Q1 soba altlıqlarının quraşdırılması.

§ 289 Metallurgiya zavod avadanlıqlarının

Quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Metallurgiya zavod avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında orta mürəkkəbli işlərinyerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıqaltı bünövrə qabaritlərinin yoxlama üsullarını və bu avadanlıqların quraşdırma

metodlarını (yollarını). Mexanikləşdirilmiş alətlərdən istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılan avadanlıqların yoxlanılıb düzəldilməüsullarını. Hidravlik sınağın keçirmə üsullarını. Yüklərin ilmələnmə və yerdəyişmə üsullarını. Quraşdırılan avadanlıqlarınquruluşunu. Emulsiya, hidravlik və pnevmatik qurğulara qatı və maye sürtkü çəkən mərkəzləşmiş sistemlərdə istifadə edilənboruların əlamətlərini.

Boruların kimyəvi təmizlənməsində istifadə edilən materialların əlamətlərini və aşındırma məhlullarının hazırlanması vəboruların kimyəvi təmizlənmə üsullarını, Emulsiya, hidravlik və pnevmatik qurğulara qatı və maye sürtkü çəkən işçi təzyiqi 4 MPa(40 kqs/sm2) qədər olan sistemlərin quruluşunu, təyinatını və quraşdırma üsullarını.

İş nümunələri. Universal takelaj vasitə və qaldırıcı kranlardan istifadə etməklə kütləsi 25 t-a qədər olan avadanlıqların

ilmələmə, yerdəyişmə, qoyulma və ilmədən açılması. Bünövrənin xarici yoxlanması. Orta mürəkkəbli detalların nişanlanması.Detal səthlərinin cilalanması. Deşiklərin açılması. Diametri 100 mm-ə qədər olan armaturda sıxlaşdırıcı səthlərin sürtülübyerləşdirilməsi, diametri 100 mm-ə qədər olan armaturların qurulması. Kipcəklərin qoyulması. Detalların və səthlərin yüksəkixtisaslı fəhlə nəzarəti altında şaberlə işlənməsi. Detalların bişirmə və buraxılması. Nəqliyyat lent və qayışların bənd edilməsi.Yoxlanılıb düzəldilmənin ən sadə üsullarının yerinə yetirilməsi. İşçi təzyiqi 4 MPa (40 kqs/sm2) qədər olan avadanlıqların hidravlikvə pnevmatik sınaqdan keçirilməsi. Avadanlığın sazlanması. Bunker, aqlomerat və əlavələr şiber, atma nov, aqlomerat xəlbir vəbunker estakada koks örtüklərinin, çuqunun tökülməsi üçün navalça, stopor naborları üçün stol, polad və şlak buraxmaq üçünnavalçaların: meydança, pilləkən və qoruyucu mikser örtükləri, şlaklı çalov üçün stend, vakuum kameralarının qaz tənzimləyiciqurğu, aqlomerasiya maşınlarının, aqlomerat qəbuledici tava, aqlomeratı səpmək üçün navalçada şəbəkələrin; boru və xırda növmetal üçün dirək, bufer, amortizator, qratçıxardan, dozator, çeşidləyici, atan, örtənlərin; qalaylama, qırma püskürən, qumpüskürdən, lakçəkən, fasiləsiz kimyəvi təmizlənmə və bişirmə aparatlarının, yardımçı mexanizm, boru tullayıcıları, cib vəqəbuledicilərin; təchizetmə qurğularına qatı sürtkü magistral boru kəmərindən qolların çəkilməsi, qatı yağlamanın zolotnikləri,yağ axma göstəriciləri, dolama boru qol və vannalararası atmaların; kütləsi 0,5 t-a qədər olan hidropanel, diametri 150 mm-dənçox olan axıdan armatur, kütləsi 0,5 t-a qədər boru kəmərlərinin fasonlu detal, elektrik poladəridən soba tüstüsovuran qurğularınmetalkonstruksiyalarının quraşdırılması.

§ 290 Metallurgiya zavod avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Metallurgiya zavod avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında mürəkkəb işlərin yerinəyetirilməsi.

Bilməlidir: Quraşdırıcı oxların nişanlanma, qurulma və yerdəyişmə üsullarını. Quraşdırma üçün bünövrənin və avadanlıqların

qurulma yerinin yoxlanma və qəbul edilmə qaydalarını. Mürəkkəb avadanlığın quraşdırılma üsullarını. Quraşdırılanavadanlıqların tarazlaşma, mərkəzləşmə və tənzimlənmə üsullarını. 2-ci və 3-cü dəqiqlik dərəcəsi olan nivelirlə avadanlıqlarınyoxlanıb düzəldilmə üsullarını. Sürtkü sisteminin quruluşunu və işləmə prinsiplərini. Mexanizm və maşınların quraşdırılmasınaqoyulan texniki tələblər və müəyyən edilmiş, yol verilə bilən artıq-əskikliyi. Mürəkkəb avadanlıqların istismara təhvil verilməqaydalarını. İşçi təzyiqi 20 MPa (200 kqs/sm2) qədər olan emulsiyalı hidravlik və pnevmatik qurğuların qatı və maye sürtküsistemlərinin qurulma, təyinat və quraşdırılma üsullarını.

İş nümunələri. Universal takelaj vasitə və qaldırıcı kranlardan istifadə etməklə kütləsi 60 t-a qədər olan avadanlıqların

ilmələnmə yerdəyişmə, qoyulma və ilmədən açılması. Cizgi və spesifikasiyalara uyğun markalar üzrə avadanlıqların düyündetallarının komplektləşmə və çeşidlərə ayrılması. Mürəkkəb bünövrələrin həndəsi parametrlərinin yoxlanması. 0,01 mmdəqiqliklə detalların dəqiq mişarlanma, şaberlə işləmə, cilalanma və uyğunlaşdırılması. Sahəsi 0,5 m2-ə qədər olan detallarınşaberlə işlənməsi. Diametri 800 mm-ə qədər olan avadanlıq detallarının statik tarazlanması. Bünövrələrin bütün növlərininquraşdırma üçün nişanlanması. Quraşdırma üçün qəbul. Mexanizmlərin mərkəzləşmə və tənzimlənməsi. Layihəyə uyğun hər cürmürəkkəbli avadanlıqaltı quraşdırıcı oxların nişanlanma, qurulma və yerdəyişməsi. 2-ci və 3-cü dərəcəli dəqiqlik nivelirləavadanlıqların yoxlanılıb düzəldilməsi. Avadanlığın altına məhlul tökmək-dən qabaq avadanlığın yoxlanılması. Texniki şərtlərəuyğun olaraq, dişli ilişdirmədə aralıqların yoxlanması. Diametri 600 mm-ə qədər olan armaturda sıxlaşdırıcı səthlərin sürtülüb

yerləşdirilməsi, diametri 600 mm-ə qədər olan armaturun qurulması. İşçi təzyiqi 20 MPa (200 kqs/sm2) qədər olduqdaavadanlıqların hidravlik və pnevmatik sınaqdan keçirilməsi. Avadanlığın sazlanması. Aşağıda göstərilən avadanlıqlarınquraşdırılması: domna sex avadanlığı-deşikaçan maşın, navalçaları qurutmaq üçün qurğu, furmaları dəyişmək üçünmexanikləşdirilmiş meydança, atmosfer və buxar klapanları, bölmələri olan qurğularla dönən və yellənən navalçalar,havaqızdırıcılar, toztutanlar, doldurucular, buxarlandırıcı soyuducular, şlak çalovlarına çiləmək üçün qurğu, tökən maşınlarınavadanlığı təkərcik və muldalı konveyer istisna olmaqla. Sürüşdürücü bucurqad, maili körpü şkivləri, təchizetmə qurğular,xəlbirlər, bunker estakadasının barabanlı ələkləri.

Marten sex avadanlıqları - keçirici qurğunun klapan və şiberləri su sürgüləri. Yüklənmə tərəfin avadanlığı (bucurqad və uçuntupəncərə çəpərinin əks çəkisi, uçuntu maşın, pnevmatik çəkic, siferblatlı tərəzilər istisna olmaqla). Şlakı yığışdırmaq üçün qurğuelektrik bucurqad istisna olmaqla). Tökmə tərəfin avadanlığı (navalça, çalovu qurutmaq üçün qurğu, şlak daşıyan, poladı tökməküçün elektrik arabacıqları, peçin soyuducu elementləri istisna olmaqla). Şixta həyətin avadanlığı (boşqabvari dəyirmanlar,qarışdıran qaçığılar, dəmiryol tərəziləri və kopyorların elektrik bucurqadları istisna olmaqla). Konverter sex avadanlıqları -iriləşdirilmiş yığım və konveyer örtüyünün dayaqlara diyirlədən qurğu itələyici arabacıq, polad qəlib üçün arabacıq furmu verməküçün arabacıq, stoporların mexanikləşdirilmiş yığılma qurğusu, blokirovka və ötürücüsü olan tökücü lyüklər.

Aqlomerasiya fabrik və dəmir filizini yığın vəziyyətinə salan fabrik avadanlıqları - aqlomerasiya və yandırma maşınlarınınkarkası, vakuum-kameralar, sıxlaşdırma, təchiz etmə qurğuları, ocaq qəfəslərinin silkələnmə və təmizlənmə mexanizmləri. Yığıntıüçün vibroqurğu, aqlomaşınların örtüyü, skreper qurğu, şaxtanın paylaşdırıcıları, klapanlı və tozlu sürgülər, qazlı kollektor və qazkəməri, multi siklonlar, xəlbirlər, avtomatik konveyer tərəziləri:

Yayma dəzgahların avtomatik mərkəzləşmiş qatı maye sürtgü sistemləri - avtomatik qatı sürtkü stansiyaları, təchiz etməqurğuları və onlardan yağlama nöqtələrinə gedən qollar, qatı sürtgü sistemlərinin yuyulma, mazla doldurma və preslənməsinasos qurğuları, istilikdəyişdiricilər, süzgəclər, qızdırıcılar, yağtəmizləyən maşınların kommunikasiyaları (sentrifuqa),mexanizmlər üçün maye sürtkü boruların çəkilməsi. Hidravlik və pnevmatik qurğuların avadanlıq, aparat və boru kəmərləri-doldurucular, doldurucu klapanlar, kütləsi 5 t-a qədər olan baş paylaşdırıcılar, kütləsi 0,5 t-a qədər olan paylaşdırıcı və təzyiqlitənzimləyici armatur, kütləsi 2 t-a qədər olan yüksək təzyiqli, armatur, kütləsi I t-a qədər olan hidroaqreqatlar, kütləsi 0,5 t-dan çoxolan hidropanel və boru kəmərlərinin fasonlu detalları, boru kəmərində qoyulan hidrozərbə kompensatorları. Poladəritməpeçləri-dayaqlı iki-tavrlı tirlər, çirkab axıdan dimdik, ferroərinti elektrik peçlərinin yandırma gözü üçün qurğu. Çirkab axıdandimdik, işçi pəncərə, ekonomayzer, yükləyici zənbillər poladəritmə peçlərin elektrodlarını artırmaq üçün mexanizmlər. Poladqəliblərin aşırıcıları. Külçələri itələyib çıxaranlar, reykalı itələyicilər, külçələr damğalayıcılar. Qövslü vakuum peçlərikristallizatorlarının dəyişdirmə və geri çəkilmə mexanizmləri.

§ 291 Metallurgiya zavod avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yüksək dəqiqlik tələb edən xüsusi mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlıqların 1-ci dərəcəli dəqiqlik nivelirlə və teodolitlə yoxlanılıb düzəldilmə üsullarını.

Aqreqat və maşınları istismara təhvil verərkən, onların yoxlamadan keçirilmə qaydalarını. Qatı və duru yağlama sistemləri, işçitəzyiqi 20 MPa (200 kqs/sm2)-dan çox olan emulsiya, hidravlik və pnevmatik qurğuların quruluşunu, təyinat və quraşdırılmaüsullarını.

İş nümunələri. Universal takelaj vasitə və qaldırıcı kranlardan istifadə etməklə kütləsi 60 t-dan çox olan avadanlıqların

ilmələmə, yerdəyişmə, qoyulma və ilmədən açılması. Sahəsi 0,5 m2-dən artıq olan düyün və detalların şaberlə işləməsi. Diametri800-dən çox olan detalların statik tarazlaşması. Diametri 600 mm-dən çox olan armaturda sıxlaşdırıcı səthlərin sürtülübyerləşdirilməsi, diametri 600 mm-dən çox olan armaturun qurulması. İşçi təzyiqi 20 MPa (200 kqs/sm2)-dən çox olduqdaquraşdırılan avadanlıqların hidravlik və pnevmatik sınaqdan keçirilməsi. Avadanlıqların 1-ci dəqiqlik sinifli nivelir və teodolitləyoxlanılıb düzəldilməsi. Maşın və aqreqatların buraxılışı və qabaqcadan sazlanmış avadanlıqlarla onların istismara təhvilverilməsi. Aşağıda göstərilən avadanlıqların quraşdırılması: Domna sex avadanlığı - domna peçi, deşici maşın istisna olmaqlanavalçaları qurutmaq üçün qurğu, furaları dəyişmək üçün mexanikləşdirilmiş meydança. Atmosfer və buxar klapanları istisnaolmaqla, domna peçin ağız hissələrində olan qurğu avadanlığı, tökmə sex həyətinin dayandırıcı qurğusu olan itələyicilər. Skipqaldırıcı binasında avadanlıq, skiplər, vintvari transportorlar və plastinkalı konveyerlər, aqlomeratın paylayıcıları, qıf-tərəzi,vaqon-tərəzi, qaztəmizləyən avadanlıq, diyircəkli və muldla konveyer, çevirmə bucurqad;

Marten sexlərinin avadanlığı - bucurqadlar, əksçəkilər, keçirici qurğunun dayaq və blokları, bucurqad və uçuntu pəncərəsininçəpərinin əks çəkisi, uçuntu maşını, pnevmatik çəkic, siferblatlı tərəzilər, şlakı yığışdırmaq üçün elektrik bucurqad qurğusu,çalovu qurutmaq üçün qurğu, poladı tökmək üçün elektrik arabacıq, şlakdaşıyan, polad qəlib hazırlayan bölmənin avadanlığı,boşqababənzər dəyirman, xırdalamaq və qarışdırmaq üçün maşın, dəmiryol tərəzisi, şixtalı həyətin dirək çaxan maşının elektrikbucurqadı;

Konverter sexinin avadanlığı - dönmə mexanizmi və meydançası olan konverter, oksigen furmlar, konverter buxarası (yarım-sipər) qurğusu, domkratlı arabacıq, teleskoplu qaldırıcı, konverteri yükləmək üçün, muldlu arabacıq, nümunə götürmək üçün,səyyar meydança, özühərəkətedən polad daşıyan arabacıq, konverter qurutmaq üçün qurğu, poladtökən çalovları qurutmaq üçünqurğu; dəzgah çatısı, diyircəkli kəmər, mikserin dönmə mexanizminin örtük və ötürücüsü, qaz hava kəmərləri və mikserin qazolduğu, boşaldan maşın, mikser tərəzisi.

Aqlomerasiya fabrik və dəmir filizi dübür-dübür (yumrulayan) edən fabrik avadanlıqları - aqlomaşınlar ötürücüsü, bitişdiriciarabacıqların hərəkətinin istiqamətləndiriciləri, bitişdirici arabacıqlar, kürə, aqlomaşınların qaz olduğu və boşaldıcı qurğusu,akskausterlər, aqlomeratın soyuducuları, şixtanın yumrulaşdırıcıları, geri qayıdan materialların soyudulma barabanları,aqlomeratın doğrayıcıları. Yayma dəzgahlar sexinin avadanlığı - işçi qaldırıcı qurğu, soyuq və isti yayma maşınları, dişli çarxlıqaldırıcı qurğu və reduktorlar, şpindel birləşmələr və bilərziklər, manipulyatorlar, çevirmə və aşırdıcılar, soyuq və isti kəsənqayçılar, itələyici və itələyib salanlar, konveyerlər, transportorlar və soyuducular, sarıyıcı. açan qurğular, stollar, bəzəkvuranmaşınlar, nəqledici və qəbuledici qurğular, bərkidilmə quruducuları, hidravlik preslər; Yayma dəzgahlarının avtomatikmərkəzləşmiş qatı və maye sürtkü sistemləri - rezervuarlar və presçəkənlər, sentrifuqa, maye sürtkü sisteminin kommunikasiyası,qatı və maye sürtkü magistral boru kəmərləri.

Hidravlik və pnevmatik qurğu aparatura və boru kəmərlərinin avadanlığı - akkumulyatorlar aralıq flanslı birləşmələr, işçisilindrlərinə çəkmələr, doldurmalar, baş paylaşdırıcılar, kütləsi 5 t-dan çox olan doldurma klapanları; kütləsi 2 t-dan çox olanyüksək təzyiqli armatura, bünövrə üzərində qoyulan hidrolizə kompensatorları; paylaşdırıcılar və kütləsi 0,5 t-dan çox olantəzyiqli tənzimedici armatura, kütləsi 1 t-dan çox olan hidroaqreqatlar.

Poladəritmə peçləri - vannaların dönmə mexanizminin ötürücü kəməri və poladəridən peçlərin tağının qaldırma və dönməmexanizmi. Dişli tac, vannanın dönm ötürücü mexanizmi, ferrosplav peçlərin asılma örtüklə elektrik saxlayıcıları. Vakuumsistemi, dayaq sütunları, qövslü vakuum elektrik peçlərinin rels yolları.

§ 292 ODADAVAMLI İŞLƏR ÜZRƏ FƏHLƏ1-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Odadavamlı hörgüdə yardımçı işlərin yerinə yetirilməsi. İş nümunələri. Odadavamlı materialların dibliyə, konteynerə və digər yerdəyişən cihazlara qoyulması. Qalağa vurmaqla

odadavamlı materialların yığılması. Odadavamlı kərpicin çirkdən və məhluldan təmizlənməsi. Rəf və meydançalardanodadavamlı materialları boşaltdıqdan sonra, onların yığışdırılması. Odadavamlı materialların nəql edilməsi.

§ 293 Odadavamlı işlər üzrə fəhlə

2-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Odadavamlı hörgüdə ən sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Odadavamlı materialların əsas çeşidlərini. Odadavamlı materialların çeşidlərə ayırma qaydalarını. Tikinti üçün və

ən sadə odadavamlı məhlulların əl alətləri ilə hazırlanma üsullarını. Adi gil kərpicdən hörgünün sökülmə üsullarını. İş nümunələri. Tikinti üçün və ən sadə odadavamlı məhlulların əl alətlərilə hazırlanması. Odadavamlı normal, izolyasiyaedici,

adi kil kərpic və lif əsaslı materiallardan olan məmulatların çeşidlərə ayrılması. Odadavamlı tozun qəliblənməsi. Adi gil kərpicdənolan massiv hörgülərin və döşəmələrin sökülməsi.

§ 294 Odadavamlı işlər üzrə fəhlə

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sadə odadavamlı işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Odadavamlı məhlul (xüsusilərdən savayı) və istiliyə davamlı betonların hazırlanma üsullarını. Əsas odadavamlı

material, məhlul və kaolin lif əsaslı məmulatların növ və təyinatlarını. Odadavamlı materialların forma və ölçüləri üzrəkeyfiyyətinə qoyulan əsas tələbləri. Odadavamlı kərpicdən hörgünün sökülmə üsullarını. Fasonlu odadavamlı məmulatların(xüsusi markalardan savayı) çeşidlərə ayırma üsullarını.

İş nümunələri. Adi gil, izolyasiyalı kərpic və lifli tavalardan massiv və döşəmələrin hörgüsü, hörgü aralığına kərpic və daş

paralarının düzülməsi və hörülməsi. Toz material, asbestli karton və qaytanlı hörgünün izolyasiya edilməsi. Ekranlı boruların(qazanların) hörməklə qapanan hissədən keçdiyi yerlərin asbest qaytan və ya mineralpambıqlı tavalarla izolyasiyası. Əl alətləri iləodadavamlı məhlul (xüsusilərdən savayı) və istiliyə davamlı betonların hazırlanması. Qalağa yığmaqla fasonlu odadavamlıməmulatların (xüsusi markalardan savayı) çeşidlərə ayrılması və markalanması. Odadavamlı kərpicdən olan hörgünün və fasonluməmulatların (xüsusi markalardan savayı) sökülməsi.

§ 295 Odadavamlı işlər üzrə fəhlə

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Orta mürəkkəbli odadavamlı işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Fasonlu odadavamlı və termoizolyasiyalı məmulat karbonlu və istiliyə davamlı blok, lifli tava və istiliyə davamlı

betonların çeşid və markalarını, onların qəbulu və saxlanma qaydasını. Sənaye soba elementlərinin hörgüsünə qoyulan əsastələbləri. Odadavamlı tərkiblərlə torkretləmə üsullarını.

İş nümunələri. Adi gil kərpicdən və lifli tavalardan düzxətli divar və odadavamlı kərpicdən massivlər, döşənmə, peç yerinin

döşənmə və başlıqların hörgüsü. Qaz və hava kəmərlərinin futerləməsində izolyasiyalı odadavamlı hörgü. Odadavamlı beton vəizolyasiyalı kütlə ilə irəli çəkilən döşənmiş peç yerinin, sac, qapıcıq və aralıqların doldurulması. Karbonlu blok və karbonlukütlələrin hazırlanması. Özək, başlıq, hava qızdırıcıların təmizlənməsi. Verilmiş tərkib üzrə xüsusi məhlul, beton (turşuya-davamlı, istiyədavamlı) və izolyasiyalı kütlələrin əl üsulu ilə hazırlanması. Kərpic və karbonlu blok səthlərinin əl üsulu iləkonstruktiv və uyğunlaşma yonulması.

Xüsusi markalı odadavamlı fasonlu məmulatların çeşidlərə ayrılması və xarici görkəm üzrə zay fasonlu məmulatların müəyyənedilməsi. Odadavamlı xüsusi markalı odadavamlı məmulatlardan olan odadavamlı hörgünün sökülməsi. Qazanların izolyasiyası,qazan bloklarına beton qarışığının qoyulması. Qazanların mürəkkəb olmayan qarnituralarının qurulması. Xarici səthlərinodadavamlı tərkiblərlə torkretlənməsi.

§ 296 Odadavamlı işlər üzrə fəhlə

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Mürəkkəb odadavamlı işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Odadavamlı materialların emalı üzrə mexanizmlərin quruluşunu və istismar qaydalarını. Sənaye peç və qazanların

istismarında, onlardakı temperatur hədləri. Yaxılma və doldurmaların tərkibini. Sənaye peçləri konstruktiv element hörgülərininkeyfiyyətinə qoyulan tələbləri.

İş nümunələri. Normal və odadavamlı fasonlu kərpicdən regenerator divarlarının hörgüsü. Regeneratorların və kokslu

kameraların örtüyünün hörgüsü.Regenerator və havaqızdırıcı başlıqların hörgüsü. Qapı və dikboruların futerlənməsi. Adigilli və istilikizolyasiyalı kərpicdən

peçlərin əyrixətli divar, qübbə və tağlarının hörgüsü. Odadavamlı kərpicdən, tikişlərin qalınlığı 2 mm-ə qədər olduqda, peçyerinin işçi döşənmə, peçin qübbə və tağlarının hörgüsü. Odadavamlı kərpicdən hava və qaz kəmərlərinin futerlənməsi. Peçyerinin döşənmə və alışdırıcı qatın odadavamlı doldurulma ilə tutulması. Odadavamlı bloklardan sənaye peç konstruksiyalarınınyığma elementlərinin quraşdırılması. Qazanlarla mürəkkəb çuğun qarniturların qurulması. Karbonlu kütlənin karbonlubloklararası tikiş və aralıqlara doldurulması. Karbonlu kütlədən düzəldirici qatın qoyulması. Domnalar dibi altında istiliyədavamlı məhlul və ya karbonlu pastaların tökülməsi. Daxili səthlərin (reaktorlardan savayı) odadavamlı tərkiblərlə torkretlənməsi.Müstəvi üzrə əl alətləri ilə fasonlu odadavamlı məmulatların konstruktiv yonulması. Odadavamlı kərpic və karbonlu bloklarınmexanikləşdirilmiş emalı. Üfüqi və şaquli temperatur tikişlərinin qurulması. Odluğun buğum yerinə, ekran (qazanların) borularınbərkitmə qurşaqlarına birləşdirmə yerlərinə beton qarışığının qoyulması. Sıxlaşdırıcı yaxma və doldurucu kütlənin çəkilməsi.

§ 297 Odadavamlı işlər üzrə fəhlə

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Xüsusi mürəkkəb odadavamlı işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Sənaye peçlərin bütün konstruktiv element və qazanların verilmiş ox və səviyyələr üzrə bölgü üsullarını. Karbonlu

blokların qoyulma və tikişin qalınlığı 1 mm-ə qədər olan bütün odadavamlı hörgü növlərinin yerinə yetirilmə üsullarını. Poladkonstruksiyaların qazan hörgüsü ilə birləşdirmə üsullarını.

İş nümunələri. Tikişin qalınlığı 1 mm-ə qədər olan bütün divar növləri, peç yerinin döşənməsi, peçlərin qübbə və tağlarının

odadavamlı hörgüsü. Karbonlu blokların quru halda və pasta ilə qoyulması. Koks peçləri başlıqlarının qoyulması, registr vəodluqların qurulması. Koks batareya hörgüsü qurtardıqdan sonra başlığın yuxarı cərgəsinin qoyulması. Cizgi üzrə qapanmahörgüsü üçün qazanın nişanlanması. Xüsusi mürəkkəb vacib yerlərdə qazanın armaturlaşdırma və hörməklə qapanması.Odadavamlı kərpic və fasonlu məmulatların əl alətləri ilə fiqurlu yonulması. Reaktorların odadavamlı tərkiblərlə torkretlənməsi.

§ 298 ÖZÜHƏRƏKƏTETMƏYƏN ÜZÜCÜ MAŞIN VƏ DİGƏR

ÜZÜCÜ VASİTƏLƏRİ İSTİSMAR VƏ XİDMƏTİ ÜZRƏÇAY FƏHLƏSİ

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Özühərəkətetməyən üzücü torpaqsoran maşın, üzücü torpaqnasos qurğu və digər üzücü vasitələrin istismar

və xidməti üzrə ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Üzücü vasitələrin istismar qaydalarını. Üzücü vasitələrin yükləmə və boşaldılması üzrə iş istehsal üsullarını. Dalğıc

stansiyalarına xidmətetmə qaydalarını. Üzücü vasitələrin gövdə hissə və göyərtə üst tikişlərinin adı və təyinatını. İnventar ilmə vətakelaj ləvazimatlarının əsa növlərini. Buzqırma işlərin icra üsullarını. Xilasedici, suaxıdıcı, yanğına qarşı inventarların təyinatını.Özühərəkətetməyən üzücü torpaq-qazan maşın və qurğu, üzücü pulpa kəmərləri və digər üzücü vasitələrin quruluş əsaslarını. Ənsadə gəmi takelaj, çilingər, rəngsaz və xarrat işlərinin istehsal qaydalarını.

İş nümunələri. Qayıq və yastıdibli çay qayıqlarında material və adamların nəql edilməsi. Əl dalğıc nasoslarında (pompa)

işləmə. Batan əşyaların su anbarı dibindən çıxarılması. Ankeraltı çuxurların qazılması. Papilonaj buraz və lövbərlərin daşınması vəyerlərinin dəyişdirilməsi. Yumşaldıcı və torpaq nasoslarının zibillənmədən təmizlənməsi. İstiqamət nişanlarının qoyulması. Buzdayarıqların açılması. Göyərtənin və xidmət otaqlarının yuyulması.

§ 299 Özühərəkətetməyən üzücü maşın və digər üzücü

vasitələrin istismar və xidməti üzrə çay fəhləsi

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Özühərəkətetməyən üzücü torpaqsoran maşın, üzücü torpaqnasos qurğu və digər üzücü vasitələrin istismarvə xidməti üzrə sadə işlərin icrası.

Bilməlidir: Üzücü vasitələrin yedəyə alma və yan almaq qaydalarını. Yedək və bağlanma qurğularını. Daxili çay yolları üzrə

müəyyən edilmiş gəmiçilik qaydaları ilə fərqləndirici gəmi işıqları, istiqamət nişanları və əsas işarələri. Dərinliyin ölçülməqaydalarını. Sadə kəmi takelaj, çilingər, rəngsaz və xarrat işlərinin istehsal qaydalarını. Onlarla bağlı iş icra üsullarını.

İş nümunələri. Üzücü vasitələrin yedəyə alınmasına hazırlanması. Nişan və işarələrin düzülməsi. Polad tros və kəndirli

kanatların birləşdirilməsi. Gövdə zədələrinin təmiri. Üzücü vasitələrin tabel əmlakı və yardımçı avadanlıqlarının kiçik təmiri.Göyərtə üst tikili elementlərinin rənglənməsi. Dərinliyin ölçülməsi, Torpaq maşın, üzücü kran və digər üzücü vasitələrin qurulmavə gərilməsi. Gəmi takelaj işlərinin yerinə yetirilməsi. Qayığın kəpitkələnmə və qatranlanması. Üzücü vasitələrin donunun

açılması. Torpaq maşınlarında üzücü pulpa kəmərlərinin uzadılıb və qısaldılması. Şlyupka və katerin köməyi ilə bağlama uclarınınyerinə çatdırılması.

§ 300 Paylaşdırıcı qurğular üzrə elektrik

quraşdırıcısı

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Paylaşdırıcı qurğuların quraşdırılmasında ən sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Naqil və kabellərin əsas markalarını. Əlvan və qara metalların əlamətlərini. Elektrik konstruksiyaların

hazırlanmasında tətbiq edilən əsas materialları. Bərkitmə detal və xırda konstruksiyaların əsas növlərini. Elektrik-quraşdırmaişlərində tətbiq edilən alətlərin əsas növlərini. Ən sadə elektrik sxemlərini.

İş nümunələri. Bərkitmə detallarının qoyulma və bağlanması. Əl ilə kabelin yuxarı cut örtüyünün çıxarılması. Dəqiq ölçülər

tələb olunmayan xırda bərkitmə detal və aralıqların hazırlanması. Yerlə birləşmə elektrodlarının əl üsulu ilə vurulması. Naqil,kabel və şinlərin rənglənməsi. Əl alətləri ilə hazır nişanlanma üzrə, yuva, deşik və şırımların açılması.

§ 301 Paylaşdırıcı qurğular üzrə elektrik

quraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Paylaşdırıcı qurğuların quraşdırılmasında sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Bərkitmə detal və armaturların əsas növlərini. Sadə cihaz, elektrik aparatlarının, tətbiq edilən elektrikləşdirilmiş və

pnevmatik alətlərin quruluş əsaslarını. Sadə elektrik sxemləri. Sadə takelaj vasitələrindən istifadə edilmə üsullarını və onlarınquruluşunu. Elektrik quraşdırma işlərində tətbiq edilən qaynaq avadanlıqlarının növlərini və onlardan istifadə etmə qaydalarını.Yaşayış, mədəni məişət və inzibati binalarda elektrik-quraşdırma işlərini yerinə yetirmək və inzibati binalarda elektrik-quraşdırmaişlərini yerinə yetirmək üçün, material və avadanlıqların komplektləşdirilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Uclarını müvəqqəti bağlamaqla gərginliyi 10 kv-a qədər olan kabellərin kəsilməsi. Dyübellərin qoyulması. Divar

və örtüklərdə bütün növ naqil və yerləbirləşdirmə şinlərinin keçdiyi yerlərinin tutulması. Barabanı qurmaqla naqillərin açılması.Yerləbirləşdirmə şəbəkə və sıfırlaşdırıcı qurğuların quraşdırılması. Avadanlıqların rənglənməsi. Qapalı və ya açıq tipli paylaşdırıcıməntəqələrin (şkafların) çıxarılması. Sadə aparat və cihazların (dayaq izolyatorları, rubilnik və ling ötürücülü dəyişdirici açarlar,qoruyucular, reostatlar, cərəyan və gərginlik transformatorları və s.) sökülməsi. Mexanikləşdirilmiş alətlə deşiklərin açılması.Kabel və naqillər üçün paylaşdırıcı qutuların qoyulması. Yaşayış, mədəni-məişət və inzibati binalarda elektrik-quraşdırma işləriniyerinə yetirmək üçün, material və avadanlıqların komplektləşdirilməsi.

§ 302 Paylaşdırıcı qurğular üzrə elektrik

quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Paylaşdırıcı qurğuların quraşdırılmasında orta mürəkkəbli işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Paylaşdırıcı qurğuların əsas növlərini. İzolyasiya müqavimətlərinin ölçmə üsullarını. Orta mürəkkəbli elektrik

sxemləri. Kəsiyinin sahəsi 70 mm2-a qədər olan bütün markalı naqil və kabel damarlarının birləşmə, ucların bağlanması və bir-biriilə birləşmə üsullarını. Polad və plastmas boru, kabel və ayrıcılarının markalandırılma üsullarını. Avadanlıqların ilmələnmə vəyerdəyişmə qaydalarını. Mexanikləşdirilmiş takelaj avadanlığından istifadə etmə üsullarını və onun quruluşunu. Porşenli-quraşdırıcı tapançaların quruluşu və onlara xidmət etmə qaydalarını. Ucluqların preslənmə və kabellərin kəsilməsi üçün partlayıcıkameraların qurulmasını. Rele mühafizəsinin təyinatını. Maksimal - cərəyan mühafizəsinin işləmə prinsip və sxemlərini.Paylaşdırıcı qurğuların quraşdırılma üsullarını. Qurutma və yağ tökmək üçün aparaturaların quruluşunu. Transformatorların əsasdüyün və detallarını. Sənaye bina və mühəndis qurğularında elektrik quraşdırma işlərini yerinə yetirmək üçün material vəavadanlıqların komplektləşdirmə qaydalarını.

İş nümunələri. Qaynaqdan savayı bütün üsullarla kəsiyinin sahəsi 70 mm2-ə qədər bütün markalardan olan naqil və kabellərin

birləşmə, uclarının bağlanma və bir-biri ilə birləşməsi. Mühafizəedici qurğu, örtük və çəpərlərin qoyulması. Çəkilmiş boru, kabelvə ayrıcıların markalandırılması. Porşenli-quraşdırıcı tapançanın köməyi ilə konstruksiya və aparatların bərkidilməsi. Partlayıcıkamerada ucluqların preslənməsi. Kabel və naqil damarlarına ucluqların lehimlənməsi. Elektrikmaqnitli cərəyan və gərginlikrelesinin yoxlanma və tənzimlənməsi. Dəmirbənd və metal dayaq konstruksiyalarının qoyulması. Yapışdırmaqla konstruksiyalarınbərkidilməsi. İzolyasiya müqavimətinin ölçülməsi. Döşəmə, divar, ferma və sütun üzrə şırımlarda polad və plastmas borularınçəkilməsi. Kabel novları və deşikli quraşdırma-profillərinin çəkilməsi. Sənaye bina və mühəndis qurğularında elektrik-quraşdırmaişlərini yerinə yetirmək üçün material və avadanlıqların komplektləşdirilməsi. Dayaq izolyator, qoruyucu, 1 kv-dan artıq olangərginliyə əlavə müqavimətlərin armaturlaşdırılma və qoyulması.

İzolyasiya materialları və qoruyucu karkaslardan tavaların qoyulması. Keçid tavalarının qoyulması. Açıq və ekranlaşdırılmış şinkəməri detallarının qoyulması və qaynaq üçün hazırlanması (kompensator, örtük, ekran, kontakt plastinləri, flanslar və s). Yağkəmərlərinin hazırlanması. Transformator çəninə maqnitləşdirici sarğının sarınması. Elektrik hava açarları üçün izolyatorlarınhidravlik sınaqdan keçirilməsi. Şin, enmə, ilmə və atmaların hazırlanma və əyilməsi. Sürgü, kran, ştuser, manometr vətermometrlərin qoyulması. Yağın yoxlamaya götürülməsi. Paylaşdırıcı qurğuların köməkçi stansiyaları üçün izolyasiyaasılmasında armatur və izolyatorların yığılması. Avadanlıqlara yağın tökülməsi və yağın süzülməsi. Transformatorlarınquraşdırılmasında boru kəmərlərində sürgülərin yoxlanması və qoyulması. Gərginlik ilə izolyatorların sınaqdan keçirilməsi. Naqil

və kabellərin cərəyan ilə yoxlanması.

§ 303 Paylaşdırıcı qurğular üzrə elektrikquraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Paylaşdırıcı qurğuların quraşdırılmasında mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Elektrik sxemləri. Gərginliyi 220 kv-a qədər olan elektrik avadanlıqlarının quraşdırma, quraşdırmaqabağı yoxlama,

qurutma və tənzimlənmə üsullarını. Dayaq, konstruksiya, avadanlıqların qoyulma yerləri, naqil, kabel və şinlərin çəkilmətraslarının nişanlanma qaydalarını. Stend və emalatxanalarda hazırlamaq üçün naqillərin, kontruksiyaların ayrı-ayrı düyünləri,elektrik avadanlıqlarının düyün və bloklarında ölçülmələrin icrası və eskizlərin tərtib edilmə qaydalarını. Açıq və ekranlı şinkəmərlərinin yığılma və bərkitmə qaydalarını . Çəkilmiş naqillərdə fazaların müəyyənetmə qaydalarını və icra olunmuş sxemlərinyoxlanma metodlarını. Transformatorların izolyasiya xüsusiyyətlərini.

