47
บบบบบ 1 บบบบบบบบบบบบบบบบบบบบบบบบบบบ (Basic of Hydrology and Hydrologic Budgets) 1.1 บบบบบบบบบบบบบบ คคคคคค “คคคคคคคคค” คคคค “Hydrology” คค คคค Hydro คคคคคค คคคค คคค Logy คคคคคค คคคค คคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคค คคคคคคค คคคคคคคคค คคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคคคค ค คคคคคค คคคคคคคคคคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคคคคคค คคคค คคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคคคคค ค คคคคคคคคคคคคคคค คคคค คคคค ค คค คค คค ค ค คค ค ค (Meteorology) ค ค คค ค ค ค ค ค ค ค (Oceanography) คคคคคคคคค (Geology) คคคคคคค (Soil Science) คค คค คคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคค คคคค คคคคคคคคค คคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคค คคคคคคคค คคคคคคคคคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคคค คคคค คคคคคคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคคคค 1

Basic of hydrology and hydrologic budgets

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Basic of hydrology and hydrologic budgets

บทท�� 1อุ�ทกวิทยาเบ��อุงต้�นและงบน��า

(Basic of Hydrology and Hydrologic Budgets)

1.1 นยามอุ�ทกวิทยา

คำ��ว่�� อุ�ทกว่�ทย�“ ” หรื�อุ “Hydrology” ม�จ�ก Hydro แปลว่�� น้ำ��� และ Logy แปลว่�� ว่�ช�หรื�อุศ�สตรื�หรื�อุว่�ทย�ศ�สตรื� ดั�งน้ำ��น้ำ อุ�ทกว่�ทย� จ งหม�ยถึ ง ว่�ช�ท�งว่�ทย�ศ�สตรื�แขน้ำงหน้ำ #งท$#ว่��ดั%ว่ยเรื�#อุงขอุงน้ำ���เป'น้ำหล�ก ซึ่ #งจะศ กษ�ก�รืเก�ดั ก�รืเคำล�#อุน้ำท$# ก�รืหม�น้ำเว่$ยน้ำ ก�รืเปล$#ยน้ำแปลง ก�รืแผ่�กรืะจ�ยขอุงน้ำ��� และคำ�ณสมบั�ต�ขอุงน้ำ���ใน้ำบัรื�เว่ณส�ว่น้ำต��ง ๆ ขอุงโลก อุ�น้ำปรืะกอุบัดั%ว่ยน้ำ���ใน้ำบัรืรืย�ก�ศน้ำ���บัน้ำผ่�ว่ดั�น้ำ และน้ำ���ใต%ผ่�ว่ดั�น้ำ ซึ่ #งอุ�ทกว่�ทย�จะม$คำว่�มเก$#ยว่ข%อุงใน้ำรื�ยละเอุ$ยดัก�บัว่�ช�ท � ง ดั% � น้ำ อุ�# น้ำ ๆ ห ล � ย ว่� ช � ดั% ว่ ย ก� น้ำ เ ช� น้ำ ว่� ช � อุ� ต� น้ำ� ย ม ว่� ท ย � (Meteorology) สม�ทรืศ�สตรื� (Oceanography) ธรืณ$ว่�ทย� (Geology) แ ล ะ ป ฐ พี$ ศ � ส ต รื� (Soil Science) เ ป' น้ำ ต% น้ำ

ก�รืเรื$ยน้ำรื3 %อุ�ทกว่�ทย�ส�ม�รืถึน้ำ��ไปปรืะย�กต�ใช%ง�น้ำดั%�น้ำว่�ศว่กรืรืมไดั%ม�กม�ย เช�น้ำ ก�รือุอุกแบับัและก�รืคำว่บัคำ�มโคำรืงสรื%�งท�งชลศ�สตรื� ก�รืปรืะป� รืะบับับั��บั�ดัน้ำ���เส$ย ก�รืชลปรืะท�น้ำ ก�รืรืะบั�ยน้ำ��� เคำรื�#อุงก��เน้ำ�ดัไฟฟ6�พีล�งน้ำ��� ก�รืคำว่บัคำ�มน้ำ���ท�ว่ม ก�รืส�ญจรืท�งน้ำ��� ก�รืคำว่บัคำ�มก�รืก�ดัเซึ่�ะและก�รืตกตะกอุน้ำใน้ำแม�น้ำ���ล��คำลอุง หรื�อุใน้ำอุ��งเก8บัน้ำ��� ก�รืคำว่บัคำ�มน้ำ���เคำ8มใน้ำแม�น้ำ��� ก�รืคำว่บัคำ�มมลภ�ว่ะท�งน้ำ���และม ล ภ � ว่ ะ ท � ง อุ � ก � ศ เ ป' น้ำ ต% น้ำ

1.2 วิ�ฏจั�กรอุ�ทกวิทยา

1

Page 2: Basic of hydrology and hydrologic budgets

โดัยปกต�แล%ว่ บัรื�เว่ณเหน้ำ�อุผ่�ว่โลกข �น้ำไปปรืะม�ณ 15 กม. จะม$น้ำ���ใน้ำบัรืรืย�ก�ศเรื$ยกว่�� ไฮโดัรืสเฟ;ยรื� (Hydrosphere) และบัรื�เว่ณเปล�อุกโลก น้ำ�บัจ�กบัรื�เว่ณผ่�ว่โลกลงไปปรืะม�ณ 1 กม. จะม$น้ำ���ใต%ดั�น้ำ เรื$ยกว่�� ล�โทสเฟ;ยรื� (Lithosphere) ซึ่ #งปรื�ม�ณน้ำ��� ใน้ำส�ว่น้ำต��ง ๆ ขอุงโลกจะม$ว่งจรืหม�น้ำเว่$ยน้ำเปล$#ยน้ำแปลงต�อุเน้ำ�#อุงอุย��งตลอุดัเว่ล� เ รื$ ย ก ว่� � ว่� ฏ จ� ก รื อุ� ท ก ว่� ท ย � (Hydrologic Cycle)

ว่�ฏจ�กรือุ�ทกว่�ทย�เป'น้ำศ3น้ำย�รืว่มใน้ำก�รืศ กษ�ท�งอุ�ทกว่�ทย� โดัยว่�ฏจ�กรือุ�ทกว่�ทย�จะไม�ม$จ�ดัเรื�#มต%น้ำและจ�ดัส�ดัท%�ยขอุงกรืะบัว่น้ำก�รืก�รืเปล$#ยน้ำแปลงขอุงปรื�ม�ณน้ำ���ใน้ำโลก เพีรื�ะม$ก�รื เปล$#ยน้ำแปลงต�อุเน้ำ�#อุงตลอุดัเว่ล� ซึ่ #งภ�พีรืว่มขอุงว่�ฏจ�กรือุ�ทกว่�ทย�ส�ม�รืถึแสดังไดั%ดั�งภ�พีท$# 1.1

ภ�พีท$# 1.1 ว่�ฏจ�กรือุ�ทกว่�ทย�

2

Page 3: Basic of hydrology and hydrologic budgets

เม�# อุพี� จ �รืณ�ภ�พีท$# 1.1 จะ เห8น้ำ ไดั% ว่� � น้ำ��� จ ะม$ก �รื ะ เหย (Evaporation) จ�กทะเลมห�สม�ทรืและท$#สะสมอุย3�บัน้ำแผ่�น้ำดั�น้ำเช�น้ำ อุ��งเก8บัน้ำ��� ห%ว่ย หน้ำอุง คำลอุง บั ง หรื�อุจ�กน้ำ���ใต%ผ่�ว่ดั�น้ำบั�งส�ว่น้ำข �น้ำส3บัรืรืย�ก�ศเป'น้ำไอุน้ำ��� (Water Vapor) ซึ่ #งจะม$ก�รืลอุยต�ว่ข �น้ำไปสะสมจน้ำกรืะท�#งเก�ดัขบัว่น้ำก�รืคำว่บัแน้ำ�น้ำและกล�#น้ำต�ว่กล�ยเป'น้ำน้ำ���จ�กอุ�ก�ศ (Precipitation) ตกลงม�ส3�ทะเลมห�สม�ทรืหรื�อุบัน้ำแผ่�น้ำดั�น้ำอุ$ก โดัยจะม$น้ำ���บั�งส�ว่น้ำถึ3กดั�ก (Interception) จ�กพี�ชบั�งส�ว่น้ำจะตกลงบัน้ำผ่�ว่ดั�น้ำแล%ว่เก�ดัก�รืไหลบัน้ำผ่�ว่ดั�น้ำ (Overland Flow) แต�ก8ม$บั�งส�ว่น้ำรืะเหยและบั�งส�ว่น้ำเก�ดัจ�กก�รืคำ�ยน้ำ��� (Transpiration) กล�บัส3�บัรืรืย�ก�ศ ขณะเดั$ยว่ก�น้ำจะม$น้ำ���บั�งส�ว่น้ำซึ่ มลงเป'น้ำก�รืไหลใต%ผ่�ว่ดั�น้ำ (Subsurface Flow) ซึ่ #งจะม$แน้ำว่ท�งไหลซึ่ มส3�แม�น้ำ���ล��คำลอุงเช�น้ำเดั$ยว่ก�บัน้ำ���ท��ผ่�ว่ดั�น้ำ (Surface Runoff) และม$น้ำ���บั�งส�ว่น้ำซึ่ มล กลงไปรืะหว่��งช�อุงว่��งขอุงเม8ดัดั�น้ำ หรื�อุรือุยห�น้ำแตกลงไปเป'น้ำน้ำ���ใต%ดั�น้ำ (Groundwater) ซึ่ #งถึ%�น้ำ��� ใต%ดั�น้ำซึ่ มเข%�ส3�ล��น้ำ���จะเรื$ยกล��น้ำ���น้ำ��น้ำว่�� ล��น้ำ���รื�บั (Effluent Stream) แต�ถึ%�ล��น้ำ���ท$#ให%แก�น้ำ���ใต%ดั�น้ำเรื$ยกว่�� ล��น้ำ���ให% (Influent Stream) ซึ่ #งท%�ยท$#ส�ดัแล%ว่น้ำ���ใต%ดั�น้ำก8ม�กจะม$แน้ำว่ก�รืไหลซึ่ มอุอุกส3�แหล�งน้ำ���หรื�อุทะเลมห�สม�ทรื แล%ว่เก�ดัก�รืรืะเหยกล�บัส3�บัรืรืย�ก�ศเป'น้ำเช�น้ำน้ำ$�หม�น้ำเว่$ยน้ำอุย��งต�อุเน้ำ�#อุงเป'น้ำว่�ฏจ�กรือุ�ทกว่�ทย�

จ�กภ�พีท$# 1.2 จะเห8น้ำไดั%ว่�� รืะบับัว่�ฏจ�กรือุ�ทกว่�ทย�ส�ม�รืถึแบั�งไดั%เป'น้ำ 3 รืะบับัย�อุย คำ�อุ

1) รื ะ บั บั น้ำ��� ใ น้ำ บั รื รื ย � ก � ศ (Atmospheric Water

System) ปรืะกอุบัดั%ว่ยกรืะบัว่น้ำก�รืท$# เก�ดัจ�กน้ำ��� จ�กอุ�ก�ศ (Precipitation) ก � รื รื ะ เ ห ย (Evaporation) ก � รื ดั� ก (Interception) แ ล ะ ก � รื คำ � ย น้ำ��� (Transpiration)

3

Page 4: Basic of hydrology and hydrologic budgets

2) รืะบับัน้ำ��� ผ่�ว่ดั�น้ำ (Surface Water System) ปรืะกอุบัดั%ว่ยขบัว่น้ำก�รืท$#เก�ดัจ�กก�รืไหลบัน้ำผ่�ว่ดั�น้ำ (Overland Flow) น้ำ���ท��ผ่�ว่ดั�น้ำ (Surface Runoff) ก�รืไหลอุอุกขอุงน้ำ��� ใต%ผ่�ว่ดั�น้ำและน้ำ���ใต%ดั�น้ำ (Subsurface and Groundwater Outflow) ก�รืไหลใน้ำแ ม� น้ำ��� แ ล ะ น้ำ��� ใ น้ำ ท ะ เ ล ม ห � ส ม� ท รื

3) รื ะ บั บั น้ำ��� ใ ต% ผ่� ว่ ดั� น้ำ (Subsurface Water System)

ปรืะกอุบัดั%ว่ย ขบัว่น้ำก�รืซึ่ ม (Infiltration) ก�รืเพี�#มน้ำ��� ใต%ดั�น้ำ (Groundwater Recharge) ก�รืไหลใต%ผ่�ว่ดั�น้ำ (Subsurface

Flow) แ ล ะ ก � รื ไ ห ล ข อุ ง น้ำ��� ใ ต% ดั� น้ำ (Groundwater Flow)

