Héi nghÞ khoa häc toμn quèc lÇn thø ba vÒ

Sù cè c«ng tr×nh vμ h− háng c«ng tr×nh x©y dùng

Nh÷ng bμi häc trong dù ¸n x©y dùng

c«ng tr×nh Nhμ thi ®Êu Phó Thä

PGS. TS. NguyÔn V¨n HiÖp

Phã Gi¸m ®èc Së X©y dùng TP.HCM

I. VÒ c«ng tr×nh:

Nhµ thi ®Êu Phó Thä (QuËn 11 - TP. Hå ChÝ Minh) cã kiÕn tróc ®Ñp, yªu cÇu kü thuËt cao, trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i vµ lµ nhµ thi ®Êu cã khÈu ®é vµ quy m« lín nhÊt c¶ n−íc ngang tÇm khu vùc. Dù ¸n ®· ®−îc thµnh phè phª duyÖt tõ 2000, nh−ng lóc ®ã môc tiªu dµnh phôc vô Sea Games 22 lµ kh«ng râ rµng (thËm chÝ ®Õn th¸ng 6/2003 míi x¸c ®Þnh cô thÓ ®−îc m«n thi ®Êu nµo cho Sea Games mµ c«ng tr×nh nµy sÏ phôc vô!). Tr−íc ®ã, tõ n¨m 1998, chñ tr−¬ng ®Çu t− ®· cã, nh−ng viÖc lËp dù ¸n cã chËm, ®Õn th¸ng 3-2000 míi ®−îc phª duyÖt ®Ó triÓn khai thùc hiÖn.

Sau h¬n 3 n¨m thùc hiÖn ®Çu t−, c«ng tr×nh ®−îc tæng nghiÖm thu, hoµn thµnh bµn giao ®−a vµo sö dông, phôc vô kÞp Sea Games 22 (3/12/2003), gãp phÇn thµnh c«ng rùc rì cña ViÖt Nam t¹i §¹i héi ThÓ dôc thÓ thao khu vùc nµy vµ m·i ®Õn nay, c«ng tr×nh vÉn æn ®Þnh, ho¹t ®éng b×nh th−êng, ch−a cã biÓu hiÖn xuèng cÊp tõ bÊt kú mét bé phËn nµo. KiÕn tróc c«ng tr×nh ph¶i nh×n nhËn lµ ®¹t yªu cÇu thÈm mü, hiÖn ®¹i (xem h×nh minh häa). C«ng tr×nh phôc vô kÞp Sea Games lµ mét thµnh tÝch cÇn ®−îc xem xÐt, tr©n träng.

C«ng tr×nh còng ®−îc Bé X©y dùng ®¸nh gi¸ lµ an toµn, ®¹t yªu cÇu kiÕn tróc vµ gi¶i ph¸p kÕt cÊu lµ hîp lý (th¸ng 5/2005)

C«ng tr×nh cã diÖn tÝch khu«n viªn 46.000m2, diÖn tÝch chiÕm ®Êt x©y dùng lµ 13.560m2, diÖn tÝch sµn x©y dùng trªn 22.000m2. Víi kÕt cÊu mãng lµ cäc nhåi, khÈu ®é 87m (ë gi÷a) vµ 102m (ë 2 gian ®Çu). Cét trßn bª t«ng cèt thÐp ∅2M vµ kÌo lµ thÐp h×nh tæ hîp d¹ng vßm (xem h×nh vÏ). Kh¸n ®µi cã søc chøa 5.000 chç, trong ®ã cã 2.000 chç lµ di ®éng (xÕp ®−îc).

Trong ph¹m vi b¸o c¸o, chóng t«i xin kh«ng nªu tªn cña tÊt c¶ nh÷ng ®¬n vÞ, c¸ nh©n liªn quan, chØ nªu ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm trong qu¶n lý ®Êu thÇu x©y dùng vµ ®· cã rÊt nhiÒu bµi häc, cÇn ®−îc phæ biÕn, hiÓu, ®Ó tr¸nh t¸i diÔn vÒ sau. Nh÷ng vi ph¹m, ®Õn thêi ®iÓm nµy hoµn toµn ch−a ph¸t hiÖn nh÷ng dÊu hiÖu tiªu cùc, cè ý lµm tr¸i.

NÕu theo LuËt X©y dùng, ®Þnh nghÜa, sù cè c«ng tr×nh lµ nh÷ng h− háng v−ît qu¸ giíi h¹n an toµn cho phÐp, lµm cho c«ng tr×nh x©y dùng cã nguy c¬ sôp ®æ, ®· sôp ®æ mét phÇn hay toµn bé c«ng tr×nh hoÆc c«ng tr×nh kh«ng sö dông ®−îc theo thiÕt kÕ, th× c«ng tr×nh nhµ thi ®Êu Phó Thä hoµn toµn kh«ng g©y ra “sù cè”, nh− b¸o c¸o kÕt luËn cña Thanh tra ChÝnh phñ! Dùa vµo quy tr×nh ®Çu t− - x©y dùng, b¸o c¸o xin ®−îc ph©n tÝch cho tõng giai ®o¹n, ®Ó dÔ hÖ thèng.