İş nümunələri. Gərginliyi 220 kv-a qədər olan açılma, ayırıcı, qısa qapananlar və yerlə birləşmələrin quraşdırılması. Gərginliyi

220 kv-a qədər olan cərəyan azaldıcılarının quraşdırılması. Cərəyankəsən elektrik açar, işarə aparatları və rele ilə olan yeşik,blokirovka kilidlərinin qoyulması. Cərəyan və gərginliyi 220 kv-a qədər olan transformatorların quraşdırılması. Gücü 63 min.kv.Aqədər, gərginliyi 220 kv-a qədər olan artıq, gücü 125 min. kv.A qədər gərginliyi 110 kv-a qədər olan güc transformator vəavtotransformatorların quraşdırılması. Kütləsi 3 t-a qədər olan reaktorların quraşdırılması. Magistral yığma və qol şinləri, əyilib-düzələn ayrıcı və kəsiyinin sahəsi 1000 mm2-ə qədər olan kompensatorların quraşdırılması. Kütləsi 250 kq-a qədər olan hazırpaket və şin bloklarının quraşdırılması. Qurğuların fazalaşdırılması. Avadanlığın quraşdırılmasında ölçmələrin yerinə yetirilməsivə eskizlərin tərtib edilməsi. Radiatorların sınaqdan keçirilməsi və quraşdırılması. Yağ nasoslarının qurulması. Cütləşdirilmişalümini şvellerlərindən şinkəmərlərinin qoyulması. Blokların qabaqcadan hazırlanmasında şin kəmərlərinin bağlı künclərininyığılması. Ox və bərkitmələr üzrə yoxlayıb düzəltməklə, şin kəmərlərinin çəkilməsi. Qıfılla bərkitməklə ekranların künc və üçboğazörtüklərinin qoyulması. Yüksəktezlikli rabitə, qoruyucu və telemexanika avadanlıqlarının quraşdırılması (süzgəc və rezonansçəpərləyicilərindən savayı). “Suxovey” və “İney” tipli qurğuların quraşdırılması. Ekranlı cərəyankeçiricilərinin quraşdırılması.Yağlı elektrik açarlarının quraşdırılması. Gərginliyi 110 kv-a qədər olan hava elektrik açarlarının quraşdırılması. Alüminiumboruları ilə aparatların şinlənməsinin quraşdırılması. Bütün marka və kəsikli (partlayıcı zonadan savayı) olan naqillərinnişanlanma və çəkilməsi.

§ 304 Paylaşdırıcı qurğular üzrə elektrik

quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Paylaşdırıcı qurğuların quraşdırılmasında xüsusi mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Yüksəkvoltlu, nəzarət və xüsusi kabellərin hazırlanma və quraşdırma üsullarını. Paylaşdırıcı lövhə, pult, idarəetmə

və qoruyucu lövhə, stansiya düyünlərinin konstruksiyalarını. Elektrik sxemləri, gərginliyi 220 kv-dan artıq olan elektrikavadanlıqlarının quraşdırma, yoxlanma və qurudulma üsullarını və onların tənzimlənmə metodlarını. Bütün markalardan olannaqil və trosların quraşdırılma üsullarını. Transformatorların texniki xüsusiyyətlərini. Elektrotexniki qurğuların quruluşunu.Obyektlərin istismara təhvil verilməsinin texniki şərtlərini. Partlayış təhlükəli zonalarda işin yerinə yetirilmə qaydalarını. Relemühafizə haqqında ümumi məlumatları.

İş nümunələri. Avadanlıqların qurulma yeri oxlarının nişanlanması. Avadanlıqların ayrı-ayrı düyünlərinin qurulması üzrə

ölçülmə və eskizlərin tərtib edilməsi. Komplekt paylaşdırıcı qurğu, ayrı-ayrı blok və düyünlərin qurulma və tənzimlənməsi.Gərginliyi 110 kv-dan artıq olan hava elektrik açarlarının quraşdırılması. Gərginliyi 220 kv-dan artıq olan kəsici, ayırıcı,qısaqapanmaçı və yerləbirləşmələrin quraşdırılması. Gücü 63 min kv.A artıq, gərginliyi 220 min kv və artıq, gücü 125 min kv.A danartıq, gərginliyi 110 kv.-a qədər olan güc transformator və avtotransformatorların quraşdırılması. Cərəyan və gərginliyi 220 kv-danartıq olan transformatorların quraşdırılması. Xüsusi mürəkkəb elektrik avadanlıqlarının quraşdırma və yoxlanması. Kütləsi 3 t-danartıq olan elektrik avadanlıqlarının qoyulması. Magistral, yığma və qol şinləri, əyilib düzəldən ayırıcı və kəsiyinin sahəsi 1000mm2-dən artıq olan kompensatorların hazırlanması və quraşdırılması. Kütləsi 250 kq-dan artıq olan hazır şin paket bloklarınınquraşdırılması. Rezonans çəpərləri və birləşmə süzgəclərinin quraşdırılması. Açıq və ekranlı şin kəmərləri altı dayaqkonstruksiyalarının quraşdırılması. Şin kəməri seksiyalarının quraşdırılmasında qovuşması (düz və bucaqlı) hidravlik və havaötürücülərinin sınaqdan keçirilməsi. Statik kondensator batareyalarının quraşdırılması. Boltlu kontakt birləşmələrin yığılma vəyoxlanması. Transformatorların yoxlayıcı qızdırılması və qurudulması. Transformator sarğılarının birləşmə sxemlərininyoxlanması. Transformatorların soyutma sistemlərinin quraşdırılması. Xüsusi mürəkkəb güc naqilləri, cihaz, aparat və elektrikavadanlıqlarının ayrı-ayrı düyünlərində ölçülmələrin aparılması və quraşdırma eskizlərinin tərtib edilməsi.

§ 305 PARKETÇİ

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Parket döşəmələrin döşənmə və bəzənməsində ən sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Parket plana və parket taxtalarının növlərini. Parketaltı altlıq qatı üçün materialları. Mastikaların növlərini.

Döşənmə üçün parketin hazırlanma üsullarını. Əl nasoslarının quruluş əsasları və istismar qaydalarını. Taxta reykaların tədarüküsullarını.

İş nümunələri. Əsasın hazırlanması. Kağız, karton və ya mastikadan parketaltı döşənəcəyin düzəldilməsi. Əl nasosu və ya əllə

götürməklə hazır Mastikanın çəkib tökülməsi. Plankaların ölçü, rəng və növü üzrə çeşidlərə ayrılması. Döşəmənin şotka iləsürtülməsi.

§ 306 PARKETÇİ

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Parket döşəmələrin döşənmə və bəzənməsində sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Ağacın əsas mənşə xüsusiyyət və qüsurlarını. Parket plankalarının əlamətlərini. Parket döşəmələrin yonulma,

sıyırğa və sürtülmə üsullarını. Parketin emal edilməsi üçün istifadə edilən elektrikləşdirilmiş alət və dəzgahların quruluş əsaslarıvə istismar qaydalarını. Ventilyasiya şəbəkə və döşəmə yaşmaqlarının qurulma qaydalarını. Mastikaların hazırlanma qayda vəüsullarını. Parket döşəməaltı əsasa qoyulan tələbləri.

İş nümunələri. Lövhəli parketaltı şəbəkə və orqalin, yonulmuş ağac, lifli-ağactavalardan əsasın qurulması. Əl alətləri ilə parket

döşəmələrin yonulma və sıyırğa ilə işlənməsi. Plankaların kənarlarının və kəllələrinin əl alətləri ilə, elektrik alətləri və dəzgahlardarəndələnməsi. Reykalardan çərçivələri hazırlamaqla ventilyasiya şəbəkələrinin qurulması. Döşəmə yaşmaqlarının qurulması.Maşınlarla parket döşəmələrin sürtülməsi. Parketi yapışdırmaq və bəzək vurmaq üçün mastikaların hazırlanması.

§ 307 PARKETÇİ

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Parket döşəmələrin döşənmə və bəzənməsində orta mürəkkəbli işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Parket döşəmələrin keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. Ayrı-ayrı planka, taxta və parket lövhələrindən Parket

döşəmələrin döşənmə və təmir üsullarını. Parket döşəmələrin bəzəyi üçün maşınların quruluşunu və onların istismar qaydalarını. İş nümunələri. Parket Planka, taxta və parket lövhələrdən mastikada döşəmələrin döşənməsi. Laqalar üzrə parket taxtalardan

döşəmənin döşənməsi. Parket plankalarla pillələrin üzlənməsi. Parket döşəmələrin maşınla və elektrikləşdirilmiş alətlərləyonulma, sıyırğa ilə işlənməsi və cilalanması. Parket döşəmələrin ayrı-ayrı planka, taxta və lövhələrinin dəyişdirilməsi.

§ 308 PARKETÇİ

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Parket döşəmələrin döşənmə və bəzənməsində mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Cərgəli parket lövhələrindən döşəmələrin döşənmə və təmir üsullarını. Parket lövhələrin hazırlanma üsullarını.

Lövhə əsasları səthinin hazırlanma və onun parket plankası ilə üzlənmə üsullarını. İş nümunələri. Parket lövhələrinin rəng və şəkil üzrə hazırlanma və seçilməsi. Cərgəli lövhəli Parketdən döşəmələrin

döşənməsi. Lövhəli parket dəyişdirilməsi və yenidən pərçimlənməsi. Cərgəli parket lövhələrinin hazırlanası.

§ 309 PARKETÇİ

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Parket döşəmələrin döşənmə və bəzənməsində xüsusi mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Nəfis parketin döşənmə üsullarını. İş nümunələri. Nəfis (mozaik və rəngli) parketdən döşəmələrin döşənməsi və təmiri. Verilmiş şəkil üzrə parket lövhələr

əsasında fiqur komplektlərinin yapışdırılması.

§ 309 PEÇ (SOBA) DÜZƏLDƏN2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Soba, ocaq və bacaların hörülməsində ən sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Soba işlərinin istehsalında istifadə edilən materialların əsas növlərini. Müvəqqəti metal sobalarının qurulma

üsullarını. Məhlulun hazırlanma və peç səthlərinə sadə bəzək vurulma üsullarını. Üzlənməmiş peçlərin sökülmə üsullarını. İş nümunələri. Boruları asmaqla müvəqqəti metal peçlərin qurulması. Peçin üz səthinin təmizlənməsi. Qırmızı gildən

məhlulun hazırlanması. Üzlənməmiş soba və mətbəx ocaqlarının sökülməsi. Kərpicin, kaşa və peç cihazlarının məhluldantəmizlənməsi.

§ 310 PEÇ (SOBA) DÜZƏLDƏN

3-cü dərəcə

İşin Xüsusiyyəti. Soba, ocaq və bacaların hörülməsində ən sadə işlərin yerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Kərpic və məhlulun keyfiyyətinə qoyulan əsas tələbləri. Peçaltı bünövrələrin hörülmə üsullarını. Müvəqqətisobaların hörülmə üsullarını. Tikişlərin bağlanmasının sadə sistemlərini. Üzlənmiş peç, bacanın peçdən tüstü borusuna qədərolan hissə və tüstü borularının sökülmə üsullarını. Şaquli ayırıcıların qurulma üsullarını.

İş nümunələri. Peçaltı əsasın qurulması və bünövrə hörgüsü. Müvəqqəti tipli peçlərin hörgüsü və onların baca ilə

birləşdirilməsi. Peç cihazlarının qurulma və bərkidilməsi. Kaşıların rəngi (çaları) üzrə çeşidlərə ayrılma və seçilməsi. Kaşılarınkənarlarının sürtülməsi. Biel və odadavamlı gildən məhlulun hazırlanması. Gil məhlulu ilə peç hörgüsündə çatların tutulması.Üzlənmiş peçlərin sökülməsi. Üzlənməmiş peçlərdə cihazların dəyişdirilməsi.

§ 311 PEÇ (SOBA) DÜZƏLDƏN

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Soba, ocaq və bacaların hörülməsində orta mürəkkəbli işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Müxtəlif təyinatlı sadə peç və ocaqların konstruksiyasını. Paralel və ardıcıl tüstü dövriyyələrinin qurulması. Müxtəlif

növ yanacaq üçün yanacaq saxlayanların konstruksiyaları. Peç hörgüsünün keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. Tikişlərinbağlanmasının bütün sistemlərini.

İş nümunələri. Metal futlyarlarda üzlüksüz peç və mətbəx plitələrinin hörgüsü. Odadavamlı kərpicdən yanacaq saxlayanların

futerlənməsi. Bloklardan peçlərin hörgüsü. Metal mətbəx plitələrinin qurulması. Peçlərin suvaqlanması. Yeni kərpicləri əlavəetməklə soba, ocaq və bacaların təmiri. Kaşalarla üzlənmiş peç və plitələrdə cihazların dəyişdirilməsi. Şaquli və üfüqi ayırmalarınhörgüsü.

§ 312 PEÇ (SOBA) DÜZƏLDƏN

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Soba, ocaq və bacaların hörülməsində mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Mürəkkəb peç və ocaqların konstruksiyasını. Kaşa ilə üzləmə altı nişanlanma üsullarını. Üzləmə üsullarını. İş nümunələri. Mürəkkəb konstruksiyalı peçlərin hörgüsü. Hörgü prosesində kaşa ilə peçlərin üzlənməsi. Peçlərin üzlüklərinin

düzəldilməsi və yararsız kaşaların yeniləri ilə əvəz edilməsi. Qaz yanacağı üçün peçlərin yenidən təchiz edilməsi. Su-boru vəistilikboru qazanlarında (tağ) peçin tağ və dibinin kərpiclə hörülməsi.

§ 313 POLAD VƏ DƏMİR-BETON KONSTRUKSİYALARINQURAŞDIRILMASI ÜZRƏ QURAŞDIRICI

2-ci dərəcə

İşin Xüsusiyyəti. Polad, yığma beton və dəmir-beton konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Takelaj avadanlıqlarının əsas növlərini. Strop və tutucu ləvazimatların növlərini. Quraşdırmada işarə vermə

qaydalarını. İnşaat konstruksiyalarının quraşdırılmasında istifadə edilən alət və ləvazimatları. İş nümunələri. Polad, beton və dəmir-beton konstruksiyaların inventar stroplarla quraşdırıcı ilgək, qarmaq və s. ilişdirilməsi.

Bolt və qaykaların yivlərini bir-birinə salmaqla yoxlamaq. Əl bucurqadında görülən işlər. İzolyasiya üçün səthlərin təmizlənməsi.Metizlərdən konservasiyanın götürülməsi. Beton və dəmir-beton konstruksiyalarda əl alətləri ilə deşik və şırımların açılması.Boltların qurulma və çıxarılması.

§ 314 Polad və dəmir-beton konstruksiyaların

quraşdırılması üzrə quraşdırıcı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Polad, yığma beton və dəmir-beton konstruksiyaların quraşdırma və iriləşdirilmiş yığılmasında sadə işlərinyerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Polad, yığma beton və dəmir-beton konstruksiya detallarının əsas növlərini. Əsas takelaj, quraşdırma avadanlıq və

ləvazimatların növlərini. Konstruksiya və məmulatların nəql edilmə və yığılma qaydalarını, Konstruksiyaların müvəqqətibərkidilmə ləvazimat və üsullarını. Beton qarışıqlarının əsas xüsusiyyət və markalarını. İzolyasiya üçün səthlərin hazırlanmaqaydalarını. Elektrikləşdirilmiş və pnevmatik alətlərin quruluşu və onlarla işləmə qaydalarını. Metalın korroziyadan mühafizəüsullarını.

İş nümunələri. Yığılan konstruksiya bitişik yerlərinin təmizlənməsi. Quraşdırıcı bolt birləşmələrinin bərkidilməsi, qaynaq

tikişlərinin sıxlığını yoxlayarkən, onların ağ neft və təbaşirlə sürtülməsi. Fasonlu poladların əl gücü ilə işləyən vintil preslərlədüzəldilməsi. Yol örtüyü tavalarının qoyulması. Konstruksiyaların müvəqqəti bərkidilməsi. Beton və dəmir-betonkonstruksiyalarının isidilməsi. Bitişmə və yığma elementlər sığışmayan yerlərin betonla doldurulması. Tir ucları, şırım, yuva,çuxur və deşiklərin kərpic və ya betonla tutulması. Yığma arakəsmə və metal karkasda gips paneldən olan daxili divarlarınquraşdırılması. Bitişmə yerlərinin, onlara xüsusi hermetikləri fırça və ya kiçik kürəklə çəkmək yolu ilə hermetik tutulması. Tiokilhermetiklərin əl üsulu ilə hazırlanması.

§ 315 Polad və dəmir-beton konstruksiyaların

quraşdırılması üzrə quraşdırıcı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Ayrı-ayrı element iriləşdirilmiş bloklardan bina qurğu konstruksiyalarının yığılmasında orta mürəkkəbliquraşdırma işlərinin yerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Tikinti poladının əsas xüsusiyyət və markalarını. Betonun marka və yığma beton, dəmir-beton və poLad

konstruksiyaların çeşidlərini. Ayrı-ayrı elementlərdən konstruksiyaların yığılma və quraşdırılma üsullarını. Odadavamlı dəmir-beton bloklardan hündürlüyü 30 m-ə qədər olan boruların quraşdırma üsullarını. Reaktorlarda armaturlaşdırılan və zirehlitorların quraşdırma üsul və yollarını. Orta kütləsi konstruksiyaların quraşdırılmasında takelaj və qaldırıcı avadanlıq və qurğularınyığılma və qurulma üsul və yollarını. Quraşdırılan konstruksiyaların ilmələnmə üsullarını. Konstruksiya elementlərinin birləşməvə bərkidilmə üsullarını. Konstruksiyanın quraşdırılmasında örtük düzəldilmə üsullarını. Quraşdırılan konstruksiyalarınkeyfiyyətinə qoyulan əsas tələbləri. Porşenli-quraşdırıcı tapançaların quruluşunu və onların istismar qaydalarını. Pnevmatikalətlərin quruluşunu və onlarla işləmə qaydalarını. Dəmir-beton konstruksiyalarına epoksid yapışqanın çəkilmə üsul və yollarını.Bitişmə yerinin hermetik tutulması üçün sıxlaşdırıcı araqatlarının çeşidləri və onların yapışdırma üsullarını.

İş nümunələri. Kütləsi 8 t-a qədər olan yığma dəmir-beton və beton bünövrə blokları, başlıq svay rastverklərinin bloklarının

quraşdırılması. Aşırımı 12 m-ə qədər olan yığma dəmir-beton tirlərin quraşdırılması (kranaltı tir istisna olmaqla) metal karkasdagips panellərdən yığmaasma tavanların quraşdırılması. Yığma dəmir-beton panel, mərtəbəarası örtük tavanlarının, o cümlədənHES quraşdırma meydança örtüklərinin quraşdırılması. Yığma dəmir-beton sərnişin platformalarının quraşdırılması.

Pilləkən marş və meydança, divarın sıra iri blok, eyvan bloklarının quraşdırılması. Zirehli toru açmaq üçün sancağınqurulması. Reaktorlarda armaturlandıran və zirehli torların quraşdırılması. Kütləsi 6 t-a qədər olan sənaye sobalarının poladkarkas və kütləsi 1 t-a qədər olan bloklardan peçlərin istilik çəpərləmə konstruksiyalarının quraşdırılması. Dayaq, kanat yolstansiya, kabel kranlarının, metalkonstruksiya, habelə hündürlüyü 30 m-ə qədər olan qurğuların polad kanatlarınınquraşdırılması. Odadavamlı beton bloklardan hündürlüyü 30 m-ə qədər olan boruların quraşdırılması. Körpü və estakadalarınyığma dəmir-beton tavalarının qoyulması. Kanal və bənd yamaclarının tavalarla üzlənməsi. Tir, dayaq tiri və rigelin sütunlarlabitişmə yerlərinin tutulması. Aralıq yerlərinin və arakəsmələrin şüşə profilitlə hörülməsi. Yığma dəmir-beton konstruksiyalardatikiş və bitişmə yerlərinin kəpitkələnmə, doldurulma və tikişbəndlənməsi. Sadə polad konstruksiyaların quraşdırılması: pilləkən,meydança, məhəccər, dayaq, sütun, kronşteyn, taxtabənd, ayaqaltılar və s. habelə kütləsi 5 t-a qədər olan orta mürəkkəblikonstruksiyalar: tir, dayaq tiri fakverx elementləri, rabitələr və s. meydança, tormoz fermaları və s. üzrə polad örtüyününqoyulması. Polad və beton konstruksiyaların təbəqəli poladla üzlənməsi. Damın polad örtüyünün quraşdırılması. Daimi boltbirləşmələrinin bərkidilməsi. Yüksəkmöhkəmlikli boltların qurulması. Qoyma detalların korroziyaya qarşı rənglənməsi. Qoymahissə bloklarının iriləşdirilmiş yığılması. Qoyma hissələrin qabaqcadan qurulması, hidrotexniki qurğuların sürgülərini vəzibilsaxlayan şəbəkələrin oyuqlara (paz) qoyulması. Hidrotexniki qurğuların böyükqabaritli boru kəmərlərinin hissə vəobeçaykaların yığılması. Tamyığma binaların xarici bitişmə yerlərinin mineral və sintetik materiallarla istilik izolyasiyası.Pnevmatik alətlərin, habelə sıxlaşdırıcı aralıq materialların (nernit, paroizol və s.) köməyi ilə xüsusi hermetiklərlə bitişməyerlərinin hermetizasiyası. Porşenli-quraşdırıcı tapançanın köməyi ilə beton və dəmir-beton səthlərdə detalların bərkidilməsi.Dəmir-beton konstruksiyalara epoksid yapışqanın çəkilməsi.

§ 316 Polad və dəmir-beton konstruksiyaların

quraşdırılması üzrə quraşdırıcı5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Ayrı-ayrı element və iriləşdirilmiş bloklardan bina və tikililərin konstruksiyalarının yığılmasında mürəkkəb

quraşdırma işlərinin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Ağır yığma dəmir-beton sütun, bünövrə blok və tirlərinin quraşdırılmasının üsul və yollarını. Panel, divarın iri blok

və karniz (pərvaz) bloklarının qurulma və bərkidilmə üsullarını. Ayrı-ayrı ağır element və bloklarla bina və qurğuların poladkonstruksiyalarının quraşdırma üsullarını. Sənaye sobaların ağır polad sütun və tirlərinin quraşdırma üsul və yollarını.Odadavamlı betonla futerlənmiş panel və iri blokların qurulma və bərkidilmə üsullarını. Sənaye sobaların poladkonstruksiyalarının iriləşdirilmiş yığma üsullarını.

Hündürlüyü 30 m-dən çox olan boruların odadavamlı beton bloklardan quraşdırma üsullarını. Polad konstruksiyalarınodadavamlı beton bloklarla birləşdirilmə üsullarını. Paslanmayan poladdan qoruyucu örtüyün qurulma üsullarını. Körpülərinpolad konstruksiyalarının iriləşdirilmiş yığılma və ayaqaltılarda aşırımlı körpü tikililərinin yığılma üsullarını. Asma, yarımasına vəmüvazinətləşdirilmiş yığılma aşırımlı körpü tikili elementlərinin birləşdirmə üsullarını. İriləşdirilmiş yığılmada bina və sənayequrğularının mürəkkəb konstruksiyalarının quraşdırılmasında, habelə konstruksiyaların iriləşdirilmiş yığılma və ayaqaltılardaaşırımlı körpü tikililərinin yığılmasında takelaj və qaldırıcı avadanlıqlarının yığılma və qoyulma üsul və yollarını. Konstruksiya vəblokların mürəkkəb ilmələmə üsullarını.

İş nümunələri. Kütləsi 8 t-dan çox olan yığma dəmir-beton və beton bünövrə blokları və 20 t-a qədər olan sütunların

quraşdırılması. Sütun kapitellərinin quraşdırılması. Aşırımı 12 m-dən çox olan yığma dəmir-beton tirlərin və kranaltı tirlərinquraşdırılması. Xarici və daxili divarların iriölçülü panel və ağır və yüngül betondan arakəsmə panellərinin quraşdırılması.Sanitar-texniki kabin, lift şaxtasının blok və binanın digər həcmli elementlərinin qurulması. Aradivar və künc iri bloklar,karnizlərin quraşdırılması. Betonlaşmadan əvvəl konduktorda oyuqlu blokun qoyma hissələrinin yığılma və yoxlanılıbdüzəldilməsi. Sıxlaşdırılmış materiallı seqmentli sürgülərin qoyma hissələrinin quraşdırılması. Polad üzlük, konfuzor,diffuzorların quraşdırılması. Hidrotexniki qurğuların qeyri-qabaritli boru kəmərlərinin düz hissələrinin quraşdırılması.

Suaşıran bəndin yığma dəmir-beton örtük, tava və spiral kamera, şandorlu tava və dilçək üçün tava, baxıcı taxta və HESkonstruksiyalarının üzlük bloklarının quraşdırılması. İstiqamətləndirici rostverkin rabitəli və fermaaltı tava seksiyası ilə birlikdəmonolitləşdirilməsi, eləcə də üzücü kranların köməyi ilə yığma dəmir-beton tavalardan körpülərin quraşdırılması. Nəhəngmassivlərin dəmir-beton örtüyünün (qabıq) qurulması. Kütləsi 5 t-dan çox olan sənaye sobaların polad karkas və kütləsi 1 t-dan

çox olan bloklardan sobaların istilik qoruyucu konstruksiyalarının quraşdırılması. Polad dayaq konstruksiya, kanat yol stansiya vəkabel kranların, habelə qurğunun hündürlüyü 70 m-ə qədər olan polad kanalların quraşdırılması. Hündürlüyü 30 m-dən çox olanboruların odadavamlı bloklardan quraşdırılması. Borunun quraşdırılmasında quraşdırıcı meydançanın qurulma və sökülməsi.Boru bloklarının yüksək möhkəmliklə sancaqlarla birləşdirilməsi. Yığma qaz keçidlərinin quraşdırılması. Reaktorların daxilindəodadavamlı paslanmayan poladda qoruyucu örtüyün qurulması. Tunel sobasında relsli yolun çəkilməsi. Çatı və çatıaltı polad,ferma, sütun, domna peçlərinin sarqa dam panellərinin və s. iriləşdirilmiş yığılması. Örtük bloklarının iriləşdirilmiş yığılma vəquraşdırılması. Membranlı örtüyün quraşdırılması. Konstruksiyaların quraşdırılmasında bitişmə yerlərinin tuşlanması. Aşırımı 12m-dən 24 m-ə qədər olan polad çatı və çatıaltı fermaların dayaqda tuşlanması və qurulması. Kütləsi 15 t-a qədər olan polad sütunvə kütləsi 5-dən 15 t-a qədər olan kranaltı və digər tirlərin quraşdırılması. Estakada, qradirnə, dəhliz və etajerlərin yükdaşıyankonstruksiyalarının quraşdırılması. Polad aşırımlı körpü tikililəri panel elementlərinin quraşdırılması. Elementin sayı 5-ə qədərolan aşırımlı körpü tikililərinin mürəkkəb düyünlərinin yığılma və quraşdırılması. Polad aşırımlı körpü tikililəri panelelementlərinin quraşdırılması. Elementin sayı 5-ə qədər olan aşırımlı körpü tikililərinin mürəkkəb düyünlərinin yığılma vəquraşdırılması. Polad aşırımlı körpü tikililəri uzununa və eninə rabitələrinin qoyulması. Tutumu 1000 m3-ə qədər olan dəmir-beton rezervuarların quraşdırılması. Alümin və yumşaq ərintilərdən olan konstruksiyaların quraşdırılması.

Rulon tədarükdən ayrı-ayrı sarqa və vərəqələrdən tutumu 1000 m3-ə qədər olan rezervuar konstruksiyalarının iriləşdirilmişyığılma və quraşdırılması.

§ 317 Polad və dəmir-beton konstruksiyaların

quraşdırılması üzrə quraşdırıcı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Ayrı-ayrı element və iriləşdirilmiş bloklardan bina və qurğu konstruksiyalarının yığılmasında xüsusi mürəkkəbquraşdırma işlərinin yerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Bina və sənaye qurğularının xüsusi mürəkkəb konstruksiyalarının iriləşdirilmiş yığılma üsullarını. Bina və sənaye

qurğularının xüsusi iri qabaritli və ağırçəkili konstruksiyalarının qurulma üsullarını. Körpülərin aşırımlı tikililərinin yığılma,yerdəyişmə və qurulma üsullarını. Xüsusi mürəkkəb takelaj qaldırıcı avadanlıq və ləvazimat, yığılma və qurulma üsul və yollarını.Konstruksiya və həcmli blokların xüsusi mürəkkəb, eyni tipli olmayan ilmələmə üsullarını. Quraşdırma yerində təbəqələrdənyığılan və sənaye müəssisələrində hazırlanan rezervuar və qazqolderləri quraşdırma üsullarını. Odadavamlı beton və dəmir-betondan sənaye soba elementləri ilə polad konstruksiyaların iriləşdirmə yığma üsullarını. Blokdan (sarqadan) borularıniriləşdirmə yığılma üsullarını. Odadavamlı beton və dəmir-beton hərəkətetmə metodu və boruların dönmə metodu ilə sənayesobalarının quraşdırma üsullarını. Odadavamlı beton bloklardan fırlanan sobaların futerokasının quraşdırma üsullarını.

İş nümunələri. Sonradan armaturu gərginləşdirməklə dəmir-beton çərçivə, tir və fermaların iriləşdirilmiş yığılması. Bir neçə

detallardan ibarət qabaqcıl gərginləşdirilmiş dəmir-beton fermaların iriləşdirilmiş yığılması və bu fermaların quraşdırılması.Yığma ramalardan bina və qurğuların dəmir-beton konstruksiyalarının, habelə istilik və hidrotexnik qurğuları fəza bloklarınınquraşdırılması. Qoyma hissələrin axırıncı yoxlanılıb düzəldilməsi. Qoyma hissələrin betonlaşdırılmış yarıqlı bloklarınınquraşdırılması və axırıncı yoxlanılıb düzəldilməsi. Tənləşdirici qüllələrin quraşdırılması. Təzyiqli boru kəməri dayaqlarınınquraşdırılması. Dayaq və kanat yol stansiyası, kabelli kranların polad konstruksiya, habelə qurğunun hündürlüyü 70 m-dən çoxolduqda polad kanatların quraşdırılması. Fasonlu hissə, kompensatorların quraşdırılması və hidrotexniki qurğuların qeyri-qabaritl boru kəmərlərinin hidravlik sınağı. Kütləsi 20 t-dan çox olan yığma dəmir-beton sütunların, aşırımından asılı olmayaraqgərginləşdirilmiş armaturlaşdırılmış örtük tir və fermalarının quraşdırılması.

Suburaxıcı (suyığıcı) qurğuların deşiklərinə yumşaq buz və qamışların düşməməsi məqsədi ilə qoyulan xüsusi tir, işkil üçünşaxta və quyu, örtüktavaları (qabıq), HES-dən keçən keçid körpü tirləri, bənd, şlyüz, şlyüz dəhlizi və sovurucu boruların tava vəörtüklərinin quraşdırılması. Svay vurmaq üçün fəza çərçivə və rostverklərin qoyulması. Silos qurğuların fəza elementlərininqurulması. Blokun kütləsi 15 t-dan çox olan bina və sənaye qurğularının karkaslarının polad sütun, kranaltı tir və digər poladkonstruksiyalarının habelə aşırımı 24 m-dən çox olan fermaların qurulması və axırıncı yoxlanıb düzəldilməsi. Domna peçlərininqazaparan, domna peçlərinin maili körpülərinin İEM, aqlofabrik və s. iriləşdirilmiş yığılması. Panel və blokdan peçkonstruksiyalarının iriləşdirilmiş yığılması. Sənaye peç və iriləşmiş düyünlərlə boruların quraşdırılması. Layihə vəziyyətinə çəkibyaxınlaşdırmaqla stenddə sənaye peçlərinin quraşdırılması. Bünövrədə bərkidilmiş oynaq ətrafında dönmə metodu ilə yığmaboruların quraşdırılması. Odadavamlı beton bloklardan fırlanan peçlərin futerovkasının quraşdırılması. Quraşdırma sxemi üzrə,bina, sənaye qurğu və aşırımlı körpü tikililərinin quraşdırılması üçün detalların komplektləşdirilməsi və verilməsi. Elementininsayı 5-dən çox olan aşırımlı körpü tikililərinin xüsusi mürəkkəb düyünlərinin yığılma və quraşdırılması. Aşırımlı körpü tikililərinindayaq hissələrinin qurulması. Yuxarı diyirlədici yolun qurulması və onların fermaların düyünlərinə bərkidilməsi. Tele və radioqüllələrinin quraşdırılması. Tutumu 1000 m3-dan çox olan metal və dəmir-beton silindrik rezervuar, tutumundan asılı olmayaraqdərinə salınmış xəndəkli, sferik rezervuar və qazqolderlərin quraşdırılması. Vantlı konstruksiyaların quraşdırılması. İrəlisürüşdürüb çəkmə metodu və dönmə metodu ilə quraşdırma. Aşırımlı körpü tikililərinin qatarın keçməsi üçün dəmir-betontirlərinin yığılması.

§ 318 POLAD DAM ÖRTÜYÜ ÜZRƏ TAXTAPUŞÇU

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Dam örtüyü poladından da örtüyünün təmir və düzəldilməsində ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Dam örtüyünü polad təbəqələrinin çeşidlərini. Sıravi örtük lövhələrinin əl alətləri ilə hazırlanma üsullarını. Dam

örtüyünün poladının təmizlənmə və əliflənmə üsullarını. Polad təbəqələrdən olan dam örtüyünün sökülmə üsullarını. İş nümunələri. Dam örtüyü polad təbəqələrinin bağlamadan çıxardılma, təmizlənmə və əliflənməsi. Təbəqələrin kəsilməsi.

Sıravi örtüklərinin lövhələrinin hazırlığı (tədarükü). Təbəqəli poladdan olan dam örtüyünün sökülməsi.

§ 319 Polad dam örtüyü üzrə taxtapuşçu

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Dam örtüyü poladından da örtüyünün təmir və düzəldilməsində sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Dam örtüyü poladının əsas xüsusiyyətlərini. Sadə dam örtüklərinin lövhələrin tədarükü və örtük detallarının

qurulmasının üsullarını. Polad təbəqələrlə damın örtülmə üsullarını. Polad təbəqələrdən olan dam örtüyün və materiallarınkeyfiyyətinə qoyulan tələbləri.

İş nümunələri. Bir mailli və ikimailli dam örtüklərinin təmir və qurulması. Karniz sallaqları və divarüstü navalçalar üçün

lövhələrin hazırlanması. Suaxıdan boruların düz hissəsinin hazırlanması. Suaxıdan navalça, qalpaq, tüstü və ventilyasiya borularıüçün çətirlərin hazırlanma və qurulması. Rulonlu və ədədi materiallardan olan örtüklərdə birləşmə yerlərinin polad təbəqələrləörtülməsi. Damın ayrı-ayrı örtük elementlərinin dəyişdirilməsi.

§ 320 Polad dam örtüyü üzrə taxtapuşçu

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Dam örtüyü poladından da örtüyünün təmir və düzəldilməsində orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Orta mürəkkəbli dam örtüyünün təmir və düzəldilməsi üsullarını. Şablonların hazırlanma və onlar üzrə dam örtüyü

polad təbəqələrindən olan məmulat, detal, örtüyün fasonlu hissələrinin yığılma üsullarını. Örtük elementlərinin tədarükününmexanikləşdirilməsi üsullarını. Örtük tikişlərinin lehimləmə üsullarını.

İş nümunələri. Üç və dörd mailli, çardaqlı valmaşəkilli, planda T və Q şəkilli damların örtüklərinin təmir və qurulması.

Seksiyalı və dəyişən kəsikli diz, axıdıcı və qıfların hazırlanması. Deflektorların hazırlanma və qurulması. Sinklənmiş poladtəbəqələrdən olan örtüklərdə tikişlərin doldurulması. Su axıdan boruların asılma və dəyişdirilməsi.

§ 321 Polad dam örtüyü üzrə taxtapuşçu

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Dam örtüyü poladından olan dam örtüyünün təmir və düzəldilməsində mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Dam örtüyü polad təbəqələrindən olan örtüyünün təmir və düzəldilmə üsullarını. İş nümunələri. Günbəzli, konusşəkilli və digər mürəkkəb damların dam örtüyü polad təbəqələrindən təmiri və düzəldilməsi.

§ 322 Poliqrafiya sənayesi müəssisə avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyət. Poliqrafiya sənayesi müəssisə avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə işlərin

icrası. Bilməlidir: Avadanlıqların açılma üsullarını. Ən sadə takelaj avadanlıqlarının növü və onların tətbiq edilmə üsullarını.

Avadanlıq detallarının sürtgü üsullarını. Çilingər avadanlıqlarının təyinatını. İş nümunələri. Qeyri vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlıqların açılması. Aparat və avadanlıqlarda nömrə

lövhəciklərinin hazırlanma və qurulması.

§ 323 Poliqrafiya sənayesi müəssisə avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Poliqrafiya sənayesi müəssisə avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında sadə işlərin

icrası. Bilməlidir: İşlədilən materialların əlamətlərini. Qeyri-mürəkkəb quraşdırma işlərinin yerinə yetirilmə üsullarını. Sadə takelaj

vasitələrindən istifadə etmə qaydalarını və onların quruluşunu. İş nümunələri. Ülgü üzrə detalların nişanlanması. Dişli çarx və burğu ilə deşiklərin deşilməsi. Yivli və flanslı birləşmələrin

yığılması. Yivlərin əl alətləri ilə kəsilməsi. Altlıq və aralıqların hazırlanması. Metal konstruksiyaların düzəldilməsi. Qovuşmalarınquraşdırıcı boltla bərkidilməsi.

§ 324 Poliqrafiya sənayesi müəssisə avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyət. Poliqrafiya sənayesi müəssisə avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında orta

mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıqaltı bünövrə ölçülərinin yoxlama üsullarını və bu avadanlıqların quraşdırma

metodlarını. Mexanikləşdirilmiş alətlərdən istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılmış avadanlıqların yoxlanılıb düzəldilməsinin ənsadə üsullarını. Hidravlik sınaqdan keçirilmə üsullarını. Yüklərin ilmələnmə və yerdəyişmə üsullarını. Mexanikləşdirilmiş takelajavadanlığından istifadə etmə qaydalarını. Quraşdırılan avadanlıqların quruluşunu.

