Batılı Aydınların Gözüyle Bediüzzaman ve Demokrasi

8/9/2019 Batl Aydnlarn Gzyle Bedizzaman ve Demokrasi

1/16


2/16

3 23 Mart 2008 [Yeni Asyann ilavesidir]

Takdim

Demokrasi ve hrriyet mcadelemizde nemli dnm noktalarndanbiri olan II. Merutiyet'in ilnnn zerinden tam bir asr geti.Yz sene nce bugnlerde, padiahlkta ifadesini bulan "tek adam" sis-teminin yerine, kararlarn meveret ve rlarla mzakere edilerek aln-d Meclis sistemine geiin sanclar yaanyordu.

Ve evvelce denenip, bilhare padiah iradesiyle son verilen merutiye-te bir defa daha geilmesinin ardnda, bu araytan kaynaklanan talep-lerin glenmesi yatyordu.

Bu talep ve tazyiklerin neticesinde II. Merutiyet iln edildi ve Meclistekrar faaliyete geti.

Ama ksa bir sre sonra 31 Mart vakasn bahane ederek yaplan ihti-ll, ahs istibdadn gya ortadan kaldrrken, yerine komite istibdad-n getirdi. Ve alt asrlk koca Osmanl nar, bu komitenin vahim hata-lar sonucu tarihe kart.

Osmanldan sonra, alabildiine klen bir corafyada kurulan Trki-ye Cumhuriyetinde de, nceki dnemin sanclar devam etti. Cumhuri-yet ad altnda bir tek parti rejimi kurularak, ahs ve komite istibdad,daha da iddetli bir ekilde srdrld. T 1950'ye kadar...

1950 sonrasnda ise, demokratikleme sreci ak veya rtl mdaha-lelerle drt defa kesintiye urad.

II. Merutiyetin ilnndan gnmze kadar geen bir asr, bu sanclsrecin ini klaryla ekillendi.Bedizzaman Said Nurs, btn bu devirleri yaayan, her bir devrin

icabna gre tavr alan, merutiyete "eriat namna" sahip kan, ayn sa-hibiyeti cumhuriyet ve demokrasi kavramlarnda da devam ettiren birslm limi ve mtefekkiri olarak, bu konulardaki orijinal grleriylede dnya fikir evrelerinin dikkatini eken bir isim.

II. Merutiyetin 100. ylna tekabl eden 48. vefat yldnm vesilesiy-le takdim ettiimiz bu alma, bunun en son rneklerinden biri.

c

cGlbahar Cad, Gnay Sokak, No: 4, Gneflli / stanbul

Tel:0212- 655 88 59 (7 hat), Fax: 0212-651 92 09internet: www.yeniasya.com.tr e-mail: [email protected]: Yeni Asya Gazetecilik, Matbaaclk ve Yaynclk Sanayi ve Ticaret A.fi.

stanbul, Mart 2008 Copyright Her hakk mahfuzdur.


3/16


4/16


Batl aydnlarn gzyle BEDZZAMAN ve DEMOKRAS

teklif edilmi; ancak Bedizzaman bu teklifleri kabul etmeyerek Vanadnmtr.

O sralarda kan eyh Said hdise-siyle hibir ilgisi olmad, hatt h-dise ncesinde kendisinden destekisteyen eyh Saidi bu niyetindenvazgeirmeye alt halde, Bediz-zaman hdise sonrasnda, Vandaikmet ettii uzlethnesinden alna-rak Burdura, oradan da IspartannBarla nhiyesine gtrlmtr. Bu-rada mnev cihad hizmetini ba-latm, birbiri pei sra telif ettiieserlerde man esaslarn terennmetmitir. Bu eserler, mnn tehlikedehisseden halkn byk tevecch verabetine mazhar olmu; elden eledolaarak hzla yaylmtr. O dev-rede elle yazlarak oaltlan eser-lerin toplam tiraj 600.000i bulmu-tur. Balatt hizmetin halka mal ol-

mas, devrin idrecilerini rahatsz et-tiinden 1935te Eskiehir, 1943teDenizli, 1947de Afyon, 1952de destanbul mahkemelerine karlm-tr. Bunlardan netice alnamam, an-cak Bedizzaman yine rahat brakl-mam; Kastamonuda, Emirdada,Ispartada sk tarassud ve takip al-tnda yaamaya mecbur braklmtr.

mrnn son gnlerine kadar key-

f mumele ve eziyetlerden kur-tulamayan Bedizzaman, buna ra-men, man hizmetini byk birkararllkla devam ettirmi; o zorartlar altnda telif ettii 6000 ksursayfalk Risle-i Nur klliyatntamamlamaya ve yaymaya muvaffakolmutur. Kurn bu asrn idrkineuygun ve ikn edici bir slpla izahve ispat eden ve vehb olarak, il-hmen kaleme alnan bu eserler,onun ileli hayatnn en gzel mey-vesidir.


5/16

Trkiyeyi demokrasi vezgrlk ruhuyla dn-ya arenasnda ileri lke-

ler seviyesine taflyan demok-ratik almlar temsil edenMeflrutiyetin 100. ylnda,Bedizzaman Said Nursninbu konudaki nemli alflma-larn ve gayretlerini unutma-

mak lzm.Gerek flu ki,

Said Nurs bir vizyon

ve bilgelik

adamyd.H e p i m i zok flansl-yz ki, Allah

bylesi birMslmand n y a y a

gndermifl ve ona modern toplumun ilkelerinivaz etme frsat sunmufltur. Tpk fierif Mar-dinin dedii gibi, "Kurnn normlarn yle bir

yolla ortaya koyuyordu ki; Mslmanlarn gele-neksel davranfl ve kiflisel iliflkiler slubunu, ge-liflen bir endstri ve iletiflim toplumuna dnfl-tryordu." (fierif Mardin, Modern TrkiyedeDin ve Sosyal Deiflim, s.13)

Modern toplumlar serbest pazarn fikir ve pra-tikleriyle ilerlemeye devam ederken, yalnzca Sa-id Nurs Mslman toplumun ekonomik gelifl-meye odakl demokratik toplum fikri karflsndadflecei skntlar nceden fark etmifl ve serbestpazarl demokratik sisteme ayak uydurmak iin

neler yaplmas gerektiini dflnmeye baflla-mflt.Said Nurs, bize demokrasi ve slmn bir ara-

da bulunabileceini anlatmakta ve slmn Ms-lmanlar zgr bir toplumda doacak yeni fi-kirlere adapte olma ve onlar kavrama stratejile-riyle hayata hazrladn retmektedir.