1

II. Nh÷ng bμi häc trong giai ®o¹n chuÈn bÞ thùc hiÖn dù ¸n:

1. Nhµ thÇu lËp dù ¸n kÐo dµi, do viÖc phª duyÖt ph−¬ng ¸n kiÕn tróc cã chËm. B¾t ®Çu tõ 1998, dù ¸n kh¶ thi lËp, chØnh söa; ®Õn khi duyÖt lµ 3-2000, suÊt ®Çu t− ®· cã thay ®æi theo thêi gian, do biÕn ®éng gi¸, do sö dông vËt liÖu cao cÊp cho phÇn m¸i lîp, bao che, mÆt sµn thi ®Êu, cho nh÷ng thiÕt bÞ hiÖn ®¹i kh¸c, nh−ng ®· ®−îc lËp víi gi¸ trÞ qu¸ thÊp ban ®Çu, dÉn ®Õn tæng møc ®Çu t− 66,6 tû (kÓ c¶ tiÒn ®Òn bï gi¶i táa) ch¾c ch¾n kh«ng ®ñ ®Ó thùc hiÖn c«ng tr×nh. ChËm trÔ trong c«ng viÖc cña t− vÊn, chËm thô lý vµ quyÕt ®Þnh cña c¸c ®¬n vÞ qu¶n lý Nhµ n−íc vµ ®¬n gi¸ lËp kh«ng chÝnh xav1, thiÕu tr¸ch nhiÖm lµ lçi rÊt th−êng m¾c ph¶i hiÖn nay khiÕn quy tr×nh chuÈn bÞ dù ¸n kÐo dµi vµ th−êng ph¶i ®iÒu chØnh ë rÊt nhiÒu dù ¸n.

2. Trong quyÕt ®Þnh duyÖt dù ¸n ®Çu t−, thêi gian thùc hiÖn ®· ®−îc ghi qu¸ gÊp: khëi c«ng vµ hoµn thµnh n¨m 2000 - 2001, trong khi dù ¸n lµ nhãm B. Thêi gian thùc hiÖn c«ng tr×nh “lóc nµo còng gÊp” lµ bµi häc kh«ng nªn lÆp l¹i, nhÊt lµ trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa toµn bé.

3. Ph−¬ng ¸n thiÕt kÕ s¬ bé kh«ng phï hîp: t− vÊn khi lËp dù ¸n ®· chän ph−¬ng ¸n dµn vßm kh«ng gian (m¾t cÇu) b»ng thÐp èng khÈu ®é lín (102m), nh−ng ch−a tÝnh ®Õn yÕu tè kh¶ thi (vÒ c¶ nh©n lùc, kinh nghiÖm, thiÕt bÞ vµ thêi gian trªn ®Þa bµn thµnh phè), nªn khi thiÕt kÕ kü thuËt thi c«ng vÒ sau, ®¬n vÞ thiÕt kÕ ®· ph¶i tù thay ®æi chi tiÕt kÕt cÊu cña dµn m¸i (d¹ng dµn vßm ph¼ng) b»ng thÐp h×nh. Nh− vËy, thiÕt kÕ kü thuËt thi c«ng ®· kh¸c víi thiÕt kÕ s¬ bé cña dù ¸n vµ dù ¸n còng kh«ng kÞp ®iÒu chØnh. §iÒu nµy, hiÖn nay LuËt X©y dùng ®· kh¼ng ®Þnh sù phï hîp ®ång nhÊt gi÷a c¸c b−íc thiÕt kÕ. Do vËy, nÕu thiÕt kÕ c¬ së (hiÖn nay) ®· thÈm ®Þnh, cã bÊt cËp, ph¶i b¾t buéc ®iÒu chØnh l¹i dù ¸n ®Çu t−, míi thùc hiÖn nh÷ng b−íc thiÕt kÕ sau ®−îc. LuËt X©y dùng ®· chuyÓn tõ thiÕt kÕ s¬ bé sang thiÕt kÕ c¬ së lµ hoµn toµn phï hîp, sÏ tr¸nh ®−îc lçi nµy v× thiÕt kÕ c¬ së ph¶i ®−îc nghiªn cøu thËt kü, tõ ®Çu.

4. VÒ c¬ chÕ thÈm ®Þnh phª duyÖt dù ¸n: theo quy ®Þnh, cÇn tæ chøc Héi ®ång thÈm ®Þnh dù ¸n, gåm nh÷ng ®¬n vÞ vµ c¸ nh©n cã kinh nghiÖm, ®óng chuyªn ngµnh. Tuy nhiªn, hiÖn nay, ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng, viÖc thÈm ®Þnh dù ¸n th−êng lµ do mét Së (thËm chÝ mét c¸ nh©n!) thô lý. NÕu cã, l¹i chØ lµ thñ tôc gëi v¨n b¶n hái ý kiÕn nh÷ng ®¬n vÞ liªn quan kh¸c, vµ ®Õn l−ît c¸c ®¬n vÞ nµy l¹i gãp ý “®¹i kh¸i” nªn tÝnh khoa häc, cÈn träng, khóc chiÕt cña nh÷ng néi dung thÈm ®Þnh dù ¸n, ®Æc biÖt lµ nh÷ng néi dung chuyªn m«n, th−êng bÞ xem nhÑ! C«ng tr×nh Nhµ thi ®Êu Phó Thä còng v−íng vµo lçi nµy, víi nh÷ng chi tiÕt ®· nªu.