รืะบับัย�อุยท��ง 3 ส�ว่น้ำน้ำ$� ม$คำว่�มส�มพี�น้ำธ�เป'น้ำว่�ฏจ�กรือุ�ทกว่�ทย�

Precipitation Evaporation

Interception

Transpiration

Overland Flow Surface RunoffRunoff to Streams

and Ocean

Infiltration Subsurface Flow

GroundwaterRecharge

Groundwater Flow

Atm

osph

eric

Wat

erS

ubsu

rfac

e W

ater

Sur

face

Wat

er

+

++

+

+

+

+

4

Page 5: Basic of hydrology and hydrologic budgets

ภ�พีท$# 1 .2 แผ่น้ำผ่�งว่�ฏจ�กรือุ�ทกว่�ทย�ต้�วิอุย�างท�� 1.1 จงอุธ�บั�ยขบัว่น้ำก�รืขอุงพี�ย�ฝน้ำและน้ำ���ท��บัน้ำพี��น้ำท$#ล��มน้ำ���ใน้ำเช�งรืะบับัอุ�ทกว่�ทย�

พี��น้ำท$#ล��มน้ำ���หม�ยถึ งพี��น้ำท$#ผ่�ว่ดั�น้ำท$#ม$ก�รืรืะบั�ยน้ำ���ลงส3�แม�น้ำ��� ณ ต��แหน้ำ�งท$#ก��หน้ำดัโดัยก�รืแบั�งพี��น้ำท$#ล��มน้ำ���จะย ดัต�มส�น้ำป>น้ำน้ำ���ขอุงล��มน้ำ��� ซึ่ #งส�ม�รืถึเข$ยน้ำขอุบัเขตขอุงรืะบับัล��มน้ำ���ท�#ว่ ๆ ไปไดั%ดั�งภ�พีท$# 1.3

ภ�พีท$# 1 . 3 พี��น้ำท$#ล��มน้ำ���

ก��หน้ำดัให%พี�ย�ฝน้ำเป'น้ำข%อุม3ลท$#ม$ก�รืตกลงส3�พี��น้ำท$#ล��มน้ำ���แล%ว่กรืะจ�ยบัน้ำพี��น้ำดั�น้ำ ซึ่ #งจะไหลรืว่มลงส3�แม�น้ำ���ไปพีบัก�น้ำท$#ปล�ยจ�ดัไหลอุอุก ขณะเดั$ยว่ก�น้ำก�รืรืะเหยและก�รืไหลใต%ผ่�ว่ดั�น้ำก8รืว่มอุย3�ใน้ำก�รืไหลอุอุกดั%ว่ย แต�ก8อุ�จจะถึ�อุว่��ม$ปรื�ม�ณน้ำ%อุยม�กใน้ำกรืณ$ท$#ม$พี�ย�ฝน้ำตกลงม�จ��น้ำว่น้ำม�ก ซึ่ #งโคำรืงสรื%�งขอุงรืะบับัท��งหมดัจะปรืะกอุบัดั%ว่ยกล��มขอุงก�รืไหลเหน้ำ�อุผ่�ว่ดั�น้ำ หรื�อุก�รืไหลผ่��น้ำช��น้ำดั�น้ำ และรืว่มถึ งก�รืกรืะจ�ยขอุงล��น้ำ���ย�อุย ๆ โดัยท%�ยท$#ส�ดัแล%ว่ก8จะรืว่มใน้ำแม�น้ำ���แล%ว่ไหลอุอุกจ�กพี�� น้ำ ท$# ล�� ม น้ำ���

5

Page 6: Basic of hydrology and hydrologic budgets

1.3 ปรมาณน��าท��ม�ในโลก

ปรืะม�ณปล�ยป;ศตว่รืรืษท$# 19 ไดั%ม$ก�รืปรืะม�ณปรื�ม�ณน้ำ���ท$#ม$ใน้ำส�ว่น้ำต��ง ๆ ขอุงโลก ซึ่ #งเป'น้ำคำ��ท$#ห�ไดั%ย�กม�ก เพีรื�ะท�กส�ว่น้ำขอุงน้ำ���ใน้ำว่งจรือุ�ทกศ�สตรื�จะม$ก�รืเปล$#ยน้ำแปลงปรื�ม�ณน้ำ��� ตลอุดัเว่ล� อุย��งไรืก8ต�มใน้ำป; พี.ศ. 2521 UNESCO ไดั%ปรืะม�ณปรื�ม�ณน้ำ���ใน้ำโ ล ก ไ ดั% ดั� ง ต � รื � ง ท$# 1.1

ต�รื�งท$# 1.1 ปรื�ม�ณน้ำ��� ใน้ำโลกท$#ปรืะม�ณคำ��โดัย UNESCOแหล�งน้ำ��� พี��น้ำท$#

(10 )ปรื�ม�ตรื (km )

เปอุรื�เซึ่น้ำต�ขอุงน้ำ���ท��งหมดั

เปอุรื�เซึ่น้ำต�ขอุง น้ำ���จ�ดั

ทะเล มห�สม�ทรื 361.3 1,338,000,000

96.5

น้ำ���ใต%ดั�น้ำน้ำ���จ�ดั 134.8 10,530,0

000.76

น้ำ���เคำ8ม 134.8 12,870,000

0.93

คำว่�มช��น้ำใน้ำดั�น้ำ 82.0 16,500 0.0012 0.05

น้ำ���แข8งท$#ข� �ว่โลก 16.0 24,023,500

1.7 68.6

น้ำ���แข8งและห�มะบัรื�เว่ณอุ�#น้ำ ๆ

0.3 340,600 0.025 1.0

ทะเลส�ปน้ำ���จ�ดั 1.2 91,000 0.007 0.26

น้ำ���เคำ8ม 0.8 85,400 0.006

หน้ำอุง บั ง 2.7 11,470 0.0008 0.03

แม�น้ำ��� 148.8 2,120 0.0002 0.006

น้ำ���ใน้ำส�#งม$ช$ว่�ต 510.0 1,120 0.0001 0.003

น้ำ���ใน้ำบัรืรืย�ก�ศ 510.0 12,900 0.001 0.04

ปรื�ม�ณน้ำ���ท��งหมดั 510.0 1,385,98 100 100

6

Page 7: Basic of hydrology and hydrologic budgets

4,610น้ำ���จ�ดั 148.8 35,029,2

102.5

จ�กต�รื�งท$# 1.1 จะเห8น้ำไดั%ว่�� ปรื�ม�ณน้ำ���ใน้ำทะเลมห�สม�ทรืม$ม�กท$#ส�ดัถึ ง 96.5% ขอุงปรื�ม�ณน้ำ���ท$#ม$อุย3�ใน้ำโลกท��งหมดั ซึ่ #งถึ%�สมมต�ว่��โลกม$รื3ปเป'น้ำทรืงกลม และม$พี��น้ำผ่�ว่เรื$ยบัสม�#�เสมอุ จะท��ให%ปรื�ม�ณน้ำ���ใน้ำทะเลมห�สม�ทรืน้ำ$�ท�ว่มผ่�ว่โลกเป'น้ำคำว่�มล กปรืะม�ณ 2.6 km หรื�อุ 1.6 mi ใน้ำขณะท$#ม$น้ำ���แข8งท$#ข� �ว่โลก 1.7% น้ำ���ใต%ดั�น้ำ 1.7% และม$น้ำ���บัน้ำแผ่�น้ำดั�น้ำและใน้ำบัรืรืย�ก�ศเพี$ยง 0.1% เท��น้ำ��น้ำซึ่ #งถึ�อุว่��น้ำ%อุยกว่��ม�ก ถึ%�พี�จ�รืณ�รืะบับัขอุงน้ำ��� ใน้ำบัรืรืย�ก�ศจะพีบัว่�� ม$ปรื�ม�ตรืน้ำ���กรืะจ�ยอุย3� ใน้ำบัรืรืย�ก�ศรืว่ม 12,900 km ซึ่ #งน้ำ%อุยกว่�� 1 ใน้ำ 100,000 ส� ว่ น้ำ ข อุ ง ป รื� ม � ณ น้ำ��� ท�� ง ห ม ดั ท$# ม$ ใ น้ำ โ ล ก

ถึ%�ห�กจะพี�จ�รืณ�เฉพี�ะน้ำ���จ�ดัท$#ม$ใน้ำโลก จะเห8น้ำว่��ม$น้ำ���แข8งบัรื�เว่ณข��ว่โลกปรืะม�ณ 2 ใน้ำ 3 ส�ว่น้ำขอุงปรื�ม�ณน้ำ���จ�ดัท$#ม$ใน้ำโลก ใน้ำขณะท$#ม$น้ำ���ใต%ดั�น้ำแทรืกหรื�อุเก�ะอุย3�ต�มเม8ดัดั�น้ำและรือุยแตกขอุงห�น้ำลงไปถึ งรืะดั�บั 200-600 m และถึ�ดัจ�กคำว่�มล กน้ำ$�ม�กจะพีบัว่��น้ำ���ใต%ดั�น้ำเป'น้ำน้ำ���เคำ8ม ถึ%�พี�จ�รืณ�เฉพี�ะน้ำ���ท$#ม$ต�มแม�น้ำ���ล��คำลอุงต��ง ๆ ก8จะม$เพี$ยง 0.006% เท��น้ำ��น้ำ ส�ว่น้ำน้ำ���ท$#ม$อุย3�ใน้ำส�#งม$ช$ว่�ตต�มเน้ำ��อุเย�#อุต��ง ๆ ขอุงพี�ชและส�ตว่�ม$ปรืะม�ณ 0.003% ขอุงปรื�ม�ณน้ำ���จ�ดัท��งหมดั หรื�อุป รื ะ ม � ณ คำ รื # ง ห น้ำ # ง ข อุ ง ป รื�ม � ณ น้ำ��� ท$# ม$ อุ ย3� ใ น้ำ แ ม� น้ำ��� ล�� คำ ล อุ ง

ถึ งแม%ว่� �ปรื�ม�ณคำว่�มช�� น้ำขอุงรืะบับัน้ำ��� บัน้ำผ่�ว่ดั�น้ำและ ใน้ำบัรืรืย�ก�ศจะม$คำว่�มส�มพี�น้ำธ�ใน้ำช�ว่งส��น้ำ ๆ ไม�ม�กน้ำ�ก แต�ปรื�ม�ณน้ำ���จ��น้ำว่น้ำม�กก8ไดั%ม$ก�รืเปล$#ยน้ำแปลงและถึ��ยเทไปม�รืะหว่��งรืะบับัย�อุยต��ง ๆ ตลอุดัเว่ล� ซึ่ #งน้ำ���ใน้ำโลกจะม$คำว่�มสมดั�ลขอุงปรื�ม�ณน้ำ���รื�ยป;ดั� ง ต � รื � ง ท$# 1.2

7

Page 8: Basic of hydrology and hydrologic budgets

ต � รื � ง ท$# 1.2 ส ม ดั� ล ข อุ ง น้ำ��� รื � ย ป; ท$# ม$ อุ ย3� ใ น้ำ โ ล กปรื�ม�ณ หน้ำ�ว่ย มห�สม�ทรื แผ่�น้ำดั�น้ำ

พี�� น้ำ ท$# km 361,300,000 148,800,000

ป รื� ม � ณ น้ำ��� ฝ น้ำ km /yr 458,000 119,000

mm/yr 1,270 800in/yr 50 31

ก � รื รื ะ เ ห ย km /yr 505,000 72,000

mm/yr 1,400 48in/yr 55 19

น้ำ���ท��ส3�มห�สม�ทรืแ ม� น้ำ��� km /yr - 44,700

น้ำ��� ใ ต% ดั� น้ำ km /yr - 2,200

น้ำ��� ท� � รื ว่ ม km /yr - 47,000

mm/yr - 316in/yr - 12

จ�กก�รืว่�เคำรื�ะห�สมดั�ลขอุงน้ำ���รื�ยป;ท$#ม$อุย3�ใน้ำโลก ท��ให%ส�ม�รืถึพี�จ�รืณ�ว่งจรือุ�ทกศ�สตรื� ไดั%ว่��เม�#อุให%ปรื�ม�ตรืน้ำ���ฝน้ำรื�ยป;ท$#ตกลงบัน้ำแผ่�น้ำดั�น้ำเป'น้ำ 100% จะพีบัว่�� ม$ก�รืรืะเหยและก�รืคำ�ยน้ำ���จ�กแผ่�น้ำดั�น้ำปรืะม�ณ 61% ขอุงปรื�ม�ตรืน้ำ���ฝน้ำรื�ยป;น้ำ$� ขณะเดั$ยว่ก�น้ำก8จะม$น้ำ���ท��ไหลลงส3�มห�สม�ทรื 39% โดัยก�รืแยกอุอุกเป'น้ำน้ำ���ท��ผ่�ว่ดั�น้ำ 38%