Demokrasi sisteminde Kurn bir hayat flolarak gren Nurs, Mslmanlara inan veimanlarna saldran cazibelere karfl direnmeleri-ni salayacak reeteler sunar.

Nursnin vurgulamak istedii fluydu ki;Kurn llerdeki zgrlk, btn Mslman-lara demokrasiyi Allahn emir ve hkmleriniayakta tutacak flekilde yaflama imkn sunar.

[Yeni Asyann ilavesidir] 23 Mart 2008 6

Asyann ve lem-i slmn istikbalde terakkisi-nin birinci kaps meflrutiyet-i meflrua ve fleriat

dairesindeki hrriyettir. Ve talih ve taht ve baht-slmn anahtar da meflrutiyetteki flrdr.

Divan- Harb-i rfi, s. 55

Bedizzamannn demokrasi ve zgrl

getirecekRobert Miranda (Daud Ali Salaam)

Milwaukee, Wisconsin Amerika Birleik Devletleri

Robert Miranda(Da'ud AliSalaam) :

Amerikan UlusalKfle Yazarlarbirincilik dl,Latin Amerikanaktivistlerinden,Esperanza Unida

Inc. GenelMdr veMilwaukeeSpanish JournalGenel YaynYnetmeni.E-mail: [email protected].



6/16

O anlad ve btn Mslmanlarn anlamasnistedi ki; her fleyin mbah olduu bir zgrlk,elbette Kurnn izgilerine aykryd, ancak ay-rca hepimiz kendi zgrlklerimizin savunucu-suyduk ve de Mslmanlar demokrasiyi Al-lahn lleri dorultusunda hayata geirmeliy-diler.

Nursye gre, demokrasinin baflarl olabilme-

si iin, modern ve zgr bir toplumda egemenlikfikrinin, istibdadn barbarca normlarna deil,mutabakat zeminine dayandrlmas gerekmek-tedir. Nurs, erken dnem makalelerinde flylesylemektedir: "Zaman- istibddn hkim-i m-nevsi kuvvet idi; kimin klnc keskin, kalbi kasolsa idi, ykselirdi. Fakat, zaman- meflrtiyetinzenberei, rhu, kuvveti, hkimi, aas hak'tr,akl'dr, mrifet'tir, ka-nun'dur, efkr- mme'dir;kimin akl keskin, kalbi

parlak olursa, yalnz o yk-selecektir." (Mnazarat,s.33)

Said Nursnin szleri,bugn daha byk g vedorulukla yanklanyor.Bu szlerin doruluunuve ehemmiyetini anlamakve gzlemlemek isteyen bugn Amerika BirleflikDevletlerinin durumuna

bakabilir... Bush ynetimi-nin Irak ve Afganistandayrtt illegal savafllarve onun kresel ve yerelpolitikalar, hep "kanunu,hakk, akl, marifeti ve ef-kr- ammeyi" yok saymak-tadr.

Nursnin szleri Msl-manlar, anlama kabiliyet-lerini gelifltirmeye sevk et-

mektedir, nk demokra-sinin pratie dkldbir zgr toplumu olufltur-mann yolu buradan ge-

mektedir. Ayrca Nurs, hkmet ve kurumlarnzalimliklerini taklit etme meylini ve bu zulmle-re ayn fliddetle cevap verme isteini reddetmek-tedir.

Bedizzamann bu mevzuda flu szleri okmanidardr: "Bu zamanda ehl-i slmn en m-him tehlikesi, fen ve felsefeden gelen bir dallet-le kalblerin bozulmas ve imann zedelenmesidir.

Bunun are-i yegnesi nurdur, nur gstermektirki, kalbler slah olsun, imanlar kurtulsun. Eersiyaset topuzuyla hareket edilse, galebe alnsa,o kfirler mnafk derecesine iner. Mnafk, k-firden daha fenadr. Demek, topuz byle bir za-manda kalbi slah etmez. O vakit kfr kalbe gi-rer, saklanr, nifaka inklp eder. Hem nur, hemtopuz-ikisini, bu zamanda benim gibi bir ciz ya-

pamaz. Onun iin, btnkuvvetimle nura sarlmayamecbur olduumdan, siya-

set topuzu ne flekilde olur-sa olsun bakmamak lzmgeliyor.

"Amma madd cihadnmuktezas ise, o vazife flim-dilik bizde deildir. Evet,ehline gre kfirin veyamrtedin tecavzatna sedekmek iin topuz lzm-dr. Fakat iki elimiz var.Eer yz elimiz de olsa, an-

cak nura kfi gelir. Topuzututacak elimiz yok."(Lemalar, 16. Lema, sf.155)

Bedizzaman Said Nurs bir kere daha kelimeleringcn yanstyor. Bu g,bir hayat stratejisidir. yle bir hayat ki, demokratik bilincin flnda Ms-lmanlar Kurnn koy-duu hkm ve normlarla

hareket edecek ve byleceen kusursuz din olan s-lmn hayat tarzn ortayakoymufl olacaklar..


Merutiyeti herkesten ziyade eriat nmna alkladm. Cumhuriyet ki, adlet ve meveret ve knunda

inhisr- kuvvetten ibrettir.Hutbe-i fiamiye, s. 93

Said Nursnin szleri, bu-gn daha byk g ve do-rulukla yanklanyor. Bu sz-lerin doruluunu ve ehem-miyetini anlamak ve gzlem-lemek isteyen bugn Ameri-ka Birleflik Devletlerinin du-rumuna bakabilir...




7/16

kinci meflrutiyetin ilan-nn ardndan Bedizza-mann halka demokrasi d-

flncesinin slmla badafl-tn sylediine flahit olu-yoruz. Bu konuda Bedizza-mann delili neydi?

