Belediyelerde yönetime katılım açısından bilgi edinme hakkı

8/6/2019 Belediyelerde ynetime katlm asndan bilgi edinme hakk

1/16

BELEDYELERDE BLGEDNME HAKKI UYGULAMALARI Dr. Necdet AKSOY Dr. Mehmet Nejat ZPEK *

ZET

Yerel ynetimler halka en yakn ynetim birimi olarak ynetsel ve siyasi ilevler yerinegetirmektedir. Bu grevlerini laykyla yerine getirebilmeleri iin halkla ilikilerine nemvermeleri gerekmektedir.

Yerel ynetimlerde halkla ilikilerin bilinen nemi dorultusunda, lkemizdeki belediyelerdehalkla ilikiler birimlerinin yaplanmas, personel durumu, teknik donanm, halkla ilikilerkapsamnda yaptklar almalar, halkla ilikilere bak alar ve sorunlar gibi konulardamevcut durumun tespiti amal Aralk 2005-Nisan 2006 tarihleri arasnda bir alan aratrmasyaplmtr. Aratrma, bu alanda gerek katlmc says, gerekse ierdii konular asndankapsaml ve gncel bir aratrmadr. lkemizdeki belediyeler arasnda sadece il merkezlerindebulunan, bykehir belediyeleri, merkez ile belediyeleri (Bykehir snrlar iindeki ilebelediyesi) ve il belediyeleri aratrma kapsamnda deerlendirilmitir. le ve beldebelediyeleri aratrma kapsam dnda tutulmutur.

Bu almamzda detaylar yukarda aklanan aratrmamzda, Belediyelerimizin 4982 saylBilgi Edinme Hakk Kanunu ile salanan kamu kurum ve kurulularnn elinde bulunan bilgive belgelere eriim hakknn tannd reformun uygulanmas sreci, fiziksel aralar ve reformhakknda Belediyelerin tutumlar hakknda elde edilen bulgular deerlendirilecektir.

ABSTRACT

The manager who head the poll can be permanent by getting trust, sympathy and the supportof public. This can be possible by fixing the demand of local public and to put forward qualityservice and healthy relation. For municipalities, which are democracy schools is theparticipation of district public very important to transmittion of request, suggestion andcomplaint it is also very important fort he relation of municipality and public.

Getting information is a key for contemporary management. The law of getting informationtake effect in 24 April 2004.

The importance direction of public relation in local governments situation of public relationconstruction, the personal sitiuation of public relations , technical hardware, the Works inPublic Relations and stand point of Public Relations and their problems tofixing we make anarea survey between December 2005-April 2006.

It is an comprehensive and actually survey becausenthe member of participation and theirtopic contents. We estimate the municipalities which are in province centre. These aremetropolition municipalities, central district municipalities and province municipalities, theseare our patterns. District and city municipalties stays out of survey

stanbul Bykehir Belediyesi Mfettii* Yrd. Do. Dr. Seluk niversitesiletiim Fakltesi


2/16

GR

20. yzyln balarndan beri uygulanarak gelien geleneksel kamu ynetimi anlay veyaplar 2000li yllarda terk edilmeye balanmtr. Gnmzde refah devletinden minimal

devlete doru yneliler hz kesmeden devam etmektedir. Yeni ynelimler ve beraberindegetirdii deiim, kamu ynetimi yaplarn da etkilemektedir. Bir taraftan devletin grevalan ile ilgili gelimeler, bir taraftan iletiim teknolojinin snrlar ortadan kaldrmas, diertaraftan ise vatandalarn eitim ve kltr seviyesindeki art geleneksel kamu ynetimiyaplarn andrmaya devam etmektedir. Geleneksel ynetim yaplarnn yerine yeni kamuynetimi anlay, ynetiim gibi uygulama yntemleri ve reeteler ortaya konmaktadr. Szkonusu yeni ynetim yaklam ve yaplarnn temel zellikleri; iyi ynetiim, aklk -saydamlk, hesap verebilirlik, katlmclk, vatanda odakllk, etkinlik, hukuka ballkperformansa dayal i denetim vb. kavramlarn n planda olduu zel ynetime yaklaan,sosyal yn arlkl bir kamu ynetimi biimidir.

Belirtilen bu zelliklerin iletilebilmesi veya uygulamalarnn grlebilmesi iin bilgi edinmehakk temel ara olarak karmza kmaktadr. Hibir kamu ynetimi, kendiliinden hareketegeerek, gerek anlamda saydam, hesap vermeye hazr, vatandan katlmna ak bir yapdabulunmak istemez. Saydam, katlmc ve hesap verebilir bir kamu ynetimininanahtarlarndan biri de bilgi edinme hakkdr.

Ynetimin saydaml, ancak onun elinde tuttuu bilgi ve belgelere ulamakla mmkn olur.Bilgi edinme hakknn olmad ortamda saydamlk tam olarak gerekletirilemez. Benzerekilde, kamu ynetiminin hesap verebilmesi de halkn bilgilenmesi yoluyla gerekleecektir.Aksi durumlarda, yneticiler bazen gerekleri gizleyerek hesap verme yolunu tercihedebileceklerdir.

Ynetime katlmak iin ynetimin ileyiini, karar srelerini veya karar mekanizmalarnbilmek gerekmektedir. Bu bilgiye ise ancak bilgi edinme hakk ile ulalabilir. Eer toplumungeneli bilgi edinme hakkn kullanamyorsa ya da bilgi edinme hakk tannmam ise belirtilentrdeki bilgilere ancak ayrcalkl kii ve gruplar ulaabilecektir. Bu durumda katlmclksadece ayrcalkl gruplar ve kiiler iin geerli olacaktr.

