Haøi hoøa cho muïc tieâu phaùt trieån laâu beàn

Trong nhöõng thaäp nieân vöøa qua, neàn kinh teá Vieät Nam lieân tuïc giöõ ñöôïc toác ñoä phaùt trieån nhanh, taïo ra thay ñoåi lôùn treân nhieàu maët cuûa xaõ hoäi. Thu nhaäp vaø chaát löôïng cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân ñöôïc naâng cao, tyû leä hoä ngheøo ñaõ giaûm nhanh choùng, boä maët khu vöïc noâng thoân ñaõ thay

da ñoåi thòt, chaát löôïng dòch vuï coâng daàn ñöôïc naâng cao, … Tuy nhieân, ñi ñoâi vôùi nhöõng chuyeån bieán tích cöïc ñoù, coâng nghieäp hoùa, ñoâ thò hoùa, gia taêng daân soá vaø nhu caàu söû duïng taøi nguyeân thieân nhieân cuõng ñang taïo ra nhieàu moái nguy cô ñoái vôùi moâi tröôøng vaø thieân nhieân Vieät Nam.

Taøi nguyeân thieân nhieân vaø ña daïng sinh hoïc cuûa nöôùc ta ñöôïc ñaùnh giaù coù taàm quan

troïng ôû quy moâ toaøn caàu. Caùc heä sinh thaùi töï nhieân nhö soâng hoà, röøng nuùi, ñaát ngaäp nöôùc, raïn san hoâ, … laø nôi truù aån cuûa khoaûng 10% soá löôïng caùc loaøi chim vaø thuù cuûa theá giôùi. Ñaát nöôùc ta cuõng laø nôi coù raát nhieàu loaøi ñoäng thöïc vaät ñaëc höõu chæ toàn taïi duy nhaát taïi Vieät Nam maø khoâng coù ôû nôi naøo khaùc. Theá nhöng hieän taïi coù ñeán khoaûng 700 loaøi ñang bò ñe doïa ôû caáp ñoä quoác gia, 300 loaøi bò ñe doïa ôû caáp ñoä toaøn caàu. Caùc nguoàn lôïi thuûy saûn noäi ñòa vaø ven bôø ñang caïn kieät nhanh choùng. Raát nhieàu loaøi trong soá naøy coù nguy cô tuyeät chuûng ngoaøi töï nhieân trong töông lai gaàn neáu chuùng ta khoâng coù haønh ñoäng baûo toàn kòp thôøi.

Maëc duø ñoä che phuû röøng trong nhöõng naêm vöøa qua ñaõ taêng leân nhanh choùng nhöng dieän tích röøng töï nhieân coøn laïi cuûa chuùng ta khoâng ngöøng giaûm vaø bò phaân chia thaønh nhöõng maûng nhoû, rôøi raïc. Hôn 2/3 dieän tích röøng töï nhieân ñöôïc xeáp trong dieän röøng ngheøo vaø taùi sinh. Caùc khu röøng ngaäp maën bò thay theá bôûi dieän tích maët nöôùc nu-oâi troàng thuûy saûn. Trong hôn 5 thaäp

lieân keát con ngöôøi vaø thieân nhieânBaûn tin noäi boä cuûa Trung taâm Con ngöôøi vaø Thieân nhieân • Soá 1 naêm 2007

3

Giaùo duïc moâi tröôøng traûi nghieäm: Höôùng ñi môùi cho giaùo duïc moâi tröôøng 5

Giaûm aùp löïc leân taøi nguyeân thoâng qua tieáp caän thò tröôøng 8

Tình nguyeän ñeå xaây döïng xaõ hoäi coù traùch nhieäm hôn vôùi moâi tröôøng2

Ngöôøi tieáp löûa cho caùc theá heä baûo toàn ôû Vieät Nam

PanNaturePanNature

Baûn tin noäi boä cuûa Trung taâm Con ngöôøi vaø Thieân nhieânSoá 1 naêm 2007

kyû qua, Vieät Nam ñaõ maát ñi hôn 80% dieän tích röøng ngaäp maën – laù chaén xanh ôû caùc vuøng ven bieån. Nhieàu khu vöïc ñaát ngaäp nöôùc ñaõ bò khai thaùc, chuyeån ñoåi thaønh ñaát noâng nghieäp. Caùc raïn san hoâ nhieät ñôùi quyù giaù bò khai thaùc böøa baõi vaø bò aûnh höôûng nghieâm troïng bôûi oâ nhieãm ven bôø vaø hoaït ñoäng ñaùnh baét thuûy saûn. Haàu heát caùc doøng soâng cuûa chuùng ta ñeàu bò oâ nhieãm do khoâng kieåm soaùt ñöôïc nguoàn thaûi coâng nghieäp vaø sinh hoaït …

Saên baét vaø buoân baùn ñoäng thöïc vaät hoang daõ gia taêng ñe doïa söï sinh toàn cuûa nhieàu loaøi ñang coù nguy cô tuyeät chuûng. Moãi naêm coù haøng nghìn taán ñoäng vaät hoang daõ bò saên baét vaø buoân baùn phuïc vuï nhu caàu tieâu duøng trong nöôùc vaø xuaát khaåu traùi pheùp. ÔÛ nhöõng vuøng röøng töï nhieân chöa ñöôïc quy hoaïch vaøo heä thoáng khu baûo veä, naïn khai thaùc laâm saûn khoâng kieåm soaùt khieán nhieàu loaøi thöïc vaät quyù hieám daàn tuyeät chuûng ngoaøi töï nhieân. Moãi naêm öôùc tính coù khoaûng töø 0,5 ñeán 2 trieäu m3 goã bò khai thaùc traùi pheùp. Theo tính toaùn cuûa caùc nhaø khoa hoïc, möùc khai thaùc ñaõ vöôït quaù giôùi haïn beàn vöõng cho pheùp 70%. Beân caïnh ñoù, nhieàu loaøi laâm saûn ngoaøi goã ñaõ vaø ñang bò khai thaùc kieät queä, ñaëc bieät caùc loaøi phong lan, tueá, caùc loaøi caây höông lieäu, …

Hôn 85% caùc khu baûo toàn vaø vöôøn quoác gia cuûa Vieät Nam naèm ôû nhöõng khu vöïc coù tæ leä ngheøo ñoùi cao. ÔÛ nhöõng nôi naøy, coäng ñoàng ñòa phöông vaãn phaûi phuï thuoäc raát lôùn vaøo nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân ñeå phuïc vuï cho cuoäc soáng thöôøng ngaøy cuûa hoï. Öôùc tính coù khoaûng 25 trieäu ngöôøi ñang phaûi soáng phuï thuoäc vaøo röøng vaø khoaûng 8 trieäu ngöôøi soáng nhôø vaøo nguoàn lôïi thuûy saûn. Ngoaøi ra coøn coù khoaûng 12 trieäu ngöôøi khaùc coi ñaùnh baét thuûy saûn laø moät trong nhöõng nguoàn thu nhaäp chính cuûa hoï. Vieäc baûo toàn taøi nguyeân thieân nhieân vaø ña daïng sinh hoïc roõ raøng coù lieân quan raát lôùn ñeán nhöõng giaûi phaùp taïo sinh keá beàn vöõng cho

Ngöôøi tieáp löûa cho caùc theá heä baûo toàn ôû Vieät NamHình aûnh moät oâng cuï voùc ngöôøi nhoû nhaén treân truyeàn hình troø chuyeän vôùi ñoäc giaû veà caây coû, muoâng thuù, thieân nhieân thaät gaàn guõi vaø cuõng khieán ngöôøi ta khoù ngôø raèng con ngöôøi giaûn dò aáy ñaõ coáng hieán caû cuoäc ñôøi cho khoa hoïc, cho coâng cuoäc baûo toàn thieân nhieân vaø phaùt trieån beàn vöõng cuûa Vieät Nam noùi rieâng vaø caû theá giôùi noùi chung. Vôùi theá heä treû hoâm nay, oâng laø taám göông saùng veà söï coáng hieán vaø taâm huyeát cho moâi tröôøng vaø thieân nhieân Vieät Nam. OÂng chính laø giaùo sö Voõ Quyù.

nhöõng coäng ñoàng ôû khu vöïc noâng thoân, mieàn nuùi, vaø ven bieån.

Cö daân ñoâ thò ñang daàn yù thöùc ñöôïc söùc eùp töø oâ nhieãm moâi tröôøng leân chaát löôïng cuoäc soáng. Theo döï baùo, ñeán naêm 2020, khoaûng 45% daân cö seõ soáng ôû caùc khu vöïc ñoâ thò. Söï phaùt trieån choùng maët cuûa caùc khu ñoâ thò treân khaép caû nöôùc keùo theo nhieàu vaán ñeà veà choã ôû vaø veä sinh moâi tröôøng. Raùc thaûi, oâ nhieãm khoâng khí, oâ nhieãm nöôùc, gia taêng caùc beänh lieân quan ñeán oâ nhieãm moâi tröôøng… seõ laø nhöõng vaán ñeà maø ngöôøi daân thaønh thò ñang vaø seõ phaûi ñoái maët.