Said Nursnin demokrasiile ilgili grfllerinin kap-saml bir zetini 1908 ylnnTemmuz aynda Meflruti-yetin ilannn ardndan Se-lanikte yapt Hrriyetehitap adl meflhur konufl-

masnda bulabiliriz. O, de-mokrasinin slmla ba-daflabileceini sy-lemekle kalmamfl,ayn zamanda di-nin modern a-n gerekle-riyle uyums a l a m a s iin de-mokrasi-

nin bir gereklilik olduunu da ifade etmifltir. De-mokrasi onun grflne gre, ancak befl doruzerine bina edilebilirdi. Bunlarn beflincisi sl-

m yaplanmadaki "fir"ya karfllk gelecek birparlamento-temsil hkmet-formlnn haya-ta geirilmesiydi. Nursnin hayat

ve sylemlerine baktmzda,onun asla demokratik ilkelere ballktan vazgemediinigryoruz. Nurs bu tutu-munu her daim aka dilegetirmifl ve bunu 1950 se-imlerinde Demokrat Par-

tiye verdii ak destekle bir

kez daha gstermifltir.Bir Mslman limininayn zamanda demok-

rat olmasn siz na-sl deerlendi-riyorsunuz?

B e d i z z a -man kendiadafllarn-dan ayranfley, onun Os-

manlnn sondnemlerin-de, ksa sren

stibdat, zulm ve tahakkmdr. Merutiyet, adletve eriattr. Padiah, Peygamberimizin emrine itaat

etse ve yoluna gitse halifedir. Biz de ona itaatedeceiz. Yoksa, Peygambere tbi olmayp zulm

edenler, padiah da olsalar haydutturlar.


Onun demokrasiye enbyk katks,

tavizsiz duruuyduFred A. Reed

Fred A. Reed:dll Kanadalarafltrmac yazar.

Fred A. Reed

Trkiye'deAnadolu Kavflakitab iletannyor.Tercme

alflmalaryla2005 ylndaGovernorGeneral'sdln kazananReed, uzun yllarLa Presse, CBCRadio-Canada ve

Le Devoir gibiyayn kurulufllariin gazetecilik

yapt. Reed, belge-sel yapmcs Jean-Daniel Lafond ile

ran'a Selam, BirranlnnGnl ve

Amerikan Kaafilmlerini ekti.




8/16

meflrutiyet dneminde ve Kemalist cumhuriyetdnemindeki sosyal, kltrel, siyas ve din ger-eklere karfl olan genifl ve derin tecrbesiydi.Ayrca Said Nursnin olaanst karakterini gznnde bulundurmalyz. O ylesine bamszbir karakter ve zihne sahipti ki, asla, ama asla ha-karete tolerans gstermezdi ve idarecilerin,kendilerinden itaat ve sayg grmeyi bekledik-

leri halka da ayn flekilde muamele etmesi ge-rektiini dflnyordu. Bu pek tabi ki demok-ratik ilkelerin de kkenini oluflturuyordu. FakatNurs ayn zamanda, Allahn yarattklarndabir cumhuriyeti taraf sezmiflti. Kendisinin ak-tard o meflhur vakada, Anadolunun bir k-flesinde yaflad bir kulbede, az olan yemeinialflkan karncalarla paylaflrken, bunu "onlarncumhuriyetiliklerine birdl" olarak yaptn vur-gulamaktayd.

Said Nursnin Trki-yenin demokratik gelifli-mine katks neydi?

Belki de onun demokra-tik geliflime en byk kat-ks, ilkeleri konusundakisebat ve metaneti ve fikirle-ri zerinde pazarlk yapl-masna karfl olan tavizsiztutumuydu. Bu durufluiman ve namazn birincil

nemi olduuna dair tutu-muyla bafllayp, insanlarnadafl toplum iinde naslyaflayacaklarna dair ilkele-riyle devam etmiflti. Onunforml eflsiz ve benzersiz-di: O zgrlk ve meflruti-yetin fieriata hizmetkr ol-duunu sylyor, ayn za-manda meflrut ynetiminve demokratik rejimin, fie-

riatn gnmz ihtiyala-rna gre nasl uygulanaca-nn cevaplar olduunu

ifade ediyordu. Bu duruflun merkezinde, isterSultan dneminde olsun, ister cumhuriyet dne-minde olsun despotizmin btn trevlerine kar-fl bir reddiye yatmaktayd.

Bedizzamann meflrutiyet ve demokrasi ko-nusunda bu kadar yapc ve olumlu dflnme-sine sebep olan farkll neydi?

Bedizzaman, Mslman dnyann olaans-

t bir zihn keflmekefl iinde olduu bir dnem-de dnyaya gelmiflti. Ayrca bu dnem Al-Afga-ninin bafln ektii baz Reform Hareketlerininetkili olduu bir periyottu. Belki de Nursyi bumeflhur kiflilikten (Al-Afganiden) farkl klanfley, onun reforme edilmesi iin byk aba sar-fettii slm bir devletin, yani Osmanlnn yk-lflna flahit olmasdr. Nurs, Osmanlnn siyas

varlnn devam iin "bir-liin" vazgeilmez bir ilkeolduuna inanmaktayd veOsmanlnn kurtuluflu ay-n zamanda idaresi altnda-ki Mslmanlarn da refahiin nemliydi. Birlik, onungrd flekliyle, Allahn birliinden model alnma-lyd. slmn ilkeleri onunsk sk altn izdii gibi,toplum iin yeterli ve uy-gundu. Ayrca Nurs, s-lmn llerinin gn-mz gerekleriyle birlikteele alnmas gerektiini an-lamflt. Birlie giden yol s-lmn "flr sisteminin"adafl uygulamas olabile-cek demokratik metotlar-dan gemekteydi. Nur-snin o dnem toplumuylailgili ortaya koyduu buanlayfl, ayn zamanda

gnmz dnyasnda dageerliliini geliflerek koru-mufltur.


"Milletin efendisi, onlara hizmet edendir" hadisininsrryla, eriat leme gelmi; t istibdad ve zlimane

tahakkm mahvetsin.


Belki de onun demokratikgeliflime en byk katks, il-keleri konusundaki sebat vemetaneti ve fikirleri zerinde

pazarlk yaplmasna karflolan tavizsiz tutumuydu.



9/16

Said Nursyi 1907 ylnnKasm aynda stanbulagetiren sebep, Dou Ana-doluda acilen bir reform yapl-mas gerektiinin farknda ol-masyd. Ancak, halifelik ma-kamyla dorudan karfllaflma-snn ardndan, Nurs anlad ki;sadece kendi blgesi deil, b-tn imparatorluk ciddi bir teh-likenin efliindeydi ve ancakradikal baz deiflikliklerle kur-

tarlabilirdi. O daha sonra buna dayanarak:

"Vakt ki, hastaolan stanbul'ugrdm, nab-zn tuttum,teflrih ettim.Anladm ki,k a l b i n d e k ihastalktr, hertarafa sirayeteder. Tedavi-sine alfltm

bir divanelik-le taltif edil-

dim. Hem de grdm ki, medeniyet-i hakikiyeyiteflkil eyleyen slmiyet, madd cihetinde medeni-yet-i hzradan geri kalmfl; gya slmiyet su-i ah-lkmzdan darlmfl, maz tarafna dnp gidiyor."

