Be Apollollii Dyscoli

'bBXVF rf?cx,p,l-HX'bLX[7

ad loannem "Valllenum

epistula critica

Gustavi Dronkii

1.

Ordicndum est a re ul tritissima Ha a nuHa parlo du­bia: Priscianum permulta, quae docet in institulionibus suisgrammaticis sumpsisse ex Apollonio Dyscolo. Nam el ipse idin prohoemio dechll'at nee desiderabit qui utriusque Iibrosevolverit exempla. At dclitescit sub iIIa re quaestio diffieil­lima: quae ex illius Iibris, quae aliunde duxerit Romanus.Nec enim potuit ilIi quippe Gract;o grammatico fotum se de­dere nec voluit. Qui statim in prohoemio p. 5:m P. seconari ait Her 0 dia niet Apollo n ii cpmecepta quaecongrua sunl visa in Latinum trans{erre sermonem, colleclis

etiam omnibus {m'e, quaecunque necessaria nost1'Q1'llm qlloqueinveniuutur artium commentariis grammaticorum'. Significatigitur non e solo Apollonio Süd etiam ex Herodiano itemquee la Unis grammatieis se sua eepisse, atque ca quidem ra­Uone, quam unam ipsills natllra rei exegit: u! quae conve­nirent Latinae lingufle subrluccret cx GnlCeis , ex: Latinis,quae propria essent huius Iinguae. Id est, ut hi maleriam,velut exempla, formas, similia, sllppeclitarent, ilIi cl ralio­nes, ad quas malm'ia digerenda esset, el omnino doc!rinarngrammalicam, velu! definitiones quae ulriquc ling'uae com­munes erant. Quod ctiam dislincl!us inllicat VI, I, t (p.

550 De Apollonii DyscoH

676 P.) <q!li velerum scriptorum arlis grammaticae 'Vitiacon'igef'e, quam'Vis audaeissime, sed maximis auciotibusHerodiano ei Apollonio confisr~s ingrediar'. Cerla igilur rfl­tione rum exploralum sit Priscianum usum esse in adhibell­dis fonlibussuis, cLiam nos ,ad eand~m rationem si insli­tulionum praeceplll examinemus, diiudicare polerimus lllquesecernere, (juae sint Lalinorum, quae Graecorum. Atqueetillm in his qui diligenter cl sensu sagaci in Graecorumgrammalicorum libris versalns sit forsHan dispicere si bi vi­dealur, qURe Apollonii redolüant ingenium doc!rinamque.At ex eis, quac sünsus suadent, argumenlllri velle cumsemper lubriculli sit, ·lum prorsuS reieclaneum, si, ut innoslra 1'0, non desunt llrgumenta cerliora. Habemus enimin manibus qURltuor Apollonii scrip la : ut eis eum inslitulio­num qui eadem argumenta traclant Hbris Ilccurale comparaliscerte in iIIis quid Apollonio dalleat assecla plano cognosca­tur atque Ha firmnmcomparelur fundamentnm, uode longinsprogredi lieeal.

In Iibris \'ero de construclione qua egerit ralione gram_malicus I,atinus in Apollonii doclrioa converlenda, lamanIeduos bos annos cxponere conalus sum in Museo phi!. IXp.603 sqq. Ubihaec probasso videor: persaepe pedisequumipsa UHus verba reddidissc, ut quamvis LaHne loquens tarnenmodo oplimo a codici aliquid .auctorilatis eonsensu suo sub­rninistrel modo eliam hoc cod.ice 1105 deserenle unum emen­dalori praesidium sit, Sed eliam si Graeea verba vel alte...nuando vel amplilieand 0 refinxerit ad suum ingenium, tarnencx co amlJilum Iineasque disputalionis perspici posse. Qui­bus nune hoc unum addendum videlur, c6ngruere ea planecum eis, <Juae supra ex PI'isoiani verbis conlegimus. Vtcnim Apollonii doclrina de conslruelione in univcl'sumnonahhonuit ab Hnglla Lalioa, ita cx co quae docet omnia ferenon modo poluil, sed debuit haudre Priscianus, cum alterGI'I1CCllS, ffneln sihi imilRndulII proposuif, Herodianus nonteligerH 11ll11C rem.

5517:e X"'!1 fUCJftttt:x. uxfi·

Tres vero i1li libri qui singuJas orl.l.tionis pal'Ies inlu....strant, nEpl aJlrro1Jvftla~, ßE(Jl EnlQMwuor;, 1uf!l (JVJ!fJIi(J~lrol',

Cl materiae genf.'re ct ratione disputandi tam ab opere daconstrnctione diversi, quam inter se simillimi sunt. Maiorcnim eorum pars eum in elymologia quam "OCI1l1t expla­nanda verselur, Latinus inde nil fere praeter ca quae deiJlarllm orationis parlium indole dispulanlUl' potuit in instiLu­tiones suas dedvare. In his vel'O adhibcndis eisdem ususest rationibus , quas in libro de conslructione eUIH secutumesse diximus: nisi quod in couiunctione, CutU Apollonii Hbarel in eapite mutilus et permulLis Jocis lacer sit, id non uhi­que observare. liee!. At quod ad Iibrum de adverbio ad­tinet, non posse dubitari, Juanifeslo opinor adparebit exaItera epislula. Oe pl'OnOminB autem ur iam omnibus firm\ul1ratumque sit quod seusi, Immanuelis ßeldiel'i sollet'Ua cffecit.Qui cum Apollonii librum 11. J.ltrroltv~tq(; a snu cl oblivionevindicarel, Priseiani Iibros, qui eandem orationis parleminlustrant, eum subinde ad emendandum Graecum excussitturn pers!lcpe eadcm docere monuit in adnolalione eritica.Nonigitur qua demum Apolioniana esse quae iIle <loee! depronomina pl'obem, exemplum subponam inlustrius, sed quolectoris. tantum modo, qui forsHan exempJa prorsus deesseaegre ferat, commodo provideam:

Priseianus XII, 3, 13. p. 940 P. Apollonius 11. aJ'T. p. 22 J A.

Prima est, eum ipsa quaeIoquitur , da se pronull­Uat. Seeunda, ellm deea fid quam direelo ser:­mone loquilur. rrertia, cumde ea, quae nee IOqUitllf, neead se direclllm aeeipit ser­monem. Nam si dieamus,prima est quae loquituf, potest

"OnE{I e1jrEoV ~JI ~l;'P rn 1Uif!t

~avroiJ anorpaau l1{lWIOV,

- - Elt os .5 1l{lo,; ö'l' Qloro<; VllE(( aVT{JV, OIiVH(lOV'

EV Je 1:fi ~lJ;n; 1lf/f)(J(PW1JOV(J11

~tllrli nf!O{frproltOV~l8})n 1:f!lrOl"

Oll Y~(l VYlEr; 7:0 Up:ll', tin11(1OO.OV l1(lQawnolt '<0 0.11 orp ftl­

1JUftliJ.~OlJ - - fl rr;(1 nl n((oo-

552 De Apollonii Dyscoli

nihil dc se loql1i, sed da sc­cunda vel terlia, cl fil duhi­talio, c. q. s.

, .TOll 7!(JoartmOv Ta,; T~lt',; qw-lla!,; anor!'al1JEtClt. Er ro f1 v6 y. El'vo!,;, Q~AOV cJr; l1fd nf!oo­

TOl! TO I.EI'0ll df!~I1Hat, xai

sn TO OliUrE(lOl! xal TO T(ll­

'!:Oll Y." •.Vorum enim vero Herodiano quod ex ilIis Prisciani libris

aliquo iure vindicari possit, nil dispicio. Neo mirnm; namduo cx iIIis llrgumenla omnino non comperlum habemus eumteligisse; de adverbio vero ct de pronomine elsi scripsH,tarnen quill docuerit ne conicclUl'n quidem assequi possumus.Sed ut largiar, l10nnulla prnecipere Priscianum quae iIIi dc­beat: at non corum verHas infringilur, quae dispu lavi: eorumquae oIßnino e Graceo grammalico peli potuerinl, tanlum nonomnia deprompla ex Apollonio. Quid vero, quod Priscianusin prohoemio Herodilmum se acque alque ApolIonium secutumesse declarat. Quod cum diccrel non prorsus emcnlitus esl,at quo instilulionum aucloritatem augeret iuslo liberius locu­tus esl. Concedo enim, Herodiani Iibros cl inspexisse. cumcl subindc in opere RUO conficiendo adhibuisso. Nllm id utercdamus, t'xlanl in insLitutionibus quibus cogamur; velutVI, 18, 92 (p. 723 P.) 'et vocativllm in e prodttclam I TOll

xed tpwl!~aw; l1f!oairf1Jl;. OlJ!~i:E T-v01], teste Herodia,no, quihoc ponit in I calltolicorum'. Cf. 11, I, 3 (p. 566 P.) cl 11,6, 30 (p. 581 P.). Verum, guoel Apollonii Iibrorllm com­pal'alio oum inslilulioniLus suadet, in universum Priscianusexistimandus est rom ila cgisse, ut huius grammalici Grlleciopera' pro fundamento haberet, aIiundo ca lantum sumens,quac cx opcris sui flllione necessaria essent Neque desuntloci, quibus id irse diserle profitelur. Dicit euim XII, 3,13 (1140 P.) 'melills igitur Apollollius, quem fzas, quan­tum potuimus, sequi destinavimus' ct XI V, 1, I (p.974 p) 'et maxime Apollonius, cuius auct01'italem in omni­bus sequemlmn putami'. Quae vero plnrimum aucloritalis af­fCl'lmt scnlcnliae nostrae I IcguntUl' in conslruclionis prin-

553

cipio XVII, 1, 1 (11 p. 3 1(1'.): 'Quoniam in {lnte expositislibris de parlibus orationis in plerisque Apollonii uucloritatel1lSUlnUS seeuEi, alim'um quoql~e sille nostrot'ltfn siDe Graeeo­rum non praetermittentes necessaria, ei si ljuid ipsi quoquenovi potuimus adelere: nune quoque eiusdem maxime de Q1'di­uatione, sive conslruclione diclion~tm, quam Graeei mivmstv."oeanl, vestigia sequentes, si quÜ:l eliam, 'Del ßX nobiscongruum inveniatur, non 1'eellsemus inlel·p01u~l·tl.

H,

QlIallllor aulem tsnlum mnrlo eum Apollonii seriplaextent, minor est inslilulionum pars, quam ex illius IibrisfIuxisse horum ilJSomJn eonlatione demonstrare Heest. Ple­raque vero ab Lalino grsmmatico disputata etiam ApolIoniumtracLasse llUI1C e tilulis potissimum qui 3d nos pervenerunladparel. E quibllS perspicimus poluisse Priscillnum ex Wohaurire quae docet de Iilleris, de orlltionis parlibus, de /U:­

(llalui}: nam 'llE{!l TOV !lSf!HI!tOv n..311 TOV AOyOV /Uf!OOIl eslid, quod Priscianus verlit 'quot orationis pat'tes, de eorumproprielale'. - Hace igilur Priscianum ut polllorit sumereHa re vers sumpsisse ex Apollonio si eontendimlls, iam nonin coniciendi probabililate, sed in necessHale conc1udendiversari videmur, si quidem vera sunt, quae supra uposui'­mus, Sed quibus id Ilpertissime demonstretur, lesLimoniadiserla prlleslo sunl. Atque aperlissimum testimonium est,quod non nUlllquam Priscianus nos ipse ad Apolloniulll utdoctrinao suae fonlern l'olegat, ut 11, 4, 16, 11, 6, 30;VI, 1, 1; vm, 15,87; XI, 1, 1; XIV, 1, I (p.574,581 , 676, 833, 910 el 974 P.) Neque minus apol'­turn est, quod quae ab Apollonio in deperditis libris di­spulata {'!lisse llliunde comperimus nune legere Iiret ser­vala nobis Prisciani industria. Cuius rei duo Iubet exem­pla proponere. Apollonius enim n, oV~'., p. '231, 15 se'eI' ~rif!o[(;' profitetllr indicalivl1m, non infinilivul1I prae­posuisso cetoris modig. Quod non potuil non in libm de

554 De Apollonii Dyscoli

verbo docere. Quare non dubito, quin Priscianus, eum VIII,12, 645 sqq. (.p. 818 P.) islud mullas adferendo rationesprobare eonetur, eius disputationis quam significavit l. I.Apollonius linells nobis tradiderH. Eodem modo (!Iiam alte­rins Apollonianam originem praecepli ab Pl'isciano exbibiticonvinco ipsius grammalici noslri ope. Dicit enim n. uVlIr.