Ngoaøi ra, coøn raát nhieàu thaùch thöùc khaùc nhö söï gia taêng löôïng khaùch du lòch, haäu quaû ñeå laïi cuûa chieán tranh leân moâi tröôøng, chaùy röøng, quy hoaïch vaø quaûn lyù moâi tröôøng ôû caáp ñòa phöông, v.v... neáu chuùng ta khoâng coù giaûi phaùp ngay töø baây giôø seõ ñeå laïi haäu quaû khoâng löôøng tröôùc ñöôïc. Coù theå trong giai ñoaïn tröôùc maët, nhöõng haäu quaû naøy chöa ñuû lôùn. Theá nhöng veà laâu daøi, chuùng coù theå laïi laø nhöõng taùc nhaân caûn trôû söï phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi nhö ñaõ töøng xaûy ra ôû caùc nöôùc phaùt trieån.

Hieän taïi, trong töông quan moái quan heä “Kinh teá - Xaõ hoäi – Moâi tröôøng” thì caùn caân ñang leäch veà höôùng phaùt trieån kinh teá. Ñeå höôùng ñeán moät ñaát nöôùc Vieät Nam phaùt trieån beàn vöõng, chuùng ta cuõng caàn quan taâm nhieàu hôn ñeán caùc muïc tieâu baûo veä moâi tröôøng vaø taøi nguyeân thieân nhieân. Söï tham gia cuûa caùc toå chöùc xaõ hoäi vaø cuûa coäng ñoàng vaøo nhöõng noã löïc giuùp ñaát nöôùc phaùt trieån khoâng chæ veà maët kinh teá laø raát quan troïng. Trung taâm Con ngöôøi vaø Thieân nhieân ñöôïc thaønh laäp cuõng nhaèm ñoùng goùp moät phaàn nhoû vaøo vieäc haøi hoøa moái quan heä giöõa con ngöôøi vaø thieân nhieân, giöõa phaùt trieån vaø giöõ gìn nhöõng di saûn thieân nhieân cho nhöõng theá heä mai sau, höôùng ñeán moät xaõ hoäi phaùt trieån beàn vöõng hôn.

2

PanNaturelieân keát con ngöôøi vaø thieân nhieân

GS. Voõ Quyù queâ ôû Haø Tónh. OÂng baét ñaàu söï nghieäp giaùo duïc töø naêm 1949,

traûi qua nhieàu cöông vò giaûng daïy taïi caùc caáp hoïc khaùc nhau vaø sau naøy ñöôïc bieát ñeán vôùi tö caùch moät trong nhöõng ngöôøi saùng laäp khoa sinh hoïc cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Toång hôïp, nay laø Ñaïi hoïc Quoác Gia Haø Noäi. Sau nhieàu naêm nghieân cöùu veà ñoäng vaät, ñaëc bieät laø veà caùc loaøi chim, oâng cuøng caùc ñoàng nghieäp ñaõ thaønh laäp Baûo taøng Ñoäng vaät hoïc cuûa Ñaïi hoïc toång hôïp baáy giôø vaø cho ra maét hai taäp saùch “Danh luïc chim Vieät Nam” (1975) - Boä saùch ñaàu tieân veà ñoäng vaät do chính moät nhaø khoa hoïc Vieät Nam vieát, trong ñoù coù giôùi thieäu veà loaøi gaø loâi Haø Tónh (Lophura hatinhensis) chöa töøng ñöôïc theá giôùi bieát ñeán.

OÂng cuõng ñaõ daøy coâng nghieân cöùu nhieàu maûng khoa hoïc khaùc nhau

3

nhö haäu quaû cuûa chieán tranh ñoái vôùi moâi tröôøng, ña daïng sinh hoïc vaø caùc loaøi coù nguy cô bò tuyeät chuûng, ngöôøi daân trong vaán ñeà khai thaùc taøi nguyeân vaø nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân cho ngöôøi ngheøo. Trong giai ñoaïn 1981-1990, oâng tham gia saùng laäp vaø phuï traùch Chöông trình quoác gia veà baûo veä moâi tröôøng vaø söû duïng hôïp lyù nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân, ñöa ra nhöõng ñeà xuaát chính saùch ñaàu tieân veà phaùt trieån beàn vöõng vaø tham gia soaïn thaûo Chieán löôïc veà baûo toàn quoác gia (1985) vaø Luaät baûo veä moâi tröôøng (1989).

Trong suoát nhöõng naêm qua, oâng ñaõ tham gia ñaøo taïo nhieàu khoaù nghieân cöùu baäc ñaïi hoïc vaø sau ñaïi hoïc, ñöa ra nhöõng caùch tieáp caän môùi trong khoa hoïc baûo toàn giuùp caùc caáp quaûn lyù töø Trung öông ñeán ñòa phöông trieån khai Chieán löôïc veà baûo toàn quoác gia vaø thuùc ñaåy quaù trình Vieät Nam tham gia caùc coâng öôùc quoác teá quan troïng nhö CITES, RAMSAR.

Nhöõng ñoùng goùp cuûa oâng ñoái vôùi söï nghieäp baûo toàn thieân nhieân vaø baûo veä moâi tröôøng ñaõ ñöôïc nhaø nöôùc ghi nhaän baèng vieäc trao taëng cho oâng Huaân chöông Khaùng chieán haïng Ba, Huaân chöông Lao ñoäng haïng Ba, vaø

danh hieäu Nhaø giaùo öu tuù. Beân caïnh ñoù, coäng ñoàng theá giôùi cuõng ñaõ trao taêng cho oâng nhieàu giaûi thöôûng lôùn, trong ñoù coù giaûi thöôûng danh giaù cuûa Quyõ Moâi tröôøng Lieâp Hôïp Quoác: Giaûi thöôûng 500, naêm 1982, daønh cho nhöõng nhaø khoa hoïc coù nhieàu sang kieán vaø coâng lao ñoùng goùp cho coâng taùc baûo toàn thieân nhieân. OÂâng laø nhaø khoa hoïc ñaàu tieân cuûa Vieät Nam vaø laø moät trong hai nhaø khoa hoïc chaâu AÙ ñöôïc nhaän giaûi thöôûng Haønh Tinh Xanh do Ashahi Glass Foundation trao taëng vaøo naêm 2003 - moät giaûi thöôûng ñöôïc ñaùnh giaù töông ñöông vôùi giaûi Noble giaønh cho caùc nhaø khoa hoïc trong lónh vöïc nghieân cöùu vaø baûo veä moâi tröôøng.

Vaø seõ khoâng bao giôø ñuû neáu chæ nhìn vaøo nhöõng thaønh tích maø oâng ñaõ ñaït ñöôïc bôûi loøng taâm huyeát vaø nhöõng coáng hieán cuûa oâng cho ñaát nöôùc, cho nhaân daân vaø coäng ñoàng theá giôùi coøn lôùn lao hôn raát nhieàu. Trong gaàn 60 naêm qua, vôùi vai troø vöøa laø nhaø khoa hoïc vöøa laø nhaø sö phaïm, GS. Voõ Quyù ñaõ truyeàn nhöõng kieán thöùc vaø kinh nghieäm quyù baùu cuûa mình cho nhieàu theá heä nghieân cöùu khoa hoïc treû tieáp böôùc. Vôùi chuùng toâi, oâng chính laø ngöôøi tieáp löûa cho ngaøy mai.

Carl Rogers (1902-1987), moät trong nhöõng nhaø taâm lyù coù aûnh höôûng nhaát cuûa lòch söû hieän ñaïi Hoa Kyø ñaõ töøng ñuùc keát raèng “Chæ coù caùch hoïc döïa treân söï töï khaùm phaù baûn thaân hoaëc töï lónh hoäi thì môùi giuùp con ngöôøi thay ñoåi caên baûn haønh vi cuûa mình. Baûn chaát cuûa noù chính laø söï traûi nghieäm”. Ñaây chính laø trieát lyù giaùo duïc maø Trung taâm Con ngöôøi vaø Thieân nhieân (PanNature) ñang noã löïc giôùi thieäu, aùp duïng vaø phaùt trieån cho caùc chöông trình giaùo duïc vaø truyeàn thoâng moâi tröôøng, baûo toàn thieân nhieân ôû Vieät Nam.

Giaùo duïc moâi tröôøng traûi nghieäm: Höôùng ñi môùi cho giaùo duïc moâi tröôøng

Keå töø ñaàu thaäp nieân 1990 ñeán nay, hoaït ñoäng giaùo duïc moâi tröôøng ôû Vieät Nam ñaõ

ñaõ ñöôïc trieån khai ôû nhieàu tröôøng hoïc, coäng ñoàng thaønh phoá vaø vuøng ñeäm caùc vöôøn quoác gia, khu baûo toàn ôû Vieät Nam. Vôùi quan nieäm vaø caùch tieáp caän truyeàn thoáng – GDMT laø cung caáp thoâng tin vaø naâng cao nhaän thöùc, ñöa ngöôøi hoïc vaøo theá tieáp thu moät caùch thuï ñoäng, caùc döï aùn vaø hoaït ñoäng GDMT döôøng nhö chöa thöïc söï goùp phaàn tích cöïc laøm giaûm thieåu caùc vaán ñeà moâi tröôøng vaø suy thoaùi ña daïng sinh hoïc ôû Vieät Nam ñang coù xu höôùng ngaøy caøng trôû neân nghieâm troïng hôn. Noùi ñuùng hôn, caùch laøm GDMT hieän

GS. Voõ Quyù vaø phu nhaân taïi leã trao giaûi thöôûng Haønh Tinh Xanh ôû Nhaät Baûn, naêm 2003. AÛnh: Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi

Baûn tin noäi boä cuûa Trung taâm Con ngöôøi vaø Thieân nhieânSoá 1 naêm 2007

taïi chöa theå vöôn tôùi ñöôïc caùc muïc tieâu kieán thöùc, nhaän thöùc, thaùi ñoä, kyõ naêng vaø söï tham gia haønh ñoäng.