İş nümunələri. Korrektura edən əl dəzgahlarının, qəzet və kitab rotasiyalarına stereotipləri tökmək üçün əl dəzgahlarının

quraşdırılması. Ötürücü lobzik dəzgah, rotasiya maşınlarının stereotipləri üçün bıçaqlı sinkdoğrayan və kəsən dəzgahlar, stereotipvə sink plastinlər üçün dairəvi mişar, tiqelli kiçik formatlı çap maşını, əl kağızkəsən maşın, kartondoğrayan dəzgah, kitab bloklarıkənarlarını dəyirmiləşdirmək üçün dəzgah, zər vuran əl press, boy, fezerli-boşluqlu və ötürücü fasetliyan dəzgah, surətçıxarmaçərçivələrin quraşdırılması. Klişenin mexaniki emal edilməsi üçün avadanlıq, stereotip və klişelər üçün universal bəzək dəzgah,ağır və yüngül tipli tiqel maşın, birtərəfli kəsmə üçün ötürücü kağızkəsən maşın, bir-iki lülə kağız üçün vərəqkəsən maşınlarınquraşdırılması. 480x500 mm daxil olmaqla format üçün bıçaqlı bükücü maşın, məftiltikən maşın, kitab blok və kitabları sıxmaqüçün preslərin quraşdırılması.

§ 325 Poliqrafiya sənayesi müəssisə avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Poliqrafiya sənayesi müəssisə avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılması üzrə mürəkkəbişlərin icrası.

Bilməlidir: Quraşdırma oxlarının nişanlanma, qurma və yerini dəyişdirmə üsullarını. Quraşdırma altı bünövrənin və

avadanlıqların qurulma yerinin yoxlama və qəbul qaydalarını. Mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Quraşdırılanavadanlıqların tarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb düzəltmə və tənzimlənmə üsullarını. Sürtkü sistemlərinin işləmə prinsip vəquruluşunu. Mexanizm və maşınların quraşdırılmasına qoyulan texniki tələbləri və müəyyən edilən, buraxıla bilən artıq-əskikliyi.Mürəkkəb avadanlıqların istismara təhvil verilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Şriftləri və boşluqlu-cızıqlı materialları tökmək üçün maşın, stereotipləri tökmək üçün yarıavtomat, formatı

400x400 mm-li reproduksiya fotoaparatlarının quraşdırılması. Rotasiyalı qəzet və kiçik formatlı ofset maşın, dayanan silindrlərləyastı çap maşın, qatlayıcı kaset maşın, saptikən maşın, özüqoyulan və digər oxşar maşınların quraşdırılması.

§ 326 Poliqrafiya sənayesi müəssisə avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yüksək dəqiqlik tələb edən xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Poliqrafiya sənayesi müəssisələrinin xüsusimürəkkəb avadanlıqlarının quraşdırılması.

Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Avadanlıqların tənzimlənmə və sazlama üsullarını. Aqreqat

və maşınları istismara təhvil verərkən, onların sınaq yoxlamadan keçirilmə üsullarını. İş nümunələri. Yığıcı, sətirtökmə ve hərftökmə maşın, matrisli hidravlik press, stereotipli tökmə avtomat, orta və böyük

formatlı üfüqi fotoaparatların quraşdırılması. Jurnal və qəzet aqreqat, rotasiyalı ikidövrəli böyük formatlı ofset çap maşın, dərinçap maşın, üçtərəfli və üçbıçaqlı kağızkəsən maşın və qapaqayıran maşınların blok emaledən aqreqatlarının quraşdırılması.

§ 327 Rabitə avadanlıqlarının quraşdırıcısı

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Rabitə avadanlıqlarının quraşdırılması üzrə ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Avadanlıq detallarının və stansiya kabellərinin ən sadə bərkidilməsinin əsas növlərini. Avadanlıqların açılma və

metal detalların yağlanma üsullarını. Əl alətləri ilə sadə rəngləmə üsullarını. İş nümunələri. Nişanlanmış yerlərdə quraşdırıcı bolt və vintlərin qoyulması. Dəqiq ölçü tələb olunmayan xırda bərkitmə

detallarının hazırlanması. Kontaktların qalaylanması. Lehimləyici lampanın doldurulması və yandırılması. Barabandan kabelinaçılması.

§ 328 Rabitə avadanlıqlarının quraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Rabitə avadanlıqlarının quraşdırılması üzrə sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Quraşdırılan avadanlıqların ümumi quruluşunu və təyinatını. Elektrotexnika üzrə ümumi məlumatları. Sadə

elektrik və quraşdırma sxemlərini. İşlədilən materialların əlamətlərini. Kabel və naqillərin markalarını. Sadə ülgülərin quruluş vətəyinatını. Qeyri mürəkkəb quraşdırıcı işlərin yerinə yetirilmə üsullarını. Sadə takelaj vasitələrinin quruluşunu və istifadə olunma

qaydalarını. Sadə elektrik ölçü cihazlarının təyinatını və onlardan istifadə etmə qaydalarını. Tətbiq edilən elektrikləşdirilmiş alətvə mexanizmlərin quruluş əsaslarını. Telefon aparat və qidalanma batareyalarının quruluşunu.

İş nümunələri. XIrda detal və armaturların qoyulması (kronşteyn bucaqlıq, dəstək, ştift qəlibləri, sınaqkeçirici çərçivə, kross

halqa, giriş daraq, naqilsaxlayıcı, qoruyucu şüşə, lampa, çərçivələr və s.). Masalarda navalça seksiyalarının yığılması. Navalçaörtüyü və stativlərin, qoruyucu lövhələrinin qurulması. Hazır nişanlama üzrə deşiklərin dəlikləri və açılması.Metalkonstruksiyaların düzəldilməsi. Ölçü üzrə aralıq qatı və alt qatın hazırlanması. Qovuşmaların quraşdırıcı boltlarlabərkidilməsi. Dyübellərin qoyulması. Avadanlıqların sadə detallarının sökülməsi. Fərdi qablaşdırmadan plataların və cihazlarınaçılması. Kommutatorlarda qaytanların qurulması. Yerləbirləşdirmə şinlərinin quraşdırılması. Şinlərin izolyasiya materialları iləsarınması. Şin və konstruksiyaların rənglənməsi. Divar və örtükdən kabel və yerləbirləşmə şinlərinin keçdiyi yerlərinin tutulması.Ölçü üzrə kabellərin kəsilməsi (yağla doldurulmuşlardan savayı). hava navalçaları üzrə kabellərin qat-qat bərkidilməsi. Kabelpaketlərinin müvəqqəti bağlanması. Avadanlıqların təmizlənməsi. Aşağıda qeyd olunan avadanlıqlarda damarları qrup və elpikşəklində qoymaqla stansiya kabellərin quraşdırılması: krossların ştifli çərçivə, sənaye, lövhə və kommutatorlar; stativlərin bıçaqlıqəlibləri; yuvalı və lampalı kommutator çərçivələri. Açılmış kabel damarlarının lentlə sarınması. Yığma kabellərinhazırlanmasında gövdə və ayırmaların bağlanması (hörülmə) və lentlə sərinməsi. Naqillərin çəkilməsi, onların krossların siqnallampa patronlarında, habelə krossların qoruyucu zolaqlarında yerlə birləşmə atmalarının quraşdırılması.

§ 329 Rabitə avadanlıqlarının quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Rabitə avadanlıqlarının quraşdırılması üzrə orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Elektrik rabitə və ya radiorabitə üzrə ümumi məlumatları. Orta mürəkkəbli quraşdırma sxemlərini. Quraşdırılan və

detal cihazların nomenklaturasını və quruluş əsaslarını. Konstruksiyaların qurulma və bərkidilmə üsullarını. Orta mürəkkəbliülgülərin quruluş və təyinatını. Mexanikləşdirilmiş takelaj avadanlığından istifadə etmə üsullarını. Tikişi quraşdırıcı tapançalarınquruluşu və onlardan istifadə etmə qaydalarını. Otaqların ekranlama üsullarını, Kabellərin (kameralardan savayı)konstruksiyalarını. Kabellərin çəkilmə üsullarını. Kəsiyinin sahəsi 70 mm2 qədər bütün markalardan olan kabel və naqillərinbağlanma və birləşdirmə üsullarını. Kabellərin markalanma qaydalarını.

İş nümunələri. Navalçaların qurulması. Avadanlıqların çəpərlərinin qurulması. Divarda bucaqlıq, şvellerlərin qurulması və s.

Detallarla dolu yeşiklərin açılması. Porşenli quraşdırıcı tapançanın köməyi ilə konstruksiya və avadanlıqların bərkidilməsi. Şunt,cihazların əlavə müqavimət tənzimləyici, dəyişdirici açar, düymə, sıxac qəlibləri, izolyasiya panelləri, elektrik qidalanmanınqoruyucu qurğu, ölçü cihazları, siqnalizasiya qurğusu, mikrofon, səsucaldanların və s. qoyulması. Kronşteyn, asmaların və s.hazırlanması. Bina daxilində qeyri-ekranlama hava fiderlərin quraşdırılması. Yüksəktezlikli yerləbirləşdirmələrin uraşdırılması.Otaqların ekranlanması. Yağla doldurulmuş kabellərin kəsilməsi. Kabellərin markalandırılması. Kabeldən qilafın çıxarılması.Düzxətli hissələrdə kabellərin qoyulma, çıxardılma, düzəldilmə, formalanma və bərkidilməsi. Avadanlığa yığma kabel və kabelblok-paketlərinin qoyulması. Kəsiyinin sahəsi 70 mm2 qədər olan güc kabel və naqillərin (yağ doldurulmuşlardan savayı), habelənəzarət və çoxdamarlı kabellərin uclarının bağlanması və birləşdirilməsi. Stativlərin ştift çərçivə və yuvalı qəliblərinə damarlarıqruppa ilə düzməklə, qayda üzrə ayrı-ayrı damarları düzməklə və qruppalardan çıxartmaqla stansiya kabellərinin quraşdırılması.Şİ və DŞİ-lərdə stansiya kabellərinin quraşdırılması. Damarların əsas növlərinin bərkidilməsi (hörülməsi).

§ 330 Rabitə avadanlıqlarının quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Rabitə avadanlıqlarının quraşdırılmasında mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Elektrik rabitə və ya radiorabitə üzrə əsas məlumatları. Mürəkkəb quraşdırma sxemlərini. Mürəkkəb avadanlıq,

detal konstruksiya və cihazların quruluş əsaslarını. Kamera kabellərinin konstruksiyalarını. Mürəkkəb ülgülərin quruluş vətəyinatını. Mürəkkəb quraşdırma işlərinin yerinə yetirilmə və avadanlıqların yığılma üsullarını.

İş nümunələri. Döşəməyə qoyulan konstruksiyaların qurulması (tava, əsas, bucaqlıq, sadə çərçivələr və s). Stansiya

karkaslarının qurulma və yığılması. İstinad konstruksiyalarının qurulması. Plat, cihaz, çıxarılan və çəkilən blok, transformator,kondensator, müqavimət, reostat, selsin, bıçaqlı dəyişən açarların və s. qoyulması. Stolüstü və divara vurulan aparaturalarınqoyulması. İri avadanlıqların açılması. Ekranlanmış hava fiderlərin quraşdırılması. Fider və dalğaaparıcı çıxışlarınınquraşdırılması. Düzxətli hissələrdə konsentrik fider və dalğaaparanların quraşdırılması. Diametri 20 mm-ə qədər olanborucuqların düzəldilmiş dairəvi şin və avadanlıq səthlərinə əyilən yastı şinlərlə avadanlıqların şinlənməsi. Eniş və döngələrdəkabellərin qoyulma, çıxardılma, düzəldilmə, formalanma və bərkidilməsi. Başlıqların quraşdırılması (yağla doldurulmuş vəkameralıdan savayı) və kəsiyinin sahəsi 70 mm2-dan artıq olan kabel və naqillərin birləşdirilməsi. Ayrı-ayrı damarları qaydasızqruplardan götürməklə stansiya kabellərinin quraşdırılması. Siqnalizasiya, kabel və naqillərin, krossirovkaların quraşdırılması.Ekranlanmış kabel və naqillərin quraşdırılması. Kabel, məftil və krossirovka damarlarının cərəyan ilə yoxlanılması(səsləndirilməsi). Stativ sütun və cihazların yenidən quraşdırılması.

§ 331 Rabitə avadanlıqlarının quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Rabitə avadanlıqlarının quraşdırılmasında xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlıq və aparaturaların quruluş əsaslarını. Xüsusi mürəkkəbli quraşdırma sxemlərini.

Mexanizm və hərəkətedici sistemlərin tənzimlənmə üsullarını. Avadanlıqların qurulma yerinin nişanlanma üsullarını. Quraşdırıcı

ülgülərin hazırlanma üsullarını. Yağladodurulmuş və kameralı kabellərin çəkilmə və quraşdırılma üsullarını. İş nümunələri. Şkaf, sütun, stativ, aralıq dəyişdirici və kross lövhə karkaslarının, pultların rele lövhələri, xüsusi masa,

kommutatorların və s. qurulması. Avadanlıq və metalkonstruksiyaların qurulma yerinin nişanlanması. Avadanlıqaltı mürəkkəbçərçivələrin qurulması. Antena ekvivalentləri, ayırıcı mexaniki blokirovka, dəyişdiricilərin yığılma və qurulması. Kontur qarqara,generator lampalarının soyuducu çənləri, rezonator, simmetrikləşdirici qurğuların yığılma və qurulması. Mürəkkəbdəyişdiricilərin yığılma və mexaniki tənzimlənməsi. Bölücü süzgəc və güclərin yığılma körpülərinin qoyulma və quraşdırılması.Uyğunlaşdırma və ölçü hissələrində konsentrik fider və dalğaaparanların quraşdırılması. Diametri 20 mm-dən artıq olan borucuqvə qabırğaya və ya vint şəkilli əyintisi olan yastı şinlərlə avadanlıqların şinlənməsi. Kabel paketlərinin qoyulmasından qabaqeskizlərin tərtib edilməsi. Yığma kabellərin hazırlanması (gövdə və ayrılmaların hörülmə və sərinməsindən savayı). Yağdoldurulmuş və kamera kabellərin qoyulma və quraşdırılması. Antenaların baş fiderlərinin yüksəktezlikli kabellərinin qoyulma vəquraşdırılması. Kabellərin quraşdırılması üçün qəliblərin hazırlanması.

§ 332 Rabitə quraşdırıcısı – antenaçı

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Antena - dor qurğularının quraşdırılmasında ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Antena - dor qurğularında avadanlıq, kabel və naqillərin ən sadə bərkidilməsinin əsas növlərini. Avadanlıqların

açılması və metal detalların yağlanma üsullarını. Əl alətləri ilə rənglənmə üsullarını. İş nümunələri. Metal səthlərin yağlanması. Dəqiq ölçülər tələb ötməyən xırda bərkitmə detallarının hazırlanması. Bərkitmə

detallarının hazır nişanlama üzrə qurulması. İzolyatorların yuyulması.

§ 333 Rabitə quraşdırıcısı - antenaçı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Antena - dor qurğularının quraşdırılmasında sadə işlərin icrası. Bilməlidir: İşlədilən materialların növlərini. Ağac, metal və asbestsement dor və fiderli dayaq, antena-fiderli qurğu detallarının

və dorların siqnal işıqlandırılmasının nomenklaturasını. Ağacın əsas cins, qüsur və xüsusiyyətlərini. Sadə qaldırıcı-takelajvasitələrinin quruluşunu və istifadə olunma qaydalarını. Yüklərin ilmələnmə üsullarını. Tətbiq edilən mexanikləşdirilmiş alətinquruluş əsaslarını. Yüksək tezlikli yerləbirləşdirmələrin quraşdırılma üsullarını. Antiseptikləşdirici tərkiblərlə rəftar etməqaydalarını və onların hazırlanma üsullarını. Elektrotexnika üzrə ümumi məlumatları.

İş nümunələri. Konsentrik fider və dalğa aparıcı detallarının hazırlanması. Dorun siqnal işıqlandırma armaturlarının

hazırlanması. Fiderlərdə birnaqilli atmaların qurulması. Aralıq fider dayaqlarında naqillərin bərkidilməsi. Diametri 16 mm-əqədər olan polad kanatlara kouş və izolyatorların hörülməsi, oval şəkilli birləşdirici və sıxaclarla bərkidilməsi. Bərkitmədetallarının ilmələnmə və dorlara qaldırılması. Fiderli dayaqların və qurulmamış dorların antiseptikləşdirilməsi. Quraşdırılmış dorvə qüllələrin rənglənməsi. Dayaq və dorların nömrələnməsi. Yüksəktezlikli yerlə birləşdirilən naqillərin çəkilməsi. İşarələnmişyerlərdə deşiklərin dəlinməsi və açılması.

§ 334 Rabitə quraşdırıcısı - antenaçı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Antena - dor qurğularının quraşdırılmasında orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Ağac, metal və asbestsement dorların quruluşunu. Antena və fiderlərin quruluşunu. Antena, fider xətti, konsentrik

fider, dalğaaparıcı bərkitmə detallarının, dorların siqnal işıqlandırılmasının kabel və armaturlarının konstruksiyalarını. Takelajişlərin yerinə yetirilmə üsullarını. Antena - dor bünövrələrinin ekranlama üsullarını. Fider xətt və sadə naqilli antenalarınquraşdırılma üsullarını. Hündürlüyü 25 m-ə qədər olan bir-gövdəli ağac və asbestsement dorların yığılma və qurulma üsullarını.Radiotexnika üzrə ümumi məlumatları. Güc kabel izolyasiyalarının müqavimətlərinin ölçülmə üsullarını.

İş nümunələri. Yoxlama, yığılma üçün, antenna konstruksiyalarının hazırlanması. Antena gövdə, vibrator və fider flanslarında

kontaktlı səthlərin şaberlə işlənməsi. Yoxlama yığılmasından sonra, düyünlərin sökülmə və markalanması. Borulardan sərtdalğaaparıcı seksiya və konsentrik fiderlərin yığılması. Hündürlüyü 25 m-ə qədər olan birgövdəli ağac və asbestsement dorlarınyığılma və qurulması. Sadə fider dayaqlarının yığılma və qurulması. Qurulan dorların antiseptikləşdirilməsi. Antena-dorbünövrələrinin ekranlanması və yüksəktezlikli yerə bağlama şinlərinin quraşdırılması. Sadə naqilli fider və antenalarınquraşdırılması. Qurulmuş dor və qüllələrin rənglənməsi. Güc kabellərinin izolyasiya müqavimətlərinin ölçülməsi. İzolyatorlarınmexaniki və elektrik sınaqdan keçirilməsi. Diametri 16 m-dən artıq olan polad kanatlara kouş və izolyatorların hörülmə vəsıxaclarla bərkidilməsi. Naqillərin ucluqlarda yerləşdirilməsi.

§ 335 Rabitə quraşdırıcısı - antenaçı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Antena - dor qurğularının quraşdırılmasında mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Antena - fider sistemlərinin konstruksiya, təyinat və elektrik xüsusiyyətlərini. Quraşdırma sxemlərini. Mürəkkəb

fider dayaqlarının yığılma və qurulma üsullarını. Hündürlüyü 55 m-ə qədər olan birgövdəli ağac asbestsement və şəbəkəli metal

(bazası 400 mm-ə qədər olan) dorların quraşdırma üsullarını. Mürəkkəb naqilli antena və fiderlərin quraşdırma üsullarını. Dor vəqüllələrin avadanlaşdırma üsullarını. Dor və qüllələr üzrə kabellərin qoyulma və dorun siqnal işıqlandırmasının quraşdırılmaqaydalarını. Radiotexnika üzrə əsas məlumatları. Takelaj avadanlığına Dövlət dağ mədən texniki nəzarətin qoyduğu tələbləri.

İş nümunələri. Naqillərdən mürəkkəb fiderlərin quraşdırılması (konsentrikli, çarpazlaşdırılmış və s.). Düzxətli sahələrdə

borulardan düzəldilmiş dalğaaparan və konsentrik fiderlərin quraşdırılması. Lövbərlərin qoyulması. Hündürlüyü 55 m-ə qədərolan birgövdəli ağac və asbestsement dorların yığılma və qurulması. Bazası 400 mm-ə qədər olan şəbəkə metal dorların yığılması.Mürəkkəb fiderli dayaqların (künc, ankerli və s.) yığılma və qurulması. Antena dəyişdirici açarların quraşdırılması.Konstruksiyaları qaldırmaq üçün dor və ya qüllələrin müvafiq təchiz edilməsi. Dor və qüllələrdə mürəkkəb naqilli antenalarınquraşdırılması. Dor və qüllələr üzrə kabellərin çəkilməsi. Dorların siqnal işıqlandırıcılarının quraşdırılması. Naqil və poladkanatların bilərzikdə (vtulkada) yerləşdirilməsi. Polad kanat və geri çəkən burazların sınaqdan keçirilməsi.

§ 336 Rabitə quraşdırıcısı - antenaçı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Antena - dor qurğularının quraşdırılmasında xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Dor və qüllələrdə mürəkkəb naqilli antenaların yüksəldilmə (qaldırma) üsullarını. Antena - dor və qüllələrdə sərt

vibratorlarla antenaların quraşdırma üsullarını. Ultraqısa dalğa antenaların quraşdırma üsullarını. Borulardan konsentrik fider vədalğaaparanların quraşdırma üsullarını. Fiderli xətlərin bölgü üsullarını. Konsentrik fider və dalğaaparanların, traslarının,antenaların qurulma, dor və qüllələrdə onları bərkitmək üçün detal və konstruksiyaların bölgü üsullarını. Metal dorların yığılmavə qurulma üsullarını. Dor, antena, fider və antena dəyişdirici açarların mexaniki tənzimlənmə üsullarını. Antena fiderlisistemlərin elektrik sxemlərini. Antenalarda baş fiderlərin yüksəktezlikli kabellərinin bağlanması. Qaldırıcı-takelaj vasitələrininsınaqdan keçirilmə üsullarını.

İş nümunələri. Antena və fiderlərin detal və konstruksiyalarının komplektləşməsinin yoxlanması. Qaldırıcı-takelaj qurğu və

ankerlərin qurulma yerinin bölgüsü. Dor və qüllələrə mürəkkəb naqilli antenaların qaldırılması. Antena-dorların quraşdırılması.Qüllələrdə sərt vibratorlarla antena və ultraqısa dalğa antenalarının quraşdırılması. Birgövdəli metal dorların yığılma vəqurulması. Bazası 400 mm-ə qədər olan metal şəbəkəli metal dorların qurulması. Şprenqelli dorların yığılma və qurulması.Uyğunlaşdırma və ölçmə sahələrində borulardan düzəldilmiş dalğaaparan və konsentrik fiderlərin quraşdırılması. Dor, antena,fider və antenanın dəyişdirici açarlarının mexaniki tənzimlənməsi. Fider və dalğaaparanların qoyulma traslarının bölgüsü,antena, antena detalları və onların dor və qüllələrdə bərkitmə konstruksiyalarının qurulma yerlərinin nişanlanması. Antenalardabaş fider yüksəktezlikli kabellərin bağlanılması.

§ 337 Rabitə quraşdırıcısı - kabelçi

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kabel rabitə xəttinin çəkilməsində ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Kabel və naqillərin bərkidilməsi üçün işlədilən material və konstruksiyaların növlərini. Kabellərin mexaniki

zədələnmədən qorunması və bərkidilməsi üsullarını. İş nümunələri. Yerləbirləşdirmə elektrodlarının qrunta vurulması. Kabel barabanlarının üzlənməsinin çıxarılması və bərpa

edilməsi. Kabelli borukəməri deşiklərinin bağlanması. Kabeldən djut örtüyünün çıxarılması. Xəndəklərdə kabelin kərpicləbağlanması. Kabel quyularının çəkilmə işlərinə hazırlanması (məhəccərin qoyulması, qutunun açılıb və bağlanması və s).

§ 338 Rabitə quraşdırıcısı - kabelçi

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Xətt çəkilən yerlərin hazırlanması və kabelli rabitə xəttinin çəkilməsi üzrə sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Elektrik rabitə üzrə ümumi məlumatları. Rabitə kabellərinin markalarını. Kabellərlə rəftar etmə qaydalarını.

Mexanikləşdirilmiş alətlə istifadə etmə qaydalarını. Telefon aparat və qidalanma batareyalarının qoşulma üsullarını.Kabellərin ildırım vurma və korroziyadan qorunma üsullarını. İş nümunələri. Kabellərin şaxta, quyularda və divarlar üzrə bərkidilməsi və çəkilməsi üçün detal və armaturların qurulması.

Ayaqaltı və domkratlarda kabel barabanların qurulması. Əl üsulu ilə çəkilmədə kabel, naqil, burazların açılması. Ölçücüsütunların qurulması. Xəttin axırıncı (kənar) yerlərinin rənglənmə və nömrələnməsi. Yerəbağlama şinlərinin quraşdırılması.Quyuların ventilyasiyası.

§ 339 Rabitə quraşdırıcısı - kabelçi

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kabelli rabitə xətlərinin çəkilməsi üzrə orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Elektrik rabitə üzrə ümumi məlumatları. Rabitə kabellərinin konstruksiyasını. Kabellərin zədələnmə növlərini və

onların axtarma üsullarını. Kabellərin hermetikliyə, qırılmaya, yerə bağlanma və rabitəyə yoxlanma metodlarını. Kabel, naqil vəburazların çəkilməsi üçün üsul və vasitələri.

İş nümunələri. Kabellərin divar, konstruksiya və açıq kanallar üzrə çəkilməsi. Kabellərin çəkilməsi üçün kanallarınhazırlanması. Kabelqoyucuda kabelli barabanların qoyulması. Quraşdırılmış hissələrin və ya pupinizasiya addımlarınqoyulmasından sonra əl üsulu və ya yüksək tezlikli balonların köməyi ilə barabanlarda kabelin hermetikliyinin yoxlanması.Ventillərin kabel qılafı ilə lehimlənməsi. Kabel uclarının lehimlənməsi. Kabelləri korroziyadan qoruma üçün elektrodlarınqoyulması. Qoruyucu buraz və naqillərin birləşdirilməsi. Quyularda işlək kabellərin düzəldilməsi. Ölçü-nəzarət məntəqələrindüzəldilməsi. Yerləbirləşdirmənin qurulması.

§ 340 Rabitə quraşdırıcısı - kabelçi

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Xətt çəkilən yerlərin hazırlanması və kabelli rabitə xəttinin çəkilməsi üzrə mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Elektrik rabitə üzrə əsas məlumatları. Rabitə xətlərinin təşkilinin sxemlərini. Torpaqda və kabel kanalizasiyasına

kabellərin çəkilməsi üzrə işlərin təşkili və texnologiyasını. Kabellərin çəkilməsi üçün maşın və mexanizmləri. İş nümunələri. Xəndək, kollektor, boru və qapalı çəkilmə bloklarında kabellərin çəkilməsi. Kənd rabitə və radiofikasiya

kabellərinin mexanikləşdirilmiş çəkilməsi. Kanatlarda kütləsi 2 kq-a qədər olan kabellərin asılması. Quyu və böyük çala formasıüzrə kabellərin əyilməsi. Kassetada kabelin kassetə salınması və kabelqoyanların bıçağın qoyulması. Kabel qilafına qurğuşunlentinin lehimlə qoyulması. Kabellərdə buğumların düzəldilməsi. Kabel dayaqlarının avadanlıqlaşdırılması. Paylaşdırıcı qutu,boks, paylaşdırıcı şkaf, kabel yeşik və qoruyucu zolaqların qoyulması. Şkaf və kroslarda abonentlərin krossirovkası. Kabelinbinaya daxil edilməsi.

§ 341 Rabitə quraşdırıcısı - kabelçi

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kabel rabitə xəttinin çəkilməsi üzrə xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Mürəkkəb şəraitdə kabellərin çəkilməsi üzrə işlərin təşkili və texnologiyasını. İş nümunələri, Kabel çəkilməsi üçün trassaların bölgüsü. Şəhərlərarası və şəhər kabellərinin meanikləşdirilmiş çəkilməsi. Su

maneələrində kabellərin çəkilməsi. Kütləsi 2 kq-dan artıq olan kabellərin kanatlarda asılması.

§ 342 Rabitə quraşdırıcısı-lehimləyici

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kabel rabitə xəttlərinin xətti qurğularının quraşdırılmasında ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Kabellərin quraşdırılmasında işlədilən materialların növlərini. Kabellərin quraşdırılması üçün alət, ləvazimat və

materialların hazırlanma üsullarını. İş nümunələri. Lehimləmə lampasının doldurulma və yandırılması. Qaz odluğunun qoşulması və yandırılması. Bitum

kompaund kabel kütlə, mastika, lehimlərin qızdırılması (isidilməsi). Sap və kəndirlərin mumla hopdurulması. Xüsusi lehimalətlərinin qızdırılması. Rabitə kabellərinin kəsilməsi. Kabellərin düzləndirilmə və silinməsi. Lehimlərin çubuq şəklində tökülməsi.

§ 343 Rabitə quraşdırıcısı lehimləyici

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kabel rabitə xətlərinin xətti qurğularının quraşdırılmasında sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Elektrik rabitəsi üzrə ümumi məlumatları. Rabitə kabellərinin markalarını. Kabellərlə rəftar etmənin əsas

qaydalarını. Mexanikləşdirilmiş alətdən istifadə etmə qaydalarını. Telefon qoyulan qurğuların nömrələnməsini. İş nümunələri. Cut örtüyü və kabel zirehinin bərkidilməsi üçün qurşaqların sarınması. Bitum, kompaund, kabel kütləsi və

mastikaların bilərzik və uclara qoyulan qurğulara tökülməsi. Nömrələmə üçün halqaların hazırlanması. Çala və ya quyularınüstündən çadırların qurulma və çıxarılması. Gilzlərin üstünə qaynar suyun tökülməsi.

§ 344 Rabitə quraşdırıcısı lehimləyici

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kabel rabitə xətlərinin qurğularının quraşdırılması üzrə orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Elektrik rabitəsi üzrə ümumi məlumatları. Rabitə kabellərinin konstruksiyalarını. Kabellərin zədələnmə növlərini və

onları axtarma üsullarını. Kabellərin germetikliyi, qırılması, yerləbirləşmə və rabitə qabiliyyətini yoxlama metodlarını. Kiçiktutumlu kabel bilərziklərinin quraşdırma üsullarını. Kabel dördlük və damarlarının sökülməsini.

İş nümunələri. Tutumu 100 m2-ə qədər olan şəhər kabel bilərzikləri və tutumu 14x4-qədər olan aşağıtezlikli simmetrik

kabellərin quraşdırılması. Kabellərin qırılma, yerləbirləşmə və rabitə qabiliyyətinin yoxlanması. Çuğun bilərziklərin qurulması vəonların tökülməsi. Kabel uclarının tutulması və onların lehimlənməsi.

§ 345 Rabitə quraşdırıcısı lehimləyici

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kabel rabitə xətlərinin xətti qurğularının quraşdırılması üzrə orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Elektrik rabitəsi üzrə əsas məlumatları. Rabitə xəttinin təşkili sxemlərini. Orta tutumlu simmetrik kabel

bilərziklərinin quraşdırma üsullarını. Kabellərin qoşalıq qabiliyyətinin yoxlanma metodlarını. Qazanalizatoların quruluşunu vəonlardan istifadə etmə qaydalarını.

İş nümunələri. Tutumu 300x2-yə qədər olan şəhər kabel, tutumu 14x4-dən artıq olan aşağıtezlikli simmetrik kabel,

yüksəktezlikli simmetrik kabel bilərziklərinin quraşdırılması. Paylaşdırıcı ququ, boks, paylaşdırıcı şkaf, kabel yeşikləri və qoruyucuzolaqların quraşdırılması (doldurulması). Rabitəni kəsməməklə kabellərin dəyişdirilməsi. Epoksid kütləsindən simmetrikkabellərin qaz keçirməyən və izolyasiyaedici bilərziklərin quraşdırılması. Kabellərin qoşalıq qabiliyyətinin yoxlanması.Qurğuşunlu kabelin NUP-a salınması.

§ 346 Rabitə quraşdırıcısı lehimləyici

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Kabel rabitə xətlərinin xətti qurğularının quraşdırılması üzrə xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Böyük tutumlu simmetrik kabel və koaksial kabel bilərziklərinin quraşdırılma üsullarını. Kabel zirehlərinin

bilərziksiz birləşmə metodlarını. İş nümunələri. Tutumu 300x2-dən artıq olan şəhər kabel bilərziklərinin quraşdırılması. Koaksial kabel bilərziklərinin

quraşdırılması. Simmetrikləşdirici, simmetrik aşağıtezlikli kabellərin kondensator bilərziklərinin quraşdırılması. Sualtı kabellərdənaqil zirehinin bilərziksiz birləşməsi. Quraşdırılmış gücləndirilmiş kabel hissəsinin daimi təzyiq altına qoyulması. Xüsusi kütlənitökməklə qazkeçirməyən və izolyasiyaedici və OQKM bilərziklərinin quraşdırılması.

§ 347 RABİTƏ QURAŞDIRICI - XƏTTÇİ

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Hava rabitə xəttinin və xətti qurğuların radiotranslyasiya şəbəkələrinin quraşdırılması üzrə ən sadə işlərin

icrası. Bilməlidir: Hava rabitə xətti və radiostansiya şəbəkələrinin çəkilməsində tətbiq edilən dayaq, izolyator və naqil bərkidicilərinin

növlərini. Rabitə xəttinin quraşdırılması üçün alət, ləvazimat və materialların növlərini və hazırlanma üsullarını. İş nümunələri. Payacıq və payaların hazırlanma və vurulması. Bağlamaq üçün naqillərin hazırlanması. Naqil baraban və

yumaqlarının açılması. Açma qurğusunda naqilli barabanların qoyulması və ya çıxarılması. Çuxurların doldurulması.

§ 348 Rabitə quraşdırıcı - xəttçi3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Hava rabitə xətlərinin xətti qurğu və radiotranslyasiya şəbəkələrinin quraşdırılması üzrə sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Elektrik rabitə üzrə ümumi məlumatları. Dayaq, izolyator, naqil və onların bərkitmə armaturlarının marka və

konstruksiyalarını. Mexanikləşdirilmiş alətdən istifadə etmə qaydalarını. Telefon aparat və qidalanma batareyalarının qoşmaüsullarını. İldırım vurmadan rabitə xəttinin qorunma üsullarını. Antiseptikləşdirici qarışıqlarla rəftar etmə qaydalarını və onlarınhazırlanma üsullarını.

İş nümunələri. Dayaqlar üçün geri çəkən dartıcıların hazırlanması. Dayaqlarda deşiklərin dəlinməsi. Qurulmamış dayaqlarda

travers, qarmaq, mil və izolyatorların qoyulma və ya çıxarılması. Üstdən qoyulma və kronşteynlərin yığılması. Traverslərin təchizedilməsi. Yerlə birləşmənin qurulması (ildırım sipəri). Dayaqların nömrələnməsi. Dayaq, söykəmə və materialların daşınması.Dayaqların dartıb gətirilməsi. Qoyulmuş dayaqların çıxarılması. Antiseptikləşdirici tərkibin hazırlanması və dayağınantiseptikləşdirilməsi.

§ 349 Rabitə quraşdırıcı - xəttçi

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Hava rabitə xətlərinin xətti qurğu və radiotranslyasiya şəbəkələrinin quraşdırılması üzrə orta mürəkkəbli

işlərin icrası. Bilməlidir: Elektrik rabitə üzrə ümumi məlumatları. Sadə dayaq, söykəmə və geri çəkən dartıcıların yığılma və qurulma

üsullarını. Naqillərin açılma, qaldırılma və dartılma üsullarını. İş nümunələri. Bir qatlı aralıq dayaqlarının yığılma və qoyulması. Söykəmə və geri çəkən dartıcıların qurulması. Dayaqlarda

qurulmuş travers, qarmaq, mil və izolyatorların qurulma və ya çıxarılması. Üstdən qoyulma, asılma qarmaq kronşteynləri vəpillələrin qoyulması. Dayaqların düzəldilməsi. Naqillərin açılma, qaldırılma və dartılması. Naqillərin çıxarılması. Dirəklərin

qurulmasında dam hissəsinin sökülmə və tutulması. Telefon aparat, onların əlavə cihaz, cərəyan azaldıcı transformator,məhdudlaşdırıcı qutu, səsin ucalığını tənzimləyənlərin və s. qoyulma və s. qoyulma və çıxarılması. Binaların damlarındaqoruyucu qurğuların qurulması. Küçə səsucaldanların qurulması.

§ 350 Rabitə quraşdırıcı - xəttçi

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Rabitə xətti qurğuları və radiotranslyasiya şəbəkələrinin quraşdırılması üzrə mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Elektrik rabitə üzrə əsas məlumatları. Mürəkkəb dayaqların yığılma və qurulma üsullarını. İş nümunələri. Mürəkkəb dayaqların yığılma və qoyulması. Dayaqların yoxlanılıb düzəldilməsi. Söykəmə dayaqlarının

qoyulması. Naqillərin hörülməsi. Naqillərin yenidən qoyulması. Atma və ayırıcıların izolyasiyalı naqillərdən qurulması. Sütun,kabel, dayaq və radiotranslyasiya şəbəkələrinin çıxan borularının qoyulma və çıxarılması. Dayaq və sütunlardan naqillərin işəsalınması keçirilməsi. Naqillərin asılma və çıxarılması.

§ 351 Rabitə quraşdırıcı - xəttçi

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Radiotranslyasiya şəbəkələrinin hava rabitə xətti qurğularının quraşdırılması üzrə xüsusi mürəkkəb işlərin

icrası. Bilməlidir: Hava xətlərinin xətti qurğu və radiotranslyasiya şəbəkələrinin quraşdırılması üzrə işlərin təşkili və texnologiyasını.