P 302 3 I -~, 'I' 1 " " ". •. , laec: lJl (JV lJHKVrFra;t ou na1'Ht ~tliV IiTH rlilllKIJV

rpE(JIiWt 'fa 7trromu~, otJ ~tlil' ra /;I. !-UtOxii rlij1fjj-lIiVIJ; - aVl1ta­

~liro~ rap 'fj;~ (.tlJP1~ lixerat tott; ~Ij!-taat - 'tOP rowt':tOl!AO!OV dK(JtßhHIi(!O/f /;~Ii{ji!-u9'a sv up 1lE(Jl !-tlirox~~. DiserleigUur rum ad Iibrum 'llli(fl ~u:r(JX~~ relegemur, co manifesliusest Priseianum subduxisse cx Apollonio, quae luculcnlcl' inP!lrticipio (XI, 1,3 p. 912 P.) decasibus quibuscum no­mina et quibuseum parlicipill eonslruanlur dispulat.

Nf'que tertium praetereamus testimoniorum genus, nonilIud quidem tam apertum, tamen non minus certum. Etenim notissimum est scholia, quae in Dionysii Thracis artemgrammaticam extant} pcrmulla exhibere, quae ex Apolloniofluxerint. Quare fierl nOIl potuit, quin Priscianl institulionumeL illorum scholiorum, elllu idem esseL uLl'isquc fons, per.,.saepe praecepta, haud raro ipsa eonvenirent verba. Quodvero maxime tenendum est: in quibus parlibus cum .Apollo­nio conferre utraque illa Iieet, - dieo eas, quae agunt depronomine, de adverbio, de eoniunctione - id observaLur,nusquam ea consenlire nisi in eis, 'quae Apollonio eonlaloargui possunt pelila esse ex hoc grammatico. Quare sla",luendurn est, etiam ubi Imius libros iam non dum inspieereIieeat, illorum eonsensum sümper inde ortum esse, quodquae exhibent ex hoc communi fonte bausla sint. Qua ra­lione saepius possunt apud Priscianum A[wllonianae vestigiadoctrinae dispici. Cuius rei exempla consullo etiam e Iiltc­nuum disciplina proponemus. Nam de oralionis partibuscum iam aliunde eongessimus leslimonia, tum ipsum vidimusPriseiHnum dislinctius lestari. VI plurimum adhuc dubitalio­lIis \;ldho'eresccrc vidcatur cis, quac de IiIteris prnecipiunlllf.

555

Sehol. Dion. Thr. p. 772, 19. Prise. 1,2, 4 (p. 538 P.)

Priscianus p. 978 P.

CUID participiis in compo­sitione quidem secundIIm ver­borum figuram, ex quibusnasclllllur, ut inducens - -,EI praeterea per adpositionem,

- - (}TOtXEtu ra(l q;ulJ,tiP~ , ,

ti/pat XOIJ!J.tY.U TEiOOltpa, - -

xai ÖV Tponov ravru, xaru1_

l~J.wr; nJ.Eixo!-tf:lllt, 1« 1;IJ,ErE{!U

(JOOFw.ra vrlä 1:E ;mi 01:1(;1«xatJ{orl]IJI11, ovrw xcu' r:a UoOI­

XEiia 0FIWlJV!:IW(; irXr1.}.(;Util1. xd.

Literas aulem etiam eIe;.mentorum vocabulo nuncupa­verunt, ad simiUtlldinem mundielementorum. Sieut enim iIIacoeuntia omne perficiunI cor­pus, sic etiam haec coniunclaliteralem vocem, quasi corpusaliqllod componun!, vel ma-gis vere corpus.

Alque qllod I, 3, 7 (p. 540 P.) Priscianus tria acci­dere Iitterae dicit, nomen figuram polestalem, id scholiaslaexponit inde a p. 773, 21. -

Praepositionis aulem apud utrumque eandem invenimllsdefinitionem. Scholiorllm enim verba p.024, 7 <nputJull'(;

SOTt fdpo~ }.rJrov, xa:.t' fPa uX1uunuJIJ,()}' Ati'i'0fU/!OP I lIf!OtJErt­

xOP u;;p 7:0V 1.0"0'11 !UPWP sv nuqu:Jsuu ~\ /;/1 ovv3sou, breIJ,? xaoa dPaur:{foq;~P Exq;S{!Hat', ultimis tanturn omissis sicexpressil Priscianus XIV, I, 1 (p. 974 P.) (esl d!JitU1'praepositio pars omtionis indeclinabiUs, quae p1'aepf}nit~'·

aliis pm·tibus oratiol1is vel adpositione 'Dei composit.ione'.Atque hic cum inde a XIV, 1, 7 (p. 'J77 P.), quibuscumorationis parlilms componalur, quibus adponatur praeposiliodispute!, tantum non eadem adhibel verba, quibus srholia(p. 925, 2 - 926, 2 cl iterum p. 926, 17- 927, 5) *)eam rem expIllnant. Ne desit exemplum, subscrilJam qJJllCde parlicipio docenlur:

Scholia p. 925, 15 sqq.

1ÜI.t' sv IJ,Eroxair; lw-,;a ()'VII­

:.tEulp EtUI/! , 6r1.V rE lv TOrr;

{l~!J.al1tll athoop xura UVII:JWtVl' 7 <; ""

WOt1', Otrn' 1j Tl E (! t n IX r: co I'

IJ,ErOX~ - -. xwpt'<; Ei Ftq

.) Ulramque scholiOI'UllJ cxposilioncm ex eodcm derivl\odam essefOllle manifeslo eviucit I l}uod inplurimis exemplis cQl1veniuut.

556 De Apollonii Dyscoli

Eil darlal(; nu;"tv 'C ~~ p.a:o­

X~I; n(J,Qa:JHJII; rbrf(;(J,I, ok~ , ~ 1: f

EXEt 'Co l! U 'C U IX 11 IX r t )1 OJ -

GXQlJrQi; - -.

in accusaHvo el llblalivo se­cundum nomina, ut in am a 11.

tem, pro ducente.

1II.

Süd iam nimii fuimus in hac re probanda. Non enimest ca aut tarn diffieilis aut lam duMa, ut nlUmS ad persua­dendum opus fuerit. Accuratius vero de ea locuti sumus,(IUO ad mlliora nobis viam muniremus. Pervenimus enim adqllaestionem ut difficillimam Ha gravissimam. Et enim plurain inslituLionibus argumenfa inlustrantur, quae Apolloniusne teligisse quidcm videtur. Nam eius libl'Orum tittllos etsiomnes diligenter percenses, tamen nullus occurrit, qui illumaut de voce aut de syllaba aut de diclione scripsisse prodaLDe his igilur quae dispulavit Priseianus, summa dubitatio est,unde tandem sumpserit. Atque tres ei omnino viae, si Apol­Ionium aut non poluii aut noluit imilari, patu€runt. Nam autsua usus esse Minerva , aut quia eius ope se interdum nitiipse pronuntiat Herodianum, aut aHllm aliquem grammaticumseclllus esse credendus est. AI, ipsulJl excogitavisse qunescripsit, nullo 1110110 fieri polest ut concedamus. Quem enimet ipsum ingenue faleri cognovimus, se modo aliorum inunllm cOllgerere velle opera pnucis summum ex suo illgenionddilis, et sat mediocri ingenio fuisse iam ex co conligerepoles, {Iuod haud raro quem in suam linguam lrallsferrevoluit Apollonii sellSlll1l non perspexisse potest convinci:aumne sagacissima praecepla da islis rebus sua concepissemenle pli labis ? et ut ipse conceperit, isfumne qui se ipseelferre praedicatione non veritus est hominem iIla exislimnbisHa profulisse, ut ca non minus qUllm celera cx aliis gram­malicis sumpfa esse viderrnlur? Non suo ingenio iIIa eumdebere cerlissimum est: id fanfum dubium, cui delwaL He­fodiani vero doclrinam nc in i1lis Jaterc ronidamus, cumprohibel, quod da ratione qua ('um lldhiburrit Priscianus dis;..

557

seruimus, lum l.ldversalllr id, quoll We neque de Syllllbll autde voce aut dc diclione scripsit neqllc aHud quidquam edi­dU, in quo, si modo ex tilllio conieclul'lllll de nrgumenlofacere Iieet, de hisce rebus agere poLuisse videalur, In coigilur acquiescendum videlur ut neque Apollonio ncque Iiero­diano, sed ulii cuhlam grlllllmalico ea vindicemus. Etacquiesceremus, nisi graves ohslarcnt rationes, Vt en imHa eSse largiamur, Graecumne fuisse ilIum, qucm Priscianusimilalus est I an ducis Latinum? Si Lalinum pulas, vehe­mentel' repugnat ratio qua Lalinis grammaticis lIsnln essePriscianum ex ipsius verbis demonstravimns: ex eisenimnon poluil definiLiones aut similia ducere, quae in islis cn­pHibus nobis occUl'runl. Sill Gmecnm fuisse gl'ammalicumexistimas, iam concedo, ut Ha potuisse esse neguen! prorsusnegari. At vero non probabile esl; immo ne credibilequidem, Solos enim ApoUonium Hel'odianumque semperPriseianus ClIm mllximis laudibus effert, turn se sequi apertedeclarat, Quare aHus 'Graed grammatiei doclrinam inPrisciano odorm'i tam diu llariolantis est, quam diu non ipsaGraeci illius verba quae pulas iIlum imilatum esse ~ignificari

possunI. Quid igiLur, dices, si neque ipse ilIa excogilavitneque ab alio mutUlllus est? Unde eorum origo pelenda sit,ne fllllaci tantum conieclura atlingas, ingredienda est viaquam modo significavimus. Cireumspiciamus enim in Gl'ae­corum grammalicorum reliquiis, num forle alicubi eademquae Priscianus docuil de voce ct de syllaLJa cl dc t1iclionepraecipianlur: nam talis consensus omnem de eOl'um originedubilationem lollet. Atque sellolia in Dionysiurn Thrllcemcum ul inspicianlul' vol eo monemur, quod eadem euru Latinogrammalico argumenta traclant, turn exoplalissima nobis al'­gumenta ad enucleandam iIlam quaeslionem subrninislrant.Vide enim ipse: nam curn in his quasi in cardine lola nostradisputatio verlalur, cuiusque argumenli exempla proponerenon verHus SUI11,

De vocis definitione idem disserunt Pl'iscianus I, 1, 1

558 De Apollonii Dyscoli

(p. 537 P.) ct srllOlia Dion. p. 170, 21 sqq.; neque minus<de eius dilferenliis', quas qualtuor esse sie praecipit iIIe I. 1.:<inveniunlur igilur quaedam 'Voces at,ticulatae, qiLae possuntsct'ibi cl intellegi. - Quaedam quae non possunt scribi, in­tellegmtfur lamen. - Aliae autem Bunt, quae quamvis slwi­banlur , tamen inm'liculatae dicuntur, wm nihil significent.AUae ?)m'o sunt ina,'ticuJatae et illitemlae e. q. so' Quaspaullo LH'cvius Ha significant scholia p. 771, 7 sqq.: lalsol'

cli1 8rt HilI! f{JtolJWV IXl. JtBV Elmv sVIXQff(lfH ,mi srr(!rlmuuot

- at cls /:lJaqff(!flt xa; aY(Ja!-<Jwlfl{. - at Js ava(!ff(!ot ItfV,

sYYf/tlltJWlOt Ji. - IX2 Ja Ilva!!ff(lfll I<Sll, aY(J rlttfUUO{ iU.- Cf. p. 677, 5, sqq.•

Syllabae vero, quam Dionysius aVA'A:'J!/JlV (JVttrpOOJlOV

lum]. rproV?EJlrfl~ ;; rptoV1jt3vltoV vocavit, definitionem emenda­!fun exnibcnt Prisciallus et schoHa, ita ut adiciant verbacvrp' svr" ..bVflV y.al ~p 'llVEvfU,(, &Jla(Jlchto~ ayatt1m/ _ <subUIlU accenlu el uno spiritu pl·oiata'. Cf. schol. p. 81g, 28cl Prise. 11, I, 1 (p. 565 P.). Item "~/J },E~t1J oum Diony­sins J!E(JO!; it,rtxtulo/J 'lau l!aHt (Jti1)Hl~I/J AO,'()V esse dicat,scholia vitiosae isti definilioni demonstrant p. 837, 6 (cf.8:16, 21) addendum esse <"01].011 'Cl a1],uail'()V'. Quibus con­sentil~nS Priscianus 11, 3, 14 (p. 573 P.) sie loquitur: ccliclioest pars minima orationis constructae, id esl in ordine com­positae. Pars autem, quanlwn ad totwn intellegendum, id es!nd totius setlsus inlellectum'.