1- TRK KAMU YNETMNDE BLGEDNME HAKKI

Bilgi edinme hakknu ekilde tanmlayabiliriz; bireyin kendisinin ya da kuralna uygun olarak birbakasnn, kamu idaresine ilikin bilgileri, idari otoriteden alma hakk anlamna gelmektedir. Bu haksaydam ynetimin olmazsa olmaz kouludur. Gerek demokratik dzenlerde, siyasal gcn bireydensaklayaca bir ey olamayaca kabul edildii iin, gnmzde, demokrasi ile saydam ynetim e anlaml kabul edilmitir. Saydam ynetim sayesinde bireyin bilgilenme hakk ilerlik kazanr.(TESEV, 2004, s. 3)

te bunun iin dnce ve ifade zgrl ile dorudan balantl bir hak olarak bilgi edinmehakk ile dorular, bilgiye dayal farkl fikirlerin arpmasndan ortaya kacaktr. Bilgiedinme hakk, kamu ynetiminin bir ar merkezine dnmesi demek deildir. Tam tersinencelikli sorunlara odaklanlarak kalc zmler retilmesine ve uygulanmasna hizmet edenbir haktr. phesiz kamu idarelerinde karar alma yetki ve sorumluluu kamu yneticisineaittir. Vatanda ve sivil toplum rgtleri kamu politikalarnn hazrlk srecine katlarak kamuyneticisinin doru kararlar almasna destek verecek, sonrasnda ise uygulamay sk biimde


3/16

takip edecektir. Yani, bilgi ak ift ynldr: Kamu ynetiminden vatandaa, vatandatankamu ynetimineeklinde olmaldr. Bu sayede, sivil toplum kurulular ile kamu ynetimidaha da yaknlaacak, her iki tarafta daeffaflk ve etkinlik artacaktr.(AKSOY, 2002, s.89)

20. yzyln ikinci yarsndan itibaren nc kuak haklar arasnda deerlendirilen bilgi

edinme hakk, gnmzde ksmenekil deitirmitir. Yine bir insan hakk olarakdeerlendirilmekle birlikte, daha ok halkn ynetime katlma ve ynetimi denetleme aracolarak grlmeye balanmtr. zellikle halkn, ynetimin bir aktr haline gelerekynetiimin gerekleebilmesi, bilgi edinme hakk ile dorudan ilikilidir. Dayanmahaklarn ieren nc kuak zgrlkler arasnda deerlendirilen bilgilenme zgrl,dnce zgrl, basn zgrl, bilim zgrl, siyasi faaliyetlere katlm zgrl ilebalantldr. (TESEV, 2004, s. 4)

Ancak belirtmek gerekir ki, bilgi edinme hakknn bizatihi kendisi ne saydam, ne hesapverebilir ne de katlmc ynetimi salama konusunda muktedirdir. Buna paralel olarakgeleneksel kamu ynetimi yerine ynetiimin gerekleebilmesini de kendiliinden salamaz.Saydam, hesap verebilir, katlmc bir ynetimin olumas ve halkn ynetimin aktrkonumuna gelmesi ancak bilgi edinme hakknn kullanmnn sonular olacaktr. Bilgiedinme hakknn etkin birekilde ve yerinde kullanm, belirtilen sonulara ulaabilmenin tekyolu olarak grlmektedir.

Bu ereveden hareket ederekunu syleyebiliriz; 24 Nisan 2004 tarihinde 4982 sayl BilgiEdinme Hakk Kanunu yrrle girdi. 25 Nisan 2004 gn Trkiyede saydam, hesapverebilir ve katlmc bir kamu ynetimi yaps olumad. 27 Nisan 2004 tarihinde ise BilgiEdinme Hakk Kanununun Uygulanmasnalikin Esas ve Usuller Hakknda YnetmelikResmi Gazetede yaynlanarak uygulamaya konuldu. 28 Nisan 2004 gn de lkemizde kamuynetimi yapsnda ve ileyiinde ok ey deimedi. Ancak deiimin anahtarna halk sahipolmu oldu. Bundan sonraki gelimeler, halkn anahtar kullanarak deiimin kapsnamasyla geliecektir. (Eken ve Aksoy, 2004, s.III)

Yasa ile yzyllardr varln ve egemenliini koruyan geleneksel Trk kamu ynetimiasndan serbeste ve istedii gibi halk adna karar alma ve uygulama sreci yerine, halknbilgilenmesine ve katlmna ak bir karar alma sreci balam oldu. Ancak bununileyebilmesi tamamen halkn bilgi edinme hakkn kullanmna bal olacaktr.

Bilgi edinme hakknn kullanlabilesi iin kamu kurum ve kurulularnn organizasyonemalarnda ve hizmet rgtlenmelerinde bir takm deiikliklere gitmeleri gerekmektedir.

Kurum ve kurulularda bir ay iinde, yeterli sayda personelin grevlendirildii, bilgi edinmebavurusu yaplabilmesini kolaylatracak fiziki mekna ve teknik donanma sahip bilgiedinme birimleri oluturmalar gerekmektedir. Kurum ve kurulular, Ynetmeliin yaymtarihinden itibaren ay iinde kurum dosya planlarn, bilgi edinme hakknn kullanmnkolaylatracak ekilde hazrlamalar ve bilgi iletiim teknolojilerini kullanmak suretiylekamuoyunun bilgisine sunmalar gerekmektedir. Ayrca belge kayt, dosyalama ve arivdzeninde ihtiya duyulan mevzuat deiiklikleri ve dier dzenleyici ilemler alt ay iindeyapmalar gerekmektedir. Resmi internet sayfas bulunmayan kurum ve kurulular iki ayiinde internet sayfalarn oluturmalar, bilgi edinme birimleri iki ay iinde elektronik postayoluyla bavuru kabul edecek elektronik posta adreslerini oluturarak internet sayfalarndankamuoyunun bilgisine sunmalar zorunludur. Tm personelin bilgi edinme hakk konusunda

hizmet ii eitime tabi tutulmas yasann getirdii dier bir zorunluluk olarak karmzakmaktadr.


