ULUSLARARASI H ACE MUHAMMED LUTF1

IALVARLI EF"El

SEMPOZVUMU 125-26 NiSAN 201 3 , ERZURUM)

BiLDiRiLER

EDITÖR

PRCF".OR. C E NGIZ GÜNOCGOU

EDITÖR YA RDI M CILARI

AR!J.OÖR . M U AMM E R CENGI Z

ARŞ.GOR . OSM A N N U R I KARADAY I

ERZURUM - 201 3

0 2013 1\ıııı:ürk Onr.'t:l"'ııc5i Rektörlüğü

B· ı esenn ıüm yayın hakbn, Acıtürk Oım-enııcsı Rekröıi~ aiWL Yoyıncının ı=h izni olnud.ın lusınen '"'l"' ııım:utıen basıl:ııruz, çog:ı!ol:urı:ız 'ı: elektronik orı:ımn ııışınnm.v. Kııynok gösrcnlerek olıno ynptlnbilır.

Bu kit:tpııı yer alan rilnı yn>ıl:ınn dil. bilim ve hukuk •çısıru:bn sorun~ulugtı )':lznrbnn.ı ııiuir.

t'!Sl!R ADI : ULUSLARARASI H .Ô.CE MUHAMMED LUTF"Ô

IALVARLI EF'EI SEMPOZYUMU

ATATORK ÜNIVE!RSlTilSi YAYINt.J\RJ NO: 1030 TAKIM ~0: 978-975-442-503- 1 ISB!': :-10: 978-975-442-504-8

Kop•k & Dizoyn : Muhammc< S.KARACA

Ba<kı : Z:lft'r Ofscı Yenıkapı Cnddesı No. 1 25100 Yokutiyc /ERZURUM Tlf: 0442 234 22 85 - F= 0442 235 95 52

Jlemşcl!rilcri Nnznr111dn11 Jln"t·c .;HIIItnllfllfcd .C111ji 8fc w 8fi: tlrnftJtdn .All/n tilnil Kernllfelkr Üztrille Jln!J:bilimscll!ir Vnldnştm

Vrd.!>u(.;!Jr. Vltsll{ Ziya Siim!JJ7Jlti Acauirk Oniverrices-i Edebiyat Fakıilcesi

Giriş 13ı:zurum\ın Efesi H:ice .Muh:ımmt-d LurB, hem şchdn manevi miınarlıı.rındon btn hem de ruim, kimi!, edip, müışid, ı:ııs:ıwuf ehU, gönru dostu knnnt önderi bir şahsiyettiL

Tııı:ihı kiınJiAinın yruuodn gerek şnhsı ve gerekse nilesinin etkinliği sebebiyle Erzurum'a mal olmuş bir k:ınıınt ilndccdlr. Böyle öoemU bir öoderin ınnntvi, ilmi ve edebi yönü lızeriode 2)'Dn<ılı değerlendirmelere ihny:ıç bulunm2ktııdır. Biz de teblıf,rimizde bu dcf,oerlendirmelcre bir katkı olarak Efe'nin kemmerleri ilıo.crinde durmak istiyoruz.

Bu dogrultuda öocclikle kcramer kavmmının gelişimi, keramet kavmmı ve bu kavmm ctmfuxlaki yaklnşımlan ele alacıık, rudından f!.fe'nln dogduğu Kındığı Kiiyü ile uzun süre bizınct cırniş olmakin ö>.dcşleşd~ Avlor Beldesi mcrke7.li deriemelere yer vtr«cWz. Snhn ç:ılışlll2SI ctmfındıı. yili< yiliı.c görü~me mcıodolojisi ile kayıt altına nlmış olduı,>umuz kemmetleri metin olarnk sırııhıdıkmn sonra. kı.<n bir dcScrlendirmayc )ct

vereceğiz. Z:ihlr-hlnn ayıışmasının mcyd:ına gclmadiği ilk diln=de ı:ru:uınhnmış kenimeı

'"' muci>.c; hnrikulnde knvrnmlıu:ı ilc bu ni• n ifiıdc <-den ıerimler )'Okru. Kur\m'cln muciz<', keriiın<:ı ve barikn ıetinılcı:inin ckıgrudnn bulunm:ıclığını cin ifiıde eımek gerekir. Mucize ve kcrtimet olnyl:mndnn bahseden Kur'in bu tiit hnrllnıladt olnı•t:ın ~yet, beyyine ve burhnn gibi kelimelcrle irıtde eder. Mucize"" kcr.ın1eı gibi hııı:ikabı:ı ifıde t-dcn ayet, aynca Hıık Teili'run v:u:lığınrı işııreı eden ve delil ıcşkil cdaı kıyıuneıın alrunctlcri olan hususlnr is:ın de kullnnılmışur. l lttdk.-ılan dile ı,>eıiren ayer kelimesi, v:ı.dıklıır arasında mcvcur ohın diliı.enı ele itnde cdc:ı:.

isl:im roplunıundıı çeşıdi dii:'ilnce h~reketledniıı ,.e nıezhepleıın ortn)'nl"kışı yııv:ış ynvnş h:ınka olaylar ve haller iliı.cdnde diişünrne. bu rur olnylnn sınıflı>nclımııı ve btrbiıinden nyı:ıştımu, nrnlnnndakı on:ık ve rnrklı nokrnlıırı ı;cspır etme• sonucunu doğurmuşıu. SınıOandırmıı ve nynşurmn ışı epey uzun sfırcn bir süreç ıçinde gerçekleştlrilmıştir. Bu süreç sonuncb ınuci7.e, kemmeı;, mnuner/rmgüse gibi olumlu; istidrnc, ke)ı:l ve ınekr gibi olumsuz harikıılır yckdit~erinden ayırt edilmiş, bunlnr ayn nyn ronımln,nmışor.

Yedi uyurl:ır, Hz. .Muss- I·Jnır ve Zlılknmt:)'n olayin n, llz. ı\IUS<l'run annesine bebeğinin geti vcclmcsi, Scbe Mcllkesi'nln mhrıruıı bir anı.ia 1 Iz. Süleyman'ın )'lUliD!l ı,'l:tinlmcsi, Kur'dn'cbki hirikülııde olıı•lıırdnn bı.tknçı olmakl:ı. mucize yn ..ın kemmer <Jiup olmıtdıkl:ın rnrtışmıılı oJnn nakıiJcrclir. Hz. PC)ogıımhcr'in ümmetinden :ruhur eden kernmcdetin asimcin O'nun mucizderine dihll oldugunu söyleyen İbn Teymlyc Sahnbc ve T:ibüne uir birçok ker:ımcıler reıkletler ... Oscyd b. Huduı,.'ın okuduğu Kur'in'ı ıı:ıckldedn dinlcmcleri H:ı. Ebu Bclcir'in ınisalldcrinc ikmm eıtikf )"Cmtgio bcreketleıımesi v" bcıızeri bir ıakın:ı sababc kernmeılcri h.1di$ klı::ıplıınoda nnklcdilir. (l.nuclnğ. 2005)

Jffmı<llrfkri A'lwırmda11 }{nrr )tullii/1/Nifli i.'utp Cfe 1~ tlr ürn/1111111 )llktltlall Kmı•tr.lkr ti.trrllfr }{11/k/J/UIIIid Ilir Vııl:lllfJJ/1 1 Vtıl.n".Zlr. Vuıuf Zill" Siim6iil/ii

Yuk:ındaki if.ıclderdı:n ele harckede, velilerden zuhur eden obğan üsrii ha~ ıyi, alll:ikh ve cömert olmak anlamına gelen kemnıer, kerem gıbi nı:ı.'l(lnt olup. iyilik, cömenlik mıinasındıı. ısim şekliude de kulhrulır. Terim o~ınık; "Ailnh'ın salih, ı::ıkvn sahibi, veD kull:ırıod:ırı zuhur eden oınwın iisrii bııl'' diye mnımlarur. "Bir yeıkıre dayanamk iş yap•mnk" anlarnındaki rasarruf kelımesi de ınsavvuftıı kernmoıle eş Anl:unda kulla-ınılmışıır. (Uludağ. 2002) Ker.lmcı kelimesi en geniş mnmdn kerimin rn:ıii{lnndır. F:ıkat umumıyeıle ikni.m \'C ı:aknrnc !Jeru..e:r nı.'ll\nda kulhınılır kı, bu: "Binne karşı k:irim göriinınek, k:irim davrnnmıık" d=ekcir ... Buncl~n dolayı bu kelime Müslümaniann din dilinde Allah'ın bir kımseyc cömenlıginllürfunu himilyosini ve yardımını göstermesi m:ıruısıru ıılmışur .•• Bu haki<! keclmeı. husUsi bir mnnadıı. olıır.ık Allah 'ın ''Clilcrine (e,•liyıi) hol bol \=liği mucizcll lütuf ve ih•ıinlnrn del:ilcı edı:t. (Macdonalcl, 1977)