Hic igilur summus iIIorum consensus, quid sibi vult?Allerum usnm esse al~ero cum 110n probabile sit, 1S apertis­simo nobis indieio est, ex aodem fonle quae iIl11 da voee etde syllaba el de diclione praecipiunt derivata esse. Quoniamautcln ilIurn fontern in ceteris capitibus librisve nnsquam non1\pollonium fuisse sat multis exemplis probavimus, neque inhis alius is fuisse putandus esl.

Quid vero? il1quics: quem Apollonii librum iIIOB adhi­buisse pulas, eum l1ullius nobis Apollonii Jibri vestigium relietumsit~ in qua de histe videatur agere potuisse. Audio. Verutn dum

559

modo ex ApoHonio ilIa fluxisse persullsumllabeas, proclivisest coniectura, Iibr.orum ex quilms ca deprompserunt Pl'iscia­nns ct schoIiastae Dionysii Thracis oblilleratam esse mcmo­riam, ut eam nos dcmum l'csuscilemus. In qua 1'e audadussane, quam prudentius ageremus, si nuHa esset iuste dubi­laHo, quin omnium quos Apollonius exaraverit librorull1 tituliad nos pervenerint. Nune vero Suidas', eui potissimum ho­rum notitiam acceptam referimus, apertis arguilu1' testirno­niis quamvis copiosum tamen non integrum eorum indicemtradidisse. Dcest enim in co vel liber lltJl;!l' UPlw/lv/daq,

quem ipsum etiam nune in manibus habemus ; dasunt libritier/,' {morawnxwll, lH!flt TtflOaraKHJailv, llE(?t nPtJv~~.rol!, 71ef!t'

Xl,J0llWV, ad quos ipse Apollonius relegat. Nam persaepeoecasione oblata suos ipsius libros eommemoral. At eumnon omnes laudasse nt verisimile est, Ha Suidae leslimonioconvincilur. Et lIa exisliules, quos uterque, Suidas ct Apol­lonins , tilulos nominaverit in unum congestos, inlegrumnobis indicem praestare: opeTis qllod ru:f!l n.roo(fl!wlJ inscri­ptum erat eognitio ex l'lnacdoton Oxoniensium bl'evi tanlnm,sed minima dubia mentione pendet, Argumentum igiturqnoddam ab .Apollonio peculiari val libro vel capite inlnstra­[um esse etsi tituli nobis servati non p1'odunt, tamen cont6n­dere lieet, dum modo id ut contendamns, sanae rationisquasinecessitas nos eogat. Sanissimam aulem rationeminesse illi Prisciani sclloliorumqne consensui nemo opinornegabit. Hne aecedit, quod ratio qna Priseianus inslutionesconfeeit, aliam ilIorum praeceptorum originem dissuadet.Nam quem doclrillam suam grammaticam Olnnem ex Apolloniosumpsisse CUIl1 ipsius verbis dO"ceamur, tum in pluribus libriseonlatione facta adpareat, is non potest nonexistimari eliampaneas quae de voce de syllaba de dictione agunt partes acce­pisse ab eodern ilIo ApoHonio: praesertim enm eae neque ipsiusingenio tribni possintneque Herodiano nequc sine summaimprobabilitatis specie alii grarnmatico. Et sie, ul iam habeasqnod effioere voluimus, non veremlir statnere, ApoUonii ex~

560 Dc Apollonii Dyscoli

tilisse IiIn'os, qui vel pcculiaritcr vcl singulis capilibus THi!!t'

PWI'~i;, Tll{}l' avHaß1li;, nsec' inscripti fucl'int.

IV.

Firlllarn quidem puto ab omni parte conieetUl'lll11 Ilostram.Qual'c consullo argumcntum ci utilissimum, quod Dion. Tbr.scholia p. 730, 5 subpctiLant, nune praelcnnillo, ut mox eo,quippe cuius vis laHus paleat, iam maiore fruetu utar. UtigHur uno verbo quae adhuc assecuU Ilohis videmur com­prehcndamus: Priscianus in omnibus institutionum libris con­ficiendis doctdnam grammaticam tanturn non omncm duxitex Apollouio. Quid varo in universo instituiionum corporadisponendo? cHam in co alius se addixit eons;Iio an suo iu­dulsil? Nam non temCl'e quae tractat argumenta sese ex­cipiunt, sed ad fil'luam rationcm ex ipsorum naLura petitamHa digcsLa sunt, ut a voce ineipiens per liUeram ut mini­mam linguac partcm ad syllaham ct dictioncm progrediatur,deillde ol'ationis eiusque parliulll doctrina exposila singulashas partes inluslret, deniqua conslruelionis disciplinarn do­cens lolius operis cum finern faciat, turn quasi summam com­prelllmdat. Sane hune ordinem, eum aliqullllto allentiusperpendellti cx ipsis argumentis quasi sponle prodeat, fieripotuit, ul Priscianus et ipse inveniret ct ad eUm lihros suosdisponcf(~t. Scd minime qnidquid fieri poluit, eredibile est.Quoll cum maxime in hane ratiullculam cadit I quam et Pri­sciani cl eius illSIHuliollum ingenium prOrSUS respuit. Sedne opus fnit quidem illum ordinem invenire, inquis; ut enimin ipsa rc posilns ,ila iam snle Priscianuill a quoque al'tisgrammalicae scriplore est adhibitus. Et similem ordinem revera npud ornnes, qui huie arti conseribendae 0IJeram na­vQvcrunt, dcprclwndere lieet: enndem quoad sciam apud nellli­nem. Compara exempli gratia Dionysii Thracis , qni primushuiusce modi operis consilium iniit I rSl.l'1j'/l 1()(X,~L~tarlY.~I':

non praecipit (Juidquam aut de voce, qua incipit Priscianus,Iln! de construclione, qua desinit Wo. Plures enim conferre

561

nihiI inlerest. Et enim nUlle quaerimus, cx rationo, quaPriscianulU in singulis Iibris versari videmus, quid hmdem datolius operis eonsilio probabile sil, AICJuC stalim animumsubit suspitio, unde cuiusque parlis perliciendae ral.ionemacceperit, iude eum eliam cepisse consilium, 'luu ul omneShae purtes in unum corpus coalescel'cut sanissima cUl'a stu­duH, An existimas, cum iam lales inslitutioucs exurare con­stituisscl , eum forluito cuiusque argumenti quod inluslrandumfuil exemplar ad imilandum sibi optatissimum invenisse apudunum ApolIonium ? Anne verisimilc tibi videlUl', cum ]miusGraeci gramma/iei lantum non omnes libros, quorum (Juidemargumenla linguae Latinae convenirent, reddere in animuminduxisset, eum perspcxisse, facile illos ex cerla rntione 1'0­

lIigi posse in unum corpus? Ulrumquc pennirum foret.Ne(Iue probabile quidquam l1isi id quod significavimus, Pri­scianum ut in singulis libris oomponendis Ua in totius operisconsilio sibi exemplar proposuisso ApolloniuII1, Neo, quidvaleant haec quae uixi, nesoio. Nam oum Apollonii libro­rum non solum coagmentalionis, sed ne certi quidam ordinisa quoquam menlio facla sit, aut quod canlendimus ut inanefutileque desercndum est, aut in eo si pcrsistandum videlur,vel inviti ad audacem coniecturam cogimur, Ulius. libros,quos quidem Priscianus imilatus sit, a scriplol'c ipso in unumcorpus convinctos fuisse ct eodem quidem ordine, quo insli­luliones cos grammaticac cxhibeallt, Alquc liect audacissimaea vidcatur, tarnen minime est rdeclanea. Quodque cnimargumenllllll, quo ad inlegram artem grammalicam opus csset,cum ab Apollonio absolutum esse compertuln sit, cuiqucopinor probabilius videbitur, ex uno consilio oum se accill­xisse ad omnia Wa. sillgula perficienda, quam casu quodamsaue mirando faelum esse, ut modo huic rei modo illi al1i­mum advertens iustum grammalicarum discipliuarum orbempcrsolveret. Sed temel'ariulll videatur forsital.l ex huiuscemodi disputationibus vel conieclUl'am captare vel coniecturaeilun caplalae fidern quael'ere, Nec proposuissclrl quid sellti-

lDlul, f, ~~llol, lll. 5, XI, 36

562 De Ap 0 110 11 i i DYs C 0 li

rem, nisi, quae idem vel diserle suadcrenl vel mlllime pro­barent, indicia sat ccrta apud ipsum ApolIonium deprehen­dere liceret. Quae si conligo diligenlius accuratiusque per­pendo, non vereor, ne plura quam par sit in hae re pro­ferre videar, eum ex eis potissimum eorum quae disputoprobabililas suspensa sit.

v.Prius vero quam ipsam rem aggrediamur, id quaeso

teneas, nihil interesse, utrum eundem Offlinem atque aPrisciano observatum in disponendis Iibris ab Apollonio anin unum corpus hos eonvinetos fuisse persuaseris. Omninoenim non possunt eerto ordine plures libri disponi nisi inunum corpus comprehensi. Sin corpus extitisse exploratumerit, inde profeelo cogetur, ut iIIo ordine, quippe qui unusex rerum natum IJrobari possit, sese exceperint. Ad ordi­nem autem indagandum eum summum praesidium in eo pa­ratum esse soleat, quod cerlis verborum formis alius in aHoHbct' laudalur: ex eis apud ApolIonium nihil posse eonligiiam monuit Car. Lehrsius quaest. epie. p. 38: nam, utexemplo ular, quoniam ad librum n. (jvv'fl~Ho~ relegamurin uno libro n. b€tQ~' modo futuro OEOEt'5EWt p. 530 modoperfeclo hH:JEl,lle:Ja IJ. 532, non habes, quo pro firmo al'­gumento utare. Missis igitur nune omnibus locis ubi simpli­eiter tantum aliud opus eommemoratur, ea tanlum specle­mus, quibus aliquanto maior testandi vis inest.

Atquß opus n8(Ji aVl!H~~EW~ eompositum esse post librosde singlllis orationis partibus agentes inlellegimus ex eiusipsius initio: 'Ev laf~ n(JoE'I{Jo:Jdaftl~ ~!lfJl (JXIJA«f~ ~'7LE(Ji

.(~; q;wva; na(JuOo(Jl~ .- - -" X(Ud)..EY.fat. Narn u;~ q;WNi.;

signiiieare 'orationis parles earumque elymologiam' eo indieatgrammaticus, ql10d eis opponit quam nUlle tractalurlls sit1:~11 6Y. "lO!irWli yHO,tdll/lv aVliHt;tv d~ xCtrrt')..}'1]I.oH1Ht .ouwhOU].OI~C; ].oyov. Et ne quid dubii relinquatUl', illern pecu­liaritel' tradilur de duahus parlibus. Ad librum enim nEf(i

563

y.iJ7:rovvptac; relegllmur itll p. 98, 15: bH!Olil~af.lw 811 Toi;;

7fQOliIlOOf!liil1tlJ crlf; ai 7;Ol(,(V7:CCt 1:(;;1' Ul"HOVVf.!lrov x.I.., ct p.331, 9 KaT a 11 °v, n ElJ i a oi!' OUt LI 08 ilfHl o{l:'tt}C; '(;(x­tUro;;, S11 rolf; n({oEy-oo:'hi:(jlV li t!! l1HH. Speclan! autem haecea quaelcguntur n. un. p. 292 C cl 312 C; nam ne alteroloeo signilicari ipsum 1l. (Jvvret;Erof; opus p. .127, 7 sfIff, eon..,.icias inde j quod ibi da vi, quam praeposHiones in proIlO­llIinurn accenturn exercesnt, agitur: 00 1000 obitur tanturnres tangitur, non expliestur ratio.

