basınçlı tüpler bakanlık2

8/18/2019 basınçlı tüpler bakanlık2

1/84

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞIİş Teftiş Kurulu Başkanlığı

PATLAYICI MADDELERİN İMALATI İLE PİROTEKNİK MAMULLERİN

İMALATI VE DEPOLANMASINI YAPAN ÜRETİCİ VE İTHALATÇILARA AİT

İŞYERLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

TEFTİŞİ PROJESİ

GENEL DEĞERLENDİRME RAPORU


METAL SEKTÖRÜNDEKİ İŞYERLERİNDE

GAZ TÜPLERİ İÇİN KULLANIM VE

GÜVENLİK ŞARTLARI

Yayın No.54


2/84


3/84


Metal Sektöründeki İşyerlerinde

Gaz Tüpleri İçin Kullanım ve

Güvenlik Şartları

2012 / Kasım

Ankara


4/84

ÖNSÖZYaşamı kolaylaştıran tüm materyallerin üretiminde kullanılan gazların,

taşınması ve depolanması ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Kullanılan bu gazları

depolamak ve taşımak için üretilen kaplar basınçlı gaz tüpleri olarak

adlandırılmıştır. Sanayide kullanılan basınçlı gaz tüplerinin çevre ve yaşam

üzerinde tehlike oluşturmaması için, kullanılan tüplerin ve içinde barındırdığıgazların özellikleri iyi bilinmelidir.

Gaz tüplerinin hatalı doldurulması ve yanlış kullanımı sebebiyle meydana

gelen kazalarda, ölümle neticelenen maddi ve manevi kayıplar yaşanmaktadır.

Yine gazlardan kaynaklanan meslek hastalıkları da insanın yaşam kalitesini

düşürmekle birlikte kişinin iş hayatından da uzaklaşmasına sebep olmaktadır.

Tüm bunların yaşanmaması için tüplerin son kullanıcısına gelinceye kadar

ve son kullanıcının uyması gerekli mevzuat ve standartlar vardır. Yıllar içindetecrübelerle oluşmuş bu standartlara ve mevzuata uyulması ile zamanla

yenilenen standart ve teknik mevzuatın da takip edilmesi gerekmektedir.

Hazırlamış olduğumuz bu el kitabı, teknik açıdan gazların özellikleri ve

korunma yöntemleri ile bu gazların depolandığı tüplerin üretimi, periyodik

muayeneleri, kullanımı, taşınması, montajı ve depolanmasına ilişkin teknik

veriler ile uyulması gerekli mevzuat ve standartları içermektedir.

Basınçlı gaz tüplerinin dolumunu yapan ve bu tüpleri kullanan tüm taraarınbaşvuru kaynağı olarak kullanacağını düşündüğümüz bu el kitabının

hazırlanmasında görev alan İş Teftiş Kurulu Başkan Yardımcısı M. Nejdet

ÇARIKCI, Baş İş Müfettişi Semih ÖZÇAKIR, İş Müfettişi Yardımcısı Murat YILMAZ

ile katkı ve katılımı olan tüm taraara teşekkür ederim.

Mehmet TEZELİş Teftiş Kurulu Başkanı


5/84

“Çalışmadan, öğrenmeden, yorulmadan, rahat yaşamanın yollarınıalışkanlık haline getirmiş milletler; önce onurlarını, sonra özgürlüklerini,

daha sonra da geleceklerini kaybetmeye mahkumdurlar.”


6/84

İÇİNDEKİLER11 27

33

31

17

19

21

BÖLÜM A

GAZ KATEGORİLERİ

A.1. Aşındırıcı GazlarA.1.1. Aşındırıcı Gazlara Karşı GenelTedbirler

A.2. Yanıcı GazlarA.2.1. Yanıcı Gazlara Karşı Genel Tedbirler

A.3. Asal GazlarA.3.1. Asal Gazlara Karşı Genel Tedbirler

A.4. OksidanlarA.4.1. Oksidanlara Karşı Genel Tedbirler

A.5. Kriyojenik GazlarA.5.1. Kriyojenik Gazlara Karşı GenelTedbirler

A.6. Zehirli veya Toksik GazlarA.6.1. Zehirli veya Toksik Gazlara Karşı

Genel Tedbirler

BÖLÜM B

TÜPLERİN İMALİNE İLİŞKİN STANDARTLAR

BÖLÜM C

İMAL ŞEKLİNE GÖRE TÜPLERC.1. Dikişli TüplerC.2. Dikişsiz Tüpler

BÖLÜM D

BASINÇ REGÜLATÖRLERİD.1. Tek Aşamalı Regülatörler

D.2. İki Aşamalı RegülatörlerD.3. Regülatörlerde Kullanılan MalzemelerD.4. Sızıntı Kontrolü

D.4.1. Sızıntı Testi ve Regülatör ArızasınınTesbitiD.4.1.1. Sızıntı Testi İçin Yapılacak

İşlemlerD.5. Regülatör TemizliğiD.6. Gözden Geçirmek

D.7. Değiştirme

BÖLÜM E

DİĞER APARATLAR

E.1. HortumlarE.2. BorularE.3. Şalomalar

BÖLÜM F

TÜPLERDE MUAYENEF.1. Tüplerin Periyodik Muayenelerine İlişkin

StandartlarF.2. Tüplerin Gözle Muayenesi

BÖLÜM G

GÜVENLİK VALFLERİG.1. Genleşme ValG.2. Kontrol Val (Check valf)G.3. Akış Sınırlayıcı Kapama ValG.4. Valerle İlgili StandartlarG.5. Giriş Bağlantılarında Alınması Gerekli

Tedbirler

G.6. Çıkış BağlantılarıG.6.1. Valf Çıkış Bağlantıları ve BağlantıParçalarında Alınması GerekliTedbirler

G.7. Alev TutucuG.7.1. Koruma YöntemleriG.7.2. Geri Tepmenin Genel Sebepleri

BÖLÜM H

KAPATMA YÖNTEMLERİH.1. Manifold SistemiH.2. Uzaktan Kapatma

BÖLÜM I

BAŞLIKLARIN HAVALANDIRILMASII.1. Havalandırma

BÖLÜM J

TÜP SİSTEMLERİJ.1. Tek Tüplü SistemlerJ.2. Çoklu Tüp Sistemleri

B L M H 37

IB L 39

ÖLÜM J 41


7/84

53

59

69

73

43

47

BÖLÜM K

TÜPLERDE İŞARETLEME

K.1. Tüplerde İşaretlemeye İlişkin StandartlarK.2. Tüp Boğazının Bir Yanal Yüzünde OlmasıGerekenler

K.3. Tüp Boğazının Diğer Yanal Yüzünde OlmasıGerekenler

K.4. EtiketlemeK.5. İçerdiği Gazın Cinsine Göre Tüplerin

Renkleri

BÖLÜM L

TÜPLERİN KULLANIMIL.1. Çalışılan Maddenin Belirlenmesi ve

ÖzellikleriL.2. Çalışırken Uygulanacak KurallarL.3. Kullanımdan Önce Tüplerin GüvenliğiL.4. Tüplerin Kullanımında Dikkat Edilmesi

Gerekli HususlarL.5. Tüpün Kullanıma AlınmasıL.6. Tüplerin Servisten ÇıkarılmasıL.7. Servisten Çıkmış Olan Tüplerin Taşınması

BÖLÜM M

BASINÇLI GAZ TÜPLERİNİN DEPOLANMASIM.1. Depo Alanı

M.1.1. Depolama Alanında BulunmasıGereken Özellikler

M.2. Birlikte Depolanabilen ve DepolanamayanGruplar

M.3. Depo Alanındaki Tüplerin Güvenliği

M.4. Tüplerin Depolanmasında UyulmasıGereken Önlemler

M.5. Açık Alanda DepolamaM.5.1. Açık Alanda Depolamanın Yasak

Olduğu AlanlarM.5.2 Açık Alanda Mesafeler

M.6. Tüp Sıcaklık MaruziyetiM.7. Boş Tüpler

BÖLÜM N

TÜPLERLE İLGİLİ MEVZUATN.1. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü

N.2. Basınçlı Kaplar ve Bu Kapların MuayeneYöntemlerinin Ortak Hükümlerine DairYönetmelik

N.3. Basit Basınçlı Kaplar YönetmeliğiN.4. Dikişsiz, Alaşımsız Alüminyum Ve

Alüminyum Alaşımlı Basınçlı Gaz TüplerineDair Yönetmelik

N.5. Dikişsiz, Çelikten Mamul Basınçlı GazTüplerine Dair Yönetmelik (84/525/AT)

N.6. Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) PiyasasıEğitim Yönetmeliği

N.7. Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası

Lisans YönetmeliğiN.8. Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG)Piyasasında Uygulanacak TeknikDüzenlemeler Hakkında Yönetmelik

N.9. Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli Ve ZararlıMaddelerle Çalışılan İşyerlerinde Ve İşlerdeAlınacak Tedbirler Hakkında Tüzük

N.10. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık VeGüvenlik Şartları Yönetmeliği

N.11. Basit Basınçlı Kaplarla İlgili

Uyumlaştırılmış Ulusal Standardlara DairTebliğ (Tebliğ No:ÖSGM-2006/02)

N.12. Mecburi Standard Tebliği (Tebliğ No: Ösg-2011/2)N.12.1. Mecburi Standart Tebliği Ekl

N.13. Basınçlı Gaz Tüplerinin Periyodik Muayene,Deney, Bakım ve Tamiri Yeterlilik BelgesiVerilmesine İlişkin TebliğN.13.1. İlgili Standartlar

BÖLÜM O

TABLOLAR

BÖLÜM Ö

TÜP BAĞLANTI ŞEKİLLERİÖ.1. Basit Bir Tüp BağlantısıÖ.2. Bir Tüp Regulatör Bağlantısına

T Brosunun Dahil EdilmesiÖ.3. Çapraz Bağlantılar

Ö.4. İki Aşamalı Regülatör BağlantısıÖ.5. Akış Sınırlayıcı Kapatma Valfı BağlantısıÖ.6. Alev Tutucu Bağlantısı


8/84

Sadettn BAYSAL’ ın anısına…


9/84


9

GİRİŞGaz tüplernn neden olduğu kazalar büyük çaplı ve ölümlesonuçlanablecek kazalardır. Bu rehberde bast kullanım önerlerylegaz tüplernn kullanımı sırasında karşı karşıya kalınan rskler azaltmak

veya ortadan kaldırmak amaçlanmıştır.

Bu rehber, gaz tüpü üreten, sahb olan, dolumunu gerçekleştren vekullanan şveren, şveren vekl ve çalışanları çn hazırlanmıştır.

Gaz tüpler, mevzuatımızda basınçlı kaplar ana başlığı altındadeğerlendrlmektedr. Bu ana başlık altında ayrıca basınçlı tanklar(drum), kryojenk kaplar, tüp desteler (bundle-batarya) sayılablr.

Ancak bu rehberde gaz tüpler güvenl kullanımı üzernde durulmuştur.

Gaz slndrler, solunum ekpmanları gb farklı amaç ve şartlardakullanılmakta ve kullanımları sırasında özel önlemler gerekmektedr.Bu rehber her tp gaz tüpler çn geçerl olsa da farklı peryotlardadenetm gb özel önlemler rehber çerğne dahl değldr.

Basınçlı tüpler, gaz veya gaz karışımları çeren pek çok ürünün basınç

altında tüplerde depolanması mümkün hale getrr. Bu gazların büyükbr kısmı sıkıştırılmış gazlar olarak sınıandırılır.