Bylece, 3 Temmuz 1908de Jn Trk devriminin baflarya ulaflmasyla, Nurs istibdattan hrriyetegiden yolda ve slmn gerek ilkelerine geri d-nfl yaplmas yolunda umutlanmfltr. O, btn a- ba ve gayretini yeni hkmet iin harcamfl ve1876da ilan edilen meflrutiyetin yeniden hayatageirilmesi iin alflmfltr, bu abasn Divan-Harb-i rf adl eserinde flu ifadelerle dile getirir:"Btn gcmle hrriyet ve meflrutiyeti fieriatehadim etmek iin alfltm".

syann nc gnnde Nurs, "Hrriyete Hi-tap" namnda o meflhur konuflmasn yapt ve bukonuflma daha sonra yapaca meflrutiyetin ne ol-duu ve nasl kabul edilmesi gerektii ile ilgili birok konuflmann birincisi oldu. Nurs, SelaniktekiHrriyet Meydannda ikinci defa bu konuflmayyapt. Buras Sultan Abdlhamite darbe hazrlyaplan bir merkezdi ve olduka hassas olan bu or-tamda hitabetini ttihad ve Terakki Cemiyetinemensup ve taraftar bir ok kiflinin huzurunda ger-eklefltirdi.

Nursnin bu konuflmas, yeni fikirlere bir takdimve slm ve onun ilkelerini imparatorluun yeni a-na adapte etme abasyd. slm medeniyetini ye-

Merutiyet ve kanun-u esas, hakik adaletve meveret-i eriyeden ibarettir; hsn-

telkki ediniz. Muhafazasna alnz. Ziradnyev saadetimiz Merutiyettedir.


Hrriyet iinde

birlie ardElmira Akhmetova

Dr. ElmiraAkhmetova: RusTarihi. LisanseitiminiTataristan'datamamlayan

Akhmetova birsre Kazan Devletniversitesi'ndeders verdi.

MalezyaUluslararas

slm niversite-si'nde Tarih ve

MedeniyetBlmndeDoktorasn yapan

Ahmetova, halenbu niversitede

grev yapmayadevam ediyor.




10/16


Mertiyetin srr, kuvvet kanundadr, ahs hitir.stibddn ess, kuvvet ahsta olur, knunu kendi

keyfine tb edebilir

Mnazarat, s. 39


niden infla etmede meflrutiyetin hayat neminivurgulayarak, flu ifadelerle insanlara seslendi:

"Hkimiyet-i milliyenin beraat-i istihlli olan ka-nun-u fler' hzin-i cennet gibi bizi duhule davetediyor. Ey mazlum ihvan- vatan! Gidelim, dahilolalm.!"

Nurs meflrutiyeti ve reformlar, yllarca istibdat vegeri kalmfllk altnda ezilen milletin saadeti iin ye-ni bir talih ve dnm noktas olarak grmekteydi.

Bu sebeple, yeni meflrutiyete ve demokrasiye"mazlum ihvan- vatan"a eski zamann bin kat ka-dar bir terakkiyi salayacak iksir gzyle bakyor-du. Buna ramen, Nurs bir fleyin altn srarla izi-yordu. Osmanl milletine nderlik edecek yeni h-kmet ve meflrutiyet, ancak ve ancak fleriat anakaynak olarak kabul eder veondan ilham alrsa muvaf-fak olabilirdi. Nurs bu du-

rumu flyle aklad: "fieriat- garra, kelm- ezelden gel-diinden, ebede gidecektir."

Onun iin bu bir dinamik-ti. fieriat insann geliflimiyledorudan alkal olarak ge-liflen ve byyen bir dina-mikti. O eflitlik, adalet ve ha-kiki hrriyeti btn gerekle-ri ve geleriyle ihtiva edi-yordu. slmiyetin, Asr- Sa-

adet denilen ilk dnemleribuna olaanst bir delildi.Bu sebeple Nurs, slm me-deniyetinin son dnemler-deki zc durumunu drtsebebe balyordu:

1. fieriat- garrnn adem-imrt- ahkmndan,

2. Baz mdhinlerin key-femyefl su-i tefsirinden,

3. Zhirperest lim-i chi-lin veyahut chil-i limin ta-assubat- n-bemahallinden

4. Su-i talih cihetiyle ve su-

i intihap tarikiyle mflkil't-tahsil olan Avrupa me-hasinini terk ederek, ocuk gibi hev ve hevese mu-vafk znub ve mesv-i medeniyeti tuti gibi taklit-tendir ki, bu netice-i seyyie zuhur ediyor.."

Bu hitap, Nursnin aktif bir flekilde demokrasi vemeflrutiyet konusundaki fikirlerini anlatt ve halkiinde geirdii dokuz aylk dneme damgasnvurmufltur. fiunu vurgulamakta yarar var ki; Nurs

yeni meflrutiyet hkmetine eflsiz katklar sunmufl-tur. Meflrutiyetin imparatorluk ve btn slm le-mi iin hayat nemini aklamakla, Nurs, okfarkl sosyal gruplarn meflrutiyete ve yeni hk-mete desteini salamaya alflyordu. Bu grupla-rn arasna karflyor, toplantlarda genifl halk kitle-lerine konuflmalar yapyor ve bir yandan da maka-leler neflrediyordu.

Meflrutiyetin ilk gnlerin-de Nurs, Dou illerindekiafliretlerin liderlerine sadare-tin ofisinden elli altmfl telg-raf yollamfl, onlar yenimeflrut hkmete destekvermeye davet etmifl ve on-lara flu flekilde hitap etmiflti:"Meflrutiyet ve kanun-u esa-s iflittiiniz mesele ise, haki-k adalet ve meflveret-ifler'iyeden ibarettir; hsn-telkki ediniz. Muhafazas-na alflnz. Zira dnyev sa-adetimiz meflrutiyettedir. Veistibdattan herkesten ziyadebiz zararddeyiz."