Avtostrada, dəmiryol və yüksəkvoltlu elektrikötürücü xətlərdən keçidlərin qurulma qaydalarını. Naqillərin dartılmasındayüklənmənin son həddini. Naqillərin tənzimləmə üsullarını.

İş nümunələri: Xətlərin trassasının bölgüsü. Sütunlu xəttin nivelirlənməsi. Naqillərin dartılma, tənzimlənmə və bərkidilməsi.

Keçidlərdə naqillərin asılması. İşləyən naqillərin başqa yerə qoyulması. Çarpazlaşdırmanın quraşdırılma və sökülməsi. Naqillərintənzimlənməsi.

§ 352 RULON VƏ ƏDƏDİ MATERİALLARDAN DAMÖRTÜKLƏRİ ÜZRƏ TAXTAPUŞÇU

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Rulon və ədədi materiallardan dam örtüyünün düzəldilməsi və təmirində ən sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Rulon və ədədi dam örtüyü materiallarının çeşidlərinin və onların emal edilmə üsullarını. Əsasın astarlanma və

təbəqələrarası bitişmə yerlərinə yaxılan məhlulların hazırlanması üsullarını. Yapışdırmadan sonra örtüyün basılıb hamarlanmaüsullarını. Sadə dam örtüyünün sökülmə üsullarını.

İş nümunələri. Rulon materiallarının töküntüdən təmizlənməsi. İkitərəfli reberoid və üstünə heç nə yaxılmamış rulon

materiallarının açılıb yenidən sərinməsi. Yapışdırmaaltı əsasın əl üsulu ilə astarlanması. Rulon xalçasının vərdənə ilə basılıbhamarlanması. Rulon və ədədi materialların kəsilməsi. Təbəqə və tavaların künclərinin kəsilməsi. Deşiklərin açılması. Təbəqə,tava və kirəmitlərin çeşidlərə ayrılması. Bitişmə yerləri və tikiş yerlərinə yaxılan məhsulların hazırlanması. Kirəmitlərarasıtikişlərin kəpitkələnməsi və məhlulun sürtülməsi. Ədədi və rulon materiallarından olan dam örtüyünün sökülməsi.

§ 353 RULON VƏ ƏDƏDİ MATERİALLARDAN DAM

ÖRTÜKLƏRİ ÜZRƏ TAXTAPUŞÇU

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Rulon və ədədi materiallardan dam örtüyünün düzəldilməsi və təmirində sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Rulon, mastika və ədədi dam örtüyü materiallarının əsas xüsusiyyətlərini. Soyuq və isti mastikaların hazırlanma

üsullarını. Doldurucuların qurudulma, xəlbirlənmə və qızdırılma üsullarını, Sadə formalı damların nişanlanma üsullarını. Sadəformalı damların rulon və ədədi materiallarla örtülmə üsullarını. Əriyən ruberoidi qızdıran aqreqat və qurğuların quruluşunu vəonlardan istifadə etmə qaydalarını. Materiallar və dam örtüyünün keyfiyyətinə qoyulan tələbləri.

İş nümunələri. Mastika və astarlamaların hazırlanması. Sallaq hissələrin yan-yörəsini düzəltməklə birmailli və ikimailli

damların rulon və Mastikalı materiallarla örtülməsi. Birmailli və ikimailli damların asbestsement təbəqə və ya tava (şiferlə)kirəmitlərlə örtülməsi.

Damın əriyən ruberoidlə örtülməsi. Taxta əsaslar üzrə sadə damlarda dam örtüyünün düzəldilməsində mıxla vurulan əlavəxalça qatının qoyulması. Qum və ya xırda çınqılı səpməklə, hazır xalça səthinin isti mastika ilə örtülməsi. Binaların faxverxdivarlarının asbestsement tavalarla üzlənməsi. Rulon və ədədi materiallardan olan dam örtüyünün ayrı-ayrı yerlərinindəyişdirilməsi. Sallaq, birləşmə yerlərinin və enişlərin dam örtüyü poladı ilə örtülməsi. Hazır suaxıdan navalça, qalpaq, tüstü vəventilyasiya borularına çətirlərin qurulması.

§ 354 Rulon və ədədi materiallardan dam örtükləri üzrə

taxtapuşçu

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Rulon və ədədi materiallardan dam örtüyünün düzəldilməsi və təmirində orta mürəkkəbli işlərin yerinə

yetirilməsi. Bilməlidir: Orta mürəkkəbli damların rulon və ədədi dam örtüyü materialları ilə örtülməsi üsullarını. Mastika və astarlamaların

çəkilməsi üçün səpələyicilərin quruluşunu. Ədədi dam örtüyü materiallarının mexanikləşdirilmiş emal edilmə üsullarını. İş nümunələri. Üç və dörd mailli, çardaqlı, mansardlı və valma şəkilli, planda T və Q şəkilli damların sallaq yerlərini

düzəltməklə rulon materialları ilə örtülməsi. Üç və dörd mailli çardaqlı, mansardlı və valma şəkilli, planda T və Q şəkilli damlarınasbestsement təbəqə və ya tava (şifer), kirəmitlərlə örtülməsi. Yol, qabırğa və dam pəncərələrinin ədədi materiallarla örtülməsi.Səpələyicilərin köməyi ilə əsasların astarlanması. Suaxıdıcı boruların asılması.

§ 355 Rulon və ədədi materiallardan dam örtükləri üzrə

taxtapuşçu

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Rulon və ədədi materiallardan dam örtüyünün düzəldilməsi və təmirində mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Mürəkkəb formalı damların rulon və ədədi dam örtüyü materialları ilə nişanlanma və örtülməsi üsullarını. Birləşmə

yerlərinin bütün növlərinin düzəldilmə xüsusiyyətlərini. Rulon materiallarının yapışdırılması üçün işlədilən maşınlarınquruluşunu. Mürəkkəb formalı dam örtüyünün keyfiyyətinə qoyulan tələbləri.

İş nümunələri. Günbəzli, konusşəkilli və qübbəli damların rulon və ədədi dam örtüyü materialları ilə örtülməsi. Birmailli və

ikimailli damlarda rulon materiallarını yapışdıran maşınlarla örtüyün düzəldilməsi. Daxili suaxanların və fənərarası zona vəşırımların rulon materialları ilə bürünməsi.

§ 356 SANİTAR-TEXNİKİ SİSTEMLƏRİN DÜYÜN VƏDETALLARININ HAZIRLANMASI ÜZRƏ ÇİLİNGƏR

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sanitar-texniki sistemlərin detal, konstruksiya və düyünlərinin hazırlanmasında ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Sanitar-texniki material və avadanlıqların növ və təyinatını. Boru, fintinq, fasonlu hissə, armatura və bərkitmə

vasitələrinin əlamətlərini. Çilingər alətlərinin təyinatını. Yüklərin ilmələnmə və yerdəyişmə qaydalarını. Boru, fintinq vəarmaturların diametrlərinin ölçülmə üsullarını.

İş nümunələri. Boru, fintinq, fasonlu hissə, armatur və bərkitmə vasitələrinin çeşidlərə ayrılması. Yardımçı materialların

hazırlanması (kətan, ip, sülükən, məhlul, kükürd və s). Qeyri vacib birləşmələrin boltla bərkidilməsi. Sqonların bilərzik vəəksqayka boltların qayka ilə komplektlənməsi. Aralıq qatının qoyulması. Qazla kəsmədən sonra, yanıq dəmirin çırpılması.Borudan olan detal uclarına işarə xəttinin çəkilməsi. Qazla kəsilmə və elektriktutmada yüklərin inventar stroplarla ilişdirilməsi,boruların saxlanma və çevrilməsi. Düyünlərin damğalanma və boya ilə markalanması. Borukəməri üçün qoruyucu gilizinhazırlanma və qurulması. Polad birkaların hazırlanması. Yumaqla çuqun qazan seksiyalarının daxildən və xaricdən təmizlənməsi.Borularda qoruyucu ağızlıq və tıxacların hazırlanma, qurulma və çıxarılması.

§ 357 Sanitar-texniki sistemlərin düyün və detallarının

hazırlanması üzrə çilingər

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sanitar-texniki sistemlərin detal, konstruksiya və düyünlərinin hazırlanmasında sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Sanitar-texniki sistem və birləşmələrin əsas detallarının növlərini. Borularda nişanlanma işarələrini. Boruların

əyilmə, kəsilməsi və deşiklərin dəlinmə üsullarını. Boruəyən, deşib kəsən və kəsici dəzgah və mexanizmlərin quruluşunu. İş nümunələri. Hazır nişanlama üzrə flans birləşmə və radiatorlar üçün aralıq qatının hazırlanması. Flanslı birləşmələrin

yığılması. Aralıq qatının qurulması. Çuğun boru kəmərlərinin boruağzının tutulması. Əl üsulu ilə borularda yivlərin kəsilməsi.Flansların oturdulması və diametri 100 mm-ə qədər olan boruların qovuşdurulması. Hazır nişanlanma üzrə boru və flanslardadeşiklərin dəlinməsi. Boru uclarının zengerləmə və qaynaq üçün emal edilməsi. Əl alətləri ilə polad və polimer borularınkəsilməsi. Diametri 80 mm-ə qədər olan boruların əyilməsi. Preslə “pəncərə”nin kəsilib açılması. Sifon və reviziyalarınkomlektləşdirilməsi. Qol boruların frezerlənməsi. Çuxurların çapılması. Nasoslar üçün örtüyün hazırlanması. Konteynerlərinhazırlanması. Boru kənarlarında boruağzının əmələ gəlməsi. Qazla kəsmədən sonra boruların emal edilməsi. Əl alətləri ilə çuğunkanalizasiya borularının yenidən yarılması. Telfer və ya krantirlə materialların daşınması.

§ 358 SANİTAR-TEXNİKİ SİSTEMLƏRİN DÜYÜN VƏDETALLARININ HAZIRLANMASI ÜZRƏ ÇİLİNGƏR

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sanitar-texniki sistemlərin detal, konstruksiya və düyünlərinin hazırlanmasında orta mürəkkəbli işlərin icrası.

Bilməlidir: Radiatorları qruplaşdırmaq üçün dəzgahların quruluşunu. Flans və borularda deşiklərin nişanlanma üsullarını.

Ayrı-ayrı boru və düyünlərin sınaqdan keçirilmə qaydalarını. Diametri 200 mm-ə qədər olan armaturların hazırlanma və sınaqdankeçirilmə üsullarını. Qüsurların aradangötürmə üsullarını. Sıxlaşdırıcı detalların hazırlanma üsullarını (aralıq qatı, kipcək və s).Tanqensional yivaçan, burğu və zengellərin salınma üsullarını. Yonma dəzgahların quruluş və iş prinsiplərini.

İş nümunələri. Bərkidici ilə quru halda fintiq, armaturların yığılması. Diametri 200 mm-ə qədər olan armaturların yoxlanma və

sınaqdan keçirilməsi. Bütün növlərdən olan sanitar-texniki qurğuların hidravlik və pnevmatik sınaqdan keçirilməsi.(ayrı-ayrıboru, düyünlər, radiatorlar, konvektor bloklar, elevator və suölçən düyünlər və s). Radiatorların qruplaşdırılması. Diametri 80 mm-dən 200 mm-ə qədər olan boruların əyilməsi. Boru, aralıq və flanslarda deşiklərin nişanlanması. Polad və polimer borularınmexanikləşdirilmiş kəsilməsi, borularda deşiklərin açılması və yivlərin kəsilməsi, çuğun kanalizasiya borularınınmexanikləşdirilmiş yenidən yarılması. Diametri 200 mm-ə qədər olan kran, ventillərin sürtüb kipləşdirilməsi. Büçün növ xırda vəorta metal konstruksiyaların hazırlanması (bərkidici detallar, altlıqlar, dayaqlar və s). Kipkəclərin salınması. Qaynaq üçün polimerboruların kənarlarının təmizlənmə, düzəldilmə, qovuşdurulması və qaynaq edilməsi. Polimer borulardan boru kəmərinin düyünvə detallarının hazırlanması. Reqisterlərin hazırlanma və sınaqdan keçirilməsi. Əl nasos. suölçən düyünlərin sarınması, dəsmalquruducu, qızdırıcı elevator düyün, tənzimləyici və reduksiyaedici klapanların sarınma və hazırlanması, hazır düyünlərləkondensatayırıcı, radiator və konvektor bloklarının sarınması və s. Trap, yuyubaparan boru, kompensator; radiator və konvektordüyünləri, havayığıcılarının hazırlanması. Yivli boru kəməri düyünlərinin yığılması. “Yəhər” şəkilli qol boruların, diametri 50 mm-ə qədər olan borularda onlar üçün yuvaların nişanlanması. Çuğun kanalizasiya borularından düyünlərin yığılması. Diametri 200mm-ə qədər olan sıxlaşdırıcı halqaların şaberlə işlənməsi. Santexniki kabinələrin boru kəmərləri ilə avadanlıqlaşdırılması.Kabinələrdə dəsmalquruducu vanna, əlüzyuyan, unitas, kombinasiya edilmiş suqarışdırıcı, tualet rəfi, elektrik potensialınıtənzimləyicilərinin qoyulması. Flansların borulara keçirilməsi və diametri 100 mm-dən 200 mm qədər olan borularınqovuşdurulması. Kanalizasiya tıxaclarının hazırlanması.

§ 359 SANİTAR-TEXNİKİ SİSTEMLƏRİN DÜYÜN VƏDETALLARININ HAZIRLANMASI ÜZRƏ ÇİLİNGƏR

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sanitar-texniki sistemlərin detal, konstruksiya və düyünlərinin hazırlanmasında mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Diametri 200 mm-dən artıq olan boruların qovuşma və kənarlarının düzəldilmə üsullarını. Diametri 200 mm-dən

400 mm qədər olan armaturların hazırlanma və sınaqdan keçirilmə üsullarını. Bütünlüklə sanitar-texniki boru kəməri sistemininqurulması. Mürəkkəb ölçü alətdən istifadə edilməsini.

İş nümunələri. Üçboğaz, çarpaz, keçid, seksiyalı ayırıcı, paylaşdırıcı daraq, kondensatyığıcı, hidravlik sürgü, elevator suölçən

düyün, mərkəzdənqaçan nasos, reduksiya klapan, seksiyalı çuğun qazanların sarınma düyünlərinin hazırlanması, palçıqyığansilindr, çən, suqarışdırıcıların hazırlanması. Diametri 200 mm-dən artıq olan boruların əyilməsi. Diametri 200 mm-dən 400 mm-əqədər olan armaturların yoxlanma və sınaqdan keçirilməsi. Flansların borulara taxılması və diametri 200 sm-dən 1200 sm-ə qədərolan boruların qovuşdurulması. Yüksəktəzyiqli cərəyanla qızdırmaqla boruların əyilməsi (diametrdən asılı olmayaraq). Paketlərdəseksiyalı çuqun qazanların yığılması. Sadə və mürəkkəb ülgülərin hazırlanması. Eskiz üzrə düyün və detalların yoxlanması vəpaketlərdə onların bağlanması. Armaturların sürtülməklə uyğunlaşdırılması, diametri 200 mm-dən 400 mm-ə qədər olansıxlaşdırıcı halqaların şaberlə işlənməsi. İstilikdəyişdirici və çatdırıcıların qurulma və sarınmağa hazırlanması. Kompensator,durulduğu, boyler və digər həcmli detalların hazırlanması. Yüksəktəzyiqli rezervuarların yığılması.

§ 360 SANİTAR-TEXNİKİ SİSTEMLƏRİN DÜYÜN VƏDETALLARININ HAZIRLANMASI ÜZRƏ ÇİLİNGƏR

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Sanitar-texniki sistemlərin detal, konstruksiya və düyünlərinin

hazırlanmasında cizgi eskizlərin oxunması. Bilməlidir: Sanitar-texniki sistemlərin sınaqdan keçmə qaydalarını. Detalların ölçülmə texnikasını və eskizlərinin çəkilməsi.

Qaynaq qovuşmalarının termiki emal edilmə üsullarını. Diametri 400 mm-dən artıq olan armaturların hazırlanma və sınaqdankeçirilmə üsullarını. Qazan, boyler, kalorifer qurğusu, nasos və mərkəzi istilik məntəqələrinin hazırlanma və sınaqdan keçirilməüsullarını.

İş nümunələri. Büküşlü ayırıcı və kompensatorların hazırlanması. Diametri 400 mm-dən artıq olan “armaturların yoxlanma və

sınaqdan keçirilməsi. Diametri 1200 mm-dən artıq olan borulara flansların keçirilməsi. Natura və tipləşdirilmiş layihələr üzrəölçülərin götürülməsi. Ölçülmüş uzunluqları göstərməklə boru kəmərlərinin hazırlanması üçün eskizlərin tərtib edilməsi.Diametri 400 mm-dən artıq olan borulardan düyünlərin hazırlanması. 400 mm-dən artıq olan keçidlərin hazırlanması. Qazanlarınsınaqdan keçirilməsi. Ayrı-ayrı paketlərdən qazanların yığılması. Diametri 400 mm-dən artıq olan sıxlaşdırıcı halqaların sürtülübuyğunlaşdırılması və şaberlə işlənməsi.

§ 361 SEMENTASİYAÇI

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Qruntların sementasiya və kimyəvi bərkidilməsində ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Qruntların basılıb doldurulma və kimyəvi bərkidilməsində işlədilən materialların növlərini.

Sementasiya avadanlıqların nomenklaturasını. Süxur və ya betonda çatları tutmaq üçün, məhlulun əl alətləri ilə hazırlanmaüsullarını.

İş nümunələri. Məhlulqarışdırıcıların tərkib hissələrlə doldurulması. Məhlulu hazırlamaqla süxur və ya betonda çatların klin və

kəpitkə ilə doldurulması. Betonun səthi sementasiyasında lövhələrin qurulma və çıxarılması.

§ 362 Sementasiyaçı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Qruntların sementasiya və kimyəvi möhkəmləndirilməsində ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Boru və şlanqların əlamətlərini. Qruntların sementasiya və kimyəvi möhkəmləndirilmə üsullarını. Maye şüşə,

xlorlu kalsi, karbid qatran və xlorid turşusu ilə sadə məhlulların hazırlanma üsullarını. Basılıb doldurulan materiallarınkeyfiyyətinə qoyulan əsas tələbləri. Monometrlə rəftar etmə və ondan istifadə etmə qaydalarını. Quyunun quruluşunu, basılıbdoldurulmuş materialları (tompon) ora endirmə və qaldırılma qaydalarını. Məhlulqarışdırıcının və suburaxıcı çənlərinquruluşunu.

İş nümunələri. Sütunlu kəsilmə tikişlərinin sementasiyası və qruntların kimyəvi bərkidilməsində kollektor və materialların

basılıb doldurulması üçün şlanqların birləşdirilməsi. Quyudan basılıb doldurulan materialların (tomponun) çıxarılması,qoyulması və yenidən qurulması. Kranları bağlamaq yolu ilə basılmanın verilmiş təzyiqinin tənzimlənməsi. Sementasiyanınqurtarmasından sonra əl üsulu ilə quyunun sement-qum məhlulu ilə doldurulması. Qruntun sementasiyası və kimyəvibərkidilməsi vaxtı basıcının vəziyyətinə nəzarət edilməsi.

§ 363 SEMENTASİYAÇI

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Qruntların sementasiya və kimyəvi bərkidilməsində orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Məhlul aparıcıların quraşdırılma və sökülmə üsullarını. Məhlulaparanın işində maneənin səbəbinin müəyyən

edilməsi və onların ləğv edilməsi üsullarını. Məhlulların tərkibi və onların əsas xüsusiyyətlərini Mürəkkəb məhlulların hazırlanmavə qruntların kimyəvi bərkidilməsində onların basılıb doldurulma üsullarını. Sementasiya işləri və qruntların kimyəvibərkidilməsinin texnologiyasını.

İş nümunələri. Məhlulaparanın quraşdırılma və yerinin dəyişdirilməsi. Məhlulaparanın sökülməsi. Məhlulaparanda əmələ

gələn əngəllərin, tıxacın ləğv edilməsi. Məhlulun üzə çıxmasının ləğv edilməsi. İnşaat konstruksiyalarında tikişlərinsementasiyasında onların deformasiyasını müşahidə etmək məqsədi ilə indikatorların qoyulması.

§ 364 SEMENTASİYAÇI

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Qruntların sementasiya və kimyəvi bərkidilməsində mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Sementasiya işlərinin texnologiyasını. Dağ süxurlarının xüsusiyyətlərini. Hidravlik yoxlama qaydalarını. İş nümunələri. Suçəkmənin xüsusi hissəsini müəyyən etmək məqsədi ilə suyun basılıb doldurulması. Sementasiya (sement,

sement-gil, sement-qum) məhlulun kolonkalı və nerforatorlu quyudan basılıb doldurulması. Betonun səthi sementasiyasındalövhələrin köməyi ilə sementasiya məhlulunun basılıb doldurulması. Sementasiya avadanlıqlarının qurulma və sökülməsi. Betonhörgünün sementasiyasında tikişlərin buraxma qabiliyyətinin yoxlanması. Qoyulmuş sementasiya armaturunun yoxlanması.

§ 365 SEMENTASİYAÇI

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Qruntların sementasiyası və kimyəvi bərkidilməsində xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Silikatlaşdırma, soyuq və ya isti bitumlaşdırma və onların kombinasiya edilməsi vasitəsilə süzülməyə qarşı

pərdənin qurulma üsullarını. Nasos avadanlıqlarının quruluşunu. Kombinasiya etmə üsulu ilə pərdənin qurulmasını müəyyənedən şərtləri. Beton hörgü tikişlərinin sementasiya olunma üsullarını.

İş nümunələri. Sementasiya məhlul və silikatları basıb doldurmaqla süzülməyə qarşı pərdənin düzəldilməsi. Sementasiya

məhlulu və isti bitumu basıb doldurmaqla süzülməyə qarşı pərdənin qurulması. Sementasiya məhlulu və bitum emulsiyasınıbasıb doldurmaqla süzülməyə qarşı pərdənin qurulması. Beton hörgüdə tikinti tikişinin sementasiyası.

§ 366 SELLÜLOZ - KAĞIZ SƏNAYE MÜƏSSİSƏ

AVADANLIQLARININ QURAŞDIRICISI

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sellüloz-kağız sənaye avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə işlərin icrası.

Bilməlidir: Avadanlıqların açılma üsullarını. Ən sadə takelaj ləvazimatlarının növlərini və onların tətbiq edilmə üsullarını.Avadanlıq detallarının sürtkü üsullarını. Çilingər alətlərinin təyinatını.

İş nümunələri. Qeyri-vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlıqların açılması. Aparat və avadanlıqlarda nömrə

lövhəciklərin hazırlanma və qurulması.

§ 367 Sellüloz-kağız sənaye müəssisə avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sellüloz-kağız sənaye avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Tətbiq edilən materialların əlamətlərini. Qeyri-mürəkkəb quraşdırma işlərinin yerinə yetirmə üsullarını. Sadə

takelaj vasitələrinin quruluşunu və onlardan istifadə etmə qaydalarını. Qeyri mürəkkəb ölçü alətinin quruluşunu və tətbiqedilməsini. Metrik və dyuymlu yivləri. Quraşdırılmış avadanlıqların ən sadə yoxlanılıb düzəldilmə üsullarını.

İş nümunələri. Ülgü üzrə detalların nişanlanması. Deşiklərin dişli çarx və burğu ilə deşilməsi. Yivli və flanslı birləşmələrin

yığılması. Əl alətləri ilə yivlərin kəsilməsi. Altlıq və aralıqların hazırlanması. Metal konstruksiyaların düzəldilməsi. Qovuşmalarınquraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi. Rezin qollu ştuser, brandspoyt ucluğu, təknə, dartıcı və ötürücü qurğuların quraşdırılması.

§ 368 Sellüloz-kağız sənaye müəssisə avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sellüloz-kağız sənaye avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında orta mürəkkəbliişlərin icrası.

Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıqaltı bünövrə ölçülərinin yoxlanma üsullarını və bu avadanlıqların quraşdırma

metodlarını. Mexanikləşdirilmiş alətlərdən istifadə edilmə üsullarını. Quraşdırılmış avadanlıqların yoxlanılıb düzəldilməüsullarını. Hidravlik sınaqdan keçirilmə üsullarını. Yüklərin ilmələnmə və yerdəyişmə üsullarını. Mexanikləşdirilmiş takelajavadanlıqlarından istifadə etmə qaydalarını. Quraşdırılan avadanlıqların quruluşunu. Armaturların qurulma qaydalarını,armaturların markalanmasını və fərqləndirici rənglənməni.

İş nümunələri. Press-pat, podşipnik, şkiv, ulduzcuq, disk və digər kağız düzəldici avadanlıqların tipik düyün detallarının

quraşdırılması. Talaşa üçün çeşidləyici, talaşatutan, dreşer, cındırdoğrayan, toztəmizləyən, şnekpress, gilizyapışdırıcı, gilizkəsən,bobinakəsən dəzgahlar və yığma halda daxil olan digər oxşar avadanlıqların quraşdırılması. Yoxlanılıb düzəldilməklə şaber,mahudaparıcı, kağızaparıcı və digər valik kağız-karton hazırlayan maşınların kiçik vallarını, habelə yardımçı avadanlıqların:suayırıcı, burağan təmizləyici və yığma halında daxil olan digər ayrıca dayanan avadanlıqların quraşdırılması.

§ 369 Sellüloz-kağız sənaye müəssisə avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sellüloz-kağız sənaye avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında mürəkkəb işlərinicrası.

Bilməlidir: Quraşdırıcı oxların nişanlanma, qurulma və yerini dəyişmə üsullarını. Quraşdırmaaltı bünövrə və avadanlıqların

qurulma yerinin yoxlanma və qəbul qaydalarını. Mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Quraşdırılan avadanlıqlarıntarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb düzəldilmə və tənzimlənmə üsullarını. Sürtkü sistemlərinin quruluşu və işləmə prinsiplərini.Mexanizm və maşınların quraşdırılmasına qoyulan texniki tələbləri və müəyyən edilmiş buraxıla bilən artıq-əskikliyi.

İş nümunələri. Şaquli diskli qabıqsoyan, hidravlik susuzlaşdırma baraban, su üçün süzgəc, dezinteqrator, difebrer daşları

oturtmaq üçün dəzgahların quraşdırılması. Barabanlı və diskli doğrayıcı maşın, rafiner, separator, zaymaləzən, hidropulper,kütləni əzmək üçün dəyirman, erkensatr və onlar üçün paylaşdırıcıların quraşdırılması. Fortranlı qurğu, qatılaşdırıcı, lifli altqatlısüzgəc, pərli və propellerli qarnitur, qatışdırıcı qurğu, qarışdırıcı, ağardıcı lülə qarnitur, ayrılan torta kütləsi üçün nasos,nəmləşdiricilərin quraşdırılması. İkivallı kalandr-satiner kağız dairələrini kəsmək üçün topakəsici və flatokəsici dəzgah,qablaşdırıcı press, “Tuna” aparat, “Freska” tipli talaşa sıxlaşdırıcı, yapışqan hazırlamaq üçün qazan və emulqator, diskliqidalandırıcıların quraşdırılması. Bütün diametrlərdən olan qapaq, şiberlərin, habelə fırlanma tezliyindən asılı olmayaraqreduktorların qurulması. Sleşer yumrucuqlu, qabıqsoyan maşın, oduncaq tikələrini tutan, düyüntutucu, yenidən sarıyıcı,yenidənsarıyıcı-növləşdirici dəzgah və sökülmüş halda daxil olan digər oxşar avadanlıqların quraşdırılması.

§ 370 Sellüloz-kağız sənaye müəssisə avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sellüloz-kağız sənaye avadanlıqlarının quraşdırılması üzrə yüksək dəqiqlik tələb edən xüsusi mürəkkəb işlərinicrası.

Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlıqlarının quraşdırma üsullarını. Avadanlıqların tənzimlənmə və sazlanma üsullarını.

Aqreqat və maşın, habelə texnoloji xəttin texnoloji avadanlıqlarının istismara verilməsində onların yoxlanma qaydalarını. İş nümunələri. Baraban və bunker tipli qabıqsoyan qurğu, press, bütün tipli defibrerlərin quraşdırılması. Ağacları buğa vermə,

cındırbişirici və sellüloz-bişirici qazan, reqenerasiya sistern, sellüloz üçün cırıcı, xırdalamaq üçün maşın, müxtəlif papmaşınkütləsi üçün lülə və növləşdirici, şaquli qarnitur və qarışdırıcı ağardıcı qüllə, sellüloz-bişirici qazanlar üçün müxtəlif tipli dövrüqurğuların quraşdırılması. Kağız hazırlayan, karton hazırlayan maşın və press, onlara bütün sistemli ötürücü kalandr vəsuperkalandrların quraşdırılması. Uzununa kəsici dəzgah, valların cilalanma və bombirovkası üçün dəzgah, avtomat-dəzgah fibra,perqament və sellofondları istehsal etmək üçün avadanlıqların quraşdırılması.

§ 371 SƏYYAR TERMİK QURĞULARDA OPERATOR - TERMİST

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Qaynaq birləşmələrinin termik emal edilməsində ən sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: fizika və elektrotexnikanın əsaslarını. Termik emaledilmədə istifadə edilən qızdırıcıların növ və tiplərini,

cərəyançatdırıcı kabel və naqillərin markalarını. Sadə nəzarət və qurluşunu. Termiki emal üçün istifadə edilən qaynaqtransformatorlarının iş prinsipini.

İş nümunələri. Boru uclarının qızdırmağa və qaynaq birləşmələrinin yerli termiki emal edilməyə hazırlanması. Termoelektriki

əmələgətiricilərin və boruların istilikizolyasiya materialları ilə izolyasiyası. Yerli termik emal edilmədən sonra, boruların qaynaqbirləşməsində dəmir yanıqlardan təmizlənməsi. Termoelektrik naqil, qidalandıran kabel naqil və xortumaların qoyulması.

§ 372 Səyyar termik qurğularda operator-termist

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Qaynaq birləşmələrinin termik emal edilməsində sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: metalların əsas xüsusiyyətlərini və onların markalarını. Yerli termik emal edilməsinin keçirilməsində qızdırma

üsullarını. Qızdırıcıların iş prinsiplərini. Termoelektrik əmələ gətiricilərin pərçimlənmə və onların nəzarət ölçü cihazlarınabirləşdirmə qaydalarını. Məsafədən idarə edən pultun işləmə prinsipi və istismar qaydalarını. Qaynaq birləşmələrindəqızdırıcıların qurulma qaydalarını. Orta mürəkkəbli nəzarət-ölçü cihazlarının təyinat, quruluş və istifadə edilməsini.

İş nümunələri. Termik emalın aparılması üçün boruların qaynaq birləşmələrinin hazırlanması; termoelektrik

əmələgətiricilərin pərçimlənməsi və termoelektrik naqillərin birləşdirilməsi. İnduktor, əyilib-düzələn müqavimət və kombinasiyatəsirli elektrikqızdırıcı halqaşəkilli çoxalovlu odluqların qurulması. Universal asetilen-oksigen odluqda qazalovlu qızdırma üçünyerin iş üçün hazırlanması. Quraşdırma, çöl və təmir şəraitində elektrik qızdırıcı qurğu və halqaşəkilli çox alovlu odluqdan istifadəetməklə, diametri 1420 mm-ə qədər olan aşağıkarbonlu və aşkar vurulan polad boru kənarlarının qaynaqaltı qızdırılması.

§ 373 Səyyar termik qurğularda operator-termist

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Qaynaq birləşmələrinin termik emal edilməsində orta mürəkkəbli işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Metalların yerli termiki emal edilmə üsullarıni struktur dəyişməsini. Qaynaq birləşmələrin yerli termiki emal edilmə

rejimlərini. İcra edilən iş hüdudunda elektrotexnikanı. Qızdırıcıların quruluşunu. Termik emal etmə üçün, proqram quruluşluqurğu və mürəkkəb nəzarət-ölçü cihazlarının quruluş, təyinat və istifadə etmə qaydalarını.

İş nümunələri. Korpuslu texnoloji konstruksiyaların qaynaq birləşmələrinin (barabanlar, aparatlar, sferik çənlər və s.) və

borukəmərlərinin (İES buxar kəmərlərinin, qaynaq olunmuş üçboğazlı boruların və s.) quraşdırma və təmir şəraitində qazalovlu vəinduksiyalı qızdırmadan istifadə etməklə termiki emalın keçirilməsinə hazırlıq. Çoxalovlu odluqdan quraşdırma, çöl və təmirşəraitində 50 Qs sənaye tezlikli cərəyanla işləyən elektrotermik avadanlıqdan istifadə etməklə karbonlu və aşağı aşqar vurulanpoladlardan perlin sinifli aşağı karbonlu və aşağı aşqar poladdan olan boruların qaynaq birləşmələrinin yerli termiki emalı.Məsafə və proqram idarəetmə pultlarından yerli termiki emal etmənin texnoloji prosesinin tənzimlənməsi. Termiki emal edilməjurnallarının aparılması. Qızdırıcı elektrik kabel və naqillərin təmiri.

§ 374 Səyyar termik qurğularda operator-termist

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Qaynaq birləşmələrinin termik emal edilməsində mürəkkəbli işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir. Qidalanma mənbəyi və məsafəli idarəetmə pultlarının quruluş və elektrik sxemlərini. Emal edilən poladın kimyəvi

tərkib, mexaniki və fiziki xüsusiyyətlərini. Nəzarət-ölçü cihazlarının işə hazırlama və tənzimləmə, boru kəmərlərinin qaynaqbirləşmələrinin termiki emal prosesinin məsafəli idarəetmə qurğusunun xidmət etmə və sazlama qaydalarını. Termiki emaledilmə dövrünün təshihetmə qaydalarını.

İş nümunələri: 2500-8000 Qs yüksəktezlikli cərəyanla işləyən aşağıkarbonlu və aşağı aşqar vurulan poladdan boruların qaynaq

birləşmələrinin yerli termiki emal edilməsi. Boruların qaynaq bitişmə yerinin yerli emal edilməsinin keçirilməsində 2500-8000 Qsyüksəktezlikli cərəyanla qızdırma rejiminin müəyyən edilməsi və məsafəli və ya proqram idarəetmə pultdan qızmaparametrlərinin tənzimlənməsi. Müqavimətli və kombinasiyalı təsirli elektrik qızdırıcılarının sabitləşdirici bişirmə və

austenizasiya rejimində istifadə etməklə korroziyaya davamlı austenit sinifli polad boruların qaynaq birləşmələrinin yerli termikiemal edilməsi. Quraşdırma, çöl və təmir şəraitində 50 Qs sənaye tezlikli cərəyandan istifadə etməklə çətin əl çatan qaynaqbirləşmələrin yerli termik emal edilməsi (kameralar, armaturlar, üçboğazlı borular). Su sulu, uran-qrafitli reaktorlar və elektrikqızdırma metodundan istifadə ödən sürətli neytronlarda olan reaktorlu atom elektrik stansiyalarının I, II, III konturlarının borukəmərləri qaynaq birləşmələrinin yerli termiki emal edilməsi. Elektrik qızdırma metodundan istifadə etməklə, iriqabaritli texnolojiavadanlıqların (barabanlar) aparatlar və boru kəmərləri iriqabaritli düyünlərinin (qaynaq üçboğazlı borular) qaynaqbirləşmələrinin yerli termiki emal edilməsi. Quraşdırma və təmir şəraitində korpuslu texnoloji konstruksiyaların (baraban, aparatvə sferik çənlər) və boru kəmərlərinin (İVS buxar kəmərləri) həcmli (tam) termiki emalını keçirmək üçün, qazalovlu və induksiyalıqızdırma üçün, avadanlıqların hazırlanması. Austenzasiya rejimi üzrə diametri 100 mm-ə qədər olan soyuq əymələrinin termikemalının keçirilməsi. Qaynaq vaxtı boru uclarının maqnitsizləşdirilməsi. Temperaturu məsafədən tənzimləyən qurğu vəsxemlərin işə salınması və xidmət göstərilməsi. Pultların işinin sazlanması və termiki emal edilmə prosesini məsafədən idarə edənpult və qurğuların işinin qurulması və təşkili. Trasformatorların və digər qidalanma mənbələrinin cari təmiri.

§ 375 Səyyar termik qurğularda operator-termist

6-cı dərəcə İşin xüsusiyyəti. Vacib qaynaq birləşmələrinin termiki emal edilməsində xüsusi mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Proqramlı idarəetmə qurğularının quruluşunu və elektrik sxemlərini, onların sazlama xidmət və cari təmiri

qaydalarını. Tam (həcmli) termiki emal edilmənin rejimlərinin seçilməsi. Qaynaq birləşmələrinin termiki emal edilməsininkeyfiyyətinə nəzarət etmə metodlarını. Termiki emal etmə üzrə texniki sənədlərin təhvil vermə qaydalarını.

İş nümunələri, Proqramlı idarə olunan 2500-8000 Qs yüksək tezlikli cərəyanın induksiya qurğularından istifadə ötməklə aşağı

karbonlu və aşqar vuran poladlardan çətin əlçatan boru qaynaq birləşmələrin yerli termiki emal edilməsi. Su-sulu, uran-qrafitlireaktorlar və elektrik qızdırma metodundan istifadə etməklə sürətli neytronlarla olan reaktorlu atom elektrik stansiyalarının I, II,III konturlarının boru kəmərləri çətin mümkünlü (çətin əlçatan) qaynaq birləşmələrinin yerli termiki emal edilməsi. İriqabaritlitexnoloji avadanlıqların qaynaq birləşmələrinin (barabanlar, aparatlar və s.) habelə proqramlı idarəetmə ilə 2500-8000 Qsyüksəktezlikli cərəyan induksiya qurğularını istifadə etməklə borunun qaynaq birləşməsinin su avadanlığın boru başlığınaqaynaq edilməsi. İnduksiyalı qurğudan proqramlı idarəetmə ilə 2500-8000 Qs yüksəktezlikli cərəyanlardan istifadə etməklə borukəmərlərinin (İVS buxar kəmərlərinin) tam (həcmli) termiki emal edilməsi. Məsafəli və ya proqramlı idarəetmə pultlardan qızmaprosesini tənzimləməklə, qazalovlu qızmanı istifadə etməklə korpuslu texnoloji konstruksiyaların tam (həcmli) termiki emaledilməsi. Termiki emal etmə prosesinin proqramlı idarəetmə qurğu və sxemlərinin qoşulma və xidmət edilməsi. Texniki emaletmə prosesinin məsafəli və proqramlı idarəetmə pultlarının cihaz və aparaturasının cari təmiri.