Sufıler kerameti, Allah Teıihi'nın veli ku•luna bir ikmmı ve lütfu o larnk kabul eı•nıişler. Allah'ın kendis.ine iıruıı eden \'e O'nA ynklaşmn~'ll çalışan vetilere bunu llı""san eclectğini söylemişlerdir. llihi bir lütuf olmakl1 beraber, kc:rıımcıe mazhar obın bir veli keodi~ruleo böyle bir h:ıl zu•hur cıtiği için bu halin bir mekr, isıidr:ic ve ibe'li olmasıodıı.n kurkar. Bu ihcimali dikkate ahn vcli kcrnmccle denenmek is.,ı:ıondiğini dü§üncrek endişe eder. Bicy:ın-ıdan Allah'ın lütrunc nnil olduğu için O'nn şükreder, dnhn çok b:ı{tlanır, öte )'nnd:ırı d:ı bunun sorumluluğundan \'e getlrece"'ği sonuçlııı:dıın knyı;ılanıc Bund:ırı do b yı kendisinden zuhur eden h:ıli it:§n eırnez w: bu h:ıl sebebiyle insanl:ırın ı,oösrcrdii\1 ıeveccühün nc~irü şımarıabileceğini h<•saba kndnr. Kaynaklarcin ktr.ımeun birçok tiirün-dcn bahsedilmiştic Mesel:i; Sübki yimıi beş çeşit keramet sny.ır. Bununin birlikte kenuneıler keşif ve ithamin ligili olanlar, insanın giicüııii aş:ırı birmkım şeıieıin )'llpılmnsı, mdeklcı:in ııörulmesı vcy.ı seslerinın ışiıilınesi şeklinde üç grub:ı aynhbllir. (Uiudıı.ğ, 2002)

Kcrnmer k:ıvmmı nçıklnnıtkcn, isciclnic k:ıvmmına dıı. yüzc)'liCI de olşa ışıırt:t eırnek f.1yd:ıl ı obcııktır. Bu anlanıda, !Vfli!;lümanlar nrnsıncl1 ıyi bılıncn, Hınsdynnl:ınn da lnd l'de Hz. isn 'ya atfeo geçen bir sözden çıkardıklan olagruıüsdi, barikulnde olan şeylerin üç gruba aynidığı görülür: Mucize, keramet \ OC: ısadr:lc. i\ynı harikul:ıde şeyı bır PC)'S"mber yaparsa mucize, bir veli yaparsa kernmeı., bir k:ifir y:ıparsa isciddc diyoruz ... Peygamberlerin muciıelcı:i, \'Clilerin ker:uneılen '"' Müsli:'ıman olmnyıınlann tsridrndan wihl hıicliselerdir. (1-l~midulhh, 2009)

Keramct kavr.tını ve bu kavram ctratlndnki )"klnşımlarn ann harlanyin yııpmış olduğumuz yuk:ındald açıkl'\rrull:ın takiben, Öl\cc:lildc detlerncınlze kilıkı sn~yıın k.~ynak kişllet!rı Efe'nin gend görüncüsüne i lişkin ormk kanMtlerini kısn bir pnrngrnfla Jfııde edecek, ardından H:ice Muhammed Lurfi Efe'nin kcmmcrlcrinl içeren mcrinlcre yer vereceği~.

Efe. nuroni çelırcl~ u.un sakallı, eşmer teoli, güler yüdü, mülııyim cıl;ıiadı, dolgu n \'iicuılu, l"muşak elli, 65 kilo civ:ınnda, 1. 70 bo)'lannda biri} mi§. Alnında ibader cınıekren dolııı• hiç iı;leşmcyerı, hu nedenle pamuk!Jı desteklenen momı:nı.1 şeklinde biç ı,..:çı:ncyen bit i71 varnıış ki kimine göre bu bir nıısır de@, evliy:ilarn &.tgii bir nişandıc Sürekli olarak. beı>aZ ciibhe giyen ve lıe}'lZ snnk kulbıun E.ti; S2ğ:ı sob b:ıkınadan yürür, her z:un:uı çocuklnr:t \>ernıek W.ere cebinde şeker ı:ışırmış. O, giıriği yerı: bcrekf!t mşıpn, gönül ehli Allah dostu bir ıamr. (Kiıynnk Kişi 4-S-8-9-1 O)

A tvarl ı Efe'de Müşabede Edilen Kerametler !. Arabistan'da Cuma namazı kılınacalrnc, cemannen bin müezzine v:ıkıin

•

~ old~>unu luurt•W'llk n:ımszı kık!Jr:ıcak ol.uı ımıımm ontxk ~aldı~nı sorar. Bu SO<U Ülcnnc muczzın ıuma,o:ı kıldırac:ık obn ımııman Tüıiaye'nın f:.mırum şchnnden gdcctğini ıc ncralc)·.c gelmek üz= oldu~nu W) ler. Çok lası bor ~IJrc ~"~'~<' r:ı&men :t)ıtı ş:ıhıı muaAn<: «ırusunu ıekr:ırlaı·ınca muczzın de orı:ı :ıyru CC\':Ibı wrmdt üzen: iken Efe lla.<R!tlco arniden ıçeri girer. Bu hal !izcrc mm:ız kılınır. N:uıu:.ıı.ıkıhcn mtlcr.,Jne ımamı wrnn pl:us, miievinın iımmın l.'.mınım'urı H:ıs:ınk:ılc llç<>ı'n.: ba~ AIV:lr Kll)·ü'ndcn gekliı\ıni söylemesi üııerlne, ~cndlsınc ~} fenenieri ıeyiı r.ımck içın eıımil önılndc lrn:uııı b<,kltml')'C konulur. FAI«ıı "" bcklq1~ rı•ftlc r= olur. Çunkil ııc k.ıtl:ır dikkaı ı:ti<T~e cı• in dıp;ıLırı ccn:wu ar:ısınd:ı imanli gorcmcz. Bu durum ut.ennc ım:ımın }':1~(11 ~h n, .ıdıru '"' ôı,'lrt.-nen:k soluğtı l·.mınını'c.b alır. Emırum'a ~mı a1ınc.b u1ış:ıtı ş:ıl:us br, npı cşlı~nde Ltzuruın'c.bn lar:ıl:ıdıJlı ku.>~lı :ıı uııbası ik 112"'llkalc'run \ılır K<ıfU'n<: <Jottu ~ b<,l.ı ıul :alm:oya lxt,J;ır Bu •ı.r.ııdı cıkbdm ik ıoplıno IWıntk ıJbn Efe, onl:ır:ı: "<>klui<Çl uzakcın bır nusafinınv fotdıııw. kaU • .ın onu kaqıl;ıpn" tk'T Uc nın ıul fiÖStcrmc$ı w.cnnc koyun dışın:ı çılwı ı:ılcbdcr tck :ııııı çckoği bır kıt.;ık ıçcn."nJe }ulu l«ırbcmıc:k üzere o~ın bır Amp okluAunu ~o rup. ona ı-:ırdımo ular:ık., 1 . (c 'nın )<ının:ı uloşmosını s:ı~larl.ır. t\rnp, hfe'nin prun:ı ''"~ıl ulur ı;lm:ız, Efe'nın kcnc~lcnnc Curıu ruu:rmzı kıldır:ın şahı~ olduğunu gorerı:k, ıwı şırnnı vakıf bır h•ldc l.:.lc'ı c )nkl:ışınc;ı, l!.fe. bu ş.ıh<a u~ulcıı: "i>cnln sımn sona biziın sırrımı~ bızc. Sakın oln humı ııı lclwlcnme ıf~a eıme" ılı1e ıcınbıhıe bulunur. Bu hal u/ere hoş bcşıen Slln~ P.Je, t:ılebdenne mıufiıiennın )<~ I'Otgunu old~ u ısor:ıh~ı c:ınıt~ ıçın l"'"''i= açm:ıl:uıru 5i)\lcr. \r:ıp 1-erine ~ 1 li: on2 1ıne sıı:nıf~ cmıcmc<;ı l'(>nunde \npÇl bır t.c ,blu U)ıı.rıdı bulunur. Lfe'run \r:ıpÇl bılcn akbdcnndcn bın bu konUŞITI2)ıl kul.ık mı.~fın olur. ı\lcr:ılanı gı.lerci11C) <n boı ı.aJebc dığt-ı: :ufcıd.ı.~nn:ı da durumu n:ıldctlınce, t.ılcb<,lcr wıl'*'ılıcmc:ıı . \r.ıp 'ın 1':11llt1<1:ı alıtbı: • \mp. bır •urc ı.lırcosc de obyın afsıbıını ı:ılebclcrlc: f"ll laşır. Sohcılı ıılunc:ı, rob çıkmok üzere ı.ıbıı \r•p'o:" Sana 1':Wkl.ır ol<un. karnıncbkı aıq miydı kı !l<:nı )'ill.o w if~ c:ttiıı" dcr. ~n)nlk ""'' 1)