4/16

2- BLGEDNMENN YILI

Bu aamada yasann yrrle girdii 2004 ylndan bu gne kadar tm kamu kurum vekurulularna yaplan bilgi edinme bavurularna bir gz atalm.

Trkiye genelinde 2004 ylnda yaplan bilgi edinme bavurusu toplam 395.557 dir. Bubavurulardan;

Olumlu cevaplanan (bilgi-belgeye eriim salanan) bavurular: 347.959 (%87)Ksmen olumlu cevaplanan, ksmen reddedilen bavurular: 13.648Reddedilen bavurular: 20.474 (5%)

Trkiye Genelinde2005ylnda yaplan bilgi edinme bavurusu toplam:626.789Olumlu cevaplanan (bilgi-belgeye eriim salanan) bavurular: 542.364 (% 86)Ksmen olumlu cevaplanan, ksmen reddedilen bavurular: 21.712 (% 3.46)Reddedilen bavurular: 54.234 (% 8,6)Bavurusu reddedilenlerden yargya itiraz edenlerin toplam says:311 (% 0.05)

Trkiye Genelinde2006ylnda yaplan bilgi edinme bavurusu toplam:864.616Olumlu cevaplanan (bilgi-belgeye eriim salanan) bavurular: 746.999 (% 86)Ksmen olumlu cevaplanan, ksmen reddedilen bavurular: 38.092 (% 4.44)Reddedilen bavurular: 69.199 (% 8)Bavurusu reddedilenlerden yargya itiraz edenlerin toplam says:539 (% 0.77)

(TBMM, Bilgi Edinme Raporlar, 2007)

Buna gre 2005 ylnda 2004 ylna gre Trkiye Genelinde yaplan bavurularda yzde58art meydana gelmitir. Yine 2005 ylnda 2004 ylna gre olumlu cevaplanarak bilgi veya

belgeye eriim salanan bavurularda yzde55 art olduu gzlenmektedir. 2005 ylnda2004 ylna gre ksmen olumlu cevaplanarak ksmen de reddedilerek bilgi ve belgelereeriim salanan bavurularda yzde59 art gzlenmekte, reddedilen bavurularda yzde164art olduu gzlenmitir. 2005 de 2004 ylna gre gizli ya da sr niteliindeki bilgilerkarlarak veya ayrlarak bilgi ve belgelere eriim salanan bavurularda yzde 67 art olduu gzleniyor. Bavurusu reddedilenlerden yargya itiraz edenlerin says toplambavurularn sadece binde5 ini oluturarak311 adet ile snr kalmtr.

2006 ylnda 2005 ylna gre Trkiye genelinde yaplan bavurularda yzde38 orannda art olduu, 2005 ylna gre olumlu cevaplanarak bilgi veya belgeye eriim salananbavurularda yzde37 orannda art gzleniyor. Yine 2006 ylnda 2005 ylna gre ksmenolumlu cevaplanarak ksmen de reddedilerek bilgi ve belgelere eriim salanan bavurularda75% art olduu gzleniyor. 2005 ylna gre reddedilen bavurularda yzde27 art olduugzleniyor. 2006 ylnda 2005 ylna gre gizli ya da sr niteliindeki bilgiler karlarak veyaayrlarak bilgi ve belgelere eriim salanan bavurularda yzde60 art olduu gzleniyor.

2005 ve 2006 yllarnda belediyelere yaplan bilgi edinme bavurular

(TBMM, Bilgi Edinme Raporlar, 2007)

Yllar BelediyeSaysBavuruSays

OlumluCevap

KsmenOlumlu

RetEdilen

GizliAyklanarakCevaplanan

Ynlen-dirilen

Yargyaitirazedilen

2005 81 60520 49199 5242 3456 111 2510 242006 81 64894 52943 5139 1971 623 4218 22


5/16

Bilgi edinme hakk bavurularnn belediyeler asndan deerlendirilmesinde ise lkegenelindeki istatistiklere benzer sonular ortaya koymaktadr. TBMM tarafndan aklananraporda belediyeler iin 2004 ylna ait rakamlar verilmemitir. 2006 ylnda belediyelereyaplan bavurularda 2005 ylna gre % 9.3 orannda art olmutur. Olumlu cevaplanan ba

vurular 2005 ylna gre %9.2 art gstermekte, ksmen olumlu cevaplarda % 9.8 azalmaolmu, reddedilen bavuru says %57 orannda azalm, gizli unsurlar ayklanarakcevaplanan bavurular %178 artm, dier kamu kurum ve kurulularna ynlendirilenbavurular %59 artm yargya itiraz edilenlerde ise nemli bir deiiklik olmamtr. Busonulardan 2006 ylnda 2005 ylna gre bilgi edinme hakkna olan bavurularn artmayadevam ettii, vatandalarmzn bu hakk kullanma konusunda bilgilenmeye devam ettikleriancak bu artn hala yeterli olmad, olumlu cevap verme orannn bavuru art orannaparalel olduu, ancak ret edilen ve gizli ynleri ayklanarak cevaplanan ve dier kurumlaraynlendirilen bavuru saylarndan, belediyelerin bilgi edinme bavurular konusunda dahabilinlenmeye baladklar, kendilerine yaplan bavuruyu reddetme yerine gizli olduudnlen ksmlar ayklayarak cevap verdikleri ya da ilgili kamu kurum ya da kurulularnaynlendirdikleri anlalmaktadr.