De libris nE Qi ~ ~ fW r 0<; exlat testimonium p. 231, 15:o~ AE'A1'Jl1ptu crlC; 6V hS(JOLf; !1VptpE(JOPWOC; Tun niv OQWnlCl)V

lfrKAL!JL'P nU(JEoEXOfUiv tU<; TtQrorEvovaCAIl rWiJ äHrov (nune enimprimum verbi modum non putat indiealivum, sad inlinitivum).Quod videlur subobscurum: al videlur lanlum. Nam Iieetnequo dixerit da quo cogilarit libro gl'ammalicus ncquc liberin quo ista doclrina reperiatur ad nos devcnerit, tarnen inopere lUllt" ~~paro<; da modorum OI'dine ilIud disputaturnfuisse cum conieetura eerta assequi lieen!, tum al'gumentatisumus supra ex cerliore testimonio Prisciani, qni iHam nobisdisputationem servavit in libris qui de verbo agunt (VIII, 12,63 p. 819 P.).

Aperta sunt baee testimonia, ea tIuiuelll pauel!, neeVCl'O contemnenda: eum iude id cerle effeclulIl sit, ut quaein ipso Apollonio extent testimonia non I'epugllare persuasumhabeanms Prisciani ordini. At non neglegendllID videlurindieium paullo rccolluilius, Et enilll in Construclionis !iminep. 3, 8 sqq., .eailcm Apollonius dicH accidcre litterae syl­labae dictipni orationi, atque hoe oum pl;ll'ibus pl'obare eo­netur exemplis, eundem semper ordinern observal, ut ablittera profectus l)er syllabam ct dictionem ascendat ad ora­tionern. Quae Ha lantum eorivenienlcr disputata sunt, sieodem Hla argmnenta ordine pCl'strinXlJl'flt gl'alllmalicus.Ineptills enim ageret, qui post orationcm uemum dc Iittcrade syllaba de dictione expositul'I1s tarnen harum compara­Hone inluslraret oralionis leges. EL liect fOt'tasse vestigium

564 De Apollonii Dyscoli

ApoUoniani ordinis in Prisciano deJitesccns protrahcre. Qni,Ha incipit XIV libl'Um de pl'aeposilioneagenlem (p. 973 P.)'[toque CUfn bene miM. videantur praepositionem, ceteds inde­

clinabilibus Graeconm~ doctissimi praeposuisse, el maximeApoltonius, cuius auctorilatem in omnibus sequcndam putavi,ego quoque ab ca incipiam'. Quae verba ut scriberct, Priscia­num non improbabiIe est eo permotum esse, quod ApolIo­nium in pracpositiol1is initio dicentem videret, se ideo exindeclinRlJilibus primurn de hac diclione agere, quod eamut aliorum 'doctissimorurn' consensus Ha ipsa ratio primamesse iIIarum persuaderct.

VI.Mim aulem isla ralio qua in eodem IilJi'o Apollonius

aHud opus cl perfeclo ct fuluro Illullavit, ut alios'delcl'l'uitne quld cel,tius de ordinc conslituere auderenl: ita, nisiomnia nos faHnnt, indicium suillninisirat, quod plurhnum 3dsentenliam noslram confirmandam valet. Sed ut ipse diiudi­care possis, locos qui ad eorum qui servati sunt Iibmrumaliquern nos relegant, quam plenissime conquisitos subscri­bam, atque Ha quidem, 'ut verbi formam, qua usus estgrammaticus, adponam:

libor de adv. citatur li bri de co n s t 1'.0 it ant ur

1/:. avpr. 204, 10 li~EtlEflEtla 'Tl. 61U(!·~. 530, 29 oEodsE'U.U235, 9 ESEtliflEtla 532, 6 E!lutlEtp.Etla

(ann. Beklt.) 616,30 Etnop.EP 532, 31 unoot'ooHa622, 27 Etp1jr:at 535, 25 El(!~(mat

1/:. avvJ'. 499, 2 1la(laolJoiat *) 542, 12 r1noJwaoflEP

liber de proll. ci latur liber de cOlli. citatur1(. avl'o. p. 491, 12 E~E[tI6f(J'l1' n. lintl}q. 543,18 I/gEtlSP.EtI{1.1/'. En(f/~. p. 552, 3 Ei'(llf1:at 543, 26 ~)(f!lfJOOtllJ

557, 29 JElKlIVHI.L 5fi4, 29 .JEblVvWt

592, 3 oEt'xpvrat n. at'l't. 266, 24 na(lEaT~aap.EP

612, 18 El'(!11rat 319, 5 1X(!IßOOi1t:IftE'P

*) Quibns loeis lldde 11. I1IJIJO. p. 481, 7 cL 488,15, ubi non dubiulllest quin codicis hcunae sie supplendacsinl: [Ir 'Crp nf(]i '1Ila~lJ!ldJl(l)Y,

$1' if IJlEc1f{~af-fp, et EUE€faf-W IJl 1/ji [1/ E(li 'ntdl~1jP.&IW".

565

Quae eoim difficillima experiHu videtur, est Wa ralio, qual"inter Iibrum n. 8ntQrJ, el Iibros n. (JVI". intereedit. Rationeenim non minus eerla hos anle iIlum exaratos fuisse e per­feclo, quo ad eos 11. Elll~l}. p, 532, 6 recurritur, cons~qui

videlur, quam iIIum anle hos lum ex [uturo, quo in co rc­[el'imllr ad Conslructionem, tum ex perfecto aoristoque, qui­bus Adverbii menlio fit in his libris. Sen igitnr conslrnclio­na m seu ad verbium prius inluslravit, - nam mme in ilIumtanlum lemporum usum animum adtendens nil euro verumordinem - pro cer[o habendum est, lempore praeterilogrammalieum usum esse ill librorum nondum eonscriptorummentione. Nam id prorsus reieclaneum esl, exislimare eodemtempore grammalicum in plnribus ant adeo plerisque operibusoeeupatum fuisse: Ha ul modo huie modo ilIi vaeans neces­sario in temporum varielatem incidere deberet. Val iodequod in uno lIbro vocabula quaedam quasi amplcxatusest,quae in aliis non occurrnnt, velut Skrzeczka ill'J.mrlvEu:fat

'versari in aliqua re' aIienum ab libro n. ~1tH.oVVp((J{; sex­centiens reperiri in lihris Tl. I]V"Tc.iS~(J)' mODuit in progJ'llmm.gymn. Regiomontani urhici p. 14, adparet diverso· tempore.cuique scripto eum operam navasse. Nec vero id, quod f01'­silan <juispiam, quia per se commendabile videatur, opine­tur, ullo .modo probari potest : Apollonium libros conscriptosin scrinio relinuisse usque dum omnes absolvisset, a[que Hafaclum esse, ut, eum eos perpoliens corrigensve semper,sicubi praeceptum etiam in alio libro traclalum subcurrerel,id indicare vellel, nuUa temlloris quo cOlllposuerat rationeinila modo praeteritum modo futurum ponerel. . Deincepsanim si!1gulos editos esse manifesto evincit illud ll(lOElIO'HI'OVCH

verbum in Iibris 11. I1v/Jr. de ceteris, ul supra vidimus, USHr­

pa[um, et tarn quidam manifeslo repugnat, ul nullus dubita­tioni locus relinquatur. Quod si pel'suasum habcbis, iamunam lantum rationem excogitare poleris, qna. islam tempo­rum <Jiftieultatem expodias. Ut enim concedas, iHa opera,quamvis 11l'0 sc quodque absoluLum esset, tamim IlarleS l'uisse

566 De Apollonii Dyscoli

unius corporis. Sie enim grammatico ad aliud opus, quoddemum scripturus oral, Ha pcrfceto leclorem relegate lieuit,ut ad opus iam perfectum futuro tempore J cum leclorem sibianimo informaret conlcctionem iIIorum aperum manibus teren­tem: qui igilur cl quod postea demum exaralum osset, tamenabsolulum in manibus habiLurus cl fortasse quod anlea edilumessel, nune dell1ull1 hae mentione monitus laclums esset.Cui ralioni optima convcnit, quod saepe eliam praeserlli incitondo utitllr grammaticus. Quippe cui tempal'i inhac renon locus esse posse videalur, ni5i in eodom libro aut oius­dem quasi corporis Iibro quodam. Nam si exempli gratiaQl!brvv.,:tI forma 17. 592, 3 prius editum librum 11:.

dlltlXJl'. significat grammalicus, praesentem loctori fore bunelibrum manifeslum est eum spernsse.

Cum vero scmel rem letigimus, inquirc:n'c quo modoiJla Icmpol'a so ad ordinem supra allobis conslitulum - quilibrorum cxlantium hic est: n. dl}rlXJlIl'ltla~, TC. 117r.td~~llatO~,

11:. (J'v/'(Ua,llov, n. (J'vl'ra~flXJ," aceomodent, ut non a 1'eesse videtur, iln adeo necessc est, ne scrupwlum, qui resi­det, callide occulLasse videarnur. Praesens igitur adhibeturad Hbl'um iarn editum signilicandum n. ETtt~~. 592, 3; 11:.

av/'J. 499, 2; ad libmm nondum composHum 11. Enl~~. 532,31; 564, 29. Perfecto recurrit grammalicus ad librulll priusvuJgatum n. 1m/rN. 6 t2, 18; 622,27; ad Iibrum, qui demumconscribendus (uit 11. bltf/~. 532, 6, 6KU9l!/;u!3a: quod, siin nostram senlenliam ieris, non erit, cur mi1'eris. Et COI1­

sentil, quod grammalicum 11:. Ertl~~. p. 563, 21 posterioremeiusdem lihri parfern (quae legilur 60'), 16) significa1'e vide­mus eodern iy.Tl!8E{~a:J(~ perfeelo. Nec neglegendum est,quorl perfceto {luamvis ternpori pl'aetc1'ito lamen praesenlisnolio Bubest.

Fuluro speclat opus, quoll futuro tempore se conscri­pturum sporat n. 5;jO, 29; 25; 542, 12. Eodemtempore de Iihro anlell ahsolulo eum usum esse ex cis .qui­dem, quae ud nos(n l]ullUuor opera perlinenf, nullum C;X:CIU-

567

plum docet; at quinque Iod evincunt, qui librorum depcl'­dilorum mentionem faciunt.' Sunt hi: 1l. (IVH. p. 49, 21JE 0 E l~ li T CA t Elt Tre 1lli{!t' V1l0fCAKW<c'JI'. p. 246, 20 li t f! ~ (I li­

1: a t 6P uli Mir; TtE(Ji tuJnöp (SC. vllowxrnroop). n. an;wp. 11•299 BEll( ~(IHat 6P 1:(1 llEpi aVI,BÜrol). n. /;nr~if. p. 581,4Elf! '1 (j Er at /;p njl nEf/i Tooll oIEt/n;v(f~dJllrolt nivClJll. p. 554, 22EK:J1]uo/-tli:Ja EI! TrjJ llEet' p.eTOXOOP. Alque his quoeJuc BX

ratione modo exposila cxcusatio probabilis paratll est.Reclissime aulern aoristum ascivil de opere priore

n. oVP•• 204, 10; 2,35, 9; 266, 24; al g, 5; anno Deld,.616, 30. Restat, quod bis in libro n. 6nlr!~. ad librumn~ (JVVOEO/-t0V, quamvis ex ordine n081ro post ilIum con­scriptus sit, tamen 80l'isto relegamur p. 543, 18 et 2()E'f,liiUfu(}a et ~Y.ftlfJW:J'1' Quem ingenue fateor lIle non ba­here quo modo Ha cxplicem, ut omnis dubilatio penitus toIla­tur. Quam enim perfeclo BX eius noHone praesenlis in hatreparatam esse excusalionem monui, ca non polest in aori­stum cadere. Habeo equidem explicationemill promptu, nceeam quidem prorsus improbabilem, sed quae propter testi­ll1oniorum penuriam non persuadendi habeat vim. Sina dubioeJlim Apollonius, si per plures libros idem argumclllum 11'0­

clavit, non quemque librum pro se, sed omnes iIlos unotempore vulgavit; velut quaUuor libros 1l. I1V~,.a;E~r;, quin­que libros 1l. ~~/-taror;, 8lios. Quod etiam Priscianum fecisseintellegimus ex prohoemio, quod sexto praefixit libro. Undeprobabile fit, grammaticum nostrum etiam, cum plura argu­menta, quae sese in ordine universi corporis excipercnt,quodque unum tantum librum compledcl'ctur, plures libl'OS

una emisisse, ut tres illos da diclionibus inrleclinabilibus.Alque sie sane fieri potuit, ut in Hbrum n. anl~t/., (;Um

eum post opus lT.I1VIlO. eonscl'iptum pel'legeret corrigeretquc,iIIos aoristos infenet. Au! potuit etiam rc vel'a id quod iIIudtempus Bundei, hos libros iusto ordinc posten in lucem mis­sos, confiecrc ordinc inverso.