Eer o dnemdeki DouAnadoluda afliretlerin g-cn gz nnde bulundu-racak olursak, bu telgraflarn btn lkeyi yeni hkmetaltnda birlefltirmek asn-dan ne kadar nemli bir rol

olduu anlafllabilir.Nurs, Osmanl milletiniyeni hkmet altnda birlefl-tirme abalarna bir kez da-

Osmanl milletine nderlikedecek yeni hkmet ve mefl-rutiyet, ancak ve ancak fleriatana kaynak olarak kabul eder

ve ondan ilham alrsa muvaf-fak olabilirdi.


11/16

Said Nurs, Risale-iNurda bir siyaset bi-limci olarak demok-

rasinin yapsn inceleyen

teorik bir analiz peflindedeildi. Onun ok bilinenfleytandan ve siyasettenAllaha snrm sz si-yas deiflikliklere karflduyduu derin gvensiz-liin bir ifadesiydi.

Said Nurs siyasetten zi-yade toplumla ilgilendi.

zellikle onu ilgi-lendiren insan

topluluklar-n ynetendeerlerdi.Siyas, eko-nomik vesosyal ku-rumlarn bu deer-ler ile ne

Merutiyet hkimiyet-i millettir. Yani efkr-mmenizin misl-i mcessemi olan

mebusn hkimdir; hkmet, hdim vehizmetkrdr.

Mnazarat, s. 42

S. J. ThomasMichel: Amerikal

teolog. VatikanDinler ArasDiyalog CizvitSekreteryas EskiGenel Sekreteri.



ha Sabahaddin Beye yollad mektupla devam et-mifltir. Sabahaddin Bey, Sultan Abdlhamidin ye-eni ve Osmanl Ahrar Frkasnn lideriydi. Saba-haddin Bey, yeni hkmetin merkezi glendirmesiyaseti gtt bir zamanda, imparatorluun sa-adeti iin adem-i merkeziyet politikasnn zmolacan dflnyordu. Nurs, Sabahaddin Beyehitaben bir mektup yaynlad ve bafllna "PrensSabahaddin Beyin su-i telkki olunan gzel fikrine

cevap" yazd.Bu mektubunda Nurs, imparatorluk iin federal

sistemin teorik olarak doru olmasna ramen,farkl etnik ve din gruplarn varl sebebiyle, flu aniin pratikte mmkn olmadn ifade etmekteydi.Bu mektupta "Hayat ittihattadr" diye yazan Nurs,imparatorluk snrlar iinde yaflayan btn grupla-r "shhatli bir rekabet" ile ayn derecede geliflimekatlmaya ve bu uurda bir tek merkez hkmetingc altnda birleflmeye davet ediyordu.

Buna ek olarak, Nurs halkn ounluunun mefl-

rutiyet hakknda cahil ve bilgisiz olduunun da far-kndayd. Bu yzden, bu harekete sradan halknnasl dahil edilecei konusunda endifleye kaplmflve bu sebeple karmaflk fikirleri basit bir dille halkaanlatma yolunu tercih etmiflti. Nurs, ayn zamandameflrutiyet fikrini ve bunun nemini "halka rehber"olacak en nemli zmre olan limler ve medreserencileri arasnda da hararetle anlatmfltr.

Sonralar, hrriyetin gelifliyle ortaya kan mithalinin yerini hayl krkl alp, partiler ve grfl-ler kutuplaflmaya bafllaynca, Nurs yine halkn d-zenini ve uyumunu salamak adna elinden gelen

gayreti sarfetmeye devam etti. Hatta meflrutiyet h-kmeti aleyhinde patlak veren o meflhur 31 MartVakas srasnda bile, Nurs etkisini ve gcn is-yan eden askerleri sakinlefltirip komutanlarna itaatetmelerini salamada ve kfllalarna dnmeleri ko-nusunda kullanmay srdrd. Nurs, bu vakay"byk felket" olarak nitelemifltir.

Btn bunlar flnda rahatlkla diyebiliriz ki; Sa-id Nurs 1908 devrimini hrriyet ve meflrutiyetininflasnda umut verici bir bafllang olarak gryor-du. Nurs, kuvvetli bir flekilde inanyordu ki; mefl-rutiyet eer fleriat kendisine ana kaynak ve ilham

olarak telkki ederse, Osmanl milletini ve btn s-lm lemini terakki ettirecekti. Nitekim Nurs bunun salanmas iin de elinden geleni btnkuvvetiyle yapmaya alflmfltr.


12/16


Zaman- mertiyetin zemberei, rhu, kuvveti,hkimi, aas haktr, akldr, mrifettir, kanundur,

efkr- mmedir; kimin akl keskin, kalbi parlakolursa, yalnz o ykselecektir.

Mnazarat, s. 33


oranda badaflp, onlar ne derece yanstabileceinidflnmekteydi. Nursye gre, bu, btn milletlertarafndan cevaplanmas gereken sorulardand.

Nurs'ye gre toplumsal deerler halkn kabul et-tii felsef inanfllar zerine bina edilmekteydi. On-larn hayata dair felsef anlayfllarndan elde ettikle-ri deer birikimleri daha sonra topluma yansr. Pe-ki insanlar bu hayat felsefesini nereden edinirler?Bu, insan aklndan m kaynaklanr, dflardan gelenedinilmifl bilgilere mi dayanr, yoksa insan deneyi-minin tesinde midir?

Nurs farkl felsef anlayfllar, rnein materyalistanlayflla manev hayat anlayfln karfllafltrr. Bu,herhangi bir dinden teye tekabl eden bir konu-dur. Bir yandan, rnein, bir Mslman veya Hris-tiyan olduka derin bir din hayat tarzn takip ede-bilir ve kendisinin topluma katlmn etkileyen, ya-

hut ynlendiren ruh deerleri hayatna adapte ede-bilir. Dindar Mslman, Kur'n'dan ders alr ve herfleyi ondan renirken, Hristiyan ise, bulduu fley-leri ncil'e uygulamaya alflr. Dindar bir insan, Al-lahn mesajn dflnerek ve renerek, toplumsalhayatta konumunu belirleyen deerleri doru ruhelerle dzenler.

Dier yandan, kendini Mslman ve Hristiyanolarak tanmlayan baflka bir insan ele alalm. Szkonusu insan, hayatn belirleyecek deerlerin t-mn materyalist bir anlayfltan edinmektedir. Bu

kiflinin dinine ballna ramen, yaflad hayattarz doal olarak kabullendii materyalist anlayfladayanacaktr. Bu durum tam da Nurs'nin Avrupa

tarihinde elefltirdii bir vakadr. Hristiyan olduu-nu iddia eden bu insanlar, gerekte tamamen dinle-riyle badaflmayan bir sosyal ve siyas sistem kur-maya yeltenmifllerdir.