§ 376 SƏNAYE DƏMİR-BETON BORULARININ DÜZÜCÜSÜ

4-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. Monolit dəmir-beton sənaye boru, radioqüllə və digər nazikdivarlı qurğuların tikilməsi və təmirində orta

mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Hərəkətedən metal və ağac qəlib detallarının nomenklaturasını. Hərəkətedən qalibləri qaldırmaq üçün, qurğu və

mexanizmləri. Daxili və xarici qəliblərin qaldırma, qurulma və yerdəyişmə qaydalarını. İşarə vermə qaydalarını. Sadə armaturlarınqurulma və betonqarışığının qəlibə qoyulma qaydalarını.

İş nümunələri. Sadə armaturların qoyulması. Beton qarışığının qəlibə qoyulması. Əl üsulu ilə boru gövdəsinin daxili səthinə

korroziyaya qarşı örtüyün çəkilməsi.

§ 377 SƏNAYE DƏMİR-BETON BORULARIN DÜZÜCÜSÜ

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Monolit dəmir-beton sənaye boru, radioqüllə və digər nazikdivarlı qurğuların tikilməsi və təmirindəmürəkkəb işlərin icrası.

Bilməlidir: Boru, qüllə və digər hündür qurğuların ucaldılması üzrə işlərin xüsusiyyətlərini. Metal və ağac inventar qəliblərin

qurulma və yenidənqurulma qaydalarını. Şaxta qaldırıcılarının qurulması. İş nümunələri. Qəliblərin qurulma və yenidənqurulması. Boşluq və konsollarda armaturların qoyulması. Beton qarışığının

vibrator və əl alətləri ilə sıxlaşdırılması. İsidicilərin terlyak qaldırılma və yerinin dəyişdirilməsi. Yük daşıyan halqaların yığılma,quraşdırılma və sökülməsi. Dyübellərin qoyulması. Şaxta qaldırıcısı, hərəkət üçün pilləkən, işçi meydança və futerləmə üçünmeydançaların quraşdırılma və sökülməsi. İşçi döşənək və qoruyucu örtüklərin qurulması. Xarici və daxili taxta-bəndlərinquraşdırılma və sökülməsi. Boru gövdəsi daxili səthinin adi və turşuyadavamlı kərpicdən futerlənməsi. Mexanikləşdirilmiş üsullaboru gövdəsi daxili səthinə korroziyaya qarşı örtüyün çəkilməsi.

§ 378 SƏNAYE DƏMİR-BETON BORULARININ DÜZÜCÜSÜ

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Monolit dəmir-beton sənaye boru, radioqüllə və digər nazikdivarlı qurğuların tikilməsi və təmirində xüsusimürəkkəb işlərin icrası.

Bilməlidir: Boru, qüllə və digər hündür qurğuların bünövrələrinin qəbul qaydalarını. Boruların mərkəzlənməsi üçün qurğuların

quruluşunu və onlardan istifadə etmə qaydalarını. Betonun keyfiyyətini yoxlama üsullarını. Bütün qaldırıcı qurğuların sınaqdankeçirilmə və istismar qaydalarını.

İş nümunələri. Svetofor meydança və ildırım sipərlərinin quraşdırılması. Şaxta qaldırıcısının tutucu qəfəslərinin yığılma və

tənzimlənməsi. Yükdaşıyan halqaların yoxlanılıb düzəldilməsi. Boru gövdəsi səthinin düzləndirilməsi. Damla karniz, konsol vəqoruyucu qapaq altındakı düyünlərin futerlənməsi. Qoruyucu qapağın quraşdırılması.

§ 379 SƏNAYE KƏRPİC BACALARININ BACAHÖRÜCÜSÜ

4-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. Sənaye kərpic bacaların hörgü və təmirində orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Hörgünün bağlanma (bərkidilmə) üsullarını. İşarə vermə qaydalarını. Daxili ayaqaltıların qurulma üsullarını.

Materialların qablaşdırma və saxlama üsullarını. Kran-ukasinanın quruluş və istismar qaydalarını. İş nümunələri. Boşluğun mineral pambıq döşəkçə və tavalarla doldurulması. Metal detalların rənglənməsi. Əl alətləri ilə

kərpicin yonulması. Barmaqlarda ayaqaltıların qurulma və yerinin dəyişdirilməsi. Kran-ukasinanın qurulma və yerinindəyişdirilməsi. Bacanın enli hissəsində hörgü boşluğunun doldurulması.

§ 380 SƏNAYE KƏRPİC BACALARININ BACAHÖRÜCÜSÜ

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sənaye kərpic bacaların hörgü və təmirində mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Sənaye baca konstruktiv elementlər hörgüsünün keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. Sənaye bacaların hörgü,

quraşdırma və futerlənməsi üzrə işlərin yerinə yetirilmə üsullarını. Boru bacaların daxili səthlərinin izolyasiyası üçün mayeqarışıqların növ və xüsusiyyətlərini. Yeraltı qurğunun hörgü və futerlənmə üsullarını.

İş nümunələri. Kərpicdən hörgü. Baca lüləsinin daxil səthinin futerlənməsi. Xüsusi qarışıq və materiallarla hörgünün daxili

səthinin izolyasiyası. Kronşteynlərdə işləmək üçün körpülərin qurulması. Bacanın daxilində qaldırıcı qurğunun yığılma vəsökülməsi. Hörgü prosesində hərəkət üçün dəmir bəndlərin qoyulması. Bacaların təmirində hərəkət üçün dəmir bəndlərinvurulması. Bərkidici halqaların qoyulması. Şaxta qaldırıcı, hərəkət üçün pilləkən, işçi meydança və futerləmə üçün meydançalarınquraşdırılma və sökülməsi. İşçi döşənək və qoruyucu örtüklərin qurulması. Bacaların sökülməsi.

§ 381 SƏNAYE KƏRPİC BACALARININ BACAHÖRÜCÜSÜ

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Sənaye kərpic bacaların hörgü və təmirində xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Sənaye baca bünövrələrinin qəbulu qaydalarını. Bacaları mərkəzləşdirmək üçün qurğuların quruluşu və onlardan

istifadə etmə qaydalarını. Qaldırıcı qurğuların sınaqdan keçirilmə qaydalarını. İş nümunələri. Üz cərgənin hörgüsü. Svetofor meydança və ildırım sipərlərinin quraşdırılması. Mürəkkəb memarlıq tərtibatlı

bacanın yuxarı hissəsinin hörgüsü. Şaxta qaldırıcısının tutucu qəfəsinin yığılma və tənzimlənməsi. Baca lüləsinin bünövrəsindəbirinci beş cərgənin qoyulması.

§ 382 SİNTETİK MATERİALLARLA ÜZLƏYİCİ

2-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Tökülmə tikişsiz döşəmə, linoleum, relin döşəmələrin qurulma, sintetik material və polimer tavacıqlardan

üzləmədə ən sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Tökülmə tikişsiz döşəmə, linoleum, relin, sintetik material, polimer tavacıq, standart bəzək məmulatlarından olan

döşəmələrin qurulmasında sənaye müəssisələrində hazırlanmış və səthlərin üzlənməsində istifadə edilən materialların əsasçeşidlərini.

İş nümunələri. Kompressorun köməyi ilə əsasın tozdan təmizlənməsi. Əsasın fırça ilə astarlanması. Rulon materiallarının

açılması. Şpatlyovka və mastika hazırlamaq üçün sementin əl üsulu ilə qəliblənməsi. Polimer tavacıq standart bəzək məmulat vəsənaye müəssisələrində hazırlanmış elementlərin çeşidlərə ayrılma və seçilməsi. Linolium, relin, polimer tavacıqların çıxarılması.

§ 383 SİNTETİK MATERİALLARLA ÜZLƏYİCİ

3-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. Tökülmə tikişsiz döşəmə, linoleum, relin döşəmələrin qurulma, sintetik material və polimer tavacıqlardan

üzləmədə sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Tökülmə tikişsiz döşəmə, linoleum, relin, sintetik material, polimer tavacıq, standart bəzək məmulatlardan olan

döşəmələrin qurulmasında, sənaye müəssisələrində hazırlanmış və səthlərin üzlənməsində istifadə edilən materialların əsasxüsusiyyətlərini. Döşəmənin qurulması və səthlərin üzlənməsi üçün əsaslara qoyulan tələbləri. Tökülmə tikişsiz döşəmələr üçün,sintetik kütlə, rulon materialları yapışdırmaq, sintetik material və polimer tavacıqlarla səthlərin üzlənməsi üçün soyuqmastikaların hazırlanma üsullarını. Polimer tavacıqlarda oyuqların deşilməsini.

İş nümunələri. Hazır nişanlanma üzrə mayak reykaların qoyulması. Tökülmə tikişsiz döşəmələrin qurulmasında hazırlıq

qatının qoyulma və düzləndirilməsi. Sintetik kütlə və soyuq mastikaların hazırlanması. Döşəmə üçün əsasın əl alətləri iləşpatlyovkalanması. Tavacıqlarda oyuqların deşilməsi.

§ 384 SİNTETİK MATERİALLARLA ÜZLƏYİCİ

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Tökülmə tikişsiz döşəmə, linoleum, relin döşəmələrin qurulma, sintetik material və polimer tavacıqlardan

üzləmədə orta mürəkkəbli işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Tökülmə tikişsiz döşəmə, linoleum, relin, rezin parket, sintetik material, polimer tavacıq, standart üzləmə

məmulatlarından döşəmələrin qurulmasında istifadə edilən material və səthlərin üzlənməsi üçün istifadə edilən sənayeləşdirməhazırlıqlı elementlərin keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. Standart üzləmə məmulat və sənayeləşdirmə hazırlıqlı elementlərinbərkitmə üsullarını. Tökülmə tikişsiz döşəmə, linoleum, relin, rezin parket döşəmələrin və sintetik material, polimer tavacıqemalla örtülmüş ağac lifli tavalarla üzləmələrin keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. Tökülmə tikişsiz döşəmələrin qurulma, rulonmaterial, rezin parketlərin yapışdırılma və səthlərin sintetik material, polimer tavacıq, standart bəzək məmulat və sənayeləşdirməhazırlıqlı elementlərlə olan üzləmədə sintetik kütlənin qoyulma üsul və yollarını. Linoleum tikişlərinin qaynaq üsullarını. İstimastikaların hazırlanma üsullarını.

İş nümunələri. Döşəmənin qurulması və standart məmulat, sənayeləşdirmə hazırlıqlı elementlərin üzlənməsi üçün səthlərin

bölgü və nişanlanması. Əsasın səthinin cilalayıcı maşınla cilalanması. Birrəngli sintetik kütlədən tökülmə tikişsiz döşəmələrinqurulması. Nişanlama, uyğunlaşdırma və vərəqələrin artıq hissəsini kəsməklə döşəmələrin əsasına rulon materialları və rezinparketin yapışdırılması. Sintetik, linoleum, relin, tavacıq və rezin parketdən sadə şəkilli döşəmələrin döşənməsi. Otaq ölçüsündəyığılmış linoleum xalçasının məhlulsuz və yapışqansız qoyulması. Yastı səthlərin sintetik tavacıq, standart üzləmə məmulat vəsənayeləşdirmə hazırlıqlı elementlərlə üzlənməsi. Linoleum tikişlərinin qaynaq edilməsi. Birrəngli ksilolit kütlə və ya hazır ksiolittavacıqlardan döşəmələrin qurulması. Plastik kütlədən döşəmə yaşmağı və tutacaqların qurulması.

§ 385 SİNTETİK MATERİALLARLA ÜZLƏYİCİ

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Tökülmə tikişsiz döşəmə, linoleum relin döşəmələrin qurulma, sintetik material və polimer tavacıqlardan

üzləmədə mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Sintetik kütlənin hazırlanmasında istifadə edilən boyaq maddələrinin xüsusiyyətlərini. Sintetik kütlənin müxtəlif

çalarlarının alınması üçün uyğun rəngləri seçmək üsullarını. Sintetik material, polimer tavacıq, standart bəzək məmulat vəsənayeləşdirmə hazırlıqlı elementlərdən əyrixətli səthlərin üzlənməsinin üsul və yollarını. Rulonlu sintetik material və rezinliparketlərdən örtüyün təmir və dəyişdirilmə üsul və yollarını. Sintetik material, polimerli tavacıq, standart bəzək məmulat vəsənayeləşdirmə hazırlıqlı elementləri ilə üzlənmiş səthlərin təmirinin üsul və yollarını.

İş nümunələri. Çoxrəngli tökülmə tikişsiz döşəmələrin qurulmasında sintetik kütlədən üz qatın çəkilməsi. Verilmiş şəklə

əsasən sintetik kütlənin rəng və çalarlarının seçilməsi. Otaq ölçüsündə qaynaq olunmuş linoleum xalçasının yapışdırılması.Sintetik, linoleum, relin, tavacıq və rezin parketdən mürəkkəb şəkilli (eskiz üzrə) döşəmənin döşənməsi. Şəkil üzrə çoxrəngli

ksiolit kütlədən döşəmələrin qurulması. Əyrixətli səthlərin sintetik, polimer tavacıq, standart bəzək məmulat və sənayeləşdirməhazırlıqlı elementlərlə üzlənməsi. Linoleum və relindən döşəmə və sənayeləşdirmə hazırlıqlı elementlərdən olan səthlərinüzləmələrinin dəyişdirilmə və təmiri. İdman qurğularında tartan örtüklərinin qurulması.

§ 386 SOYUDUCU QURĞU AVADANLIQLARININQURAŞDIRICISI

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Soyuducu qurğu avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Avadanlıqların açılma üsullarını. Ən sadə takelaj qurğularının növlərini və onların tətbiq olunma üsullarını.

Avadanlıq detallarının yağlanma üsullarını. Çilingər alətlərinin təyinatını. İş nümunələri. Qeyri-vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlıqların açılması. Aparat və avadanlıqlarda nömrə

lövhəciklərinin hazırlanma və qoyulması.

§ 387 Soyuducu qurğu avadanlıqlarının quraşdırıcısı

3-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. Soyuducu qurğu avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında sadə işlərin icrası. Bilməlidir: İşlədilən materialların əlamətlərini. Qeyri mürəkkəb quraşdırma işlərinin yerinə yetirilmə üsullarını. Sadə takelaj

vasitələrinin quruluşunu və onlardan istifadə olunma qaydalarını. İş nümunələri. Ülgü üzrə detalların nişanlanması. Dişli çarx və burğu ilə oyuqların deşilməsi. Yivli və flanslı birləşmələrin

yığılması. Əl alətləri ilə yivlərin kəsilməsi. Alt qatın və aralıq qatın hazırlanması. Metal konstruksiyaların düzəldilməsi.Qovuşmaların quraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi. Boru yuvalarının təmizlənməsi. Boru uclarının bişirilmə və emal edilməsi.

§ 388 Soyuducu qurğu avadanlıqlarının quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Soyuducu qurğu avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında orta mürəkkəbli işlərin

icrası. Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıqaltı bünövrə ölçülərinin yoxlanma üsullarını, bu avadanlıqların quraşdırma metodlarını.

Mexanikləşdirilmiş alətdən istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılmış avadanlıqların yoxlanılıb düzəldilməsinin ən sadə üsullarını.Hidravlik sınaqdan keçirmə üsullarını. Yüklərin ilmələnmə və yerdəyişmə üsullarını. Mexanikləşdirilmiş takelaj

avadanlıqlarından istifadə etmə qaydalarını. Quraşdırılan avadanlığın quruluşunu. İş nümunələri. Yağyığıcı, yağayırıcı, çirktutucu (çirkyığanların), əks klapan, tənzimləyici stansiya, ammiak kondensator və

buxarlayıcı, sənayeqabların ayrı-ayrı düyünlərinin quraşdırmadan qabaq yoxlanması. Duzlu su sisteminin paylaşdırıcı vəkollektor halqalarının qoyulma yerlərinin nişanlanması.

§ 389 Soyuducu qurğu avadanlıqlarının quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Soyuducu qurğu avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılması. Bilməlidir: Quraşdırıcı oxların nişanlanma, qurulma və yerinin dəyişdirilmə üsullarını. Quraşdırma üçün bünövrənin və

avadanlıqların qurulma yerinin yoxlanma və qəbul edilmə qaydalarını. Mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını.Quraşdırılan avadanlıqların tarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb düzəldilmə və tənzimlənmə üsullarını. Sürtgü sistemininquruluşunu və işləmə prinsiplərini. Maşın və mexanizmlərin quraşdırılmasına qoyulan texniki tələbləri və müəyyən edilmişburaxıla bilən artıq-əskikliyi. Mürəkkəb avadanlıqların istismara təhvil verilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Avadanlıqların kompleksliyinin yoxlanması. Quraşdırma üçün bünövrələrin və avadanlıqların qurulma yerinin

qəbulu. Yağlayıcı, yağayırıcı, çirktutucu, əks klapan, tənzimləyici stansiyaların quraşdırılması. Bağlayıcı armaturun yoxlanma vəqurulması. Sistemlərin duzlu su ilə doldurulması. Ammiak sisteminin pnevmatik sınaqdan keçirilməsi. Dondurucu kolonkalarıbirləşdirməklə duzlu su sisteminin paylaşdırıcı və kollektor halqalarının yığılması.

§ 390 Soyuducu qurğu avadanlıqlarının quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Soyuducu qurğu avadanlıqlarının quraşdırılması üzrə xüsusi mürəkkəb, yüksək dəqiqlik tələb edən işlərin

icrası. Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Avadanlıqların tənzimlənmə və sazlanma üsullarını.

Aqreqat və maşınların istismara verilməsində, onların yoxlanma qaydalarını. İş nümunələri. Ammiak kondensator və buxarlandırıcı, sənayeqab, tənzimləyici stansiya ressiverlərin quraşdırılması. Sistemin

ammiakla doldurulması. Avadanlıqların yoxlanması və sistemin istismara təhvil verilməsi.

§ 391 SUVAQÇI

2-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Səthlərə suvağın çəkilməsində və suvağın təmirində ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Suvaq işləri və ventilyasiya qutuları üçün gips tavaların hazırlanmasında istifadə edilən əsas materialların növlərini.

Əl alət və qurğularının ad və təyinatını. Məhlulların suvaq üçün hazırlanan xüsusi təyinatlı və dekorativ məhlullar istisna olmaqla,hazırlanma üsullarını. Suvaq üçün səthlərin hazırlanma üsullarını.

İş nümunələri. Çiləkən lövhə, qamış hörmə və ədədli çiləkənin əl üsulu ilə hazırlanma və vurulması. İzolyasiya material vəmetal torların vurulması. Verilmiş tərkib üzrə, əl üsulu ilə quru qatışıqların (qarsovka) hazırlanması. Gips və sementin pnevmatikverilməsində bunker-qidalandırıcı materiallarla doldurulması. Mıxların vurulması və bir-biri ilə məftillə birləşməsi. Əl alətləri iləyuvaların açılması. Məhlulların süzgəcdən keçirilməsi və qarışdırılması. İşçi zona səddində materialların nəql edilməsi.

§ 392 SUVAQÇI

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Səthlərə suvağın çəkilməsində və suvağın təmirində sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Suvaq işlərində işlədilən əsas material və hazır quru məhlul qarışıqlarının xüsusiyyətlərini. Quru qarışıqlardan

məhlulun təyinat və hazırlanma üsullarını. Quru suvağın bərkidilməsi üçün mastikaların tərkibini. Ventilyasiya qutularınınqurulmasını.

İş nümunələri. Səthlərə sadə suvağın çəkilməsi və sadə suvağın təmiri. Səthlərin başdan-başa hamarlanması.

Mexanikləşdirilmiş alətlə səthlərin çərtilməsi. Hazır karkas üzrə metal torların dartılıb çəkilməsi. Məftilli torların məhlullayaxılması. Divarların haşiyə və döşəmə yaşmağın divarlarla bitişdiyi yerlərinə suvağın çəkilməsi. Hazır quru məhlul qarışığındanməhlulların hazırlanması. Hazır mayaklar üzrə quru suvaq təbəqələrinin yapışdırılması. Taxta səthlərə quru suvaq təbəqələrininvurulması. Qutu və iripanelli arakəsmələrin bitişmə yerlərinin kəpitkələnməsi. Tava və ventilyasiya qutularının tava və bloklarınıntökülməsi üçün formaların yığılma, sökülmə və təmizlənməsi. Armaturları qoymaqla tavaların tökülməsi. Tava və ventilyasiyaqutu bloklarının təmizlənmə və sürtülməsi. Suvağın sürtülməsi.

§ 393 SUVAQÇI

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Səthlərə suvağın çəkilməsində və suvağın təmirində orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Dekorativ məhlul, xüsusi təyinatlı suvaq üçün məhlul və torkretləmə üçün betonların tərkiblərini və hazırlanma

üsullarını. Bərkitmənin ləngidici və sürətləndiricilərinin növ və xüsusiyyətlərini. Kimyəvi əlavələrlə məhlulların xüsusiyyəti (xlorluməhlullar, potaş, xlorlu kalen əlavələr ilə məhlullar) və onlarla rəftar etmək qaydalarını. Yaxşılaşdırılmış suvağın icra üsullarını.Səthlərin isladılma üsullarını. Məhlulnasos, sement-top, onlar üçün forsunkaların quruluşunu. Sürtücü maşınların quruluşunu.Suvaq işlərinin keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. Məhlulların mexanikləşdirilmiş çəkilmə və səthlərin torkretləmə üsullarını.

İş nümunələri. Səthlərin isladılması. Məhlul nasosunun köməyi ilə suvaq məhlulunun səthə çəkilməsi. Düzxətli divar səth,

tavan, hamar sütun, pilyastr, yamaclı taxça, kəsikli tirlərin əl alətləri ilə yaxşılaşdırılmış suvağın çəkilməsi və yaxşılaşdırılmışsuvağın təmiri. Yamac, səsbatırıcı və axıdıcıların suvanması. Küncləri hazırlamaqla paduqaların düzəldilməsi. Yüksək keyfiyyətlirəngləmə altı qumsuz örtüyün düzəldilməsi. Yığma dəmir-beton örtüyün tavaları və divar panelləri arası tikişlərin işlənməsi.Suvaq çəkilmiş səthlərə məhlulun mexanikləşdirilmiş üsulla çəkilməsi. Səthlərin torkretlənməsi. Maili səthlərin yığmaelementlərlə örtülməsi. Polad tor üzrə qutuların kamera və qanovların suvaqlanması. Suvaq səthinin üstünün sement məhlulu ilədəmirləşdirilməsi. Mürəkkəb çevrəli ventilyasiya qutu tavalarının tökülməsi və qoyulması. Klapan və jalyüzlər üçün çərçivələrinqurulma və bərkidilməsi.

İşləmək qabiliyyətini yoxlamaqla yaşayış ventilyasiya cihazlarının qoyulması, asma və kronşteynlərin bərkidilməsi. Hazırreseptlər üzrə dekorativ məhlul və xüsusi təyinatlı suvaqlar üçün məhlulların hazırlanması (hidroizolyasiya, qazizolyasiya,səsudma qabiliyyətli, istiliyədavamlı, rengenkeçirməyən və s.). Üzləyici qatın mexanikləşdirilmiş üsulla sürtülməsi.

§ 394 SUVAQÇI

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Səthlərə suvağın çəkilməsində və suvağın təmirində mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Yüksək keyfiyyətli suvağın icra üsullarını. Fasadların dekorativ suvaqlanmasının texnologiya və üsullarını. Fasad

səth və daxili səthlərin nişanlanma və bölünmə yollarını. Kargizlərin düzəldilməsi üçün ülgülərin qurulması. Xüsusi təyinatlısuvaqların yerinə yetirilmə üsullarını. Hidroizolyasiya, qazizolyasiya, səsudma qabiliyyətli istiliyədavamlı, rengenkeçirməyən və s.

İş nümunələri. Əyrixətli səthlərə məhlulun əl və mexanikləşdirilmiş üsullarla çəkilməsi. Səthlərin sıçratma ilə üzlənməsi. Divar,

tavan, sütun, pilyastr və hamar və kannelüraların daimi kəsikli sütunların yüksək keyfiyyətli suvaqlanması. Müxtəlif çevrəlikessonla yastı tavanların suvaqlanması. Səthlərə dekorativ məhlulların çəkilməsi və onların əl üsulu və mexanikləşdirilmiş alət iləemal edilməsi. Küncləri düzəltməklə düzxətli səthlərdə bütün növlü məhlullarla daimi kəsikli kargizlərin işlənməsi. Suvaqlanmışsəthlərdə, o cümlədən fasadlarda şırımların (haşiyələrin) nişanlanma və kəsilməsi. Fasadların dekorativ suvaqla bəzənməsi.Fasadlı dekorativ suvağın ayrı-ayrı yerlərinin və binanın daxili səthlərinin yüksək keyfiyyətli suvağının təmiri. Səthlərin xüsusitəyinatlı məhlullarla suvaqlanması. Hidroizolyasiya, qazizolyasiya, səsudma qabiliyyətli, rengenkeçirməyən və s.

§ 395 SUVAQÇI

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Səthlərin suvaqlanması və suvağın təmirində xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Suvaq üçün xüsusi mürəkkəb səthlərin nişanlanma üsul və yollarını. Nəfis suvağın çəkilməsinin üsul və metodlarını.

İş nümunələri. Əyrixətli səthlərdə daimi və dəyişkən kəsikli karkizlərin çəkilməsi. Müxtəlif çevrəli kessonlu əyrixətli tavanların

bölgüsü və suvaqlanması. Dəyişən kəsikli, hamar və kannelyuralarla dirək, sütun, pilyastra və tirlərin suvaqlanması. Daimi kəsiklidirək, sütun, pilyastra və tirlərin dekorativ məhlulları ilə suvaqlanması. Çoxmərkəzli və oxşəkilli günbəz, qübbə və tağların bölgüvə suvaqlanması. Tavanda bir neçə mərkəzlidən mürəkkəb xonçaların (rozetka) düzəldilməsi. Eskiz üzrə “sqraffito” suvaqlanması.Xüsusi mürəkkəb suvaqların və xüsusi təyinatlı suvaqların təmiri.

§ 396 Taxıl anbarı və taxılın sənaye emalı üzrəmüəssisə avadanlıqlarının quraşdırıcısı

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Taxıl anbarı və taxılın sənaye emalı üzrə müəssisə avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların

quraşdırılmasında ən sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Avadanlığın açılma üsullarını. Ən sadə takelaj qurğularının növlərini və onların istifadə olunma üsullarını.

Avadanlıq detallarının yağlanma üsullarını. Çilingər alətlərinin təyinatını.İş nümunələri. Qeyri vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlığın açılması. Aparat və avadanlıqlarda nömrə

lövhəciklərinin hazırlanması və qurulması.

§ 397 Taxıl anbarı və taxılın sənaye emalı üzrəmüəssisə avadanlıqlarının quraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Taxıl anbarı və taxılın sənaye emalı üzrə müəssisə avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların

quraşdırılmasında sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: İstifadə edilən materialların əlamətlərini. Mürəkkəb olmayan quraşdırıcı işlərin icra üsullarını. Sadə takelaj

vasitələrinin quruluşunu və onlardan istifadə etmə qaydalarını. İş nümunələri. Şablon üzrə detalların nişanlanması. Dişli çarx və drellə oyuqların deşilməsi. Yivli və flanslı birləşmələrin

yığılması. Əl alətləri ilə yivlərin kəsilməsi. Altlıq və aralıqların hazırlanması. Metalkonstruksiyanın düzəldilməsi. Bitişmə yerlərininquraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi. Boru yuvalarının təmizlənməsi, boru uclarının bişirilmə və emal edilməsi.

§ 398 Taxıl anbarı və taxılın sənaye emalı üzrə

müəssisə avadanlıqlarının quraşdırıcısı

4-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. Taxıl anbarı və taxılın sənaye emalı üzrə müəssisə avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların

quraşdırılmasında orta mürəkkəbli işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıqaltı bünövrələrin ölçülərinin yoxlanma üsullarını və bu avadanlığın quraşdırma

metodlarını. Mexanikləşdirilmiş alətlərdən istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılmış avadanlığın yoxlanılıb düzəltməyin ən sadəüsullarını. Hidravlik sınaqdan keçirilmə üsullarını. Yükün ilmələnmə və yerdəyişmə üsullarını. Mexanikləşdirilmiş takelajavadanlığından istifadə etmə qaydalarını. Quraşdırılan avadanlığın quruluşunu.

İş nümunələri. İkivallı qarışdırıcı, tökmə nov və çəpər, dönən boru, vurulub çıxarılan boru, boru qolu, qol, özü axan elevator

borukəmərləri və çəpər detallarının quraşdırılması. Yuvalı çalovların asılması. Ötürücü kəmər, əksçəkili lent təmizləyən, ərsin vəkotan təmizləyicilərin qurulması.

§ 399 Taxıl anbarı və taxılın sənaye emalı üzrə

müəssisə avadanlıqlarının quraşdırıcısı

5-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Taxıl anbarı və taxılın sənaye emalı üzrə müəssisə avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların

quraşdırılmasında mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Quraşdırıcı oxların nişanlanma, qurulma və yerdəyişmə üsullarını. Quraşdırma üçün bünövrənin və avadanlıqların

quraşdırma yerinin yoxlanma və qəbulu qaydalarını. Mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Quraşdırılan avadanlıqlarıntarazlatma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb düzəldilmə və tənzimlənmə üsullarını. Yağlama sistemlərinin quruluşunu və işləməprinsiplərini. Maşın və mexanizmlərin quraşdırılmasına qoyulan texniki tələbləri və müəyyən edilmiş yol verilə bilən artıq-əskikliyi. Mürəkkəb avadanlıqların istismara təhvil vermə qaydalarını.

İş nümunələri. Taxıl üçün doza ayırıcıları (dozalara bölücü), pərli dozator, dozatorlara mexaniki ötürücü, taxıl təmizləyən

maşın, silindrik trier, prizmalı burat, spirallı separator, bağlayıcı aparat, maqnit aparat və kolonka, elektrikmaqnitli separator,qabıq yelləyən, sikloaspiratorların aspirasiya kolonkaları, süzgəc, siklon, aspirasiya çəpərlərinin quraşdırılması. Oyuq, yuxuraparat, yumşaldıcı, vintli və lentli transportyor, yük kirşə, kisələr üçün endirmə, taxıl anbar, çalov, lyük, tullayıcı qutu, çalovlutərəzilər üstü, avtoataraba nəqliyyatı qəbulu sandıqları altı, sürgülər, metal elevatorlu özüaxan metal elevator boru kəməri və

mexaniki kürəklərin quraşdırılması.

§ 400 Taxıl anbarı və taxılın sənaye emalı üzrəmüəssisə avadanlıqlarının quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Taxıl anbarı və taxılın sənaye emalı üzrə müəssisə avadanlıqları quraşdırılması üzrə, yüksək dəqiqlik tələb

edən xüsusi mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Avadanlıqların tənzimlənmə və sazlama üsullarını. Aqreqat

və maşınların istismara verilməsində, onların yoxlanma qaydalarını. İş nümunələri. Diskli trier, taxıl və qarğıdalı separator, yuyucu maşın, kondisioner, quruducu kolonka, tərəzilərin

quraşdırılması. Kolibirləyici maşın, ipliktəmizləyici, vibroqidalandırıcı, taxıl qurudan, xırdalayan və xırdalayıb kəsən dəzgah, qabıqsoyan, cilalayıcı və pardaxlayıcı, “postav” üyütmə, sentrifuqal, şotka maşını, yellənənələk, dəndöyən, dənayıran və mürəkkəbvurub-çıxartma aparatlarının quraşdırılması. Tikmə maşını, universal dönən boru, taxılın və ondan emal olunan məhsulunpnevmatik nəql edilməsi üçün, xüsusi avadanlıq, şaquli dəyirman daşlı elevatorlu çalovlu postavkaların quraşdırılması. Taxıl və unüçün norilərin quraşdırılması.

§ 401 Termoizolyasiya işlərində izoləedici

1-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Boru kəmərləri və texnoloji avadanlıqların konstruksiyalarının termoizolyasiyasında yardımçı işlərin icrası. İş nümunələri. İzolə ediləcək səthlərin çirkinin, tozunun və s. silinməsi. Termoizolyasiya materiallarının yığılması.

Materialların gətirilməsi. Zibilin yığışdırılması.

§ 402 Termoizolyasiya işlərində izoləedici

2-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Konstruksiya, boru kəməri və texnoloji avadanlıqların termoizolyasiyası üzrə ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Əsas istilik izolyasiya materiallarının nomenklatura və təsnifatını. Səthlərin və materialların izolyasiya üçün

hazırlanma üsullarını. Tikilmə mineral pambıqlı döşəkcələrin hazırlanma üsullarını. Sadə qurğu və alətlərin təyinat və istismarqaydalarını.

İş nümunələri. Lifli materiallardan doldurulan konstruksiyalarda dayaq halqa və formalı materialların qurulması. İzolyasiyanın

bərkidilməsində məftil sancaqların əyilməsi. Tikilmə mineral pambıq döşəkcələrin hazırlanması. Qapov və qutulardaquraşdırılmış boruların səpici və lifli istilikizolyasiya materialları ilə doldurulması. Hazır quru qarışıqdan məhlulun hazırlanması.Tavaların seqmentlərə kəsilməsi və istilikizolyasiya tava kənarlarının kəsilməsi. Ruberoidin talkdan təmizlənməsi. Suvağınvurulmasında suvaq qatının çəkilməsi. Verilmiş ölçü üzrə rulon material, tor və toxunmuş nazik taxtaların biçilməsi. İzolyasiyanınsökülməsi.

§ 403 Termoizolyasiya işlərində izoləedici

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Konstruksiya, boru kəməri və texnoloji avadanlıqların termoizolyasiyası üzrə sadə işlərin icrası. Bilməlidir: İzolyasiya materiallarının və polad təbəqə, alümin ərintisi, plastmas və şüşəplastikalardan olan izolyasiya

örtüklərinin əsas xüsusiyyətlərini. Sadə izolyasiyanın icra üsullarını. Metal, əvəz olunan material, sintetik əsaslı və təbiipolimerlərdən, mineral materiallardan olan istilik izolyasiyasını qoruyan örtüyün boru kəmərlərinin düz hissələrində və silindriksəthlərdə bərkidilmə üsullarını. Bitum mastika və astarların hazırlanma üsul və rejimlərini.

Boru kəmərlərinin izolyasiyasında istifadə olunan temperaturu 300° C qədər olan istilikdaşıyıcı materialların xüsusiyyətlərini.Hasarlama konstruksiyaların yanğın əleyhinə izolyasiyası üçün, işlədilən materialların xüsusiyyətlərini. Fəaliyyətdə olan sexlərdəiş qaydalarını. Soyuqdaşıcının temperaturu -50° C qədər olan soyuducu qurğuların izolyasiyasından istifadə olunan materiallarınxüsusiyyətlərini. İzolyasiyanın keyfiyyətinə qoyulan tələbləri.

İş nümunələri1 . İsti səthlərin izolyasiyası. Düz sahələrin izolyasiyasını bükmə materiallar və rulonlaşdırılmış şüşəplastiklərlə örtülməsi.

Suvaq qatının çəkilməsi və reyka ilə hamarlanması. Metal, əvəz olunan materiallar, sintetik və təbii əsaslı polimer materiallar,mineral materiallardan örtüyün hazır detallarının və uyğunlaşdırılmamış və kəsilməmiş boru kəmərlərinin düz hissələri vəsilindrik səthlərində quraşdırılması. Birləşmə yerlərində buxar izolyasiya rulon materiallarının qoyulması. Folqanın yapışdırılmasıvə qofra şəklinə salınması. Verilmiş ölçüyə əsasən plastmas materialların biçilməsi. Termoizolyasiyalı mastika və məhlullardanolan məmulatların qurudulması. Mipor bloklarından və qofra şəklində olan alümin folqasından izolyasiya məmulatlarınınhazırlanması. Boru kəmərlərinin asbokarton, asbokağız, asbokəndir və asbest parçası ilə izolyasiyası. Temperaturu 300° C qədərolan istilikdaşıyıcılar ilə borukəmərlərinin izolyasiyası. Mineral şüşə pambıqdan tikilmiş və sintetik bağlayıcılar ilə hazırlanandöşəkçələr, mineralpambıqlı, yarısilindrlər və formalı düzəldilən tavalarla müstəvilərin izolyasiyası. Polad istisna olmaqla bütün

növlərdən dayaq halqaların hazırlanması. Bütün növlərdən olan bandajların materialları ilə sərinməsi, yapışdırılması vərənglənməsi. Dəzgahlarda mineralpambıq döşəkçələrin hazırlanması. Mexanikləşdirilmiş üsulla izolyasiya olunacaq səthlərintəmizlənməsi.

2. Soyuq səthlərin izolyasiyası. Bitumlu və qatranlı mastikaların hazırlanması. Məftildən və ya tordan karkasın düzəldilməsi.Termoizolyasiya bloklarının hazırlanması və tavaların yapışdırılması. Ədədi izolyasiya məmulat və bloklarının uyğunlaşdırılması.Üfüqi yastı səthlərin bitum mastikası ilə örtülməsi və onların rulon materialları və döşəkçələrlə yapışdırılması. Boru kəmərlərininkağız, hidroizol və digər izolyasiya materialları ilə sarınması. Termoizolyasiya tavaları ilə örtüyün yuxarıdan izolyasiyası.Praymerin hazırlanması və onunla səthin örtülməsi.