10/84


10

TANIMLARSıvılaştırılmış gazlarNormal sıcaklıkta tüp çnde basınç altında sıvı olarak depolanangazlardır. Tüp çnde sıvı gaz denge halndedr. Başlangıçta tüp hemenhemen sıvı le doludur. Tüpten gaz alındıkça, sıvı buharlaşarak tüpü

doldurur, böylece tüpün basıncı sabt kalır. Susuz amonyak, klor,propan, azot okstler ve karbon dokst sıvılaştırılmış gazlara örnektr.

Sıvılaşmamış gazlarSıvılaşmamış gazlar, bunlara aynı zamanda sıkıştırılmış veya basınçaltında gazlar da denr. Bu gazlar normal sıcaklıkta cok büyük basınçaltında ble sıvılaşmayan gazlardır. Oksjen, azot, helyum ve argon bugazlara örnektr.

Çözünmüş gazlarAsetlen en blnen tek çözünmüş gazdır. Asetlen kmyasal olarakçok kararsızdır atmosfer basıncında ble asetlen patlayablr. Bununlaberaber asetlen yüksek basınçta (250 ps’ye kadar basınçta ve21 0C sıcaklıkta) tüplerde depolanablr ve güvenle kullanılablr. Çünküasetlen tüpler nert, ve gözenekl absorsyon malzemes le tamamendoldurulur. Bu malzeme aseton veya uygun dğer çözeltlerledoyurulur. Asetlen gazı tüpe eklendğnde gaz asetonda çözülerekkararlı hale gelr.

BAŞLICA SIKIŞTIRILMIŞ GAZ GRUPLARI Tüplerde depolanan sıkıştırılmış gazlar üç ana grupta sınıandırılablr.

Sıvılaştırılmış, sıkıştırılmış ancak sıvılaştırılmamış ve çözünmüşolanlar. Bu sınıandırmanın dışında sadece basınç uygulayaraksıvılaştırılamayan, sıvılaşması çn düşük sıcaklıklar gereken kryojenkgazlar bulunmaktadır.

Genellkle tüp basınçları klopaskal (kPa) veya (ps) olarak verlr. Ancaktüptek basıncın 0 olarak okunması ble tüpün boş olduğu anlamınagelmez tüp hala atmosfer basıncında gaz çeryordur.


11/84

AGAZ KATEGORİLERİA.1. Aşındırıcı GazlarA.1.1. Aşındırıcı Gazlara Karşı Genel TedbirlerA.2. Yanıcı Gazlar

A.2.1. Yanıcı Gazlara Karşı Genel Tedbirler

A.3. Asal Gazlar

A.3.1. Asal Gazlara karşı genel tedbirler

A.4. Oksidanlar

A.4.1. Oksidanlara Karşı Genel Tedbirler

A.5. Kriyojenik Gazlar

A.5.1. Kriyojenik Gazlara Karşı Genel Tedbirler

A.6. Zehirli veya Toksik Gazlar

A.6.1. Zehirli veya Toksik Gazlara Karşı Genel Tedbirler

B Ö

L Ü M


12/84


12

A) GAZ KATEGORİLERİ

Gazlar; aşındırıcı gazlar, yanıcı gazlar, asal gazlar, oksdanlar, kryojenkgazlar ve toksk gazlar olmak üzere 6 sınıfta kategorze edleblr.

A.1. Aşındırıcı Gazlar

Malzeme ya da dokuyla temasa geçtğnde bunlara zarar veren gazlaraşındırıcı gazlar olarak sınıandırılırlar. Bunlar ayrıca reaktf, toksk ve

yanıcı veya okstleyc olablrler. Bunların çoğu düşük konsantrasyonluda olsa uzun sürel temaslarda tehlkel sonuçlar doğururlar. Örn: Azotdokst, fosgen, kükürt dokst vb.

A.1.1. Aşındırıcı Gazlara Karşı Genel Tedbrler• Bu gazlarla çalışırken gerekl donanımın kullanılması esastır.• Su veya dğer norgank maddelern tüp çne ger emlme htmal

bulunan sstemlerde kontrol valernn kullanılması gerekr.• Mde, göz ve bağırsaklara zarar verme htmal olduğu çn gaz eşk

değer sık sık gözlemlenmeldr.• Bu gazlara maruzyet azaltmak çn uygun koruyucu gys ve kşsel

koruyucu donanımlar kullanılmalıdır.• Maruzyetten sonra tüm vücut veya gözler yce yıkanmalıdır.• Çalışanlar şle lgl blglendrlmeldr.• Gözle gazın temas etmesnden sonra, göz ve duş banyosuna

ulaşmak çn kordorlar engelsz olmalıdır.


13/84


13

A.2. Yanıcı Gazlar

Atmosferk basınç ve sıcaklık altında hava le karıştığında %13 veyadaha az oranda yanıcı gaz karışımı oluşturan veya alt yanıcı lmtnebakılmaksızın havada %12 den fazla yanıcılık oranı olan gazlar yanıcıgaz olarak sınıandırılır. Bunlar yüksek basınçlarda zehrl, reaktf olablrveya havadak oksjenn yern alablrler. Örn: Asetlen, hdrojen, bütan,propan, metan vb.

A.2.1. Yanıcı Gazlara Karşı Genel Tedbrler

• Tüm olası ateşleme kaynakları; tesslern uygun tasarımı, sgara veaçık alevlern kısıtlanmasıyla gderlmeldr.

• Bu gazların tahlyes çn çelkten yapılmış havalandırma ve alevtutucu kullanılmalıdır.

• Bu gazların depolandığı ve kullanıldığı alanlarda yangın söndürücüve uygun dedektör bulunmalıdır.

• Kullanılan ekpmanın üzernde ayrıca sızıntı dedektörü olmalıdır.

• Yanıcı gaz kaynağının kullanılmadığı zamanlarda kapalı tutulmasıgerektğ sürekl hatırlanmalıdır.


14/84


14

A.3. Asal Gazlar

Olağan sıcaklık ve basınç altında dğer maddelerle reaksyonagrmeyen gazlar olarak sınıandırılırlar. Bunlar yanmaz ve zehrszolmakla beraber renksz ve kokusuzdurlar. Bu gazlar genellkle 2000ps (138 bar) ve üzerndek basınç altında depolanırlar. Örn: Helyum,argon, Xenon, neon vb.

A.3.1. Asal Gazlara Karşı Genel Tedbrler• Asal Gazlarla temasa karşı dama koruyucu gözlük ve eldven

kullanılmalıdır.A.4. OksdanlarYanmayan fakat yanmayı destekleyen gazlar olarak sınıandırılangazlardır. Örn: Oksjen, Amonyum sülfat, baryum klorat vb.

A.4.1. Oksdanlara Karşı Genel Tedbrler• Oksjen ve dğer oksdanların hızlı tepkmeye grme olasılıklarının

olduğu durumlarda tüm ateşleme kaynakları ptal edlmeldr.

• Yanıcı malzemelerle brlkte depolanmamalıdırlar

• Bu tür gazlarla yapılan çalışmalarda kullanılan tüplern ya da dğerekpmanların yağlanmamasına dkkat edlmeldr. Ayrıca gres yada dğer yanıcı maddelerle bu gazların teması engellenmeldr.

• Sadece yapılan şe uygun ekpman kullanılmalıdır

• Sadece yapılan ş çn açıkça belrtlmş olan regülatör kullanılmalıdır.

• Regülatörler etketlenmeldr.


15/84


15

A.5. Kryojenk Gazlar

Atmosferk şartlarda kaynama noktası 90 °C nn altında olan gazlardır.Bu gazlar son derece soğuktur ve yoğun alevde üretlrler ve çokşddetl doku nekrozlarına sebep olablrler. Kryojenk sıvılar yüksekbasınçta elde edlrler. Kryojenk sıcaklıklarda ssteme at parçalarkırılablr yada çatlayablrler. Örn: Azot, ntrojen, oksjen, argon vb.

A.5.1. Kryojenk Gazlara Karşı Genel Tedbrler

• Krojenk sıvıyla dolu br hat asla bloke edlmez çünkü sıcaklıktakufak br artış muazzam br basınç artışına ve hattın yanmasınaneden olablr.

• Sstem güvenlr br tahlye vanasına ve gazın cnsne göre uygunbr havalandırmaya sahp olmalıdır.

• Yaralanmaya karşı el ve kolları korumak çn ş eldven ve vücudunön kısmını korumak çn şe uygun önlük gylmeldr.

• Sıvının ayakkabıya grmesn engellemek çn ayakkabıyı kapatacakşeklde pantolon gylmeldr.

• Kryojenk sıvılar dökülürken yukarı sıçrayacağından gözlük ya dayüz sper kullanılmalıdır.

A.6. Zehrl veya Toksk Gazlar

İnsanlar üzernde öldürücü yada zararlı etkler olan gazlar toksk yadazehrl gazlar olarak sınıandırılırlar. Tokssteye göre yüksek basınçaltında reaktf, yanmaz, alevlenr ve/veya okstleyc olablrler. Gazabağlı olarak toksste dereces ve etkler değşeblr ama yeterl mktardasolunduğunda ölüme yol açablr. Örn: Fosgen, hdrojen orür vb.

A.6.1. Zehrl veya Toksk Gazlara Karşı Genel Tedbrler

• İzn verlen maruzyet değerler kesnlkle belrtlmeldr.• Gazı kullanmadan önce malzeme güvenlk blg formu okunmalı


16/84


16

ya da bu gazı daha önce kullanmış olan br kmseye danışılmalıdır.

• Toksk gazla tek başımıza değl yedek güvenlk personelyleçalışmalıyız.

• Toksk gaz çeren montaj yada sstem yce ncelenmel vekullanılmadan önce br asal gazla sızıntı olup olmadığı testedlmeldr.

• Bağlantıları ayırmadan veya tüp vanasını açmadan önce tüm hatsoygazla tasfye edlmeldr.

• Toksk gazları çok y havalandırılmış alanlarda kullanmalıyız.

• Maruzyet azaltmak ve güvenlk çn gaz dedektörlerbulundurmalıyız.

• Acl br durumda şçnn alana drek grp kapıyı kapatıp solunumchazını güvenl br şeklde takması çn çalışma alanına btşkgüvenl br yerde solunum chazı bulundurulmalıdır.

• Çalışma alanında vücut yıkama, göz yıkama, yangın alarmları veyangın söndürme chazları kullanıma hazır halde bulundurulmalıdır.

• Toksk veya zehrl gazlar en az mktarda depolanmalıdır.

• Gazın kullanımından sonra yen br kullanım çn depolanmamalıdır.


17/84

BTÜPLERİN İMALİNE İLİŞKİN STANDARTLAR B Ö

L Ü M


18/84


18

B) TÜPLERİN İMALİNE İLİŞKİN STANDARTLAR

Pyasada en çok çelkten mal edlen tüpler kullanılmaktadır. Bunlarmecbur uygulamaya konulmuş TS EN 1964-1, TS EN 1964-2 ve TSEN 1964-3 standardlarına göre mal edlmektedr. Yüksek basınçtasıkıştırılarak ya da sıvılaştırılan gazlar bu tüplere doldurulmaktadır.Standardlara göre mal edlmş olan tüpler sanay kullanımına

uygundur. Ancak yanlış kullanımdan dolayı kazalar yaşanmaktadır.Bu tür kazaların yaşanmaması çn kullanma koşulları yanında alınantüpün hang özellkler taşıması gerektğnn blnmes ve kontroledlmes gerekr.