Risale-i Nur'da bir ok yerde, Nurs, modern me-deniyetin ortaya koyduu toplumsal deerler ileKurn'n sunduu sosyal vizyon arasndaki farkla-r ortaya koyar.

Nurs'ye gre, Kurn bakfl asnn sunduu de-erler, insan, dil ve vakur bir toplumu karakterizeeder. Bu Kurn ahlk, Hz. Muhammed'den ncekipeygamberler tarafndan vaz edilen ahlktan sade-ce detaylarda farkllk gsterir. Bu sebeple, bu viz-yon Mslmanlarn, Hz. sa'y takip eden "gerekHristiyanlarla" paylaflt ortak bir vizyondur.sa'nn takipisi olan Hristiyanlar, toplumu pey-gamberin vaz ettii deerler zerine bina etmeliydi-

ler, ancak bu aba, t en baflndan beri tandk bir fel-sef akm tarafndan sabote edildi: Yunan ve Romafelsefesi. (Szler, 119-120, 379-382, 664-666.)

18. ve 19. yzyllarda, Avrupa medeniyetine az daolsa etki eden peygamber retiler, Aydnlanmadflnrlerinin ortaya koyduu materyalist ve na-tralist sistem vastasyla, saldrya urad ve yokedildi. Bunun sebebi, Aydnlanma filozoflarnn"modern Avrupay" kendi oluflturduklar ilkelerzerinden infla etmeyi vazife grmeleriydi.

Nurs'ye gre, modern Bat medeniyeti, tamamen

kendi emeklerinin bir meyvesiydi. Yeni medeniyetizerine infla ettikleri ilkeler, onlarn peygamber -retilerini inkr eden akl speklasyonlarnn r-

Demokrasiye, ilh llerlebadatrarak sahip kt

S. J. Thomas Michel


13/16


Ne kadar iyilik var, mertiyetinziysndandr; ne kadar fenalk var, ya eskiistibddn zulmetinden, yahut mertiyetnmyla yeni bir istibddn zulmndendir.

Mnazarat, s. 31

nyd. Modern medeniyet, artk sosyal iliflkileri ka-rakterize eden ok farkl deerler ortaya koymak-tayd. Nurs kendi dneminin Trk toplumunabaktnda, daha nce Avrupa'da yaflanan sz ko-nusu srecin, kendi lkesinde de uygulanmak ze-re olduunu grd. Dinin geliflmeye engel olduudflncesiyle, Trkiye'deki bir ksm idareciler, dindeerler yerine adafl Avrupa'dan alnan deerleri

ve hayat tarzn getirmek istiyorlard. Hatta, bu de-ifliklikler "demokrasi" ad altnda yaplmaya alfl-lyordu. Netice olarak, bu "demokratik" devrimlerisavunanlar, Risale-i Nur'un ve baflka lh retile-rin yaylmas ve renilmesine karfl ktlar.

Nurs, Afyon savunmasnda, din deerlerin yeri-ne sekler modernitenin ikame edilmesi alflmala-rnn faydasz ve beyhude olduuna iflaret ediyor-du: "...Dinsiz bir millet yaflamaz ve Asya din nokta-snda Avrupa'ya benzemez ve slmiyet, hayat-flahsiye ve uhreviye cihetinde Hristiyanla uymaz

ve dinsiz bir Mslman baflka dinsizler gibi olmaz.Ve bin seneden beri dnyay diyanetiyle flkland-ran ve btn dnyann tehacmatna karfl salbet-i diniyesini kahramanne mdafaa eden bu vatan-daki milletin bir ihtiyac- ftrsi hkmne geen di-yanet, salhat ve bilhassa imn hakikatlerinin -renmesi yerlerini hibir terakkiyat, hibir medeni-yet tutamaz." (14. fiua, s. 312)

Nurs, hkmet yetkililerinden kendisi ve talebe-lerine karfl gelen ithamlara, demokratik ilkelerlekarfl koyuyordu: "Nur flakirtlerinin uzun seneler-

den beri bu vatan ve millete, bu vatandaki idareyeyaptklar vatan hizmet binlerle kiflilik zabta kuv-vetinin hizmetinden hakikatte daha mhim iken vetakdire ve iltifata daha lyk iken su-i tefsire urat-larak det bir ecneb rejimi hesabna kasten hareketeder gibi bizleri tevkif ve muhakemelere verip ifli-mizi, gcmz ayaklar altnda brakmak ve bareevlt ve iylimizi periflan edip alatmak hangi de-mokrasi kanunlaryla, hangi yeminli ve yminlidil hkimlerin vicdan ve dilne kararlaryla ka-bil-i teliftir?" (14. fiua, s. 490)

Modern deerleri savunanlar, amalarnn sadeceinsanlarn ounluu iin daha iyi bir hayat sala-mak olduunu iddia ederler. Ancak, bu "iyi hayat"

konsepti dikkatlice tahlil edildiinde, bunun asln-da "aldatc fanteziler" olduu anlafllr (13. Sz,s.167). Bu konsept genellikle bedensel arzular ve ih-tiyalarla snrldr ve 'eer mideleri toksa, bafllarnsokacaklar bir atlar varsa ve salklar yerindey-se' "iyi bir hayat" yaflyor olarak nitelendirilirler.Nurs'ye gre ise, bu, insann ihtiyalar konusundaok dar grfll ve basiretsiz bir yaklaflmdr.

nsann ayn zamanda, modern dnya tarafndandfllanan manev ihtiyalar da vardr. yi bir hayatsalayacak snrl bedensel ihtiyalara konsantre ol-mak insan bir hayvandan farksz konuma getirir.nsan o zaman iyi beslenmifl, iyi baklmfl bir evcilhayvan, ama neticede sadece bir hayvan haline ge-lir... Nurs, bu konuda flyle der: "Ey sersem nefsimve ey prheves arkadaflm! y, zannediyor musu-nuz ki, vazife-i hayatnz yalnz terbiye-i medeniyeile gzelce muhfaza-i nefs etmek, ayp olmasn, ba-tn ve fercin hizmetine mi mnhasrdr? Yahut, zan-

nediyor musunuz ki, hayatnzn makinesinde dercedilen flu nzik letif ve mneviyt ve flu hassas zve lt ve flu muntazam cevrih ve cihazt ve flumtecessis havs ve hissiytn gaye-i yegnesi, fluhayat- fniyede, nefs-i rezlenin, hevest- sfliye-nin tatmini iin istimline mi mnhasrdr? Hfl vekell!" (11. Sz, s. 117.)