5. SuÊt ®Çu t−, hiÖn vÉn do ViÖn Kinh tÕ X©y dùng – Bé X©y dùng ban hµnh trong c¶ n−íc, ®· béc lé nhiÒu nh−îc ®iÓm:

- ChËm thay ®æi, bæ sung.

- ThÊp, kh«ng xÐt yÕu tè ®Þa ph−¬ng, cÊp c«ng tr×nh, tÝnh chÊt ®Æc thï cña c«ng tr×nh.

- Kh«ng chi tiÕt nªn sÏ khã thùc hiÖn khi c«ng tr×nh ®Æt trªn nÒn ®Êt phøc t¹p, c«ng tr×nh ®Æc thï, quy m« lín, khÈu ®é lín, c«ng tr×nh cã yªu cÇu chÊt l−îng cao hay sö dông nh÷ng vËt liÖu míi, c«ng nghÖ míi...

§· dÉn ®Õn nh÷ng c«ng tr×nh cã tÝnh ®Æc thï th−êng bÞ lóng tóng vµ kh«ng chÝnh x¸c ngay tõ viÖc x¸c ®Þnh tæng møc ®Çu t− vµ lóng tóng, dÔ dÉn ®Õn tïy tiÖn.

2

6. Chñ tr−¬ng ®Çu t− kh«ng nhÊt qu¸n: ë nh÷ng thêi ®iÓm tr−íc n¨m 2000, Tæng côc ThÓ dôc ThÓ thao ®ång ý gãp søc ®Çu t− víi thµnh phè th«ng qua con sè 50 tû (®Õn nay, vÉn ch−a cÊp vèn!). Quy m« ban ®Çu cña Nhµ thi ®Êu chØ lµ phôc vô cho khu vùc phÝa Nam. Theo thêi gian, c«ng tr×nh trë thµnh phôc vô Sea Games, nh−ng dµnh cho m«n thi ®Êu nµo th× ®Õn ®Çu 2003 míi ro!

Sµn thi ®Êu theo yªu cÇu cña Tæng côc ThÓ dôc thÓ thao, ®· t¨ng diÖn tÝch ®¸ng kÓ so víi thiÕt kÕ s¬ bé trong dù ¸n kh¶ thi, tõ 25 x 42 lªn 36 x 54 (m), ®· g©y lóng tóng cho chñ ®Çu t−, t− vÊn trong qu¸ tr×nh: ®iÒu chØnh dù ¸n th× kh«ng kÞp, mµ kh«ng ®iÒu chØnh th× sai! §Æc biÖt, nh÷ng quyÕt ®Þnh thay ®æi diÖn tÝch sµn thi ®Êu ®· ®−îc kÕt luËn trong cuéc häp t¹i Hµ Néi, m·i ®Õn 9 th¸ng sau, míi cã v¨n b¶n truyÒn ®¹t ®Ó kh¼ng ®Þnh néi dung, lµm c¬ së ph¸p lý cho viÖc phª duyÖt thiÕt kÕ: Qu¸ chËm, nh−ng l¹i rÊt th−êng x¶y ra hiÖn nay!

7. Chi phÝ ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng th−êng ®−îc ®Þnh tõ ®Çu trong dù ¸n lµ rÊt thÊp (®Ó t¨ng tÝnh hÊp dÉn?!). Cã thÓ hiÖn nay, chi phÝ lËp dù ¸n ®Çu t− ®−îc tÝnh theo % so víi vèn x©y l¾p, thiÕt bÞ, kh«ng ®−îc kÓ vèn ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng, ®· dÉn ®Õn viÖc ®¬n vÞ t− vÊn thiÕu tr¸ch nhiÖm trong ®iÒu tra sè liÖu, ®¸nh gi¸ ®Òn bu, dÉn ®Õn ph¶i ®iÒu chØnh gi¸ ®Òn bï, thËm chÝ nhiÒu lÇn, cho cïng mét dù ¸n. §èi víi c«ng tr×nh nµy, chi phÝ ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng ban ®Çu chØ lµ 25 tû, vÒ sau, ®· t¨ng lªn gÇn 60 tû! HiÖn nay, tõng ®Þa ph−¬ng còng ®· ban hµnh gi¸ ®Êt phôc vô c«ng t¸c nµy, nh−ng tÝnh thùc tiÔn, chÝnh x¸c vµ “s¸t víi gi¸ thÞ tr−êng” – theo LuËt X©y dùng, vÉn tiÕp tôc kh«ng ®¹t, tuy lµ ®é “vªnh” cã Ýt ®i.

8. N¨ng lùc chñ ®Çu t− cña dù ¸n lµ yÕu, kh«ng tinh th«ng, l¹i ph¶i ®iÒu hµnh cïng lóc qu¸ nhiÒu dù ¸n lín (phôc vô Sea Games), nªn chÊt l−îng qu¶n lý kÐm, kh¶ n¨ng g©y rñi ro cao.

ChÝnh chñ ®Çu t− ®· kh«ng quan t©m nhiÒu ®Õn yÕu tè ph¸p lý cña quy chÕ qu¶n lý ®Çu t− – x©y dùng, dÉn ®Õn l¬ lµ trong viÖc ®iÒu chØnh dù ¸n; ký nh÷ng hîp ®ång cã néi dung kh«ng chÝnh x¸c; lóng tóng trong xö lý nh÷ng bÊt cËp ph¸t sinh suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ kh«ng cã b¸o c¸o kÞp thêi ®Õn ng−êi cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh ®Çu t−.