ı. Ilabam l l"mıı l ion, g\ıı mÇV<ımıııılc pt"tddcrınden bır miktır bnl ııbrok Ah,.r'da ik:tnıcı eden '"' .ıynı •.:am:ınd.; şq hi de otın Efe'yi >jyıırcıı: wımek uzcre )tll.:ı çıkmış. Ki>)ılnd~n aınlın•k ütt"' iken m l ktn.'lnnd.ı bc><ııını hulun:ın lhr:ıl:urn :ıdh blr komşusu. unA n~'l't'\c j(ltııı,~ '>Orup ='llhını aklıkt:ın <onnı: ·~a Llhmtı vtrıtıc:nmı bır katpu~ '"'repnı, bu k:ıtpW'u Efe'le ikı" dı~c na.Ja bulunmuJ. llamıı Hııca, \1>Jculuğunu ı;Wtx,n \h';U"'a ulaş:ıral, Qlcüxlcruıı U))ı\10 bir )~'re çıı:kril.ırn «>nra Et<:'nin biUliiliDa çıkıp uncc kendı hctlıyesı ol.ın halı, .ınlılkl.uı gondc:trnin :ıdı akbn:t u an ıçın gdmcdığınden ısım IO)Icn:ıı:tlcn lcupu.lu Efc'ıc ukdım eder. Bu b:ıJ ıu= He, 1 l.unıı Hocıı'y;ı.:"Hımıı. <ıLın ~dt bosmncılık ı-;ıpın, Scıfunun '*'u lbalum 1-:udı. 1 l.anı, ·~u olm:ıy:ın k".bn olan, m•ıldır, ıp mıdır?" cb) c •u.! tdınce, 1 l:ımıt llı:ıcıı kcntlıne ı.ıcJır 'c cıkdım eım11 oktuı:ıı UrpttLu lıofunun CJJ~Iu lbNhını'trı gondudiğini si'.ıylcr. ~~)1ı.tk f...ııı 2-3)

J. Efe IIAz,.,dcn. l :nururn'dıı iknmeı eni{:~ j!iınlcrılc muntleri fle sohbcı h.ılindctlir. Bu sır:ıdı Efe'nın ılıuıııç ~plenoc ıo:ardınıdı l,Wunduj,'Wlu bılm N:ırmınlı lur ıluıpç s:ıhibı de nıeramuu l:.fc'ye o:ıkletmelc. U= U) ')lUr~ tınımı bclderlcm Trahı.oo'd•n ıki kı}~ ~ li.fe\-e sa1~ 1-e hurmct cmkren 5011ra bır mıkur p:ıt:ı}, efe'nın ~ahım lııı::akırbr. Bu lut ıocrc Lfc:. lıoıUz menmını ita.k cUllC)"\' 6rsaı bul.ırn:ımı~ ııbn plıu dörw:n:lc "Gel. 'u~ ::ılunc.blii p:ıro\1 ::ıl" deı 100:. Tcıbzonlul:ır: ~Efe 1 lumlen,

.J/(111~flrilrrl A'a:iırmtfmı .flti.-t .lluiMNtmtıl .(utfl ~/f ır !jr ttnıfimlo .A111111ti•Jt Kmı111llkr lfuri11r

.J/nliNii•ısd Hir ljttl/Afllll 1 Vni.Zly.Vr. ljıt!u/ Zi/lfl Sii111~tifliJ

o p:ır.ı çokıur'' denlJŞier. Sfe de: "Bu :Kirunın ökiizü ölmiiş, onn da çok lıızım" cevnbıru vermiştir. Efe, ihuy.ıç 51\hibi ş:ılııs sıkınn.<ını anlntmndığı hnldc onun deı:dini nnlnmış ve onn göre cewp vermiştir. (K2yoak Kişi 2)

4.Tnlip Bnş'truı duymuş olduAum bir oby vnr. Tnlip Baş'ın çocuklukınn gençll~ ı,'CÇiş dilnemi olan l944'1ü pllnrda bn?.ı dini ıoplnntılorın :lşikör yııpılmn<ı konu•undn merkezi y6netimee b-.ızı tedbidtt söz kon~uyıııuş. Bwı.1 katŞül Efe. milı'itleı:i arasıruh sını yuparak er bir roplannı• bir miiı:idinin haneşinde icr:ı c:ı:mc:yc devıım ermckıc)1ııiş. Toplano)'ll ov sahipliği ppmn <ırıı.<ı Talip Bnş'ı.n b<ıbasınn gelip çıımıış. FJc, müritl.eri ile sohbecini cmruııluı•ncıı, roplana)'ll işıirnk edenlere uıdı ikr.ını ı )'apılmış. Bu sıroda kapının eş~c Efe'ı~ gö7Jeınleyen 'Thlip: "~ bu ş:ıhıs goçckten bir e.nniş ise uıılı.'illll ı·ancdcn önce: bana ıl.:nım eder" 6krlnl geçirir. Tam dn bu sı.rndn F.fe, Talip'c seslenerek : "Gel IY.ıkııyını )'ll!Umn genç" diyerek. elindeki uıb<ıkmıı Uk lokmnı• on• uz:ıı:ıımk Talip'ın bu lokmaı• yemesini s:ığL,... Efe 'ı; kı:ru!ince ıı::sl etmiş ve ccv:ıbıru ı=rübc etmiş bulunmalda bin pişnıan ol~n Tıılıp, bu hnl W.ere J:::fe'nin kemmcı:ini de bi7;t.or ıecriibe ermiş olur. (Kaynak Klşi 2)

5. Snlib Özcan adıruln bir nsrsubaym 1952 yılında rayini Emırum'un Knndilli Beldesi'ne çıkar. Asısubay görevine başlarrı.'lk üure Erzurnm'n hııreket eaneden önce: gönülden baA!ı oldugu BediüzzQmru> H:ızrederi'nin )'llnlt'la giderek konuyu ona nçar ve Er.ıurum'n gidıp giı:mcnı" konusunda endişeleri olduğı.ınu bfldıor. Bu hal üzere Bedıiizzrunan, ona Erzurum'• tercddürniz gitmesi gen:kclWni telkin ccUp, ardından oııu Ah-nr Köyü'nde yıış:ımakııı olan Efe Hnzıetlcrlnı ziy.ırct eunc ve kendi selanıını ileane konusunda ikna eder. Önce F..ı-.6W'Um'n •rdından KandiUl'ye ulaşan asısub<ıı•, b!rliğınde builınan Mehmet aduıdaki şnhısın rehbedı{\ind" Kasımpaşa C:ımii imamı lbrahlm Hocn')1 bulur. ibmbirn 1 Joc:ı, o sıml:ıı:dn Gümüşgöz mahallesinde orurrrı.1km ohn Efe'ye bu şnhsı götürmeye razı olur. ikindi $O.~d=ndc Efe'nin evine uloşan ziyru-erçilcr maddeten kuL1klllıı duymoyan ve gözleri g&meyen Efc'ı>i )'lltnJ;ınd.~ isıirahat bnlinde bulurl:u. Asl!\ub-Jy !l.fe'ı"C:"'Efcndim, Bediüzzııman Hoc:unın size sclomıru gcıirdım. Bizleri dundnn =ık bımkınasın dedi" demiş. Bu giriş ifadesini ınkibcn kulaklan duyıııa)'lln Efe, bir anda yerindcn d~=k kendisine ileıilcn scbma yüksek sesle karşılık vererek: "0, bizi dcwındnn eksik eı:mı::z ki biz onu edelim" daniş, (Kııyııak Kişi 2)

6. Mehmet Telcin ııd.ındoki 11$1Subayın hanımı hamildiğe b:ığlı bir cıhııısızlık çloloyısıylo ııdlcrı Mrucş:ıl Çııkm.'lk H:a.~ı:ınesı~ne kaldırılır. Eşinin dunımunn çok üzülen ve bu durumu olabildiğince içsc:llcşıicc:rek sıkılıın Mehmet Tekin, sıktımsını !l.fc'ye naldeı:ıneyc kamr vererek onun )'llO'"ll up. Durumunu Efe'ye nokleden Tekin 'ı dinleyen E!.fi::: "Ben Sadl ismini pek severim. Serı var git hıınıDlU'Iın yıının~" dcr. Mehmet Tekin, bu sö:< üzerine solugıt basıııncde alır. Hasııooeye giten 'ICkin 'c göreviller bir oglu oldugu müjdesini verir. Tekin, Efe'nin kendL<lne söyledW sözün zamanı ilc çocuğunun düny:ı)'ll gddiği sa.mn birebir önüştüğünü görünce Bfe')'C olnn mub<ıbbeti misli ile ormr. Bu hal w.erinc de ojllono Muhammc< Sadl ismini koyar. (Koyııak Kişi 3)

7. Babruıı 1967 yılında hııccıı giaııı:yc niycdi olduğunu söyledl. r'Jlkat bu niyetim ı;öylerken de: "Haccı& gid~ =• dönnıeyeceAim" dedi. Biz önce: bab<ımın ne den. ek istediı;ıni lmvr.ıyamndık. P:ıkat bob:ımın bir arkadaşına : "Geçen giio Efe' mi rü)'llffida gördüm. Bnn.n haccıı gıaııcmi ve omda blıı.rıık geri dönmcyea:ğimı söyledi" dcxllğinı öğı:cniııee bizler işin sımnı ögrenmiş olduk. Vakit tıımıım olunca bııbruıı eşiyle dosruylıı