19/84

CİMAL ŞEKLİNE GÖRE TÜPLERC.1. Dikişli TüplerC.2. Dikişsiz Tüpler B Ö

L Ü M


20/84


20

C) İMAL ŞEKLİNE GÖRE TÜPLER

C.1. Dkşl Tüpler

İk veya üç tane sacın kaynatılmasıyla elde edlrler

C.2. Dkşsz Tüpler

Ham metaln sıcak haddelenmesyle ya da uygun kmyasal ve fzkselözellklere sahp boruların sıcak şekllendrlmesyle mal edlrler.


21/84

DBASINÇ REGÜLATÖRLERİD.1. Tek Aşamalı RegülatörlerD.2. İki Aşamalı RegülatörlerD.3. Regülatörlerde Kullanılan Malzemeler

D.4. Sı

zı

n KontrolüD.4.1. Sızın Tes ve Regülatör Arızasının Tesbi

D.4.1.1. Sızın Tes İçin Yapılacak İşlemler

D.5. Regülatör Temizliği

D.6. Gözden Geçirmek

D.7. Değişrme

B Ö

L Ü M


22/84


22

D) BASINÇ REGÜLATÖRLERİ

D.1. Tek Aşamalı Regülatörler

Bu regülatörlern performansı kısa sürel kullanımlarda gayet ydr.Bunlar tüp basıncını, çıkış basıncına kadar tek aşamada azaltır.Bu regülatörler çıkış basıncının tam değernn belrlenmesnngerekmedğ durumlarda tavsye edlr.

D.2. İk Aşamalı Regülatörler

Bu regülatörler uzun sürel kullanımlarda daha y performans sağlar.Bunlar tüp basıncını kullanım basıncına k aşamada ndrrler. Tüpbasıncı brnc aşamada orta sevyeye knc aşamada kullanımbasıncına ndrrler. Bu sebeplerden dolayı çıkış basıncı,tüp çndekbasınç değşmlernden etklenmez. Bu yüzden bu regülatörler

tükenen gazın tam kontrolüne olanak sağlarlar.

D.3. Regülatörlerde Kullanılan Malzemeler

Aşındırıcı olmayan gazlarda; alümnyum, prnç, paslanmaz çelk, teon,vton, naylon, neopran vb. malzemeler kullanılır.

Aşındırıcı gazlarda; alümnyum, paslanmaz çelk, teon, monel, nkel

vb. malzemeler kullanılır.

Yüksek saıktak gazların kullanımında en deal regülatör paslanmazçelk dyaframa sahp olan regülatörlerdr.


23/84


23

Regülatör kontrol peryotları

Bast Br Tüp Bağlantı Şeması

D.4. Sızıntı Kontrolü

Bu kontroller basınç altındaki bir regülatörün bütün bağlantılarına birgaz dedektörüyle uygulanır. Kontrol sonucu gaz sızıntısı tespit edilirsegaz kaynağı kapatılır ve basınç atmosferik basınca dönüştürülür vebağlantılar yeniden yapılır.

Tehlike: Zehirli yada aşındırıcı gazlarla kullanılan regülatörlerin

bağlantıları yenilendiğinde ilk olarak asal gazlarla azotta olduğu gibitemizlenmelidir.


24/84


24

D.4.1. Sızıntı Testi ve Regülatör Arızasının Tespiti

Çıkış basıncı, belirlenmiş noktanın üzerine çıktığı durumda regülatörsızıntısı var demektir. Sızıntı iki şekilde meydana gelir:

1) Gaz akışı kesildiğinde, regülatör kaynağında meydana gelendeğişiklerden

2) Yabancı materyallerin dikey valerinin ve valf yuvalarının arasınayerleşmesinden kaynaklanır. Bu durumu önlemek için valer sıkıkapatılmalıdır.


25/84


25

D.4.1.1. Sızıntı Testi İçin Yapılacak İşlemler

• Regülatör çıkış valnin yan taraarı akış yönünde izole edilmeli,

• Ayar topuzu saatin tersi yönde durana kadar döndürülmeli,

• Yavaşça gaz beslemesi açılmalı,

• Regülatör giriş sayaçları maksimum çıkış basıncına geldiğinde gazdesteği kesilmeli,

• Ayar topuzu saat yönündegöstergede yaklaşık olarak 50 psi-100psi (3 bar-7 bar) okunana kadardöndürülmeli,

• Ayar topuzu saatin tersi yöndedöndürülerek regülatör kapatılmalı,

• Çıkış basınç göstergesindeki değer

not edilmeli ve 15 dakika beklenerektekrar gösterge değeri okunmalıdır.

Eğer bu esnada çıkış basıncındayükselme fark edilirse, regülatörarızalıdır ve yenisiyle değiştirilmelidir.

D.5. Regülatör Temizliği

Regülatör temizliğine yüksek saıktaki gazlar ve kalibrasyon gazlarınınkullanımında gereken önem verilmez. Toksik, korozif, alevlenir veoksitleyici gazların kullanıldığı zaman özel önlem alınması gerektiğianlaşılır. Reaktif olmayan gazların ve karışımların kullanımından eldeedilen sonuçlar ayrıca gaz çıkış sistemlerinin nasıl hazırlandığına dabağlıdır.

Tüp bütünlüğünü korumak ve en iyi sonuçları elde etmek için son

kullanıcı tüm regülatörü temizlemelidir. Bağlantı hatları ve temizlemedurumu gaz kalitesini etkiler.


26/84


26

D.6. Gözden Geçirmek

Tüm regülatörler periyodik olarak servis tarafından gözdengeçirilmelidir.

D.7. Değiştirme

Regülatörde sistemi çalıştırmayacak bir arıza varsa bu regülatöryenisiyle değiştirilmelidir. Bununla birlikte bir regülatörün ortalamakullanım ömrü aşılırsa, regülatör yenilenmelidir. Belirli bir regülatörün

ortalama ömrünü hesaplamak için yetkili temsilciyle görüşülmelidir.


27/84

EDİĞER APARATLARE.1. HortumlarE.2. BorularE.3. Şalomalar

B Ö

L Ü M


28/84


28

E) DİĞER APARATLAR

E.1. Hortumlar

• Gereğinden uzun hortumlar kullanılmamalıdır.

• Hortumlar iyi şartlarda muhafaza edilmelidir.

• Hortumları çatlaklar, bozunum, hasar ve sızıntılar için kullanmadanönce incelenmelidir.

• Yetkili kişi değilseniz hortumları tamir etmeye çalışmayın• Torç yakılmaya başlanmadan önce hortumlar baştan sona

temizlenmelidir.

• Hortumların etrafını bantla sarmayın, bu bantlar yanıcıhidrokarbonlar ihtiva edebilir.

• Asetilen gazı için bakır boru kullanmayın, potansiyel patlamatehlikesi olabilir.

• Hortumları sıcaktan, yağdan, gresten mekanik zararlardan koruyun.


29/84


29

E.2. Borular

• Dağıtım hatları ve çıkışları anlaşılır bir şekilde etiketlenmeli ve buetiket çalışılan gazı belirtmelidir.

• Borulama sistemleri sızıntılar için düzenli olarak kontrol edilmelidir.

• Bağlantı parçalarına özel dikkat gösterilmelidir. Buradaki muhtemelçatlakların ilerleme olasılığı vardır.

E.3. Şalomalar

• Kullanmadan önce durumu kontrol edin, uç tarafta bir tıkanmaolmadığından emin olunmalıdır.

• Kullanılan şalomaların periyodik testleri yapılmalı, yapılmayanlarkullanılmamalıdır.

• Kullanılan şalomaların çek valeri olmadan kullanılmamalıdır.Şalomaya bağlanan oksijen grubunun ve LPG tüpüne de çek valftakılması gerekmektedir.

• Şalomaya bağlanan hortumlarda kaçak olmamalıdır.

• Şalomalarda gaz kaçakları olmamalıdır.


30/84


30

• Şalomaya bağlanacak hortumlar kelepçe ile bağlanmalı gaz

kaçırmamaları sağlanmalıdır.• Kullanılan oksijen kolektörü de mavi renkli olmalıdır. Kolektöre

bağlanan ana oksijen hortumu da mavi renkli olmalıdır.

• Kullanılan hortumlarının gaz kaçırmadıklarına dikkat edilmelidir.Delik yırtık yerler tamir edilmelidir.

• Ateşlenebilir maddeleri özellikle yağları oksijenden uzak tutunuz.Vana ve aksamlarını kendiniz değiştirmeyiniz. Tüpleri kullanırken

ve naklederken herhangi bir darbeye maruz bırakmayınız. Başlıksıztüp nakletmeyiniz.

• Tüpün üzerine tüp cidarını zedeleyecek şekilde yazı yazmayınız.Dolu tüpleri sıcaklık değişmelerine, güneş ışınlarına ve radyasyonışığına karşı koruyunuz. Sıkıştırılmış hava yerine kesinlikle oksijenkullanmayınız.

• Tüpleri kullanırken ve bekletirken daima dik tutunuz.

• Tüp içindeki gaz tamamen kullanıldıktan sonra, vanayı sıkıcakapatınız ve tüp başlığını vidalayınız. Başkasının yangın sahasınagirmesini engelleyiniz.


31/84

FTÜPLERDE MUAYENEF.1. Tüplerin Periyodik Muayenelerine İlişkin StandartlarF.2. Tüplerin Gözle Muayenesi B Ö

L Ü M


32/84


32

F) TÜPLERDE MUAYENE

F.1. Tüplerin Periyodik Muayenelerine İlişkinStandartlar

Sanayi gazı tüplerinin mecburi uygulamaya konulmuş TS EN 1803ve TS EN 1968 standartlarına göre periyodik muayene ve deneyleriyapılmış olmalıdır.

İçinde bulunan gazın cinsine göre tüpler genellikle 5 veya 10 yıldabir periyodik testleri yapılarak tüp üzerine deney tarihleri kalıcı olarakişaretlenmelidir. (Kitapçığın son kısmında içerdiği gaza göre testaralıkları belirtilmiştir.)

F.2. Tüplerin Gözle Muayenesi

• Tüpün yüzeyinde ezikler varsa,

• Kalıcı işaretleri korozyona uğramışsa,

• Belirgin olamayan bir markalama varsa (ağırlığı, test tarihi vb.)

• Tüpün içinde bulunan gaz ile dış yüzeyinin rengi uyumsuz ise,

Gaz dolumu yapan rmadan tüp teslim alınmamalı ve uygun olmayantüpler iade edilmelidir.


33/84

GGÜVENLİK VALFLERİG.1. Genleşme ValfiG.2. Kontrol Valfi (Check valf)G.3. Akış Sınırlayıcı Kapama Valfi

G.4. Valfl

erle İlgili StandartlarG.5. Giriş Bağlanlarında Alınması Gerekli Tedbirler

G.6. Çıkış Bağlanları

G.6.1. Valf Çıkış Bağlanları ve Bağlan Parçalarında Alınması

Gerekli Tedbirler

G.7. Alev Tutucu

G.7.1. Koruma Yöntemleri

G.7.2. Geri Tepmenin Genel Sebepleri

B Ö

L Ü M


34/84


34

G) GÜVENLİK VALFLERİ

G.1. Genleşme Val

Bu valer bağlandığı hattaki aşırı basınçartışını önleyen güvenlik cihazlarıdır.Regülatörün çıkış yönüne bağlananbir genleşme val, aşırı basınç artışınıengeller ve sızıntı olduğu taktirde ya daakış yönünde belirlenen oranın ötesinde

basınç artışına sebep olan kayıpları önler.Bu valer uygun olarak ayarlandığındaçalışanı ve sistemi koruyacaktır.