568 De Apollonii Dyseoli

Vif.

Do hoc vcro aol'isli ust! qucm nune non pCl'sequorquidquid slalucndum est, id est ccrlissimum, Apolloniull1 clpracsells cl futurum ct perfeclum aeque adpl'ovoeandumJibrum iam conscriplum adhibuisse alque ad Jibrum l10nduminccp!um, Atque ex certa hae revaldc probabile fit, iIlaopera grnmmaticum voluisse non pro se quodque extare, sedin unum conlecta tamquam membra lanlum corporis benedispositL Quod ut iam pro exploralo habclllur, spero ex ciselfeelum iri, quae nune disputalurus sumo Pergo enim 3dnolitiam rationis, qua Apollonius se ad libros suos confi­ciendos accinxerit: quoad eius cl ex hisce ipsis ct ratioei­nalionc lieri possit Studium enim, quod in materia conqui;.rcnda digerendaque ponendum est, spcclanlis animum neeesscest cogHalio suben!, qUllm difficilis sil grammatici condilio,praesertim cum cum compares eum philosopho, mathema!ico,bistorico. Nam inuumerabilcs undique in unum eongerendaesunt voeesearumque fOl'mae; congcslae ex cognalionis ra­tione quasi in gentes familiasque digerendae ;harum quae­qua, diligcnter dispidendum, in quo 'praeecplo observandoconsenliat; nce minus quao formae praeceplo communi refra­genlul' et quam eae cxcusalionem Illlheant, Quibus demumad Iiquidum pCl'ductis Hee! ralioncm indagare, 3d quam OluniaordinHl1da sint. In qua rc operam sibi ipsc llUX]t Apolloniusco, quod omnia similium comparaliol1c lnluslrabat. Ha 7l.

811l(/{ p. 20 cl 556, 4 inm dCClll'rit ad doclrinam deall\'erbiis in co cxcunlibus, qllam plenius lraelalurus esl p.578, 1S sqq, cl p, 580, 15; Ha p. 588,22 iam displIlalionemrIc ot'r.o:JEl' adverhio indien!, (1U8m p. 605, 25 invcnimus;Ha sc de ömv fOl'llln loculurum esse pl'ofitelur p. 568, 27.Quae cxempla surfrciul1l, ul grammaliclIm adpnreal non prim;pcrscriberc IilJrum cocpissc, qutlm intliccUl sibi cl pracccplo­rum cl yocahulorum Il'actandoruHl copiosissimum parasscLQuid ,'cro, si t;Odt~Ul lIIodo significat fIlme in fllio dpcre

569

postea demum conficicnd(} docturus sit? Nam librorum n.

UVII'I;., quorum posteriorem editionern non posse addubitarividimus, quil1quiens in libro TC. enl~~. Ha mentio fit, ut nonsimpliciter se eos conseripturum esse dicat, sed accuratediserteque singtdBS qUBsdam leges de quibus disputaturus sitdenotat. Quae hae sunt: p. 530, 29 nomen et verbum esseTa, flEIU'(fl'X(J)fEpa, partes orationis; p. 532, 6 8, pronomenetiam pro Er TI<; usurpari ; p. 532, 31 quo modo adverbiumiungatur eum participio; p. 535, 25 utrum adverbium auleverbum ponendum sit nccno, p. 542 t 12 quae sit infinUivinotio. Quae omnia necessario nos cogunt, ut Apolloniumiam eo tempore, quo Iibrum de adverbia, qui prior es! operede construclione, perscribere inciperet, . etiam hoc opus Hapraeparatum habuisse exislimemus, tÜ quas in eo cl legescl voces tractaturus erat omnes cerlo .consilio statuisset.

ldem cadit in alios Iibros. De servalis testimonia inpromptu sunt. Quod ad deperditos adtinet, nU certi afferripolest. Quamquam da eis, gui doctrinam parlium orationisexplanant, probabilem coniecturam vel extribus Iibris, quosde iIlis in manibushnbemus, capere "liecl,; et da quibusdamconfidenlius affirmare .proplerea, quod grammnticus pd eosvcl praesenti nos relegllt - gui hi sunt TC. ih}:Jorltar:plu(;, n.TQ!'WII, Tl. ~l'Jprino}!, TC. (JXI'J~U;:CWII,' n. npoaraxcnewp velmodo praclerilo tempore mo.dofuluro, qui hic est TC. !U1:0­

leG!'. At qui omnes huc perUneanl, nune nH intercst quae­rere. Quolquot enim sunt, certe id slatuendum esl, ApolIo­nium in pennullis suis libris absolvendis ila versalum esse,ut non prius ullum eorum conficere coepisset, quam omniummaleriam el diligenter conquisilamet hene disposilam hll­buissct. Quam rationem senare perrnirum ,·idetur. At causain propalulo est. Sicut' enim pictOf solet quidem tabulamquamque, simulatque oam adumbravH t oolorare el perficere,sed complurium tabularumorbem compositurus istum morellIahiei! cl omnium dammn Iineamcntis pl'opositis colores sin­gnlis ndhibere incillil;: Ha eliam Apollonill~ corpus confectu-

570 De Apollon.ii Dyseoli

rus permuItos !ihros oomprebcndcns, non modo potuit' eoadduci j sed necessariocoactus fuit, ul primum, qUlW peromRes iIlos expedicnda essen!, cl conligeret 01 digeret'etafque lum demum singulis perscribendis Operl.\lll ilavaret.Nalllhac tanlum ralione fieri potuit, ut cum quodque ci loeocui maxime par esset adsignaret, turn in omnibus libris sibiconstaret, tum quae postea demum in aHo opere doclurusesset, accurato indiearet.

VIII.

At percclIseamus Herum breviter argumenla a nobispl'O'latn, Ul, quanlum ptobabilitalis summac senlontiao noslracinsH, perspicue intellegatm·. Priscianus igilur in componen..dis institutionibus grammalicis ut cer!is lestimoniis convin...cilur de quoque m'gumenlo materiam dispufandi sumpsisseex ApollOilio I Ha non potest non exislimari etiam ab eodemaccepiss6' univarsi opetis consiHnm. Quod ut persuasum ha­betHtlUs, coniciel'ldum est extitisse Apollonii corpus Iibrorumgrl'lmmaticorum, in quo Prisciamls ornnia sua argumenta in­veuer!t eo ordine inlustrata, quem ipse observavit. Cuiconiecttmie cum non obloql1alur quod de ordirlO ApolIonia­normt! opemm indagari polest, tum ads!ipulalur ratio, quaesi ab uno codem scriptore omnia ad iustum orbem graolma"­tieae artis necessaria fracfata sunt, Ca eliam co consilioscripta esse suadet, 1it unius corporis partes sint; tum di­serte consentit ipsius grammatici ratio eilandi, el quod tern­porurn usum adtinet cl quod inde de modo quo eonfcceritlibroS SUDS conIigi polest. Quibus omnibus ctial11 id proba­bilitnUs accedit, quod in iunctis et quasi in orbcm consislCl1­tiDus esse solet.

Haee igitur argurnenta nos eo addueunt, ut confidenlcrpronuntiemus, ApoIlonH extitisse corpus Iibrortll11 gramrnali­corum, cul ex eius liln'is cefte adsignandi sillt, quorumPl'iscianus imilationes rceepit in conlectionem suam. Alqueid corpus, si modo liLulus ex argumenti naLura erui potest,

571

non aUte1' insc1'iptum esse potuit, quam TEl. ')/7] y(! a fl 'l a­

T'''~. Quod ipsum nomen diserte legitu1' schol. Dion. Th1'.p, 920, 14: - at ßlWrpE}'Er~ TEXVl.lt TooJ' ItErUAWV TEXIfOr()(i­

pwv 'H(lwJU.lVOV "at' "Ano'AA WJ't'ov , Alque tam manifestumest hoc testimonium, ut iure possis quacrere, quid randcmtarn longa opus fuerit dispulatione ad prob,mdum quod hocuno loeo provocato demonstretm'. Et certe ab CQ (l1'diell­dum fuit et aHa a1'gumenla ad eumtanlum flncm adneetenda,ut inde quam eertum verumque esset iIlud testimonium adpa­reret: nisi eius conditio talis esset, uteo pro fundamenlodisputationis nostrae uti temerariuin fuisset. Nam rrtovetiustam suspitionem, ql10d etiam Herodiani rExv'lr; mentio fit:quam non modo nemo alius commemoravit, sed rie poLuissequidem existere nobis persundet scriplorum huius grammaliciindoles, Quamquam et ab Suida Hcrodianus 0 TE1.1JOy()(irp()(;

laudatu1': 'A n 0 Ä Ä cO v tOr; 'AAEsavo(!EVr;, 0 x"1J:Ju'r; dtiaKoAQr;,

'1lUf~(I 'H{JwJtavov, Toii fEXVOr(!arpov r(!Uft,LWnxov (Eudociaese1'iptura est ',wv Hy"VOY(!V.rpov ,ud Oat'fwv/oV T~r; r(?IY.flflar.­

xiir;'), Quare staLuendum vidctur, TEXJ''lr; noLionem tarnlate patuisse, ut quodque signifiearet seriplum, quod Ornninorem grammaticam ex severioris disciplinae legibus inlust1'a­ret; alqne sie etiam qui ciusmodi TEXV1JIJ scriberet, adpella­turn fuisse lEl.J·oy(!aq;ov. Ut iIlis vCl'bis quae ascripsi nonmaior sit tesLandi vis, quam eis, qui ApolIonium praedicantrov TEl.VIICQ')/: anno Beld\. p.1285 xai A(;yEt 0 TEXJ!t'KOr; 'AnoA­

lwvt09, on XIY.Koo9 AEi'0VfJl "d. - p, 1286, n(lor; oV'9 naAlIJ

VTlfl.VTif. (j TEl.J11Y.()(; 'A. xrA. p, 13QO s. v. d (l t :T fl 1] 'ft x u'ASj'H 0 "Anol.1wl'L09 0 TEX1JIY-09 :'.TA. Plus polius h'ibuer'imPriseiani testimonio, a quo Apollonins csummus (altero loeomaximus) allclm' aI'lis grammalicac' adpellatur p. 833 ct 910 P.'

At ApoJIonii TEl.''''lr; i'flfl.,UflaHx1jr; nomen, non opinordubiLabis, quill respiciant sehoHa Dionysii Thracis, ctll'n

hune g1'nmmaticum manifesto intel' eos rExvorr;drpovr; rcfc­rant, qui iustae artis grammaticae scriplores sinto V~rha

haee snnt p, 7JO, [j: (junc iam supra siglJificavi(ItliUc!J.l~ sed

572 De Apollonii Dyscoli

ncque excripsi neque quem uberem fructum dispulationi nos~rae

afferant exposui; H;)V TEXI!OY{Jarprop Ot {.tEIl uno i,rh'ov ~f!.