Bu konuda bir dier aratrma da TESEV tarafndan yaplmtr. TESEV bilgi edinme hakknakurumlarmzn yaklamn deerlendirmeye alt anket uygulamasnda 13 il belediyesibirbiriyle karlatrm, bavurular kabul biimleri, zamannda cevaplama, cevaplarntatminkr olup olmad gibi kriterlere puanlar vererek bir sralama yapmtr. Bu sonularagre Trkiye ortalamasndaki baar oran % 66,9 en baarl il belediyesi % 87 baar oranile Eskiehir olmu, bunun ardndan Sivas %83 ve Erzurum % 82 ile geliyor. 50 ve altnda notalan belediyemiz, %26 ile Adana, % 45 ile Konya ve %50 ile Gaziantep olmutur.

(TESEV, 2006, s.30)


6/16

3- BELEDYELERDE BLGEDNME UYGULAMALARI

3.1- DAREDE BELED YELER N YER VE NEM

Tarihi srete kentlemenin hzlanmasndan dolay, belediyelere olan hizmet talepleri srekliartmaktadr. Beklentilerin karlanamamas durumunda ise halk sorunlarna kendiimknlaryla zmler aramakta,ehirler kuralsz birekilde etraflar sarlmaktadr. Bu durumok ciddi sonular dourmaktadr. (Yavuz ve Kele, 1983; 162)

Planl, altyaps gelimi yerleim birimlerinin oluturulabilmesi iin belediyelerin halktan biradm nde hareket etmesi gerekmektedir. Bu amala halkn istek ve beklentilerininrenilmesi, bu bilgiye gre yatrm planlarnn oluturulmas hem maliyetleri azaltacak, hemde hizmet beklentilerinin karlanmas noktasnda halkn memnuniyetini artracaktr. Buamala ilk olarak halkn ynetime ulamas, ynetimle dorudan diyalog kurabilmesi,ynetime katlmasnn salanmas iin belediyelerin halka daha yakn halde tutulmasgerekmektedir. Bu amala belediyelerin organizasyon yaplarnda halkla ilikiler birimlerinemutlaka yer vermeleri gerekmektedir. nk kamu hizmetleri aksatldnda hizmetingrlmemesinden doan bir takm skntlar, boluklar belirir. (Egel, 1961;6)

Belediyelerin idari yaplar kendilerine ynelen hizmet beklentilerine paralel olarak giderekbymekte ve karmaklamaktadr. Belediyeler, kurallar ve formaliteleri ile halk iinkarmak bir kuruma dnmektedir. Bu yzden, ynetimler halk tarafndan anlalmazlnazaltmak iin kendini tantma, toplum ile aralarnda iletiim kanallar oluturma abalarnagirmektedirler.

Gnmzde teknolojik, ekonomik ve toplumsal gelimeler kamu hizmetlerinin sunulmasndayerel ynetimlerin nemini artrmtr. Hizmetlerin sunulmasnda etkinlik, verimlilik, hz vebirincil ihtiyalarn belirlenmesi gibi faktrler de hizmetlerin sunulmasnda yerel ynetimlerinaktif bir rol oynamasn kanlmaz hale getirmitir.

Belediyeler, zerk yaplar ile mteebbis kurululardr. Sahip olduklar teebbs gcnkullanarak yeni hizmet yntemleri gelitirebilirler. Her bir yerel ynetim kuruluu aynzamanda farkl bir mteebbis g demektir. Nitekim lkemizde belediyeler, retici pazarlar,tanzim satlar ve halk konutlar ile tketicinin korunmasnda nemli katklarsalamaktadrlar (Erylmaz, 1995; 123). Bu yolla, kamu hizmetlerini halka daha etkili

biimde sunarak ve yerel koullara duyarl kararlar alarak yerel halkn refahngelitirmektedirler.

3.2- BELED YELERDE HALKLA L K LER

Halkla ilikiler, seilmi organlar, tm alanlar ile bir tzel kiilik olan belediyenin,ilikide bulunduu toplumun gven ve desteini salamak iin giritii, iki ynl iletiimedayal, faaliyetlerdir. Halkla ilikilerde beklenti, kamuoyunda belediyenin, belediyede dehalkn istedii ynde deiikliklerin gereklemesini salanmaktr. Belediye ile halk arasndauyum ve dengenin salanmasna ynelik sistemli ve srekli faaliyetlerdir. (Torlak, 1999; 159160). Bu amala amzn gelimi iletiim teknolojisinin verdii imknlardan etkin biimdeyararlanlmas gerekmektedir.


7/16

Halkla ilikiler, tm kamu kurulular iin nem tar. zellikle demokratik bir toplumdahalkn gveni ve destei olmadan hibir kuruluun baar kazanmas mmkn deildir. Hattabelki varln bile srdremez. Ayrca hizmet politikalarn ve uygulamalarn halkngereksinimleri ve istekleriyle rttremeyen kamu kurulular, toplum iin doyurucu hizmet

retmekten de uzak derler. Sz konusu belediye olduunda bu husus ok daha fazla nemkazanmaktadr. Bunun nedeni ise belediyenin niteliinden kaynaklanmaktadr (Yalnda,1988, 2728). Belediyelerin yrtt hizmetler, gnlk hayatmzda ok nemli bir yeresahiptir. Bu hizmetler, beikten mezara kadar hayatmzn eitli ynlerini kapsamaktadr.Yerel ynetimlerin nemi ve kamuoyunda srekli tartlmasnn sebebi, ite onlarnyle yada byle yrtmeye altklar bu hizmetlerden ileri gelmektedir (Erylmaz, 1997; 9). Bylebir ortamda belediyeler, halkn ihtiyalarna gre hizmet politikalarn uyarlamak zorundadr.