Caùc döï aùn tích hôïp vaø loàng gheùp GDMT vaøo chöông trình chính khoùa trong nhaø tröôøng phoå thoâng cuõng gaëp nhieàu khoù khaên vaø thaùch thöùc veà naêng löïc, kyõ naêng vaø phöông phaùp thöïc hieän (cuûa giaùo vieân), thôøi gian leân lôùp haïn heïp, xu höôùng giaûm taûi chöông trình, thieáu taøi lieäu toát, thieáu nguoàn löïc hoã trôï, vaø taát nhieân, thieáu caû moâ hình toát ñeå hoïc hoûi. ÔÛ taàm nhìn roäng hôn, GDMT hieän nay chöa taïo ñöôïc höùng thuù vaø ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cuûa ngöôøi hoïc ñeå hoï (hoïc sinh vaø coäng ñoàng) coù theå tham gia moät caùch tích cöïc vaø chuû ñoäng trong vieäc giaûi quyeát caùc vaán ñeà moâi tröôøng. Trong boái caûnh nhö vaäy, PanNature nhaän thaáy caùch tieáp caän GDMT traûi nghieäm laø khaû thi nhaát nhaèm ñaït ñöôïc 05 muïc tieâu cuûa GDMT baèng nhöõng caùch laøm ñôn giaûn, saùng taïo, chuû ñoäng vaø haáp daãn ngöôøi hoïc.

Ñöa hoïc sinh ñeán vôùi thieân nhieân laø moät hình thöùc GDMT traûi nghieäm. Quan saùt cho thaáy caùc nhoùm hoïc sinh raát haøo höùng, naêng ñoäng vaø vui veû vôùi hoaït ñoäng xem chim ôû baõi boài ven soâng, tìm hieåu caùc loaøi caây, coân truøng treân caùc tuyeán thieân nhieân ôû trong röøng, laøm thí nghieäm tìm hieåu chaát löôïng nöôùc baèng boä thöû (test kits) hay taäp gheùp caây trong vöôøn öôm. Ngöôøi daân thöôøng nhieät tình chia seû vaø trình dieãn nhieàu kyõ naêng vaø hieåu bieát veà quaûn lyù vaø söû duïng caây röøng vaø thuù röøng khi hoï thöïc söï ôû trong röøng. Ñaây chính laø nhöõng giaù trò ñích thöïc cuûa vieäc hoïc taäp maø ngöôøi hoïc laø nhöõng chuû theå traûi nghieäm. Veà baûn chaát, GDMT traûi nghieäm laø quaù trình hoïc taäp qua traûi nghieäm cuûa chính ngöôøi hoïc, döïa treân caùc hoaït ñoäng coù höôùng daãn vaø phaûn hoài, töø ñoù kinh nghieäm cuûa ngöôøi hoïc ñöôïc tích luõy vaø phaûn aùnh thoâng qua nhöõng kieán thöùc, hieåu bieát, kyõ naêng vaø haønh ñoäng môùi maø hoï tieáp thu ñöôïc.

GDMT traûi nghieäm laø moät hình thöùc giaùo duïc TRONG moâi tröôøng, laáy ngöôøi hoïc laøm trung taâm, thöôøng ñoái

laäp vôùi hình thöùc hoïc taäp truyeàn thoáng (laáy ngöôøi daïy laøm trung taâm). Caùc moâ hình giaùo duïc traûi nghieäm coù tính tuaàn hoaøn vôùi 3 hoaëc 4 giai ñoaïn cô baûn: Kinh ng-hieäm (ñaõ coù) – Quan saùt vaø Phaûn hoài kinh nghieäm (hình thaønh khaùi nieäm) – Thöû nghieäm chuû ñoäng (tình huoáng môùi). GDMT traûi nghieäm laø caùch tieáp caän hieäu quaû ñònh höôùng haønh ñoäng vaø giaûi quyeát caùc vaán ñeà moâi tröôøng thöïc teá.

GDMT traûi nghieäm luoân khuyeán khích ngöôøi hoïc söû duïng nhieàu giaùc quan, phoái hôïp nhieàu phöông phaùp hoïc taäp khaùc nhau, luoân ôû traïng thaùi vaän ñoäng, khoâng khí hoïc taäp vui veû vaø thích thuù, giaûi toûa söùc yø, döïa treân khaû naêng cuûa ngöôøi hoïc nhöng luoân taïo ra “thaùch thöùc” ñeå haáp daãn hoï boäc loä caùc ñieåm maïnh cuûa baûn thaân. Do khoâng coù söï aùp ñaët (cuûa giaùo vieân, ngöôøi höôùng daãn) trong quaù trình traûi nghieäm neân GDMT traûi nghieäm taïo cho ngöôøi hoïc, nhaát laø caùc em hoïc sinh, söï töï tin, chuû ñoäng vaø tích cöïc ñeå deã daøng lónh hoäi thoâng tin, kieán thöùc vaø kyõ naêng (quan saùt, phaân tích, trình baøy, laøm vieäc nhoùm,…). Khoâng coù gì toát hôn ñeå “daïy” hoïc sinh veà baûo toàn caùc loaøi chim di cö vaø heä sinh thaùi ñaát ngaäp nöôùc baèng caùch ñöa caùc em ñeán “traûi nghieäm” ôû Vöôøn quoác gia Xuaân Thuûy hay Baøu Saáu (VQG Caùt Tieân) vôùi oáng nhoøm, leàu baït, maùy aûnh, soå ghi cheùp vaø moät chöông trình caùc hoaït ñoäng khaùm phaù thieân thieân ñöôïc thieát keá sinh ñoäng. Hoïc sinh, ngöôøi lôùn seõ töï “ñieàu tra” ñöôïc caùc vaán ñeà moâi tröôøng vaø “ñeà xuaát” ñöôïc caùc giaûi phaùp döïa treân tìm hieåu cuûa hoï veà heä thoáng xaõ hoäi, sinh thaùi vaø sinh hoïc maø tröôùc ñaây ngöôøi daïy töôûng nhö raát phöùc taïp.

Söï tham gia tích cöïc vaø chuû ñoäng cuûa ngöôøi hoïc, hoïc taäp theo nhoùm laø nhöõng yeâu caàu quan troïng cuûa GDMT traûi nghieäm. Nhöõng kinh nghieäm tích cöïc maø ngöôøi hoïc lónh hoäi ñöôïc coù tính quyeát ñònh ñoái vôùi

söï hình thaønh yù thöùc vaø moái quan taâm ñeán moâi tröôøng vaø caùc vaán ñeà moâi tröôøng, cuøng vôùi kyõ naêng vaø cô hoäi tham gia ñeå thuùc ñaåy hoï coù haønh ñoäng baûo veä moâi tröôøng. Kieán thöùc vaø thoâng tin chæ laø ñieàu kieän caàn chöù ít khi giuùp ngöôøi hoïc thay ñoåi haønh vi nhö laâu nay caùc chöông trình GDMT thöôøng quan nieäm.

Coù theå GDMT traûi nghieäm khoâng phaûi laø caùch tieáp caän môùi ôû Vieät Nam khi caùc chuyeán tham quan daõ ngoaïi vaãn ñöôïc ñöa vaøo trong caùc hoaït ñoäng GDMT. Vaán ñeà quan troïng laø phaûi bieát tìm ra caùc caùch laøm môùi, ña daïng hôn, haáp daãn hôn, gaàn guõi vôùi thieân nhieân vaø cuoäc soáng hôn, vaø phaûi phuø hôïp vôùi taâm lyù löùa tuoåi vaø nhu caàu cuûa ngöôøi hoïc. Vöôøn tröôøng, saân tröôøng, ñöôøng phoá, hoà caù, doøng suoái, bôø soâng, trung taâm du khaùch, vöôøn quoác gia hay thaäm chí moät thaân caây muïc beân haøng raøo ñeàu coù theå trôû thaønh ñoái töôïng cho ngöôøi hoïc traûi nghieäm veà moâi tröôøng. Bí quyeát naøy naèm ôû chính giaùo vieân vaø ngöôøi höôùng daãn neáu hoï bieát thieát keá baøi hoïc hay hoaït ñoäng moät caùch coù muïc ñích. Xin haõy baét ñaàu (chöù khoâng phaûi keát thuùc) cho GDMT traûi nghieäm baèng ñoaïn trích döôùi ñaây:

“Trong coâng taùc giaùo duïc, chuùng ta chæ thaønh coâng khi khôi gôïi ñöôïc söï thích thuù cuûa hoïc sinh, ñaùnh thöùc ñöôïc loøng nhieät tình cuûa caùc em, thuùc ñaåy ñöôïc tính ham hieåu bieát cuûa caùc em, taïo döïng nhöõng caûm xuùc toát ñeïp vaø thoåi buøng leân khaû naêng saùng taïo cuûa caùc em” (Giaùo sö Julius S. Miller, 1909 – 1987).