~aV1:0, oi 06 «no Ö(lov' "lat de zul ano q;rop~<; af!'grJ.f.IE1JOI,(1 \ )J . ') \ CI, ."" t'C (J _t"OnE!! :ml UtUtlIOV' Et 'rap V"71 YfI{tp.p.lAnx,/<; i,li:,l<; 1 (l.V1:,/ UE

(JVVEi11:1jXEV EX uvHa{lwv, at OB uvHa{l(~l uno aT.otxdrov,.IX OE UTO(x'EEa ~ 'nf(OOTf} xai I1Top.Or; roi) clv8qoonov rpro/l~

t~nd!!XEt, J~hOV 00<; uno .oii uPXEninov xai n(!OOfOV aldovaflXEC13'at dEt, 1:ijr; rprolJ~<;. Fuisse omnino ApolIonium intereos artium grammaticarum scriptores , qui a voce inciperent,iam inde conlegimus, quod Priselanus idern feeit. Sed etiamda eo cogHandum esse, eUin ab scholiis qui Ha artes suasinceperint comprobenlur, ut val proplerea verisimile esl,quod praecipuum eortlrn studium in Dionysiidoclrina cor­rigellda ex praeeeplis Apollonii consumitur; Ha probalur co,quod quae postea de voee disputant p. 770, 2 t sqq. noslrigra"lmlllici doelrinam esse ex eorum Prisrianique consensucvicimus.

IX.

Sed ne rem, ad quam absolvendarn qUae via tenendasit signifkare conatus surn, videar desel'uisse, reliquum es!,ut Iibrorum quos Apollonius scripsit cum indicem quam in­tegerrirnum conficerc sludeam, turn qui rEl..l'll~ fuerint partes,invcstigern. Qua in re proficiscendum est 11 Suida, qui UllUS

litulorum conleclionem nobis rcliquit. Is igilur quas exhibet,eodern ordine subscribam: Ha vero, ul, si cuius libri notilia"ctiam aliunde ud nos' pcnrenel'it, id rOlllilms commemoralismonearn.

n li Ql f.tE f( 1(' f.t 0V 1: Wv r 0 v A ci r 0 v fl li Qro v, {JltJUariooaQa.

nEqt' avvru~Eror; rwv rOv AOYOV ftli(l°OV o'

qui adhuc exshmt.n \: t , }I Cf, {l {l' IE(!l f/lJflarol;, 1JrOt f! I} /larty.oll, lill (MOIr;

mi/irE. er... schol. mon. Thr. p. 672, 34. nlif!l ~1'Jp.r1r(Q1J

voca!ur n. oun. p. 71, lö cL 207, 28.

573

n E Ql r ci) /I E l t; 111 J. 17 r 0 v rw v (i 1'J Il Li r w IJ n a Qa-

r c.i" ro lJ, ßIß'AlO/l SI'.

nEel olJo/tarcoJJ (sie {{nest. pro ~1Jf,tU.froV), ~'l:Otl , rf

o V °P, art x 0 /I, 8/1.

nE f! l cf v °p, ar Wv I! ar ce cf t ci AEKr 0 I'.

fls(J l 'Z"~r; sv fT1]Ä.vxor~ o'J!0ltaalV Ev:!elaq, EIl.n E f! l 1l a Q W v vp, W v 8 I'.

nE f! I' a v rx (1 tr t K ci) /I.

IW.t' n E(I i 0 t a}. E Kr WI', ,dw(lloo, '[aoor; A lOA/­

00 r; >A. r :r /00' Grammalicus ipse ad librum 1lEf}t 'IaJot; rc­legat anno Beld{. p. 624, 8.

nE f! I' a X 17 Il ar W v '0 Il'rl Q t Y. ci) 1'.

n E Qi x arE 1/1 Eva fl S /! 17 r; I. ar °(ll n r;, cuius opel'isde grammaticis scriplis disserentes ralionem non habebimus.

nE (1 t' 1l a:r ci) I', cuius libri mentio fit 1l. li1u~;(j. p.567;15; 568, 8; 580, 29.

nE (1 i T 0pro /I Y. UT1'J/la r Kf1. ap, 6VWV ßt{1Uu lhjo, lau-dala ab Choerobosco anno ßeld{. p. 1246.

J1E(l i .. civ W /I GY.OAtci)/I, {J/{1llo/l 81'.

nE f! l n (! 0 a f(I 0 t ci) 1', E'.

nE f! i (H 0 I X Ei W v.nE Q l n (! °31; a li W/I.

n E f! i 'l 00 v LI I j)' vP, 0 v n t :r U /I ci) I'.

n E f! t' a v I,:r I; a E W " qui idem liber haud seio an ac­cipiendus est pron. p. 299 B, ubi llEf!i tJv/l:Jhro/J tilulus ex­hibetur. At polesl hoc titulo eliam pars 'loii OVOllartKov rcspici.

nE f! i cl' t rp 0 f! 0 v Il Ev W 11, ut Porlus codicis scriptu-ram 'otarp0f!0v!tEJ'OO/l' emendavi!.

n E f! i r 0 ii Tl r;.n E (1 irE /I 00 11 , qui liber cOlllmemoralur 11. aVH. p.

23, 20 ct 25, 18.nEf!L' nVEV!u1'I:wv, itern 1l. avvr. p. 319, 25. ­

Nec de alio libro cogilandum videtur, si n. Bn/~~. p. 612, 20cilalur 1lE(}i d'aaElar; y.al1/1tA~r; cl n. dIll'. p. 72B nEqi

0' U (J Ei l a~.

De A poll 0 n ii DHe 0 li

n Ei f! i v. 1: '1' t Y. ro v.nEipt' (Jv~vrlat;.

Qui inucx) non saUs demirari possis) quanta negligen­tia paralus sit. Et enill1 <luI1m longe absil ul omnes COIU­prchendat lillllos) iam supra monui: nam cx quatluor qUlleadh\w ha.bemus grammaLicis scriplis unum lantum commemo­rat. Quos vero libros comlUcmoravil, eos Ha confudit, utuniversorum opemm tHulos eUlu indicllsset) eorundem exbi­bere! singuJos libros capilave, quasi haee pro se exlilissent.Velut nemini opinor persuasum erit, nEiftl 1:roll dt; flt 1,.1]1'011­

rroll ~'71J,cl.rroll nupurwyrov fJtPA/oll 8V vel quem ullimmu af­fel'! Iibrum 1lEf!l (Jv~vrt'at; non fuisse partes rov Q1]!.uf:WWV

ab eo ipso la\ld alLSl'.td hpnerem pl'iusquam aceuratius indagemus, id

llgendum, ul aliunde quam e Suida quorum librorum noliLiaprodeat, eircumspiciamus. Et primum quidem eos ascribam,quoseliam nune legere Beet. Qui sunl;

n Ei f! i u' II r ro l' v ft t' IX (:. Sie enim inscribilllr in eodiee.At quinquicns e\.11U eius in aliis Apollonii libris mentio fiat,semper llli(Jt dHrovVfttröv adpellatur. Ut faeile quispiamconieiat idem in Iibri inscri[llione resliluendmn esse. Cuisuspitioni ne obtemperemus, id nos prohibet, quod cumipsum grammalieum. in libris sllis cilandis sibi non conslareinterdum lieeat ohservare, eliam isla LiLuli diversilas non ecodieis depravalione pelenda esse videlur. Elenim llE(Jt' ~u­

1:0Xrov oum sex Iods laudet in scriplis suis Apollonius,semel 1lEf!i ftEroxiir; nominal Il. (IV V'/;'. p. 302, 3. Alqueillern cadere vidclur in opus 1l. ~~f((nOr;, quod ila ab Sui­ua inscriplum grllmmaticus ipse 1t. Gvn:. p, 71, 15 adpellat11'" Q'lWI.,rov. Ne igilur in co oll'endas, quod 1lEfll (Jvv3i­

(JEror; el IlEfll. I1vI/3hroll tiLulis non alilel' quam 1lVEV!..t(,(­

'Crov el llE(!l clMdar; 'Kat' tfitAIjr; Iilulis idem designllri opuspulavimus.

n E (Je lrn; t (I' ~ 'I ft ci. '[ OH.

n lif!1. (JVVO'8(J ftro 1/.

575

Sequenlur nune ei libri, quorum tilulos a Suida omissosipsi Apollonio debemus.

n.E (Jl 11(1 ourcncnxro1' 11. UV1Jr. p. 71, 5.nE(lt ItHUXoollll. I1V1JT. p. 66,3; 67,19; 85,10;

15, 23 ct 302,9 (obi quidam 1l. fInal;;'); 327, 23; 330, 3;n. ~1Itf/~. p. 554, 25.

nE(lt a(l:t(lwP n. avvr. p. 30,20;111,20; 306,13.nl5 (J i ij n °rco: rt x 00 l' 1l. 111JVr. p. 49, 26, qui titulus

de articulo aeeipiendus est, contra de moclo coniunclivo n.(JVI!(:t. p. 512, 15.

n ~ et (J X 11!-t cl 7: ro 11 'H. atnrf. p. 330, 12. 'n. 61l/~~. p.495, 31; 502, 16; 503, 8. 1l. dvr. p. 79 C.

nE(ll o(J:torf!arplar; 11. (1vpr. p. 272, 27.Th (I t X Q 0'11 W 11 1l. E1It~~. p. 537, 22.nEl!t T 01lWlJ 1l. aV/IT. p. 131, I.nE (i I' T 0011 OtE tfJ li 1HJftEJI WJI T 011 WlI n. Enl~l? p. 581,4.Consulto vero eorum locorum, ubi ad aHurn librum

tilulo ipso non indicalo, ,'elut verbis <Ev hE/?Otr;', specIalgrammalicus, ralionem non habui, ]icet da quo sit cogi_landum sat probalJili coniectllra assequi possimus. Nihil enilllnovi eum iude extricari possH, longum ast omnia el per­censere cl pensilare. Quamvis ea ratione , singuli operUmiam eommemoralorum libri quos tilulos habuissent, sllepeclispicerelur. Velut e verbis quae habemus 1t. avvr. p. 240,21: Y.ftl' Ila}"ul1:a rE snl ElJEaniiror; XIXt 'lI1J,'AOV7:0C;' duJn ruqOt naQfJlXl1ll6VUl oll 1H.lltlX'AallP';l'OVlUl (;-lI {;1Ioraxrly.oic;, EJI T (illO l f{' 1l E /? t coh ro P Eilt~l1nat. libri 11 E fl i n a (l (l' X 1}!! i­v W v Ilobis cognitio redundal. Nam ad logicum quod voellßtsubieclum <nE(Ji aJ,rov' referendum est. Qui Iibcr manit'eslopars oral 'lOV ~1]ltany.ov. In quo eliam nElti VnOTfly.1:ty.rov

(i. c. de modo coniunclh'o), quom tilulum forsilan quispiampulel in illi~ verbis dclilescere, t1'aclatum ruisse cerIum est.

n E f! i 11 T ro a E W v aulem notilia Hbri lantum 100do pen­del ex anecd. Oxon. p. 329. Et qucm ad modum, ut buiusmemoda rcsusciletlll', adhuc a nobis neglecla aliorum quamApollonii Suidaeque leslimonia, circumspeximus, Ha non

576 De Apollonii Dyseoli

praetermittcndum est, qllod ex aim. Belik. p. 763, 25 sq(I.conligi posse videLllr, ApolIonium etiam n c (J i (J T t r f.t ij ~scripsisse. Eillsll10di enim lihro tanlum convenire videtur,qllod Iegill1us I. I. bd TOU <~ (J WW'jI • en) T 0 V~ eH EA W(J t a'

" - (I t C j I . jo. ,. _t" 'l I 0.U(; 7:0 P 7:011 1]f!WWP 1'J vnOUhftan<lcHU UW 7:0 EntqJEQca<ltJ.I,

TOP d E. ovrw raf! OOKct Trf 11f.ll:rif!lf r(JtJ.f.lf.tarlKff, qJ11Pt' OB'Hp 'Ano}"},,wIIl11l' *)

x.Hos igitur lihros Apollonium scrlpSlSSC C ccrtistesti­

1l10niis cog'novimus. Qllibus si addideril1lus, quos cxtitisseratiocinando assecuti sumus: dieo Iihros 11. rpWIJ~(;, Tl. aVA­

luß~t;, n. }.i~EWt;: 'iam integriore indiee parato Iicebit dealtero vitio quo Suidam laborare diximus, ita· agere, . ut

fotam rem stalim absolvamus. Et enim lexieographus istepIllres exhibet tilulos, qui non singtI1aria opel'a, sed libroslanlum modo vel cUam minorcs parLes signiiicant. Quo morene Apollonius quidcl11 ipsc absLinuit. At ei id non vitiopotest verli. Nam elllU id modo ageret, aeeurate ut in­dieare! (lUO Ioeo uherius eandem rem inlustrusset,. citavit,ut exemplum afferam, 7lEQl vnowKHxro/l, si res id poseeret,non totum nCQt' /l({:/f!OV opus; sie ut n. 1i7lI~Q. p. 572, 29ct 577,1 ud eiusdem !ihri partes relegat vel'bis Sv 1:ol(; TlCflt'

TOV rlEK1]rt et 6V Hf (sie 8kr.) TlEflt' Trov El<; t A1]rOVlWP

Elll!/Q'lf.Hi.lWV. Sed non eiusmodi exeusali6 parata est Suidae,qui incautius sibi fidentem neeessitate quadam ohstringiterrore, ut diversa putet opera esse, quorum aIterum parsest aHerius. Qua 1'0 invesLig'cmus, quiex iIIis libris capiti­husve quorum titulos eongessimus ut eillsdem argull1enti ex­planaverint partes, Ha in unum volumen fuerint eonligali.Nee quidquam duhitationis moveri polest, quill Trp q1]!t u­

r t Xlji aserihendi sint lIEfJi av~vi'lc((; (TlE(u' lIC<f!(i'X'UdIWII),

nEfJi 1I1!0aruKltxrov, Tlcf!l' Trov dc; f.1t AtjrOVfWIJ Q'lf.tdTc,;/JlIUf!UrWrCO/l. Atque pltlres eiusdell1 et fuisse 'partes ct quae

") Cfr. Lehrs. qu. ep. p. 109.

