Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Belastingen:
rechtvaardig en/of efficiënt?
A. Decoster(CES – KU Leuven)
Christen Forum Gent1 februari 2016
Deze slides zijn vrij beschikbaar voor persoonlijk gebruik. Ze mogen echter niet publiek gebruikt worden zonder voorafgaande toestemming van de auteur. Met dank aan Bart Capéau, Willem Sas, Kevin Spiritus en Toon Vanheukelom voor gedachtenwisselingen over belastingen, rechtvaardigheid en tax shift.
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 2/50
non starter in het debat (1)
voor:• alleenstaande• geen kinderen• voltijds werkend• aan gemiddeld brutoloon
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 3/50
non starter in het debat (2)
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 4/50
kader: ‘welvaartseconomie’
waartoe dienen belastingen?
om overheidsuitgaven te financieren
rol van overheid in markteconomie?
is ‘markt’ niet het beste systeem?
ja, ...
onder heel welbepaalde voorwaarden
soms (vaak?) niet voldaan: marktfaling
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 5/50
‘welvaartseconomie’ (2)
marktfalingen:• publieke goed. (veiligheid, rechtssysteem,...)• externaliteiten: prijs ≠ juiste signaal• informatie: bvb. verzekeringsmarkten
overheid: kàn welvaartsverhogend zijn• algemene middelen (PB, BTW, VB, ...)• externaliteiten: o.a. accijnzen, transactiebel.• informatie: o.a. sociale bijdragen
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 6/50
van waar die hoge lasten op arbeid?
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
% van
bruto inkomen
Deciel van geëquivaliseerd bruto inkomen
Roerende voorheffing
Onroerende voorheffing
Inkomensbelasting
Zelfstandigen SSC
Werkgevers SSC
Werknemers SSC
Accijnzen
BTW
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 7/50
Indeling ontvangsten 2014
Totale fiscale en parafiscale lasten
189,4 mia
Bron: NBB.Stat
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 8/50
Indeling ontvangsten 2014
Belastingen
122,5 mia
Sociale premies
66,9 mia
Bron: NBB.Stat
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 9/50
Indeling ontvangsten 2014
Belastingen op inkomen en vermogen
64,9 mia
Werkgeversbijdrage (werkelijke)
35,2 mia
Belastingen op productie & invoer
51,8 mia
Vermogensheffingen 3,9 mia
Werknemersbijdrage
21,9 mia
Werkgeversbijdragen(toegerekende)
9,7 mia
Bron: NBB.Stat
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 10/50
Indeling ontvangsten 2014
Personenbelasting
51,1 mia
Werkgevers (werkelijke)
35,2 mia
BTW
27,5 mia
Vermogensheffingen 3,9 mia
Werknemers
16,7 mia
Werkgevers (toegerekende)9,7 mia
Zelfst.
3,7 mia
Vennoot‐schapbelasting
12,8 mia
Andere product‐gebonden
15,4 mia
Niet‐product‐gebonden
8,9 mia
Andereinkom
sten1,0 m
ia
Andere1,5 m
ia
Bron: NBB.Stat
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 11/50
Indeling ontvangsten 2014
PB (Bedrijfsvoorheffing)
44,1 mia
Werkgevers (werkelijke)
35,2 mia
BTW
27,5 mia
Successierechten 2,3 mia
Werknemers
16,7 mia
Werkgevers (toegerekende)9,7 mia
Zelfst.
3,7 mia
Andere1,5 m
ia
Vennoot‐schapbelasting
12,8 mia
Invoer, accijnzen en verbruiks‐belastingen
8,2 mia
OV5,0 mia
Andere niet‐
product‐gebonden3,9 mia
Andere product‐gebonden
7,2 miaSchenking 0,5 mia Andere 1,1 mia
Andereinkom
sten1,0 m
ia
RV
4,3 mia
Andere PB
2,7 mia
Bron: NBB.Stat
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 12/50
‘welvaartseconomie’ (3)
ander licht op “hoge lasten op arbeid”• zijn – deels –verzekeringspremies• vandaar – historisch - gelinked met arbeid• én proportioneel
maar:
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 13/50
BESLUIT 1
Is er een dwingende reden om alle sociale verzekeringen te blijven financieren met
een bijdrage i.f.v. arbeidsinkomen?