LuËt X©y dùng hiÖn hµnh ®· cho phÐp ®Èy m¹nh viÖc thùc hiÖn c¬ chÕ t− vÊn qu¶n lý ®iÒu hµnh dù ¸n, lµ kÞp thêi vµ hy väng sÏ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt võa nªu. Tuy nhiªn, thùc tÕ, ®Õn thêi ®iÓm nµy, nhiÒu ®Þa ph−¬ng vÉn lóng tóng v× c¸c Ban qu¶n lý vÉn muèn “«m”, trong khi lùc l−îng t− vÊn ®iÒu hµnh dù ¸n cßn qu¸ máng, thiÕu kinh nghiÖm vµ n¨ng lùc phï hîp.

Do vËy, bµi häc vÒ viÖc chuÈn bÞ nguån nh©n lùc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Êt n−íc cÇn ®−îc nªu lªn, thªm mét lÇn, ë ®©y, ®Ó tÊt c¶ c¸c ®Þa ph−¬ng quan t©m. Ngay c¶ c¸c tr−êng ®¹i häc ngµnh kü thuËt – x©y dùng, kiÕn tróc s−, cö nh©n kinh tÕ, viÖc ®µo t¹o ngµnh qu¶n lý dù ¸n, qu¶n lý ®« thÞ vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp vµ kh«ng ®−îc coi träng.

Còng tõ n¨ng lùc chñ ®Çu t−, dÉn ®Õn dù ¸n ph¶i ®iÒu chØnh 2 lÇn, míi ®ñ vèn ®Çu t−. ë c«ng tr×nh Nhµ thi ®Êu Phó Thä, n¨ng lùc chñ ®Çu t− thÓ hiÖn qua:

- Chän t− vÊn lËp dù ¸n, t− vÊn thiÕt kÕ ch−a ®¹t yªu cÇu.

- S¬ hë trong néi dung c¸c hîp ®ång víi t− vÊn (th−ëng, ph¹t; c©u ch÷ vÒ tªn gäi hå s¬ thiÕt kÕ); víi nhµ thÇu (hîp ®ång thi c«ng, ph¸t sinh).

- Kh«ng h×nh thµnh Ban qu¶n lý dù ¸n chuyªn tr¸ch, râ rµng ®Ó thùc hiÖn dù ¸n.

- Chñ ®Çu t− cã qu¸ nhiÒu dù ¸n cïng lóc (phôc vô Sea Games 22), quy m« lín, nªn lóng tóng.

- Kh«ng thùc hiÖn ®óng quy tr×nh ®Çu t− x©y dùng ®· ban hµnh (®iÒu chØnh l¹i dù ¸n, tr×nh duyÖt thiÕt kÕ tõng phÇn: mãng, m¸i, th©n, ®iÖn, l¹nh, n−íc, s©n... kÕt qu¶ ®Êu thÇu, phª duyÖt l¹i c¸c b¶n vÏ thiÕt kÕ thi c«ng ngay khi thi c«ng, kh«ng ®óng theo nh÷ng néi dung b¶n vÏ ®·

3

®−îc duyÖt tr−íc ®ã...) ®Ó x¶y ra “võa thiÕt kÕ – võa thi c«ng”, theo kÕt luËn cña Thanh tra ChÝnh phñ! - Cho lËp thiÕt kÕ kh¸c víi quy m« vµ kÕt cÊu ®· ®−îc dù ¸n phª duyÖt. - L¬ lµ vÒ quy tr×nh bµn giao khi thi c«ng chuyÓn giai ®o¹n (mãng sang m¸i, m¸i sang th©n...). - Kh«ng thùc hiÖn gi¸m ®Þnh ®Çu t− theo quy ®Þnh. - Kh«ng b¸o c¸o kÞp thêi sai ph¹m, ®Ó cã nh÷ng xö lý cÇn thiÕt, ®óng mùc, ®ñ ph¸p lý, tõ ng−êi cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh ®Çu t− (UBND thµnh phè). - Chi sai chÕ ®é. Nh÷ng bµi häc nµy, ngay c¶ c¸c Ban qu¶n lý dù ¸n ®ñ n¨ng lùc, t− vÊn ®iÒu hµnh dù ¸n kh¸c ®ñ n¨ng lùc, vÉn ph¶i suy nghiÖm ®Ó tr¸nh v−íng ph¶i, trong nh÷ng dù ¸n cña m×nh.