G.2. Kontrol Val (Check valf)

Gerçekte tüm uygulamalarda özellik-leri belirlenmiş olan gazların riskoluşturabilecekleri yerlerde atmosfere

karışmalarına izin verilmemesi önemlidir.Atmosferik atıkların dağılması istenmeyenbir durumdur ve bu potansiyel problemdenkontrol valerinin gerektiği gibikullanılmasıyla kaçınılabilir.

Kontrol valeri tek yöne gaz akışına izinvermek üzere dizayn edilirler. Genellikleregülatörlerde atmosfere gaz çıkışını engellemek üzere bir sistem

kullanılır ve bu sistem çabuk devreye girerek ters basınç oluşturur.Valerin üzerindeki esnek halkalar çabuk ve etkili bir kapatma sağlarlar.

G.3. Akış Sınırlayıcı Kapama Val

Genleşme ve Kontrol valerinin gerektiği gibi kurulmasına rağmen gazsızıntıları meydana gelebilir. Bu sızıntılara hattaki bir çatlak, tasye yada havalandırma valnin dikkatsizce açılması neden olabilir. Özellikletoksik ya da yanıcı gaz karışımı olduğunda, sızıntıyı engellemek için biraraç gerekir. İdeal bir akış sınırlayıcı kapatma val, tüple regülatör girişiarasına kurulmalıdır. Bu valf belirlenmiş gaz akış sınırı aşıldığında tümakışı otomatik olarak kesmelidir. Sadece bir yada iki kullanıcıya hizmet


35/84


35

veren sistemlerde, tüp çıkışıyla regülatör girişi

arasına basit bir kapama val kurulmalıdır.Daha geniş sistemlerde ek olarak, dahadüşük limitlere akışı indiren kapatma valerisistemin göbeğine kurulmalıdır.

Bu valer sızıntıyı algılar ve basınç sınırfarkı yükseldiğinde valf sızıntı bölgesinianiden kapatır. Daha ileri seviyede güvenlikoperasyonu için, akışı sürdürmeye yönelikel ayarı gerekir. Ayar, ayrıca başlangıçtatüp valerinin açılmasında gaz sızıntısıolduğu sırada ve proseste bir akış problemidüzeltildikten sonra yada aşırı akış istendiği zaman gerekir.

G.4. Valerle İlgili Standartlar Tüp valeri mecburi uygulamaya konulmuş TS EN ISO 10297standardına göre imal edilmiş olmalı ve üzerinde bu standarda göreüretildiğini belirtir işaret olmalıdır.

G.5. Giriş Bağlantılarında Alınması Gerekli Tedbirler• Tüp regülatörleri tüp valeriyle uyum içinde çalışabilen valf

bağlantılarını gerektirir. Bu bağlantıların montajında güçharcanmamalıdır.

• Tüp valerinin bağlantılarında teon bant ve macunkullanılmamalıdır.

• Tüplerdeki sızıntıya karşın valf bağlantıları yenilenmelidir.• Yüksek basınçlı tüplerde bir bağlantıya ait ara parçası diğer

bağlantılarda kullanılmamalıdır.

Bir hat regülatörü tarafından desteklenen giriş bağlantısı tipik birsıkıştırma ünitesidir ve bu ayrıca erkek veya dişi boru tesisatı olabilir.

G.6. Çıkış Bağlantıları Tüp regülatörleri akış yönündeki ekipmandan itibaren tüp ve regülatöriçin izolasyon sağlayan bir çıkış valyle sık sık desteklenir. Bir tüp ya dahat regülatörüyle desteklenen çıkış bağlantısı bir tüp sıkıştırma tesisatıya da tipik bir ¼ inç’lik dişi boru tesisatıdır.


36/84


36

G.6.1. Valf Çıkış Bağlantıları ve Bağlantı Parçalarında

Alınması Gerekli Tedbirler• Tüm parça ve bağlantılarının gerektiği gibi yapıldığına emin

olunmalı ama asla kuvvet kullanılmamalıdır.

• Farklı gazlar için tasarlanmış dahi olsa regülatöre bir basit valfbağlantısı tahsis edilmelidir.

• Çoğu tüp valnin dış bağlantıları metal mühürle işaretlenir budurumlarda yıkayıcı sadece işaretlenmiş yerlerde kullanılmalıdır.

•

Valf dişleri üzerinde sızıntı önlemek için teon bant kullanılmamalıdır.• Boru dişleri üzerinde asla boru macunu kullanılmamalıdır.

• Boru dişleri ters yönde döndürülmemelidir.

G.7. Alev TutucuYakıcı gaz ya da oksijen kullanıldığında, bir potansiyel alevin geridönüşü yangın olayına sebep olabilir. Bu duruma karşı alev tutucukullanılmalıdır. Alev tutucu yanıcı gaz veya oksijen alevlenip geri

tepmesine karşı üç yöntemle koruyan basit bir mekanik cihazdır.

G.7.1. Koruma Yöntemleri1) Ters Akışı Engeller: Bu durumda kontrol val gazın ters akışını durdurur.

2) Geri Gelen Alevi Bastırır: Alevi başka yöne yönlendirerek regülatör,borular ve tüpteki patlamaları engeller.

3) Gaz Akışını Durdurur: Alev geri gelmeden önceki şok dalgası

valeri kapatır ve kilitler.

G.7.2. Geri Tepmenin Genel Sebepleri• Hortumların veya torçun iyi temizlenmemesi• Yanlış gaz basıncı• Yanlış nozül• Zarar görmüş torç vanaları•

Torçta gaz geçişinin tıkanması• Hortumların dirsek yapması


37/84

HKAPATMA YÖNTEMLERİH.1. Manifold SistemiH.2. Uzaktan Kapatma B Ö

L Ü M


38/84


38

H) KAPATMA YÖNTEMLERİ

H.1. Manifold Sistemi

Çoğu kullanım talimatında, akıllı manifold sistemi, bir otomatik geçişsistemi ya da bir basit manifold önerilir.

H.2. Uzaktan Kapatma

Bazı uygulamalar büyük riskli şartlar ortaya çıktığı zaman tüm dağıtımsistemini kapatmanın yetenek gerektirdiğini ortaya koymuştur. Aciluzaktan kapatmaysa ayrıca yetenek gerektirir. Bu gereksinimlergenellikle belirli bir toksik ya da yanıcı gazların dağılmasındankaynaklanır. Özellikle daha geniş sistemlerde çoklu kullanıcılarda butip sistem gerektiği zaman, akıllı kontrol sağlayan manifoldlar tümdetaylarıyla belirtilmelidir.

Aslında herhangi bir kapatma modu gereksinimi dijital elektroniksistemlerle sağlanabilir. Örneğin; Yangın ya da duman dedektörü akıllımanifoldun sinyalle sistemi kapatmasında kullanılabilir. Ayrıca birmanuel kesme şalteri operatörün gaz akışını kesmesine izin vererekbuna dahil edilebilir.


39/84

IBAŞLIKLARIN HAVALANDIRILMASII.1. Havalandırma B Ö

L Ü M


40/84


40

I) BAŞLIKLARIN HAVALANDIRILMASI

I.1. Havalandırma

Regülatör diyaframının yırtılması zor bir ihtimal olmasına rağmen,yırtılmanın ve bunu takiben gaz sızıntısının hayati tehlike oluşturacağıyerlerde ihtiyaten regülatör başlıkları havalandırılmalıdır.

Otomatik geçiş manifoldları kullanıldığı zaman regülatör başlıklarının

havalandırılması genel gereksinimdir. Regülatör başlıkları genelprensiplerle havalandırılabilir ve her bir başlıkla havalandırma hattıarasına bir kontrol val yerleştirilmelidir.

Havalandırma Şematik Gösterimi


41/84

JTÜP SİSTEMLERİJ.1. Tek Tüplü SistemlerJ.2. Çoklu Tüp Sistemleri B Ö

L Ü M


42/84


42

J) TÜP SİSTEMLERİ

J.1. Tek Tüplü SistemlerBazı uygulamalarda özel üretim gazlar sadece kalibrasyon cihazlarındakullanılır. Örneğin; Sürekli emisyonlu monitörlü sistemlerde her günbirkaç dakikalığına kalibrasyon gazlarının akışı gerekebilir. Bu gibibir uygulamada geniş ölçekli bir otomatik geçiş manifoldu açıkçagerekmez. Bununla birlikte çıkış sistemi kalibrasyon gaz atıklarına karşıkorumak üzere dizayn edilmelidir.

Bu tip uygulamalarda tekli manifoldu köşebentle desteklemek idealbir çözümdür. Bu hem bir güvence sağlar ve maliyeti düşürür hemde tüp değişimini ve regülatörle ilgili işlemleri kolaylaştırır. Kalibrasyongazı aşındırıcı parçaya dahil olursa, korozyondan korumak için bir asalgazla regülatörün tasyesi için manifold içine dahil edilmelidir. Teklimanifoldlar ayrıca bir ikinci pigtail (spiral boru) ve izolasyon valeriyledonatılmalıdır. Bu düzenleme bir ilave tüpün bağlanmasına veyedeklenmesine müsaade eder.

J.2. Çoklu Tüp SistemleriPek çok uygulama bir tek manifold sistemi tarafından makul birşekilde desteklenen gaz akışının ötesinde akış gerektirir. Bu durumdagenellikle bir bağlantı manifoldu tercihedilir.

Bağlantı manifoldu, gaz desteğinidevamlı sağlamak için aynı hat üzerine

bağlanan iki ya da daha fazla tüpünbağlanmasının maliyetini düşürür.

Her bir tüp bağlantı noktası, başlı başınatüplerin dış etkilere karşı izole edilmesiiçin vale döşenmiştir. Sistem saığınıkorumak için, oksijen, azot, su buharı yada diğer atıkların izinsiz girmesine karşınbu valer “packless” tip olmalıdır.

Bağlantı manifoldları tek sıra ya da çiftsıra kullanılabilirler.


43/84

KTÜPLERDE İŞARETLEMEK.1. Tüplerde İşaretlemeye İlişkin StandartlarK.2. Tüp Boğazının Bir Yanal Yüzünde Olması GerekenlerK.3. Tüp Boğazının Diğer Yanal Yüzünde Olması Gerekenler

K.4. EketlemeK.5 İçerdiği Gazın Cinsine Göre Tüplerin Renkleri

B Ö

L Ü M


44/84


44

K) TÜPLERDE İŞARETLEME

K.1. Tüplerde İşaretlemeye İlişkin Standartlar

Tüpler mecburi uygulamaya konulmuş TS EN ISO 13769 standardınagöre kalıcı olarak işaretlenmelidir. Bu işaretlemeler tüp boğazında 0,5mm derinliğinde oyma yazı ile yapılmış olmalıdır.

K.2. Tüp Boğazının Bir Yanal Yüzünde Olması Gerekenler• Firmanın ticari unvanı, kısa adı, adresi veya varsa tescilli markası

• Bu standardın işaret ve numarası

• Isıl işlemi

• Çeliğin akma sınırı; (N/mm2)

• En küçük et kalınlığı (mm)

• Tüpün boş kütlesi (kg) (Valf ve kapak hariç)

• Muayene yapan rma veya kuruluşun tescilli markası

Tüpü imal eden rma tarafından kalıcı olarak işaretlenmelidir.