577

fuerint sille mullo labore poles cu 1'atione constituere, ut

inde, quod grammaticus de verbis in IU desiueutibus dis­seruit, neque verba pura., vel ex impenltivi doctrina nequeeeteros modos emu pl'aeterisse eonUgas. EI. (le his quidemetiam in ipso Apollonio vestigia deprehenduntur uon dubia.Al taUa cum vel solus lOU Q'1IIGWWV titulus cvincat CX!l!a­nala esse ab Apollonio, meHus videtm' eorum modo 1'aLio­nem habere, (luae disertis testimoniis laudantur. NUl11 rimariornnia quae grammaticus non poluerit non tang'ere in scriptissuis, illorum esI, qui librorum deperditorum {IUHst imaginemquandam refingere tolamque eius doelrinum restituere volunt.

T 0 0P !J I' a T L X 0p in unius libri fines c.oa1'latum fttisseSuidas dielt. Quod cogilanti libi (luam l1ecurale eL copiose

grammalicus noster de omnibus dispull11'e consuevcrit, mi­rum necesse est videatur. Nee u1l0 1110do eredibl1e es I:,

emn Priscianus septem fere lolos libros in nomine inlu­strando impendel'it, tres modo in verbo, Apolloniulll quiverbo concesserit qllinque, unum tanlum dedisse nomini.Alque vix dubium ost, quin l 0 rJ~'!J "I a .. « y. 0 v cOml)!cxum

sit 7t ~ f! i 7t G f! 00 11 ti ~I ro jI, 11 E f! i 11 V r l! Q L'I: t X a; " , n E f! lyliVrov, i11i(!i 1lTWaSooV, 1llifli ./fe; E'IJ :TljlvxoiC;

d lJ QI' a (J L VE tJ:T Ii t a <;. Neo minus cerium est TL E (! i Y. r '1/­

1: « y. ci5 'IJ librum, euius apud Suidam mculio fit, Ime pCI'linere,

sie ut de eisdem loeuli sunt in Nomine ct Dionysius Thrux

p. 635, 3 S(Iq. ct Priscinnus, qui in pl'ohoemio se dcelaratin seeundi libri fine dispulalul'um esse <de divOt'sis possessi­

vorum tel'minationilHls et oorurn rcgulis'. Num dc pronomi­nibus possessivis cogilare vel id dissuadet, quod ApoUonius

corte 7l1i (! i n a fl €X rwr00 P titulum inscripsisset. At n ~ I! iT!J i.i Tl c;, quod commemOl'at Suidas, videri polucril signi­

Heare eapul mud quod de hne voce lcgirnus Tl. tlI'''. p. 293A-296 B: ({UO edoeemur Tl<; Ha esse nomen, non pronomenUL norae; nrhJ!JC;. Sed patleas has pnginus quin indicari illo

tilulo nügem, non possmn animmll imlueere, praesertim eummaioris ambitus disputationem de eadem voce exlHisse pcr-

lDln!. f. 9lYl'oI. m. IJ. XI. 37

578 De Apollonii Dyscoli

suasum habeam. Solitus enim est Apollol1ius in fIuaque Ol'a­

Honis parte disceptare de vocabulis, quuc utrum illius essentpartis necne dubitatum fnerat. Cf. 7l. dH. p. 296 C - 303A et 7l. iin1flb. 11. 536, 25 - 556, 13. Atque quem admodum clSftOt esse adverbium 1l. bllfl{ p. 536,28 sqq. pro­}Jatur Iongiore disputatione, hreviore vel adeo brevissimademonstratur 1l. al'r. p. 302 B 55, non esse pronomen: sicnon dubilo quin plene accurateque de .lc; voce grammaticusegerit in ea denuun orationis parte, cui id ascripsit, i. e.in Nomine. Cui coniecturae etiul11 illud videtur aliquid pro­habilitatis alferre, quod eandem rem tetig,it in nominis c1o­cldna Priscianus I1, 4, 16 Cl 1I, 6, 30 (p. 574 el 851 P.)Cf. schol. Dion. 'Ihr. p. 871, 17 sqq. - Contra 1l E !! i ci IJ 0­

P C;; T W '/! x ara 0 1 ci Af: X r 0 JI librum l11alim rfli ol!Of.wwuij

delrahere. -- Nec vero Suidae verba <ni olJo,uarlY.(h, sv' cor­rigenda videntur; sed co Iexicographus pulandus est in er­rorem inc1uctus esse, quod \-0 OIJ0ftaftx{W' lituIum, qui primabuius operis libro inscriplus erat, eUin notasset, item seeUlldilitulum libri quasi novi operis reciperet in 'indicem. Undesane fieri potuit, ut iIli iure SllO unum modo libwl1l tribuerel.

Libri 1l E!! l Cl!! {) (! wv Pfll:S fuit '(;() 7lf:(l1' tjnowy.fty,wv.

Prosodial1l vero, qmllllvis Choeroboscus Iria hallere ge­nera doccat anno Belik. p. 403, 28 55 rWIJ rovwv, rWJI X(lO­

JlWIJ, .WIJ 1l1'f:VftcllWP, tamen, cum plerul1lque quartum addi­Ium inveniamus 'lw'/! 1Ia:}wv (cfr. schol. Dion. Tin. p. 676,13 sqq. ct 709,3 sCj(I.) etiam Apolloniano operi Tl c (( l 11!! 0­

a (e 0 1 WIJ tl'ibuo haee: 11 E !! t' .. 0 /1 W IJ, 11 f: f! l' (J X O). 1 CÖ V

'f 0JI W v, 1l EI! l y, a r 1'J ')) ar y, a (J I' i I' W V .. ci v W JI, Tl f: (( i J l 15­

1/J E V (J It i ')) W JI T 0I' W v, 1Z 15 !! l' X f! ci JI W IJ, Tl E (! I' 11 I' f: V,LL (i­T W JI, n 15 f! i n a :tWJI.

::iX ~ ft ara autcm cUln fuerint tria, JllAOVp,avl,:Juo/"

na(){.(avlI:}aov, in opcre quod eorU111 l10mine insignitum fuit,conlocanuum est Tl E f! t' (J V IJ :) Ii a 15 W ~ sive Tl E Q. l a v 11 :J i .. W IJ.

Sed 1l 15 (( i (J X 1] I' a'l co v '<0 f.1 11 (l " y. Wv singularem malimIibrul11 hahcri qumn isti opcri udsignuri.

579

XI.

Quoniam igitul' ab Apollonio cl TEXV'III Y()(l"tt.uanv.~v

fuisse composilam cvicisse et (fui omnino Iibri exarnti fue­rint inquisivisse videmur, pervenimus ud (fuaestionem g-ravis­simam, qua lIuie disputationi finem imposituri sumus: ut de­monslrcmus qui tandem ilIonun librorum eonloeandi sint inarte grammatica atque eos ad ipsorum o1'dinem revocemus.

Nam etsi OHmes quorum imitationes in instilutiones suas 1'c­cepit Priscianus certissimum est emn in illa invenisse, tarnennon esset caute considerateque agere, si eliam illos potuissesolos eius llartes esse putares. TIt enim a1'ticulum quippeorationis partem non potuit HOI1 inlustrare ApoUonius in artesua, pedisequus necessa1'io omittere debuit, utpote (fui essetab lingua Latina alienus: Ha etiam alia ph1l'a Gl'aecae gram­maticae neccssaria ab hoc e 1'ei natura praetcrmissa essenon negare lieet. Immo dmn modo probabiles causae prneslosint, ne id quidem prorsus i'eieclaneum existimandum esl,Latinum grammaticmn ex exemplari suo etiam reiocisse,quae ut reieerot linguao suae natura non efflagitarct.

PrimUIn igHur 11t (Iui libri non in dubitationem voearipossint indicemus polius qnam exponamus, et adsig'nandisunt arti grammalicae quibus institutionum libri responderevidentur, 7lsQt' POOlJ~<;, 1Llill{ (JlOtXct'ov, nSfl; (JvHufJ~<;, 1Lf(!t

U~liOO';, IlE(!l ~tli(!t(J/toij növ 7:oii },6yov ItEIIWI', de octo parli­bus oratiouis, nEpi (JVlJn;~foo<;, et sec1udendi ab ca 7lEfli

Ofl90rpapla~, 1LSflt' lWJI dlot:/wv 1l{9aVWll, nfQl dluAExn:vv,nec minus ut videtur nE(!i OVO/tcXlOO/! xuru OUtAEXnw cL llc(!i

(JX11.11«H1)1' 'Olt,!!}I!!ro/!. Eos vero qui nune relieui sunt, 7l.1l flo­

Of}}OtrOI1, n. (Jl.,!!UXlOOV, 1L. O'tepOf.!OV/IEI'OOIl, n. I1Hy/tij<;, si modoid scripsit ApoUonins - si inqnirimus, nnm ars gTammaLicacomprehenderit, ea quaestio arte videttu' coniuncta esse CUlU

altera, ecquem iu hac locum occupaverint. TIt si cui operinon aptam dispicere sodem possis, vel id eins repulsamsuadeni. lUinime (Juidem haee ratio in lihros 7l, n f.! 0 (J (lI 0 t WV

580 De Apollollii Dyscoli

inscriptos cndit. Quos conlidcnter ascribo llrti. Iubel cnimmanifesto locus scholiorum Dionysii I quem mox ipsum IH'O­posituri sumus: ubi quam Dionysius omiserit dodrillam 11.