III. Nh÷ng bμi häc trong giai ®o¹n thùc hiÖn dù ¸n: 1. VÒ phÝa ®¬n vÞ t− vÊn thiÕt kÕ - còng lμ t− vÊn lËp dù ¸n, hμng lo¹t sai sãt trong hîp ®ång nhËn viÖc, trong hå s¬ thiÕt kÕ, trong xö lý t×nh huèng ®· x¶y ra, cô thÓ: 1.1. Nh− ®· nªu, c«ng tr×nh nhµ thi ®Êu ®· thùc hiÖn thiÕt kÕ qu¸ chËm, dÉn ®Õn thay v× tr×nh duyÖt thiÕt kÕ 1 lÇn toµn bé c«ng tr×nh, t− vÊn tr×nh rÊt nhiÒu lÇn: Mãng, m¸i, th©n, ®iÖn – n−íc, PCCC, s©n v−ên..., g©y lóng tóng cho chñ ®Çu t−: NÕu ®îi xong hÕt thiÕt kÕ sÏ tr×nh thÈm ®Þnh vµ phª duyÖt th× trÔ, mµ ®−a duyÖt tõng phÇn th× sai. Chñ ®Çu t− ®· chän c¸ch thø hai, cho kÞp! VÊn ®Ò n¨ng lùc t− vÊn thiÕt kÕ qu¶ lµ quan träng. 1.2. Gi¸ trÞ t¶i träng treo trªn m¸i ®· ®−îc kh¼ng ®Þnh trong tÊt c¶ thuyÕt minh, b¶n vÏ lµ 50 daN/m2 (n=1,7 - theo BS 8110) lµ qu¸ to, kh«ng hîp lý. §¬n vÞ thÈm tra l¹i chØ tÝnh theo n=1,2 cña TCVN 2737-95, nªn kh«ng ph¸t hiÖn thiÕu t¶i. Thùc tÕ, ho¹t t¶i ®Õn nay chØ lµ 3,2 daN/m2, qu¸ nhá so víi gi¸ trÞ sö dông trong thiÕt kÕ. ChÝnh gi¸ trÞ kh«ng chÝnh x¸c nµy ®· d·n ®Õn hiÓu lÇm lµ c«ng tr×nh kh«ng ®¹t yªu cÇu c−êng ®é, kh«ng an toµn (cho 8 ch©n cét trßn, t¹i cao tr×nh ngµm vµo ®µi mãng), khi c¸c ®¬n vÞ tiÕn hµnh kiÓm ®Þnh vÒ sau, vµ ®· khiÕn d− luËn x· héi bÊt b×nh, nghi ng¹i mét d¹o. §iÒu nµy cÇn ®−îc nh÷ng ®¬n vÞ t− vÊn rót kinh nghiÖm s©u s¾c khi chän vµ sö dông nh÷ng gi¸ trÞ tÝnh to¸n, tiªu chuÈn tÝnh to¸n ®Ó thiÕt kÕ tõ ®Çu. 1.3. Cã hµng lo¹t nh÷ng sai ph¹m thuéc vÒ “tai n¹n nghÒ nghiÖp” trong hå s¬ thiÕt kÕ: - ë b¶n vÏ mãng (duyÖt tr−íc), kho¶ng c¸ch trong 2 cét trßn ghi lµ 87m (tÝnh trßn). - ë b¶n vÏ m¸i (duyÖt sau, kho¶ng c¸ch tim 2 cét trßn vÉn ghi lµ 87m (tÝnh trßn). - Cét trßn ∅ = 2m. Qu¶n lý kü thuËt cña thiÕt kÕ kh«ng ph¸t hiÖn, ®¬n vÞ thÈm tra, thÈm ®Þnh kh«ng ph¸t hiÖn, c¸c nhµ thÇu riªng rÏ mãng, m¸i ®Òu kh«ng ph¸t hiÖn... vµ ®Õn khi gia c«ng dµn m¸i xong, chuÈn bÞ l¾p kÕt cÊu m¸i, kiÓm tra ®o ®¹c míi biÕt! ViÖc xö lý ®· lµm chËm tiÕn ®é thi c«ng lóc ®ã vµ ®· lµm ph¸t sinh gi¸ trÞ ®¸ng kÓ. Tr¸ch nhiÖm cao nhÊt ®−¬ng nhiªn thuéc vÒ t− vÊn thiÕt kÕ. - PhÇn ch©n vßm (®Çu håi) ®· ®−îc v¸t chÐo, n©ng cao 1,5m ®Ó chèng lùc ®¹p ngang nh−ng cao tr×nh c¸c ®Ønh cét trßn ®· quªn kh«ng ®−îc n©ng cao t−¬ng thÝch. Trong tÊt c¶ c¸c b¶n vÏ thiÕt kÕ, sai sãt nµy còng kh«ng ®−îc ph¸t hiÖn. C¸c cét trßn ®· ®óc xong, míi ph¸t hiÖn vµ t− vÊn thiÕt kÕ ®· tù xö lý b»ng c¸ch kÐo dµi hÖ èng thÐp chèng ®øng cho kÌo, thªm 1,5m n÷a (xem h×nh vÏ)

4

5

6

- Kho¶ng c¸ch (b−íc) cét lµ 18m (tim – tim), trong c¸c b¶n vÏ mãng còng ghi sai (mÐp – mÐp), khi cét cã ∅ = 2m. VÊn ®Ò nµy ®· ®−îc xö lý thùc tÕ, kh«ng ph¸t sinh.

C¸c sai sãt ®−îc thÓ hiÖn trªn h×nh vÏ.

1.4. LËp dù to¸n chi tiÕt kh«ng chÝnh x¸c; phÇn thèng kª thÐp chi tiÕt kh«ng râ rµng. §¬n vÞ thÈm tra, thÈm ®Þnh còng “qua loa”, v× kh«ng lµ nhiÖm vô ®−îc giao nªn kh«ng ph¸t hiÖn. ChØ khi ®−a ra ®Êu thÇu, c¸c nhµ thÇu kiÓm tra, míi ph¸t hiÖn vµ dù to¸n ®· lËp, ®−îc duyÖt “lè” xÊp xØ 2 tû. C¸ch chóng ta x¸c lËp dù to¸n theo ®¬n gi¸ chi tiÕt, kh«ng cßn phï hîp th«ng lÖ khu vùc vµ quèc tÕ, rÊt cÇn ®−îc thay ®æi, v× khã cã thÓ ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c cho c«ng viÖc!