K.3. Tüp Boğazının Diğer Yanal Yüzünde OlmasıGerekenler

• Tüp sahibi, rmanın adı ve markası

• Tüp sahibi rmaya ait tüp numarası

• Deney basıncı (DB), (bar)

• İşletme basıncı (İB), (bar)

• Tüp boş kütlesi (kg) (Valf ve kapak dahil)

• Gazın çeşidi

•

Tüpteki gazın net kütlesi, (kg)• İlk muayenenin yapıldığı yıl ve ay


45/84


45

• Muayene yapan rma veya kuruluşun tescilli markası

• Sonraki muayeneleri; yıl ve ay

• Muayene yapan rma veya kurulusun tescilli markası

Tüp sahibi tarafından kalıcı olarak işaretlenmelidir.

K.4. Etiketleme

• Tüpün içeriği açıkça yazmıyorsa kullanıma izin verilmemelidir.

• Gaz tüplerinin üzerinde mecburi olarak TS EN ISO 7225 standardınagöre uyarı etiketleri olmalıdır.

• Gaz tüpleri üzerinde uyarı etiketlerinin kullanılmasının amacı, hertüpün ve içindeki gazın tanıtılmasını kolaylaştırmak ve içerisindekigazdan kaynaklanacak temel tehlikeler için uyarıda bulunmaktır.Bu etiketler gaz veya gaz karışımlarının adı ve kimyasal formülü ileönceden alınması gerekli tedbirler konusunda yardımcı talimatlar

gibi diğer gerekli bilgilerin verilmesinde de kullanılabilir.• Uyarı etiketleri, açıkça görülebilir ve okunabilir şekilde

tasarımlanmalı, dolum için herhangi bir kalıcı işaretin üzerinikapatmayacak şekilde yerleştirilmeli ve korunmalıdır.

• Etiketin üzerinde tehlikelerle ilgili gösterimler tüpün vemuhtevasının depolama ve kullanım sırasında göz önündebulundurulacak tedbirler olmalıdır.


46/84


46

K.5. İçerdiği Gazın Cinsine Göre Tüplerin Renkleri


47/84

LTÜPLERİN KULLANIMIL.1. Çalışılan Maddenin Belirlenmesi ve ÖzellikleriL.2. Çalışırken Uygulanacak KurallarL.3. Kullanımdan Önce Tüplerin Güvenliği

L.4. Tüplerin Kullanı

mı

nda Dikkat Edilmesi Gerekli HususlarL.5. Tüpün Kullanıma Alınması

L.6. Tüplerin Servisten Çıkarılması

L.7. Servisten Çıkmış Olan Tüplerin Taşınması

B Ö

L Ü M


48/84


48

L) TÜPLERİN KULLANIMI

L.1. Çalışılan Maddenin Belirlenmesi ve Özellikleri

• Hangi gazla çalıştığınızıöğrenmek için tüpün etiketinidikkatle okuyun ve tüpünveya gazın kullanıma uygun

olup olmadığını dikkatlekontrol edin.

• İçeriğini üzerindeki etiketteyeterli şekilde açıklamayantüpleri kullanmayın.

• Tüpün etiketi silinmiş ve/veyaokunmayacak kadar zarar

görmüşse, tüpü “Bilinmeyenİçerik” diye işaretleyin veüretici rmaya geri gönderin.

• Tüplerin belirlenmesi için tüp renklerini kullanmayın. Bu renklerüreticilere göre değişebileceğinden güvenilir değildir. Tüpbaşlıkları da buna dahildir.

•

Eğer tüpün rengi ile etiketi arasında bir uyumsuzluk var ise tüpükullanmayın ve üreticiyle irtibata geçin.

• Gazın özellikleri hakkında bilgi edinin (Malzeme Güvenlik BilgiFormunu okuyun).

• Tüpün içeriği, tüpün her kullanımında belirlenmelidir (Dolu, boşveya servisteyken).


49/84


49

L.2. Çalışırken Uygulanacak Kurallar

• Tüplerin devrilmemesi için gerekli tedbirleri alın.

• Tüpün kullanılmadığı zamanlarda, vanaları kapatın ve koruyucukapakları takın.

• Tüpü başka bir ekipmana bağlarken veya borulama yaparken,regülatör ve boruların basıncının uygun olduğuna emin olun.

• Tüpü kesinlikle düşürmeyin.

• Vanaları ve güvenlik araçlarına zarar vermemesi için tüpleridüzensiz mekanik şokların olabileceği yerlerden uzak tutun.

• Tüplerdeki hasarları görmezden gelmeyin, hatalı olduğunugöstermek için tespit ettiğiniz tüpleri etiketleyin ve üretici rmaile irtibata geçin.

• Tüpü tamir etmeyi kesinlikle denemeyin.

• Tüpleri hurdaya göndermeyin.

• Tüpleri yüksek ve alçak sıcaklığa maruz bırakmayın.

• Tüp içinde kesinlikle gazları karıştırmayın.

• Tüpü doldurmayı denemeyin.

• Hiçbir zaman zemin üzerinde yuvarlayarak bir yerden bir

yere götürmeyin, ayrıca başka bir amaç için destek olarak dakullanmayın.

• Manyetik kaldırıcılarla taşımayı denemeyin.


50/84


50

L.3. Kullanımdan Önce Tüplerin Güvenliği

• Tüp kullanımdayken bir bağ ile güvenli hale getirilmelidir.

• Tüp hareket ettirilmeyeceği zaman yer veya duvar braketlerikullanılmalıdır.

• Tüp hareket ettirileceği zaman portatif tezgah braketikullanılmalıdır.

• Hangi tip tüp sabitleyicisi kullanılması gerektiği yetkili temsilciye

sorulmalıdır.

L.4. Tüplerin Kullanımında Dikkat Edilmesi GerekenHususlar

• Tüplerin düşmesi veya yuvarlanmaması için gerekli tedbirleralınmalı.

• Tüpler amacı dışında hiçbir iş için kullanılmamalı.• Tüplerin taşınmasında hiçbir zaman vanalarından tutulmamalı.

• Kaynak topraklaması olarak kullanılmamalı.

• Tüpler direk güneş ışığından korunmalı 50 derecenin üzerindekisıcaklıklarda muhafaza edilmemeli.

• Kaynak şaloması tüpe yanar vaziyette asılmamalı.

• Asetilen tüpleri hiçbir zaman yatık kullanılmamalı.


51/84


51

• Vanaları zorlamadan yavaşça açılmalı ya da kapatılmalı.

• Tüp vanaları kesinlikle sökülmemeli.

• Vanalar kesinlikle yağlanmamalı.

• Vanaya regülatör takılmadan önce temizlenmesi ile dişlerdeyabancı madde bulunmaması sağlanmalı.

• Tüp bağlantısı yapılmadan önce boruların, detantörlerin ve diğerbağlantı elemanlarının gazla ve kullanılan basınçla uyumlu olduğutest edilmeli.

• Bir tüpteki gazı diğer tüpe nakletme girişiminde bulunulmamalı.

L.5. Tüpün Kullanıma Alınması

• Koruyucu başlık çıkarılmadan önce tüp güvence altına alınmalıdır.

• Tüpün vanası, yağ, gres, kir ve hasara karşı kontrol edilmelidir.

• Temiz bir bezle kir ve tozlar arındırılmalıdır.

• Oksijen veya diğer oksidanları içeren tüplerin vanasında yağ vegres bulunan tüpler kesinlikle kullanılmamalıdır.

Bu malzemelerin oksijenle teması patlamaya neden olur.


52/84


52

L.6. Tüplerin Servisten Çıkarılması

• Uzun süreli kullanılmayan tüplerin bağlantıları sökülüp koruyucubaşlıkları takılmalıdır.

L.7. Servisten Çıkmış Olan Tüplerin Taşınması

• Taşıma esnasında tüpler birbirine çarpmayacak ve devrilmeyecekşekilde sabitlenmelidir.

• Daima bir tüpün dahi taşınması için özel donatılmış ve zincirbağlamalı el arabası kullanılmalıdır.

• Bir tüp kendine bağlı durumdaki regülatörle birlikte taşınmamalıdır.

• Bir tüp valf koruyucu başlığı tam olarak bağlanmadıkçataşınmamalıdır.

• Tüpler, taşıma aracıyla birlikte depolanmamalıdır.


53/84

MBASINÇLI GAZ TÜPLERİNİN DEPOLANMASIM.1. Depo AlanıM.1.1. Depolama Alanında Bulunması Gereken ÖzelliklerM.2. Birlikte Depolanabilen ve Depolanamayan Gruplar

M.3. Depo Alanı

ndaki Tüplerin GüvenliğiM.4. Tüplerin Depolanmasında Uyulması Gereken Önlemler

M.5. Açık Alanda Depolama

M.5.1. Açık Alanda Depolamanın Yasak Olduğu Alanlar

M.5.2 Açık Alanda Mesafeler

M.6. Tüp Sıcaklık Maruziye

M.7. Boş Tüpler

B Ö

L Ü M


54/84


54

M) BASINÇLI GAZ TÜPLERİNİN DEPOLANMASI

M.1. Depo Alanı

• Gaz tüpleri; havalandırılmış, iyi aydınlatılmış ve yanıcı maddelerdenuzak bir yerde muhafaza edilmelidir.

• Gazlar tiplerine göre belirlenmiş ve kolayca ayırt edilebilen yerlerdedepolanmalıdır.

• Yanıcı gaz içeren tüpler; oksijen ve diğer oksidan tüplerindenyanmaz bir duvarla ayrılmalı ya da aralarında en az 6,1 metre(Kaynak: Yapı taşları) mesafe olmalıdır.

• Zehirli, kriyojenik ve asal gazlar ayrı yerlerde depolanmalıdır.

• Tüplerin etiketleri kesinlikle sökülmemelidir.

• Tüpler yetkisiz personelin ulaşamayacağı bir yerde depolanmalıdır.

M.1.1. Depolama Alanında Bulunması Gerekli Özellikler

• Depo alanları; fazla ısı ve açık ateş kaynaklarından uzak bir yerde,kapalı veya yeraltında olmalıdır.

• Kuru, soğuk ve iyi havalandırılmış olmalıdır.

• Açık havada depolama, kuru ve havadan korunmuş olmalıdır.

M.2. Birlikte Depolanabilen ve Depolanamayan Gruplar• Grup 1 ve Grup 2 birlikte depolanmaz.

• Grup 3 ve Grup 4 birlikte depolanmaz.

• Grup 2 ve Grup 4 birlikte depolanmaz.


55/84


55

1.GRUP 2.GRUP 3.GRUP 4.GRUP 5.GRUP 6.GRUP

YanıcıOlmayanKorozif

OlmayanAz Toksik

Yak ıcı

YanıcıKorozif

OlmayanAz Toksik

YanıcıKorozif Toksik

Toksik Korozif Yanıcı

OlmayanYak ıcı

KendiliğindenTutuşan

Çok Toksik

Argon,Karbondioksit,

Helyum, Azot,Oksijen

Asetilen,Hidrojen,

Propan, Bütan

Amin,Merkabtan

ve HalojenliHidrokarbonlar

İçerenÖzel Gaz

Kar ışımlar ı

HidrojenKlorür, Florve Florürler,Asit Gazlar ı

SlanArsin, Fosfin,Azot Oksitler

M.3. Depo Alanındaki Tüplerin Güvenliği

• Tüpün devrilmemesi için zincirle veya keten kayışla bağlanması

gerekir. Aksi halde devrilme sonucu vanası zarar görebilir. Budurum büyük kazalara sebep olabilir.

• Tüpler depo alanındayken valerin başlığı kesinlikle bağlı olmalıdır.


56/84


56

M.4. Tüplerin Depolanmasında Uyulması Gereken

Önlemler• Yakınında yanıcı madde olmayan, alt ve üstten hava akımına açık

olan alanlarda, tüpler dik olarak depolanmalı,

• Tüplerin depolandığı yerde açık alev olmamalı,

• Tüplerin yakınında sigara içilmemeli,

• Gaz cinsine göre depolama sahasında uyarı levhaları olmalıdır.