Belediyecilik, aslnda, tmyle bir halkla ilikiler konusudur. nk belediye dediimizkurum, kent halknn seimiyle harekete geen; halkn yakn denetim ve gzetiminde hizmetveren, hizmetleri ve personeliyle srekli eletirilen ve gndemde kalan bir rgttr.Belediyelerin sunduu hizmetlerin eitlenerek artmas yada yerel sorunlarn bymesi vekarmak bir hale dnmesi halkla belediye ynetimlerini kanlmaz bir biimde daha okkar karya getirmektedir (Ertekin, 1995; 8).

21. yzyla girerken deien demokrasi anlay vatandalarn sadece seimlerde deil, kamufaaliyetlerinin tm aamalarnda katlmlar ngrr bir hale gelmitir. Hizmetin heraamasnda vatandalarla kurulacak yeterli ve iyi bir iliki, byk yararlar getirecektir. Buyararlarn banda; isabetli kararlar alnmasna yardmc olmak ve yaplan hizmetleri tantarakynetimi onlara daha sempatik, daha yakn gsterebilmektir.

Bir ynetim felsefesi ve bir ynetim fonksiyonu olarak halkla ilikilerin yerel ynetimler vedemokrasi anlay ve uygulamalar ile ok sk bir balants bulunmaktadr. lkeynetiminde ve zellikle yerel ynetim dzeyinde etkili ve verimli hizmet salanmas iledemokratik bir yerel ynetim yapsnn oluturulmasnda hakla ilikiler byk nemtamaktadr.

Yerel ynetimler, leklerinin kkl ve fiziki olarak halka yaknl sebebiyle, denetimedaha aktrlar. Gerekten, yerel ynetimlerin verdii hizmetler halkn ok yaknnda ve gznnde cereyan etmektedir ve bu hizmetlerin birou halkn gnlk hayatnda karlatsorunlarla ilgilidir. Bu durumda, yerel ynetimlerin halkla ilikiler hizmetlerine nem vererek,almalar ve hedefleri konusunda halk aydnlatmalar bir zorunluluk olarak ortaya

kmaktadr. Bu zorunluluk kukusuz, ynetimin karmaklamasnn olumsuz etkilerinigidermeye ve ynetimi gelitirmeye dnk abalar da iermektedir.

Yerel ynetimler, genel karar organlar seimle greve gelip seimle deien kurumlardr. Buda, yerel ynetimleri dier kamu kurumlarna gre, halkn istek ve dileklerine daha duyarlklmaktadr. Bu duyarlln bir anlam kazanmas ise planl, srekli ve yeterli halkla ilikileralmalarnn srdrlmesi ile mmkndr.

Varlklarnn gerekesi halka hizmet gtrmek olan belediyelerin baars halkn yardmn vekatksn salayabildii alanda ve oranda artacaktr. Bu yardm ve katknn salanabilmesi iinde blge halknn bilgi edinme hakkn ve gereksinimini karlamada iletiim tekniklerinin

kullanlarak salkl iletiim kurulmas, halkn aydnlatlmas, almalarn benimsetilmesi,ynetime kar olumlu davranlar yaratlmas, bavurunun kolaylatrlmas, halka


8/16

gerektiinde bilgi verilmesi, kararlarn yerindeliini ve yararlln arttrmak iin halktanbilgi alnmas, onlarn istek, gereksinim, yaknma ve tepkilerinin renilmesi gerekmektedir.Bu da ancak halkla ilikiler almalar ile mmkn olabilir.

Yaplan almalara halkn katksn salamak asndan ok nemli olan blge halknn doru

olarak bilgi edinme hakk ve gereksinimi dikkate alnarak yanl yarglara varmasn nlemekgerekmektedir. Yaplan almalarn uygun zaman ve organizasyonlarla nasl ve hangi amalagerekletirilecei, daha nce programda olup da gerekletirilemeyenlerin nedenleri akaanlatlmaldr. Belediye almalarna kar olumlu kamuoyu oluturmak, almalara ilgiekmek iin belediyenin halk ile salkl iletiim ierisinde olmas gereklidir.

Belediyelerin uygulayacaklar halkla ilikiler belli bir plan ve programa oturtulmakzorundadr. Halkla ilikilerde belediye hizmetlerini ve kurumu tantmak temel alnmaldr.Kurum tantmnn amac yansz ve yaln olmaldr. Halk zerinde gvenilir grnm vedestek yaratmak ancak olumlu almalarla mmkndr. Halkn katlm, dzenli yaplanhalkla ilikiler almalar ile mmkn klacaktr. Demokratik yaamn n koulu; ynetimleynetilen arasnda kurulacak engelsiz iletiimdir. Halka tantlmaya deer bir hizmet politikasoluturmak ve bu politikann halkn yararna programlar aracl ile etkili ve verimliuygulamalarla gerekletirmek halkla ilikilerin grevlerindendir.

Ayrca halkla ilikilerde halktan kurulua doru haber aktarm salayc yollarn da aktutulmas gerekir. Kuruluun yrtt hizmetlere ilikin halkn beklenti, gr, dilek veyaknmalarn, iyi ileyen halkla ilikiler programlar aracl ile, kurulua akmas iletiimsreci olmann tesinde anlam ve ierik kazanmak zorundadr.

Halkla ilikiler almalarnn temeli olan iletiim yoluyla salanan haberleme ve etkileim,grevlerini yrtlebilmesi iin belediye ynetimi iinde halkla ilikiler mesleini iyi bilen,bu konuda renim grm elemanlar ve bu elemanlardan oluan, dorudan doruya belediyebakanna bal bir birimin kurulmasn zorunlu klmaktadr.