•

lflvıiPtuNII }{la ,;llu/riıJIIIM(J .(uJji (Aiıur/1 &fo} ~v11111

görüş<ilk:ten sonra baccn gitti. Hac v:Wfesini ırunamlay.ın b:ılxım, gcrl donüş h<ıztrlıjlı y:ıp:ırkcıı yruııodaki ark.ıdaşıruı: "Cnıllba benim hoccım kabul olmadı. Kıtbul olsaydtbenim bumlncda kıılmıun icap edcı:dl" demiş. Bu hal üzere 'ffukiye'ye Ji.inüş yolculuğun lı:ışıncb babam bir anda ooııılanrnış ve ÇOk geçmeden de omdn vcf.ıı cmıiş. Babamın meznn bugün Ürdi'in'dcdir. (Kaynak Klşi 2)

8. Hasruık:tle'den Efe'nin zi~metin~Aivar'agdmdt~"cyı:n bir~ıs iki ann çdttiği bir kızak kinıl:ı.r. Bu kı"'ığınsnhibi bir gııyo müslimdir. Yolculuk 511'1\Slnda k=k sahibi n tinondan birine Ömcr diğerine Bbubekir clıyc biıop edip. küfi.\r dolu sözlerkon lan ktunçılıyormuş. Bu durum karşısında suskunluı,iunu koruyan )'Olcu. çok uzun sürme)1!11 )'Oleuluğunun ardından Alvar'o Efe'nin yruıııııı. ulnşmış. Efe'ye yolda cereyıın eden ol:ıylno nakleden yolcuy:ı Efe: "Demek öyle oldu. Peki Ömer ona bir şey demedi mi, bir şeı• yapmadı mı?' diye: soı:ur. Yolcu da içinelen : "A<, ne diy=:k, ne yop:ıcnk" diye geçirir. Sohbeun ılcrleyen kısıınlannd.ı Bfc: bu şahsa: "Sen gl ı o oml:xıcıy:ı söyle döo5Un. Beo scnı başka bır v:ısıın de geri göodenriın" demiş. Yolcu da Efe'nin belirttiği üzere dnvmoır. Yolcusu:e ~"hı çıkıın =b:ıa, Hıısankıık yakınında kı bir köprıi ü:r.c:ruıdc ıkcn Om cr diy" hiıııp cdlp dövdüJlii atın Ö)'lc şiddc:tlı bır çiheıiinc mnruz kalır ki hem kendı bem :ımbıısı per pcrlşnn olur. Bu "rnd:ı Alv:ı.r'a gclmckte olanlar dn bu dunııruı ınodclık edı:r.ck, ş.ıhit olduklun şeyi hctn yolcuyn bem de 11fc'y" naldedcr. (K•ynak Kışı 4)

9. Al'<'ar yaku:ılannda bosıııru ile mqgul olm şııhsın ynnına gelen üç kişi ondan kı:ndilcrlru Efe'nin yonılllt göriirmclcrini isterler. Bnsınncı dn bunlari kırrnııyarıık. bmıbercc: F.fe'nin yarun:t götürür. Ziy.ıreıçilc:rlc Efe ıırıı.smda geçen !!Ohlıet i:ımru:nhıruna Efe. Bo5t:uıayo ; "Sen bu üç kişiyi yolu \'IJt gd'' tlcır. Bostruıcı dn bu üç kişi~i getitdiğl roleinn geri göıürilrkc:n onlarn bosmnından salarnlık ikmrnı \ıtpmak için kısa bir silre izlo isı:c:r. Kuajlı s•laııılık dolu h.Wc çok kısa bir zaman Içerisinde geri dönen bost:uıcı, bu üç kişinin orcıd:ıo kııybolduı,'lıınu gön:td<. ~kınlık ge-çirir. Bir süre sonm Efe'ylıckıur zi)'lll'eır ı:,oidcn bostnncıya f!fc gı:çenlcn:lc: getirdlgi üç kişiyi sornno, bosınncı ol:ın bltc:ni n:ıkJwcr. Bunun üzerine Efe gülllmscycn:k; "O, ii~ kişi üçlımli. 7..:ımao zamıuı beni ziy:ın:tc: gelir, giderler. Saı de c;ınl:ım ~ESaJiif ettin cvlnclım" demiş. {K2ynıık Kişi 4)

10. Büyüklerimden duydugıımo gorc, kış ayının çok şıddedi oldugu zcmheri döneminde üç kişi Efe'yi :ıiyoı:c:ı etmek, onun sohbetine l~tirak ermek :klına Alv:ı.r':ı giıroeıc kaı:ut verir. Bunlar, yolculu~ çıkmııdan önce kendi ııı:ulnond:ı konuşmaya boşl:ır. Birinci kışi keşke Efe bi?.e bulgur pilavı ikr:ı.m etse:, ildrıd'll c:kşıli yahni de fc:nn olmaz honı deıi<erı üçllncu bulgur pilu.-ı ve ekşi li yııhnl üzaınc: kıtrpuz höş gıder, dcı: Oç;ı.rknd:ış bu hııl üz.cn:, Alv:ı.r'a ak'nin ynrunıı ulıışır. Hoş beşten ve sohbeuen SOilr'.t Efe w&:ı kurulm:ısını isrcr. Sofıııyo Dk gclcn yemek l>ulgur pllııvı, ikuıci yemek c:kşlli yohnı olur. Yc:meğm :ırdmdan Ere müoclenndc:n bınoe ambardaki sıı.ndıktıi buluo:ın .karpuzu da ı.:c:ıirmc:sini söyler. life'nın mundi : ''11fc:m, karpuz yok kı'" dı= de Efe: ''Sen gıı bıık v:udır wrdır" dc:r. Bu SÖ'.< ü:r.eı:inc :ımb:ı.r:ı giden münr ç:ımuru üzennde bosııınd:ın yenı l«ıpanlmı~ cızclikıe karptı,..ı<ıhr gcliı; Ol:ın bııcn kıırşısındn ol:ıbıldiğince ş.ışkınlık ı-.~-:uı üı; kışi d.e Efe'nin eıelderlnc: sarılır. Bl' e: "1-lııtU bulgur pilııvı ve: ekıoilı y.ıni neyse de bu -vsımde karpw lsı:emclrte neyin nesıydi'' diyal'k üçüncü kışıyc ınkılı.r. (Kaynak Kişi 5· 6-7)

1 ı. Efe'nın hizmeondc bulunıın müridc:rdcn birisi Ufc}·c sürekli oJıı.mk kı:ı:ıdisiııc ı bzır'ı gösıcı:nıcsi konusundıı istekte bulunur. Kış m<.'VSimmin sen giinlm nden bır giln

... •• .., i

}{t'111fdtrifrri ;\\wmtildll J(o'rt )luftoJIJNirJ Culfl &fr 1~ &ft ~·lmfmdn.t/JJ!n/llan K'trıJIItlkr 17::trinr J(o/iblllMiı<l }];, lfi:ltıfJJ/1 1 Vrıi.:Dır.:Dr. Vusllj .lifPI Sii1116iillii

bu mürlt detgıihın kapısı önünü temizlo-ken adı iki ki~ bunun yanın• gelerek sclrun ,..,,k. Miiıiı bunlam kim olduklannı sorunca, adılıı.r: "Mılnn ym:le bir p 6ı:tıruıyl\ y.ıkıılanmış b.tm:ık üzere; o nu lrurtru:ınaya ı:idi)'Oru:ı" demiş ve orııdM tuzla U7.aklaşmışlnr. Mürir olan birene anbm veremedii;~nden işine lctlrlıgı ye<den d~v.ım etmiş. Bir süre sonra bu ıki atlı Efe'ye uğrnıııış. Ete hunlnm: "'le ynponıı?" tliye sorunca bunlar: "O iş nmrun" ccv:ıbıru vcı:lp, kısa sü.rdi gÖruşmcnin nnlındM adan Jle gôı.den kııybo(muşktr. Ol~n biterıleri ve Efe ile atidar tır.>Sındaki konuşm:ılan ruılamlandımmay:ın mürir Efe'ye yine: "Eftrn ne olur banu Hv.ır'ı gösıer" dııonce !;;fe; "Hv.ıc Hızır dl)'Qrsun, işre şu adılardan blrı Hızır'dı" dlyc:c cev-Jp vermiş. Mücid işin sırnnı nnlaımş nma arn k ış işten geçmiş. (Kaynak Kişi S)

12. Çok uzun 7.aman önce Y:ılovalı bir kişi bac vazifesını porine getirmektedir. Vazıfesini ycnne getirirken bu kişinın de içınde bulundu~ guruba 13fe Hazrederi namaz kıldınr. Şabıs wıjfesını mmrunlnı•P Türkiye'ye döndükten Wnr.t Efe'yi görmek ve bıı.sreı gidermek içuı Erzurum'~ ve ardından Alwr'a gıder. ı\lvıır'ıı ulaşan bu kişıye köylül.,­ziynret sebebini sorun en, bu kişı hncd• y:ı~ndıklıtnru ve mero.mını olduğu gibi nokledcr. Ş:ılısıa aıılınnklımnı d.ikknde dinleyen köylüler, bu şah sa anbrtJb• şcı•n gerçek olmasının mümkün olı:n:ıdığıııı söylerler. Bu ~·bıs, niçin kendisine inanmadıklıı.nnı sorunca, köylüler Efe hocca hiç gıunecli ki cevabını verider. Yalovalı, Efe'yl tımdığı konusunda aşıo ısmrcı d.1' ranına, köylüler şahsıı: ''!>.:ki sen Efe'yi görsmıruur nıısın?"" dlye sommkken, köy\ln ah başonelan ı,oclm.,kte olıı.n Efe')i gö~n Yatov:ı'lı, 'Efem' diyerek Flfe'nin ynnına koşup onun c:Uni öper. Köylüler bu durum karşısında ş:ışkınlıklu olıın bitı:ni izler. (Knı.ıak Kişi 6)