M.5. Açık Alanda Depolama

M.5.1. Açık Alanda Depolamanın Yasak Olduğu Yerler

• Dar avlular,

• Yaya ve trak geçişleri,

• Kazı, kanal, akarsu kenarları ve zeminde bulunan mekanlardır.

M.5.2. Açık Alanda Mesafeler• Depo yakınlarında ısı yayılımı olasılığına karşı 5 m güvenlik mesafesi

olmalıdır.

• İşyeri binasının duvarına bitişik yapılan depoların güvenliği için,depo olarak yapılmış yerlerin sağından ve solundan en az 2 mkapısız yangına dayanıklı duvar olmalıdır.


57/84


57

M.6. Tüp Sıcaklık Maruziyeti

• Tüp sıcaklığının 52 oC’yi geçmesine müsaade edilmemelidir.

• Çelik tüpler alüminyum tüplerden daha dayanıklı olmasınarağmen buhar boru hatları yanında veya direk güneş ışığına maruzkalacak şekilde depolanmamalıdır. (Çelik tüpler aşındırıcı gazlarındepolanmasında kullanılırlar)

• Alüminyum tüpler belli bileşenleri içeren karışımların kararlılığınıartırmak için kullanılır ve 177 oC’nin üzerinde bir sıcaklığa maruzkaldığında zarara uğrarlar.

• Tüpün çevresinde, herhangi bir parçasını 52 oC’nin üstüneçıkaracak bir kaynak bulundurulmamalıdır.


58/84


58

M.7. Boş Tüpler

• Öncelikle, eski üretim tüplerin kullanılabileceği şekilde tüplerdepo alanına sıralanmalıdır.

• Boş tüpler, ayrı ve kolay tespit edilebilecek şekilde depolanmalıdır.

• Boşalan tüpler derhal depo alanına getirilmelidir.

• Boşalan tüpün havayı geri emip, nem ve toz almaması için birazbasınçlı bırakılmalıdır.


59/84

NTÜPLERLE İLGİLİ MEVZUATN.1. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü

N.2. Basınçlı Kaplar ve Bu Kapların Muayene Yöntemlerinin Ortak

Hükümlerine Dair Yönetmelik

N.3. Basit Basınçlı Kaplar Yönetmeliği

N.4. Dikişsiz, Alaşımsız Alüminyum Ve Alüminyum Alaşımlı Basınçlı

Gaz Tüplerine Dair Yönetmelik

N.5. Dikişsiz, Çelikten Mamul Basınçlı Gaz Tüplerine Dair

Yönetmelik (84/525/AT)

N.6. Sıvılaşrılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Eğim Yönetmeliği

N.7. Sıvılaşrılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Lisans Yönetmeliği

N.8. Sıvılaşrılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasasında Uygulanacak

Teknik Düzenlemeler Hakkında Yönetmelik

N.9. Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli Ve Zararlı Maddelerle Çalışılan

İşyerlerinde Ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük

N.10. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Ve Güvenlik Şartları

YönetmeliğiN.11. Basit Basınçlı Kaplarla İlgili Uyumlaşrılmış Ulusal

Standardlara Dair Tebliğ (Tebliğ No:ÖSGM-2006/02)

N.12. Mecburi Standard Tebliği (Tebliğ No: Ösg-2011/2)

N.12.1. Mecburı ̇ Standart Teblı ğ̇ı ̇ Eki

N.13. Basınçlı Gaz Tüplerinin Periyodik Muayene, Deney, Bakım ve

Tamiri Yeterlilik Belgesi Verilmesine İlişkin Tebliğ

N.13.1. İlgili Standartlar

B Ö L Ü M


60/84


60

N) TÜPLERLE İLGİLİ MEVZUAT

N.1. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü

Tüzüğün 223, 224, 225, 226 ve 227. maddeleri basınçlı kaplarla ilgiliolup bu maddelerde basınçlı kontrolü, kimler tarafından yapılacağı,kabın üzerinde olması gereken ekipmanlar, bu ekipmanlarınnasıl kullanılacağı ve kap üzerinde yapılacak deneylerle ilgili bilgivermektedir.

N.2. Basınçlı Kaplar ve Bu Kapların MuayeneYöntemlerinin Ortak Hükümlerine Dair Yönetmelik

Bu yönetmelik; Amacı doğrultusunda içerisindeki gaz, buhar veya sıvıakışkanlarını 0,5 bar’dan daha fazla basınca maruz kalarak muhafazaeden sabit ya da hareketli kapların imalini ve bu kapların muayeneyöntemlerinin belirleyerek, kullanıcının korunmasını sağlamak

amacıyla usul ve esasları belirlenmiştir.

N.3. Basit Basınçlı Kaplar Yönetmeliği

Bu yönetmelik, yakma amacı dışında kullanılan ve iç basıncı 0,5 ile 30bar arasında olan, içine hava veya azot gazı konulmak üzere seri olaraküretilen ve ateşe maruz kalmayan, kaynaklı basit basınçlı kaplarınuyması gereken asgari şartların belirlenmesi, sınıandırılması, tasarımı,

imali, montajı, dağıtımı, piyasaya arzı, hizmete sunulması, kullanımı,muayene ve belgelendirme işlemleri ile ilgili usul ve esasları belirler.

N.4. Dikişsiz, Alaşımsız Alüminyum Ve AlüminyumAlaşımlı Basınçlı Gaz Tüplerine Dair Yönetmelik

Bu yönetmelik; bir tek parçadan yapılan, tekrar doldurulabilir vetaşınabilir, iç hacim kapasitesi 0,5 litre ila 150 litre olan sıkıştırılmış,sıvılaştırılmış veya çözünmüş gazların doldurulduğu dikişsiz, alaşımsızve/veya alaşımlı alüminyumdan imal edilen basınçlı tüplerin içerisinesıkıştırılmış, sıvılaştırılmış veya çözünmüş gazların doldurulduğu


61/84


61

dikişsiz, alaşımsız alüminyum ve alaşımlı alüminyumdan mamul

basınçlı gaz tüplerinin uyması gereken asgari şartların belirlenmesi,sınıandırılması, tasarımı imali, montajı, dağıtımı, piyasaya arzı, hizmetesunulması, kullanımı, muayene ve belgelendirme işlemleri ile ilgili usulve esasları belirler.

N.5. Dikişsiz, Çelikten Mamul Basınçlı Gaz TüplerineDair Yönetmelik (84/525/AT)

Bu Yönetmeliğin amacı; içerisine gaz depolanmak üzere kaynaksız, tekparça çelikten imal edilmiş yeniden doldurulup kullanılabilir, BasınçlıKaplar ve Bu Kapların Muayene Yöntemlerinin Ortak HükümlerineDair Yönetmelik gereklerini yerine getiren tüplerin kullanılabilmeleribakımından uyulması gereken asgari şartların belirlenmesi,sınıandırılması, tasarımı, imali, montajı, dağıtımı, piyasaya arzı,hizmete sunulması, kullanımı, muayene ve belgelendirme işlemleri ileilgili usul ve esasları belirlemektir.

N.6. Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası EğitimYönetmeliği

Bu Yönetmelik; sıvılaştırılmış petrol gazlarının yurtiçi ve yurt dışındantemini, dağıtımı, taşınması, depolanması, dolumu, bayiliği ile LPGtüpü imalatı, LPG tüpü muayenesi, tamiri ve bakımı ile LPG tesisatıprojelendirme ve imalat faaliyetlerinde yer alan personelin eğitimine

ilişkin usul ve esasları düzenler.

N.7. Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası LisansYönetmeliği

Bu Yönetmelik, yurt içi ve yurt dışı kaynaklardan temin edilensıvılaştırılmış petrol gazlarının (LPG) güvenli ve ekonomik olarak rekabetortamı içerisinde kullanıcılara sunumuna ilişkin piyasa faaliyetlerininşeffaf, eşitlikçi ve istikrarlı biçimde sürdürülmesi için gerçek ve tüzel


62/84


62

kişilere verilecek lisanslara, Kuruma yapılacak bildirimlere ve kayıt

düzenlerine ilişkin usul ve esasların belirler.

N.8. Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) PiyasasındaUygulanacak Teknik Düzenlemeler HakkındaYönetmelik

Bu Yönetmelik, sıvılaştırılmış petrol gazları (LPG) piyasasına ilişkinfaaliyetlerin, bu faaliyetlerin yürütüldüğü tesislerin, donanımların ve

piyasaya arz olunan ürünlerin teknik düzenlemelere ve standartlarauygunluğuna ilişkin usul ve esasları belirler.

N.9. Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli Ve Zararlı MaddelerleÇalışılan İşyerlerinde Ve İşlerde Alınacak TedbirlerHakkında Tüzük

Bu yönetmeliğin 94, 95, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 102, 103, 104, 120,

123, 125, 128. maddeleri tüplerin üzerinde olması gereken bilgiler,muayene, yerleşim, donanım, doldurum, depolama, Asetilen tüpleri,tüplerin taşınması gibi konular ile ilgili esasları belirler.

N.10. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Ve GüvenlikŞartları Yönetmeliği

Bu yönetmeliğin EK-I deki maddeleri asgari gerekler hakkındaki

esasları belirlemektedir.

N.11. Basit Basınçlı Kaplarla İlgili Uyumlaştırılmış UlusalStandartlara Dair Tebliğ (Tebliğ No:ÖSGM-2006/02)

Uyumlaştırılmış Avrupa Standartlarını uyumlaştıran ve Türk StandartlarıEnstitüsü tarafından Türk Standardı olarak kabul edilip yayımlanan veBasit Basınçlı Kaplarla ilgili olan Uyumlaştırılmış Ulusal Standartların

adları ve referans numaralarının listesi aşağıda gösterildiği gibidir.


63/84


63

1- TS EN 286-2 Tanklar-Basınçlı-Hava ve Azot Depolamak İçin-Bölüm 2:

Motorlu Taşıtlar ve Çekicilerinde Kullanılan Hava Freni ve YardımcıDonanım İçin Tasarımlanmış

2- TS EN 286-3 Tanklar-Basınçlı-Hava veya Azot Depolamak İçin-Çelik-Bölüm 3: Demiryolu Taşıtlarında Kullanılan Hava Freni ve YardımcıPnömatik Donanım İçin Tasarımlanmış

3- TS EN 286-4 Tanklar-Basınçlı-Hava veya Azot Depolamak İçin-Alüminyum Alaşımından-Bölüm 4: Demiryolu Lokomotif ve

Vagonlarında Kullanılan Hava Freni ve Yardımcı Pnömatik Donanımİçin Tasarımlanmış

4- TS EN 571-1 Tahribatsız Muayene-Penetrant Muayenesi-Bölüm 1:Genel Kurallar

5- TS EN 583-1 Tahribatsız Muayene-Ultrasonik Muayene (UM)-Bölüm 1: Geçiş Tekniği

6- TS EN 1011-1 Kaynak-Metalik Malzemelerin Kaynağı için Tavsiyeler-

Bölüm 1: Ark Kaynağı İçin Genel Kılavuz7- TS 1203 EN 286-1 Tanklar-Basit-Alev almayan-Basınçlı-Hava veya

azot depolamak için tasarımlanmış-Bölüm 1: Genel amaçlar içinbasınçlı tanklar

8- TS EN 1290 Kaynakların Tahribatsız Muayenesi-KaynaklarınManyetik Parçacıkla Muayenesi

9- TS EN 1714 Kaynakların Tahribatsız Muayenesi-Kaynaklı

Birleştirmelerin Ultrasonik Muayenesi10- TS 7536 EN ISO 6520-1 Kaynak ve İlgili İşlemler-Metalik

Malzemelerde Geometrik Kusurların Sınıandırılması-Bölüm 1:Ergitme Kaynak

11- TS 8824 EN 1330-3 Tahribatsız Muayene-Terimler Ve Tarieri-Bölüm 3: Endüstriyel Radyograk Muayenede Kullanılan TerimlerVe Tarieri

12- TS EN 12062 Kaynakların Tahribatsız Muayenesi-Metalik Malzemelerİçin Genel Kurallar


64/84


64

N.12. Mecburi Standart Tebliği (Tebliğ No: Ösg-2011/2)

MADDE 1 – (1) Bu Tebliğ 8/1/1985 tarihli ve 3143 sayılı, 10/6/1930tarihli ve 1705 sayılı, 18/11/1960 tarihli ve 132 sayılı kanunlara istinadenhazırlanmıştır.