4

PanNaturelieân keát con ngöôøi vaø thieân nhieân

Giaûm aùp löïc leân taøi nguyeân thoâng qua tieáp caän thò tröôøng

Khu baûo toàn thieân nhieân Hang Kia- Paø Coø

Khu baûo toàn thieân nhieân Hang Kia - Paø Coø naèm treân ñòa phaän caùc xaõ Paø Coø, Hang

Kia, Taân Sôn, Bao La, Cun Pheo vaø Pieàng Veá, huyeän Mai Chaâu, tænh Hoøa Bình, tieáp giaùp vôùi caùc tænh Thanh Hoùa vaø Sôn La. Toång dieän tích cuûa Khu baûo toàn laø 7.091 hecta thuoäc moät phaàn cuûa daûi daõy nuùi ñaù voâi keùo daøi theo höôùng Ñoâng Nam töø cao nguyeân Sôn La ñeán vöôøn Quoác gia Cuùc Phöông. Ñòa hình nuùi cao, giaûm daàn veà phía Ñoâng, ñoä cao trung bình treân 500 meùt sô vôùi möïc nöôùc bieån, vôùi ñænh nuùi cao nhaát 1.536 naèm ôû phía Taây Baéc khu baûo toàn.

Möùc ñoä ña daïng sinh hoïc cuûa Khu baûo toàn töông ñoái cao, vôùi 1.042 loaøi thöïc vaät baäc cao coù maïch, 47 loaøi thuù lôùn, 44 loaøi chim, 43 loaøi boø saùt vaø 26 loaøi löôõng cö ñaõ ñöôïc ghi nhaän. Nhieàu trong soá caùc loaøi treân ñaõ ñöôïc lieät keâ vaøo nhoùm caùc loaøi coù taàm quan troïng kinh teá vaø coù giaù trò baûo toàn, goàm khoaûng 30 loaøi thöïc vaät (nhö: pô mu, tueá nuùi ñaù, sam haïch ñoû, thoâng tre laù ngaén, thoâng Paø Coø), 15 loaøi thuù, 5 loaøi chim vaø 22 loaøi boø saùt vaø löôõng cö.

Hieän nay, coù khoaûng treân 10.000 ngöôøi ñang sinh soáng taïi caùc thung luõng trong vaø xung quanh khu baûo toàn, chuû yeáu laø ngöôøi daân toäc thieåu soá H’Moâng, Thaùi, Dao vaø Möôøng, taïo

neân moät vuøng ña daïng veà vaên hoùa vaø phong tuïc taäp quaùn. Hai xaõ Hang Kia vaø Paø Coø, naèm trong vuøng loõi cuûa khu baûo toàn, laø nôi duy nhaát cuûa tænh Hoøa Bình coù coäng ñoàng ngöôøi H’Moâng. Trong khi ñoù,

ngöôøi Thaùi vaø ngöôøi Dao chieám ña soá trong coäng ñoàng daân cö ôû caùc xaõ Bao La, Taân Sôn, Pieàng Veá, Cun Pheo, thuoäc phaân khu phuïc hoài sinh thaùi vaø vuøng ñeäm cuûa khu baûo toàn. Caùc hoaït ñoäng cuûa coäng ñoàng daân cö nôi ñaây coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán taøi nguyeân röøng trong khu baûo toàn thieân nhieân Hang Kia - Paø Coø.

AÙp löïc töø caùc hoaït ñoäng sinh keá

Sau 2 naêm thöïc hieän Nghò quyeát 06/CP cuûa Chính phuû ngaøy 29 thaùng 01 naêm 1993 veà Taêng

cöôøng chæ ñaïo coâng taùc phoøng vaø kieåm soaùt ma tuyù, ngöôøi daân hai xaõ Hang Kia, Paø Coø ñaõ xoaù boû ñöôïc treân 487 ha caây thuoác phieän. Hoï ñaõ ñöôïc nhaø nöôùc hoã trôï troàng caùc gioáng caây aên quaû vaø caùc gioáng caây löông thöïc môùi nhö maän haäu, ñaøo Phaùp, hoàng gioøn, hoàng Thaïch Thaát, ngoâ lai vaø caùc gioáng luùa nöông môùi. Tuy vaäy, nhöõng saûn phaåm naøy cuõng chöa ñöa laïi nguoàn thu nhaäp cho ngöôøi daân ñòa phöông vì ñang thieáu moät chieán löôïc quaûng caùo, giôùi thieäu moät caùch heä thoáng ra thò tröôøng.

Coäng ñoàng ngöôøi H’Moâng coù taäp quaùn troàng luùa nöông, ngoâ vaø saén treân caùc trieàn nuùi theo loái ñoát nöông phaùt raãy, theo phöông thöùc quaûng canh vaø khoâng duøng phaân boùn. Ñaây laø phöông thöùc khai thaùc ñoä phì nhieâu töï nhieân do röøng tröôùc ñoù ñeå

laïi. Vôùi kieåu canh taùc naøy ñaõ laøm lôùp ñaát maët nhanh choùng bò röûa troâi chæ sau 2-3 vuï, ñaát trôû neân caèn coãi vaø caây troàng khoâng cho thu hoaïch. Vì vaäy, hoï laïi phaûi phaù röøng, chuyeån raãy ñeå canh taùc. Ngöôøi Dao ñaõ töøng coù moät lôïi theá trong ñònh höôùng thò tröôøng nhöng vì thieáu ñoäng cô thu nhaäp ñaõ khoâng khuyeán khích ñöôïc ngöôøi daân ñòa phöông duy trì caùc caây troàng vaø caùc loaïi hoa quaû baûn ñòa cuûa hoï. Vì theá, sinh keá cuûa hoï laïi phuï thuoäc nhieàu vaøo taøi nguyeân röøng vaø canh taùc khoâng beàn vöõng baèng vieäc phaùt röøng laøm nöông raãy, laøm aûnh höôûng raát lôùn ñeán coâng taùc baûo toàn taøi nguyeân thieân nhieân trong vuøng.

Thò tröôøng: Ñoäng löïc cho saûn xuaát beàn vöõng

Ñieàu kieän kinh teá cuûa ngöôøi daân trong nöôùc ngaøy caøng ñöôïc caûi thieän, vaán ñeà veä

sinh vaø an toaøn thöïc phaåm ngaøy caøng ñöôïc quan taâm hôn. Caùc sieâu thò taïi caùc thaønh phoá lôùn chính laø nôi ñöôïc ngöôøi tieâu duøng ñaët nieàm tin söû duïng caùc maët haøng noâng saûn vaø thöïc phaåm saïch.

Hieän nay, phaàn lôùn rau quaû vaø caùc saûn phaåm noâng saûn khaùc trong caùc sieâu thò taïi Haø Noäi laø do caùc hôïp xaõ rau an toaøn khu vöïc ven ñoâ nhö Vaân Noäi, Vaân Trì, Duyeân Haø hoaëc caùc coâng ty khaùc cung caáp. Tuy vaäy, caùc saûn phaåm ñöôïc cung caáp khoâng chæ ñoøi hoûi söï ña daïng veà chuûng loaïi, coù tính lieân tuïc maø coøn yeâu caàu veà chaát löôïng saûn phaåm cao. Vôùi nhöõng yeâu caàu ñoù, ngoaøi vieäc saûn xuaát tröïc tieáp, caùc hôïp taùc xaõ saûn xuaát rau vaø noâng saûn naøy phaûi keát hôïp vôùi nhöõng vuøng khaùc ñeå cung öùng caùc saûn phaåm maø hoï khoâng coù khaû naêng saûn xuaát. Ñaây seõ laø cô hoäi ñeå saûn phaåm laøm ra cuûa ngöôøi ngöôøi noâng daân taïi caùc vuøng laân caän coù thò tröôøng tieâu thuï, ñoàng thôøi seõ laø ñoäng löïc cho ngöôøi noâng daân höôùng tôùi

5

Baûn tin noäi boä cuûa Trung taâm Con ngöôøi vaø Thieân nhieânSoá 1 naêm 2007

caùc phöông thöùc canh taùc, chaêm boùn beàn vöõng khoâng söû duïng hoùa chaát, khoâng coù haïi cho söùc khoûe ngöôøi tieâu duøng vaø moâi tröôøng.