1.5. Do thiÕt kÕ chËm (hîp ®ång trÔ h¬n 20 th¸ng), duyÖt tõng phÇn nªn kh«ng thÓ cã tæng dù to¸n ®−îc duyÖt, theo yªu cÇu cña quy tr×nh ®Çu t− – x©y dùng, nh− vËy ®· vi ph¹m quy tr×nh. C¸c thiÕt kÕ ®· ®−îc lËp cßn thiÕu nhiÒu chi tiÕt, l¹i buéc nhµ thÇu ph¶i lËp b¶n vÏ chi tiÕt (shop drawing) ®Ó t− vÊn vµ chñ ®Çu t− duyÖt sau ®ã, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng võa thiÕt kÕ, võa thi c«ng.

1.6. Hîp ®ång thiÕt kÕ l¹i ghi lµ t− vÊn lËp “thiÕt kÕ thi c«ng”. Danh x−ng nµy ch−a bao giê cã trong ho¹t ®éng t− vÊn x©y dùng, nh−ng c¶ 2 phÝa ®Òu ®· ký. Hå s¬ cña t− vÊn do vËy còng kh«ng hoµn toµn phï hîp quy ®Þnh ®Çu t− – x©y dùng, nh−ng l¹i khã quy tr¸ch nhiÖm cô thÓ. ViÖc Bé X©y dùng ®· ban hµnh th«ng t− 02/2005/TT-BXD vÒ mÉu c¸c hîp ®ång, lµ ®óng lóc.

2. VÒ t− vÊn thÈm tra:

ViÖc quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm vµ n¨ng lùc, tÝnh ®Õn c¶ khi cã LuËt X©y dùng, cña ho¹t ®éng nµy vÉn cßn ch−a râ rµng. ViÖc thÈm tra kh«ng ph¸t hiÖn nh÷ng sai sãt cña t− vÊn thiÕt kÕ ngay tõ ®Çu mµ thÈm tra còng ®· lóng tóng khi ¸p dông nh÷ng tiªu chuÈn thiÕt kÕ ®· lµm cho c«ng tr×nh bÞ trë ng¹i khi thi c«ng.

Bµi häc ë ®©y lµ cÇn kh¼ng ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm, ®Æc biÖt lµ n¨ng lùc ho¹t ®éng cña t− vÊn thÈm tra, nhÊt lµ khi gi¸ trÞ chi phÝ cho c«ng viÖc cßn ®−îc ®Þnh qu¸ thÊp. Tr−êng hîp ý kiÕn t− vÊn thÈm tra hoµn toµn nghÞch víi t− vÊn thiÕt kÕ; c¶ hai phÝa ®Òu b¶o l−u, xö lý ra sao, ch−a ®−îc h−íng dÉn cÆn kÏ. Thùc tÕ, rÊt nhiÒu tr−êng hîp, t− vÊn thiÕt kÕ vµ t− vÊn thÈm tra ®· “biÕt” nhau, nªu chÊt l−îng c«ng viÖc kh«ng cao vµ th−êng dÉn ®Õn sai sãt chuyÒn!

3. Bμi häc vÒ qu¶n lý Nhμ n−íc trong ®Çu t− - x©y dùng:

3.1. Tæng møc ®Çu t− ®−îc phª duyÖt trong dù ¸n lµ thÊp – do thiÕu kinh nghiÖm, nh−ng l¹i chËm ®−îc ®iÒu chØnh. Chi phÝ ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng – nh− ®· tr×nh bµy – còng qu¸ thÊp, l¹i ®−îc thÈm ®Þnh ®¹t, tr×nh phª duyÖt! Trªn c¬ së tæng møc ®Çu t− thÊp, kÕ ho¹ch ®Êu thÇu l¹i ®−îc duyÖt nªn gi¸ gãi thÇu rÊt thÊp.

3.2. Sè l−îng gãi thÇu cña c«ng tr×nh ®· bÞ chia qu¸ nho (17), dÉn ®Õn thêi gian tæ chøc ®Êu thÇu kÐo dµi, bÞ ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn cho t− vÊn hoµn tÊt hå s¬ thiÕt kÕ chËm mµ kh«ng bÞ “b¾t giß” tõ ®Çu. Tiªu chÝ khoa häc ®Ó h−íng dÉn viÖc ph©n chia gãi thÇu vÉn ch−a ban hµnh vµ t×nh tr¹ng ph©n nhá ngµnh nghÒ, trong ®¨ng ký kinh doanh hiÖn nay, dÔ dÉn ®Õn gãi thÇu bÞ chia nhá. ThÝ dô, c«ng viÖc thi c«ng hÖ thèng PCCC hiÖn nay l¹i ®−îc chia thµnh gãi thÇu ®éc lËp, do ®¬n vÞ thi c«ng “chuyªn ngµnh” lµm ! Cã cÇn thiÕt kh«ng?