MADDE 2 – (1) Bakanlığımızca değişik tarihlerde mecburi uygulamayakonulan, bu Tebliğ Ek: 1, Bölüm 1’deki standartlar mecburi uygulamadankaldırılacaktır.

MADDE 3 – (1) Türk Standartları Enstitüsünce hazırlanan, bu TebliğEk: 1, Bölüm 2’de belirtilen ve yayımlanan standartlar imalat ve satışsafhalarında mecburi olarak uygulanacaktır.

MADDE 4 – (1) Ek: 2 listede yer alan standartlar mecburi uygulamadankaldırılacağından, 4/2/2000 tarihli ve 23954 sayılı Resmî Gazete’deyayımlanan ÖSG-2000/13-14 sayılı “Türk Standartlarına Uygunluk

Belgesi ve TSE Markası Hakkında Tebliğ” ekinde yer alan “Türk

Standartlarına Uygunluk Belgesi ve TSE Markası Aranacak MamullerListesi”nden çıkartılacaktır.

MADDE 5 – (1) Bu Tebliğ Ek: 1, Bölüm 2’deki standartlar kapsamınagiren malları üreten ve satanların bu Tebliğ hükümlerine uymalarızorunludur.

MADDE 6 – (1) Bu Tebliğ yayımı tarihinden 6 (Altı) ay sonra yürürlüğegirer.

MADDE 7 – (1) Bu Tebliğ hükümlerini Sanayi ve Ticaret Bakanı yürütür


65/84


65

N.12.1. Mecburi Standart Tebliği Eki


66/84


66

N.13. Basınçlı Gaz Tüplerinin Periyodik Muayene,

Deney, Bakım ve Tamiri Yeterlilik Belgesi Verilmesineİlişkin Tebliğ

N.13.1. İlgili Standartlar

Aşağıdaki standartlar ve bu standartların yerini aldığı eski standartlarkapsamında üretilen basınçlı gaz tüplerinin periyodik muayene,deney, bakım ve tamiri zorunludur.

a) TS EN 13322-1 Taşınabilir Gaz Tüpleri – Tekrar DoldurulabilirKaynaklı çelik Gaz Tüpleri – Tasarım ve İmalat Bölüm 1: KarbonluÇelikler,

b) TS EN 13322-2 Taşınabilir Gaz Tüpleri – Tekrar DoldurulabilirKaynaklı çelik Gaz Tüpleri – Tasarım ve İmalat Bölüm 2: PaslanmazÇelikler,

c) TS EN 1964-1 Tüpler-Taşınabilir-Su Kapasitesi 0,5 Litreden 150

Litreye Kadar-Tekrar Doldurulabilir-Dikişsiz Çelik Gaz Tüplerinin Tasarım ve Yapım Özellikleri-Bölüm 1: Rm Değeri 1100 MPa’danKüçük Dikişsiz Çelikten Yapılmış Tüpler,

ç) TS EN 1964-2 Tüpler-Taşınabilir-Su Kapasitesi 0,5 Litreden 150Litreye Kadar - Tekrar Doldurulabilir-Dikişsiz Çelik Gaz Tüplerinin

Tasarım ve Yapım Özellikleri-Bölüm 2: Rm Değeri 1100 MPa veÜzeri Dikişsiz, Çelikten Yapılmış Tüpler,

d) TS EN 1964-3 Tüpler-Taşınabilir-Su Kapasitesi 0,5 Litreden 150Litreye Kadar-Tekrar Doldurulabilir-Dikişsiz Çelik Gaz Tüplerinin

Tasarım ve Yapım Özellikleri-Bölüm 3: Rm Değeri 1100 MPa’danKüçük Dikişsiz Paslanmaz Çelikten Yapılmış Tüpler,

e) TS EN 1800 Taşınabilir gaz tüpleri - Asetilen tüpleri - Temel gerekler,tarier ve tip deneyleri,

f ) TS EN 1975 Taşınabilir gaz tüpleri - Yeniden doldurulabilir – Dikişsiz

- Alüminyum ve alüminyum alaşımlı - Su kapasitesi 0,5 litreden150 litreye kadar - Tasarım ve imalat özellikleri.


67/84


67

(2) Basınçlı gaz tüplerinin dolumunu yapan kurum ve kuruluşların, TS

EN 13322-1 ve TS EN 13322-2 standartları veya bu standartların yerinegeçtiği eski standartlar kapsamında üretilen basınçlı gaz tüplerini, TS EN 1803 Taşınabilir gaz tüpleri – Dikişli - Karbon çeliğinden gaztüpleri için periyodik muayene ve deney standardına; TS EN 1964-1,

TS EN 1964-2 ve TS EN 1964-3 standartları veya bu standartların yerinegeçtiği eski standartlar kapsamında üretilen basınçlı gaz tüplerini, TSEN 1968 Taşınabilir gaz tüpleri – Dikişsiz - Çelik gaz tüpleri için periyodikmuayene ve deney standardına; TS EN 1975 standardı veya bu

standardın yerine geçtiği eski standartlar kapsamında üretilen basınçlıgaz tüplerini TS EN 1802 Gaz tüpleri – Taşınabilir – Dikişsiz alüminyumalaşımlı gaz tüpleri için periyodik muayene ve deney standardına; TSEN 1800 standardına veya bu standardın yerine geçtiği eski standartlarkapsamında üretilen basınçlı gaz tüplerini ise TS EN 12863 Taşınabilirgaz tüpleri – Çözünmüş asetilen tüplerinin periyodik muayene vebakımı standardına göre periyodik muayene, deney, bakım ve tamirini

yapmaları zorunludur. İlgili standardına göre periyodik muayene tarihigelen basınçlı tüplerin standartlara uygun yapılan periyodik muayenesonrası ilgili tüp muayene tarihi ve standartlara göre diğer işlemleretabi tutulur ve periyodik muayene kapsamında yapılan tüm işlemlerikapsayıcı bir rapor düzenlenir.

(3) TS EN 1968, TS EN 1803, TS EN 1802 ve TS EN 12863 standartlarıkapsamında verilecek olan, Basınçlı Gaz Tüpleri Periyodik Muayene,

Deney, Bakım ve Tamiri Yeterlilik Belgesinin kapsam bölümünde tüptürüne bağlı olarak, birden fazla standart aynı Belge içerisinde yeralabilir.

(4) Bu maddenin (1) nci fıkrasında yer alan standartlar ile benzerstandartlar kapsamında üretilen basınçlı gaz tüplerinin dolumesnasındaki muayenelerinde, aşağıda yer alan ilgili standart veyastandartların ön gördüğü kurallara uyulması zorunludur.


68/84


68

a) TS EN 1801 Tüpler Taşınabilir- Müstakil Asetilen Tüpleri İçin

Doldurma Kuralları,b) TS EN 1919 Taşınabilir gaz tüpleri – Sıvılaştırılmış gazlar için (asetilen

ve LPG hariç) – Dolum sırasında muayene,

c) TS EN 1920 Gaz tüpleri – Taşınabilir – Sıkıştırılmış gazlar (asetilenhariç) için – Dolum sırasında muayene,

ç) TS EN 12754 Taşınabilir gaz tüpleri-Çözünmüş asetilen gazı için-

Dolum muayeneleri,d) TS EN 12755 Tüpler- Taşınabilir- Asetilen Tüp Demetleri İçin Dolum

Şartları,

e) TS EN 13096 Taşınabilir Gaz Tüpleri-Doldurulan gazlarının dolumnoktalarındaki şartları-Tek birleşenli gazlar,

f ) TS EN 13099 Taşınabilir Gaz Tüpleri-Doldurulan gazlarının dolumnoktalarındaki şartları,

g) TS EN 13365 Gaz Tüpleri-Taşınabilir-Sürekli ve Sıkıştırılabilir Gazlarİçin (Asetilen Hariç)-Dolum Sırasında Muayene,

ğ) TS EN 13385 Gaz Tüpleri-Taşınabilir-Sürekli ve Sıvılaştırılmış Gaz(Asetilen Hariç) İçin Bataryalı Taşıtlar-Dolum Sırasında Muayene,

h) TS EN 13720 Gaz Tüpleri-Taşınabilir-Asetilen Bataryalı Taşıtlar İçinDolum Şartları.

(5) Bu Tebliğde yer alan standartların tadil edilmesi veya değiştirilmesidurumunda, bu standartların yerine geçen yeni standartlar dikkatealınır.


69/84

OTABLOLAR B Ö

L Ü M


70/84


70

O) TABLOLAR

25/01/2011 27826 sayılı mükerrer Resmî Gazetede yayınlanan ve mecburistandartlar arasında yer alan TS EN 1968 (dikişsiz tüpler için) ve TS EN1803 (dikişli tüpler için) gaz tüpleri için muayene ve deney standartlarınıdüzenlemektedir. Bu standartlarda yer alan ve gaz tüpleri için; gaz tiplerinegöre muayene ve deney aralıkları, ziksel ve malzeme kusurlarına sahip tüpleriçin ret sınırı ve korozyona uğrayan tüpler için ret sınırı ile ilgili düzenlenentablolar aşağıda yer almaktadır:

Dikişli ve Dikişsiz Tüplerin Periyodik Muayene ve Deney Aral ıklar ıa

Tarif Gaz Tipi (Örnekler)b Normal Aralıklar c

(Yıl/Periyot)

ADR’ nin Sonraki Revizyonu İçinBilgi Amaçlı Tavsiyeler

(Yıl/Periyot)

Sıkıştır ılm ış Gazlar

Ar, N2, He vb. 10 10

H2 10 10

Hava, O2 10 10

Müstakil solunumhavası, O2 vb.

e5

Su altında solunumdüzeneği için gazlar

e2,5 (iç gözle) ve 5 (tam)

f

COg 5 5

Sıvılaştır ılm ış Gazlar CO2, N2O vb. 10 10 Aşınd ır ıcı Gazlar NO2, SO2, vb.

i 3 3 (iç gözle) ve 5 (tam)

Toksik Gazlar CH3Br 5 10Çok Toksik Gazlar AsH3, PH3 vb. 5 5

a) Aşağıdaki b) şıkkı dışındaki tüm kar ışımlar

b) Toksik ve/veya çoktoksik bileşenleri içerentümüyle gazdurumundaki kar ışımlar

Sınıflandırmaya göre 3, 5veya 10 yıl

TC, TFC, TOC gruplar ı için3 yıl

T, TF, TO gruplar ı için 5 yıl

A, O, F gruplar ı için 10 yıl

a) Herhangi bir bileşenin en kısadeney periyodu

b) Kar ışımın son hâlinin toksikliği,LC50 ≥ 200x10

-6’lık bir hacim

yüzdesi biçiminde olan kar ışımlariçin 10 yıllık periyot uygulanır vekar ışımın son halinin toksikliği,