Ruùt ngaén khoaûng caùch giöõa thò tröôøng vaø coäng ñoàng

Vuøng Hang Kia - Paø Coø coù khí haäu oân hoøa vaø ñaát ñai phuø hôïp vôùi raát nhieàu gioáng caây

troàng aù nhieät ñôùi. Nguõ coác, hoa quaû, rau vaø caùc saûn phaåm gia suùc, gia caàm ôû vuøng naøy raát noåi tieáng veà chaát löôïng vaø höông vò, ñaëc bieät laø caùc saûn phaåm ñeàu ñöôïc troàng vaø chaêm boùn khoâng baèng hoùa chaát. Ngoaøi ra, vò trí ñòa lyù cuûa vuøng khoâng caùch xa Haø Noäi, chæ vaøo khoaûng 3 ñeán 4 tieáng ñi oâ toâ. Ñaây laø moät lôïi theá ñeå caùc saûn phaåm cuûa ñòa phöông tieáp caän ñöôïc vôùi moät thò tröôøng lôùn. Tuy vaäy, hieän nay nhöõng saûn phaàm hoï saûn xuaát ra vaãn chöa coù maët ôû thò

6

Trong thôøi ñaïi buøng noå thoâng tin hieän nay, vieäc ra ñôøi moät trang web môùi haàu nhö ít ñöôïc moïi ngöôøi quan taâm bôûi chæ caàn moät cuù “click” vaøo coâng cuï tìm kieám ai ñoù coù theå coù ngay laäp töùc haøng chuïc, thaäm chí haøng traêm trang thoâng tin ñaùp öùng nhu caàu hieän ra tröôùc maét. Tuy nhieân, ñoái vôùi nhöõng ngöôøi yeâu meán thieân nhieân vaø quan taâm ñeán caùc vaán ñeà moâi tröôøng Vieät Nam, hoï khoâng deã daøng vaø khoâng coù nhieàu löïa choïn khi tìm kieám treân

Internet nhöõng thoâng tin mình caàn ñoàng thôøi ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu: caäp nhaät,

phong phuù vaø ñaùng tin caäy.

Noùi nhö vaäy khoâng phaûi ñeå phuû nhaän vai troø tích cöïc cuûa baùo chí ñieän töû hieän

nay trong vieäc ñöa caùc thoâng tin veà moâi tröôøng ñeán vôùi coâng chuùng bôûi chæ trong vaøi naêm gaàn ñaây, taàn suaát caùc phoùng söï, tin töùc, nghieân cöùu veà moâi tröôøng vaø thieân nhieân Vieät Nam treân Internet ñaõ trôû neân ngaøy caøng nhieàu song nhöõng thoâng tin aáy coøn raûi raùc, taûn maïn vaø trong khía caïnh naøo ñoù coøn thieáu söï coá vaán cuûa caùc nhaø khoa hoïc.

Goùp moät phaàn coâng söùc nhaèm ñaåy maïnh coâng taùc truyeàn thoâng veà moâi tröôøng ôû Vieät Nam. Trung taâm Con ngöôøi vaø Thieân nhieân ñang naâng caáp vaø saép tôùi seõ cho ra maét trang tin ñieän töû ThienNhien.Net. Ñaây seõ laø moät nguoàn cô sôû döõ lieäu tham khaûo daønh cho giôùi tri thöùc vaø ñoâng ñaûo coâng chuùng veà caùc vaán ñeà thieân nhieân - moâi tröôøng - con ngöôøi Vieät Nam.

ThienNhien.Net: Vì sao nhoû trong daûi Ngaân Haø

tröôøng tieàm naêng naøy. Cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân vaãn phaûi phuï thuoäc nhieàu vaøo taøi nguyeân röøng gaây aùp löïc cho coâng taùc baûo toàn thieân nhieân.

Vaán ñeà caáp thieát ñöôïc ñaët ra cho vuøng Hang Kia - Paø Coø cuõng nhö caùc vuøng nuùi khaùc ôû Vieät Nam laø phaûi hieåu ñöôïc ñaâu laø nguyeân nhaân saâu xa laøm cho haøng noâng saûn cuûa vuøng naøy chöa tieáp caän ñöôïc vôùi thò tröôøng. Vôùi caùch nhìn nhaän naøy, Pan-Nature ñang trieån khai caùc nghieân cöùu veà thöïc traïng, veà moái lieân heä, aûnh höôûng giöõa caùc yeáu toá saûn xuaát, cheá bieán, trung chuyeån, nhu caàu thò tröôøng cuõng vaên hoùa saûn xuaát vaø tieâu duøng ñeå tìm ra bieän phaùp höõu hieäu, taïo ra caàu noái cho noâng saûn vuøng Hang Kia - Paø Coø vôùi thò tröôøng tieâu thuï. Moät maët vöøa ñaûm baûo ngöôøi daân vaãn soáng ñöôïc treân maûnh ñaát cuûa mình cuøng vôùi caùc saûn phaåm phuø hôïp vôùi ñieàu kieän khí haäu ñaát ñai. Trong khi ñoù, vaãn baûo toàn ña daïng sinh hoïc, baûo veä nguyeân veïn dieän

tích röøng hieän coù vaø phaùt trieån theâm voán röøng trong töông lai trong vaø xung quanh khu baûo toàn.

Maët khaùc, Vieät Nam ñaõ laø thaønh vieân chính thöùc cuûa Toå chöùc Thöông maïi Theá giôùi (WTO), caùc doanh nghieäp saûn xuaát vaø kinh doanh ôû trong nöôùc seõ nhaän thöùc toát hôn veà traùch nhieäm vôùi xaõ hoäi vaø moâi tröôøng. Seõ coù theâm nhieàu doanh nghieäp quan taâm ñeán vieäc caûi thieän ñieàu kieän laøm vieäc vaø ñôøi soáng cho ngöôøi lao ñoäng, baûo veä moâi tröôøng, hoã trôï coäng ñoàng vaø ñoùng goùp vaøo quaù trình phaùt trieàn kinh teá theo höôùng phaùt trieån beàn vöõng phuø hôïp vôùi caùc muïc tieâu phaùt trieån thieân nieân kyû.

Keát quaû töø nhöõng nghieân cöùu cuûa PanNature seõ laø tieàn ñeà ñeå xaây döïng döï aùn hoã trôï coäng ñoàng ñòa phöông taïi vuøng ñeäm KBT Hang Kia - Paø Coø naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng vaø giaûm thieåu aùp löïc leân taøi nguyeân thieân nhieân.

PanNaturelieân keát con ngöôøi vaø thieân nhieân 7

Ngaøy 23 vaø 24/12/2006, Pan-Nature ñaõ toå chöùc Hoäi thaûo laäp Keá hoaïch chieán löôïc hoaït ñoäng giai ñoaïn 2007 – 2010 taïi phoøng hoïp khaùch saïn Vöôøn Thuû ñoâ (Haø Noäi). Hoäi thaûo nhaèm ñaùnh giaù laïi hoaït ñoäng cuûa PanNature trong hôn moät naêm chính thöùc hoaït ñoäng vaø ñeà ra chieán löôïc hoaït ñoäng cuûa Trung taâm trong caùc naêm tieáp theo.

Tham döï hoäi thaûo coù caùc chuyeân gia vaø coá vaán ñeán töø nhieàu cô quan, toå chöùc hoaït

ñoäng trong lónh vöïc baûo veä thieân nhieân – moâi tröôøng, goàm: Tieán só Leâ Troïng Cuùc (ÑHQG Haø Noäi), Tieán só Nguyeãn Cöû (Vieän Sinh thaùi vaø Taøi nguyeân sinh vaät), KS Vuõ Vaên Duõng (chuyeân gia baûo toàn thieân nhieân, Vieän Ñieàu tra vaø Quy hoaïch Röøng), Tieán só Nguyeãn Xuaân Ñaëng (Vieän

Xaây döïng khung chieán löôïc hoaït ñoäng töø 2007 - 2010

Sinh thaùi vaø Taøi nguyeân sinh vaät), oâng Nguyeãn Vuõ Khoâi (toå chöùc Wild-life at Risk), oâng Mark E. Grindley (toå chöùc IUCN) vaø oâng Nguyeãn Ñöùc Tuù (toå chöùc BirdLife International). Trong ngaøy laøm vieäc ñaàu tieân, Pan-Nature ñaõ laéng nghe vaø thu thaäp yù kieán, khuyeán nghò töø caùc chuyeân gia vaø coá vaán ñeå ñieàu chænh höôùng hoaït ñoäng cho phuø hôïp vôùi tình

hình chung vaø ñoùng goùp cho coâng taùc baûo toàn thieân nhieân, phaùt trieån beàn vöõng cuûa Vieät Nam.

Ngaøy 24/12, döïa treân yù kieán cuûa caùc chuyeân gia vaø coá vaán, caùc caùn boä vaø nhaân vieân trong Pan Nature ñaõ cuøng nhau thaûo luaän, ñöa ra yù töôûng döï aùn vaø xaây döïng keá hoaïch hoaït ñoäng cho giai ñoaïn 2007 - 2010.

Keát thuùc buoåi hoäi thaûo, laõnh ñaïo trung taâm ñaõ toång hôïp keát quaû cuûa hai ngaøy laøm vieäc vaø thoáng nhaát chieán löôïc hoaït ñoäng giai ñoaïn 2007-2010. Ñaây laø cô sôû ñeå Pan-Nature löïa choïn vaø thöïc hieän caùc döï aùn cuï theå, ñaûm baûo Trung taâm hoaït ñoäng ñuùng höôùng vaø ñoùng goùp tích cöïc vaøo coâng taùc baûo toàn thieân nhieân – moâi tröôøng trong nhöõng naêm tieáp theo.