7

3.3. §· phª duyÖt tõng dù to¸n vµ gi¸ trÞ phª duyÖt l¹i v−ît gi¸ trÞ gãi thÇu, v× gi¸ trÞ cña dù ¸n qu¸ thÊp (®· nªu), khi hå s¬ cña t− vÊn tr×nh kh«ng ®Çy ®ñ, kh«ng kÞp thêi. Thay v× chØ ra v¨n b¶n thÈm ®Þnh thiÕt kÕ tõng phÇn cña c«ng tr×nh, ch¾c ch¾n chñ ®Çu t− ®· kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh ®Êu chän thÇu. Trong quyÕt ®Þnh duyÖt dù to¸n phÇn mãng, cã ghi lµ gi¸ trÞ dù to¸n ®· cao h¬n gi¸ trÞ gãi thÇu trong kÕ ho¹ch ®Êu thÇu phª duyÖt tr−íc ®ã, nh−ng tÊt c¶ c¸c bªn thùc hiÖn quyÕt ®Þnh phª duyÖt ®Òu kh«ng quan t©m! Bµi häc nµy, Thanh tra ChÝnh phñ kÕt luËn lµ cè ý lµm tr¸i!

3.4. §Õn l−ît ®¬n vÞ qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ ®Êu thÇu, khi quyÕt ®Þnh phª duyÖt dù to¸n cña gãi thÇu cao h¬n gi¸ trÞ ®· dù kiÕn, ®óng ra ph¶i tr×nh ®iÒu chØnh dù ¸n ngay, kh«ng cho phÐp thùc hiÖn. §»ng nµy, l¹i c«ng nhËn kÕt qu¶ tróng thÇu!

3.5. Phª duyÖt hå s¬ thiÕt kÕ kü thuËt thi c«ng kh«ng ®óng víi kÕt cÊu ®· x¸c lËp trong dù ¸n ®Çu t− ®−îc duyÖt (vÒ diÖn tÝch sµn thi ®Êu, vËt liÖu mÆt sµn vµ d¹ng kÕt cÊu m¸i). GÇn ®©y, Bé X©y dùng ®· kh¼ng ®Þnh lµ gi¶i ph¸p kÕt cÊu hîp lý vµ Tæng côc ThÓ dôc ThÓ thao cã v¨n b¶n (chËm) kh¼ng ®Þnh viÖc më réng sµn thi ®Êu lµ phï hîp.

3.6. Nh÷ng “rñi ro” nghÒ nghiÖp trong viÖc duyÖt nh÷ng dù to¸n theo ®¬n gi¸ chi tiÕt “hµng ngµy” cña qu¶n lý Nhµ n−íc (vµ s¾p tíi lµ cña chñ ®Çu t−). DuyÖt dù to¸n phÇn m¸i nhµ thi ®Êu “lè” 2 tû, thËt ra kh«ng thÓ thanh to¸n ®−îc – nghÜa lµ kh«ng thÊt tho¸t – theo c¬ chÕ thanh to¸n hiÖn hµnh, nh−ng sai sãt th× ®· râ. Mét lÇn n÷a, xin ®−îc kiÕn nghÞ cÇn ®æi míi quy tr×nh lËp dù to¸n, cho phï hîp th«ng lÖ khu vùc vµ quèc tÕ.

4. VÒ T− vÊn gi¸m s¸t:

4.1. ViÖc §¬n vÞ thiÕt kÕ ®· ký hîp ®ång thÈm tra thiÕt kÕ, nhËn 2 lÇn tiÒn (1 lµ tiÒn Nhµ n−íc, 1 lµ tiÒn t− vÊn thiÕt kÕ). Hai hîp ®ång ®· ký cã néi dung gièng nhau, gi¸ tiÒn kh¸c nhau, ®−îc ký 2 thêi ®iÓm kh¸c nhau, c«ng ty ®· gi¶i tr×nh lµ theo ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ viÖc nµy kh«ng cÊm, kh«ng lµm t¨ng kinh phÝ dù ¸n, c¸c bªn liªn quan còng kh«ng th¾c m¾c. Néi dung thùc tÕ cña 2 hîp ®ång lµ kh¸c nhau nh−ng m·i vÒ sau, khi Thanh tra ChÝnh phñ hoµn tÊt kÕt luËn, t− vÊn thiÕt kÕ míi cã v¨n b¶n x¸c nhËn néi dung nµy!

4.2. VÒ c«ng t¸c t− vÊn gi¸m s¸t:

Cã sai sãt trong c«ng t¸c gi¸m s¸t tr¾c ®¹t mãng (13 mãng phÇn th©n nhµ), cã mãng lÖch tim 0,3m, nh−ng ®· ®−îc ph¸t hiÖn vµ ®· ®−îc c¸c bªn tù kh¾c phôc, kh«ng g©y nguy hiÓm cho viÖc sö dông c«ng tr×nh, kh«ng l·ng phÝ, kh«ng thÊt tho¸t, ®©y lµ lçi chñ quan nghÒ nghiÖp, cÇn tr¸nh. §¬n vÞ gi¸m s¸t ®· cã h×nh thøc kiÓm ®iÓm, xö lý c¸n bé trong c«ng t¸c.