และน้ำ���ใต%ดั�น้ำอุ$ก 1% ซึ่ #งน้ำ���ใน้ำมห�สม�ทรืจะรืะเหยส3�บัรืรืย�ก�ศม�กถึ ง 424% แล%ว่ตกเป'น้ำฝน้ำลงมห�สม�ทรื 385% หรื�อุคำ�ดัเป'น้ำ 90% ขอุงน้ำ���ท$#รืะเหยจ�กมห�สม�ทรื ใน้ำขณะเดั$ยว่ก�น้ำจะม$คำว่�มช��น้ำจ�กมห�สม�ทรืปรืะม�ณ 39% ท$#ลอุยส3�แผ่�น้ำดั�น้ำแล%ว่ตกลงม�เป'น้ำฝน้ำ ซึ่ #งก�รืว่�เคำรื�ะห�อุ�ตรื�ก�รืไหลและปรื�ม�ตรืน้ำ���ใน้ำส�ว่น้ำต��ง ๆ ขอุงโลก ข �น้ำอุย3�ก�บัป>จจ�ยหล�ยอุย��ง เช�น้ำ ล�กษณะสภ�พีอุ�ก�ศ และสภ�พีท�งก�ยภ�พี เช�น้ำ สภ�พีภ3ม�ปรืะเทศ สภ�พีท�งธรืณ$ว่�ทย� สภ�พีท�#ว่ไปขอุงพี��น้ำท$# ซึ่ #งย�งแยกอุอุกเป'น้ำสภ�พีท�งธรืรืมช�ต�และสภ�พีท$#เก�ดัจ�กก�รืกรืะท��ขอุง

8

Page 9: Basic of hydrology and hydrologic budgets

มน้ำ�ษย� ตลอุดัจน้ำผ่ลกรืะทบัเน้ำ�#อุงจ�กส�#งแว่ดัล%อุมท$#เปล$#ยน้ำแปลงท��งใน้ำบั รื รื ย � ก � ศ แ ล ะ บั น้ำ พี�� น้ำ ผ่� ว่ โ ล ก เ ป' น้ำ ต% น้ำ

1.4 งบน��าในวิ�ฏจั�กรอุ�ทกวิทยา

เน้ำ�#อุงจ�กปรื�ม�ณน้ำ���ท��งหมดัท$#ม$ใน้ำโลกน้ำ$�ม$ปรื�ม�ณท$#แน้ำ�น้ำอุน้ำและไม�ส3ญห�ยไปไหน้ำ ดั�งน้ำ��น้ำ ภ�พีรืว่มขอุงว่�ฏจ�กรือุ�ทกว่�ทย�จ งถึ�อุไดั%ว่��เป'น้ำรืะบับัป@ดั แต�ถึ%�มอุงรืะบับัย�อุยท�งอุ�ทกว่�ทย�บั�งส�ว่น้ำ ก8จะเป'น้ำรืะบับัเป@ดัเพีรื�ะม$ก�รืเปล$#ยน้ำแปลง เคำล�#อุน้ำไหว่ และถึ��ยเทไปม�ไดั%ท��งภ�ยใน้ำรืะบับัเอุง และรืะหว่��งรืะบับัก�บัส�#งแว่ดัล%อุมภ�ยน้ำอุกรืะบับั โดัยอุ�จจะเป'น้ำก�รืเคำล�#อุน้ำไหว่จ�กภ�ยใน้ำรืะบับัส3�ส�#งแว่ดัล%อุม หรื�อุจ�กส�#งแว่ดัล%อุมเข%�ม�ใน้ำรืะบับัก8ไดั% ซึ่ #งป>ญห�ขอุงน้ำ�กอุ�ทกว่�ทย�ม�กจะเก$#ยว่ข%อุงก�บัปรื�ม�ณน้ำ���ใน้ำส�ว่น้ำต��ง ๆ ขอุงโลกโดัยท$#ปรื�ม�ณน้ำ���เหล��น้ำ$� เ รื$ ย ก ว่� � ง บั น้ำ��� (Water Budget)

เพี�#อุท$#จะอุธ�บั�ยเก$#ยว่ก�บัคำว่�มส�มพี�น้ำธ�รืะหว่��งต�ว่แปรืต��ง ๆ ใน้ำว่�ฏจ�กรือุ�ทกว่�ทย� ซึ่ #งม$ผ่ลต�อุงบัน้ำ���ใน้ำรืะบับัท$#พี�จ�รืณ� ใน้ำเบั��อุงต%น้ำให%พี�จ�รืณ�แบับัจ��ลอุงรืะบับัอุ�ทกว่�ทย�อุย��งง��ย (Simple

Hydrologic System Model) ดั�งภ�พีท$# 1.4

9

Page 10: Basic of hydrology and hydrologic budgets

Input, I (Precipitation)

Output, Q (Runoff)

Plane surfacecompletely bounded

except at outlet A

A

ภ�พีท$# 1 . 4 แบับัจ��ลอุงรืะบับัอุ�ทกว่�ทย�อุย��งง��ย

จ�กภ�พีท$# 1.4 เป'น้ำพี��น้ำท$#ผ่�ว่ท$#น้ำ���ไม�ส�ม�รืถึซึ่ มผ่��น้ำไดั%และว่�งใน้ำแน้ำว่เอุ$ยง โดัยม$จ�ดัอุอุกท$# A และสมมต�ว่��พี�� น้ำท$#ผ่�ว่น้ำ$�เป'น้ำพี�� น้ำท$#ผ่�ว่สมบั3รืณ�ท$#น้ำ���ไม�ส�ม�รืถึตกคำ%�งอุย3�ไดั% ถึ%�ม$ฝน้ำตกลงบัรื�เว่ณพี��น้ำท$#ผ่�ว่ดั%ว่ยอุ�ตรื�ก�รืตก I เป'น้ำต�ว่แปรืท$#เข%�ส3�รืะบับั และม$ก�รืไหลอุอุก Q จ�กจ�ดั A เป'น้ำต�ว่แปรืท$#อุอุกจ�กรืะบับั จะไดั%งบัน้ำ���ใน้ำว่�ฏจ�กรือุ�ทกว่�ทย�ขอุงรืะบับัน้ำ$� เป'น้ำสมก�รือุน้ำ�พี�น้ำธ� (Differential Equation) ซึ่ #งเป'น้ำสมก � รื ก � รื ไหล ไ ม�คำง ท$# (Unsteady Flow Equation) ดั� ง น้ำ$�

----------------------(1.1)

เม�#อุ I = อุ�ตรื�ก�รืไหลเข%� (ปรื�ม�ตรืต�อุเว่ล�)

Q = อุ�ตรื�ก�รืไหลอุอุก (ปรื�ม�ตรืต�อุเว่ล�)

= ก�รืเปล$#ยน้ำแปลงปรื�ม�ตรืน้ำ���ใน้ำรืะบับัต�อุหน้ำ #งหน้ำ�ว่ยเว่ล�

10

Page 11: Basic of hydrology and hydrologic budgets

ส��หรื�บัว่�ฏจ�กรือุ�ทกว่�ทย�ต�มธรืรืมช�ต�ม�กจะเป'น้ำรืะบับัขน้ำ�ดัใหญ�และม$ผ่ลขอุงต�ว่แปรืต��ง ๆ ท$#เก$#ยว่ข%อุงม�กม�ยดั�งจะเห8น้ำไดั%จ�กก�รืพี�จ�รืณ�รืะบับัว่�ฏจ�กรือุ�ทกว่�ทย�ขอุงล��มน้ำ���ท$#ม$พี��น้ำท$# A และส�ว่น้ำล��งเป'น้ำช��น้ำห�น้ำแข8งท$#น้ำ���ซึ่ มผ่��น้ำไม�ไดั%ดั�งภ�พีท$# 1.5

PRegion A

Earth’s surface

Level of plastic rock

R1

R2

G1

G2

Es TsRg

Eg Tg

I

Sg

ภ�พีท$# 1 . 5 รืะบับัล��มน้ำ���ใน้ำว่�ฏจ�กรือุ�ทกว่�ทย�

ต�ว่แปรืต��ง ๆ ท�งอุ�ทกว่�ทย�ปรืะกอุบัดั%ว่ย ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำ (P)

ก�รืรืะเหย (E) ก�รืคำ�ยน้ำ���ขอุงพี�ช (T) ก�รืไหลบัน้ำผ่�ว่ดั�น้ำ (R) ก�รืไหลขอุงน้ำ���ใต%ดั�น้ำ (G) ก�รืซึ่ มลงดั�น้ำ (I) และปรื�ม�ตรืเก8บัก�ก (S) โดัยม$ต�ว่ห%อุย s หม�ถึ ง ต�ว่แปรืท$#อุย3�เหน้ำ�อุผ่�ว่ดั�น้ำ และต�ว่ห%อุย g หม�ยถึ ง ต�ว่แปรืท$#ใต%ผ่�ว่ดั�น้ำ เช�น้ำ Rg คำ�อุ ก�รืไหลขอุงน้ำ���ใต%ดั�น้ำอุอุกม�รืว่มก�บัล��น้ำ���ผ่�ว่ดั�น้ำ และ Es คำ�อุ ก�รืรืะเหยจ�กน้ำ���ท$#อุย3�เหน้ำ�อุผ่�ว่ดั�น้ำ เป'น้ำต%น้ำ ซึ่ #งจ�กหล�กก�รืสมดั�ลขอุงงบัน้ำ��� ท$#แสดังคำว่�มส�มพี�น้ำธ�รืะหว่��งอุ�ตรื�ก�รืไหลเข%� อุ�ตรื�ก�รืไหลอุอุกและก�รืเปล$#ยน้ำแปลงปรื�ม�ตรืน้ำ���ต�อุรืะบับั

11

Page 12: Basic of hydrology and hydrologic budgets

หน้ำ #งหน้ำ�ว่ยเว่ล� ส�ม�รืถึห�คำว่�มส�มพี�น้ำธ�รืะหว่��งต�ว่แปรืต��ง ๆ จ�กภ � พี ไ ดั% 3 ก รื ณ$ ดั� ง ต� อุ ไ ป น้ำ$�

กรืณ$ท$# 1 งบัน้ำ���ใน้ำว่�ฏจ�กรือุ�ทกว่�ทย�ท$#อุย3�เหน้ำ�อุผ่�ว่ดั�น้ำ

--------------------(1.2)

กรืณ$ท$# 2 งบัน้ำ���ใน้ำว่�ฏจ�กรือุ�ทกว่�ทย�ท$#อุย3�ใต%ผ่�ว่ดั�น้ำ

----------------------(1.3)

กรืณ$ท$# 3 งบัน้ำ���ใน้ำว่�ฏจ�กรือุ�ทกว่�ทย�ท��งหมดัห�ไดั%จ�กผ่ลรืว่มขอุงงบัน้ำ���ใน้ำว่�ฏจ�กรือุ�ทกว่�ทย�ท$#อุย3�เหน้ำ�อุผ่�ว่ดั�น้ำและท$#อุย3�ใต%ผ่�ว่ดั�น้ำ (สมก�รืท$# 1.2 บัว่กสมก�รืท$# 1.3) คำ�อุ

---(1.4)ต�ว่แปรืต��ง ๆ ใน้ำสมก�รืท$# 1.4 ยกเว่%น้ำปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำ ส�ม�รืถึ

เข$ยน้ำให%ส� �น้ำลงไดั%โดัยแสดังคำ��ส�ทธ�คำ�อุ ก�รืไหลบัน้ำผ่�ว่ดั�น้ำส�ทธ� ก�รืรืะเหยส�ทธ� ก�รืคำ�ยน้ำ���ขอุงพี�ชส�ทธ� ก�รืไหลขอุงน้ำ���ใต%ดั�น้ำส�ทธ� และก�รืเปล$#ยน้ำแปลง

ปรื�ม�ตรืน้ำ���ส�ทธ� ดั�งสมก�รื 1.5 ซึ่ #งเป'น้ำสมก�รืพี��น้ำฐ�น้ำขอุงว่�ฏจ�กรือุ�ทกว่�ทย�

----------------------(1.5)

ต้�วิอุย�าง 1 .2 เม�#อุเว่ล� 07.00 น้ำ. ใน้ำคำว่�มย�ว่ช�ว่งหน้ำ #งขอุงล��น้ำ���ม$ปรื�ม�ตรื 16 acre-ft โดัยม$อุ�ตรื�ก�รืไหลเข%� 500 cfs และอุ�ตรื�ก�รืไหลอุอุก 700 cfs ต�อุม�เม�#อุเว่ล� 08.00 น้ำ. ว่�ดัอุ�ตรื�ก�รืไหลเข%�ไดั% 700 cfs และอุ�ตรื�ก�รืไหลอุอุก 740 cfs จงห�ปรื�ม�ตรืน้ำ���ท$#

12

Page 13: Basic of hydrology and hydrologic budgets

เปล$#ยน้ำแปลงใน้ำช�ว่ง 1 hr และบัอุกดั%ว่ยว่��น้ำ���ใน้ำล��น้ำ���ท$#เว่ล� 08.00

น้ำ.เพี�#มข �น้ำหรื�อุลดัลง เม�#อุเปรื$ยบัเท$ยบัก�บัปรื�ม�ตรืน้ำ���ท$#เว่ล� 07.00 น้ำ.

วิธี�ท�า

S1 Q1I1 I2 S2 Q2

เม�#อุเว่ล� 07.00 น้ำ. เม�#อุเว่ล� 08.00 น้ำ.