11(Jo(JefIJlwP, eam rHe lraclatam esse a posteriOl'e artis scri­plore cdocemur. Quem fuisse ApolIonium ut credamus,movet nos 1'alio, quam inter iIlum alquc haee seholia inter­cedere vidimus. Et accedit, quod ad iUos libros a gram­maHeo relegamur modo praetcrito, ut n, (JVVf. p. 319, 19,modo futuro, ut n, f.rtli)~. p. 581, 4: cui temporum usui,si probatum est quod supra de co disputavimus, neecsse estconcedas etiam hane lcslaulli vim subesse, quam ei in noslra1'e Iribuimus. Alque eos, in prollatulo est cur neglexel'itPriscianus. Nam tantum non omnia quae isti praeccperunta Lalina lingua verisimile est abhol'l'uisse. Neque eis dif­ficHe videtur adsignare aplisshnam sedem, Firmo cnim au­clore utimur, si audimnus scholia Dionysii Thr., cum p.676, 3 haee doceant: - ci e(J~5 dWlJv(J/ol; - Ot/x uno f~1;

1l(JO(J(110t'ar; ~(J5UfO, uJ,:J: uno 'tot: l'QOlJ 'l:i11; rl.!aJIJluHX~I;· fUJa llE(Jl n(lo(JepJt'eu; 81"8(101; UI;, fOVIOV wmrillE(JrEQ01; I d'tc.(TOU!: a(!H 'l:ijr; napfHXflxi{r; d(J XOJlSvO II I; dlluyxalwr; eo'ou~E:

dEi OJlI ~J!a!: ft~ C:nii 'tijr; 'tou .tltollva/ov UX)JoAoyt'Ur;

E~'1rl;aEWr; ;;(!~a(J:7at, dU' ano f~r; 7tf!o(Jr{lular;' wr tu In MsigHur verbis oplill1uin paratum hubebit pl'aesidiul11, si quiseonieeerit ilIo opcre Apolloniull1 TI/I; fEl.Pll; fecissc inilium.Verum tamen ipse quominus in hane sententiam pctlibllseam, icl lIntlll1 me prohibet quod pcrsuasissimum habeo abvoce incepissc grammaticum. Ex Dionysii enim scholiis,quae ApolIonium praedicant <'to lJ r(Ja/-lpuuxOP', supraascriJlsi verba, quae eos polissimull1 TEl.JoYl.!atpovl; laudant,qui ffi Ifwvfi adsignaverinl loeum in arlibus suis primum.Atque horum auetoritatem co eonlidenlius sequor, quodPriscimms idcll1 iUStitllliol1ull1 principium exhibel. Si veroprosodimu a prima sede removeris, uuus t~mtum restat 10­cus, qui ci convenial, Eam el1im non prills adhiberi posse,quarn exislat 1/ U~I<;, cui adhibcalur, ut ratio slmdet, Ha

581

exponunt illa scholia p. 709, 355 sqq. quorum summa hisconlinelur verbis : Ei ft~ ra~ 7I[!OjjllO:J~IJOfwt -c~v Uso',llooq J'V -c Ijv 611 I y.Hl-dJ'1]V (HI-Cli llf/WaqHJlav HllWOO.lIH; Quarenon ineptc illud opus post Tljv U5(V vidclur insCl'i posse.Sed ne (Iuis pIuris me facere putet argumenlationem meam,quam par sit: tam lubricml1 Ol1me hoc genus esl, in cuinsutramque parlem non desunI quae profernnlur, ut neuh'u m

possis pro cel'lo pl'onuntiare.Nec minus dubius est roov 11 E Qi U X '1/-t eh W " locus.

In artem enim receptum fuisse hoc opus id diserle suadet,quod interdum in eo se ubcrius aliqnid exphmasse Apollo­nius dicH ila, ut ad einsdem conleclionis partem aliam nosreIegal'i adpareal. At ne locus quidern quidquam dirllcuHa­tis videtnr movel'e, si ex Pl'isciano Dionysio(lue comparatis,quirl de eo conslituendum sit, conligere veIis. Ulel'quecnim, emn de nomine agal, }Jlul'a aITerl llEf/t' Ul.lJw-c'rw1·,

Cf. Pris c. V, 11, 56 sqq. (p. 664 P.) et D ion. TIn.p. 635, 21 sqq. At tamen hnie teslimonio, quod ad ApoI­loniani 711'!it' UX1]IU1-cWII operis 10('nlJ1 definiendum allinel,oll1nem t('sland i vim derognndarn esse existimo. Quod cllimilli grammatici de hac re pl'aeceperunt, ut nominis doctrinacinscrlulll cst, Ha speclat I:mtum hnnc orationis }Jarlern.Alwlloniulll contra SUlllll opus non talJ1 nrl,is finihus circum­scripsisse perspicimus cx ipsius vorbis. Nam in hoc cl ))01'­

ticipiorulll ralionem hnlmissc eUIl1 cdoccll1ur 71, crtll'Z. p.330,9 sqcl'; cl. arlkuli 71, i1!lif~. p. 503,5 sqq.; cl. pronominum7/, OVI,J. p. 495, 29 sqq.; CL n. ul'rwl·. p. 299 13; cl U7IOto<;

- 071000<; relalivorum 71. OVl'fl. p. 502, 15. Ituque non po­luit, iIlud opus non Icnere loculll I'i<; lil.171<;, qui !'Ei omnibusoralionis parlihus COl\lllllllli cOllvcnirel. Qui UIlUS fui! post1:1;1' }.i~1I' cl. alltc oralionis IH:rles. AICjuc lwud seio an eI;

(Iuod eIe loro HOl' 7IE!!c' 0Xli,llUIWI' cl quoll dc lorD HOII 7lf~li

7IQoa~JJlcil' scnsi, co fiat aJiqnnnlo probabilins , CJl10d innlraque re raliocinando asseculus sum idcl11. Quoll veroopus dc qno nUlle llgilllllS adlillcl, nOIl esl. eur in co hael'eas,

582 De Apollonii Dyscoli

quod a Prisciano id practermissum vides. Longe cnim plu­rima, quae ilIud doeeret" eUln a SUlle linguae natura llhltor­l'erenl, eo lulJcnljus ca Priseianus reicere potuil, quod innon ]luIlis orationis partibus, praeserlim in nomine HerumfiguraruUl doctril1a explanunda fuit, sie ut eHam Apolloniusqua orat dispulandi ubertate sine dubio nominis doclrinacplura addiderat de eius figuris.

Tertio autem opere, quod est nE fi i (11: t rft ~~, paucispossumus defungi. Potucrit, qui ab prosodiaApollonimnincepisse pcrsuasum babel, forsitan ei IOCUlll post iIIam inarte concedere, EI videri quidem poterit aliquid aucloritalishabCl'e, quoniam eandem doctrinam deprellcllderc lieet inDionysii arie. At H);l'oYQarpor; qni prilllmn artis suae sedemadsignavit voGi, nOn magis poluit intel'}JUllcHonis l'ationcmIlubere, qnam qui a diclionc nut a syllaba ant a liUerisinccperunl.

Ut igilUl' uno eonspeelu comprebemlam, quae universahac disputalione evicisse videor: (ll1OS ~ 1:fx1'l'j rqaflp.uny;~

compl'ehcndit libros omnes, cl quos fimla leslimonin traduntApolIonium sCl'ipsisse, et tres mos, quos ei conieclandorestituimus, ordine HolJis probate snbpolltun, atque Ha utaSCrilJlllll Prisdllni inslilutiollum indicem, quem in eanunprohoemio legimus. Sie enim facile quisque lum in Apolloniititulos inquirelldo lum Priscianum comPllrando conligerepoterH, (luae sing'ulorum operulll partes ad inlegriorem Apol­lonianae artis imngincm rcfingendam sullplendllc sinl.

Prisciani institu­Li 0 n e s.

DC v 0 ec ct eius specicbus.Deli tc r a: quid sit litera,de eius generilJlls cl specie­1ms, de sing'llInrmn pOleslaIe,(llUlC in fluns Inlllseunl per

Apo I Ion ii 1 6X l' 'I r (J a p.­

!l U 1: I y.1'j.

[f1 c Q i (I' (jJ }! ~ ,.]

n ql i eH 0 I); cl' Q) I'.

1 i X v TI r(J alt tut n X fi.

declillationes vel compositio-nes partium orationis.

Des y 11 ab a, quirl sitlaha , quot IHeris constarcpotest et quo ordinc ct quosono, de accidentibus singu-Hs syllabis;

D c die ti olle: quirl sitdictio, qURe eius differentiuud syllnham.

583

D e orutione: quirl sitoratio, qu 0 t ei us par (, e s,d e e a }' u m pro p r i eta t e.

D e u 0 m i ne: quirl sit no­

men, de accidenlilms ci, quotsunt spccies propriorumn 0 m i n n m, quot a p pell a­t i vor um, quot a cl i e cl i­vorum, quot dcrivalivo­rum; de pa t r 0 ny m i cis:

quol corum formac, quoll1ododeriv:mlur, ex quihus primi­

livis; <.\0 divCl'sis pos es s i-

n IJ (J in (J 0(1"(4' tf t «>v.n IJ f! i .. &v (I) 1'.

nlJ (l t CI l! () ). 1 WP 'f 0V (I) V.

11 IJ f! l Y. IX 'f 1]11 a r IW a It i-v W V 1: 0V (I) I'.

nlJpi OtE'l/JlJvaltEVWV

'f 0 lJ ro P.

n IJ () i X (l 0 I' (I) I'.

nE(lt' 7I:lJEv/tarWlJ.

n #i(P' na:J ciS v.

n E(li aX1] ItCh;(I) 1'.

n E (lt a v lJ :J i (J li (I) ,.

Tl IJ (l t' It Ef! t a tt 0 v 'f ro v

1 (l V I, 0r (} 11 11 E (l W)I.

TlE€!i JII(}l,/(,(f(l)V ~.o

i1JJo/la.tx(Jv.IlE~tr(}v Tl<;.

584 De ApolIon ii Dysc oli

v 0 I' U m terminationibus eLcorum regulis.

Dc comparativis cl su­perlativis cL eorum di­versis extremitatibus: cx qui­bus positivis cL qua rationeformantl1r; dc diminutivis,{juot eorum species, cx de­clinationibus nominum, quo­lllodo fOl'mantur; de den 0­

mi na t iv i s et verJmlihus cl,Imrticipialibus et adverbiali­bus : quot corum spccies, exquiJms primilivis, quomodonascunlur.

De generibus din'o-cendis per singtJlos 101'-

minationes;Be numeris; de figu­

r i s cL eal'um compogo.D e ca s u.Den 0 minot i v 0 cmm

per singuJas cxlrrmilales o­mnium nominum, tam in vo­eales quall1 in eonsonantesdesinentium, per ordincm;de genetivorum tam ul­firnis (jUOIl1 paenuHimis syllabis.

Dc cetcris oJlliquisca si h u s, tam singularilJUsquom }l)uralihus.

Dc v e rJJ 0 cL eius acci­dentibus.

De regulis gencraIihus o­mnium C 0 n i tI g a I. ion,u m.

Jl E Q l n. (0 (J Ii co 1'.

I'lffl(' T~f: EIJ tJ'l'j},v'Y.ol,

(j I' n~ a 11 t lJ E v:1 EI' a ,.

" ,'I Pl, ,

f! 11 ft (l r t Y. 0 1'.

Tl E f! t' 11 v ~ v rl (l~.

585

De praeterito 11er­fe e t o.

llE(!t' 1l(!OU.O,XUXW11•

II Ii q t' • WV Ii l" I' t Ä 'I­r0 'P • W'P ~ 11 I' «•Wv n a­{JarwrWJI.

II liq t' It Si l" oXciiJ..USi(!lll(!:tqwJI.nfi(!i 'I.~nOray.Hy.WI"

lls(!l al'TWVtlftlar;.

n Si (! ; n (! 0 :t /; (J (i W r;.

- - nE(!l' 1;1lt~~'tJ­

ft ar W JI.

111' (! t' u V lJ J 6alt W I'.

n E q l a v v l" a; I' W r;.

De part i cipio.

De pro11omine.De pr a e pos it in Il e.D e a dverbio e t i n­

te ri e c ti 011 C.

D C C 0 11 i une t ion c.De cOllstructioncsive

ordinatiollc parlium orationisinter se.

Uaec habni. Quae, lieet Apollollii exlitisse rEX1'1IIJ rqall­

fUUIY.~lJ ut pro cxploralo lwbeahll', offedsse videantur, lamm)non diflHoor subinde vel moHus disputnri potuisse vol etiamreieelanea praecipere. Ha vero ut sit, duo potissimum, incausa sunt: pl'innul1; quod faeile in gTammaticis dclitescensindiciulIl, quod plurinHim ad noslrmll rem babeat momenli,effugere potuit vel cliligentius circutnspieientem; alterum quodomnino mihi fatendum est deesse iUam diuturnam GraecoflllIlgrmumalicorlllll cOllsuetudinem, qua una in lIDe lubl'ico ge­nere ularis duce non fallaei. De muHis igilur diiudiccl1tvelim, quorum Imce est provincia, Regiomontanos <lieo gTaIll­

maticorum principQs. Quorum Ulms Slirzecz!ia nUlle maximecxoptatissimum Apollonii amids auxilium parat" eUln in einsdoctrinR grammatica reslHuenda non mimls accuratn diligen­Ha (juam iudicio cum acuto tum prudellti cIaboret.