Baûn tin noäi boä cuûa Trung taâm Con ngöôøi vaø Thieân nhieânSoá 1 naêm 2007

Hoaït ñoäng tình nguyeän laø bieåu hieän cuûa moät neàn vaên hoùa traùch nhieäm trong ñoù caùc caù nhaân theå hieän yù muoán phuïng söï cho nhöõng muïc tieâu lôùn cuûa xaõ hoäi baèng coâng söùc vaø taøi naêng cuûa mình khoâng vì muïc ñích caù nhaân. PanNature tin töôûng raèng moâi tröôøng vaø taøi nguyeân thieân nhieân cuûa ñaát nöôùc coù theå ñöôïc giöõ gìn, baûo veä toát hôn vôùi söï tham gia cuûa löïc löôïng tình nguyeän, ñaëc bieät laø theá heä treû.

Dieãn ñaøn trao ñoåi vaø chia seû thoâng tin tình nguyeän moâi tröôøng qua email do PanNature quaûn lyù: http://groups.google.com/group/tinhn-guyen. Ñeå tham gia, coù theå ñaêng kyù tröïc tieáp töø ñòa chæ treân hoaëc email: projects@nature.org.vn

Dieãn ñaøn trao ñoåi thoâng tin Ean-dM: http://groups.yahoo.com/group/EandM. Ñeå tham gia, coù theå ñaêng kyù tröïc tieáp töø ñòa chæ treân hoaëc göûi email ñeán: EandM-subscribe@yahoogroups.com

Hoã trôï hoaït ñoäng tình nguyeän

Hoã trôï caùc hoaït ñoäng tình nguyeän cuõng laø moät trong nhöõng chöông trình troïng

taâm trong chieán löôïc hoaït ñoäng cuûa PanNature. Vôùi söï taøi trôï cuûa Quyõ Moâi tröôøng Sida, PanNature ñang tieán haønh xaây döïng caùc chöông trình nhaèm hoã trôï caùc toå chöùc tình nguyeän trong vieäc phaùt trieån toå chöùc, thieát keá hoaït ñoäng, thöïc hieän caùc hoaït ñoäng baûo veä moâi tröôøng taïi ñòa phöông. Trong naêm 2007, PanNature seõ toå chöùc moät soá chöông trình taäp huaán vaø huaán luyeän kyõ naêng cho caùc nhoùm, toå chöùc tình nguyeän ôû caû ba mieàn cuûa ñaát nöôùc. Beân caïnh ñoù, moät soá nhoùm tình nguyeän seõ ñöôïc PanNa-ture löïa choïn vaø hoã trôï thöïc hieän caùc hoaït ñoäng nhoû veà truyeàn thoâng vaø naâng cao nhaän thöùc coäng ñoàng veà caùc vaán ñeà moâi tröôøng.

Taïo ñieàu kieän cho tình nguyeän vieân tham gia

Moät trong nhöõng caùch ñeå xaây döïng vaên hoùa tình nguyeän trong giôùi treû

chính laø taïo ñieàu kieän cho tình nguyeän vieân tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng thöïc teá cuûa chính toå chöùc mình. PanNature ñang laø moät trong soá ít nhöõng toå chöùc phi chính phuû Vieät Nam coù caùc chöông trình söû duïng tình nguyeän vieân trong caùc hoaït ñoäng cuûa mình.

Tình nguyeän ñeå xaây döïng xaõ hoäi coù traùch nhieäm hôn vôùi moâi tröôøng

Hieän taïi, PanNature ñang coù 79 ngöôøi ñaêng kyù tình nguyeän tham gia dòch thuaät cho trang thoâng tin “Con ngöôøi vaø Thieân nhieân” Thi-enNhien.Net. Raát nhieàu taøi lieäu, baøi vieát veà moâi tröôøng, taøi nguyeân, baûo toàn thieân nhieân coù giaù trò ñaõ ñöôïc caùc tình nguyeän vieân dòch vaø ñöôïc ñaêng leân treân trang thoâng tin cuûa PanNature. Nhöõng ñoùng goùp naøy laø raát quyù giaù, goùp phaàn caäp nhaät nhöõng thoâng tin môùi, coù giaù trò cho ñoäc giaû.

Beân caïnh caùc hoaït ñoäng tình nguyeän thöôøng xuyeân, PanNature coøn nhaän ñöôïc söï hoã trôï nhieät tình cuûa caùc tình nguyeän vieân treû trong caùc hoaït ñoäng cuï theå. Trong khuoân khoå hoaït ñoäng nghieân cöùu cuûa döï aùn tieáp caän thò tröôøng cho caùc saûn phaåm noâng laâm saûn ôû vuøng ñeäm Hang Kia – Paø Coø, ñaõ coù 21 baïn sinh vieân tham gia hoã trôï coâng taùc thu thaäp soá lieäu. Sau hoaït ñoäng naøy, nhieàu tình nguyeän vieân ñaõ ñaêng kyù ñeå tieáp tuïc tham gia caùc hoaït ñoäng khaùc cuûa PanNature.

Xaây döïng maïng löôùi

Ñeå xaây döïng maïng löôùi lieân keát caùc nhoùm tình nguyeän moâi tröôøng treân toaøn quoác,

PanNature ñaõ thieát laäp maïng chia seû vaø trao ñoåi thoâng tin qua thö ñieän töû vôùi söï tham gia cuûa hôn 100 thaønh vieân. Dieãn ñaøn chia seû thoâng tin naøy ñang phaùt huy taùc duïng vaø thu huùt theâm ñöôïc nhieàu caùc baïn tình nguyeän vieân treân phaïm vi toaøn quoác tham gia.

PanNature cuõng ñaõ hoã trôï moät soá laõnh ñaïo caùc nhoùm tình nguyeän thieát laäp vaø quaûn trò moät Dieãn ñaøn chuyeân moân veà moâi tröôøng (EandM: Environment and More) döïa treân heä thoáng thö ñieän töû nhaèm hoã trôï, trao ñoåi vaø cung caáp thoâng tin cho nhöõng ngöôøi quan taâm veà moâi tröôøng. Hieän nay, dieãn ñaøn ñang coù gaàn 200 thaønh vieân bao goàm caû hoïc sinh, sinh vieân, nghieân cöùu sinh trong vaø ngoaøi nöôùc, caùc chuyeân gia trong lónh vöïc moâi tröôøng vaø baûo toàn thieân nhieân ñang laøm vieäc ôû caùc toå chöùc phi chính phuû Vieät nam vaø quoác teá vaø caû caùc cô quan chính phuû.

Hieän nay, PanNature ñang caàn tuyeån caùc tình nguyeän vieân tham gia vieát baøi vaø dòch thuaät cho trang thoâng tin “Con ngöôøi vaø Thieân nhieân” (www.thiennhien.net). Chi tieát xin lieân heä:

Chò Kim Thu HaøEmail: bandoc@nature.org.vn ÑT: (04) 556 4001, soá maùy leû 104;Hoøm thö 612, Böu ñieän Haø Noäi

8

PanNaturelieân keát con ngöôøi vaø thieân nhieân 9

Phaùt trieån nguoàn tö lieäu cho baûo toàn thieân nhieân

Vôùi muïc ñích hoã trôï vaø khuyeán khích nhieàu ñoái töôïng tham gia vaøo coâng

taùc baûo toàn thieân nhieân thoâng qua vieäc quaûng baù thoâng tin, giaù trò vaø veû ñeïp veà taøi nguyeân thieân nhieân hoang daõ cuûa vieät Nam cho roäng raõi coâng chuùng, PanNature ñaõ phoái hôïp vôùi Ngheä só nhieáp aûnh Minh Loäc bieân soan cuoán saùch aûnh “Seáu ñaàu ñoû - Bieåu töôïng hoøa bình”. Khoaûng gaàn treân 70 böùc aûnh ñeïp veà seáu ñaàu ñoû seáu ñaàu ñoû (Grus antigone sharpii), laø keát quaû lao ñoäng ngheä thuaät mieät maøi cuûa Minh Loäc treân 10 naêm, ñöôïc söû duïng ñeå minh hoïa veû ñeïp, moái quan heä giöõa seáu vaø con ngöôøi ôû Vieät Nam cuõng nhö caùc hoaït ñoäng coù chu kyø cuûa loaøi moät caùch sinh ñoäng. Ñaây laø cuoán saùch aûnh ñaàu tieân taäp trung giôùi thieäu veà moät loaøi ñoäng vaät ñang ñoái maët vôùi nguy cô tuyeät chuûng cuûa Vieät Nam.

Trong coâng taùc giaùo duïc vaø truyeàn thoâng moâi tröôøng, PanNature luoân luoân tìm kieám vaø ñoåi môùi caùch thöïc hieän vôùi mong muoán goùp phaàn truyeàn taûi thoâng tin veà moâi tröôøng cho caùc ñoái töôïng, ñaëc bieät laø ñoái töôïng hoïc sinh trong caùc tröôøng phoå thoâng moät caùch coù hieäu quaû vaø thieát thöïc nhaát. Cuøng vôùi vieäc taäp huaán cho caùn boä coäng ñoàng vaø giaùo vieân veà giaùo duïc vaø truyeàn thoâng moâi tröôøng, baèng nhöõng kinh nghieäm thöïc teá PanNature phoái hôïp vôùi Döï aùn Giaùo duïc Moâi tröôøng Haø Noäi (HEEP), Quyõ Hoã trôï Nhaân daân Chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông (AFAP) vaø Toå chöùc Baûo toàn Thieân nhieân

Theá giôùi (IUCN) phaùt trieån caùc aán phaåm ñeå hoã trôï coâng taùc giaùo duïc vaø truyeàn thoâng moâi tröôøng trong nhaø tröôøng vaø coäng ñoàng theo höôùng traûi nghieäm.