niet het kader van huidige tax shift
verlaging sociale bijdragen (33→25%)• verlaging op zich• hoe gefinancierd (1,3 mia)
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 14/50
BESLUIT 2
Houd de discussie over omvang overheid gescheiden van de discussie over hoe de middelen daarvoor moeten
verzameld worden
of: redeneer opbrengstneutraal
zeker niet kader huidige tax shift
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 15/50
‘welvaartseconomie’ (4)
marktfalingen: welvaartsverhogend• publieke goed.• externaliteiten → accijnzen, transactiebel.• verzekering → sociale bijdragen
accijnzen omwille van negatieve external.• twee keer winst (double dividend)• hoe hoog is empirische vraag
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 16/50
BESLUIT 3
in tax shift:• BTW electriciteit(712 mio)• accijns diesel (313+300 mio)• accijns tabak (325+225 mio)• alcohol (51+383 mio)• suikertaks
Vergroening + “gezonder” maken van de fiscaliteit is een evidentie
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 17/50
‘welvaartseconomie’
marktfalingen: welvaartsverhogend• publieke goed. → algemene middelen• externaliteiten• verzekering
zie Besluit 2: opbrengstneutraal
structuur: gebaseerd op twee principes• verdeling: rechtvaardigheid• efficiënt: laagst mogelijke kost
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 18/50
de welvaartskost van belastingen
rechtvaardig
efficiënt(lage welvaartskost)
inefficiënt(hoge welvaartskost)
onrechtvaardig
goede belasting
slechte belasting
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 19/50
een ‘goede’ belasting
verzamelt gegeven overheidsopbrengsten
op een rechtvaardige manier• altijd ethisch• gelijkheid “uitkomst” vs. gelijkheid “kansen”• verdienste/verantw. versus handicap
met kleinste welvaartsverlies• vb. belasting op ramen• opbrengst=0 ...• ... wel “welvaartsverlies” (donker, ongezond)
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 20/50
de welvaartskost van belastingen
rechtvaardig
efficiënt(lage welvaartskost)
hoofdelijke belasting
inefficiënt(hoge welvaartskost)
onrechtvaardig
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 21/50
rechtvaardigheid
onderliggend ethische intuitie:• niet (meer): “draagkracht”• wel: corrigeer (o.a.) ongelijkheid in talenten• of: verdiencapaciteit
valt niet samen met arbeidsinkomen:
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 22/50
rechtvaardigheid
uren arbeidsinkomen
Ann 200 2000
Bert 200 20000
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 23/50
rechtvaardigheid
“loon” uren arbeidsinkomen
Ann 10 200 2000
Bert 100 200 20000
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 24/50
rechtvaardigheid
loon uren arbeidsinkomen
Ann 10 200 2000
Bert 100 200 20000
talent inspanning arbeidsinkomen
Cindy 40 75 3000
Dirk 20 150 3000
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 25/50
rechtvaardigheid
(puur) talent: • geen verdienste, wel “geluk”• is ongelijk verdeeld
leidt tot • ongelijke uitkomst (= arbeidsinkomen)• die we willen bijsturen (ethische keuze!)• dus:
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 26/50
BESLUIT 4
De progressieve belasting op arbeidsinkomen blijft een goed instrument om – binnen belastinginstrumentarium –
het objectief verdeling na te streven
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 27/50
rechtvaardigheid
De Standaard 12/10/2013:“vanuit theoretisch oogpunt zouden we arbeid sowieso beter helemaal niet belasten”
• we belasten niet “arbeid”, maar arbeidsinkomen
• als indicator van verdiencapaciteit• daarom kiezen we voor progressiviteit• maar arbeidsinkomen is imperfecte indicator• => welvaartskost
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 28/50
welvaartskost van belastingen
praktisch zien we die “kost” als:• mensen gaan minder werken• dan ze zouden werken bij lump sum belast.• dat is wat “distortie” genoemd wordt
maar er is dus een goede reden voor• indicator van verdiencapaciteit• verdeling corrigeren
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 29/50
de welvaartskost van belastingen
progressieve belasting op
arbeidsinkomen
rechtvaardig
efficiënt(lage welvaartskost)
hoofdelijke belasting
inefficiënt(hoge welvaartskost)
onrechtvaardig
• stel fiscale uitgaven in vraag• versterk werkbonus
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 30/50
BESLUIT 5
Versterk fiscale en sociale werkbonus
progressieve belasting arbeidsinkomen• subsidie onderaan (werkbonus)• tariefstructuur aanpassen
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 31/50
BESLUIT 6
Stel alle fiscale aftrekken in vraag. Gebruik de opbrengst van de afschaffing
om tarieven te verminderen
fiscale uitgaven – base broadening?• woonbonus (regionaal...)• bedrijfswagens• pensioensparen• niet-indexering
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 32/50
verschuiven naar consumptie?
bestedingen: aanwending zelfde inkomen• kan dus nooit een fundamentele shift vormen• mensen werken voor reëel loon
BTW• even distortief als proport. belasting arbeid• behalve1. tijdstip belasten van wat gespaard wordt2. en gebeurt proportioneel (niet progressief)
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 33/50
de welvaartskost van belastingen
progressieve belasting op
arbeidsinkomen
rechtvaardig
efficiënt(lage welvaartskost)
hoofdelijke belasting
BTW
inefficiënt(hoge welvaartskost)
onrechtvaardig
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 34/50
BESLUIT 7
De lasten op arbeid verlagen door te verschuiven naar BTW is, in grote mate,
“lood om oud ijzer”
en zeker geen wondermiddel
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 35/50
verschuiven naar inkomen uit vermogen?
