Basit ve Birleik Zamanl FiillerBasit ekimli EylemSadece bir kip eki alan eylemdir.

stanbula daha dn geldik.

En ksa zamanda buraya gelmelisin.

Bu cmlelerde geldik eylemi -dili gemi zaman kipiyle ekimlenerek (gel di k), gelmelisin eylemi gereklilik kipiyle ekimlenerek (gel meli sin) birer kip eki almtr. Dolaysyla bu eylemler, basit ekimlidir.

Aadaki cmlelerde haber ve dilek kipleriyle ekimlenen eylemler, sadece birer kip eki ald iin basit ekimlidir.

Hemen oturup dedeme mektup yazdm.

(yaz d m) -dili gemi zaman

Sipari ettiim kitap dn gelmi.

(gel mi) -mili gemi zaman

Bu sorunun cevabn biliyorum.

(bil i yor um) imdiki zaman

Yeni irket binasn yaknda greceksin.

(gr ecek sin) gelecek zaman

nsanlar her sabah bu parkta koarlar.

(ko ar lar) geni zaman

inizi ok abuk yapmalsnz.

(yap mal siniz) gereklilik kipi

Bu haberi birlikte okuyalm.

(oku y a lm) istek kipi

Hastann durumunu bir de ona sorsanz.

(sor sa nz) dilek-koul kipi

Hemen yerinize oturun.

(otur un) emir kipiBileik ekimli (Zamanl) EylemBirden fazla kip eki alan eylemdir.

Senin anlattklarn ben zaten biliyordum. Bu cmlede bilmek eylemi nce imdiki zaman kipi ekini ardndan -dili gemi zaman kipi ekini alarak (bil i yor du m) iki kip ekine sahip olmutur. Dolaysyla bu eylem, bileik ekimlidir.

Ona srpriz yapacamz biliyormu.

Bu konuda bir ey biliyorsan syle.

Bu cmlelerin birincisinde bilmek eylemi imdiki zaman kipinin yannda -mili gemi zaman kipini de alarak (bil i yor mu); ikincisinde de imdiki zaman kipinin yannda art kipini alarak (bil i yor sa n) bileik ekimli eylem olmutur.

Not: Bileik ekimli eylemde, ikinci kip idi, imi, ise biiminde okunarak da bulunabilir.

Senin anlattklarn ben zaten biliyor idim.

Ona srpriz yapacamz biliyor imi.

Bu konuda bir ey biliyor isen syle.

Daha nceki rneklerde biliyordum, biliyormu, biliyorsan biiminde yazlan eylemler, bu cmlelerde biliyor idim, biliyor imi, biliyor isen biiminde yazlmtr. Bylece -cmlelerin tamamn okumak artyla- bileik eylemler yanlsz olarak bulunabilir.Verilen rneklerde grld gibi, bileik ekimli eylemlerde ikinci kip -dili gemi zaman kipi, -mili gemi zaman kipi ve art kipi olmak zere ekilde karmza kar. Buna gre, bileik ekimli eylemler e ayrlr:1. Hikye Bileik ekimli EylemBasit ekimli eylemlere ikinci kip eki olarak dili gemi za-man kipi eki getirilerek yaplr.

Her gn kitap okuyordu. (okuyor idi)Bu cmlede, oku- eylemi, imdiki zaman kipi ekini aldktan sonra ikinci kip olarak -dili gemi zaman kipini ald iin, bileik ekimlidir ve imdiki zamann hikyesi olarak adlandrlr.

Aada, bir eylemin farkl kiplerle hikye bileik ekimi verilmitir.

okurdu (okur idi / geni zamann hikyesi)

okuyacakt (okuyacak idi / gelecek zamann hikyesi)

okuduydu (okudu idi / dili gemi zamann hikyesi)

okumutu (okumu idi / mili gemi zamann hikyesi)

okuyayd (okuya idi / istek kipinin hikyesi)

okusayd (okusa idi / art kipinin hikyesi)

okumalyd (okumal idi / gereklilik kipinin hikyesi)

2. Rivayet Bileik ekimli EylemBasit ekimli eylemlere ikinci kip eki olarak -mili gemi zaman kipi eki getirilerek yaplr.

Onu her sabah, parkta otururken grrm. (grr imi)Bu cmlede, gr- eylemi, geni zaman kipiyle ekimlendikten sonra ikinci kip olarak -mili gemi zaman kipini ald iin bileik ekimlidir ve geni zamann rivayeti olarak adlandrlr.

Aada, bir eylemin farkl kiplerle rivayet bileik ekimi verilmitir.

gryormu (gryor imi / imdiki zamann rivayeti)

grecekmi (grecek imi / gelecek zamann rivayeti)

grmm (grm imi / -mili gemi zamann rivayeti)

greymi (gre imi / istek kipinin rivayeti)

grseymi (grse imi / art kipinin rivayeti)

grmeliymi (grmeli imi / gereklilik kipinin rivayeti)3. art Bileik ekimli EylemBasit ekimli eylemlere ikinci kip eki olarak dilek koul kipi eki getirilerek yaplr.

retmenini dinlersen baarl olursun. (dinler isen)Bu cmlede, dinle- eylemi, geni zaman kipiyle ekimlendikten sonra ikinci kip olarak art kipini ald iin bileik ekimlidir ve geni zamann art olarak adlandrlr.

Aada, bir eylemin farkl kiplerle art bileik ekimi verilmitir.

dinliyorsa (dinliyor ise / imdiki zamann art)

dinleyecekse (dinleyecek ise / gelecek zamann art)

dinlediyse (dinledi ise / -dili gemi zamann art)

dinlemise (dinlemi ise / -mili gemi zamann art)

dinlerse (dinler ise / geni zamann art)

dinlemeliyse (dinlemeli ise / gereklilik kipinin art)