Temel problem, Nurs'ye gre, modern medeniye-tin, srf hayatn gerek anlamn ve deerini anlaya-masnlar diye insanlarn zihnini bulandrmasyd.Modern toplumlar hazr ve geici olan lezzetler

zerine yle odaklanmfllardr ki, bu hazr hazlarntesindeki sorunlarla uraflmay uzak grr: "Am-m flu zamanda, medeniyet-i Avrupa'nn tahakk-myle, felsefe-i tabiiyenin tasallutuyla, flerit-i ha-yat- dnyeviyenin arlaflmasyla, efkr ve kulbdalmfl, himmet ve inyet inksam etmifltir; zihin-ler mneviyta karfl yabanleflmifltir. (27. Sz, s.443.)

Allahn insanlar iin takdir ettii "iyi hayat" ara-mak yerine, kadn ve erkekler sanki bunlar kendile-rine mutluluk getirecekmifl zannyla salk, prestijve politik g elde etmek iin adeta bir at yarflnamahkm edilmifllerdir. Modernitenin bedeli birhayli yksektir ve bazen insan iflas noktasna geti-



14/16

rir. Modern insan, "felsefeye yle saplanmfl, zihnisiyasete yle dalmfl ve kalbi bu dnya hayatyla y-le sersemlemifl" bir haldedir ki, sonsuz hayatla ilgilisorular dflnecek durumda deildir. Geree kar-fl krleflir, ciddi kararlar alamaz ve dflnce gc-n pozitif ynde kullanamaz: "flte felsefe-i sakme,tetkikat- felsefe ile ve hikmet-i tabiiye ile ve mede-niyet-i sefhenin czibedar lehviytyla, sarhoflne

hevestyla o dnyann hem cmdetini ziydeedip gafleti kalnlafltrmfl, hem kdretle bulanma-sn taz'f edip Snii ve hireti unutturuyor." (25.Sz, s. 402).

Buna ramen, Nurs, Kurn'n flu retisiyle,"dnyay fleffaflafltrr ve bulankln kaldrr". Ma-teryalist toplumlarla, lh deerlere sahip kantoplum arasndaki farklarn altn izer. O, moderni-tenin, dinin yapclnn tamtersine insanlar aras iliflkile-ri mahveden befl esasna ifla-

ret eder. Ona gre, "medeni-yet arkn iflleten" befl temelprensip vardr:

1. Nokta-i istinad

2. Hedef

3. Dstr-u hayat

4. Cematlerin rbtas

5. Semert (gayesi, elde et-tii netceler).

Bat medeniyetinin:

1. Nokta-i istinad: Kuvvet-tir.

2. Hedefi: Menfaattr.

3. Dstur-u hayat: Cidal-dir (mcdele).

4. Cemaatlerin rbtas:Unsuriyet, menf milliyettir.

5. Semert: Hevest- nef-siyeyi tatmin, hct- befleri-yeyi tezyd ve teshldir (ihti-

yalar oaltp kolaylafltr-mak). "Halbuki, kuvvetinfleni tecvzdr. Menfaatin

fleni her arzuya kfi gelmediinden stnde bo-uflmaktr. Dstur-u cidalin fleni arpflmaktr. Un-suriyetin fleni, baflkasn yutmakla beslenmek oldu-undan tecvzdr. flte bu hikmettendir ki, befleri-yetin saadeti selb olmufltur. (Szler s. 132-133)

Bunlar Nurs, insanlar aras iliflkileri mahvedenve insann kendisini de felkete srkleyen esaslarolarak grmekteydi. Bu "modern" deerlerin karfl-

sna Nurs, Kurn retiler ne srer. Buna grekuvvet yerine hak, menfaat yerine fazlet, mcade-le yerine yardmlaflma, milliyetilik ve rklk yeri-ne birlik, nefsan hayat yerine manev tatmin gelir.

Peki, btn bunlarn demokrasi mcadelesi ilealkas nedir? En baflta da belirttiim gibi, Nurs,dorudan demokrasi ilkeleri zerine yazmfl deil-dir. Hi kimse, ama hi kimse Nurs'nin hayat bo-

yunca ne hayatnn ilk d-nemlerinde, ne de cumhuri-yetin ilk yllarnda demokra-

si kavramna muhalefet etti-ini iddia edemez. Hatta de-mokrasinin temel prensiple-rini Risale-i Nurda tartfla-rak aa kavuflturmufltur.

Eer demokrasi lh re-tilerle badaflr olarak gr-lrse, ancak o zaman insan-larn madd ihtiyalarn dakarfllar bir hale gelir. Fakat

ne zaman ki, demokrasi ma-teryalist dsturlar zerinebina edilir, birilerinin baflka-lar zerine tahakkm aracolarak kullanlr, kiflilerinkendi hazlarn tatmin, reka-bet ve agzllk arac hali-ne getirilir ve de baflkalarzerinde rk ya da unsur bir tahakkm vastas yap-lrsa, bu durumda Said Nur-s bunun karflsnda duracakve acmaszca elefltirecek enbirinci kiflidir.


Belki hrriyet budur ki: Kanun-u adalet ve tediptenbaka, hi kimse kimseye tahakkm etmesin. Herkesin

hukuku mahfuz kalsn, herkes harekt- meruasndahne serbest olsun.

Mnazarat, s. 57

Nurs'nin hayat boyunca nehayatnn ilk dnemlerinde, nede cumhuriyetin ilk yllarndademokrasi kavramna muhale-fet ettiini iddia edemez. Hattademokrasinin temel prensiple-rini Risale-i Nurda tartflarakaa kavuflturmufltur.