Lt Bt11 bu ul:ıı-ıı bi?.zat şahit oldum. 1990'1ı ııll:ırd.ı Şırnak'cı vaı:ıın i o:ızifesini )'llpımkm olıın llıc:ılı üç asker, <trörisılerin aıeşi ıılnrıdak:ılamk hayU :-.or anlıı.r geçitdlkleıi bir :ında yıınlanntb ıarumadıklan bir pir zubur ederek, bunlıın içerisinde bulunduklıın güçlüktcn kunonr. Nasıl kurtuldukbonn bir türlll iııanıımnynn ~;ençler, )'llnl:ırındaki pirc kim ulduguııu nerede: y.ış.ıdığtnı sorunc:cn pir: "Beni Avlıı.rıı Efe dlye ı:ınıdar, Alvm'dıı orurnyorum" cevabını verir. 1-:Jsıı sürcU hoş lleşin ordındw !Zfe hir uımfo bınılır d.ı birliklerine doğru yol nlır. Üç arkadaş askerlik gfırevlerinı ırunamla<bkcın wnm Erzurum'• dönünce kendileeini o guç durumdan kun:ının Efe'yi zıyaret eım.:yc: karar v~rirler \'C:

Alvar'n giderler. Olan biteni köylülere oola<an gcn.çlcrc, köylüler böyle bir olııyuı yaşarımasına olMak olmııdığıru, çünku Efe'nin 1956 yılıada merhum olduğunu şu nnda ise 1 990'b yıll:udn olundug<ınu söylerler. Gençler ısracb da,•nınıncn kOy halkı onlıı.m Efe'nın fo<Oğr:ıfinı ııösterip: ''Sizi kurt:ının bu kişı mı? ''diye sorunca ı.iç genç de oldukL'lD rere oğlayıımk kap:uup: "Evet" cevııbını vericler. Hem gençler hem de köı• hııl.kı için !!fe vernonın ardınd-ın dahi kcranıedennden bınııı dnha gösrermış olur. Bu hAl w.cı:c F.fc'nin kabrinı ziyıı~t eden gençler llıcn'ı'll dönmek iizere yola çıkar. (Kııynak Kişi 4)

14. Efe, kendisine y.ıpıl:ııı yardımlam el vurmayan, bu yardımlan ihı:iyaç s:ıhiplennc yine cl V\JJ'I1Udao dağımn bir veliımi}. Günlerdert bir ı,oün Hasankale'de hir köylünün öküzlerinden biri ölür. Çifı silrmekte olan bu şahıs ne yapacağını ş:ışıramk, durumu da müs:uı olın<ı.dığından sıkıoulı sıkınolı dolaştrken, binsi buna : "Niye sıkılıyorsun ki Efeme giı o snna prtlım eder'' demi§. Köylü de bu söz üzerine ı\lvar'n Efe'nin )'lUlUlfl duj\ru gitmek üzere yol• çıkmış. Bu sımdn Efe'nin yanındı blr allny bulunuyorm~. Allny, Efe'nin Ihtiyaç sahiplerine yn.rdım erti!:inl bildiğinden içi pam dolu

lfl11tlamnm )(Ö« , 1/ufta•llflllf i.'ulji (Aimrlt qf) S<111pıt.rvu•'u

>.arfi Efe'nın S<cc:ıdesi nlıın~ bırakıp, F.fe'run sohbeonı dinlemeye konulmuş. İşte mm bu ıuıtlık Efe'ye bir ınis:ı.firi olduğu hnbenni geılrmlşler. Köylüyü buzururın nbn Efe'ye köylü cl:ılı:ı bir ŞC)' 5ilyl=ıcdcn Efe: ''Şu SCCCildenin nlcınd;ıki z:ırfı ni'' do:ııiş. Bun.u üzerine nlb:ıy: "Efem o çoktur" diyincc, Efe:·· Bu •ıımndaşın dıı çok parnyıı ihtipcı v:ır öküzü ölmüş" demiş. (Knynıık Kişi 4-5)

1 S. Fife ilc o sırnbr 12 ııışındıı olan ogtu Scyfeı:rin, bır yemcW: lmnlırlar. \'emeğin ı:unrunlıuııruıa ynkm Sı:y~ttin, kapı önündeki ayakk.ıbılan dizmeı-e ooşlar. Bu dururrnı ~nblt olm Efi!, ona ne )'llpoğuıı sorun aı, Se)'ft!trln: ''Baba ccrıneıllklc:t..ilc: cchcrınc:ml i k 1 eri apnyorum" diye. ce.'llp vc:rmi~. Bu cc:vıap tixcrine. o!llurıa ayııkkabılnm dokunmamasını söı·teyc:ıı Efe: "Bir d.ıb:ı böyle )':lpmo gön:n duyan olur, sımnu~ ifıı olur'' dlyc tc:mhihre bulunur. (Kaynak Kişi 5)

1 (ı. 1 9'>8ı'tltndo Tilrk askerinın Kı:r.ı<.1' lr.ık'ııı icnı calği bir opcmsronu ~-atılan iki subay, gürc:\~cri sırasında )".IŞlldıklun sıkınnlı nndnn kc:ııdilerinl kuıumn Eft\i gürrnek onn bir ~ d:ıhn teşekkür eınıck için Al var' o gelir. Köyden birilerine durumu nakleden askerfet:e Efe'nin l 956 yılında merhum olduğu hourbolıncn, askerler Olnj'tıı sırrına \'llkıf olup. life'yi kabri başı.ndo ı.iyt""'' ederek kô)-.:lcn nynlır. (Korıuk Klşi 8)

17. !!fe Hazreden bir du\'ar J'•pnrmukl~ meşguldür. Duvarcı usı:ı,o;ı Işini bııirince Efe, on:ı nukir olıınık ödeme yapabilecek durumda olmadılıını bildlrdikren sonm "V:ll' gu mrlnruı, çıftıne çubuğunn. Allıh venr" der. Bu h:ıl ıizere, orndruı nynlan şahıs olan bitenc her ne kod.ır nnlnm veremesc de Eft'nın işaret etriğı üzen: mrfosıntlA çıı~şmnya b:ışlı~'Or. Aradon çok g<'Çmtdcn bu şohıs mrl2)'1 süt:erken üç adet altın p:ırn buluyor. Bu hnl üzere Efe'ye ~ı-an şahıs cınun elini öpet:ek olan bıtcni özedeyerek h•kkını fazlası ile :ılınış olı'nllkron dolop duyduğu mudulı.ığıı dile !,>eıiriyor. (Nı)'luk Kişı 9)

18. Büyüklerimden duyduğurruı göre, ,.,Jırin birinde Ere'~' :ıil'nret eımck üzere ıa:ık bir >'Oklln üç misafir 1\lwr'a gelır. Bu klşiler efe ilc: hı>Ş beştt•n sonr.ı onun sohbetine de dıihil olur. Aı:mlnn hn;U =n geçince hu üç kişi yoldon gelmi~ ölmaruııdıı etkisi yk nçlılç!nooı iyiçç fıır~ tı:ım:ye b~!ıır. Kçrıdi nnılnnndn: ·~Acaba Efe bi~ ne ikmm edecek, o lıodnr :ıcıktık ki bizi neyle doyur.ıcak" diye geçirirler. Y,k geçmeden Efe, müriılcdne sofnııı kun:lurur. Fakıat sofr:lyıı gelen y:ılnııc:ı üç lmp çortın olur. Bu üç kişi "Bu ıte l~. şu kilçücilk ıııslnrdoki çılrbn Uc kinı cloyııcnk ki şeklinde birbitlerinin )'ÜZu"" bokı<alnr dn aç oldukton için )'t.'ITit'ğe bıışlarlar. Onlnr kaşı~ kı~ık u küçük cısa dnlıp çıkukçıı ço.rba eksilmt-tliJii gibi sanki :ırtl)'Ormuş <L'L Bunlar, mrn anbmı)>bı doyup, bir şq yiı-ecck hali lmlmııdığı hnlde ıaslun:l:ıki çorbal:ır $0frny:ı ilk gctirilcliklcd omnda durunCil Efe bunl'\r.l: ··inşni!Alı sJ7j do)'ı.ınıb~dik mi?" direrek, h:ıüfçe güliinısemiş. (Ka~=k Kişi 10)