Caùc cuoán höôùng daãn daønh cho giaùo vieân “Hoïc maø chôi - Chôi maø hoïc”, “Baûo toàn thieân nhieân quaàn ñaûo Caùt”, “Höôùng daãn söû duïng vöôøn thöïc vaät trong nhaø tröôøng” vaø hai cuoán veà “Tieáp caän nguoàn gen vaø chia seû lôïi ích” cung caáp cho giaùo vieân caùc kieán thöùc cô baûn veà phöông phaùp giaùo duïc traûi nghieäm, thoâng tin veà taøi nguyeân thieân nhieân ñòa phöông vaø noäâi dung cuûa nhieàu troø chôi, hoaït ñoäng tìm hieåu veà caùc vaán ñeà moâi tröôøng ôû ñòa phöông moät caùch ñôn giaûn, deã hieåu. Thoâng qua vieäc traûi nghieäm, ñeà cao vai troø cuûa hoïc sinh trong vieäc tìm hieåu caùc vaán ñeà moâi tröôøng nhaèm khuyeán khích vaø truyeàn taûi tình yeâu thieân nhieân, moâi tröôøng ñeå hoï coù yù thöùc thay ñoåi haønh vi, saùng taïo caùc yù töôûng vaø hoaït ñoäng coù lôïi cho moâi tröôøng. Beân caïnh ñoù, moät soá tranh aùp phích nhö “Quaàn ñaûo Caùt Baø - Nôi baûo toàn nguoàn taøi nguyeân ña daïng sinh hoïc quaù giaù”, “Moät soá loaøi ñoäng vaät quyù hieám cuûa Quaàn ñaûo Caùt Baø” ñoùng vai troø nhö laø caùc giaùo cuï boå trôï höõu ích vaø laø phöông tieän naâng cao nhaän thöùc baûo toàn thieân nhieân taïi ñòa phöông.

Cuõng trong chöông trình giaùo duïc moâi tröôøng coäng ñoàng ñöôïc trieån khai taïi Caùt Baø, PanNature ñaõ phoái hôïp vôùi Ban Khoa Giaùo ñaøi Truyeàn

hình Vieät Nam hoaøn thaønh loaït phim “Khaùm phaù thieân nhieân” goàm 10 phim ngaén veà caùc chuû ñeà khaùc nhau: Nuùi ñaù voâi, Taøi nguyeân sinh vaät bieån, Röøng ngaäp maën, Coân truøng, Caây treân ñaù, Vooïc ñaàu traéng, Baõi trieàu, Söû duïng taøi nguyeân khoâng ngoan, Bieån vaø ñaûo vaø Bieån khoùc. Boä ñóa naøy ñaõ ñöôïc trình chieáu trong chöông trình Khoa hoïc thieáu nhi treân caùch keânh VTV1 vaø VTV2. Nhöõng boä phim naøy taäp trung laøm noåi baät veû ñeïp, vai troø vaø giaù trò töø vieäc baûo toàn vaø gìn giöõ taøi nguyeân thieân nhieân ñoái vôùi phaùt trieån kinh teá, ñoàng thôøi caûnh baùo caùc hieåm hoïa do hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi ñoái vôùi taøi nguyeân thieân nhieân taïi Quaàn ñaûo Caùt Baø. Ñaây laø caùc coâng cuï raát coù giaù trò cho giaùo vieân caùc tröôøng Trung hoïc cô sôû vaø Tieåu hoïc ôû Caùt Baø söû duïng ñeå loâng gheùp caùc thoâng tin veà taøi nguyeân ñòa phöông mình.

Ngoaøi ra, tranh aùp phích “Coäng ñoàng ñòa phöông coù quyeàn höôûng lôïi trong vieäc chia seû vaø chuyeån giao nguoàn gen baûn ñòa” nhaèm muïc ñích tuyeân truyeàn cho coäng ñoàng ñòa phöông hieåu ñöôïc quyeàn lôïi vaø nghóa vuï cuûa hoï trong vieäc baûo toàn vaø gìn giöõ nguoàn gen baûn ñòa - vaán ñeà trong tieáp caän nguoàn gen vaø chia seû lôïi ích ñang daàn ñöôïc laøm roõ ôû Vieât Nam thoâng qua vieäc theå cheá hoùa baèng luaät phaùp.

Baûn tin noäi boä cuûa Trung taâm Con ngöôøi vaø Thieân nhieânSoá 1 naêm 200710

Nhaèm muïc ñích xaây döïng maïng löôùi, ñoùng goùp tieáng noùi cho coâng cuoäc baûo veä moâi tröôøng vaø baûo toàn thieân nhieân ôû Vieät Nam, trong thôøi gian qua PanNature ñaõ tham gia moät soá hoäi thaûo quan troïng:

1. Hoäi thaûo Tö vaán hoaøn thieän vaên kieän chöông trình hoã trôï ñaát ngaäp nöôùc quoác gia 2007-2010 (26/1/2007). Ñôn vò toå chöùc: Cuïc Baûo veä Moâi tröôøng (VEPA) vaø Ñaïi söù quaùn Haø Lan

2. Hoäi thaûo xaây döïng ñònh höôùng chieán löôïc quaûn lyù sinh vaät laï xaâm haïi cho Vieät Nam

1. Nghieân cöùu veà quaûn lyù nguoàn taøi nguyeân nöôùc ôû coäng ñoàng. Nhaø taøi trôï: UNESCO

2. Naâng cao nhaän thöùc veà tieáp caän nguoàn gen vaø chia seû lôïi ích ôû coäng ñoàng. Ñoái taùc: IUCN

3. Naâng cao naêng löïc veà giaùo duïc vaø truyeàn thoâng moâi tröôøng cho döï aùn Haønh Lang Xanh.

Ñoái taùc: WWF

4. Toå chöùc thöïc hieän caùc hoaït ñoäng giaùo duïc, truyeàn thoâng moâi tröôøng taïi Khu döï tröõ sinh quyeån Caùt Baø. Ñoái taùc: AFAP

5. Tieáp caän thò tröôøng cho caùc saûn phaåm noâng laâm saûn cuûa coäng ñoàng ôû vuøng ñeäm Khu baûo toàn thieân nhieân Hang Kia – Paø Coø. Nhaø taøi trôï: ICCO

6. Xaây döïng naêng löïc vaø phaùt trieån toå chöùc cho caùc nhoùm tình nguyeän veà moâi tröôøng. Nhaø taøi trôï: SEF

Hoaït ñoäng taäp huaán naêm 2006

Trong naêm 2006, PanNature ñaõ thöïc hieän nhieàu ñôït taäp huaán, hoã trôï veà coâng taùc xaây döïng, laäp keá hoaïch, thöïc hieän caùc chöông trình hoaït ñoäng giaùo duïc naâng cao nhaän thöùc veà moâi tröôøng vaø baûo toàn thieân nhieân. Ñieån hình laø:

1. Taäp huaán giaùo vieân veà giaùo duïc moâi tröôøng traûi nghieäm cho giaùo vieân caùc tröôøng trung hoïc cô sôû thaønh phoá Haø Noäi. Ñoái taùc: Döï aùn Giaùo duïc Moâi tröôøng Haø Noäi (HEEP).

2. Taäp Huaán cho giaùo vieân caùc

Caùc döï aùn naêm 2006

– ÑSQ Thuïy Ñieån

7. Xuaát baûn saùch caùc loaøi thuù lôùn Vieät Nam. Nhaø taøi trôï: Ngaân haøng theá giôùi

8. Xaây döïng vaø phaùt trieån website veà thieân nhieân vaø moâi tröôøng. Nhaø taøi trôï: FOSI

9. Phaùt trieån slogan vaø thoâng ñieäp truyeàn thoâng coäng ñoàng veà moâi tröôøng khoâng khí ñoâ thò. Ñoái taùc: SwissContact

tröôøng trung hoïc cô sôû vaø caùn boä coäng ñoàng thuoäc 2 xaõ Nam Sôn vaø Baéc Sôn, Taân Laïc, Hoøa Bình. Ñoái taùc: Toå chöùc Tình nguyeän Quoác teá Nhaät Baûn (JVC).

3. Taäp huaán giaùo duïc moâi tröôøng vaø truyeàn thoâng moâi tröôøng cho giaùo vieân trung hoïc cô sôû vaø caùn boä ñoaøn thanh nieân huyeän Caùt Haûi, thaønh phoá Haûi Phoøng. Ñoái taùc: Quyõ

hoã trôï Nhaân daân Chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông (AFAP).

4. Taäp huaán veà laäp keá hoaïch, kyõ naêng phaùt trieån, thieát keá, thöïc hieän caùc hoaït ñoäng giaùo duïc, naâng cao nhaän thöùc coäng ñoàng cho giaùo vieân vaø caùn boä kieåm laâm Chi cuïc Kieåm laâm tænh Thöøa Thieân - Hueá. Ñoái taùc: Döï aùn Haønh Lang Xanh (WWF - Chi Cuïc Kieåm laâm TT-Há.