สมก�รืก�รืไหลต�อุเน้ำ�#อุง

เม�#อุเว่ล� 08.00 น้ำ. ม$ปรื�ม�ตรืน้ำ���

ปรื�ม�ตรืท$#เปล$#ยน้ำแปลง

ต้อุบ

เน้ำ�#อุงจ�กปรื�ม�ตรืน้ำ��� ดั�งน้ำ��น้ำ ปรื�ม�ตรืน้ำ���ใน้ำล��น้ำ���ท$#เว่ล� 08.00 น้ำ. จะลดัลงเม�#อุเปรื$ยบัเท$ยบัก�บัปรื�ม�ตรืน้ำ���ท$#เว่ล� 07.00 น้ำ.

ต้อุบ

ต้�วิอุย�างท�� 1.3 อุ��งเก8บัน้ำ���แห�งหน้ำ #งม$#พี��น้ำท$#ผ่�ว่น้ำ��� 500 acre ซึ่ #งม$ตล�#งอุย3�ใน้ำแน้ำว่ดั�#ง ว่�น้ำหน้ำ #งว่�ดัอุ�ตรื�ก�รืรืะเหยไดั% 12 in/day และใน้ำช�ว่งขอุงว่�น้ำน้ำ��น้ำม$ฝน้ำตกโดัยม$อุ�ตรื�ก�รืไหลเข%� 1,008 cfs จงห�

13

Page 14: Basic of hydrology and hydrologic budgets

ปรื�ม�ตรืน้ำ���ท$#ต%อุงปล�อุยอุอุกม�จ�กอุ��งเก8บัน้ำ���เพี�#อุรื�กษ�รืะดั�บัน้ำ���ให%คำงท$#

I E

V=?

วิธี�ท�า ใน้ำช�ว่งเว่ล� 1 day

ปรื�ม�ตรืก�รืไหลเข%� = อุ�ตรื�ก�รืไหลเข%� (I) ช�ว่งเว่ล� (1 day)

ปรื�ม�ตรืน้ำ���รืะเหย = อุ�ตรื�ก�รืรืะเหย (E) พี��น้ำท$#ผ่�ว่น้ำ���

-ft

ปรื�ม�ตรืน้ำ���ท$#ต%อุงปล�อุยอุอุกจ�กอุ��งเก8บัน้ำ���เพี�#อุรื�กษ�รืะดั�บัน้ำ���ให%คำงท$#ห�ไดั%จ�ก

ปรื�ม�ตรืน้ำ���ไหลเข%� – ปรื�ม�ตรืน้ำ���รืะเหย

14

Page 15: Basic of hydrology and hydrologic budgets

ต้อุบ

ต้�วิอุย�างท�� 1.4 ใน้ำเดั�อุน้ำเมษ�ยน้ำ พีบัว่�� อุ��งเก8บัน้ำ���แห�งหน้ำ #งม$พี��น้ำท$# 300 acre ม$น้ำ���ไหลเข%�ดั%ว่ยอุ�ตรื�ก�รืไหล 15 cfs และม$ก�รืน้ำ��น้ำ���ไปใช%ดั%ว่ย อุ�ตรื�ก�รืไหล 13 cfs ท�� ให%ปรื�ม�ตรืเก8บัก�กเพี�#มข �น้ำ 16

acre-ft ถึ%�ว่�ดัปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำใน้ำช�ว่งเดั�อุน้ำเมษ�ยน้ำไดั% 1.3 in โดัยอุ��งเก8บัน้ำ���แห�งหน้ำ #งน้ำ$� ม$ก�รืคำ�ดัดั%ว่ยพีล�สต�กป6อุงก�น้ำก�รืรื�#ว่ซึ่ มขอุงน้ำ���ไดั% จ ง ห � ก � รื รื ะ เ ห ย อุ อุ ก จ � ก อุ� � ง เ ก8 บั น้ำ��� น้ำ$�

I Q

P

E

วิธี�ท�า ก�รืรืะเหย

อุ�ตรื�ก�รืไหลเข%�

อุ�ตรื�ก�รืไหลอุอุก

15

Page 16: Basic of hydrology and hydrologic budgets

เม�#อุปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำ ดั�งน้ำ��น้ำ

ปรื�ม�ตรืเก8บัก�กเพี�#มข �น้ำ

แทน้ำคำ�� I, O, P และ ใน้ำสมก�รื จะไดั%

ก�รืรืะเหย

ต้อุบ

ต้�วิอุย�างท�� 1 .5 พี��น้ำท$#รื �บัน้ำ���แห�งหน้ำ #งม$พี��น้ำท$# 2500 ม$ฝน้ำตกตลอุดัป; 130 cm ถึ%�อุ�ตรื�ก�รืรืะบั�ยน้ำ���ท$#ว่�ดัไดั%จ�กแม�น้ำ���เฉล$#ย 30 cm

ก) จงปรืะม�ณก�รืส3ญเส$ยท$#เก�ดัจ�กก�รืรืะเหย ก�รืคำ�ยน้ำ��� และก�รืรื�#ว่ซึ่ มลงดั�น้ำรืว่มก�น้ำ

ข) จงห�ปรื�ม�ณน้ำ���ท�� (Runoff) ท$#ไหลลงแม�น้ำ���ใน้ำ 1 ป;คำ) จงห�ส�มปรืะส�ทธ�Aก�รืไหลน้ำอุง

วิธี�ท�าก)

16

Page 17: Basic of hydrology and hydrologic budgets

P=130 cm

Q=30 cms

E

G

T

สมดั�ลขอุงน้ำ���

สมมต�ว่��รืะดั�บัน้ำ���เท��ก�น้ำตลอุดั 1 ป; ดั�งน้ำ��น้ำ จะไดั%

ต้อุบ

ข) เน้ำ�#อุงจ�ก

หรื�อุ

ปรื�ม�ณน้ำ���ท��ไหลลงแม�น้ำ��� ต้อุบ

คำ) ส�มปรืะส�ทธ�Aน้ำ���ท�� คำ�อุ อุ�ตรื�ส�ว่น้ำขอุงน้ำ���ท��ท$#ไหลลงแม�น้ำ���ต�อุปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำ หรื�อุ

17

Page 18: Basic of hydrology and hydrologic budgets

ต้อุบ

1.5 พื้��นท��ล��มน��า

พี�� น้ำท$#ล��มน้ำ��� ม$คำว่�มหม�ยม�จ�กรื�กศ�พีท�ภ�ษ�อุ�งกฤษว่�� “Watershed” หรื�อุ“River Basin”หรื�อุ“Catchment” ซึ่ #งม$ผ่3%ใ ห% คำ�� จ�� ก� ดั คำ ว่ � ม ห รื� อุ น้ำ� ย � ม ข อุ ง ล�� ม น้ำ��� ไ ว่% ไ ดั% ดั� ง น้ำ$�

Webster “ล��มน้ำ��� คำ�อุ พี��น้ำท$#ท$#ม$พี��น้ำผ่�ว่ม$คำว่�มล�ดัต�มสภ�พีภ3ม�ปรืะเทศ ซึ่ #งม$น้ำ��� ไหลจ�กแน้ำว่ส�น้ำป>น้ำน้ำ��� (Divide)รืะบั�ยน้ำ���ผ่��น้ำพี�� น้ำท$#รืะบั�ยน้ำ��� ต��งแต� 2 บัรื�เว่ณ หรื�อุม�กกว่�� 2 บัรื�เว่ณข �น้ำไป”

USDA (1957) “ล��มน้ำ��� คำ�อุ พี��น้ำท$#น้ำ���จะรืะบั�ยลงส3�แม�น้ำ���ล��ธ�รื”

Hewlett และ Nutter (1969) “ล��มน้ำ���คำ�อุ พี��น้ำท$#ท$#รืว่บัรืว่มน้ำ���และยอุมให%น้ำ���ไหลผ่��น้ำลงส3�จ�ดัอุอุกจ�กพี��น้ำท$#หรื�อุป�กล��น้ำ���”

ปรืะเภทขอุงล��มน้ำ��� ( Watershed Casses )

ล��มน้ำ���ท�#ว่ไปส�ม�รืถึแบั�งไดั% 5 ปรืะเภทคำ�อุ

1.5.1 ล��มน้ำ���ปรืะเภทท$# 1 คำ�อุล��มน้ำ���ท$#เป'น้ำแหล�งต%น้ำน้ำ���ขอุงแม�น้ำ���ล��คำลอุงม$ล�กษณะดั�งต�อุไปน้ำ$�

1) เป'น้ำบัรื�เว่ณภ3เข�ส3งท$#เป'น้ำส�ว่น้ำดั%�น้ำบัน้ำขอุงล��มแม�น้ำ���

2) เป'น้ำส�ว่น้ำยอุดั (Peaks) ม$ท�งน้ำ���ไหล (Gullies)

18

Page 19: Basic of hydrology and hydrologic budgets

3) คำว่�มล�ดัม�กกว่�� 60%

4) พี��น้ำท$#เป'น้ำห�น้ำและง��ยต�อุก�รืชะล%�ง

1.5.2 ล��มน้ำ���ปรืะเภทท$# 2 เป'น้ำล��มน้ำ���ท$#เหม�ะส��หรื�บัเป'น้ำแหล�งต%น้ำน้ำ���ล��ธ�รื และเหม�ะส��หรื�บัข�ดัเจ�ะหรื�อุท��เหม�อุงแรื� ม$ล�กษณะดั�งน้ำ$�

1) พี��น้ำท$#ภ3เข�ท$#ม$เน้ำ�น้ำปกคำล�มดั%ว่ยปC�ไม%

2) คำว่�มล�ดัรืะหว่��ง 35% ถึ ง 50%

3) ปรืะกอุบัดั%ว่ยห�น้ำปน้ำดั�น้ำท$#ถึ3กก�ดัเซึ่�ะไดั%ง��ย

4)ม$ดั�น้ำต��น้ำถึ งป�น้ำกล�ง ม$คำว่�มอุ�ดัมสมบั3รืณ�ป�น้ำกล�ง และม$ก�รืก�ดัเซึ่�ะส3ง

1.5.3 ล��มน้ำ���ปรืะเภทท$# 3 ม$ล�กษณะดั�งน้ำ$�

1) ม$พี��น้ำดั�น้ำเป'น้ำท$#รื�บัเป'น้ำช��น้ำ (Terrace Land) บัรื�เว่ณเช�งเข�

2) คำว่�มล�ดัรืะหว่��ง 25% ถึ ง 35%

3) ปรืะกอุบัดั%ว่ยห�น้ำหรื�อุดั�น้ำตกตะกอุน้ำสะสม ซึ่ #งย�กต�อุก�รืถึ3กก�ดัเซึ่�ะ

4) ม$ดั�น้ำล กป�น้ำกล�งถึ งล กม�ก ม$คำว่�มอุ�ดัมสมบั3รืณ�ป�น้ำกล�ง

1.5.4 ล��มน้ำ���ปรืะเภทท$# 4 เป'น้ำพี��น้ำท$#ท$#เหม�ะส��หรื�บัท��ก�รืเกษตรืกรืรืม ม$ล�กษณะดั�งน้ำ$�

1) เป'น้ำพี��น้ำท$#รื�บัข��น้ำบั�น้ำไดั และอุย3�ใน้ำช�ว่งต�อุรืะหว่��งท$#รื�บัน้ำ���ท�ว่มถึ ง (Flood Plain) ก�บัต$น้ำเข� (Foothill)

19

Page 20: Basic of hydrology and hydrologic budgets

2) คำว่�มล�ดัรืะหว่��ง 6% ถึ ง 25%

3) เป'น้ำห�น้ำตกตะกอุน้ำและดั�น้ำตะกอุน้ำท$#ย�กต�อุก�รืถึ3กก�ดัเซึ่�ะ

4) ช��น้ำดั�น้ำล ก ม$คำว่�มอุ�ดัมสมบั3รืณ�ส3ง

1.5.5 ล��มน้ำ���ปรืะเภทท$# 5 ม$ล�กษณะดั�งน้ำ$�

1) เป'น้ำพี��น้ำท$#รื�บั (Flat Land) หรื�อุม$คำว่�มล�ดัเล8กน้ำ%อุยเหม�ะส��หรื�บัปล3กข%�ว่เป'น้ำพี�ชหล�ก

2) ม$คำว่�มล�ดัน้ำ%อุยกว่�� 6%

3) ช��น้ำดั�น้ำล กม�ก ม$คำว่�มอุ�ดัมสมบั3รืณ�ม�ก และย�กต�อุก�รืก�ดัเซึ่�ะ

4) ดั�น้ำส�ว่น้ำใหญ�เป'น้ำดั�น้ำตะกอุน้ำท�บัถึม (Alluvium Soil)

ปรืะเทศไทยม$พี��น้ำท$#ปรืะม�ณ 515,155 ต�รื�งก�โลเมตรื หรื�อุ 320.7 ล%�น้ำไรื�ส�ม�รืถึแบั�งกล��มน้ำ���กรืะจ�ยต�มภ�คำต��ง ๆ ท�#ว่ปรืะเทศไดั%ท��งหมดั 25 ล��มน้ำ��� คำ�ดัเป'น้ำพี��น้ำท$#ล��มน้ำ���ต��ง ๆ เหล��น้ำ$�จะม$น้ำ���ท��รื�ยป;รื ว่ ม ป รื ะ ม � ณ 214,128 MCM