19. Tcr6rün ozdıı) döntmlerde operasyonda olnn bir ıim, tc:.rörisderce pusuy:ı diişiir:illilr. ·rıın komutanı bu (lurumtlaıı kurmlu;ı çııresi bulam:ıyııak Allah'ınn yardım dikr. Işte mm bu i!md;ı da hı:mı:n ynnı boşındıı Eft'yi görür. Efe'ıi tıınımam;ıkb birlikte; bu işıe bit iş olduAunu ;ınl:ıy;ınık oruı saygııla kusur etmez. Efe de bunbnı; ''Şımdı m beni ıııkıp edin \'C korkmayın" W)'etek, on Inn ardına tak.ırnk pusunun içinden tt:röı:isclenn gözlerı önündı::n hunhrı çikıınll1lk sel:ımere ileclr. ' lim kcımumn~ terö.nsd=n (>ı:ıiindeo geçmelcnnc roAmen furk edılmcmclenne çok ş:ışıramk Efe'ye oen:de )ıışodığıru ve atiını somr. Efe, bu kişi)'e Er•urunı"un Al\':lr Köyü'nde orurdutunu ve ndımn Muhammed Lutfi olduğunu sô)1qerck oradan nynltr. t\nıdruı bir zruıı:ın gcçtik:tc:ıı sonc:ı memkını yenenıeyen tim komumnı yanına bir ıırkndaşıru da ııl:ırak Al,•.ır'n gelır. Muhammed Lucfi

Jlmttltrlltri.Nmımtlfnll Jlıit't;llwni1111Mm.ôl/i t"jt re t"jr t'lrrr/tllliii.AII/4/tlttll Krrttllldkr ikm11r JlaliMimsd Ilir Volinf/M 1 Vnt.n,·.2l!: VNsıif Zi(J<I SiiM6iiflil

adında birini ıırndığını köylülerc söyler ve b:ışlanııdan geçen ohıyı da ruı.kleder. Köylüler ilk empı:ı olaıı k2vramakı:ı güçlük geçer. Çünkil efe 1956 yılınıla merhum olmuşnır. Kumumrun :ınlatıığı olay ise 1990'lı yıllııı:da caey:ın cımişıir. Koruuı:nruı Efe'nin 1956 plındıı merhum olduğunu söyleyen köy halkından biri komuınoı ve arkadaşını Efe'nin kab n ne göı:ürür. Konıunın, gözya~lan içerisinde kabri ziyaret ederek gc:Wigl yere dönmek üzere yola çık:ır. (K:ıyruık Kişi 1 1)

20. Efe, diloya malına deı,"~cr vermeyen, dilnyacLı bir: dikili agncı cıll1lli)"'I bir \didir. Efe'nin bu b:ılini öğn:nen ilst dü7.ey bir asker, bu duruma ıtnl:un """'"'<)'etek, hem efe'yi mrumıık bem de onu teSl eımcyc kıııar verir. Bu hnl üzere AIVIU"a gelerek 8fc'nin huzuruna çıkar. Kendini tanıLın asker Efe'ı"' bir zarf içerisinde yüklü mikııırdJı pıım ll%ıtnr. Efe, ıısla p-.ımyo dokunınayı sevmcdiğitıd .. n ono : "Yavrwn, Allah baynnı kabul etS.LO. Sen o ıarfi şu posrun :ılııno koy. Birw.dıın öküzlerinden biri öldüğü için bize yardım r:ılebi ile gelecek olan kişiye veı:iri7!' dcr. Asker, bu ifndeye bir :ınlarn vereınediğitıden ve dı: [!.fe' yi r.csr eımek ıstediğinden Efe'nin bu?;urundan 2)'lllıırnk dışarıda Efe'nin işnreı eniğı kişı gelecek ml gdmcy<.:cek rm diye belderneye konulur. Aradrul çok geçmeden üstü b~ı perişan bir köylilnuo geldiğim gören asker, bunu önünu alılr-.tk ne maksaclll Efe' ı"' gırowru sorar. Şahıs da çin sürc:rken öküzlerindeo birinitı öldüğünü, bu yüzden per peöşan olduAunu, Efe'den yardım ıstttinde buluoac::ığıru söyler. Bu h:ıl üzere o köylü ilc bemher Efe'nin huzuruna çıkarlar. Köylü dahn meı::ımıcıı nçıld:ımad:ın Efe: "Hoş ı,>cldin evlndım, şu posrun alnndo sana öküz :ılncak pam v:ır. Al onu" der. Subay, gördükleri ve durdukiM k:ırşısında oldukç• şaşımmk AUah dosrlıınnın nelere wkıf olabilı:cc:ğini :ınlamış lı:ılde gcldigi yere dönmek üzere, Efe'nin elini öpcn:k yub koyulur. (Kaynnk Kişi 1 2)

21. Efe'nin hayatlll oldujlu dönı:mlerdı:. ha)Mlnlnnnın oı. sanıan ihıiyoanı ttınin eımek U:t.erc ~ka bir yerden bir şahıs öküz ar.ıb:ısı ile Alv:ıt'a gelir. Bu şahıs, ihtiyac oldujlu kad:ır or, saın:ın aldıkran sonrıı yola çılcı.r. Şahrs nmb:ısına bıığlı olan öküzlerden birine Bbubeldr, diğetine Ömer diye hitap edip. kamçı eşliğinde küfılrlerle onları sürüyormuş. Bu duruma şahit ol:ınlar şahıs köyden ııyoldıktan sonm olan bireni Efe'ye nakledince Hfe: "All:\h Allah, Hz. Ebubekir sabtd.ıdır da Hz. Ömer o şah."' bir c= \'erit'' du i\ıadıın çok geçmeden ııldıj!;ı ot'"' sarnıınb yolculujlun• devam eden şahıs Ömer olıırak hiıap cniği öküzün gnır.ııbııu uJimyarak :uııbosı ııltında kalıp ölür. Bu duruma Alv:ı.r'a gdmekıe olan birkaç köylü de şahitlik eder. (Kaynak Kişi 13)

22. Dayım, hem annemi hem de efe'nin knbı:ini ziy,ır<ı edip :ırdından \'llııtni ,..zifesini yapmak niyetiyle Al vur' n ı,>clmış. Ziyarederini yapnkcın sonra Efe'nin lı.ıbrinden fındık büyüklü~ nde bir mpm!\1 da yanıruı ıılıırnk köyden aı'lllmış. D:ıyım askeri daA> tım neôc~ komuınoı çok sen bir biı:JiAe zor bir görev i fa etmek Ü7.crc görevlcndirilmiş. Bu bidikıc oldukça sıkınıılı günler geçiren dnyırn için tek kunuluş fırnr etmek olıır.tk gözülcür. Erresi gün 6r'.ır ederim düşüncesi ile oykuy.ı d:ıl:uı dayıma rüyasında E.fı: gclerck: ''S.~kın fimr etme ıız zaman sonra seni b:ışkıı bır yere vcn:celdcr" demiş. D:ıyım, o mda n bir iki gün geçince ıını: 6r.ır S<'\'dosmıı düşünce yine rüyasına Efe gelerek: "Ben senin için uzak ıtt~erden geliyorum. Bem yorma. S:ına bir wlı.ır vururwnıığt.ın eoseoe gider. Sen dediW )'llp. Bekle. Seni başka bir )'Cr<: verecekler" demiş. Bu riiyonın ağırbğı ıle uyanru.ı dayırn snbaha kad.u uyuyamamış. F!.nı:si gün daııma başka bir birliğe sıhhıye olarak görevlerıdirildiği bildicilrniş. Dayım askedik vazifesının knlıın bölümünü bıı yeni hirUğindc huzurb ı:amanılamış. (Kayn.ık .Kişi 1 O)

•

23. lbrnhım :ı.rnaı. M>re g:ımıdir:. Ondan duydıığunu göre Kore'dr ıkcn başuu ~-k bır obı gclmış. 1 brbın sıkışık :mlannd:ı duşınan kuvvedennde çok zor durunu düşünılen lbrıhım 1\mcı:ı , ... :ırlad:ışı bu ~ıkışık :ınd:ın kurtıılm:a şan•bn olm:ıt.hı;nı düşünduldai bır ~nd:ı pnl:ınnda iki keçı om~"' çılu•"C"Dt. Bunlar, oe olup bıru!1ıne ımiarn vcn:manderıne r.ıwtıen bu keçiterin :udım cıkılır. Kcçılc-r ı,>icler bunlar gıder. Bu h;ıl w.= •cltmtıc cnşitlct. !§tc ırun bu :ında kı.'çılcr de gozdcn kaybolur. Sa\l'.l§ın ıleticyen günlerinde lbmhinı Aıııcn bir şampııd parçası ile koluodnn yambnınea hnvıı dcwşimı için Alv:ır'~ drlncr. l lcrkeıt Kore'de ~olup hiııii\irıllbnıhim lllDC'J)':l somr Efe de buol:ır omıııd:ıdır. Kendısine sorubıı ı:üm sonıbrıa üst:un köru cev:ıp veren l brııhim ıamo'p life: ''Y~ ihr:ıhım her şey ı:unam da keçilerden hıç bahıs oçımdın" da. Bu bf ULCtllle lbtııhim \mc:ı, "Pfcm sen nen:ıı bildin kcçık:n" dıyına: Efe: "Ibr:üum. sen hıı; düşiiıırnedın nu ,\hıbammcıll..udi, keçi oldu da <ıl.ı scbmctc çılardı" dcmış. (l'aynak ı.;;şil2)