5. Taäp huaán cho tình nguyeän vieân veà kyõ naêng quaûn lyù döï aùn cho Nhoùm Vì Bieån Xanh (Thaønh phoá Ñaø Naüng).

(25/1/2007). Ñôn vò toå chöùc: VEPA.

3. Hoäi thaûo khôûi ñoäng Chöông trình moâi tröôøng troïng ñieåm vaø saùng kieán haønh lang baûo toàn ÑDSH tieåu vuøng Meâkoâng môû roäng (17/1/2007). Ñôn vò toå chöùc: Boä Taøi nguyeân & Moâi tröôøng vaø ADB.

4. Hoäi thaûo quoác teá, ñaøo taïo naâng cao naêng vaø xaây döïng maïng löôùi giaùo duïc veà bieån vaø ñaát ngaäp nöôùc ven bieån (30/8-1/9/2006). Ñôn vò toå chöùc: Boä Thuûy Saûn, IUCN vaø RCJ

5. Hoäi thaûo tham vaán xaây döïng Luaät ÑDSH (9-10/11/2006). Ñôn vò toå chöùc: Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng, Birdlife vaø WWF.

6. Hoäi thaûo naâng cao naêng löïc vaø taêng cöôøng söï tham gia cuûa caùc toå chöùc NGO trong coâng cuoäc

phaùt trieån KT-XH Vieät Nam (9/11/2006). Ñôn vò toå chöùc: Lieân hieäp caùc Hoäi khoa hoïc Kyõ thuaät Vieät Nam.

7. Hoäi nghò toaøn quoác cuûa dieãn ñaøn nhaø baùo moâi tröôøng - VFEJ (16/12/2006).

Hoäi thaûo

PanNaturelieân keát con ngöôøi vaø thieân nhieân 11

Eli Rubin - Thoâng qua toå chöùc Tình nguyeän vì Hoøa bình (Volunteers for Peace), Eli tình nguyeän laøm vieäc taïi PanNature trong thôøi gian töø thaùng 8 ñeán thaùng 9 naêm 2005. Cuøng vôùi vieäc naâng cao kyõ naêng tieáng Anh cho caùn boä nhaân vieân PanNature, anh coøn hoã trôï xaây döïng ñeà xuaát döï aùn göûi caùc nhaø taøi trôï quoác teá.

Nguyeãn Queá Giang - Sinh vieân naêm cuoái Khoa tieáng Anh, Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch Khoa Haø Noäi. Töø thaùng 9 - 10 naêm 2006, Queá Giang laø thöïc taäp sinh taïi Trung taâm, tham gia bieân dòch taøi lieäu cho caùc döï aùn vaø website ThienNhien.Net.

PanNature xin chaân thaønh caùm ôn söï giuùp ñôõ vaø ñoùng goùp yù kieán quyù baùu cuûa caùc caù nhaân vaø toå chöùc sau: GS. Ñaëng Huy Huyønh, Vieän Sinh thaùi vaø Taøi nguyeânø Sinh vaät (IEBR); GS. Leâ Vuõ Khoâi, Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Töï nhieân Haø Noäi; baø Traàn Thò Laønh, Trung taâm Nghieân cöùu, Hoã trôï Phuï nöõ Daân toäc (TEW); Th.s Haø Thaêng Long, Nghieân cöùu sinh Tieán só, Tröôøng Ñaïi hoïc Cambridge; oâng Leâ Khaéc Quyeát, FFI - Chöông trình Hoã trôï Baûo toàn Vieät Nam; baø Kim Malcolm; TS. John Parr, Chuyeân gia tö vaán baûo toàn; TS. Barney Long, WWF Greater Mekong; oâng Tilo Nadler, Trung taâm Cöùu hoä Thuù Linh tröôûng, VQG Cuùc Phöông; oâng David Hulse, Caùn boä chöông trình quyõ MacAr-thur Foundation; oâng Robert Steele, Atkisson Inc.; baø Jeannette Rivers; The Bookman; toå chöùc Volunteers for Peace; vaø nhieàu caù nhaân, toå chöùc khaùc.

Trònh Leâ Nguyeân - Giaùm ñoác

Nguyeãn Vieät Duõng - Phoù giaùm ñoác

Hoaøng Xuaân Thuyû - Quaûn lyù chöông trình

Traàn Thanh Höông - Quaûn lyù vaên phoøng

Nguyeãn Mai Hieàn - Caùn boä keá toaùn

Ñoã Haûi Linh - Caùn boä truyeàn thoâng

Nguyeãn Danh Tónh - Caùn boä nghieân cöùu

Nguyeãn Thò Anh Ñaøo - Caùn boä döï aùn

Nguyeãn Huyeàn Trang - Caùn boä döï aùn

Nguyeãn Quyù Hoaøi - Tröôûng ban bieân taäp ThienNhien.Net

Kim Thu Haø - Bieân taäp vieân ThienNhien.Net

Döông Thò Thuùy Haèng - Bieân taäp vieân ThienNhien.Net

Nguoàn löïc cuûa PanNature

Nhaân söï

Thaïc só Nguyeãn Vuõ Khoâi - Hieän taïi ñang laøm vieäc ôû toå chöùc Wildlife at Risk (WAR) trong vai troø quaûn lyù vaø tröïc tieáp thöïc hieän moät soá döï aùn baûo toàn. Tröôùc ñoù, anh ñaõ coù thôøi gian coâng taùc taïi toå chöùc CARE Vieät Nam.

Thaïc só Nguyeãn Hoaøng Long - Tröôùc khi hoaøn thaønh chöông trình thaïc syõ chuyeân ngaønh Phaùt trieån beàn vöõng taïi Phaùp vaøo cuoái naêm 2005, anh ñaõ coù kinh nghieäm laøm vieäc taïi caùc döï aùn Baûo toàn ñang daïng sinh hoïc vuøng ñôùi bôø taïi Caùt Baø/Haï Long/Coân Ñaûo (FFI) vaø döï aùn PARC taïi Ba Beå/Na Hang/Yokdon.

Chuyeân gia coá vaán • Giaùo sö Voõ Quyù

• Giaùo sö Leâ Troïng Cuùc

• Tieán só Nguyeãn Cöû

• Tieán só Nguyeãn Xuaân Ñaëng

• Kyõ sö Vuõ Vaên Duõng

• Giaùo sö Joe Peters

• Thaïc só Mark E. Grindley

Tình nguyeän vieân tieâu bieåu

Caùn boä lieân keát

TRUNG TAÂM CON NGÖÔøI VAø THIEÂN NHIEÂNTrung taâm Con ngöôøi vaø Thieân nhieân (PanNature) laø toå chöùc phi lôïi nhuaän, ñöôïc thaønh laäp nhaèm baûo veä moâi tröôøng, baûo toàn söï ña daïng vaø phong phuù cuûa thieân nhieân, naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng cuûa coäng ñoàng ñòa phöông thoâng qua tìm kieám, quaûng baù, thöïc hieän caùc giaûi phaùp beàn vöõng vaø thaân thieän vôùi moâi tröôøng. Lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa PanNature bao goàm:

• Nghieân cöùu vaø giaùo duïc

• Thöïc hieän caùc döï aùn hieän tröôøng

• Ñaøo taïo vaø naâng cao naêng löïc

• Truyeàn thoâng, xuaát baûn vaø phoå bieán kieán thöùc

• Xaây döïng maïng löôùi

• Tham vaán chính saùch, quy hoaïch moâi tröôøng vaø quaûn lyù taøi nguyeân

Thie

át ke

á: Ngh

ieâm

Hoa

øng A

nhCaûm ôn söï hôïp taùc cuûa caùc cô quan vaø toå chöùc:

Cuïc Baûo veä Moâi tröôøng

Cuïc Kieåm laâm

Dieãn ñaøn caùc Nhaø baùo Moâi tröôøng Vieät Nam (VFEJ)

Ban Khoa giaùo Ñaøi Truyeàn hình Vieät Nam

Toå chöùc Nature Care

Chi cuïc Kieåm laâm tænh Thöøa Thieân - Hueá

Vöôøn Quoác gia Baïch Maõ, Thöøa Thieân - Hueá

Khu Baûo toàn Thieân nhieân Ñaêkroâng, Quaûng Trò

FOSI

Hoaït ñoäng cuûa PanNature ñöôïc taøi trôï bôûi:

Vaên phoøng: Soá 3/55, ngoõ 61, Traàn Duy Höng, Haø Noäi

Hoøm thö 612, Böu ñieän Haø NoäiÑieän thoaïi: (0)4 556-4001Email: contact@nature.org.vnWebsite: www.nature.org.vn

Khu Baûo toàn Thieân nhieân Hang Kia - Paø Coø, Hoøa Bình

Quyõ Quoác teá veà Baûo toàn Thieân nhieân (WWF)

Toå chöùc Baûo toàn Thieân nhieân Theá giôùi (IUCN)

Toå chöùc Tình nguyeän Quoác teá Nhaät Baûn (JVC)

Cô quan Hôïp taùc Kyõ thuaät Thuïy Só (SwissContact)

Quyõ Hoã trôï Nhaân daân Chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông (AFAP)

Toå chöùc Wildlife At Risk (WAR)

Döï aùn Giaùo duïc Moâi tröôøng Haø Noäi (HEEP)