Halkla ilikiler konusunun belediyeler asndan nemi ve katks, kent halknn kendibelediyesine sahip kmas ve kentin gerek anlamda yneticisi ve denetleyicisinin yine halkolduu gereinden kaynaklanr. Halk yararna alan, halkn istek ve ihtiyalarna karduyarl, sorumlu, halkn katlmna ve denetimine ak, baarl, drst bir belediyekurumunun oluturulmas, sonuta kent halknn belediyeye sahip kmasn, desteklemesinive onunla btnlemesini salar. Bu sonucun elde edilmesi ise, kent halk ile salkl ilikilerkurabilen bir belediyecilik anlay yaklam ile mmkn olabilir. Bu yaklamn

gereklemesinde, belediye ynetimi kadar kent halkna da byk grevler dmektedir.Halk, demokratik ilkelere ve davranlara alkanln yerel ynetimlerde kazanr. Bu yndenyerel ynetimlere demokratik terbiye kurulular da denilmektedir. Vatandalar, yerel konularolgun insan davranlar erevesinde tartmay ve birbirlerinin grlerine saygldavranmay, tartmalar sonucunda varlacak kararlar sayg ile karlamay orada renirler.Eer yerel ynetimler dzeyinde bu alanda baarl olunursa demokrasi lke dzeyindebaarl olur.


9/16

3.3- BELED YELERDE B LG ED NME HAKKI

3.3.1- ARATIRMANIN AMACI, KAPSAMI VE PROJE EKB lkemizdeki belediyelerde halkla ilikiler birimlerinin yaplanmas, personel durumu, teknikdonanm, halkla ilikiler kapsamnda yaptklar almalar, halkla ilikilere bak alar ve

sorunlar gibi konularda mevcut durumun tespiti amacyla, Seluk niversitesi retim yesiDo. Dr. Muhittin ACAR nderliinde, Dr. Necdet AKSOY, Dr. Mehmet Nejat ZPEK ver. Gr. Erhan SUMMAKtan oluan aratrma ekibi tarafndan Aralk 2005-Nisan 2006tarihleri arasnda bir alma yaplmtr. Aratrmada lkemizdeki belediyelerdenBykehir belediyeleri, merkez ile belediyeleri ve il belediyeleri kapsama alnmtr. leve belde belediyeleri aratrma kapsam dnda tutulmutur.

Anketimiz on bir blmden olumakta olup blmler ve soru dalmlaru ekildedir:

Halkla ilikiler blmlerinin rgtlenme yaps ve rgtemas ierisindeki yeri: 5 soruAra gere durumu: 2 soruPersonel Durumu: 1 soruHalkla ilikiler birimince kartlan yaynlar ve sresi: 2 sorualma dzeni ve karar alma sreci: 3 soruBasnla ilikiler: 4 sorunternet sitesi kullanm: 4 soruHalkla ilikiler almalar: 13 soruKurum ii halkla ilikiler eitimi: 2 soruGenel deerlendirme. 2 soruBilgi Edinme Yasasna ilikin uygulamalar: 11 soru

Toplam soru says 49dur. Anketin doldurulma sresi yaklak 1215 dakika civardr. AnketSeluk niversitesiletiim Fakltesi rencileri tarafndan yz yze, elektronik posta vefaks yntemi ile uygulanmtr.

Trkiyede mevcut 16 Bykehir, 81 merkez ile ve 65 il belediyesine anket formlargnderilmitir. Geri dn saylar 14 Bykehir, 68 merkez ile ve 59 il belediyesieklindedir. Geri dnlerin yzdelik oranlaru ekildedir:

Bykehir % 87Merkez ile % 85l % 89

3.3.2- ARATIRMALE ELDE EDLEN BULUGULARBu almamzda anketin bilgi edinmeye dair ksm ile elde ettiimiz bulgular zerindeduracaz.

3.3.2.1- Bilgi Edinme Birimi Kurulmas

Bilgi edinme hakk ile ilgili olarak ilk soru Belediyenizde Bilgi Edinme Birimi oluturuldumu? eklinde olup gelen cevaplaryledir.


10/16

0

20

4060

80

100

120

140

Say Yzde

Evet

Hayr

Toplam

01020

3040506070

Bykehir Merkez le il

4982 sayl Bilgi Edinme Kanunu 24 Nisan 2004 tarihinde yrrle girdi. 27 NisanTarihinde de uygulama ynetmelii yaynland. Mevzuatmza gre bir ay iinde kurum vekurulular bilgi edinme birimlerini oluturarak faaliyete geirmeleri zorun olduu haldeAralk 2005-Nisan 2006 tarihleri arasnda yapm olan anketimize gre toplamdabelediyelerin %14nde henz bilgi edinme birimi kurulmam olduu grlmektedir.Bykehir belediyelerinin tamamnda bilgi edinme birimi oluturulmutur. Merkez ilebelediyelerinin %9 unda, il belediyelerinin % 22,8inde ise henz bilgi edinme biriminikurmamtr. Kanuni bir zorunluluk olan bilgi edinme birimlerinin henz kurulmam olmasbelediye

3.3.2.2- Bilgi Edinme Biriminin Bal Olduu st Birim

64

21

8 70

10

20

30

40

50

60

70

Yzde

Halkla likilerBirimierisinde

Ba ka Birimerisinde

Do rudanBelediyeBa kannaBa lDier

Bilgi edinme birimi kuran belediyelerde yine mevzuat gerei halkla ilikiler birimi iindebulunmas gereken Bilgi Edinme Biriminin %36 orannda baka birimlere bal olduugrlmektedir.