20

Page 21: Basic of hydrology and hydrologic budgets

ภ�พีท$# 1 . 6 แผ่น้ำท$#แสดังเขตพี��น้ำท$#ล��มน้ำ���ใน้ำปรืะเทศไทยต�รื�งท$# 1 . 3 ล��มน้ำ���ต��ง ๆ ใน้ำปรืะเทศไทย

รืห�ส ช�#อุล��มน้ำ��� พี��น้ำท$#ล��มน้ำ��� (sq.km)

น้ำ���ท��รื�ยป; (MCM)

01 ล��มแม�น้ำ���ส�ละว่�น้ำ 17,920 8,196

02 ล��มน้ำ���โขง 57,422 15,800

03 ล��มน้ำ���กก 7,892 5,119

04 ล��มน้ำ���ช$ 49,477 8,035

05 ล��มน้ำ���ม3ล 69,700 21,767

06 ล��มน้ำ���ป@ง 33,898 6,686

21

Page 22: Basic of hydrology and hydrologic budgets

07 ล��มน้ำ���ว่�ง 10,791 1,429

08 ล��มน้ำ���ยม 23,616 1,430

09 ล��มน้ำ���น้ำ��น้ำ 34,330 9,581

10 ล��มน้ำ���เจ%�พีรืะย� 20,125 4,925

11 ล��มน้ำ���สะแกกรื�ง 5,191 519

12 ล��มน้ำ���ปC�ส�ก 16,292 2,708

13 ล��มน้ำ���ท��จ$น้ำ 13,682 2,815

14 ล��มน้ำ���แม�กลอุง 30,837 12,943

15 ล��มน้ำ���ปรื�จ$น้ำบั�รื$ 10,481 4,502

16 ล��มน้ำ���บั�งปะกง 7,978 4,900

17 ล��มน้ำ���โตน้ำเลส�ป 4,150 1,193

18 ล��มน้ำ���ช�ยฝ># งตะว่�น้ำอุอุก

13,830 25,960

19 ล��มน้ำ���เพีชรืบั�รื$ 5,603 1,410

20 ล��มน้ำ���ช�ยฝ># งตะว่�น้ำตก 6,745 1,013

21 ล��มน้ำ���ภ�คำใต%ฝ># งตะว่�น้ำอุอุก

26,353 35,614

22 ล��มน้ำ���ต�ป; 12,225 17,380

23 ล��มน้ำ���ทะเลส�ปสงขล� 8,495 7,301

24 ล��มน้ำ���ล��มน้ำ���ป>ตต�น้ำ$ 3,858 3,024

25 ล��มน้ำ���ภ�คำใต%ฝ># งตะว่�น้ำตก

21,172 9,918

รืว่ม 512,066 214,128

1.6 ข้�อุม%ลทางอุ�ทกวิทยา

22

Page 23: Basic of hydrology and hydrologic budgets

ข%อุม3ลท�งอุ�ทกว่�ทย�ม$คำว่�มส��คำ�ญและจ��เป'น้ำม�กใน้ำก�รืน้ำ��ม�ว่�เคำรื�ะห�ป>ญห�ต��ง ๆ โดัยข%อุม3ลต��ง ๆ จะต%อุงอุ�ศ�ยรืะยะเว่ล�และคำ��ใช%จ��ยใน้ำก�รืเก8บัข%อุม3ลคำ�อุน้ำข%�งม�ก ซึ่ #งส�ม�รืถึแบั�งก�รืห�ข%อุม3ลท�งอุ�ทกว่�ทย�ไดั% 2 ว่�ธ$ใหญ� ๆ คำ�อุ

1.6.1 ก�รืห�ข%อุม3ลจ�กหน้ำ�ว่ยง�น้ำต��ง ๆ

ใน้ำป>จจ�บั�น้ำม$หน้ำ�ว่ยง�น้ำรื�ชก�รืหรื�อุอุงคำ�กรืขอุงรื�ฐหล�ยแห�งไดั%ต�ดัต��งสถึ�น้ำ$จ�ดัเก8บัข%อุม3ลท�งอุ�ทกว่�ทย� ซึ่ #งม$ว่�ตถึ�ปรืะสงคำ�เพี�#อุใช%ใน้ำก�จก�รืใน้ำหน้ำ�ว่ยง�น้ำน้ำ��น้ำ ๆ ขณะเดั$ยว่ก�น้ำก8ย�งบัรื�ก�รืแก�หน้ำ�ว่ยง�น้ำหรื�อุผ่3%ท$#เก$#ยว่ข%อุงอุ�#น้ำ ๆ ดั%ว่ย ซึ่ #งก8ม$ก�รืจ�ดัเก8บัข%อุม3ลเป'น้ำหล�ยรื3ปแบับัเช�น้ำ จ�ดัท��เป'น้ำต�รื�ง กรื�ฟสถึ�ต� รื�ยง�น้ำปรืะจ��ว่�น้ำ เดั�อุน้ำ ป; และน้ำอุกจ�กน้ำ$�ย�งไดั%ม$ก�รืน้ำ��เก8บัข%อุม3ลเข%�เคำรื�#อุงคำอุมพี�ว่เตอุรื�ท�กรืะดั�บั โดัยหน้ำ�ว่ยง�น้ำต��ง ๆ ท$#ม$ก�รืเก8บัข%อุม3ลท�งอุ�ทกว่�ทย�ไดั%แก� กรืมอุ�ต�น้ำ�ยมว่�ทย� กรืมชลปรืะท�น้ำ กรืมทรื�พีย�กรืน้ำ��� กรืมเจ%�ท�� กรืมอุ�ทกศ�สตรื� กรืมทรื�พีย�กรืธรืณ$ กรืมพี�ฒน้ำ�ท$#ดั�น้ำ กรืมปC�ไม% ก�รืปรืะป�น้ำคำรืหลว่ง ก�รืท��เรื�อุแห�งปรืะเทศไทย ส��น้ำ�กง�น้ำคำณะกรืรืมก�รืส�#งแว่ดัล%อุมแห�งช�ต� ส��น้ำ�กง�น้ำปฏ�บั�ต�ก�รืฝน้ำหลว่ง และสถึ�บั�น้ำก�รืศ กษ�ต��ง ๆ เป'น้ำต%น้ำ

1.6.2 ก � รื ห � ข% อุ ม3 ล จ � ก พี�� น้ำ ท$# จ รื� ง

เป'น้ำว่�ธ$ก�รืเก8บัข%อุม3ลโดัยอุอุกส��รืว่จพี��น้ำท$#โคำรืงก�รืจรื�ง ซึ่ #งใน้ำเบั��อุงต%น้ำขอุงก�รืปฏ�บั�ต�ง�น้ำ ผ่3%ดั��เน้ำ�น้ำก�รือุอุกส��รืว่จจะต%อุงจ�ดัเตรื$ยมแผ่น้ำก�รืเก8บัข%อุม3ล ซึ่ #งรืว่มถึ งเคำรื�#อุงม�อุ เคำรื�#อุงว่�ดัต��ง ๆ ท$#จ��เป'น้ำ บั�คำล�กรื สม�ดัสน้ำ�ม ต�รื�งหรื�อุกรืะดั�ษกรื�ฟบั�น้ำท กข%อุม3ล กล%อุงถึ��ยรื3ปหรื�อุกล%อุงว่�ดั�โอุ และแผ่น้ำท$#ภ3ม�ปรืะเทศ เป'น้ำต%น้ำ จ�กน้ำ��น้ำจ งอุอุกส��รืว่จข%อุม3ลจรื�งใน้ำสน้ำ�มท��งใน้ำพี��น้ำท$#โคำรืงก�รืและบัรื�เว่ณน้ำอุกพี��น้ำท$#โคำรืงก�รืท$#จะม$ผ่ลต�อุเน้ำ�#อุงก�บัพี��น้ำท$#โคำรืงก�รืเช�น้ำ ใน้ำง�น้ำป6อุงก�น้ำน้ำ���ท�ว่ม จะต%อุงอุอุกส��รืว่จท��งใน้ำและน้ำอุกโคำรืงก�รื ห�แน้ำว่หรื�อุบัรื�เว่ณท$#จะม$น้ำ���

23

Page 24: Basic of hydrology and hydrologic budgets

จ�กภ�ยน้ำอุกไหลเข%�ม�ใน้ำพี��น้ำท$#และบัรื�เว่ณท$#จะรืะบั�ยน้ำ���อุอุกจ�กพี��น้ำท$# โดัยไม�ม$ผ่ลกรืะทบักรืะเท�อุน้ำต�อุพี��น้ำท$#ข%�งเคำ$ยง ขณะเดั$ยว่ก�น้ำย�งต%อุงผ่ลกรืะทบัท�งส�งคำมท$#อุ�จจะม$ข �น้ำใน้ำอุน้ำ�คำตไว่%ดั%ว่ย หรื�อุใน้ำกรืณ$ท$#เป'น้ำง�น้ำท�งดั%�น้ำก�รืจ�ดัห�น้ำ���ให%หม3�บั%�น้ำก8จะต%อุงส��รืว่จว่�� สภ�พีป>จจ�บั�น้ำม$คำว่�มต%อุงก�รืใช%น้ำ���ท��งคำน้ำ พี�ช และส�ตว่�เล$�ยงว่��ม�กน้ำ%อุยเพี$ยงไรื และม$แหล�งน้ำ���ท$#ห�ไดั%จ�กท$#ใดับั%�งท��งใน้ำหม3�บั%�น้ำและบัรื�เว่ณข%�งเคำ$ยงอุย��งละเอุ$ยดั เพี�# อุจะไดั%น้ำ�� ข%อุม3ลท$#ส�� รืว่จไดั%ใน้ำสน้ำ�มน้ำ$�ม�ปรืะกอุบัก�รืว่�เคำรื�ะห� อุอุกแบับั และปรืะเม�น้ำแน้ำว่ท�งก�รืดั��เน้ำ�น้ำง�น้ำต��ง ๆ ต�อุไป

1.7 การหาปรมาณน��าฝนเฉล��ย

1.7.1 ว่�ธ$เฉล$#ยท�งคำณ�ตศ�สตรื� ( Arithmetic-Mean Method )

เป'น้ำว่�ธ$ห�ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ยท$#ง��ยท$#ส�ดั โดัยห�ไดั%จ�กก�รืน้ำ��คำ��ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำจ�กสถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำภ�ยใน้ำล��มน้ำ���ท�กสถึ�น้ำ$ม�รืว่มก�น้ำแล%ว่ห�รืดั%ว่ยสถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำ จะไดั%ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ยภ�ยใน้ำล��มน้ำ���ดั�งส ม ก � รื

ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ย ----------------------(1.6)

เม�#อุ n = จ��น้ำว่น้ำสถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำPi = ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำท$#สถึ�น้ำ$ I

ว่�ธ$เฉล$#ยท�งคำณ�ตศ�สตรื�จะให%ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ยท$#น้ำ��ม�เป'น้ำต�ว่แทน้ำไดั%ก8ต�อุเม�#อุ

24

Page 25: Basic of hydrology and hydrologic budgets

- ล��มน้ำ���หรื�อุบัรื�เว่ณท$#ต%อุงก�รืว่�เคำรื�ะห�ข%อุม3ลต%อุงเป'น้ำท$#รื�บักล��ว่คำ�อุ ไม�ม$อุ�ทธ�พีลขอุงแน้ำว่เขตภ3เข�ท$#จะม$ผ่ลท��ให%ฝน้ำตกไม�สม�#�เสมอุตลอุดัท�#ว่พี��น้ำท$#

- สถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำจะต%อุงกรืะจ�ยอุย��งสม�#�เสมอุท�#ว่บัรื�เว่ณพี��น้ำท$#ล��มน้ำ���

- ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำขอุงแต�ละสถึ�น้ำ$ จะต%อุงม$คำ��ท$#ไม�แตกต��งจ�กปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ยม�กน้ำ�ก

1.7. 2 ว่�ธ$ขอุงท�สเสน้ำ ( Thiessen Method )

จะพี�จ�รืณ�ว่��ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำท$#ว่�ดัไดั%จ�กสถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำแต�ละแห�ง จะม$อุ�ณ�บัรื�เว่ณคำรือุบัคำล�มพี��น้ำท$#รื �บัน้ำ���ฝน้ำท$#อุย3�ล%อุมรือุบัสถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำน้ำ��น้ำ ๆ ซึ่ #งก�รืก��หน้ำดัพี��น้ำท$#ท$#ล%อุมรือุบัสถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำ จะก��หน้ำดัไดั%จ�กก�รืแบั�งพี�� น้ำท$# เป'น้ำรื3ปหล�ยเหล$#ยมขอุงท�สเสน้ำ (Thiessen