§ 404 Termoizolyasiya işlərində izoləedici

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Konstruksiya, boru kəmərləri və texnoloji avadanlıqların termoizolyasiyası üzrə orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Əsas izolyasiya konstruksiya və örtüklərini. Fakturalanmış məmulatların bərkidilmə üsullarını. Örtüyün şaquli və

silindrik səthlərinin izolyasiyasında tava materialları ilə görülən iş üsullarını. Boru kəmərinin əyrixətli hissələrində metal və əvəzolunan materialdan örtüyün hazır detallarla quraşdırma üsullarını. Birləşdirmənin növlərini. Xüsusi yapışdırıcı qarışıqlarınxüsusiyyətlərini. Şaquli və silindrik səthlərə bitum mastikasının çəkilməsi və rulon materiallarının yapışdırılması üsulunu.İzolyasiya material və konstruksiyalarının keyfiyyətinə qoyulan tələbləri.

İş nümunələri1. İsti səthlərin izolyasiyası. Metaldan əvəz olunan təkrarlanan materialdan, sintetik və təbii polimer əsaslı materiallardan,

mineral materiallardan örtüyün hazır detallarının uyğunlaşdırma və yerində kəsilməsi ilə boru kəmərinin əyrixətli hissələrində,günbəz və silindrik səthlərdə quraşdırılması. Qoyulan, çıxardılan örtüyün qurulması. Temperaturu 300° C-dən çox olan istilikdaşıyıcılarla boru kəmərlərinin tam yığma və komplektli istilikizolyasiyası, konstruksiya, mastika və ədədi materiallarla izolyasiyası, Səthlərin asbest döşəkləri ilə izolyasiyası. Yastı səthlərin izolyasiyasının suvaqlanması. Biçilmş asbestliparçalardan döşəklərin hazırlanması. Mürəkkəb karkasların qurulması.

2. Soyuq səthlərin izolyasiyası. Temperaturu -50° C-dən az olan soyuqdaşıyıcılarla borukəmərlərinin izolyasiyası.Konstruksiyaların yastı səthlərinin aşağıdan termoizolyasiya tavaları ilə izolyasiyası. Soyuq aparaturaların və konstruksiyaların

rulon materialları ilə buxar izolyasiyası. Şaquli və silindrik səthlərin izolyasiyası. Boru kəmərlərinin mineral keçə və kağızabürünmüş paketlərlə izolyasiyası. Xüsusi yapışdırıcı tərkiblərlə (iditon, selqnit və s.) istilik-izolyasiya məmulatlarının qoyulması.Karkasların qurulması. Örtüyün isti bitum mastikası ilə izolyasiyası. Mastikalı yığıntı qırıntıları ilə polad səthlərin izolyasiyası.İzolyasiya olunmuş səthlərin parça ilə örtülməsi. Mexanikləşdirilmiş üsulla boruların təmizlənməsi və praymerin sürtülməsi.Parça ilə armaturlaşdırılmış bitum döşəkciklərinin hazırlanması. Armaturların və qarqaraların əl ilə izolyasiyası.

§ 405 Termoizolyasiya işlərində izoləedici

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Konstruksiya, boru kəmərləri və texnoloji avadanlıqların termoizolyasiyası üzrə mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: İzolyasiya məmulatlarının (o cümlədən penaporoplastdan) və metal, əvəz olunan (təkrarlanan) material, sintetik və

təbii polimer əsaslı materiallarından olan örtük detallarının hazırlanma texnologiyasını. Bitum mastika və məhlulların, habeləyapışdırıcı qarışıqların resept və tərkiblərini. Metal itkilərin yerində ölçülmə, nişanlanma və biçilməsinin yerinə yetirmə üsullarını.Maşın resent və tərkiblərini. Metal şəkillərin yerinə ölçülmə, nişanlama və biçilməsinin yerinə yetirilmə üsullarını. Maşın və mexanizmlərdən istifadə etməklə izolyasiya işlərinin icra üsullarını. Şablon və mürəkkəb məmulatların biçilmə və hazırlanmaüsullarını.

İş nümunələri1. İsti səthlərin izolyasiyası.Flanslı birləşmə. ventil, hamar günbəz və konusşəkilli səth və avadanlıqların ədədi məmulat və mastika ilə izolyasiyası və

izolyasiyanın bəzəyi. Səthlərin qofre şəklində olan alümin folqası ilə izolyasiyası. İzolyasiyanın kənarının bəzəyi. Əyrixətli səthlərinasbest döşəkləri ilə izolyasiyası. Məmulatları kəsmək üçün şablonların hazırlanması. Metal örtüyünün ölçülərinin yerindəcəgötürülməsi. Şəkillərin biçilməsi və hazırlanması. Şəkillərin yığılması və mürəkkəb konfiqurasiyalı metal örtüyününquraşdırılması. Temperatur tikişlərinin düzəldilməsi və izolyasiyanın hərəkət etməyən dayaq və avadanlıq hissələri ilə birləşməyerində bölünməsi. Qazan və qurubuxar qurğusunun yanacaqlı və silindrik hissəsinin izolyasiyası. Mürəkkəb konfiqurasiyalısəthlərin izolyasiyasının əvəz olunan (təkrarlanan) material, sintetik və təbii əsaslı polimer material və minerallarla örtülməsi.Püskürtmə və tökmə üsulu ilə izolyasiyanın çəkilməsi.

2. Soyuq səthlərin izolyasiyası. İzolyasiya tavalarından seqmentlərin kəsilməsi üçün şablonların hazırlanması. İri blok və

qabıqlardan izolyasiya örtüyünün düzəldilməsi. Nəqliyyat-izolyasiya çəkən maşınlarının (NİM) köməyi ilə izolyasiya üzrə suvaqörtüyünün çəkilməsi. Tıxaclı tavalarla fasonlu hissələrin izolyasiyası. İzolyasiya yerində asbest döşəklərini hazırlamaqla borularınflans birləşmələrinin izolyasiyası. Mexanikləşdirilmiş iş üsulunda neft-qaz məhsulu kəmərlərinin izolyasiyası. Örtüklərininqatının qalınlığının və onların bir-birinə bərabər keçməsinin ölçülməsi.

§ 406 Termoizolyasiya işlərində izoləedici

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Konstruksiya, boru kəmərləri və texnoloji avadanlıqların termoizolyasiyası üzrə xüsusi mürəkkəb işlərin icrası.

Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb konfiqurasiyalı səthlərin izolyasiyasının bütün növ və üsullarını. Bütün izolyasiya material,məmulat, mastika və məhlulların xüsusiyyətlərini və istifadə olunma sahəsini. İzolyasiyanın keyfiyyətinin yoxlama üsullarını.İstilikizolyasiya material və məmulatların fiziki-texniki xüsusiyyətlərini.

İş nümunələri. Xüsusi mürəkkəb konfiqurasiyalı isti və soyuq səthlərin izolyasiyası - turbinlərin və porşenli maşınların iki əyrili

silindrlər, P şəkilli və liraşəkilli kompensatorlar.Eskizlərin tərtib edilməsi və onlara uyğun döşəklərin biçilməsi. Metaldan, əvəz olunan (təkrarlanan) materialdan, sintetik

əsaslı polimerlərdən, fasonlu hissələrdən, armaturlardan örtük detallarının yığılması və quraşdırılması. Vibrasiya edən səthlərin,nəzarət-ölçü aparaturalarının, (qaz-hava) klapanların, bağlayıcı fasonlu hissələrin izolyasiyası. Xüsusi mürəkkəb şablonlarınhazırlanması və xüsusi mürəkkəb izolyasiya örtüyü üçün materialların biçilməsi (şarlı səthlər, bağlayıcı armatura qoyulan vəgötürülən örtüklər, flanslı birləşmələr, ayrı-ayrı hissələrdən olan aparatların günbəz hissəsi).

Şarlı və vibrasiya olunan səthlərin izolyasiyasında örtük detallarının quraşdırılması.

§ 407 Texnoloji boru kəmərlərinin quraşdırıcısı

2-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Texnoloji boru kəmərlərinin quraşdırılmasında ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Boru kəmərləri boru və detalları və armaturların növ və əlamətlərini. Şüşə boru, onlar üçün fasonlu hissə və

şüşədən olan avadanlıqların növ və əlamətlərini. Dayaqların növlərini. Boru kəmərlərini bərkitmək üçün vasitələri. Çilingəralətlərinin təyinatını. Boruların diametrlərinin ölçülmə üsullarını.

İş nümunələri. Armatur, bolt və sancaqların konservasiya sürtgüsündən təmizlənməsi. Şüşədən hazırlanmış avadanlıq şüşə

boruları və onlar üçün fasonlu hissələrin yuyulması. Boru uclarının konservasiya olunması. Borularda qoruyucu ağızlıq vətıxacların qoyulma və çıxarılması. Boru, fasonlu hissə və bərkitmə vasitələrinin çeşidlərə ayrılması.

§ 408 Texnoloji boru kəmərlərinin quraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Texnoloji boru kəmərlərinin quraşdırılmasında sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Detal və boru kəməri daxili səthlərinin kimyəvi təmizlənmə üsullarını. Şüşədən hazırlanmış avadanlıq, şüşə-

boruları və onlar üçün fasonlu hissələrin kimyəvi təmizləmə üsullarını. Boru kəməri, detal, aralıq material və kəpitkələrinnövlərini. Armaturların quruluşunu. Sadə takelaj avadanlıqlarının quruluşunu və onlardan istifadə etmə qaydalarını. Diametri 25mm-ə qədər olan şüşə borulardan boru kəmərlərinin quraşdırma qaydalarını. Boruların ilmələnmə qaydalarını. Qaz balonları ilərəftar etmə və onların nəql edilmə qaydalarını. Dayaq və asmaların tiplərini.

İş nümunələri. Boruların kimyəvi təmizlənməsi. Şüşədən hazırlanmış avadanlıq, şüşə boruları və onlar üçün fasonlu hissələrin

kimyəvi təmizlənməsi. Deşiklərin dəlinməsi və ya vurulub açılması. Diametri 25 mm-ə qədər olan şüşə borularından borukəmərlərinin quraşdırılması.

§ 409 Texnoloji boru kəmərlərinin quraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Texnoloji boru kəmərlərinin quraşdırılmasında orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Metalların xüsusiyyətini. Qoyulma (çəkilmə). Şərti təzyiqi 4 MPa (40 kqs/sm2), olan diametri 200 mm-ə qədər olan

boru kəmərlərinin çəkilmə, hidravlik və pnevmatik sınaqdan keçirilmə qaydalarını. Diametri 25 mm-dən 40 mm-ə qədər olan şüşəborularından boru kəmərlərinin quraşdırılma qaydalarını. Şüşə borulardan olan boru kəmərlərinin sınaqdan keçirilməsinəqoyulan tələbləri. Boru düyün və blokların ilmələnmə qaydalarını. Kranlarla boru kəmərlərinin quraşdırılmasında işarə verməni.Qaynaq işləri üçün qovuşmaların hazırlanmasında buraxıla bilən artıq-əksikliyi. Boruların qaynaq üçün yığılmasında yol veriləbilən aralıq və boru uclarının kənarlarının vəziyyətini. Oksigen kəməri detal və borularının piysizləşdirmə üsullarını. Borularınkorroziyaya qarşı izolyasiya ilə örtülmə üsullarını. Qeyri metal boru kəmərlərinin quraşdırılma üsullarını. Porşenli quraşdırıcıtapançaların quruluşunu və onlarla işləmə qaydalarını. Şərti təzyiqi 4 MPa (40kqs/sm2) qədər olan boru kəmərinə qoyulantələbləri və quraşdırılma qaydalarını.

İş nümunələri. Hidravlik sınaqdan keçirilməklə şərti təzyiqi 4 MPa (40 kqs/sm2) qədər, diametri 200 mm-ə qədər olan boru

kəmərlərinin quraşdırılması. Şərti təzyiqi 4 MPa (40kqs/sm2) qədər, diametri 200 mm-ə qədər olan armaturların qurulması.Armaturların hidravlik və elektrik ötürücülərinin qurulması. Polietilen, viniplast, alüminium, mis və latundan boruların qaynaqedilməsi üçün boru uclarında kənarların yaradılması, götürülməsi və ucların birləşdirilməsi. Diametri 25 mm-dən 40 mm-ə qədərolan şüşə borulardan boru kəmərlərinin quraşdırılması. Şüşədən fasonlu hissələrin və bağlayıcı armaturların qoyulması.Dəzgahda şüşə borularının yenidən kəsilməsi. Diametri 40 mm-ə qədər olan şüşə borularından olan boru kəmərinin sınaqdankeçirilməsi. Korroziyaya qarşı örtükaltı qaynaq tikişlərinin təmizlənməsi. Polietilen və viniplast boruların qaynaq edilməsi. Şüşə,polietilen, viniplast, alüminium, mis və latundan olan boru kəməri element detallarının yerində hazırlanması.

§ 410 Texnoloji boru kəmərlərinin quraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti, Texnoloji boru kəmərlərinin quraşdırılmasında mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Şərti təzyiqi 4 MPa-dan 9,8 MPa (40-dan 100kqs/sm2 qədər) diametri 200 mm-dən 600 mm-ə qədər olan boru

kəmərlərinin çəkilmə qaydalarını, onların dayaqları bərkitmələrinin tiplərini. Kompensatorların tiplərini və onları qurmaqaydalarını. Boru kəmərlərinin hidravlik və pnevmatik sınaqdan keçirilmə qaydalarını. İşlərin icrasında takelaj vasitələrindənistifadə etmə qaydalarını. Şüşədən mürəkkəb avadanlıqların və diametri 40 mm-dən artıq olan şüşə borulardan boru kəmərlərininquraşdırma qaydalarını. Şərti təzyiqi 9,8 MPa (100 kqs/sm2) qədər olan boru kəmərlərinə qoyulan tələbləri və onların quraşdırmaqaydalarını.

İş nümunələri. Boru kəmərləri çəkilən yerlərin nişanlanması. Ştuser, üçbucaq və seksiyalı ayrılmaların qoyulması. Diametri 200

mm-dən 1200-ə mm qədər olan flanslı boruların qovuşması. Şərti təzyiq 4 MPa-dan 9,8 MPa qədər (40-dan 100 kqs/sm2 qədər)diametri 200 mm-ə qədər olan boru kəmərlərinin quraşdırılması. Şərti təzyiqi 4 MPa (40 gq/sm2) qədər diametri 200 mm-dən 400mm-ə qədər olan borukəmərlərinin quraşdırılması. Diametri 400 mm-ə qədər olan P şəkilli, kipcək və linzalı kompensatorlarınqurulması. Şərti təzyiqi 4 MPa (40 kqs/sm2) qədər, diametri 200 mm-ə qədər olan armaturların qurulması. Metalın istidəngenişlənmə və axmasını ölçmək üçün reperlərin qurulması. Yapışqanlanmış, plastmas boru kəmərlərinin yığılması. Diametri 40mm-dən artıq olan şüşə borudan boru kəmərlərinin quraşdırılması. Diametri 40 mm-dən artıq olan şüşə borularından borukəmərlərinin quraşdırılması. Diametri 40 mm-dən artıq olan şüşə borularından olan boru kəmərlərinin sınaqdan keçirilməsi.İşlərin icrasında takelaj vasitələrindən istifadə edilməsi. Armaturların hidravlik və elektrik ötürücülərinin qurulması.

§ 411 Texnoloji boru kəmərlərinin quraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Texnoloji boru kəmərlərinin quraşdırılmasında xüsusi mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Xüsusi aralıqlarla flanslı birləşmə (linzalı, metal və s.) və xüsusi bilərzikli birləşmələrin (konus üzrə şar) tiplərini.

Şərti təzyiqi 9,8 MPa-dan (100 kq/sm2) artıq olan boru kəmərlərinin çəkilmə qaydalarını. Kimyəvi yuma qaydalarını. Yerindəölçmə texnikasını və detalların eskizləşdirilməsini. Bloklarla boru kəmərlərinin quraşdırma metodlarını. Xüsusi poladlardan borukəmərlərinin quraşdırılma qaydalarını. Cizgi və maketlər üzrə boru kəmərləri oxlarının çəkilmə traslarının bölgü qaydalarını.Qaynaq qovuşmalarının termiki emal edilmə üsullarını. Quraşdırma qaydalarını və şərti təzyiqi 9,8 MPa-dan (100 kqs/sm2) artıqolan boru kəmərlərinə qoyulan tələbləri və onların quraşdırma qaydalarını. Şüşədən hazırlanmış xüsusi mürəkkəb avadanlıqlarınquraşdırılma qaydalarını.

İş nümunələri. Diametri 400 mm-dən artıq olan P şəkilli, kipcək salnikli və linzalı kompensatorların qurulması. Quraşdırma

yeri üzrə texnoloji boru kəmərlərinin çəkilmə yerinin ölçülməsi, boru kəmərlərinin hazırlanması və çəkilməsi üçün, eskizlərintərtib edilməsi. Distansiyalı armatur ötürücülərinin qurulması. Şərti təzyiqi 4 MPa-dan 9,8 MPa (40-dan 100 kqs/sm2) qədərdiametri 200 mm-dən 600 mm-ə qədər olan boru kəmərlərinin quraşdırılması. Təzyiqdən asılı olmayaraq, diametri 600 mm-dənartıq olan boru kəmərlərinin quraşdırılması. Diametrindən asılı olmayaraq şərti təzyiqi 9,8 MPa-dan (100kq/sm2) artıq olan borukəmərlərinin quraşdırılması. Şərti təzyiqi 4 MPa-dan 9,8 MPa (40-dan 100 kq/sm2) qədər, diametri 200 mm-dən 600 mm-ə qədərolan armaturların qurulması. Təzyiqdən asılı olmayaraq və ya şərti təzyiqi 9,8 MPa (100 gq/sm2)-dan artıq, diametri 600 mm-dənartıq olan armaturların qurulması. İdarəetmə lövhə və maketlər üzrə avadanlıqların boru kəmərilə sarınması. İriləşdirilmişbloklarla boru kəmərlərinin quraşdırılması. Soyuq dartılmaların yerinə yetirilməsi. Şüşə vakuumlu şüşə buxarlandırıcı,sirkulyasiya aparatların və s. quraşdırılması.

§ 412 Texnoloji boru kəmərləri düyün və detallarının

hazırlanması üzrə çilingər

2-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Texnoloji boru kəmərlərinin detal və düyünlərinin hazırlanmasında ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Boru, boru kəməri detalları və armaturların növlərini. Dayaqların növlərini. Boru kəmərlərinin bərkitmə

vasitələrini. Çilingər alətlərinin təyinatını. Boru diametrlərinin ölçmə üsullarını.İş nümunələri. Metal şotkalar ilə boruların xarici səthlərinin təmizlənməsi. Armatur, bolt və sancaqların konservasiya

sürtgüsündən təmizlənməsi. Boru uclarının konservasiyası. Borular üçün qoruyucu ağızlıq və tıxacların hazırlanma, qoyulma vəçıxarılması. Yardımçı materialların (sap, surik və s.) hazırlanması. Boru və fasonlu hissələrin çeşidlərə ayrılması.

§ 413 Texnoloji boru kəmərləri düyün və detallarının

hazırlanması üzrə çilingər

3-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. Texnoloji boru kəmərlərinin detal və düyünlərinin hazırlanmasında sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Detal və boruların daxili səthlərinin kimyəvi təmizləmə üsullarını. Boru kəmərlərinin detal aralıq material və

kəpitkələrin növ, boru və armaturların nomenklaturasını. Armaturların quruluşunu. Sadə takelaj vasitələrinin quruluşu və istifadəolunma qaydalarını. Boruların ilmələnmə üsullarını. Mexanikləşdirilmiş alətlərin növ, quruluş, təyinat və istifadə olunmaqaydalarını. Qaz balonları ilə rəftar və onların nəqledilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Əl üsulu ilə boruların nişanlanma və kəsilməsi. Cilalama maşını ilə detal və boru uclarının emal edilməsi. Altlıq

və aralıqların hazırlanması. Flansların taxılması və diametri 100 m-ə qədər olan boruların qovuşdurulması. Deşiklərin dəlinməsi.Boru kəməri detallarının komplektləşdirilməsi.

§ 414 Texnoloji boru kəmərləri düyün və detallarınınhazırlanması üzrə çilingər

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Texnoloji boru kəmərlərinin detal və düyünlərinin hazırlanmasında orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Boruların əlamətlərini və materialların xüsusiyyətlərini. Dayaqların növlərini və onlar üçün bərkitmələri.

Mexanikləşdirilmiş axın xətlərinin quruluşu və idarəetmə qaydalarını. Boru kəmərlərinin düzxətli seksiyalarının hazırlanması.Borukəsən dəzgahların quruluşunu. Qaynaq üçün qovuşan boruların yığılmasında yol verilən aralıqları və kənarların növlərini.Oksigen kəmər detal və borularının piysizləşdirmə üsullarını. Boru düyün və bloklarının ilmələnmə qaydalarını. Hidravlik vəpnevmatik sınaqdan keçirilmə qaydalarını. Düyünlərin yığılma qaydalarını və şərti təzyiqi 4 MPa (40 kq/sm2) qədər olan borukəmərlərinə qoyulan tələbləri.

İş nümunələri. Boruların mexanikləşdirilmiş kəsilmə və doğranması. Boru uclarında abraziv dövrə ilə faskaların açılması.

Diametri 80 mm-dən 200 mm-ə qədər olan boruların əyilməsi. Flansların borulara keçirilməsi və diametri 100 mm-dən 200 mm-əqədər olan polad boruların qovuşması. Kipcəklərin vurulması. Hidravlik sınaqdan keçirməklə şərti təzyiqi 4 MPa (40 kq/sm2)qədər, diametri 200 mm-ə qədər olan boru kəmərləri düyünlərinin yığılması. Şərti təzyiqi 4 MPa (40 kqs/sm2) qədər, diametri 200mm-ə qədər olan armaturların hazırlanma, uyğunlaşdırma, şaberlə işlənmə, hidravlik sınaqdan keçirilmə və qoyulması. Polietilen,viniplast, alüminium, mis və latundan boru uclarının qaynaq üçün təmizlənmə, açılma və birləşdirilməsi. Polietilen, viniplast,alümin, mis və s.-dən boru detal və elementlərinin hazırlanması. Səthin təmizliyi R2=40-a qədər qaynaq tikişlərinin təmizlənməsi.

§ 415 Texnoloji boru kəmərləri düyün və detallarının

hazırlanması üzrə çilingər

5-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Texnoloji boru kəmərlərinin detal və düyünlərinin hazırlanmasında mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Şərti təzyiqi 9,8 MPa (100 kqs/sm2) qədər olan boru kəməri düyünlərinin tədarük etmə qaydalarını. Dayaqların və

onlar üçün bərkitmələrin tiplərini. Yüksəktezlikli cərəyanla qızdırılan boruları əyən dəzgahların növlərini və quruluşunu.Kompensatorların tiplərini. Boru kəmərlərinin hidravlik və pnevmatik sınaqdan keçirilmə qaydalarını. Eyni vaxtda korroziyayaqarşı izolyasiya çəkməklə boru kəmərlərinin düzxətli seksiyalarının hazırlanması üzrə yarımavtomatik xətlərin quruluşunu vəidarəedilmə qaydalarını. Düyünlərin yığılma qaydalarını və şərti təzyiqi 9,8 MPa (100 kqs/sm2) qədər olan boru kəmərlərinəqoyulan tələbləri.

İş nümunələri. Detalların nişanlanması. Diametri 200 mm-dən artıq olan boruların əyilməsi. Boru uclarının konusşəkilli

yayılması. Flansların borulara keçirilməsi və diametri 200 mm-dən 1200 mm-ə qədər olan boruların qovuşdurulması. Ştuser,üçboğaz və seksiya ayırıcılarının hazırlanması. Yüksəktezlikli cərəyanla qızdırmaqla boruların qovuşma yerində (diametrdən asılıolmayaraq) əyilməsi. Keçidlərin və seksiyalı ayırıcıların hazırlanması. Şərti təzyiqi 4 MPa (40 kqs/sm2) qədər, diametri 200 mm-dən 400 mm-ə qədər olan armaturların hazırlanma, uyğunlaşdırma, şaberlə işlənmə, hidravlik sınaqdan keçirilmə və qoyulması.Şərti təzyiqi 4 MPa-dan 9,8 MPa (40-dan 100kqs/sm2 qədər), diametri 200 mm-ə qədər olan armaturların hazırlanma, sürtüboturdulma, şaberlə işlənmə, hidravlik sınaqdan keçirilmə və qoyulması. Metalların istilikdən genişlənməsini və axmasını ölçməküçün reperlərin qoyulması. Stend və mexanikləşdirilmiş xətlərdə boru kəməri düyünlərinin yığılması. Eyni vaxtda korroziyayaqarşı örtüyü çəkməklə mexanikləşdirilmiş və yarıavtomatik xətlərdə boru kəmərlərinin düzxətli seksiyalarının yığılması.

§ 416 Texnoloji boru kəmərləri düyün və detallarının

hazırlanması üzrə çilingər

6-cı dərəcə İşin xüsusiyyəti. Texnoloji boru kəmərlərinin detal və düyünlərinin hazırlanmasında xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Xüsusi aralıq qatlı (linza, metal və s.) flanslı birləşmə və xüsusi bilərzikli birləşmələrin (konus üzrə şar) tiplərini.

Kimyəvi yuyulma qaydalarını. Aşqar olunmuş poladlardan boru kəməri detal və düyünlərinin hazırlanma qaydalarını. Yerindəölçmə texnikasını və detalların eskizləşdirilməsini. Qaynaq qovuşmalarının termiki emal edilmə üsullarını. Düyünlərin yığılmaqaydalarını və şərti təzyiqi 9,8 MPa (100 kqs/sm2)-dən artıq olan boru kəmərlərinə qoyulan tələbləri.

İş nümunələri. Diametri 1200 mm-dən artıq olan borulara flansların taxılması. Quraşdırma yeri üzrə texnoloji boru

kəmərlərinin çəkilmə yerinin ölçülməsi, boru kəmərlərinin hazırlanması və çəkilməsi üçün eskizlərin tərtib edilməsi. Soyuqdartılmaların yerinə yetirilməsi. Blanklarda boru kəməri düyünlərinin iriləşdirilmiş yığılması. Şərti təzyiqi 4 MPa-dan 9,8 Mpa (40-dan 100 kqs/sm2 qədər), diametri 200 mm-dən 600 mm-ə qədər olan armaturların hazırlanma, oturdulma, şaberlə işlənmə,hidravlik sınaqdan keçirilmə və qoyulması. Diametri 600 mm-dən artıq təzyiqdən asılı olmayaraq və ya şərti təzyiqli 9,8 MPa(100kqs/sm2)-dan artıq olan diametrdən asılı olmayaraq armaturların hazırlanma, oturdulma, şaberlə işlənmə, hidravlik sınaqdankeçirilmə və qoyulması.

§ 417 Toxuculuq sənayesi müəssisə avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

2-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Toxuculuq sənaye avadanlıq və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Avadanlıqların açılma üsullarını. Ən sadə takelaj ləvazimatlarının növlərini və onların tətbiq edilmə üsullarını.

Avadanlıq detallarının yağlanma üsullarını. Çilingər alətlərinin təyinatını. İş nümunələri. Qeyri-vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlıqların açılması. Aparat və avadanlıqlarda nömrə

lövhəciklərinin hazırlanma və qurulması.

§ 418 Toxuculuq sənayesi müəssisə avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Toxuculuq sənaye avadanlıq və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında sadə işlərin icrası. Bilməlidir: İşlədilən materialların əlamətlərini. Qeyri mürəkkəb quraşdırma işlərinin yerinə yetirilmə üsullarını. Sadə takelaj

vasitələrinin quruluşunu və onlardan istifadə etmə qaydalarını. İş nümunələri. Ülgü üzrə detalların nişanlanması. Deşiklərin dişli çarx və burğu ilə deşilməsi. Yivli və flanslı birləşmələrin

yığılması. Altlıq və aralıqların hazırlanması. Metal konstruksiyaların düzəldilməsi. Qovuşmaların quraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi.

§ 419 Toxuculuq sənayesi müəssisə avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Toxuculuq sənaye avadanlıq və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında orta mürəkkəbli işlərin

icrası. Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıqaltı bünövrənin ölçülərinin yoxlanma üsullarını və bu avadanlıqların quraşdırma

metodlarını. Mexanikləşdirilmiş alətdən istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılmış avadanlıqların yoxlanılıb düzəldilməsinin ən sadəüsullarını. Hidravlik sınaqdan keçirmə üsullarını. Yüklərin ilmələnmə və yerdəyişmə üsullarını. Mexanikləşdirilmiş takelajavadanlığından istifadə etmə qaydalarını. Quraşdırılan avadanlıqların quruluşunu.

İş nümunələri. Qidalandırıcı, təmizləyici, yumşaldıcı, çox itki verən, lentli və çillə maşınların quraşdırılması. Mexaniki və

avtomatik birməkikli toxucu dəzgah və düyüntoxuyan maşından savayı toxuculuq istehsalı üzrə yardımçı avadanlıqlarınquraşdırılması. Kompensator, bişirmə qazan, turşu aparat, yaş yumşaldıcı, diyirlədici, açma və ayırma maşınların quraşdırılması.

§ 420 Toxuculuq sənayesi müəssisə avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

5-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Toxuculuq sənaye avadanlıq və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: quraşdırıcı oxların nişanlanma, qurulma və yerdəyişmə üsullarını. Quraşdırmaaltı bünövrə və avadanlıqların

qurulma yerinin yoxlanma və qəbul qaydalarını. Mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Quraşdırılan avadanlıqlarıntarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb düzəldilmə və tənzimləmə üsullarını. Sürtgü sistemlərinin quruluşu və işləmə prinsiplərini.Mexanizm və maşınların quraşdırılmasına qoyulan texniki tələbləri və müəyyən edilmiş, buraxıla bilən artıq-əksikliyi. Mürəkkəbavadanlıqların istismara təhvil verilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Əyirmə istehsalatı, eşici və fırlanma, sap və ip sarıyıcı və şlixtləmə yardımçı avadanlıqlarının quraşdırılması.Bütün markalardan və enlərdə olan pnevmorapiralı və avtomatlaşdırılmış çoxməkikli toxucu dəzgah, habelə lent-toxucu dəzgahvə remizqaldırıcı baraban, düyüntoxuyan maşınların quraşdırılması. Bəzək istehsalatının yardımçı avadanlıq, oda vermək üçünmaşın, yuyulma və ağartmaq üçün maşın və aparat, düyüntutucu, parçaları qoyan, bağaçan, merserizasiya maşın, atım və basmamaşın, rəngləyici aparat, diyircəkli kompensator, parçaistiqamətləndirici, kirzayuyucu maşın və ipək parçalara naxış vurmaq üçünstol, sumbata, xovlayıcı, pörtmə qutuları ilə təmizləyicilərin quraşdırılması. Xovlu parçaları kəsmək üçün dəzgah və xalçaməmulatları kəsmək üçün maşın, quruducu, zəncirli önlətmə maşın, ütüləyici, bəzək və yekunlaşdırıcı maşın, yığıcı vəqablaşdırıcı maşın, viskoz hazırlamaq üçün maşın, bobinajlı yenidənsarıyan, viskoz ipəyinə naxış vurmaq və yumaq üçün fırlananvə bəzək maşınlarının quraşdırılması

§ 421 Toxuculuq sənaye müəssisə avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

6-cı dərəcə İşin xüsusiyyəti. Toxuculuq sənaye avadanlıq və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılması üzrə, yüksək dəqiqlik tələb edən

xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Avanlıqların tənzimləmə və sazlama üsullarını. Aqreqat və

maşınların istismara təhvil verilməsində, onların sınaqdan keçirilmə qaydalarını. İş nümunələri. Xüsusi mürəkkəb istehsal avadanlıqlarının lifdidən, darama, yunatan, əyirmə, toxucu, bəzək (avtomatik xətt),

süni lif sənayesinin quraşdırılması.

§ 422 TURŞUYA DAVAMLI QATLARI ÇƏKƏN – VİNİPLASTÇI

3-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. Viniplast, polixlorvinil, polietilen və digər konstruksiya plastmaslarını işlətməklə sadə turşuya davamlı işlərin

icrası. Bilməlidir: Konstruksiya plastmas yarımfabrikatlarının növləri və əsas xüsusiyyətlərini. Qaynaq odluqlarının quruluşunu.

Konstruksiya plastmasları qaynaq üsullarını. Konstruksiya plastmasından olan təbəqə və boruların termik emal üsullarını. Sadəaparat və avadanlıqların viniplast, asbovinil, fiolit, polietilenlə örtülməsi. Dairəvi və lentli mişarların quruluşunu.

İş nümunələri. Sadə detal və məmulatlar üçün konstruksiya plastmasların nişanlanma, şablon üzrə əl üsulu və dairəvi və ya

lentli mişarlarda kəsilməsi. Konstruksiya plastmaslarından olan təbəqə və boruların əyilməsi. Viniplast boruların qızdırılması.Konstruksiyalı plastmasdan olan təbəqələrin bir-birinə keçməklə və baş-başa qoymaqla, V və X şəkilli tikişlərlə, valik və künctikişə şaquli və üfüqi vəziyyətdə qaynağı. Faskaların hazırlanması. Sadə detal və məmulatların hazırlanma və yığılması. Sadəaparat və avadanlıqların viniplast, asbovinil, faolit, polietilenlə örtülməsi. Qızdırıcı şkafda konstruksiya plastmaslarından olantəbəqə və boruların termik emalı.

§ 423 TURŞUYA DAVAMLI QATLARI ÇƏKƏN - VİNİPLASTÇI

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Viniplast, polixlorvinil, polietilen və digər konstruksiya plastmaslarını orta mürəkkəbli turşuyadavamlı işlərin

icrası. Bilməlidir: konstruksiya plastmaslarından məmulatların hissə və detallarının yığılma üsullarını. Viniplastlı ayrıla bilən

boruların birləşmə tiplərini. Konuslu və silindrli detal və aparaturaların biçilmə üsullarını. Konstruksiya plastmaslarındandetalların ştamplanma və preslənmə üsulları ilə hazırlanmasını. Konstruksiya plastmaslarının möhkəmləndirmə üsullarını.Polimerləşdirmə kameralarının quruluşunu və möhkəmləndirildikdən sonra bürüyücü polimer materialların polimerləşdirilmərejimlərini. Orta mürəkkəb konfiqurasiyalı səthlərin viniplast, asbovinil, faolit və polixlorvinil plastmasla örtülmə, onlardanistifadə etmə qaydalarını.

İş nümunələri. Orta mürəkkəb konfiqurasiyalı detalların nişanlanma və biçilməsi. Plastikat ilə viniplastın qaynağı.

Konstruksiya ötürücü polimer materiallarla möhkəmləndirmə. Konstruksiya plastmaslarından məmulat hissə və detallarınştamplanması. Viniplast boruların ayrıla bilən birləşmələrinin qurulması. Viniplast içliyin karkasa qoyulması. Boru kəməri fasonluhissələrinin çay faolitdən hazırlanma və yığılması, Verilmiş rejim üzrə ötürücü materiallarla möhkəmləndirmə aparılan zamanpolimerləşmə.

§ 424 Turşuya davamlı qatları çəkən - viniplastçı

5-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Viniplast, polixlorvinil, polietilen və digər konstruksiya plastmaslarını işlətməklə mürəkkəb turşuyadavamlı

işlərin icrası. Bilməlidir: Konstruksiya plastmaslarından mürəkkəb aparatların detal və düyünlərlə komplektləşdirmə qaydasını. Mürəkkəb

konfiqurasiyalı səthlərin viniplast və polixlorvinil, plastikatla, faolit və asbovinillə örtülmə üsullarını. İş nümunələri. Mürəkkəb avadanlıq və aparaturalar üçün konstruksiya plastmaslarından olan məmulat və detalların

nişanlanma və biçilməsi. Vakuumsüzgəclər tipli mürəkkəb aparat və avadanlıqların konstruksiya plastmaslarından olan düyün vədetallarla komplektləşdirilməsi. Qurulma yerində viniplast içliklərin uyğunlaşdırılması. Metal flanslara viniplastlı borularınfitiqlərin hazırlanması. Konfiqurasiya plastmaslarından olan mürəkkəb konfiqurasiyalı məmulatların bütün vəziyyətlərdəqaynağı. Ştuser və lyükların qaynaq edilməsi.

Mərkəzdənqaçan nasos, ventil və bağlayıcı kranların (tornaçı-frezer işləri istisna olmaqla) ayrı-ayrı düyünlərinin viniplastdanhazırlanması. Mürəkkəb konfiqurasiya səthlərinin viniplast, asbovinil, faolit və ya polixlorvinil plastikatla örtülməsi. Şablonlarınhazırlanması.

§ 425 Turşuya davamlı qatları çəkən - viniplastçı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Viniplast, polixlorvinil, polietilen və digər konstruksiya plastmaslarını işlətməklə xüsusi mürəkkəbli turşuya

davamlı işlərin icrası. Bilməlidir: Konstruksiya plastmaslarından olan xüsusi mürəkkəbli məmulat və detalların nişanlanma, biçilmə və yığılma

üsullarını. Konstruksiya plastmaslarından olan məmulatların emal edilmə, formaya salınma, ştamplama və preslənməsinintemperatur rejimlərini. Qaynaq məmulatların və ötürücü materialların keyfiyyətinə detektorun köməyi ilə nəzarət. Xüsusimürəkkəb səthlərin viniplast, asbovinil, faolit və plastiklərlə örtülmə üsullarını.