Say YzdeEvet 116 85,9Hayr 19 14,1

Toplam 135 100,0

Bykehir l MerkezleSay Yzde Say Yzde Say Yzde

Evet 12 100,0 44 77,2 60 90,9

Hayr 13 22,8 6 9,1Toplam 12 100,0 57 100,0 66 100,0

Say YzdeHalklalikiler Birimierisinde 75 64,1

Baka Birimerisinde 25 21,4Dorudan BelediyeBakanna Bal 9 7,7

Dier 8 6,8Toplam 117 100,0


11/16

Bilgi edinme birimlerinin bal olduu st birimin belediye trleri arasndaki dalmnda,tm belediye trlerinde %60-70 orannda halkla ilikiler birimine baland, Bykehirbelediyelerinde %25 orannda idari organizasyonemas dnda (muhtemelen bakandanmanlarna) bal olduu, dier belediyelerde ise %18-25 orannda dier birimlerebaland grlmtr.

3.3.2.3- Bilgi Edinme Biriminde alan Personele Hizmeti Eitim Verilmesi

Bilgi edinme biriminde alan personele Bilgi Edinme Hakk Yasas uygulamasna dnkhazrlayc eitim program uygulanp uygulanmad ynndeki soruya verilen cevaplaryledir.

57

43

0

20

40

60

Yzde

Tm Belediyeler

Evet

Hayr

Belediyelerimizin % 40ndan fazlasnda bilgi edinme birimlerinde hakkn kullanmkonusunda personellerin eitim almadklar grlmektedir

Bykehir l Merkez leSay Yzde Say Yzde Say Yzde

Evet 7 63,6 22 46,8 38 64,4Hayr 4 36,4 25 53,2 21 35,6Toplam 11 100,0 47 100,0 59 100,0

Belediye trlerine gre hizmet ii eitim verilmesi deerlendirildiinde il belediyelerininyarsndan fazlasnda, Bykehir ve merkez ile belediyelerinin %35 den fazlasnda hizmetii eitim uygulanmamtr.

3.3.2.4- Belediyelerin Bilgi Edinme Bavurularnn En ok Hangi Yollarla Aldklar

Belediyelerimize en ok hangi kanaldan bilgi edinme bavurusu yapld irdelenmi olupalnan cevaplar yledir. (Arlk srasna gre en ok kullanlan yntem -1- olmak zeresralaynz)

Bykehir l Merkez leSay Yzde Say Yzde Say Yzde

HalklalikilerBirimierisinde 8 66,7 26 60,5 41 66,1

Baka Birim

erisinde1 8,3 8 18,6 16 25,8

Dorudan BelediyeBakanna Bal 5 11,6 4 6,5

Dier 3 25,0 4 9,3 1 1,6Toplam 12 100,0 43 100,0 62 100,0

Say YzdeEvet 67 57,3

Hayr 50 42,7Toplam 117 100,0


12/16

82,3

65,6 64,2

19,5

6,8

01020304050607080

90100

internet sitesi elden dileke e-posta posta fax

K u

l l a n m

O r a n

Ba vuru Yntemi

Tm Belediyeler

"

Bykehir belediyeleri asndan deerlendirdiimizde internet sitesi ve e-posta yoluyla

bavurularn alnmas yntemlerinin (en ok kullanlan ilk 2 yntem temel alndnda) %100

orannda olduu grlmtr. Baka bir ifadeyle anketimize cevap veren Bykehir

belediyelerinin hepsinde bu yntemler birinci ve ikinci srada bulunmakta, dier yntemler ise

u ekilde sralanmaktadr: posta %40, elden dileke %16,7, faks %0.l belediyelerinebaktmzda ise internet sitesinin yine en ok kullanlan yntem olmakla beraber e-postann

daha az kullanldn grmekteyiz.l belediyelerinin oranlaru ekildedir: nternet sitesi

%78,4, elden dileke %70,7, e-posta %52,9, posta %22,6, faks %9,5. Aratrma sonularna

merkez ile belediyeleri asndan baktmzda oranlar u ekilde karmza kmaktadr:

nternet sitesi %82,9, elden dileke %67,3, e-posta %64,2, posta %13,9, faks %6,1.

Byk ehir- l-Merkez le Belediyeleri

16,7

0

40

52,9

70,7

9,5

78,4

22,6

64,2 67,3

6,1

82,9

13,9

100100

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

e-posta elden dileke fax internet sitesi posta

Ba vuru Yntemi

K u

l l a n m

O r a n

Byk ehir Belediyeleril Belediyeleri

Merkez le Belediyeleri


13/16


14/16

Bilgi edinme hakknn alglann anlamaya altmz bu soruda hakkn kullanmnnnormal halkla ilikiler faaliyetini %77 orannda olumlu etkiledii, %20 orannda etkilemedii,%2.5 orannda ise etkilemediinin dnld sonucu elde edilmitir.

Byk ehir l Merkez leSay Yzde Say Yzde Say YzdeOlumlu 8 88,9 33 64,7 50 86,2Olumsuz 2 3,9 1 1,7Etkilemiyor 1 11,1 16 31,4 7 12,1Toplam 9 100,0 51 100,0 58 100,0

Belediye trlerine baktmzda Bykehir belediyelerinde bilgi edinme hakknn %89orannda halkla ilikiler faaliyetlerini olumlu etkiledii, il belediyelerinde bu orann %67olduu, merkez ile belediyelerinde ise %86 olduu grlmektedir.

4- SONU

ada ynetimlerde belediyelerin nemi gnden gne artmaktadr. Belediye ynetimlerihalka en yakn ynetim birimi olmalar, gnlk hayattaehirde yaayanlar asndanvazgeilmez olduu, belediye hizmetlerinde meydana gelebilecek aksamalarn gnlk hayattaannda hissedildii gerekleri ortadadr. Bu ve benzeri sebeplerden dolay insanlar belediyeninfaaliyetlerinden haberdar olma konusunda daha isteklidirler. Belediyelerin karar organlargerek seimlerde tekrar seilebilmek gerekse faaliyetlerini vatandalarn istekleridorultusunda yrtebilmek iin onlarla srekli irtibat halinde olmaya, srekli ak iletiim

kanallar kurmaya almaktadrlar.Kamuoyunda belediye ynetimleri iin olumsuz grler bulunmaktadr. Belediyebakanlarnn e dost ve siyasi parti evrelerinin menfaatine ynetim sergiledikleri,personelin eitim dzeyi dk, yolsuzluk yapmaya yatkn kiilerden olutuu ynndeyaygn grler bulunmaktadr.