Polygon) เ ช� น้ำ เ ม�# อุ ส ถึ � น้ำ$ ว่� ดั น้ำ��� ฝ น้ำ 6 แ ห�ง ดั� ง ภ � พี ท$# 1.7

a

e

d

c

b

h

g

f

1

5

4

3

ภ�พีท$# 1 . 7 ว่�ธ$ก�รืห�ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ยขอุงท�สเสน้ำ

25

Page 26: Basic of hydrology and hydrologic budgets

พี�จ�รืณ�ภ�พีท$# 1.7 ม$ข� �น้ำตอุน้ำใน้ำก�รืแบั�งพี��น้ำท$#เป'น้ำรื3ปหล�ยเหล$#ยมขอุงท�สเสน้ำดั�งต�อุไปน้ำ$�

- ก��หน้ำดัต��แหน้ำ�งสถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำท��งใน้ำพี��น้ำท$#และท$#อุย3�รือุบั ๆ พี��น้ำท$#ท$#ต%อุงก�รืห�ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ย

- ล�กเส%น้ำตรืง (เส%น้ำปรืะ) เช�#อุมโยงรืะหว่��งสถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำ 2

แห�ง ท$#อุย3�ใกล%ก�น้ำ โดัยท$#เส%น้ำตรืงเหล��น้ำ$�จะต%อุงไม�ต�ดัก�น้ำ จะไดั%รื3ปโคำรืงข��ยส�มเหล$#ยม (Network of Triangle)

- ล�กเส%น้ำตรืง (เส%น้ำท บั) แบั�งคำรื #งและต��งฉ�กก�บัดั%�น้ำท��งส�มขอุงรื3ปส�มเหล$#ยม จะไดั%รื3ปส�มเหล$#ยมขอุงท�สเสน้ำล%อุมรือุบัขอุงสถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำแต�ละแห�ง ดั�งเช�น้ำ สถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำสถึ�น้ำ$ท$# 1 ล%อุมรือุบัดั%ว่ยดั%�น้ำ abcd และสถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำท$# 2 ล%อุมรือุบัดั%ว่ยดั%�น้ำ adek เป'น้ำต%น้ำ

- ว่�ดัขน้ำ�ดัพี��น้ำท$#รื3ปหล�ยเหล$#ยมท$#คำลอุบัคำล�มสถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำแต�ละรื3ป โดัยอุ�จใช%ว่�ธ$น้ำ�บัจ�ดัใน้ำกรืะดั�ษกรื�ฟ หรื�อุใช%เคำรื�#อุงม�อุว่�ดัพี��น้ำท$#ท$#เรื$ยกว่�� พีล�น้ำ�ม�เตอุรื� (Planimeter) จะไดั%พี��น้ำท$#รื3ปหล�ยเหล$#ยมขอุงท�สเสน้ำ เป'น้ำ A1, A2, ….,A6 จ�กน้ำ��น้ำ จ งน้ำ��พี��น้ำท$#รื3ปหล�ยเหล$#ยมท$#ไดั%น้ำ$�ไปคำ��น้ำว่ณห�ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ยต�อุไป

เม�#อุก��หน้ำดัให% P1, P2,….,P6 คำ�อุสถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำท$#ว่�ดัไดั%จ�กสถึ�น้ำ$ท$# 1, 2,..., 6 ต�มล��ดั�บั ดั�งน้ำ��น้ำ

ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ย ----------------------(1.7)

สมก�รืท$# 1.7 เข$ยน้ำเป'น้ำรื3ปท�#ว่ไปใน้ำกรืณ$ท$#ม$สถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำ n

แห�ง ไดั%ดั�งน้ำ$�

26

Page 27: Basic of hydrology and hydrologic budgets

ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ย

----------------------(1.8)

โดัยท$# = ปรื�ม�ณท$#เฉล$#ย n แห�ง = ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำท$#ว่�ดัไดั%จ�สถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำท$# i = พี��น้ำท$#รื3ปหล�ยเหล$#ยมท$#ล%อุมรือุบัสถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำท$#

i

= พี��น้ำท$#รื �บัน้ำ���ฝน้ำรืว่มม$คำ��เท��ก�บั

ก�รืเล�อุกใช%ว่�ธ$ขอุงท�สเสน้ำ ม$ส�#งท$#ต%อุงพี�จ�รืณ�ปรืะกอุบัก�รืต�ดัส�น้ำใจดั�งน้ำ$�

- ว่�ธ$ขอุงท�สเสน้ำจะม$หล�กก�รืท$#ดั$กว่��ว่�ธ$เฉล$#ยท�งคำณ�ตศ�สตรื� เพีรื�ะส�ม�รืถึลดัป>ญห�ท$#เก�ดัจ�กก�รืกรืะจ�ยขอุงสถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำแบับัไม�สม�#�เสมอุไดั%

- ว่�ธ$ขอุงท�สเสน้ำเม�#อุใช%ก�บัพี��น้ำท$#ขน้ำ�ดัใหญ� ถึ%�ห�กว่�ดัข%อุม3ลน้ำ���ฝน้ำผ่�ดัพีล�ดั จะม$ผ่ลท��ให%ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำท$#คำ��น้ำว่ณไดั%คำล�ดัเคำล�#อุน้ำจ�กท$#คำว่รืจะเป'น้ำม�ก

- ก�รืล�กเส%น้ำแบั�งเป'น้ำรื3ปหล�ยเหล$#ยม ไม�ไดั%คำ��น้ำ งถึ งสภ�พีภ3ม�ปรืะเทศ เช�น้ำ อุ�จจะม$แน้ำว่เขตภ3เข�ขว่�งก�น้ำ หรื�อุเป'น้ำล�กษณะเป'น้ำท$#ล��ม ๆ ดัอุน้ำ ๆ ก8จะท��ให%ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ยผ่�ดัพีล�ดัไดั%

27

Page 28: Basic of hydrology and hydrologic budgets

- ถึ%�ห�กม$ก�รืเปล$#ยน้ำแปลงสถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำ จะต%อุงสรื%�งรื3ปหล�ยเหล$#ยมใหม�ท�กคำรื��ง น้ำ�#น้ำคำ�อุ ไม�ม$คำว่�มย�ดัหย��น้ำใน้ำก�รืใช%ง�น้ำ

1.7. 3 ว่�ธ$เส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำ ( Isohyetal Method )

ว่�ธ$น้ำ$�จะเป'น้ำก�รืล�กเส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำซึ่ #งหม�ยถึ งเส%น้ำท$#ล�กผ่��น้ำบัรื�เว่ณท$#ม$คำว่�มล กหรื�อุ ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเท��น้ำ��น้ำ โดัยอุ�ศ�ยข%อุม3ลปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำท$#ไดั%จ�กสถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำเป'น้ำหล�ก และพี�จ�รืณ�แผ่น้ำท$#ภ3ม�ปรืะเทศ โดัยดั3สภ�พีภ3ม�ปรืะเทศ ล�กษณะภ3ม�ปรืะเทศ และท�ศท�งพี�ย�ฝน้ำ เป'น้ำต%น้ำ ม�ปรืะกอุบัก�รืล�กเส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำดั�งต�ว่อุย��งก�รืล�กเส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำดั�งภ�พีท$# 1.8 ซึ่ #งก�รืล�กเส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำน้ำ$�จะไดั%ผ่ลใกล%เคำ$ยงก�บัสภ�พีคำว่�มเป'น้ำจรื�ง ก8ต�อุเม�#อุม$สถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำเป'น้ำจ��น้ำว่น้ำม�ก จ งจะไดั%แ น้ำ ว่ เ ส% น้ำ ช�� น้ำ น้ำ��� ฝ น้ำ ท$# ถึ3 ก ต% อุ ง ย�# ง ข � น้ำ

D

4.0F

7.2A

B7.0

6

8

8

C9.2

E9.1

12

12

ภ�พีท$# 1.8 ต�ว่อุย��งก�รืล�กเส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำ

28

Page 29: Basic of hydrology and hydrologic budgets

ก�รืห�ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ยโดัยว่�ธ$เส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำ ม$หล�กก�รืดั�งต�อุไปน้ำ$� คำ�อุ

- ก��หน้ำดัสถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำลงบัน้ำแผ่น้ำท$#ท��งใน้ำบัรื�เว่ณพี��น้ำท$#รื �บัน้ำ���ฝน้ำและบัรื�เว่ณล%อุมรือุบัขอุบัเขตพี��น้ำท$#รื �บัน้ำ���ฝน้ำ

- ตรืว่จดั3แน้ำว่โน้ำ%มขอุงเส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำ และกะปรืะม�ณดั%ว่ยส�ยต� จ�กน้ำ��น้ำ จ งล�กเส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำ โดัยพีย�ย�มให%เส%น้ำโคำรืงรื�บัเรื$ยบั ซึ่ #งว่�ธ$ก�รืล�กเส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำน้ำ$� จะคำล%�ยก�บัก�รืล�กเส%น้ำรืะดั�บัคำว่�มส3ง (Contour Lines) ใน้ำว่�ช�ก�รืส��รืว่จ จ�กน้ำ��น้ำจ งห�ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ยรืะหว่��งเส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำ 2 เส%น้ำ ท$#อุย3�ใกล%ก�น้ำไดั% P1,P2,….,Pn โดัยท$# n คำ�อุปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ยรืะหว่��งเส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำ 2 เส%น้ำ

- ห�พี��น้ำท$#รืะหว่��งเส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำ 2 เส%น้ำท$#อุย3�ใกล%เคำ$ยงก�น้ำ และอุย3�ภ�ยใน้ำขอุบัเขตขอุงพี��น้ำท$#รื �บัน้ำ���จะไดั%พี��น้ำท$# A1, A2, ….,An

- คำ��น้ำว่ณปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ยไดั%ดั�งสมก�รื

ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ย ----------------------(1.9)

หรื�อุ

----------------------(1.10)

โดัยท$# = ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ยท�#ว่พี��น้ำท$#รื �บัน้ำ���n = จ��น้ำว่น้ำปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ยรืะหว่��งเส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำ 2

เส%น้ำPi = ปรื�ม�รืน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ยรืะหว่��งเส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำ 2 เส%น้ำท$#อุย3�

ใกล%ก�น้ำ

29

Page 30: Basic of hydrology and hydrologic budgets

Ai = พี��น้ำท$#รืะหว่��งเส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำ 2 เส%น้ำท$#อุย3�ใกล%เคำ$ยงก�น้ำ

A = พี��น้ำท$#รื �บัน้ำ���ฝน้ำรืว่มภ�ยใน้ำล��มน้ำ���ม$คำ��เท��ก�บั

ต้�วิอุย�างท�� 1.7 ก��หน้ำดัให%พี��น้ำท$#รื �บัน้ำ���แห�งหน้ำ #ง ม$สถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำภ�ยใน้ำพี��น้ำท$#และล%อุมรือุบัพี��น้ำท$#ดั�งภ�พี โดัยม$ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำแต�ละสถึ�น้ำ$ดั�งต�รื�ง

P2

P4

P3

P1

P5

สถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำ ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำ (mm)

P1 10P2 20P3 30P4 40P5 50P6 0

จงห�ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ยโดัยว่�ธ$

ก) ว่�ธ$เฉล$#ยท�งคำณ�ตศ�สตรื�ข) ว่�ธ$ขอุงท�สเสน้ำคำ) ว่�ธ$ช��น้ำน้ำ���ฝน้ำ

วิธี�ท�า ก) ว่�ธ$เฉล$#ยท�งคำณ�ตศ�สตรื� จะพี�จ�รืณ�เฉพี�ะสถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำใน้ำพี��น้ำท$#รื �บัน้ำ���เท��น้ำ��น้ำซึ่ #งจ�กข%อุม3ลท$#ก��หน้ำดัให% จะเห8น้ำไดั%ว่��ม$สถึ�น้ำ$น้ำ���ฝน้ำท$#อุย3�ใน้ำพี��น้ำท$#รื �บัน้ำ��� 4 แห�ง (n=4) คำ�อุ สถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำ P2, P3,

P4, และ P5 ดั�งน้ำ��น้ำ

30

Page 31: Basic of hydrology and hydrologic budgets

ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ย

ต้อุบ

ข) ว่�ธ$ขอุงท�สเสน้ำ ส�ม�รืถึสรื%�งรื3ปหล�ยเหล$#ยมขอุงท�สเสน้ำไดั%ดั�งภ�พี แล%ว่ห�พี��น้ำท$#ขอุงรื3ปหล�ยเหล$#ยม

P2

P4

P3

P1

P5 P6

A1

A2

A3

A4

A5

จ�กรื3ปหล�ยเหล$#ยม ส�ม�รืถึคำ��น้ำว่ณปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ยไดั%ดั�งต�รื�ง

สถึ�น้ำ$ว่�ดัน้ำ���ฝน้ำ

ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำ Pi

(mm)