24. He, munılen ilc: sohlxt erukıcn ııonnı ıkindı n:ımazıru kıldınrken bır a\~ diğer aı"Jbna raralel bir :ıçıda geniı;çı: :ıçmı~. Nam:ızın ııım:ımlıuım:ısını mkıbcn buıu şahiı olnnbr P.fe'yc bu hareketin nedeninı sorunca mc: " Bizlcre ı akın olm:tiJ:ı bırlık re biıdm daircnu>.de olmaı-an bir se•xlıi\im~ can vernıck ü:zc:ı:c oldui_iu halde ŞC.')'tlln onu r.ıhar ruh reslım cuirmcmek ad= zulüm ediynıtlu. Ilen •~mı oçıımk o şah sı da kendi cbırcmize aldım kı rııhat ruh teslim eısin" denıiş, (Kııynak Kişi 14)

25. Ef~'ıı D)'lll'et enrıek ıçın yolculuğ:ı çıkan bir şahıs, Sofu ibrahım ııdında bır bost:ıncı ık ~ı~r:. Jbrohım. bu şahsın life'ye gıtilAını tığrı:nuıçc boscırun<bn ko~ ~ "Lfernc scbın SO)'Ic. şu lcırpu:zu cb ıltt" dcııuş. Bu lu.l ~ Uc'nın yıuıın:ı gdm ş:ı1wJ ma-cuı hcdı)"den ilc butilcıe !.ofu lbrVum in ısmı o and:ı aldın:ı ge~ karpuzu da cıkdım cdınce Efe: ''Sofu lbrahıın 'in k:upuzurıu da All:ılı !<>bul ewn" der:. (!Uyn:ık Kışı 15)

26. Alvarü bır şalııs kışın şid<k:di bır oollt'rnınrk: ko)'Üne gıonc:kıedır. Yold2 ho\':ı iyice bozıır ve bu şaM clpi de k:iliımk hayti zrır dururn(b knb.rnl<, yolunu ş~ınr. lşıc ı:ıtm bu sımdo önünde bir rllkl pcyda olur. Tilki gider bu şahıs do onu tıtkıp ed~. Uu hal il>.cre plu.• tipiden kunuldıığu gibi köyüne de ulıışnıış olur. Efe üe göruşcn bu şah <:ı, h:~ ha tir 10runc:a, şahıs tıpı)'< ı .. kabndıjı;ını ,.., ııpi<kn guçluklc kuttulduı_ıunu söyler fııht alicıden b:ıhsconcz. Bu durum w.crinc Efe ''l'.eee, ubıı P.fc'o nlkı olup önüne dUJ«ek lci ııen de kumıl:ısın ~ mı?' deı:. CMı=~< ı.;;ş; 15)

'1:7 Cfe'nın hui'IXtUidc bul= Hı:aıiıınn Ap ıodınd:ıki plw ~fe bır mc.'krup ,=Jc "bu mc.'krubu 1 krtc\· 'de f.ıl:ın phsa l lenc. 'de f.ıl:ın şabs:ı ilc:t. Yol.b ıınıJ:umıı f.ıl:ın nluna ch korkma" deı:. Bu konuşma üıcnne 1 lwrlann \p, ~ mc.'kruhu Wr:ak yob çıltar. Yolcul'*'ınun bir ar:ılığın<b ~ ıkı kurt çıl<:ıı: Kor!cusund:ın ne l"'pcıc.ıgmı ş~ımn Ag:t. b:ışındakı terfiğini yere dogru vurunı::ı kurtlar s:ıg:t Jol:ı kaçar ve bu d:ı vıızifesinı ıomoml•y-"nık t\lv:ır'a döner. f.,;öye dilnunce P.fe bun:ı. mckrubu ıktlp ılcımccUjtını sortlul<I:Qn ~unı-.ı: "Hcr ~ h()Ş ı:ilzel de ııen nedcrı kun şcklındc:kl ıand;ımı:ıl.ın gl)runce ıerliğinl )'m." vutdun Id hen ll:ln:l demedim mi korlon:ı ılı ye" dmıi} (Kıyn:ı.k Ki," 24)

28. Bmm cnmv Ef~'nın k:ıbnrun hanen lcırşısındıydı. Insanlar muhtelif scbeplede ,.., Hfq1 •'CSI!c ederek Albh'mn )':&ldıın ı:ıldıindc bulunmak ııdın:ı •urdılı obralı ı:.fenııt~labnru ZI)':U'ttc gclidcrdı. YunıtllC)'C ınceılı olınayan baıunıyder ıçmsın.lc, <>)·Ic

}/tllltfltliltri ;\'tailtJl/Jiillt )lıiL't l llii/tammat .Cuf/i $/t ıy !ft üraftJtila ,~tJ!atilım Karwttltr Üurillt )la!MiUJJt!tl /Jir lftillııtım / Vr.l'lJıi(.:Dr. Vti!uf Ziyit Siim6illlii

hası:ılru: ~ tirirdiler kı basın kııban buluodugu yere wırur ıılınmnz yüksek sesle AU:ılı eli ı e b:ıitınr , .• şıf., bulmuş, sıkınusı gıdcrılmış olnrak Ah-nr'dan nynlırdı. {K.'lynnk Kişı 16)

29. Ati Beziq,>ıın Köyü'nde Efe'yi zam~n znmnn konuk eden bir kon:ık sahıbi vıırmış. Günlerden bir gün bu şnhs.1 Efcm yine konuk olur. Snnr ilerlc)ince Efe bu şahsn : "Sc:n yaıııkhın nç sonrn da y:ıt. Ben )"ltS!Iuhıcıığun. Sen mhaısız obım" dcr. Konak sahibi ıle rıın~ı;;ııt oln\ll}'lle'lğını söyl!!}•etek kendisinin ıırlcı.~ında n=ııı kılıruk içıettigini Efe'yl' n.1klcder. Bu hAl iizcre nam:ızda iken konnk sahibine hir oı;trlık gelir ve rlıy:ı görür. Rüyıısındıı Peyg:unbcr Efendimiz ve dön h:ılife ile birlikte Ele de vıırdır. Peyg:uııberimi:t bu şahsa, bi:tlerderı son m hatifenıi:t yanındaki ş<~hısnr di)'etek Efe'ı~ işaret eder. Kon.ık snhibi bu anbk olaı1n ardından namazını umamhpnca ll.fc'ye mnı gördiiklecinl n:ıkledtcckk<:n Efe ''Ynvrum, anbrrn.1 dur. Ben sana dedim )" rahatsız olutsun diye" demiş. (Kay,ıık 1-Jşi 16)

30. hfc maddiynm değet \'CtlTIC)'en bir bnkıma zenginlerin ynpağı yıırdımlnn ihciyııç sahiplerine dağıunaıı görev bilmiş bir ı,ı-öni.ll doonıymuş. Büyüklerimiz Efe'nin yapıinn y>rdıml:ını :c<la dini vurmudığını, bu ynrdımbn doğrudan ibdpç >ahiplı:rinc ttstim c:tıiğini n:ıkleder. Büyüklerimden duyduğum• göre, bir şııhıs hayti mikmrda bir panıyı Efe'ye ilc:mıek istemiş. Efe:, bu şahs:ı; "Sc:n şimdi ~:u:ı çık, h:uıcmize doğru birinin tdaşln gelmekte olncnğını göreceksin. Pnm)1 onn \'ct. Çünkü o şahsın ökiiıü ölmüş. On.' p:ım lnzım" demiş. Ş,hıs. Efe'nin işııreti üzerine dışa n çıkıncıı, nrnd>n çok geçmeden l;:fe'nin betinri~i iizere bir şah.<ırı geldiğıni görerek onun önünü :ılıp n<" için Efe'nin pnıoa gittigini sormuş. Şnhıs dn öküzünün öldüAünü, bu yüzelen iş y:ıpaınıız, hnle gcldığiru, çoluk çoCll!,'unuo czkını ı:eınindc: güçlük ynşamgını naklcdinct; şnlııs p:tr:ı)" ona ,·ererck, kendi içinden F:fe'nın ne oranda bır veli olduı,lunu bır keı dahn reıoir ederek evıne dönmiiş. (K:ıynak Kişi 16)

31. Bir ş:ılus Efe'nin gerçek bır \'eli olup olmadıgı koııusunda bazı entlişeJer mşımnkmı:lır. Bu düşünedcr içccisiııde iken bir gece rüy:wnd~ şöyle görür. Kıynmet ı,>iinü kopn\UŞ, 5trnt köprüsü kurulmuş. Köprüni.in bir başında Efe, diğer mr:ıfında Efe'nin bnbnsı Hiiscyin Efendi, insanbn bir mrnfı:ın diğer mnıfa geçimıektedir. Uykusundan uyanan bu ş,1hıs rü~':lsının ı esiri ıılnn<ia F..fe'yı: giılerek : "13en enim ıiCI\ etmç" diyerek, ona büyiik sayı,~ ve hürmette bulunur. (K>ynak Kişi 1 7)