moeilijkste vraag, ook theoretisch
reden: vermogen volgt (deels) uit sparen
• nu consumeren? later consumeren?• verband met investeren (en dus groei)• welvaartskost: (veel) moeilijker
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 36/50
wat we wél weten (1)
inkomen: gecreëerd door productie• arbeid: productiefactor• enige andere productiefactor is kapitaal• => enige echte shift: naar kapitaalinkomsten
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 37/50
BESLUIT 8
De lasten op arbeid kunnen enkel écht verlaagd worden door te verschuiven naar
inkomsten uit kapitaal(voor gegeven opbrengst)
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 38/50
wat we wél weten (2)
in realiteit:• vermogen volgt niet enkel uit sparen• ook uit erfenissen, meerwaarden, “windfall
profits”, pure ‘luck’, monopolie-rentes ...
verschil is belangrijk omwille van• efficiëntie (vb. windfalls, monopolie-rente)• rechtvaardigheid (geen verdienste)
=> kandidaat voor tax shift• maar empirisch moeilijk te onderscheiden
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 39/50
wat we wél weten (2)
geen reden om niet te belasten• meerwaarden• pure ‘rentes’ (windfalls)
(vb. George tax waardevermeerdering grond)• erfenissen, maar: schenkingen inter vivos
algemeen: • RRA (boven normaal rendement)• tarief: dicht bij, maar iets lager dan
arbeidsinkomen (in reële termen)
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 40/50
wat we wél weten (3)
veel transactiebelastingen• die zijn inefficiënt• altijd beter toegevoegde waarde (inkomen)
te belasten
ook belastingdruk zeer verschillend• income shifting• is een gedragsreactie => welvaartskost• beter uniformer tarief
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 41/50
wat we wél weten (4)
vennootschapsbelasting: • inefficiënt (dure belasting)• ‘voorheffing’ op belasting dividenden• notionele intrestaftrek: in principe ok
internationale coordinatie: BEPS
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 42/50
verschuiven naar inkomen uit vermogen?
progressieve belasting op
arbeidsinkomen
rechtvaardig
efficiënt(lage welvaartskost)
hoofdelijke belasting
George tax
BTW
inefficiënt(hoge welvaartskost)
onrechtvaardig
meerwaarden
VB?
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 43/50
BESLUIT 9
nood aan tax shift binnen de belasting op diverse vormen van kapitaalinkomen
minder transactiebelastingen
herwaardering K.I.
verschillende vormen gelijk belasten
(iets) lager tarief dan arbeidsinkomen
bvb.vrijstelling normaal rendement (RRA)
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 44/50
Besluit (1) drie verschillende vragen:
• wat moet de overheid doen? omvang• hoe moet ze haar middelen verzamelen?• hoeveel moet ze herverdelen?
niet het kader van huidige tax shift
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 45/50
Besluit (2) verlaging sociale bijdragen
• verlaging op zich• hoe gefinancierd
fiscale uitgaven – base broadening?• woonbonus (regionaal!)• bedrijfswagens• pensioensparen• niet-indexering
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 46/50
Besluit (3) progressieve belasting arbeidsinkomen
• subsidie onderaan (werkbonus)• progressief voor werkenden • niet-actieven• tariefstructuur aanpassen
vergroening + gezonder• BTW electriciteit• accijns diesel, tabak• suikertaks
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 47/50
Besluit (4) BTW
• geen systematische verhoging• BTW electriciteit• uniformer maken
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 48/50
Besluit (5) inkomen uit vermogen
• minder transactiebelastingen• herwaardering KI• uniformere belasting• meerwaarden belasten• vennootschapsbelasting
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 49/50
Besluit (6) empirisch werk nodig
een belasting is niet wat ze lijkt: finale incidentie verschillend van statutaire incidentie
bevoegdheidsverdeling in federale België
échte LT-uitdaging:• “groei”• waarbij belastingen slechts beperkte rol
Dank voor uw aandacht
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 51/50
Bijkomend materiaal
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 52/50
Taxshift vandaag
“Tax Shift”(nieuw beleid)
7,0 mia
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 53/50
Tax shift 2
Regeerakkoord:Besparingen
8,61 mia
Compet.pact 1,0 mia
Regeerakkoord 3,3 mia
Tax Shift (minder inkomsten)
3,7 mia
Regeerakkoord:Fiscaliteit2,8 mia
Tax shift (meer inkomsten)
3,6 mia
verbetering saldo
7,1 mia
Christen Forum Gent 1 februari 2016 A. Decoster ‐ Belastingen: rechtvaardig en/of efficiënt 54/50
Tax shift 2
Regeerakkoord:Fiscaliteit2,8 mia
Tax shift
3,6 mia
Compet.pact 1,0 mia
Regeerakkoord 2,3 mia
Tax Shift
3,7 mia
Accijnzen
1,6 mia Kapitaal
2,0 mia
Andere
1,9 mia
BTW0,9 mia
Belasting-verlaging
2,8 mia
Lasten-verlaging
3,1 mia
Andere
1,1 mia