พี��น้ำท$#รื3ปหล�ยเหล$#ยม Ai

P1 10 0.22 2.2P2 20 4.02 80.4

31

Page 32: Basic of hydrology and hydrologic budgets

P3 30 1.35 40.5P4 40 1.60 64.0P5 50 1.95 97.5

รืว่ม 9.14 284.6

ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ย

ต้อุบ

คำ) ว่�ธ$เส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำ ส�ม�รืถึเข$ยน้ำเส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำเท��ก�น้ำไดั%ดั�งภ�พี

P2

P4

P3

P1

P5

P6

10

20

30

40

50

50 40 30 1020

จ�กเส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำ ส�ม�รืถึห�พี��น้ำท$#รืะหว่��งเส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำ 2 เส%น้ำ ใน้ำแต�ละช�ว่งไดั% จ�กน้ำ��น้ำจ งคำ��น้ำว่ณปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ยไดั%ดั�งต�รื�ง

ช�ว่งเส%น้ำช��น้ำน้ำ��� ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำ พี��น้ำท$#รืะหว่��ง

32

Page 33: Basic of hydrology and hydrologic budgets

ฝน้ำ(mm)

เฉล$#ยรืะหว่��งช�ว่งเส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำ Pi (mm)

เส%น้ำช��น้ำน้ำ���ฝน้ำ

0-10 5 0.88 4.4010-20 15 1.59 23.9020-30 25 2.24 56.0030-40 35 3.01 105.4040-50 45 1.22 54.90

50 0.20 10.60รืว่ม 9.14 255.20

หม�ยเหต� * ไดั%จ�กก�รืปรืะม�ณ

ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเฉล$#ย

ต้อุบ

1.8 การวิเคราะห*โอุกาสท��จัะเกด (Probability Analysis)

ก�รืว่�เคำรื�ะห�โอุก�สท$#จะเก�ดัข �น้ำ คำ�อุ ก�รืว่�เคำรื�ะห�โอุก�สท$#จะเก�ดัเหต�ก�รืณ�ต��ง ๆ เช�น้ำ ก�รืห�ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำส3งส�ดั หรื�อุปรื�ม�ณน้ำ���หล�กส3งส�ดัท$#จะเก�ดัข �น้ำใน้ำรือุบัป;ท$#ม$โอุก�สจะเก�ดัเหต�ก�รืณ�น้ำ��น้ำ ๆ ท$#เรื$ยกว่�� รือุบัป;ก�รืเก�ดัซึ่��� (Return Period) ซึ่ #งผ่ลก�รืว่�เคำรื�ะห�ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำส3งส�ดัหรื�อุปรื�ม�ณน้ำ���หล�กส3งส�ดัจะม$ปรืะโยชน้ำ�ใน้ำก�รืน้ำ��ไปอุอุกแบับัหรื�อุว่�เคำรื�ะห�ป>ญห�ท�งว่�ศว่กรืรืมชลศ�สตรื�ต�อุไป

ส��หรื�บัรือุบัป;ก�รืเก�ดัซึ่���จะข �น้ำอุย3�ก�บัจ��น้ำว่น้ำป;ท$#เก8บัข%อุม3ลและล��ดั�บัท$#ข%อุงม3ลซึ่ #งม$สมก�รืคำ��น้ำว่ณอุย3�หล�ยสมก�รื แต�สมก�รืท$#เหม�ะ

33

Page 34: Basic of hydrology and hydrologic budgets

ส��หรื�บัคำ��น้ำว่ณเก$#ยว่ก�บัปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำส3งส�ดั หรื�อุปรื�ม�ณน้ำ���หล�กส3งส�ดัท$# ใช%ไดั%ผ่ลม�แล%ว่ ม�กจะน้ำ�ยมใช%สมก�รืขอุง Weibull ดั�งน้ำ$�

Tp =

----------------------(1.11)

เม�#อุ Tp = รือุบัป;ก�รืเก�ดัซึ่��� (Return Period)

N = จ��น้ำว่น้ำป;ท$#เก8บัข%อุม3ลและ M = ล��ดั�บัท$# (M = 1 ส��หรื�บัคำ��ข%อุม3ลท$#ม�กท$#ส�ดั)

ใน้ำก�รือุอุกแบับัหรื�อุว่�เคำรื�ะห�ป>ญห�ท�งว่�ศว่กรืรืมชลศ�สตรื�น้ำ��น้ำ ท�งส��น้ำ�กง�น้ำเรื�งรื�ดัพี�ฒน้ำ�ชน้ำบัท (รืพีช) ไดั%ม$ก�รืก��หน้ำดัรือุบัป;ก�รืเก�ดัซึ่��� ขอุงโคำรืงสรื%�งอุ�คำ�รืชลศ�สตรื�ต��ง ๆ ดั�งต�รื�งท$# 1.4

ต�รื�งท$# 1.4 รือุบัป;ก�รืเก�ดัซึ่���ท$#แน้ำะน้ำ��ส��หรื�บัก�รือุอุกแบับัง�น้ำปรืะเภทต��ง ๆล��ดั�บัท$# ง�น้ำ รือุบัป; (ป;)

1 ง�น้ำรืะบั�ยน้ำ��� ท�อุลอุดัท$#ม$น้ำ���น้ำ%อุย และก�รืข�ดัขย�ยล��น้ำ���เล8ก ๆ ใน้ำชน้ำบัท

3-5

2 ท�งรืะบั�ยน้ำ���ล%น้ำ ฝ�ยน้ำ���ล%น้ำขน้ำ�ดัเล8กใน้ำชน้ำบัท ห�กไดั%รื�บัคำว่�มเส$ยห�ยเน้ำ�#อุงจ�กน้ำ���หล�กก8ไม�เก�ดัอุ�น้ำตรื�ยต�อุช$ว่�ตและทรื�พีย�ส�น้ำ

10-20

3 ท�อุลอุดั และสะพี�น้ำเล8ก ๆ บัน้ำท�งส�ธ�รืณะรืะหว่��งหม3�บั%�น้ำ

30-50

4 ง�น้ำต�มข%อุ (1) ห�กเส$ยห�ยเน้ำ�#อุงจ�กน้ำ���น้ำอุง จะเป'น้ำอุ�น้ำตรื�ยต�อุช$ว่�ตและทรื�พีย�ส�น้ำ

50-100

5 ง�น้ำต�มข%อุ (2) ห�กเส$ยห�ยแล%ว่ จะเก�ดัอุ�น้ำตรื�ยต�อุช$ว่�ตและทรื�พีย�ส�น้ำ

50-100

34

Page 35: Basic of hydrology and hydrologic budgets

6 ท�อุลอุดัและสะพี�น้ำเล8ก ๆ บัน้ำท�งหลว่ง ถึ%�ม$น้ำ���ม�ก อุ�จก�อุให%เก�ดัคำว่�มเส$ยห�ยแก�ทรื�พีย�ส�น้ำ

50-100

เม�#อุทรื�บัรือุบัป;ก�รืเก�ดัซึ่��� (TP) จะส�ม�รืถึห�โอุก�สท$#จะเก�ดั (Probability ; P) ไดั%จ�กส�ว่น้ำกล�บัขอุงรือุบัป;ก�รื�เก�ดัซึ่��� ดั�งสมก�รื

P =

----------------------(1.12)

สมก�รืท$# 1.12 ส�ม�รืถึอุธ�บั�ยโอุก�สท$#จะเก�ดั (Probability)

ไดั%ดั�งเช�น้ำ ถึ%�ใน้ำรือุบัป;ก�รืเก�ดัซึ่��� 10 ป; ม$อุ�ตรื�ก�รืไหลขอุงน้ำ���หล�กส3งส�ดั 800 cms จะม$ โอุก�สท$# เก�ดั P = = 0.1 หรื�อุ 10%

หม�ยคำว่�มว่��ใน้ำ 100 คำรื��งท$#เก�ดัน้ำ���หล�ก จะม$โอุก�สน้ำ���หล�กเก�ดัม$อุ�ตรื�ก�รืไหล 800 cms ไดั% 10 คำรื��ง หรื�อุใน้ำท�ก ๆ 10 ป; จะม$โอุก�สเก�ดัน้ำ���หล�กท$#ม$อุ�ตรื�ก�รืไหล 800 cms จ��น้ำว่น้ำ 1 คำรื��ง ซึ่ #งน้ำ��น้ำคำ�อุโอุก�สท$#จะเก�ดั แต�ใน้ำสภ�พีคำว่�มเป'น้ำจรื�งน้ำ��น้ำจะเก�ดัหรื�อุไม� ไม�ม$ใคำรืบัอุกไดั% แต�ต�ว่เลขท$#คำ��น้ำว่ณไดั%จะช�ว่ยว่�เคำรื�ะห�หรื�อุปรืะเม�น้ำเหต�ก�รืณ�ท$#ม$ โ อุ ก � ส จ ะ เ ก� ดั ข � น้ำ ไ ดั% ใ น้ำ อุ น้ำ � คำ ต แ ล ะ ล ดั คำ ว่ � ม เ ส$# ย ง ล ง

เม�# อุทรื�บัว่�� P เป'น้ำโอุก�สท$#จะเก�ดั ดั�งน้ำ��น้ำโอุก�สท$#จะไม�เก�ดัเหต�ก�รืณ�ขน้ำ�ดัน้ำ$�จ งห�ไดั%จ�ก 1- P ซึ่ #งจ�กหล�กก�รืพี��น้ำฐ�น้ำขอุงโอุก�สท$#จะเก�ดั (Principle of probability) พีบัว่��โอุก�สท$#จะเก�ดัไ ดั% ใ น้ำ ช� ว่ ง เ ว่ ล � N ป; คำ� อุ

J =1 - (1-P) ----------------------(1.13)

สมก�รืท$# 1.13 ส�ม�รืถึพี�ส3จน้ำ�ไดั%ดั�งน้ำ$�

35

Page 36: Basic of hydrology and hydrologic budgets

P = โอุก�สท$#จะเก�ดัเหต�ก�รืณ� 1 คำรื��ง1-P = โอุก�สท$#จะไม�เก�ดัเหต�ก�รืณ�(1-P) (1-P)

= โอุก�สท$#จะไม�เก�ดัเหต�ก�รืณ�ใน้ำช�ว่ง 2 ป;

(1-P) = โอุก�สท$#จะไม�เก�ดัเหต�ก�รืณ�ใน้ำช�ว่ง 3 ป;(1-P) = โอุก�สท$#จะไม�เก�ดัเหต�ก�รืณ�ใน้ำช�ว่ง N ป; ดั�งน้ำ��น้ำ J =1 - (1-P) คำ�อุ โอุก�สท$#จะเก�ดัเหต�ก�รืณ�ใน้ำช�ว่ง N

ป;

สมก�รืท$# 1.13 ส�ม�รืถึห�คำ�� J หรื�อุโอุก�สท$#จะไม�เก�ดัเหต�ก�รืณ�ใน้ำช�ว่ง N ป; เท��ก�บั 1 ป; ถึ ง 500 ป; ท$#รือุบัก�รืเก�ดัซึ่��� TP ต��งแต� 1 ป; ถึ ง 200 ป; ไดั%ดั�งต�รื�งท$# 1.5

ต�รื�งท$# 1.5 โอุก�สท$#จะเก�ดัเหต�ก�รืณ�ใน้ำช�ว่ง N ป; ท$#รือุบัก�รืเก�ดัซึ่��� TP ป;ช�ว่งเว่ล� 1 5 10 25 50 100 200 500

TP ป; โอุก�สท$#จะเก�ดั J1 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.02 0.5 0.97 0.99

9* * * * *

5 0.2 0.67 0.89 0.996

* * * *

10 0.1 0.41 0.65 0.93 0.995

* * *

50 0.02 0.10 0.18 0.40 0.64 0.87 0.98 *100 0.01 0.05 0.10 0.22 0.40 0.63 0.87 0.99

3

36

Page 37: Basic of hydrology and hydrologic budgets

200 0.005

0.02 0.05 0.12 0.22 0.39 0.63 0.92

หม�ยเหต� * หม�ยถึ ง คำ�� J ใกล% 1 ม�ก ซึ่ #งใน้ำท�งปฏ�บั�ต�อุ�จจะให%เท��ก�บั 1 ไดั%

ต้�วิอุย�างท�� 1.8 จ�กข%อุม3ล 50 ป; ม$ปรื�ม�ณน้ำ���หล�กท$#ม$อุ�ตรื�ก�รืไหลส3งส�ดั 1,000 cms ท$#รือุบัป;ก�รืเก�ดัซึ่��� 100 ป; จงห�

ก) โอุก�สท$#จะไม�เก�ดัอุ�ตรื�ก�รืไหลส3งส�ดัน้ำ$�ใน้ำช�ว่ง 50 ป;ข) โอุก�สท$#จะเก�ดัอุ�ตรื�ก�รืไหลส3งส�ดัน้ำ$�ใน้ำช�ว่ง 50 ป;