İş nümunələri. Konstruksiya plastmaslarından xüsusi mürəkkəb konfiqurasiyalı məmulat və detalların nişanlanma, biçilmə və

hazırlanması. Xüsusi mürəkkəb konfiqurasiyalı lekal və şablonların hazırlanması. Xüsusi mürəkkəb səthlərin plastikat, viniplast,asbovinil və faolitlə çərçivələnməsi. Viniplastdan xüsusi mürəkkəb konfiqurasiyalı aparatların yığılması: vakuum - nasos, ventil,ventilyator, süni lifli toxucu - maşınlarına məhlul üçün vanna, duzsuzlaşdırıcı qurğular və s.

§ 426 TURŞUYA DAVAMLI QATLARI ÇƏKƏN –YAPIŞQANÇƏKƏN

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Səthlərə yapışqanın çəkilməsində ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Yapışqanadavamlı işlədilən əsas materialları. Metal və ağac səthlərin yapışqan çəkmək üçün hazırlanma üsullarını.

Vulkanizasiya tiyanlarının doldurulma qaydalarını. İş nümunələri. Səthlərin benzinlə təmizlənmə, yağsızlaşdırılma və yuyulması. Qum püskürücü təmizləmə üçün qumun

xəlbirlənməsi. Boru, fintiq və digər detalların barit və qumla doldurulması. Vulkanizasiya tiyanlarının doldurulma vəboşaldılması. Kalandrirləşdirilmiş rezin, poliizobutilenin təmizlənməsi və onların yapışqanla sürtülməsi.

§ 427 TURŞUYA DAVAMLI QATLARI ÇƏKƏN –

YAPIŞQANÇƏKƏN

3-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. Səthlərə yapışqanın çəkilməsində sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Vulkanizasiya tiyanlarının və yapışqan qarışdıran qurğuların quruluşunu. Müxtəlif konsentrasiyalı rezin yapışqan

və özü vulkanlaşan hermetiklərin resepturasını və hazırlanma üsullarını. Aparat və detalların qızma rejimini. Kalandrirləşdirilmişrezinlərin əvəz olunma üsullarını. Sadə konfiqurasiyalı səthlərə (düzxətli və silindrik) yapışqanın çəkilmə və poliizobutilen vədigər materiallarla çərçivələnmə üsullarını. Köhnə çəkilən yapışqan qatının çıxarılma üsullarını. Rezin və poliizobutilenlərinmarkalarını.

İş nümunələri. Yapışqan çəkmək üçün rezinlərin nahamar vəziyyətə salınması. Xlorlu kelsi məhlulunun hazırlanması.

Yapışqanlama işi və özünü vulkanizasiya edən hermetiklər üçün yapışqanın hazırlanması. Köhnə çəkilən yapışqan qatınınçıxarılması. Metal səthlərə yapışqanın sürtülməsi. Müəyyən edilmiş rejim üzrə aparaturaların və detalların vulkanizasiyatiyanlarında qızdırılması. Kalandrirləşdirilmiş rezinlərin əvəz olunması. Rezin və poliizobutilen təbəqələrinin sadə konfiqurasiyalısəthlərə basıb hamarlanması.

§ 428 TURŞUYA DAVAMLI QATLARI ÇƏKƏN –

YAPIŞQANÇƏKƏN

4-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. Səthlərə yapışqanın çəkilməsində orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Rezin, poliizobutilen, özüvulkanizasiyalanan hermetik, xlorkauçukların (neiritlər) xüsusiyyətlərini və onların

keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. Konuslu və kürəşəkilli səthlərin çərçivələnmə üsullarını. Hazır şablonlar üzrə rezinlərin nişanlanmavə biçilməsini. Şpris maşının quruluşunu. Qabarmaların aradan qaldırılma üsullarını. Tutumlu qab və detalların açıqvulkanizasiyaya hazırlama üsullarını. Porşenli-quraşdırıcı tapançaların quruluşunu və onlardan istifadə etmə qaydalarını.

İş nümunələri. Rezinli konuslu və kürəşəkilli səthlərin rezin ilə çərçivələnməsi. Hazır biçmə və ya şablonlar üzrə rezin və

poliizobutilenli təbəqələrinin biçilməsi və kənarlarının konusşəklində kəsilməsi. Şpris-maşında şponka və vikellərin hazırlanması.Metal rolikləri ilə basıb hamarlamaqla poliizobutilen təbəqələrinin tikişlərinin qaynağı. Orta mürəkkəb konfiqurasiyalı səthlərərezin və poliizobutilen çərçivələrinin basıb hamarlanması. Açıq üsulla vulkanizasiyanın edilməsi. Özüvulkanizasiyalaşan hermetikvə xlorkauçukların (neiritlərin) səthlərə çəkilməsi.

§ 429 TURŞUYA DAVAMLI QATLARI ÇƏKƏN –

YAPIŞQANÇƏKƏN

5-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Səthlərə yapışqanın çəkilməsində mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Mürəkkəb konfiqurasiyalı aparat və detalların yapışqanlama üsullarını. Vulkanizasiya və səthlərin rezinlə

çərçivələnməsinin keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. Yapışqanlarda istifadə edilən vulkanizasiya tiyan və nəzarət ölçü cihazlarınınquruluşunu.

İş nümunələri. Mürəkkəb konfiqurasiyalı aparatura: qarışdırıcı, nutç - süzgəc aparatlarının ayrıla bilən qapaq membranlı

ventillər və s. yapışqanın çəkilməsi. Vikellərin köməyi ilə borulara yapışqanın çəkilməsi. Vulkanizasiya olunmuş rezinləaparaturaların çərçivələnməsi. Rezinlə mürəkkəb fiqurlu səthlərin yapışdırılması. Rezin və poliizobutilendən tədarükləri kəsməküçün şablon biçmələrin hazırlanması. Tiyanlarda təzyiq altında bağlı üsulla vulkanizasiyanın aparılması.

§ 430 TURŞUYA DAVAMLI QATLARI ÇƏKƏN –

YAPIŞQANÇƏKƏN

6-cı dərəcə İşin xüsusiyyəti. Səthlərə yapışqanın çəkilməsində xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb konfiqurasiya səthlərinə yapışqanların çəkilmə üsullarını. Yapışqan çəkilmiş aparatura və

avadanlıqların isti hava ilə vulkanizasiya edilməsi. İş nümunələri. Xüsusi mürəkkəb aparat və avadanlıqların bütün növlərinin: qüllə, fasiləsiz hərəkət edən vakuum - süzgəc,

mərkəzdənqaçan nasos, ventilyatorlara və s. yapışqanın çəkilməsi. Yapışqan çəkilmiş aparatura və avadanlıqların isti hava iləvulkanizasiyası.

§ 431 ÜZLƏYİCİ - MƏRMƏRÇİ

3-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. Süni mərmərlə üzləmədə sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Süni mərmərlə üzləmədə istifadə edilən materialların çeşid və xüsusiyyətlərini. Hazırlıq qatı üçün istifadə edilən

məhlulların tərkiblərini, onların hazırlanma qaydalarını. Ləngidicilərin miqdarının müəyyən edilmə qaydalarını. Süni mərmərdənmemarlıq tərtibatlı detalların hazırlanması üçün formaların qurulması.

İş nümunələri. Mərmər kütlənin düzəldilməsi üçün materialların hazırlanması (xəlbirlənmə və süzgəcdən keçirilmə). Süni

mərmərdən olan memarlıq tərtibatlı detalların hazırlanması üçün formaların yığılma və sökülməsi. Hazırlıq qatı üçün məhlul vəmərmər kütləsi üçün tərkiblərin (komponentlərin) hazırlanması. Üzləmə üçün səthlərin hazırlanması. Şəkil üzrə süni mərmərləüzləmə üçün materialların hazırlanması.

§ 432 ÜZLƏYİCİ - MƏRMƏRÇİ

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Süni mərmərlə üzləmədə orta mürəkkəbli işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Süni mərmərlə üzləmə altıəsasın keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. Mərmər kütlənin qoyulma üsullarını. İş nümunələri. Yastı səthlər üzləməsinin parıldadılması. Düzxətli memarlıq tərtibatlı detalların hazırlanmasında mərmər

kütlənin formaya qoyulması, səthlərə hazırlıq qatının çəkilməsi.

§ 433 ÜZLƏYİCİ - MƏRMƏRÇİ

5-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Süni mərmərlə üzləmədə mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: İstehsalat şəraitində rəngləyicilərin qələviyə davamlılıq və rəngədavamlılığının müəyyən etmə üsullarını. Boya və

mərmər kütləsinin tərkiblərinin seçilmə üsullarını. Süni mərmərlə üzlənən səthlərdə bəzək işlərinin ardıcıllığını. Üzləməninkeyfiyyətinə qoyulan tələbləri.

İş nümunələri. Yastı səthlərə mərmər kütlənin çəkilməsi. Verilmiş şəkil üzrə boya və mərmər kütlənin tərkiblərinin seçilməsi.

Mərmər kütlənin hazırlanması. Memarlıq tərtibatlı əyrixətli detalların hazırlanmasında mərmər kütlənin formalara qoyulması.Yastı səthlərin üzlüklərində bəzək işlərinin aparılması. Süni mərmərdən memarlıq tərtibatlı düzxətli detalların qurulması.Üzlüyün hazırlanmış səthlərin yoxlanma və hamarlanması. Süni mərmərdən olan üzlüyün təmiri.

§ 434 ÜZLƏYİCİ - MƏRMƏRÇİ

6-cı dərəcə İşin xüsusiyyəti. Süni mərmərlə üzləmədə xüsusi mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Süni mərmərlə üzləmə altı mürəkkəb səthlərin bölgü və nişanlanma üsullarını (sütun, kapitelər, kargiz). Mərmər

səthlərdə şəkilin qurulma qaydalarını.

İş nümunələri. Əyrixətli səthlərin üzlüklərində bəzək işlərinin görülməsi. Damarsız mərmərdə damarların şəkilinin çəkilməsi.Süni mərmərdən olan memarlıq tərtibatlı əyrixətli detalların qurulması.

§ 435 ÜZLƏYİCİ - MOZAİKAÇI

2-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Mozaik döşəmə örtüyü və memarlıq tərtibatlı detalların qurulmasında ən sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Mozaik örtüyün qurulmasında istifadə .edilən əsas materialların çeşidlərini. Əsasların səthlərinin təmizlənmə və

çərtmə üsullarını. Mozaik kütlənin hazırlanma üsullarını. Mozaik döşəmənin qurulmasında rütubətlik rejiminin təmin edilməüsullarını.

İş nümunələri. Verilmiş resept üzrə mozaik kütlənin əl üsulu ilə hazırlanması. Mozaik kütlələrin qoyulmaaltı əsasın çərtilmə və

təmizlənməsi. Əl üsulu ilə mozaik döşəmənin silinməsi.

§ 436 ÜZLƏYİCİ - MOZAİKAÇI

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Mozaik döşəmə örtüyü və memarlıq tərtibatlı detalların qurulmasında sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Mozaik işləri üçün istifadə edilən materialların əsas xüsusiyyətlərini. Üzləmənin emalında istifadə edilən

abrazivlərin müxtəlif növləri və xüsusiyyətlərini. Mayak reykalarının qoyulma üsullarını. Sürtücü maşınların quruluş əsaslarını. İş nümunələri. Döşəmənin mozaik örtüyünün qurulmasında taraz ilə mayak reykalarının hazır nişanlanma üzrə qoyulması.

Sıxlaşdırmaqla döşənəcəyin alt qatının qoyulması. Hamar səthin alınmasına qədər əl üsulu ilə mozaik döşəmənin cilalanması.Sement məhlulu ilə mozaik səthlərin şpatlyovkalanması. Sürtən maşın ilə mozaik döşəmənin sürtülməsi.

Memarlıq tərtibatlı detalların hazırlanması üçün formaların yığılma, sökülmə və təmizlənməsi.

§ 437 ÜZLƏYİCİ - MOZAİKAÇI

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Mozaik döşəmə örtüyü və memarlıq tərtibatlı detalların qurulmasında orta mürəkkəbli işlərin yerinəyetirilməsi.

Bilməlidir: Mozaik döşəmə və memarlıq tərtibatlı detalların çeşidlərini. Düzxətli səthlərin bölgü üsullarını. Şüşə, mərmər və

metal damarların qoyulma üsullarını. Mozaik döşəmələrin səthlərinə və memarlıq tərtibatlı detalların keyfiyyətinə qoyulantələbləri.

İş nümunələri. Döşəmə səthinə mozaik üzlük qatının qoyulması və sıxlaşdırılması. Səthlərin nişanlanma və mayakların

qurulması. Düzxətli və lekallı damarların qoyulacaq yerlərinin nişanlanması və onların qoyulması. Yerlərin bölünməsi vədöşəməyə, memarlıq detallarına müxtəlif rəngli mozaik tərkiblərini qoymaq üçün, müvəqqəti çərçivələrin qurulması. Polimer-sement-qum döşəmənin qurulması. Mexanikləşdirilmiş alətlərin köməyi ilə düzxətli səthlərin cilalanma və pardaxlanması.Mozaik örtüyün, memarlıq tərtibatlı yastı detalların (döşəmə yatmağı, qaltel, tutacaq və s.) düzəldilməsi.

§ 438 ÜZLƏYİCİ - MOZAİKAÇI

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti, Mozaik döşəmə örtüyü və memarlıq tərtibatlı detalların qurulmasında mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Əyrixətli səthlərin bölgüsü və səthlərin nişanlanma üsullarını. Kütlənin lazımi rəngdə alınması üçün, rəngləyicilərin

miqdarının müəyyən etmə üsullarını. Bilavasitə məhlulun üstünə qoyulan, mozaikada istifadə edilən daşların xüsusiyyətlərini. İş nümunələri. Əyrixətli səthlərlə üzləyici mozaik qatın qoyulma və sıxlaşdırılması. Qalın şüşədən lekallı damarların kəsilməsi.

Əyrixətli mozaik memarlıq detallarının qurulması. Əyrixətli səthlərin cilalanma və pardaxlanması. Mozaik döşəmə və memarlıqdetallarının təmiri.

§ 439 ÜZLƏYİCİ - MOZAİKAÇI

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Mozaik döşəmə örtüyü və memarlıq tərtibatlı detalların qurulmasında xüsusi mürəkkəb işlərin yerinə

yetirilməsi. Bilməlidir: Bədii dekorativ üzləmə üçün səthlərin nişanlanma və bölgü üsullarını. Şəkil və eskiz üzrə dekorativ üzləmə

üsullarını. İş nümunələri. Şəkil və ya rəssam eskizləri üzrə bədii dekorativ mozaik örtüklərin qurulması. Bilavasitə məhlulun üstünə

qoyulan (oturdulan mozaika) mərmər parçaları, pardaxlanmış qranit, smalta və s.-dən şəkil üzrə mozaik örtüyün qurulması.

§ 440 ÜZLƏYİCİ – PARDAXLAYICI

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti: Memarlıq tərtibatlı detalların və üzlənən səthlərin cilalanma və pardaxlanması üzrə sadə işlərin yerinəyetirilməsi.

Bilməlidir: Təbii daşların cilalanma və pardaxlanmasında istifadə edilən abraziv və materialların xüsusiyyətlərini. Damın

cilalanma və pardaxlanma ardıcıllığı və abrazivlərin işlədilmə növbətiliyi. Mastikanın hazırlanma qaydalarını. İş nümunələri. Əl üsulu ilə daşların düzxətli tava üzlənməsinin cilalanma və pardaxlanması. Əl üsulu ilə döşəmə və divar

üzlənməsinin cilalanma və pardaxlanması. Daşın yapışdırılması üçün isti və soyuq mastikaların hazırlanması.

§ 441 ÜZLƏYİCİ - PARDAXLAYICI

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Memarlıq tərtibatlı detalların və üzlənən səthlərin cilalanma və pardaxlanması üzrə orta mürəkkəbli işlərinyerinə yetirilməsi.

Bilməlidir: Bütün mənşəli daşların növ, üsul və emal etmə ardıcıllığını. Mexanikləşdirilmiş alətlərlə işləmə qaydalarını və onun

quruluşunu. Pardaxlanmanın keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. İş nümunələri. Mexanikləşdirilmiş alətlərlə düzxətli səthlərin üzlənməsinin cilalanma və pardaxlanması. Memarlıq tərtibatlı

düzxətli fasonlu detalların (karnizlər, kəmərlər, haşiyələr, tutacaqlar), əl və mexanikləşdirilmiş alətlərlə cilalanma vəpardaxlanması. Mexanikləşdirilmiş alət abrazivlərinin qurulma və dəyişdirilməsi. Tavaların yapışdırılması və mastikanınsürtülməsi.

§ 442 ÜZLƏYİCİ – PARDAXLAYICI

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Memarlıq tərtibatlı detalların və üzlənən səthlərin cilalanma və pardaxlanması üzrə mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Üzləmənin zədələnmiş yerlərinin təmir və doldurulma üsullarını. Təbii daşı cilalamaq və pardaxlamaq üçün

stasionar və səyyar dəzgahların quruluş əsaslarını. İş nümunələri, Əyrixətli səthlərin üzlüyünün cilalanma və pardaxlanması. Memarlıq tərtibatlı əyrixətli və fasonlu detalların

cilalanma və pardaxlanması (kapitellər, şarlar, vazlar, dairələnmələr, məhəccərlər, tutacaqlar). İsti və soyuq mastikaları işlətməkləüzləmənin zədələnmiş yerlərinin təmiri (qopmuş yerlərin doldurulması)

§ 443 ÜZLƏYİCİ - TAVA DÖŞƏYƏN

2-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Keramik, şüşəli, asbestsement və digər tavacıqlarla üzləmədə ən sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Tavacıqlarla üzləmədə istifadə edilən əsas materialların çeşidlərini. Məhlulu əl üsulu ilə hazırlama qaydalarını. İş nümunələri. Ölçü, rəng və növlər üzrə tavacıqların çeşidlərə ayrılması. Verilmiş tərkib üzrə məhlul, quru qatışıq və

mastikaların əl üsulu ilə hazırlanması. Tavacıqlarla üzləmək üçün əsas səthlərinin hazırlanması.

§ 444 ÜZLƏYİCİ - TAVA DÖŞƏYƏN

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Keramik, şüşəli, asbestsement və digər tavacıqlarla üzləmədə sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Xlorid turşusunun xüsusiyyətləri və məhlulun yol verilmə bərkliyini. Tavacıqların qurulma və bərkidilmə üsullarını.

Üzləmənin keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. Taraz ilə işləmə üsullarını. İş nümunələri. Tikişin qalınlığı 2 mm-dən çox olduqda hazır mayaklar üzrə bütöv düzxətli divar səthlərinin və döşəmələrin

məhlulla qoyulan tavacıqlarla üzlənməsi. Tavacıqlararası tikişlərin məhlulla doldurulması. Metal torların dartılması və məhlullasürtülməsi. Düzləndirici qatın qurulması. Üzlənmiş səthlərdən tavacıqların sökülməsi. Kənarlarını yonmaqla tavacıqlarınparçalanma və kəsilməsi. Tavacıqlarda oyuqların deşilməsi. Tavacıqları bərkitmək üçün məhlul və mastikaların hazırlanması.Üzlənmiş səthləri yumaq üçün məhlulların hazırlanması. Üzlənmiş səthləri yumaq üçün məhlulların hazırlanması. Tökmədaşdan olan tavacıqlarla döşəmənin üzlənməsi.

§ 445 ÜZLƏYİCİ - TAVA DÖŞƏYƏN

4-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. Keramik, şüşəli, asbestsement və digər tavacıqlarla üzləmədə orta mürəkkəbli işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Üfüqi və şaquli səthlərin bölgü, nişanlanma və mayakların qoyulma üsullarını. Fasonlu tavacıqların qurulma və

bərkidilmə üsullarını. Döşəmələrin təmiri və üzlük tavacıqların dəyişdirilmə qaydalarını. “Marblit” şüşəsi ilə üzləmə üsullarını.Tavacıqları vibroüsulla yerləşdirən maşınların quruluş əsaslarını.

İş nümunələri. Üzləməaltı düzxətli səthlərin nişanlanması və mayakların qoyulması. Pilyastr, taxça və digər kiçik səthlərin

üzlənməsi. Tikişin qalınlığı 2 mm-ə qədər olan bütün düzxətli divar səthlərinin məhlul və mastikada qoyulan tavacıqlarlaüzlənməsi. Fasonlu tavacıqların qurulması (karnizli, döşəmə yaşmaqlı, künclü). Nişanlamaqla sadə şəkilli frizlərin qoyulması.Üzlük tavacıqlarının dəyişdirilməsi. Tavacıq döşəmələrin təmiri. Divar səthlərinin “marblit” şüşəsi və şüşəkristallit, şüşəmərmərtavacıqları ilə üzlənməsi. Tavacıqlarla vibroüsulla yerləşdirən maşınlardan istifadə etməklə, döşəmələrin üzlənməsi.

§ 446 ÜZLƏYİCİ - TAVA DÖŞƏYƏN

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Keramik, şüşəli, asbestsement və digər tavacıqlarla üzləmədə mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Əyrixətli səthlərin tavacıqlarla üzləməaltı və dekorativ üzləməaltı nişanlanma və bölgü üsullarını. Dekorativ üzləmə

üsullarını. İş nümunələri. Tavanların və əyrixətli səthlərin üzlənməsi. Verilmiş şəkil üzrə xalça şəkilli keramikadan döşəmənin döşənməsi

üçün səthlərin nişanlanması.İstənilən şəkilli frizlərin qoyulması. Tavacıqlarla dekorativ üzləmə.

§ 447 Fasilə ilə işləyən qaldırıcı nəqliyyatavadanlıqlarının quraşdırıcısı

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Fasilə ilə işləyən qaldırıcı - nəqliyyat mexanizm və onlarlı bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə

işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Avadanlıqların açılma üsullarını. Ən sadə takelaj avadanlıqlarının növləri və onların tətbiq edilmə üsullarını.

Avadanlıq detallarının yağlanma üsullarını. Çilingər alətlərinin təyinatını. İş nümunələri. Qeyri vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlığın açılması.

§ 448 Fasilə ilə işləyən qaldırıcı nəqliyyatavadanlıqlarının quraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Fasilə ilə işləyən qaldırıcı - nəqliyyat mexanizm və onlarlı bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında sadə

işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: İşlədilən materialların əlamətlərini. Qeyri mürəkkəb quraşdırma işlərinin yerinə yetirilmə üsullarını. Sadə takelaj

vasitələrinin quruluşunu və onlardan istifadə etmə qaydalarını. İş nümunələri. Ülgü üzrə detalların nişanlanması. Dişli çarx və qurğu ilə deşiklərin dəlinməsi. Yivli və flanslı birləşmələrin

yığılması. Əl alətləri ilə yivlərin kəsilməsi. Alt qatın və aralıq qatının hazırlanması. Metal konstruksiyaların düzəldilməsi.Qovuşmaların quraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi. Çəpərləyici torların qurulması. Pilləkən və meydançaların sökülməsi.

§ 449 Fasilə ilə işləyən qaldırıcı nəqliyyat

avadanlıqlarının quraşdırıcısı

4-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. Fasilə ilə işləyən qaldırıcı - nəqliyyat mexanizm və onlarlı bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında orta

mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Mexanikləşdirilmiş alətdən istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılmış avadanlıqların yoxlanıb düzəldilməsinin ən sadə

üsullarını. Avadanlıqların ilmələnmə və yerdəyişmə, habelə mexanikləşdirilmiş takelaj avadanlıqlarının istifadə etmə üsullarını.Quraşdırılan avadanlıqların qurulması və onun quraşdırılma texnologiyasını.

İş nümunələri. Kranın metal konstruksiya elementlərinin markalanması. Velosipedli, körpülü birtirli və ikitirli (kran-tir) və

konsollu kranlar üçün yerdəyişmə və qaldırıcı mexanizmlərinin quraşdırılması. Dövrəvi cərəyançıxarıcı, yükqaldırmaməhdudlaşdırıcıları, ox çıxıntısının göstərici, trolsaxlayıçıların qurulması. Podşipniklərin şprislənməsi, reduktora yağın tökülməsi.İdarəetmə kabini və yükarabacıqlarının sökülməsi. Pilləkən və meydançaların quraşdırılması.

§ 450 Fasilə ilə işləyən qaldırıcı nəqliyyat

avadanlıqlarının quraşdırıcısı

5-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Fasilə ilə işləyən qaldırıcı - nəqliyyat mexanizm və onlarlı bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında mürəkkəb

işlərin icrası. Bilməlidir: Mürəkkəb avadanlıqların quraşdırılma üsullarını. Quraşdırılan avadanlıqların tarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb

tənzimlənmə üsullarını. Sürtkü sistemlərinin quruluşunu və iş prinsipini. Maşın və mexanizmlərin quraşdırılmasına qoyulantexniki tələbləri və müəyyən edilmiş buraxıla bilən artıq-əksikliyi. Mürəkkəb avadanlığın istismara verilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Düzxətli yollarda işləyən kranların hərəkətedici mexanizmlərinin qurulması. Yük arabacıqlarının

quraşdırılması. Yükqaldırma qabiliyyəti 25 t-a qədər olan kranlarda poliplastların tədarük edilməsi. İdarəetmə mexanizmaltı metalkonstruksiyaların yığılma və quraşdırılması. Kabel barabanlarının qurulması. Yük arabacıqlarının rels və buferlərinin qurulması.Əks çəkilərin qurulması.

§ 451 Fasilə ilə işləyən qaldırıcı nəqliyyat

avadanlıqlarının quraşdırıcısı

6-cı dərəcə İşin xüsusiyyəti. Fasilə ilə işləyən qaldırıcı - nəqliyyat mexanizmləri üzrə xüsusi mürəkkəb, yüksək dəqiqlik tələb edən işlərin

icrası. Bilməlidir: Portal, körpü, qüllə, qol, dayaq metal konstruksiyaların və kranın digər yükdaşıyan düyünlərinin quraşdırılması.

Əyrixətli yolda işləyən kranların hərəkətedici mexanizmlərinin qurulması. Elektrik bucurqadlarının qurulması. Qaldırıcı və dönənmexanizmlərin qurulması. Rele tutucularının quraşdırılması. Kranların sınaqdan keçirilməsi. Yükqaldırma qabiliyyəti 25 t-danartıq olan kranlarda poliplastların tədarük edilməsi.

§ 452 Fasiləsiz işləyən qaldırıcı nəqliyyat

avadanlıqlarının quraşdırıcısı

2-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Fasilə ilə işləyən qaldırıcı nəqliyyat avadanlıqları və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə

işlərin icrası. Bilməlidir: Avadanlıqların açılma üsullarını. Ən sadə takelaj ləvazimatlarının növlərini və onların tətbiq edilmə üsullarını.

Detalların yağlanma üsullarını. Çilingər alətlərinin təyinatını. İş nümunələri. Qeyri vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlıqların açılması. Aparat və avadanlıqlarda nömrə

lövhəciklərinin hazırlanma və qurulması.

§ 453 Fasiləsiz işləyən qaldırıcı nəqliyyatavadanlıqlarının quraşdırıcısı

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Fasilə ilə işləyən qaldırıcı nəqliyyat mexanizmləri və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında sadə

işlərin icrası. Bilməlidir: İşlədilən materialların əlamətlərini. Qeyri mürəkkəb quraşdırma işlərinin yerinə yetirilmə üsullarını. Sadə takelaj

vasitələrinin quruluşunu və onlardan istifadə etmə qaydalarını. İş nümunələri. Şablon üzrə detalların nişanlanması. Dişli çarx və burğu ilə deşiklərin dəlinməsi. Yivli və flanslı birləşmələrin

yığılması. Əl alətləri ilə yivlərin kəsilməsi. Alt qatın və aralıq qatın hazırlanması. Metal konstruksiyaların düzəldilməsi.Qovuşmaların quraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi. Əks yükün yığılma və qoyulması. Çoxsaylı bolt sıxaclarının qoyulması. Kanatlarındoğranması. Sadə takelaj avadanlıqlarının qurulma və çıxarılması.

§ 454 Fasiləsiz işləyən qaldırıcı nəqliyyat

avadanlıqlarının quraşdırıcısı

4-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. Fasilə ilə işləyən qaldırıcı nəqliyyat mexanizmləri və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında orta

mürəkkəb işlərin icrası.

Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıq üçün bünövrə ölçülərinin yoxlama üsulları və bu avadanlıqların quraşdırmametodlarını. Mexanikləşdirilmiş alətlərdən istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılmış avadanlıqların yoxlanılıb düzəldilməsinin ənsadə üsullarını. Yüklərin ilmələnmə və yerdəyişmə üsullarını. Mexanikləşdirilmiş takelaj avadanlığından istifadə etmə qaydalarını.Quraşdırılan avadanlığın quruluşunu.

İş nümunələri. Saxlayıcı miz, tullayıcı, ötürücü və dartıcı stansiya, lentli konveyer konstruksiyalarının quraşdırılması. Qıf,

axıtma, bunker sürgü, lentli konveyer işlək hissə mexanizmi və elevator elementlərinin (ötürücü hissəsiz) quraşdırılması. Çalovluelevatorların çalov, lentli konveyerin ötürücü hissə və motorunun gücü 10 kvt qədər olan elevatorların qurulması. Axırıncı elektrikaçarlarının qoyulması. Tutucuların qurulması. Yük və dövrəvi sərnişin yolu dayaq avadanlıqlarının quraşdırılması. Dövrəvisərnişin yol stansiya avadanlıqlarının quraşdırılması. Kanatlara lövbər salmaq üçün anker tavalarının quraşdırılması. Təmizləyicivə sürtgü aparaturaların qurulması. Elastik keçidlərin quraşdırılması.

§ 455 Fasiləsiz işləyən qaldırıcı nəqliyyat

avadanlıqlarının quraşdırıcısı

5-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Fasilə ilə işləyən qaldırıcı nəqliyyat mexanizmləri və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında

mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Quraşdırıcı oxların nişanlanma, qurulma və yerdəyişmə üsullarını. Quraşdırma üçün bünövrə və avadanlıqların

qurulma yerinin yoxlanma və qəbul qaydalarını. Mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Quraşdırılan avadanlıqlarıntarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb-düzəldilmə və tənzimlənmə üsullarını. Sürtgü sistemlərinin quruluş və iş prinsiplərini.Mexanizm və maşınlarının quraşdırılmasına qoyulan texniki tələbləri və müəyyən edilmiş buraxıla bilən artıq-əksikliyi. Mürəkkəbavadanlıqların istismara təhvil verilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Uzunluğu 80 m və eni 1 m-ə qədər bütün tiplərdən olan konveyer, konveyer saxlayan konstruksiyaların və

onların yollarının quraşdırılması. Estakada, elevator, aeronov, şnek və qidalandırıcı, lentli konveyerlərin ötürücü hissə(transporterlər) və motorunun gücü 10 kvt-dan artıq olan elevatorların quraşdırılması. Yük kanat yollarının stansiyaavadanlıqlarının quraşdırılması. Arabacıq, kran, vaqonet, kreslo və sərnişin yolları yedək traverslərin yığılma və qoyulması. Dartıcıqurğuların quraşdırılması.

§ 456 Fasiləsiz işləyən qaldırıcı nəqliyyat

avadanlıqlarının quraşdırıcısı

6-cı dərəcə İşin xüsusiyyəti. Xüsusi mürəkkəb, yüksək dəqiqlik tələb edən işlərin yerinə yetirilməsi. Fasiləsiz işləyən xüsusi mürəkkəb

qaldırıcı nəqliyyat mexanizmlərinin quraşdırılması. Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlıqların quraşdırılma üsullarını. Avadanlıqların tənzimlənmə və sazlama üsullarını.

Aqreqat və maşınları istismara təhvil vermədə onların yoxlanma qaydalarını. İş nümunələri. Uzunluğu 50 m-dən və eni 1 m-dən artıq bütün tiplərdən olan konveyerlərin quraşdırılması. Elektrik mühərriki

və reduktorlarla ötürücülərin tənzimlənməsi. Reduktorların quraşdırılması. Dövrələmə şkiv və asma kanat yollarınınötürücülərinin quraşdırılması. Vaqon və onların kanata asma sistemlərinin quraşdırılması. Qüllənin dayaq düyünaltı kranaltıarabacıqlarının qurulması. Dempfer və bufer qurğularının quraşdırılması. Konveyer avadanlığı, kanat yol və kabelli kranlarıntənzimlənmə və yoxlanması.

§ 457 FUTERÇİ (turşuyadavamlı qatları düzəldən)

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. İnşaat konstruksiya, qurğu və texnoloji avadanlıqların kimyəvi mühafizəsində ən sadə üzləmə və futerləməişlərinin icrası.

Bilməlidir: Üzləmə və futerləmə üçün işlədilən əsas materialların növlərini. Səthlərin əl alətərilə təmizlənmə və çərtilmə

üsullarını. Əl alətləri ilə xüsusi zamaska, mastika və beton qarışıqlarının hazırlanma üsullarını. İş nümunələri. Sabunlu su ilə poliizobutilenin təmizlənməsi. Ruberoidin talkdan təmizlənməsi. Səthlərin metal şotkalar ilə

təmizlənməsi. Beton səthlərin çərtilməsi. Əl üsulu ilə bütün növlərdən olan xüsusi zamaska, beton qarışığı, bitum mastikası vəlakların hazırlanması.

§ 458 FUTERÇİ (turşuyadavamlı qatları düzəldən)

3-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. İnşaat konstruksiya, qurğu və texnoloji avadanlıqların kimyəvi mühafizəsində sadə üzləmə və futerləmə

işlərinin icrası.

Bilməlidir: Xüsusi beton və turşuyadavamlı qarışıq, mastika və zamaskaların tərkiblərini. Materialların üzləmə vəfuterlənməyə, məhlulların səthlərin kimyəvi təmizlənməsi üçün hazırlanma üsullarını. Səthləri üzləmə, futerləmə və rəngləmə altıhazırlığına qoyulan tələbləri.

İş nümunələri. Müəyyən sıxlığı qədər maye şüşənin həll olunması. Bütün növ xüsusi zamaska, beton qarışığı, bitum mastikası

və lakların mexanikləşdirilmiş üsulla hazırlanması. Kükürdlü sement bişirilməsi. Keyfiyyət və ölçüsü üzrə tava və kərpiclərinnövlərə ayrılması. Ədədi materialların parçalanması və onların kənarlarının yonulması. Tavaların termiki üsulla doğranması.Metal səthlərin kimyəvi təmizlənməsi. Şaquli və üfüqi səthlərin yuxarıdan rulon materialları ilə yapışdırılması. Səthlərin slikatməhlulları ilə rənglənmə və şpatlyovkalanması. Turşuya davamlı blokların mişarlanması. Metal və beton səthlərin bitum lakı iləörtülməsi. Futerlənmənin sökülməsi.

§ 459 FUTERÇİ (turşuyadavamlı qatları düzəldən)

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. İnşaat konstruksiya, qurğu və texnoloji avadanlıqların kimyəvi mühafizəsində orta mürəkkəbli üzləmə və

futerləmə işlərinin icrası. Bilməlidir: Yastı səthlərin turşuyadavamlı zamaskalarda ədədi materiallarla üzləmə və futerləmə üsullarını. Səthlərin rulon

materialları ilə yapışdırma üsullarını. Səthlərə turşuyadavamlı bitum mastikalarının çəkilmə üsullarını. Üzləmə və futerləmə üçünişlədilən materialların keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. Büzücü polimer əsasda monolit tökmə döşəmələrin qurulma üsullarını.

İş nümunələri. Şaquli və üfüqi səthləri yuxarıdan tikişləri bağlamaqla, hazır mayaklar üzrə tava və kərpiclə üzləmə və

futerlənməsi. Yuxarıdan emal edilməklə şaquli və üfüqi səthlərdə turşuyadavamlı zamaska ilə doldurulma və tikişlərinbağlanması. Turşuyadavamlı kərpicin yastı və düzxətli yonulması. Büzücü polimer əsasda monolit tökmə döşəmələrin qurulması.Şaquli və üfüqi səthlərin yuxarıdan asbest və poliizobutilenlə yapışdırılması. Üfüqi səthlərin turşuyadavamlı bitum mastikası iləörtülməsi. Turşuyadavamlı betondan rezervuar, vanna, saxlayıcı - çən və divarlarda qoruyucu qatının düzəldilməsi. Xüsusi məhlulilə səthlərin suvaqlanması. Konstruksiyalara turşuyadavamlı betonun qoyulması.

§ 460 FUTERÇİ (turşuyadavamlı qatları düzəldən)

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. İnşaat konstruksiya, qurğu və texnoloji avadanlıqların kimyəvi mühafizəsində mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Andezit, kömür, qrafitləşmiş, fasonlu keramik və digər turşuyadavamlı daş və bloklardan üzləmə və futerləmənin

yerinə yetirilmə üsullarını. Xüsusi tərkiblərlə əyrixətli səthlərin üzləmə və futerləmə üsullarını. Kombinasiya edilmiş üzləmə vəfuterləmənin icra üsullarını. Üzləmə və futerləmə işlərinin keyfiyyətinə qoyulan tələbləri.

İş nümunələri. Tikişləri bağlamaqla andezit daşdan elektrik-süzgəc, qüllə və digər aparatların hörgüsü. Yastı səthlərin altdan və

bütün növ əyrixətli səthlərin tava, kərpic, kömür qrafitləşmiş və fasonlu keramik daş və bloklarla üzlənmə və futerlənməsi.Turşuyadavamlı zamaskada aparaturanın futerlənməsi. Üfüqi səthlərdə aşağıdan turşuyadavamlı zamaskalarla tikişlərinbağlanması. Üfüqi səthlərin altdan bitum mastikası ilə örtülməsi. İki büzücü materialı tətbiq etməklə kombinasiya edilmiş üzləməvə futerləmə. Əl üsulu ilə kərpic və ədədi keramikanın konstruktiv yonulması. Kolçedan sobaların tağ, divarlarına betonqarışığının qoyulması.