LC50 < 200x10-6

’lık bir hacimyüzdesi biçiminde olan kar ışımlar

için 5 yıllık periyot uygulanır.a Bütün periyotlarda, örneğin gazın çiğ noktası sıcaklığı, polimerleşme tepkimeleri ve bileşeninin bozulma

reaksiyonlar ı, tüp tasar ım özelliği, gaz içeriğinin değişmesi gibi nedenlerle daha kısa bir sürede bazı özelliklergerekebilir.b Bu liste gazlar ın tamamını içermez. Gazlar ın tam listesi RID/ADR’den temin edilebilir.

c Bu aralıklar RID/ADR’nin 1999 baskısını kar şılar.

d Hidrojen gazı ile ilgili özellikler ve kullanım amacındaki değişiklik için EN 1795’e göre yapılan muhtemel ilave

deneye özellikle dikkat edilmelidir.e RID/ADR’de henüz listelenmemiştir.

f Su altında müstakil solunum düzeneği için kullanılan tüpler için 5 yıllık bütün yeniden yapılan deney periyodunailaveten, her 2,5 yılda bir gözle muayene aralığının uygulanması gereklidir.g Bu ürün çok kuru gaz gerektirir (EN ISO 11114-1).

h Bu deney periyodu, ürünün kuruluğu ve doldurulan tüpün herhangi bir su içermemesinin sağlanması ve

doldurma işlemini gerçekleştirenin bir kalite sistemi dâhilinde kanıtlanması ve belgelendirmesi şartıyla

kullanılabilir. Bu şartlar sağlanmazsa alternatif veya daha sık deneme uygun olabilir.i RID/ADR amaçlar ı için Ek I’deki gibi, aşınma insan dokusu ile ilgili olup, tüp malzemesi ile ilgili değildir.k Tüp malzemesinde korozyon meydana getirdiği görülen gaz kar ışımlar ı için tekli korozyon gazlar ına ait zaman

periyodu uygulanır.


71/84


71

Gaz Tüpleri Üzerindeki Fiziksel ve Malzeme Kusurlar ına Bağlı Ret Sınırlar ı

Kusur tipi Tarif Gözle Muayene Ret Sı

nı

rlar ıa Tamir v eya Kullanım

Dışına Alma

ŞişkinlikTüpün gözle görünür şekildeşişliği

Böyle bir kusura sahip bütün tüpler Kullanım dışına alma

Ezilme

Tüpte, metalin içine girmesi

veya ayr ılması sonucuoluşmamış ve tüp dış çapının %1’inden daha derin bir çöküntü

Ezilme derinliği, tüpün dış çapının% 3’ünü aştığındaveyaEzilme çapı, ezilme derinliğinin 15katından daha küçük olduğunda

Kullanım dışına alma


Kesik veya oyuk

Metalin ayr ıldığı veyaparçalandığı yerde ve derinliğitüp et kalınlığının % 5’inigeçmeyen keskin bir iz

Kesik veya oyuk derinliği etkalınlığının % 10’unu aştığındaveyaKesik veya oyuk uzunluğu tüp dış çapının % 25’ini aştığındaveya

Et kalınlığı en düşük tasar ımkalınlığından küçük olduğunda

Mümkünse tamirb

Mümkünse tamirb


Çatlak Metalde yar ık veya yırtık Böyle kusurlara sahip bütün tüpler Kullanım dışına alma

Ateş hasar ı

Genellikle aşağıdakilerle beliren,tüpün genel veya lokal olarakaşır ı ısınması:a) Tüpün kısmen ergimesi,b) Tüpün eğrilmesi,c) Boyanın siyahlaşması veyayanması,d) Vanada ateş hasar ı, plastikkapağın veya tarih halkasınınergimesi,

a) ve b) kategorisindeki bütüntüpler

c) ve d) kategorisindeki bütün

tüpler, muayene ve/veyadeneyden sonra kabul edilebilir


Mümkünse tamir

Kapak veya mufgeçmeleri

Tüp mufu, tabanı veya yanyüzeylere tutturulmuş geçmeler

İlavenin, onaylı tasar ımın parçası

olduğu açıkça anlaşılamadığı tüpler dışındaki bütün tüpler

Mümkünse tamir

MühürlemeBir metal zımbayla yapılanişaretleme

Okunaksız, değiştirilmiş veyayanlış ya da yanlış değiştirilmiş işaretlemeler taşıyan bütün tüpler

Kullanım dışına alma c

Ar k veya torchyan ıklar ı

üpün kısmen ergimesi,çentikleme veya çukur açmayoluyla kaynak metaline ilaveveya metalin kopartılması

Böyle kusurlara sahip bütün tüpler Kullanım dışına alma

Kuşkulu işaretlerTüp imalat işlemi veya onaylı tamir dışında oluşmuş

Böyle kusurlara sahip bütün tüplerİlâve muayeneden sonramümkünse kullanmayadevam

Dikey dengeKullanım sırasında risk meydanagetirebilen, diklikten sapma

(özellikle ayak tutturulmuşsa)

Mümkünse tamir veyakullanım dışına alma

a Bu çizelgede verilen ret kriterleri uygulandığında, tüpün kullanma şartlar ı, kusurun ölçüsü ve tasar ımdaki

emniyet faktörleri dikkate alınmalıdır.b Bu işlem, uygun bir metal kaldırma tekniği kullanılarak tamir yapıldıktan sonra elde edilen et kalınlığının en

azından tasar ımdaki en küçük et kalınlığına eşit olması şartıyla mümkündür.c Tüpün ilgili şartlar ı tamamen kar şıladığı açıkça belirlenebiliyorsa, kar ışıklığa yol açmaması şartıyla, tamamen

değiştirilen veya üzerinde değişiklik yapılan işaretleme kabul edilebilir veya yetersiz işaretleme düzeltilebilir.


72/84


72

Gaz Tüpleri Üzerindeki Korozyon İçin Ret Sınırlar ı

Korozyon Tipi TarifGözle Muayene Ret

Sınırlar ıaTamir veya Kullanım

Dışına Alma

Genel korozyon

Tüpün toplam yüzeyalanının % 20’sinden dahafazla bir alan üzerinde et

kalınlığında azalma

Metalin orijinal yüzeyitanımlanamıyorsa

veyaNüfuziyet derinliği, tüpünorijinal et kalınlığının %

10’unu aşıyorsab

veyaEt kalınlığı, tasar ımdaki en

düşük et kalınlığından dahaküçükse

Mümkünse tamir

Mümkünse tamir


Lokal korozyon

Diğer yerel korozyon tipleri

dışında, tüpün toplam

yüzey alanının % 20’sindendaha az bir alan üzerinde et

kalınlığında azalma

Nüfuziyet derinliği, tüpünorijinal et kalınlığının %

20’sini aşıyorsab

veyaEt kalınlığı, tasar ımdaki et

kalınlığından daha küçükse

Mümkünse tamir

Zincirleme oyuk veyaçizgisel korozyon

Dar bir doğrusal veyadairesel hat veya şerit

şeklinde ya da hemenhemen bitişik izole edilmiş

çukurlar veya oyuklarbiçiminde korozyon

Herhangi bir yöndekitoplam korozyon uzunluğu,

tüp çapını aşıyorsa vederinlik, orijinal et

kalınlığının % 10’unuaşıyorsa

b

Mümkünse tamirc

Çatlak korozyond

Bir açıklıkta veya hemenyakınında meydana gelen

korozyon

Kapsamlı bir temizlikten

sonra, nüfuziyet derinliği,tüpün orijinal et kalınlığının

% 20’sini aşıyorsab

Mümkünse tamirc

a Tabandaki kusur görülemiyor ve uygun tertibat kullan ılarak genişliği belirlenemiyorsa, tüp kullanım dışına

alınmalıdır.b Korozyon, derinlik veya genişlik sınır ına ulaşmışsa, ultrasonik cihazla kalan et kalınlığı kontrol edilmelidir. Bu et

kalınlığı, muayene eden kimsenin kabul etmesiyle, örneğin izole edilmiş oyuklar ın küçüklüğü (derinlik veya

genişlik) gibi, en düşük et kalınlığından daha az olabilir. Bu çizelgede verilen ret kriterleri uygulandığında, tüpünkullanma şartlar ı, kusurun şiddeti ve tasar ımdaki emniyet faktörleri dikkate alınmalıdır.c Bu işlem, uygun bir metal kaldırma tekniği kullanılarak tamir yapıldıktan sonra elde edilen et kalınlığının en

azından tasar ımdaki en küçük et kalınlığına eşit olması şartıyla mümkündür.d Sadece dikişli tüpler için geçerlidir.


73/84

ÖTÜP BAĞLANTI ŞEKİLLERİÖ.1. Basit Bir Tüp BağlansıÖ.2. Bir Tüp Regulatör Bağlansına T Brosunun Dahil EdilmesiÖ.3. Çapraz Bağlanlar

Ö.4. İki Aşamalı

Regülatör Bağlansı

Ö.5. Akış Sınırlayıcı Kapatma Val Bağlansı

Ö.6. Alev Tutucu Bağlansı

B Ö

L Ü M


74/84


74

Ö) TÜP BAĞLANTI ŞEKİLLERİ

Ö.1. Basit Bir Tüp Bağlantısı

Tek istasyonlu bir manifold sistemi braketle güvenli hale getirilir.Bu hem ucuzdur hem de bağlantısı kolaydır. Ayrıca bu sistemlerderegülatör değişimi kolaydır. Bu sistemlerde bağlantılar doğru bir şekildeyapıldıktan sonra sisteme gazın geri akış yapmaması için bir kontrolval bağlanmalıdır. Pigtail’in bağlantı yerine borunun genleşmesi için“S” şekli verilir.


75/84


75

Ö.2. Bir Tüp Regülatör Bağlantısına T Borusunun DahilEdilmesi

Bir tüp regülatör bağlantısına T borusunun dahil edilmesi regülatörve bağlantı hatlarının tasyesine destek sağlar. Reaktif olmayan gazlarve karışımlarla kullanılan bu proses istenmeyen oksijen ve nemisistemden uzaklaştırır.


76/84


76

Ö.3. Çapraz Bağlantılar

Çapraz bağlantılar sayesinde korozif ve toksik gazların kullanıldığısistemlerin çıkış ekipmanlarının ömrünü uzatmak için asal gazlatahliyeye olanak sağlar ve bu gazların zararlı etkilerinden çalışanlarıkorur.


77/84


77

Ö.4. İki Aşamalı Regülatör Bağlantısı

İki aşamalı regülatör kullanıldığı zaman bazen aşırı basınçlardan 2.aşamayı korumak için 1. aşamada bir genleşme val gerekebilir. Ayrıcabu uygulama 2.aşama üzerine, sistemi aşırı basınçlardan korumak için,ayarlı genleşme val kurulması için güzel bir yöntemdir.


78/84


78

Ö.5. Akış Sınırlayıcı Kapatma Val Bağlantısı

Akış sınırlayıcı kapatma val önceden belirlenmiş gaz akışının aşırı

artması durumunda otomatik olarak devreye girerek tüm gaz akışını

kapatarak sistemi potansiyel tehlikeden korur. Bu valer tüp çıkışıyla

regülatör arasına kurulmalıdır.


79/84


Documents

basınçlı tüpler bakanlık2