4.3. VÒ c«ng t¸c t− vÊn ®Êu thÇu:

ChÊt l−îng t− vÊn ®Êu thÇu ®¹t yªu cÇu nh−ng kÕt qu¶ ®Êu thÇu ë nhiÒu gãi ®· kh«ng ®−îc c«ng nhËn, dÉn ®Õn ph¶i chµo gi¸ hay tæ chøc ®Êu thÇu l¹i. KÕt luËn thanh tra lµ cã sai sãt trong chuyªn m«n vµ thùc tÕ lµ cã chËm trÔ vÒ thêi gian ®¸nh gi¸ hå s¬ dù thÇu; Së KÕ ho¹ch §Çu t− cã b¸o c¸o ñy ban Nh©n d©n thµnh phè lý do hñy kÕt qu¶ ®Êu thÇu, thùc chÊt lµ do hå s¬ dù thÇu cña c¸c nhµ thÇu kh«ng hîp lÖ, kh«ng ®¹t yªu cÇu mêi thÇu h¬n lµ chÊt l−îng cña

8

c«ng t¸c t− vÊn ®Êu thÇu. Thanh tra ChÝnh phñ l¹i kÕt luËn ®©y lµ chÊt l−îng cña t− vÊn ®Êu thÇu. §Õn thêi ®iÓm nµy, LuËt X©y dùng vµ c¶ dù th¶o LuËt §Êu thÇu vÉn tiÕp tôc ch−a quy ®Þnh râ vÒ n¨ng lùc cña t− vÊn ®Êu thÇu.

4.4. VÊn ®Ò gi÷ l¹i % cao, trong ho¹t ®éng t− vÊn:

Thanh tra ChÝnh phñ cã nªu, nh−ng quy ®Þnh hiÖn hµnh cña Nhµ n−íc ®Òu ch−a cã nh÷ng chuÈn chÊt. ViÖc gi÷ l¹i %, nÕu cã thÊt tho¸t, l·ng phÝ, t− tói, míi lµ vÊn ®Ò (vµ hiÖn ch−a cã c¸ nh©n nµo cña t− vÊn gi¸m s¸t khiÕu n¹i lµ bÞ chÌn, bãc lét!). T− vÊn gi÷ l¹i ®Ó t¨ng vèn, s¾m thiÕt bÞ, t¹o quü phóc lîi... lµ viÖc lµm ®¸ng hoan nghªnh. Do vËy, sai sãt nµy, nªn hiÓu ra sao, chóng t«i còng thÊy lóng tóng!

4.5. T− vÊn gi¸m s¸t (cña chñ ®Çu t−) “kiªm” lu«n t− vÊn kiÓm ®Þnh chÊt l−îng vËt liÖu (cña nhµ thÇu), tøc lµ thùc hiÖn 2 vai ®èi nghÞch nhau, dÉn ®Õn kÕt qu¶ cã thÓ kh«ng ®¸ng tin cËy, kh«ng nªn lµm. NghÞ ®Þnh 209/2004/N§-CP hiÖn ®· quy ®Þnh râ c¸c néi dung nµy, nh−ng thêi ®iÓm tr−íc ®ã, hoµn toµn kh«ng cã v¨n b¶n cÊm thùc hiÖn nh− thÕ!

5. VÊn ®Ò b¸n thÇu:

§©y lµ néi dung bÞ nghiªm cÊm, trong nh÷ng v¨n b¶n ph¸p quy vÒ qu¶n lý ®Êu thÇu ®· ban hµnh. ThÕ nh−ng, ®Þnh nghÜa thÕ nµo lµ b¸n thÇu, thiÕt nghÜ còng cÇn ph¶i lµm cho thËt râ. Cô thÓ:

- Tæng c«ng ty dù thÇu, sau khi tróng thÇu, ký hîp ®ång, l¹i “ñy quyÒn” thùc hiÖn toµn bé c«ng viÖc cho mét c«ng ty, xÝ nghiÖp thµnh viªn, cã ph¶i lµ b¸n thÇu? §iÒu kiÖn ®Ó ph¸n xÐt? HiÖn t¹i, trªn c¶ n−íc, cã rÊt nhiÒu gãi thÇu ®· cã t×nh tr¹ng nµy.

- % gi÷ l¹i khi “ñy quyÒn” nªu trªn, ph¶i cã? Cã khèng chÕ tû lÖ? Kh«ng ®−îc cã? Hoµn toµn ch−a râ rµng.

- ViÖc kho¶n 10 trong x©y dùng, cÇn ph©n biÖt víi b¸n thÇu ra sao?

- C«ng ty Nhµ n−íc, giao mét phÇn viÖc kh¸c cho c«ng ty kh¸c, sau ®Êu thÇu, cã thÓ lµ TNHH, néi dung ra sao, th× bÞ xem lµ b¸n thÇu?

Nh÷ng bµi häc ®· nªu, cã nh÷ng viÖc mang tÝnh kh¸ch quan, do thiÕu nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ cña c¸c v¨n b¶n ph¸p quy nh»m qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ ®Çu t− – x©y dùng, cã nh÷ng viÖc l¹i do chñ quan, do c¬ chÕ, thñ tôc, sai sãt nghÒ nghiÖp cña nh÷ng ®¬n vÞ liªn quan. Mét sè néi dung hiÖn ®· ®−îc LuËt X©y dùng vµ nh÷ng v¨n b¶n liªn quan lµm râ, nh−ng cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cßn bá ngâ. B¸o c¸o xin ®−îc nªu lªn, ®Ó mong r»ng trong ho¹t ®éng nghÒ nghiÖp cña tÊt c¶ chóng ta, c¶ hµnh ch¸nh Nhµ n−íc lÉn doanh nghiÖp, chñ ®Çu t−, cÇn rót kinh nghiÖm ®Ó tr¸nh lÆp l¹i./.

9