§461 FUTERÇİ (turşuyadavamlı qatları düzəldən)

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. İnşaat konstruksiya, qurğu və texnoloji avadanlıqların kimyəvi mühafizəsində xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Keramika ilə bütün növ üzləmə və futerləməni. Turşuyadavamlı materiallardan xüsusi mürəkkəb konstruktiv

elementlərin quraşdırılma və hörgüsünü. İş nümunələri. Turşuyadavamlı zamaska, kükürdlü sement, turşuyadavamlı bitum mastika və digər üzvi qatranlarda bütün

növ səthlərin müxtəlif fasonlu keramika və digər ədədi turşuyadavamlı materiallarla üzləmə və futerlənməsi. Qülləli aparaturadaocaq qəfəsi və tağların turşuya davamlı kərpic və iriölçülü keramik bloklardan quraşdırılması. Turşuyadavamlı zamaska vəturşuya davamlı bitum mastikasınca turşuya davamlı içliyi qoymaqla bütün növ ştuser, giliz və lyüklərin qoruyucu hörgüsü.

§ 462 XARİCİ BORU KƏMƏRLƏRİNİN QURAŞDIRICISI

2-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Xarici boru kəmərlərinin çəkilməsi və bütün çeşid və təyinatlar üzrə yığma kollektor, kanal, kamera və

quyuların qurulmasında ön sadə işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Boru kəməri, yığma dəmir-beton kollektor, kanal və quyuların əsas detallarını. Onların təmizləmə qayda və

üsullarını. Məhlulun hazırlama üsullarını. İş nümunələri. Xəndək və çalaların dib və divarlarının təmizlənməsi. Quraşdırmadan əvvəl boru, fasonlu hissə və kollektor,

kanal, kamera və quyu detalları armaturlarının təmizlənməsi. Müvəqqəti tıxacların (probkaların) qurulma və çıxarılması.Materialların xəndək və çalalara verilməsi. Bitişmə yerlərinin bağlanması üçün məhlulun hazırlanması.

§ 463 XARİCİ BORU KƏMƏRLƏRİNİN QURAŞDIRICISI

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Xarici boru kəmərlərinin çəkilməsi və bütün çeşid və təyinatlar üzrə yığma kollektor, kanal, kamera və

quyuların qurulmasında sadə işlərin icrası. Bilməlidir: boru kəmərləri, yığma dəmir-beton kollektor, kanal, kamera və quyuların bütün detallarını. Qaldırıcı takelaj

qurğularının quruluşu və onların istifadə olunması üsullarını. Boru və detalların ilmələnmə qayda və üsullarını. Xəndək vəçalaların bərkidilməsi və təzədən bərkidilməsi qaydalarını. Boru kəməri, kollektor, kanal, quyu və kameraların altına təbiiözüllərin hazırlanma və süni özüllərin qurulma qaydalarını. Qoyulmuş boru kəmərlərinin altına torpaq və ya betonun tökməqayda və üsullarını. Polad boruların basılıb əyilməsində torpağın qazılma qayda və üsullarını. Qaynaq vaxtı polad borubitişiklərinin qurudulma və istiləndirmə üsullarını. Boru kəmərləri bitişiklərinin tutulması üçün, bitum mastikalarının hazırlanmaüsullarını.

İş nümunələri. Boru kəməri, kollektor, kanal, kamera və quyu altları özüllərinin bütün növlərinin qurulması. Qaldırıcı - takelaj

ləvazimatlarının qurulması. Boru kəməri, kollektor, kanal, kamera və quyu detallarının ilmələnmə və ilmədən açılması. Poladboruların qaynaq üçün yığılmasında onların təmizlənməsi və uclarının mişarlanıb düzəldilməsi. Qoyulmuş boru kəmərlərininaltına torpaq və ya betonun tökülməsi. Qeyri-metal boruların nişanlanma, parçalanma və ya kəsilməsi. Asbestsement bilərzik vəborular arasındakı boşluqların tutulması. Qaynaq vaxtı polad boru bitişiklərinin qurudulma və istiləndirilməsi. Bitişiklərinqaynağında polad boruların çevrilməsi. Boruların manjetlə birləşdirilməsi və onların məhlulla doldurulması (kabelləriçəkilişində). Tıxacların qurulması və çıxarılması. Boru keçirmək üçün mexanikləşdirilmiş alətlə kamera və quyuların divarlarındadeşiklərin açılması. Hidravlik və əl domkratları ilə polad boruların basılıb əyilməsində torpağın qazılması.

§ 464 XARİCİ BORU KƏMƏRLƏRİNİN QURAŞDIRICISI

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Xarici boru kəmərlərinin çəkilməsi və bütün növ və təyinat üzrə yığma kollektor, kanal, kamera və quyuların

qurulmasında orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Boru kəmərlərinin çəkilməsi və yığma dəmir-beton kollektor, kanal, kamera və quyuların qurulması qaydalarını.

Borukəməraltı özüllərə qoyulan tələbləri. Takelaj işlərinin yerinə yetirilmə qaydalarını. Boru qol, boru kəməri, kollektor, kanal,kamera və quyuların bitişiklərinin tutulmasına qoyulan tələbləri. Boru kəmərinə ağırlaşdırıcı yüklərin asılma qaydalarını. Yeraltıboru kəmərlərinin asılma qayda və üsullarını. Boru kəmərlərinin yuyulma qaydalarını.

İş nümunələri. Diametri 500 m-ə qədər olan polad və çuğun boruların və diametri 800 mm-ə qədər olan beton, dəmir-beton,

asbest-sement keramik və polimer materiallardan olan boruların dəstələrlə və tək-tək qoyulması. Diametri 800 mm qədər olantəzyiqli boru kəməri və diametri 1500 mm-ə qədər olan təzyiqsiz boru kəmərlərinin bitişmə və boru qollarının tutulması.Kollektor, kanal, kamera və quyuların dəmir-beton özül və örtük özül tavaları ilə örtülməsi. Kollektor, kanal, kamera və quyularındivar bloklarının bitişmə yerlərinin tutulması. Sürüşdürülən dayaq, fasonlu hissə və armatur altı dəmir-beton dayaq tavalarınınqoyulması. Diametri 1000 mm-ə qədər olan dəmir-beton girdə quyu silindrlərinin quraşdırılması, quyu və kameraların dəmir-beton boğazlarının quraşdırılması. Hərəkət ödən dəmirbənd və ya pilləkən, lüklərin kamera və quyularda qurulması. Quyulardanovların qurulması. Bloka beton və asbestbeton boruların qoyulması. Torpaqda qazılmış quyularda boruların qoyulması.Fəaliyyətdə olan şəbəkəyə qeyri-metal borularından olan kürəbənd və suaxıdanın qoşulması. Polad boru uclarının soyuqvəziyyətdə və isidilərək düzəldilməsi (kalibrləməsi). Polad boru uclarının hazırlanması və xüsusi aqreqatın köməyi ilə xarici qratınçıxarılması. Diametri 500 mm-ə qədər olan polad və çuqun fasonlu hissələrin və diametri 150 mm-dən az olan siyirtmələrinqurulması. Flanslı birləşmələrin daimi boltlarla bağlanması. Diametri 400 mm-ə qədər olan sifon, hidrosürgü və kipcəklərinqurulması. Yeraltı boru kəməri və kabellərin açılması. Xlorlaşdırma ilə polad boru kəmərlərinin yuyulması. Kover, hidrant,supaylaşdıran kolonka və vantuzların qurulması. Boru və fasonlu hissələrə flanslı oturdulması. Altlıq halqaların qaynaqbitişiklərinin altına qoyulması. Kanalda lövhəli dəmir-beton dayaqlarının qoyulması. Boru kəmərlərinin xüsusi yük və ya daşlayüklənməsi.

§ 464 XARİCİ BORU KƏMƏRLƏRİNİN QURAŞDIRICISI

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Xarici boru kəmərlərinin çəkilməsi və bütün növ və təyinat üzrə yığma kollektor, kanal, kamera və quyuların

qurulmasında mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Polad borunun dəstələrə yığılma qaydalarını. Polad boruların gövdə şəklində (birləşmiş) qoyulma qaydalarını.

Polad üçün yığılma polad boruların kənar və bitişmə yerinə qoyulan tələbləri. Bitişmə yerinin ayrı-ayrı hissələrinin qaynaqlamüvəqqəti birləşmə qaydalarını. Hidravlik üsulla boru kəməri və kollektorların sınaqdan keçirmə qaydalarını. Domkratın köməyiilə polad boruların basılıb əyilmə qaydalarını. Su maneələrində dyuker və boru kəmərlərinin çəkilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Bütün diametrlərdən olan polad boruların dəstəyə yığılması. Diametri 500 mm-ə qədər olan polad boruların

gövdə şəklində və 500 mm-dən çox olanların isə dəstə ilə qoyulması. Diametri 800-dən 1500 mm-ə qədər olan tək-tək çuğun,dəmir-beton və asbestsement boruların qoyulması. Diametri 800 mm-dən çox təzyiqli boru və diametri 1500 mm-dən çoxtəzyiqsiz boruların bitişmə yerlərinin tutulması. Kollektor, kanal düzbucaqlı kamera və quyuların dəmir-beton divar bloklarının

qurulması. Kollektor və kanalların həcmli seksiyalarının boltlarla bağlamaqla, quraşdırılması. Diametri 1000 mm-dən çox olandairəvi dəmir-beton quyuların silindrlərinin quraşdırılması. Boru kəmərlərinin hidravlik sınağı. Hidravlik və əl domkratlarınınköməyi ilə polad boruların basılıb əyilməsi. Diametri 500 mm-ə qədər futlyarda olan boruların çəkilməsi. Asbestsement borubitişmə yerlərinin bilərziklər ilə birləşməsi. Su maneələrində boru kəmərlərinin çəkilməsi. Diametri 350 mm-ə qədər olan dyukervə keçidlərin quraşdırılması. Pantonların qurudulması və avadanlıqlaşdırılması. Birləşmiş boruları diyirlədərək təkərcik vəvaqonetlərə qoyulması. Altında vərdənə və ya relslər olmaqla, boru kəmərlərinin itələyib salma metodu ilə çəkilməsi. Diametri 500mm-dən çox olan polad çuqun fasonlu hissə, diametri 150 -ən 400 mm-ə qədər olan siyirtmə və kompensatorların qurulması.Diametri 400 mm-dən çox olan sifon və hidravlik sürgülərin qurulması. Boru kəməri və kabellərin altına xüsusi dayaq vəkronşteynlərin qoyulması. Başlıq və ya həcmi 300 m3-ə qədər olan suaxıcının suya enmə, su üzrə yerdəyişmə və sualtı özüləqoyulması.

§ 466 XARİCİ BORU KƏMƏRLƏRİNİN QURAŞDIRICISI

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Xarici boru kəmərinin çəkilməsində xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Boru dəstələrindən daha iri dəstələrin yığılma qaydalarını. Uzununa qaynaq tikişi olan polad boruların yığılma və

qoyulma qaydalarını. Boru kəmərlərinin hava ilə sınaqdan keçirmə qaydalarını. İş nümunələri. Boru dəstələrindən daha iri dəstələrin yığılması. Diametri 500 mm-dən çox olan polad boruların daha iri

dəstələrlə və diametri 1500 mm-dən çox olan dəmir-beton boruların qoyulması. Su maneələrindən keçərək magistral borukəmərlərinin qoyulması. Diametri 350 mm-dən çox olan dyuker və keçidlərin quraşdırılması. Başlıq və həcmi 300 m3-dən çox olanaxıdanların qurulması. Suda boru kəmərlərinin yerinin dəyişdirilməsi və sualtı xəndək tuşunda onun qurulması. Su altına düşməkvə sahil hissədən qaynaq etmək üçün asılmış boru kəmərinin qoyulması. Müxtəlif qoruyucu və bağlayıcı armaturların borukəmərinə salınması. Diametri 500 mm-dən artıq olan kompensator və siyirtmələrin qurulması. Hidravlik və əl domkratlarınınköməyi ilə polad boruların basılıb əyilməsi üçün avadanlığın quraşdırılması. Kəndir və tarazla üfüqi burğunu yoxlayıbdüzəltməklə qurulması və bərkidilməsi. Ona borunu çəkib bağlamaqla deşiyin deşilməsi və genişlənməsi. Deşiklərin açılması,genişləndirilməsi və boruların ora salınması.

§ 467 HİDROAQREQATLARIN QURAŞDIRICISI

2-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Hidroaqreqat və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Avadanlığın açılma üsullarını. Ən sadə takelaj ləvazimatlarının növləri və onların tətbiq etmə üsullarını. Avadanlıq

detallarının yağlama üsullarını. Çilingər alətlərinin təyinatını. İş nümunələri. Qeyri-vacib detalların boltlarla bərkidilməsi. Avadanlığın açılması.

§ 468 HİDROAQREQATLARIN QURAŞDIRICISI

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Hidroaqreqat və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında sadə işlərin icrası. Bilməlidir: İstifadə edilən materialların növlərini. Mürəkkəb olmayan quraşdırma işlərinin yerinə yetirmə üsullarını. Sadə

takelaj vasitələrinin quruluşunu və onlardan istifadə etmə qaydalarını. İş nümunələri. Şablon üzrə detalların nişanlanması. Mat-qab və burğu ilə deşiklərin açılması. Yivli və flanslı birləşmələrin

yığılması. Yivlərin əl alətləri ilə kəsilməsi. Altlıq və aralıqların hazırlanması. Metal konstruksiyalarının düzləndirilməsi. Bitişməyerinin quraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi.

§ 469 HİDROAQREQATLARIN QURAŞDIRICISI

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Hidroaqreqat və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıqaltı bünövrə ölçülərinin yoxlama üsullarını və b. avadanlıqların quraşdırma metodlarını

(üsullarını). Mexanikləşdiriliş alətlərdən istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılmış avadanlıqların yoxlanılıb düzəldilməsinin ən sadəüsullarını. Avadanlıqların ilmələnmə və yerdəyişmə üsullarını. Mexanikləşdirilmiş takelaj avadanlıqlarından istifadə etməqaydalarını. Quraşdırılan avadanlıqların quruluşunu və onların quraşdırma texnologiyasını.

İş nümunələri. Bünövrə bolt və anker tava, qısa ventilyasiya boru və generator məhəccərlərinin qurulması. Drenaj, qurğu,

pilləkən, qoruyucu örtük, turbinlərin çəpər və örtüklərinin quraşdırılması. Rotor çənbərinin preslənməsi. Sərinmələrin bütünnövlərinin sarğı ilə örtülməsi, Turbinin istiqamətləndirici aparatının vakuum pozucu qapağın, bel, podşibnik, ling və sırğalarının,generatorun işçi çarxı, yanğın söndürən sistem və hava ayırıcı lövhələrinin asılması üçün konsolların qurulması. Stator sarğısınınbirləşmə yerinin qalaylanması. Stator və rotorda lehimləmədən sonra birləşmə yerinin təmizlənməsi. Stator oyuğunda izolyasiyalı

aralıq və klinlərin qoyulması. Hərəkətə gətirici sistemin şotka apparatının qoyulması. Qaynaq üçün avadanlıq düyünlərininkənarlarının hazırlanması. Avadanlıq və qaynaq birləşmələrinin səthlərinin təmizlənməsi. Qaynaq birləşmələrinin qüsurlarınınseçilməsi.

§ 470 HİDROAQREQATLARIN QURAŞDIRICISI

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Hidroaqreqat və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Quraşdırma oxlarının nişanlanma, qurulma və yerdəyişmə üsullarını. Quraşdırma üçün bünövrə və avadanlıqların

qurulma yerlərinin yoxlanma və qəbul qaydalarını. Mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Quraşdırılan avadanlıqlarıntarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb düzəldilmə və tənzimlənmə üsullarını. Sürtgü sistemlərinin quruluşunu və iş prinsiplərini.Aqreqatların quraşdırılmasına qoyulan texniki tələb və müəyyən edilmiş yol verilə bilən artıq-əksikliyi. Mürəkkəb avadanlıqlarınistismara təhvil verilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Mürəkkəb detal və düyünlərin quraşdırmaqabağı yoxlanması. Tənzimləyici halqanın quraşdırılması. Aralıqları

tənzimləməklə istiqamətləndirici aparatın bellərinin asılması. Yağ təzyiqli tənzimlənmə sistem qurğusunun (yağnasoslarla)quraşdırılması. Kombinator və tənzimləyicinin arxa birləşmələrinin yığılması. Generator tormozlayıcı, yağsoyuducu,havasoyuducu sistemlərin quraşdırılması. Dayaqaltı yağ vannalarının yığılması. Şaquli nasosların işçi çarxlarının yığılması.Servomator, buxarpaylayan blok və klapan bloklarının quraşdırılması. Sarğı birləşmə yerlərinin izolyasiyası və onların laklaörtülməsi. Rotorun cərəyangətirici birləşmə və statorun faza atmalarının lehimlənməsi. Yardımçı avadanlıqların quraşdırılması.Üzlüklərin quraşdırılması. Avadanlıqların səthlərinin şaberlə yonulması.

§ 471 HİDROAQREQATLARIN QURAŞDIRICISI

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Yüksək dəqiqlik tələb edən xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Avadanlıqların tənzimlənmə və sazlanma üsullarını.

Aqreqat və maşınların istismara verilməsində, onların yoxlanma qaydalarını. İş nümunələri. Spiralşəkilli kamera və kapsulların quraşdırılması. Val oxunun altındakı dayaq diskinin və val oxunun

perpendikulyarlığının yoxlanılıb düzəldilməsi. Aqreqat vallarının mərkəzləşmə və birləşməsi və onların ümumi xəttinin yoxlanılıbdüzəldilməsi. Tənzimlənmə sisteminin quraşdırılması. Val oxu altındakı dayağın quraşdırılması. Generator rotorunun yığılması.Generator valına rotor vtulkalarının oturdulması. Stator və hərəkətə gətirici sistemlərin quraşdırılması. Şaquli nasosların vəonların elektrik mühərriklərinin quraşdırılması. Bünövrə halqa, trubin stator, işçi çarx kamera, istiqamətləndirici aparat halqa, işçiçarx, turbin qapaq, podşibniklərin quraşdırılması. Servamotorların sazlanması. Stator sarğısının quraşdırılması. Kapsulluaqreqatların val oxu altındakı dayaq və podşibniklərə sıxlaşdırıcıların qoyulması. Aqreqatların fərdi sınaqlara hazırlanması.Aqreqatların fərdi sınağı.

§ 472 HİDROİZOLYASİYA İŞLƏRİNDƏ İZOLƏEDİCİ

1-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Konstruksiya və qurğuların hidroizolyasiyasında yardımçı işlərin icrası. İş nümunələri. Səthlərin tozdan və çirkdən təmizlənməsi. Materialların gətirilməsi. Zibilin yığışdırılması.

§ 473 Hidroizolyasiya işlərində izoləedici

2-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Konstruksiya və qurğuların hidroizolyasiyasında ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Əsas izolyasiya materiallarının nomenklatura, təsnifatını və onların təyinatını. Səthlərin və materialların

hidroizolyasiyası üçün hazırlanma üsullarını. İsti izolyasiya materiallarının nəql edilmə üsullarını. İş nümunələri. Rulon materiallarının yenidən sarınması, kəsilməsi və onların talk qatının təmizlənməsi. İzolyasiya edilən

səthlərin əl ilə çərtilməsi. Səthlərin bitum pastası ilə astarlanması. Yerüstü qurğularda, hidroizolyasiyanın qorunması üçün qumyastıqlarının düzəldilməsi. Xəndəklərin, yamac və çala diblərinin ağır neftlə örtülməsi. İzolyasiyanın sökülməsi.

§ 474 Hidroizolyasiya işlərində izoləedici

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Konstruksiya və qurğuların hidroizolyasiyasında sadə işlərin icrası. Bilməlidir: İzolyasiya materiallarının əsas xüsusiyyətlərini. Bitum mastikası və astarların hazırlanma üsullarını. Yastı səthlərin

yuxarıdan hidroizolyasiya olunma üsullarını.

İş nümunələri. Xarici beton səthlərin soyuq mastika ilə örtülməsi. Bitum mastikası və astarların hazırlanması. Sadə yastı dam

örtüyünün hidroizolyasiyası. Üfüqi səthlərə asfalt qarışığının qoyulması. Sement qatı ilə hidroizolyasiyanın qorunması. Örtüyüntökmə penobetonla izolyasiyası. Üfüqi səthlərə bitum tavalarının yapışdırılması. Fırça və şpatel ilə, xüsusi hermetikləri çəkməklə,birləşmə yerlərinin hermetik tutulması. Tiokollu hermetiklər və sadə epoksidli qarışıqların hazırlanması. İzolyasiya materiallarınınisti bitum və ya benzin-bitum məhlulu ilə hopdurulması.

§ 475 Hidroizolyasiya işlərində - izolə edici

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti: Konstruksiya və qurğuların hidroizolyasiyası üzrə orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Hidroizolyasiya örtüklərinin əsas konstruksiyalarını. Şaquli səthlərə bitum mastikasının çəkilməsi və rulon

materiallarının yapışdırma üsullarını. İzolyasiya materialları və örtüklərin keyfiyyətinə qoyulan tələbləri. Hidrotexniki qurğulardaşponka və deformasiya tikişlərinin izolyasiya olunma üsullarını. Mala, tökmə, rəngləyici və yapışdırıcı izolyasiyasının çəkilməsiüsullarını.

İş nümunələri. Şaquli səthlərin döşəkçələrlə, rulon materialları və bitum mastikası ilə hidroizolyasiyası. Soyuq və isti asfalt

qarışıqların suvaq hidroizolyasiyası. Tökmə və rəngləyici hidroizolyasiyanın düzəldilməsi. Tikinti tikişlərinin sementləşdirilməsi.Hidrotexniki beton qurğularda deformasiya tikişlərinin soyuq mastika ilə doldurulması. Hidroizolyasiya şponkalarının tutulması.Yastı səthlərin aşağıdan hidroizolyasiyası. Şaquli səthlərdə dəmir-beton tava və ya taxta qəliblə hidroizolyasiyanın mühafizəsi.Sadə maili dam örtüklərinin hidroizolyasiyası. Pnevmatik alətlərin köməyi ilə birləşmə yerlərinin xüsusi hermetiklərlə hermetiktutulması.

§ 476 Hidroizolyasiya işlərində izoləedici

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Konstruksiya və qurğuların hidroizolyasiyası üzrə mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Kimyəvi təsirlərə və dinamik yüklərə məruz qalan səthlərdə hidroizolyasiyanı. Mürəkkəb mühafizə edən çəpərlərin

düzəldilmə üsullarını. İş nümunələri. Dalğa, buz, üzən əşyaların və s. təsirinə məruz qalan hidrotexniki qurğu səthlərinin izolyasiyası. Kimyəvi

aqressiv mühitdə aşağı buraxılan quyu və kessonların xarici səthlərinin izolyasiyası. Körpülərin nəqliyyat hərəkət edən hissəsininizolyasiyası. Mürəkkəb dam örtüyünün izolyasiyası. İri bloklar və qabıqlardan hidroizolyasiya örtüyünün qurulması. Rezin vəxloropenli kauçukdan şponkalarda sıxlaşdırıcıların qoyulması.

§ 477 Hidroizolyasiya işlərində izoləedici

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Konstruksiya və qurğuların hidroizolyasiyası üzrə xüsusi mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb konfiqurasiyalı səthlərin hidroizolyasiya olunma üsullarını. Hidroizolyasiya işlərinin istehsal və

qəbuluna qoyulan texniki şərtləri. Hidroizolyasiya şponkalarında çox qatlı sıxlaşdırmaların qoyulma üsullarını. Hidrotexnikiqurğuların hidroizolyasiyası üzrə xüsusi mürəkkəb işlərin icra üsullarını.

İş nümunələri. Qoyulama hissə və deformasiya tikişlərinin hidroizolyasiya ilə əlaqəli yerlərində örtük hidroizolyasiyasının

qurulması. Sıxılan əsaslarda tikilən hidrotexniki qurğuların beton massivlərində deformasiya tikişlərinin asfalt şponkalarınınqurulması. İzolyasiya olunan örtüklərdən anker və boru kəmərlərinin keçməsi üçün rulon hidroizolyasiya materiallarındanrozetkaların düzəldilməsi. Hidroizolyasiya olunmuş şponkalar və deformasiya tikişlərində paslanmayan poladdan metaldiafraqmaların qurulması. Şponkalarda çox qatlı sıxlaşdırıcıların qoyulması.

§ 478 Hidrotexniki qurğuların mexanikiavadanlıqlarının quraşdırıcısı

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Hidrotexniki qurğuların mexaniki avadanlığı və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə

işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Avadanlığın açılma üsullarını. Ən sadə takelaj ləvazimatlarının növlərini və onlardan istifadə edilmə üsullarını.

Avadanlıq detallarının yağlanma üsullarını. Çilingər alətlərinin təyinatını. İş nümunələri. Məsuliyyətsiz detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlığın açılması.

§ 479 Hidrotexniki qurğuların mexanikiavadanlıqlarının quraşdırıcısı

3-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. Hidrotexniki qurğuların mexaniki avadanlığı və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında sadə işlərin

icrası. Bilməlidir: İşlədilən materialların növlərini. Mürəkkəb olmayan quraşdırma işlərinin yerinə yetirilmə üsullarını. Sadə takelaj

vasitələrinin quruluşunu və onlardan istifadə qaydalarını. İş nümunələri. Şablon üzrə detalların nişanlanması. Burğu ilə deşiklərin deşilməsi. Yivli və flanslı birləşmələrin yığılması, Əl

alətləri ilə yivlərin kəsilməsi. Altlıq və aralıqların hazırlanması. Metal konstruksiyanın hazır vəziyyətə salınması. Bitişmə yerlərininquraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi.

§ 480 Hidrotexniki qurğuların mexaniki

avadanlıqlarının quraşdırıcısı

4-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. Hidrotexniki qurğuların mexaniki avadanlığı və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında orta

mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıqaltı bünövrələrin ölçülərinin yoxlanma üsullarını və bu avadanlığın quraşdırılma

metodlarını. Mexanikləşdirilmiş alətdən istifadə etmək üsullarını. Quraşdırılmış avadanlığın yoxlanılıb düzəldilməsinin ən sadəüsullarını. Yükün ilmələnmə və yerdəyişmə, habelə mexanikləşdirilmiş takelaj avadanlığından istifadə etmə üsullarını.Quraşdırılan avadanlığın quruluşunu və onun quraşdırılma texnologiyasını.

İş nümunələri. Yastı sürgülərin və zibilin qarşısını alan şəbəkənin iriləşdirilmiş yığılması. Sürgülərin dayaqlı - hərəkət edən

hissələrin və sürgülərin, sıxlaşdırıcı qurğuların, darvaza və zibilin qarşısını alan şəbəkənin, dayaqlı-hərəkət edən hissələrinyoxlanılması.

Vintli, burazlı, hidrotexniki qurğuların digər stasionar qaldırıcı mexanizmlərin yoxlanması. Şarnirli-plastinli zəncirləriniriləşdirilməsi. Şarnirli-plastinli zəncirlərin mexanizmlərə və sürgüyə birləşdirilməsi. Kənarların qaynaq üçün hazırlanması vəmexanikləşdirilmiş alətlə tikişlərin təmizlənməsi. Yağ nasosları aqreqatlarına yağın tökülməsi.

§ 481 hidrotexniki qurğuların mexaniki

avadanlıqlarının quraşdırıcısı

5-ci dərəcə İşin xüsusiyyəti. Hidrotexniki qurğuların mexaniki avadanlığı və onlarla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında mürəkkəb

işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Quraşdırıcı oxların nişanlama, qurulma və yerdəyişmə üsullarını. Quraşdırma üçün bünövrənin və avadanlığın

qurulma yerinin yoxlanılma və qəbulu qaydalarını. Mürəkkəb avadanlığın quraşdırılma üsullarını. Quraşdırıcı avadanlığıntarazlaşma, mərkəzləşdirmə, yoxlanılıb düzəldilmə və tənzimlənmə üsullarını. Yağlama sistemlərinin quruluşunu və iş prinsipini.Mexanizmlərin quraşdırılmasına qoyulan texniki tələbləri, buraxıla bilən artıq-əksikliyi. Mürəkkəb avadanlığın istismara verilməqaydalarını.

İş nümunələri. Seqmentli sürgülərin iriləşdirilmiş yığılması. Seqmentli sürgülərin dayaq şarnirlərinin ilkin qurulması.

Hidrotexniki qurğuların stasionar qaldırıcı mexanizmlərinin, boş-boşuna işləməsini yoxlamaqla sazlanması. Qoşması olan xizəktayalarının qurulması. Sürgülər üçün əksçəkilərin yığılma və qurulması. Polad kanat (buraz) və zəncirlərin ehtiyatı. Reduktorlarınqoyulması. Çarx, dirək və tarazlaşma arabacıqların qurulması.

§ 482 Hidrotexniki qurğuların mexaniki

avadanlıqlarının quraşdırıcısı

6-cı dərəcə İşin xüsusiyyəti. Hidrotexniki qurğuların mexaniki avadanlıqlarının quraşdırılması üzrə yüksək dəqiqlik tələb edən xüsusi

mürəkkəb işlərin yerinə yetirilməsi. Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlıqların quraşdırılma üsullarını. Avadanlığın tənzimlənmə və sazlama üsullarını.

Mexanizmlərin istismara verilməsində onların yoxlanma qaydalarını. İş nümunələri. Seqmentli sürgülərin dayaq şarnirlərinin sonuncu qurulma və yoxlanılıb düzəldilməsi. İkitaylı darvazaların

açılma və bağlanma, sürgülərin və şəbəkələrin qaldırma və endirmə düyünlərinin qoyulması. Hidroötürücülərin quraşdırılması vəsınağı. Bütün düyünləri yoxlamaqla qaldırıcı mexanizmlərin quraşdırılması. Darvaza, şəbəkə, sürgü mexanizmlərinin yoxlanmavə tənzimlənməsi.

§ 483 ÇEŞİDLƏŞDİRİCİ TƏPƏ AVADANLIQLARININQURAŞDIRICISI

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Çeşidləşdirici təpə avadanlığı və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Avadanlıqların açılma üsullarını. Ən sadə takelaj ləvazimatlarının növlərini və onların tətbiq edilmə üsullarını.

Avadanlıq detallarının sürtgü üsullarını. Çilingər alətlərinin təyinatını. İş nümunələri. Qeyri vacib detalların boltla bərkidilməsi. Avadanlıqların açılması. Aparat və avadanlıqlarda nömrə

lövhəciklərinin hazırlanma və qurulması.

§ 484 ÇEŞİDLƏŞDİRİCİ TƏPƏ AVADANLIQLARININQURAŞDIRICISI

3-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Çeşidləşdirici təpə avadanlığı və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Tətbiq edilən materialların əlamətlərini. Qeyri-mürəkkəb quraşdırma işlərinin yerinə yetirilmə üsullarını. Sadə

takelaj vasitələrinin quruluşu və onlardan istifadə etmə qaydalarını. İş nümunələri. Ülgü üzrə detalların nişanlanması. Dişli çarx və burğu deşiklərin deşilməsi. Yivli və flanslı birləşmələrin

yığılması. Əl alətləri ilə yivlərin kəsilməsi. Altlıq və aralıqların hazırlanması. Metal konstruksiyaların düzəldilməsi. Qovuşmalarınquraşdırıcı boltlarla bərkidilməsi.

§ 485 Çeşidləşdirici təpə avadanlıqlarının

quraşdırıcısı

4-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. Çeşidləşdirici təpə avadanlığı və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında orta mürəkkəbli işlərin

icrası. Bilməlidir: Orta mürəkkəbli avadanlıqaltı bünövrə ölçülərinin yoxlanma üsullarını və bu avadanlıqların quraşdırma

metodlarını. Mexanikləşdirilmiş alətdən istifadə etmə üsullarını. Quraşdırılmış avadanlıqların yoxlanılıb düzəldilməsinin ən sadəüsullarını. Pnevmatik sınaqdan keçirilmə üsullarını. Yüklərin ilmələnmə və yerdəyişmə üsullarını. Mexanikləşdirilmiş takelajavadanlığından istifadə etmə qaydalarını. Quraşdırılan avadanlıqların quruluşunu.

İş nümunələri. Ləngidicilərin təmizlənməsi. Bolt və tıxacların qoyulması. Hava kəməri borularının əyilməsi. Qoruyucu örtük

meydança və pilləkən detallarının hazırlanma və yığılması.

§ 486 Çeşidləşdirici təpə avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Çeşidləşdirici təpə avadanlığı və onunla bağlı konstruksiyaların quraşdırılmasında mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Quraşdırma oxların nişanlama, qurulma və yerdəyişmə üsullarını. Quraşdırmaaltı bünövrə və avadanlıqların

qurulma yerinin yoxlanma və qəbul qaydalarını. Mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Quraşdırılan avadanlıqlarıntarazlaşma, mərkəzləşmə, yoxlanılıb düzəldilmə və tənzimlənmə üsullarını. Sürtgü sistemlərinin quruluşu və işləmə prinsiplərini.Mexanizm və maşınların quraşdırılmasına qoyulan texniki tələbləri və buraxıla bilən artıq-əksikliyi. Mürəkkəb avadanlıqlarınistismara təhvil verilmə qaydalarını.

İş nümunələri. Detalları hazırlama və dayaqları qurmaqla hava kəməri şəbəkəsinin quraşdırılması. Su ayırıcıların qurulması və

kiçik havayığıcılarının quraşdırılması. Kompensatorların hazırlanması.

§ 487 Çeşidləşdirici təpə avadanlıqlarınınquraşdırıcısı

6-cı dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Çeşidləşdirici təpə avadanlıqlarının quraşdırılması üzrə yüksək dəqiqlik tələb edən xüsusi mürəkkəb işlərin

icrası. Bilməlidir: Xüsusi mürəkkəb avadanlıqların quraşdırma üsullarını. Avadanlıqların tənzimləmə və sazlama üsullarını.

Aqreqatların istismara verilməsində onların yoxlanma qaydalarını. İş nümunələri. Stellajların qurulması. Ləngidicilərin seksiya və brusların qurulması. Tormozlayıcı tir relslərinin qoyulma və

bərkidilməsi. Ləngidicilərdə hava kəmərinin yığılma və qurulması. İstiqamətləndirici başmaqların yığılması. Hava kəmərininsınaqdan keçirilməsi və ləngidicilərin tənzimlənməsi.

§ 488 ŞÜŞƏSALAN

2-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Şüşələrin salınmasında ən sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Şüşənin salınmasında işlədilən şüşələrin əsas çeşidlərini. Şüşəli taraların qablaşdırma və açılıb boşaldılma

üsullarını. Şüşə zamaskalarının tərkiblərini və onların hazırlanma üsullarını. Pəncərə çərçivələrinin polietilen plyonka iləmüvəqqəti bağlama üsullarını.

İş nümunələri. Şüşə zamaskalarının hazırlanması. Falsları təmizləməklə şüşələrin çıxarılması. Pəncərə çərçivələrinin polietilen

plyonka ilə müvəqqəti bağlanması.

§ 489 ŞÜŞƏSALAN

3-cü dərəcə İşin xüsusiyyəti. Şüşələrin salınmasında sadə işlərin icrası. Bilməlidir: Şüşəsalma işlərində istifadə edilən materialların əsas çeşidlərini və xüsusiyyətlərini. Nazik pəncərə şüşələrinin

kəsilmə və salınma üsullarını. Şpilka vuran tapançanın quruluşunu. Germetiklərin çeşidlərini və xüsusiyyətlərini. Şüşələri biçməküçün stol-ülgünün quruluşunu və ondan istifadə edilmə üsullarını. Beton və laylı çərçivələrin çıxartma və asma üsullarını.

İş nümunələri. Nazik pəncərə şüşələrinin kəsilmə və qoyulması. Şpilkaların tapança ilə çaxılması. Sınmış nazik şüşələrindəyişdirilməsi. Əl üsulu ilə şüşə və falsların zamaska və ya germetiklərlə sürtülməsi. Ştapiklərin salınması. Bütöv və laylıçərçivələrin çıxarılması və qoyulması.

§ 490 ŞÜŞƏSALAN

4-cü dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Şüşələrin salınmasında orta mürəkkəbli işlərin icrası. Bilməlidir: Qalın şüşə və xüsusi markalı şüşələrin kəsilmə və salınma üsullarını. Mexanikləşdirilmiş alətlərin quruluşu və

onlarla işləmə üsullarını. İş nümunələri. Düzbucaq çərçivəli ağac, metal, dəmir beton və plastmas çərçivələrinə pazlı sıxac, klyammera, vintli ştapik,

şpilka və zamaskalarla bərkitməklə, qalın pəncərə şüşələri və xüsusi markalı şüşələrin (uviol, istiliyi udan, donuq şüşə “moroz”,armaturlaşmış) kəsilmə və salınması. Metal çərçivələrin yapışdırılmış şüşə paketlər ilə şüşələnməsi. Şprisin köməyi ilə falslarınzamaska və ya germetiklə sürtülməsi. Şüşələrdə deşiklərin açılması.

§ 491 ŞÜŞƏSALAN

5-ci dərəcə

İşin xüsusiyyəti. Şüşələrin salınmasında mürəkkəb işlərin icrası. Bilməlidir: Mürəkkəb şüşə işlərinin üsul və yollarını. Şüşələrin əyrixətli kəsilmə üsullarını. Əyrixətli çevrəli çərçivələrdə

şüşələrin salınma üsullarını. İş nümunələri. Bütün növ çərçivələrdə vitrin, güzgü şüşələri və xüsusi markalı şüşələrin (naxışlı bərkilmiş elektriklə qızdırılan,

dalğalı) kəsilmə və salınması. Dairəvi, oval şəkilli, yarımpərgar və digər əyrixətli çevrəli çərçivələrdə bütün çeşidlərdən olanşüşələrin kəsilmə və salınması. Prizma və linzaların salınma və dəyişdirilməsi. Dartıcı vintlə bərkitməklə lift şaxtası, pilləkən vəbalkon məhəccərlərinin şüşələnməsi. Şüşələrin yonulması. Vitrinlərdə şüşələrin dəyişdirilməsi.