15/16

Said Nursnin siyas mesele-lerde en ok merak uyandranzellii, onun demokrasi ko-

nusundaki emin ve salammcadelesidir. Onun hayatnnilk dnemleri, sonuna yaklafl-mfl olan Osmanl dneminde,imparatorluun harabesi ze-

rine kurulacak yeni devletinunsurlarn belirleyecek

ilkeleri dflnmeklegeti. Bu, ayn zaman-da inanlmaz bir d-

flnce keflmekeflinin

yafland bir dnemdi.Bu dnemde impara-torluk iinde yaflayan btn grup ve uluslar

kavga halindeydi ve birbirleriyle n-

fuz ve ege-m e n l i kk a v g a s

veri-

yorlard. Nurs bu hengamede, devletin hayattakalmasnn tek yolunun, btn bu farkl unsurlarnsistemin iinde kendilerini oturtabilecekleri bir rol

bulmalaryd ve bunun iin de, demokrasi cileninfla edilmeliydi. Bylece imparatorluun her un-suru, kendi emel ve isteklerinin btn iinde birderece yansyacan ve karfllk bulacan hissede-cekti.

Ne zaman ki, Kemalist devlet kuruldu, Nurs btn aktif siyas giriflimlerinden vazgeti. Bu,genellikle Nursnin siyasetten umudunu kestiifleklinde yorumlanmflt, ancak iflin asl byle de-ildi. Nursnin Eski Saidden Yeni Saide geifli-ne tekabl eden bu tavrn anlamann en iyi yo-

lu, onun slm ilkelerle barflk bir siyas hareke-tin o dnemin baskc ve sert sekler atmosferin-de imknszln grmfl olduunu anlamaktr.Bu tr bir durumda yaplacak en birinci vazife,Nursye gre, hkmetin btn basklarna ra-men, toplumun kalp ve akllarnda halen hayati-yet flans olan slmn diriltilip yaflatlmasnsalamak ve bu arada da daha elveriflli flartlarnoluflmas iin teyakkuz halinde beklemek olacak-tr. Bu balamda, onun demokrasiye olan sebat-kr inanc, ayn zamanda kendini Batl demok-

rasilere yakn hisseden ve gc halk ile paylafl-maya yanaflmayan mevcut rejime de bir karfldurufl olarak nem kazanmaktayd.

Asyann bahtn, slmiyetin talihini aacakyalnz merutiyet ve hrriyettir-fakat

eriat- garrnn terbiyesindekalmak artyla.

Muhakemat, s. 39

Birlii korumannyolunu

demokraside grdProf. Dr. Oliver Leaman

Prof. Dr. OliverLeaman:

Amerikal FelsefeProfesr.

ABD'de Kentuckyniversitesi

Felsefe Blmretim grevlisi.

slam, Yahudi veDou felsefesikonularndauzman olanLeaman'n bukonularda bir okkitab dabulunuyor.




16/16

Bir baflka merak uyandrc hadise ise, slmiyetinhayat ve lmle ilgili btn temel sorulara cevap-lar verdiine inanan bir Mslmann, kendini-de-mokratik dahi olsa-sekler bir otoriteye bamlolarak grmesinin mmkn olup olmadydAcaba insanlar din endiflelerle demokrasiye karfldururlar myd? Eer deilse, samimi bir Msl-man ounluun grfllerine uymay baflarabilir

miydi? Nurs bu sorulara soukkanllkla cevap ve-riyordu. Buna gre, bir insann dinini hakkyla ya-flayabilmesi iin devlet unsuruna ihtiyac yoktu vebelki de bu flekilde dini yaflamak ok daha kolayhale gelecekti.

Gnmz siyasetinde demokrasinin doktrinleriile slmclk sk sk birbirine zt ve karfl olarak ko-numlanagelmifllerdir. fiuras bir gerektir ki; 20.yzyln baz byk slmdflnce nderleri demokra-si konusunda flphe iin-

deydiler. rnein Hasan ElBenna, Seyyid Kutup veMevdd gibi olduka etkiliolmufl dflnr, demok-ratik sistemi srarla ktle-mifl ve onu Batnn rkmal ve bir fesad olarak ni-telendirmifllerdir.

Bir gn randayken,Ayetullah Humeyni dahayeni bafla geldiinde, tele-

vizyonda bir gazeteciyeverdii mlkat izlemifl-tim. Gazeteci Humeyniye"Eer halkn ounluu,din otoriteler tarafndanslma ters addedilen birfikri destekleyecek olsa neolur?" diye soruyordu.Humeyni bu soru karfl-snda kafas karflmfl gibigrnd ve flu flekilde

aklamaya alflt: "o-unluun grflnn dingerekler zerinde bir et-

kisi olamaz, ulemann grflleri her zaman iingeerli olacaktr, bu ounluun deil."

Bunun tam tersine, Said Nurs byk bir souk-kanllkla, halkn hakikatleri kavrama yeteneinegvenini gsteriyor ve halkn kendisini ynetecekdevletin yapsnn belirlenmesinde ncelikli rololmas gerektiini savunuyordu. Yukarda ismizikredilen btn limlerin aksine, Said Nursnin

yazlar, sabr ve tevazu gibi Kurn faziletlerlerlyd. Allaha gerek mnda gvenmek, Nur-sye gre, insan karakterini tamamen deifltirir vebu faziletleri iine alr. Bu durum da demokrasiyesayg ile olduka badaflktr. Kesinlikle insanlar,bazen kendi kiflisel zgr siyas kararlarnda yan-lfla dflebilirler, fakat eer biz mtevaz ve sabrlisek ve ne olursa olsun Allaha olan gvenimiz sa-

lamsa, hayrl neticenin Al-lahn hayrl grd vakit-te ortaya kmasna raz

olacaz.Demokrasi herkesin dev-

let ynetiminin yaps ile il-gili karar mekanizmasndayer almasn garanti eder vebu btn herkesin yararna-dr. Din genel anlamda bi-reysel zellikleri gelifltirme-yi ngrr ve genellikle kifli-ye zeldir.

Belki, bir gn insanlar dindflncelerinde yle ileri birseviyeye gelirler ki, devletinyaps kendiliinden slm bir kimlie brnebilir. An-cak bunu biz Allaha brak-malyz ve olmasn ne kadararzulasak da kendimiz em-poze etmeye alflmamalyz.

zet olarak, tevazu ve sab-rn, Said Nursye gredemokrasiyle dorudan balants vardr ve bu ilgiNursnin zel siyaset fel-sefesini yanstr.


Ben dindar bir cumhuriyetiyim.Tarihe-i Hayat, s. 357

Ekmeksiz yaarm, hrriyetsiz yaayamam.

Emirda Lahikas, s. 18

Tevazu ve sabrn, Said Nur-sye gre demokrasiyle do-rudan balants vardr ve bu

ilgi Nursnin zel siyaset fel-sefesini yanstr.


Documents

Batılı Aydınların Gözüyle Bediüzzaman ve Demokrasi