Tm bunlar bir arada deerlendirildiinde, belediyelerde bilgi edinme hakk hem ynetenhem de ynetilenler asndan ok nemli olduu aktr. Belediyeler asndan hakla ortakynetim (ynetiim), saydam ve hesap verebilir belediye iin bu hakkn kullanm mutlakadesteklenmesi gerekli olduu, vatandalar asndan ise belediye ynetimlerine olan olumsuz

grlere cevap bulabilme, hesap sorabilme arac olarak kullanlabilecek bir kanaldr.Ancak beklenilen bu faydalarna ramen bilgi edinme hakknn hem belediyelerimiz hem devatandalar tarafndan yeterince nemi anlalamamtr. Bykehir, merkez ileler ve ilbelediyelerinin %14nde Nisan 2006 itibariyle bilgi edinme birimi henz kurulmam, bilgiedinme birimi kuranlarn %30-35inde yasann emredici hkmne ramen halkla ilikilerbirimi dnda rgtlendii, birimde alan personellerin %40 nn henz bu konuda eitimalmad grlmektedir.

lkemiz 67 milyonluk toplam nfusunun yaklak %50 civarnda ki ksmnn belediyesnrlar iinde yayor olmasna ramen 2005 ve 2006 yllarnda belediyelere yaplan bilgiedinme bavuru saysnn 60-65 bin civarnda olmas, vatandalarmzn bu konuda yeterikadar bilgi sahibi olmad sonucunu dourmaktadr.


15/16

Bu ereveden hareket ederekunu syleyebiliriz; 24 Nisan 2004 tarihinde Bilgi EdinmeHakk Kanunu yrrle girdi. 25 Nisan 2004 gn Trkiyede saydam, hesap verebilir vekatlmc bir kamu ynetimi yaps olumad. 27 Nisan 2004 tarihinde ise Bilgi EdinmeHakk Kanununun Uygulanmasnalikin Esas ve Usuller Hakknda Ynetmelik ResmiGazetede yaynlanarak uygulamaya konuldu. 28 Nisan 2004 gn de lkemizde kamu

ynetimi yapsnda ve ileyiinde ok ey deimedi. Ancak halkmz deiimin anahtarnahalk sahip olmu oldu. Bundan sonraki gelimeler, halkn anahtar kullanarak deiiminkapsn amasyla geliecektir. effaf, hesap verebilir bir ynetim yapsnn olumas iinbilgi edinme hakknn oka kullanlmas gerekmektedir.

KAYNAKA

Egel, Dndar (1961), Belediyecilik,stanbul: Milli Eitim Basmevi.

Eken, Musa ve Aksoy, Necdet Bilgi Edinme Hakk Mevzuat,stanbul 2004.

Ertekin, Ycel (1995), Yerel Ynetimlerde Halklalikiler Sorunu, ada Yerel YnetimlerDergisi, C.4, S.5.

Erylmaz, Bilal (1997), Yerel Ynetimlerin Yeniden Yaplandrlmas,stanbul: BirleikYaynclk.

Erylmaz, Bilal (1995), Kamu Ynetimi, 2.B.,zmir: Akademi Kitabevi.

TESEV, Vatandan Bilgi Edinme Hakk Saha Aratrmas Raporu, 2006.http://www.tesev.org.tr/etkinlik/TESEV_Bilgi_Edinme_Hakki_Projesi_saha.ppt#260,4,ProjeFaaliyetleri. (25.09.2007)

TESEV, Bilgi Edinme Hakk, Deerlendirme Raporu, Aralk 2004.http://www.tesev.org.tr/etkinlik/bilgi_edinme_raporlar.php(25.09.2007)

Torlak, mer (1999), Belediyelerde Hizmet Ynetimi ve Pazarlama, Ankara: SekinYaynevi.

Trkiye Byk Millet Meclisi, Bilgi Edinme Raporlar, 2007.http://www.tbmm.gov.tr/bilgiedinme/bilgiedinme-index.htm. (25.09.2007)

Yalnda, Seluk, Kamu Sektrnde Halklalikiler Uygulamalar ve Sorunlarn GenelGrnm, Halklalikiler Sempozyumu - 87, Ankara niversitesi Basn Yayn YksekOkulu ve TODAE, Ankara, A.. S.B.F. ve B.Y.Y.O. Basmevi.

Yavuz, Fehmi ve Kele, Ruen (1983), evre Sorunlar, Ankara:


16/16

Dr. Necdet AKSOYstanbul Bykehir BelediyesiMfetti

1970 ylnda Bartnli Ulus lesinde dodu. 1993 ylnda Seluk niversitesiktisadi ve

dari Bilimler Fakltesi Kamu Ynetimi Blmnden mezun oldu. 19941996 yllar arasndaDumlupnar niversitesinde Aratrma Grevlisi olarak alt, ayn sre iinde KamuYnetimi Blm, Kamu Hukuku Anabilim Dalnda yksek lisans yapt. 2003 ylndaSakarya niversitesi Sosyal Bilimler Enstitsnde Trkiyede sivil toplum rgtlerinin baskgrubu olarak evre politikalarna etkisi konulu tezi hazrlayarak Doktor unvann ald.

eitli dergi ve gazetelerde yaynlanm yaz ve makaleleri bulunan Dr. AKSOY, evli ve ikiocuk babasdr.

Documents

Belediyelerde yönetime katılım açısından bilgi edinme hakkı