วิธี�ท�า เม�#อุ Tp = 100 ป; จะม$ P = 1/Tp = 1/100 = 0.01

ก) โอุก�สท$#จะไม�เก�ดัอุ�ตรื�ก�รืไหลส3งส�ดัน้ำ$�ใน้ำช�ว่ง 50 ป; = (1-P)N

= (1-0.01)50

= 0.60 ต้อุบ

ข) โอุก�สท$#จะเก�ดัอุ�ตรื�ก�รืไหลส3งส�ดัน้ำ$�ใน้ำช�ว่ง 50 ป; J = 1-(1-P)N

= 1-(1-0.01)50

= 0.40 ต้อุบ

หรื�อุห�ไดั%จ�กต�รื�งท$# 1.5 เม�#อุ Tp = 100 ป; และ N = 50 ป; จะม$

J = 0.40 ต้อุบ

1.9 การวิ�ดปรมาณน��าฝน

1.9.1 เคร��อุงวิ�ดน��าฝนแบบไม�บ�นท.กข้�อุม%ลต้�อุเน��อุง (Non-Recording Rain Gauge)

37

Page 38: Basic of hydrology and hydrologic budgets

เป'น้ำเคำรื�#อุงม�อุว่�ดัน้ำ���ฝน้ำแบับัไม�อุ�ตโน้ำม�ต�กล��ว่คำ�อุ จะใช%ส��หรื�บัว่�ดัปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำท$#ตกลงม�ใน้ำแต�ละคำรื��งเท��น้ำ��น้ำ ไม�ส�ม�รืถึว่�ดัข%อุม3ลปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำอุย��งต�อุเน้ำ�#อุงไดั% ซึ่ #งหน้ำ�ว่ยง�น้ำท�งภ3ม�อุ�ก�ศขอุงสหรื�ฐอุเมรื�ก� (US National Weather Service) ไดั%ก��หน้ำดัแบับัม�ตรืฐ�น้ำขอุงเคำรื�#อุงว่�ดัน้ำ���ฝน้ำน้ำ$�ไว่%ว่�� จะต%อุงผ่ล�ตดั%ว่ยโลหะท$#ไม�เป'น้ำสน้ำ�มเช�น้ำ เหล8กเคำล�อุบัหรื�อุทอุงแดังท$#ไม�เป'น้ำสน้ำ�มหรื�อุส�งกะส$อุย��งหน้ำ� เป'น้ำต%น้ำ โดัยม$ส�ว่น้ำปรืะกอุบัท$#ส��คำ�ญ 4 ส�ว่น้ำคำ�อุ

1) กรืว่ยรื�บัน้ำ���ฝน้ำ (Collector/Reciever)

2) กรืะบัอุกว่�ดัน้ำ���ฝน้ำ (Measuring Tube) ม$หน้ำ%�ท$#รือุงรื�บัน้ำ���ฝน้ำท$#ไหลผ่��น้ำลงม�จ�กกรืว่ยรื�บัน้ำ���ฝน้ำ

3) กรืะบัอุกรื�บัน้ำ���ล%น้ำ (Overflow Can) ม$หน้ำ%�ท$#รื �บัน้ำ���ฝน้ำท$#ตกเก�น้ำกว่��ข$ดัคำว่�มส�ม�รืถึขอุงกรืะบัอุกว่�ดัน้ำ���ฝน้ำขะรื�บัไดั% ซึ่ #งจะม$น้ำ���ส�ว่น้ำหน้ำ #งไหลล%น้ำลงส3�กรืะบัอุกรื�บัน้ำ���ล%น้ำ จ�กหล�กก�รืดั�งกล��ว่ท��ให%ส�ม�รืถึตว่งน้ำ���ส�ว่น้ำเก�น้ำท$#ไหลล%น้ำน้ำ$� แล%ว่น้ำ��ไปรืว่มก�บัปรื�ม�ณน้ำ���จ�กกรืะบัอุกว่�ดัน้ำ���ฝน้ำก8จะไดั%ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำท��งหมดั

4) โคำรืงเคำรื�#อุงว่�ดัน้ำ���ฝน้ำ (Support) เป'น้ำโลหะท$#แข8งแรืงม�#น้ำคำงม$ 3 ข� ย ดัต�ดัก�ยฐ�น้ำหรื�อุพี��น้ำท$#รือุงรื�บัเพี�#อุป6อุงก�น้ำเคำรื�#อุงว่�ดัน้ำ���ฝน้ำม�ให%เอุน้ำเอุ$ยงไปม�ใน้ำขณะท$#เก�ดัลมพี�ดัแรืงหรื�อุเก�ดัพี�ย�ฝน้ำฟ6�กรืะหน้ำ�#� โดัยจะต%อุงต��งเคำรื�#อุงว่�ดัน้ำ���ฝน้ำให%อุย3�ใน้ำแน้ำว่ดั�#งเสมอุ

1.9.2 เคร��อุงวิ�ดน��าฝนแบบชั่��งน��าหน�ก (Weighing Bucket Rain Gauge)

หล�กก�รืขอุงเคำรื�#อุงว่�ดัน้ำ���ฝน้ำแบับัช�#งน้ำ���หน้ำ�กน้ำ$�จะอุ�ศ�ยถึ�งรือุงรื�บัน้ำ���ฝน้ำท$#ตกลงม�ก8จะสะสมปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำเรื�#อุย ๆ ท��ให%น้ำ���หน้ำ�กเพี�#มข �น้ำ ก8จะกดัจ�น้ำตรื�ช�#งท$#เช�#อุมโยงก�บัรืะบับักลไกขอุงสปรื�ง ซึ่ #งต�อุก�บัเคำรื�#อุง

38

Page 39: Basic of hydrology and hydrologic budgets

บั�น้ำท กข%อุม3ลปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำ โดัยท$#ปล�ยป�กก�จะบั�น้ำท กผ่ลลงกรืะดั�ษกรื�ฟท$#พี�น้ำอุย3�รือุบัทรืงกรืะบัอุก (Drum) ท$#หม�น้ำดั%ว่ยน้ำ�ฬิ�ก� ดั�งน้ำ��น้ำก8จะไดั%ปรื�ม�ณน้ำ���ฝน้ำสะสมท$#เว่ล�ต��ง ๆ เคำรื�#อุงว่�ดัน้ำ���ฝน้ำแบับัน้ำ$�จะต%อุงตรืว่จดั3ปรื�ม�ณน้ำ���ใน้ำถึ�งเสมอุเพี�#อุเทอุอุก เม�#อุม$น้ำ���จว่น้ำจะเต8มเพีรื�ะไม�ม$รืะบับัรืะบั�ยน้ำ���ฝน้ำอุอุกจ�กถึ�ง

1.9.3 เคร��อุงวิ�ดน��าฝนแบบถ้�วิยกระดก (Tipping Bucket Rain Gauge)

หล�กก�รืขอุงเคำรื�#อุงว่�ดัน้ำ���ฝน้ำแบับัถึ%ว่ยกรืะดัก จะปล�อุยให%น้ำ���ฝน้ำท$#ตกลงม�ผ่��น้ำท$#รื �บัน้ำ���ฝน้ำ (Receiver) แล%ว่ไหลลงผ่��น้ำกรืว่ย (Funnel) ลงส3�ถึ%ว่ยกรืะดักท$#ม$ 2 ข%�ง ซึ่ #งเม�#อุน้ำ���ฝน้ำไหลลงถึ%ว่ยกรืะดักข%�งหน้ำ #งจน้ำเต8มก8จะตว่งน้ำ���ฝน้ำไดั%ปรืะม�ณ 0.1 in หรื�อุ 0.25

mm ใน้ำขณะน้ำ��น้ำจะท��ให%เก�ดัสภ�พีไม�สมดั�ล เป'น้ำผ่ลให%ถึ%ว่ยกรืะดักข%�งน้ำ$�เทน้ำ���ลงส3�กรืะบัอุกตว่ง ขณะเดั$ยว่ก�น้ำถึ%ว่ยกรืะดักอุ$กข%�งก8จะข �น้ำม�รื�บัน้ำ���ฝน้ำแทน้ำเป'น้ำรืะบับัว่งจรืเช�น้ำน้ำ$�เรื�#อุยไป ซึ่ #งก�รืท$#ถึ%ว่ยกรืะดักแต�ละคำรื��งน้ำ$� ฟ>น้ำเฟFอุงจะส�งผ่��น้ำรืะบับักลไกไปท$#ปล�ยป�กก�บั�น้ำท กข%อุม3ลลงกรืะดั�ษกรื�ฟท$#พี�น้ำอุย3�รือุบัทรืงกรืะบัอุกท$#หม�น้ำต�มเข8มน้ำ�ฬิ�ก�ต�อุไป

1.9.4 การใชั่�เรดาร* (Radar Measurement)

ก�รืพีย�กรืณ�เมฆและน้ำ���ฟ6�โดัยใช%เรืดั�รื�จะอุ�ศ�ยหล�กก�รืคำ�อุ เรืดั�รื�บัน้ำภ�คำพี��น้ำดั�น้ำจะส�งคำล�#น้ำแม�เหล8กไฟฟ6�จ�กจ�น้ำเส�อุ�ก�ศกรืะจ�ยไปใน้ำบัรืรืย�ก�ศ เม�#อุคำล�#น้ำเคำล�#อุน้ำต�ว่กรืะทบัก�บักล��มเมฆหรื�อุน้ำ���ฟ6� จะเก�ดัก�รืสะท%อุน้ำกล�บัม�ท$#จ�น้ำเส�อุ�ก�ศ ซึ่ #งสภ�พีก�รืสะท%อุน้ำกล�บัน้ำ$�จะข �น้ำอุย3�ก�บัก�รืกรืะจ�ยขอุงกล��มเมฆ กล��มพี�ย�ฝน้ำ ปรื�ม�ณไอุน้ำ���ใน้ำบัรืรืย�ก�ศ และสภ�ว่ะแว่ดัล%อุมขอุงลม โดัยก�รืว่�ดัเว่ล�ท$#สะท%อุน้ำกล�บัม�น้ำ$�ท��ให%ส�ม�รืถึพีย�กรืณ�เมฆและน้ำ���ฟ6�ไดั% ซึ่ #งผ่ลก�รืตรืว่จขอุง

39

Page 40: Basic of hydrology and hydrologic budgets

เรืดั�รื�ตรืว่จอุ�ก�ศน้ำ$�ม$ปรืะโยชน้ำ�ต�อุก�รืพีย�กรืณ�ก�รืก�อุต�ว่ขอุงสภ�พีกล��มเมฆ ตลอุดัจน้ำท�ศท�งก�รืเคำล�#อุน้ำต�ว่ว่ต�มเว่ล�ต��ง ๆ ท$#ตรืว่จว่�ดั ท��ให%ส�ม�รืถึเต�อุน้ำภ�ยธรืรืมช�ต�ท�งอุ�ก�ศต��ง ๆ ไดั%ท�น้ำเหต�ก�รืณ�

1.9.5 การใชั่�ดาวิเท�ยม (Satellite Measurement)

ใน้ำป>จจ�บั�น้ำเทคำโน้ำโลย$ท�งอุว่ก�ศม$คำว่�มก%�ว่หน้ำ%�เป'น้ำอุย��งม�ก ก�รืใช%ดั�ว่เท$ยมเพี�#อุว่�เคำรื�ะห�ก�รืเปล$#ยน้ำแปลงใน้ำส�ว่น้ำต��ง ๆ ขอุงโลก ไดั%ถึ3กน้ำ��ม�ปรืะย�กต�ใช%ใน้ำง�น้ำอุ�ต�น้ำ�ยมว่�ทย�หล�ยดั%�น้ำ โดัยจะม$สถึ�น้ำ$รื�บัภ�พีถึ��ยดั�ว่เท$ยมอุ�ต�น้ำ�ยมว่�ทย� ซึ่ #งท��หน้ำ%�ท$#รื �บัส�ญญ�ณจ�กดั�ว่เท$ยมอุ�ต�น้ำ�ยมว่�ทย� และท��ก�รืผ่ล�ตภ�พีท$#ดั�ว่เท$ยมถึ��ยภ�พีไดั% เพี�#อุก�รืศ กษ�ใน้ำเรื�#อุงล�กษณะอุ�ก�ศ และบัรื�ก�รืข%อุม3ลภ�พีถึ��ยจ�กดั�ว่เท$ยมให%แก�หน้ำ�ว่ยง�น้ำรื�ชก�รืท$#รื �บัผ่�ดัชอุบัเก$#ยว่ก�บัคำว่�มปลอุดัภ�ยต�อุช$ว่�ตและทรื�พีย�ส�น้ำขอุงปรืะช�ชน้ำ อุ�น้ำเน้ำ�#อุงจ�กสภ�พีภ3ม�อุ�ก�ศท$#อุ�จจะส�งผ่ลเส$ยห�ยไดั%

เอุกสารอุ�างอุง

ก$รืต� ล$ว่�จน้ำก�ล. 2539. วิศวิกรรมชั่ลศาสต้ร*. ภ�คำว่�ช�ว่�ศว่กรืรืมโยธ� คำณะว่�ศว่กรืรืมศ�สตรื�

มห�ว่�ทย�ล�ยรื�งส�ต, น้ำคำรืปฐม.Chow, V.T., D.R. Maidment, and L.W. Mays. 1988. Applied Hydrology. McGraw-Hill,

New York.

40