32. Alvar'lı life'nin hruıımı Efe'ye her~ lxiesc suyu dökr~nde ondan kcnıii•inc Hızır'ı gösrcrmcsini ı:alep cderrniş. Efe'de bu tııJep kııı:şışında her zaman: ' ' ıısibln ise gürürsiin" dcrrniş. Kışın şiddcdi bir döneminde Efe evlerinin önünde nlıdesı alırken bir at~ tipiyi yıtrnrnk Efe'nin ve Efe'nin h•nımının y:ınınn gellr ,, sdıım verir; Bfe, buna kim oldugunu sorunc:ı şahıs: ''Ag..'l!rcn Gedi!ii'ndcn getiyorum Knrgopaznn'na gidiyorum. Orn..-b bir şnhıs tipiden çok bun:ılmış. Oııa yardımı gidiyorum" demiş. Bu hııJ Ü>.cıine :ttlı şahıs yoluna dev:ım emıiş. Efe'nin hanımı Efe'ye bu şahsın kim olduğunu soruneıı, Efe:" Senin ruı.<ibin yokmuş. Bu gordüı,'>ün H1zır'du. Bu tipide klmsc dışan çıkru:naıkro Hınıs yakınlnrınd:ıki Afıveren GeçidJ~nden Kttrg:tfY.W.An'na tipide kalmış l>irinl Hı>Jr'dnn b:ışk:t kim kurmor k?' cevabını vermiş. (Kayn:ık Kişi 18)

33. Mindiwınh Mehmet Ağ~ nnmında zengin bir değirmenci Efe'ye ihrlyaç sahiplerine dağınlmak ü:tere bk arnb:t un gönderir. Rfe, arnbncıy:ı, un lan hanesi ömlnc indlrmedeo f:IL-tn filan yerlere dağıt diyerek yönlencUrip. dıığıumı tnmamlnrtıkmn sonm ziy:ırcrçilı:ri ile görüşmek iizcn: hanesine geçer. Bu sırnda Knmdcnız raı:aiindao bir L.1z

11/u;'/Jmıro:'l Jflirollllb.ımmnl J.'.u/(1 (.Akut/i &jr) SOtiiW/!11•111

du Ere'ye ıinc ihciyııç snhiplcrinc ilctilmck üzere h•yli mikınr:rln pıını içeren bir z:trf bırtıkmak ister. Efe, bu şabs:ı posıunun nin nı göst=rek pnmyı Om) 'll koym:ısıru istt:dikıeıı son m. ı .ıı'ın )'llnındıı mcrnmını if:ıdc ~ımek üzc:ı:t sımsını bcldeyen şahs.ı dönerek: "Gcl, bu p:trn)1 :ıL Ölen okiizünün yerine bit öküz Al" di) i nce lıv.: "ı~fı; o pa m çoktur" demi~. P.fe de: "Bu ndamu dıı çok l~zını" demiş. ~ı i nt : "t\mıı FJem bu pam çok çok" diyincc Efe: "Eee bu nclumn du çok çok hwnı. Adanun ök-üzü ölmüş" cllj'Cl'ek, ökuzü nıcrı ş:ıhıs mcrnounı açıkl:uıııuınn der:rlinc derman olmuş. (Kayruık Kişi ı 8}

34. Sıkıyönecim dönemınde .l.luhnmmt:d Lurfi Efe'"' knttlqı Vehbi Efe, birvesile ilc Erzurum'da bugün belediye binıı.<ı olarak kullaııılau ı erin nrkn mnt6ndulci ecza evine sıenrilir. Bunlorın cc-tııo.Jnc ulınm:ısırun ardından hnpi$hnncnin büı:iln etrafı kuşl:ır mmfından sımlır. Bu sımda h:illc dn dışanda }"Jpılan bu curuklannakırı proı:o;m eımekrecllr. Sn.ıdcr ilerlecllkçe hapishruıe çevresındeki kuşlıır:rln nrmkçn nnıu:. C<3revWer bu ı:~elişmc knJlısında ne yopaenkhnnı şaşırmış bır h:tlde dolnnırken Saınec Dncbş adınclıkj o dünemın para ilen ı,oelenlerfndcn bın mnhkcmc başk.ıruM çıkamk; "Efendim, bu ıkı ~:ıhıs Allah dostu velidir. Bu kuşhnn ropbnma sebebi de bunhr:rlır. Siz bunlan deth:tl bımkın. Çünkü bımkrnauaru.:< bu kuşlar bum)" lınrop eder" dcr. Mahkeme başkanı, durum knc§ısındu nkşrun ez:ınını bcldcyerek, h:tlkıo nnmnz.ı girın~ni 6ı:snı bulnrn.k Muhlmnıt:d Lut6 Efe \'C bnleşi Vehbi Efe'yi bımkır bı.rııkınıı.ı cLı lruşlnr bir :ınd.ı oo~ ve gözden lmybc>lur. (Kaynnk Kişi 18)

35. Efcm, Kındıgı Köı dımisinde 7 sene snnumiycıle n:ın'l22 ltıi<br.ın, imambk eden kişinin ems:ılsi> feı~zlere ~ahip oJ,.ca(;ını söylemiş, ben bunu bÜ)'Üklerimdcn duymuşıum. Bc:n :u;kıırdco yeni gd<Uğun dönemde )'ntıııdnn sonm ındadan moıorl:ı dönerken bu cnn1üoiıı bi.lı:iln ışıklannın yonclığını ve içeriden zlkir sesi geldigini du)~luın. Mcrnk ederek camiye gircllgim andn ne ııınıın bir lıunbn ne de yan:ın bir lrunbn oe herhangi birini görerek ş.ışırdıın. Ama aklıma büıiiklerimdcn duydup bu c:ımii ilc ilgili Efcmc nit SÖ7. gdincı;, ses çılmrmadan t:vime ginim. (Knyruık Kişi 18)

36, t\nnemiıı amcasının evinde ol:uı \'1! nnnı:nıiıı b:ıruı anLıtu~ bir oLıı \'UJ' Efroı lle ilgili. Muhammed J.udi 1-::fc ve o ~ımLır ı l . J 2 yıışiannda rJlııo Scyfcttin efe bir davcncymiş. l)a\'et oldukçn knlab:tlık oldugundıın gdenk:ıin •rııkkobıl:ınru cşleşrirmek ve clüıclunek Seyfenin Efe'ye knlnıış. Bır arnlık o(lluna hakan Mulwumt:d Lu di E fo; oğlunun npkkabılan gurup gurup ~yırdıl\Jm görünce oruı oc yapuj!ırusormuş. Seı fetrio Efe de: "Cenneclikler ilc Cchcnncrnliklerl a:yınyorum" dcmiş.13u söz uzerine 1\tuhııınmcd Lurti l:ifc: ''t\llnh k\~unu )'llrıtmuşrır ve yüzune "l~bını vurınıunıştır" diyerek, '*lunu l"'POW işrcn ~aydı.rmış. (Kııynnk Kişı 2ö)

37. Ben şornkm ynrmış olmakmn \OC ~ık nt:deniı~e bır o:mlık cıd<li bir rahats17Jık geçır:rlitn. B:ı.ruı knn 7.<>hlrlcnıesi r<-şhisi koydulnr sonmdan. Tnbii hasınlı!:on boşında ben öyle kötü öyle köıü oldum kı nğ'1-ıından burnumdıın kan gelmeye başinda. Bu h:ılim üzerine köyün imnmı b:ışıma gc~p okumnıu baıladc Ben onu duyuyorum am:ı knn nedeniyle ccvnp veremiyorum. Beni uzamklan ymkın bır am! ık gozi.iı:ı:ı dulıruş. Rüyruna Mulıammt:d Lurfi Efe ve Vehbi Efe ellerinde birer cıımü şerefesi ınşır \'UZiycuc geldi. Bnnıı niçin bu k.ıcbr çok sızl:ındıgımı sor:rlukmn sonr:ı, pınkuı bit kere ı= de~şıirmcnin 40 yıllık ihadere denk geleceğini söyleclller. Ben bunlnrn kcndı1.,ıini mnımndıJtımı söyleyince hunllr: ''Niye mnıınıyorsun ki ziym:cimize gelince tıını)'OI"fun do şimeli niye mnımıı~tsun? Biz Muhommcd l .urfı ve Vehbi Efe, seni bu duruı'nd:ın kurmrmay• geldik.

j(,.fl'lttikri ,I'IUilfiiiiUJt )(iitt .~IM!tıJMIMhl ütfi tfr rt !fr tlrgftm!Jı ,AH/Jllılnll Kmı111dltr l i.rtrfltf }(Jl/iN/Jı.sd IJ" V>d/Rfıw / Vnt'lly.f)r. Vımt/lili SI/JJtN/Ii

Şimdı bu terefeler ile ay:ak b:ı.şp:ımukbnru oow~y:ıcagız. Sen de ıı~k.Wı" clcdikr \'0:

ben bu lul wm: yaı:ıla:ı gözümil ııçuAım<b kendııni çıok 52ğlıkb ~rum '"' çıok kısa bır sure ıçc:nsınde de ~ğlığım:ı kavuşrunı. (Kıayn:ık Kişi 21)

38. llarr.ınlı Fer.ı.muz :ıdın<b b:ab:ımın ıuktor :ırlc:ıd:ışı b:ıbam•. b:ab-•m tb b:ııu :ınbrmışu. Bu l"'cmmuz. m:ıddi orıbmd~ öılc bunolınış ki çö>.iim ol:ıı':ı.k Efe'ıi göriip onddn y.ırdım mlep etmek için P.fc'nuı y.ınıruı gmniş. P..fc're s•yw ve hürnıcılcruli ar.ı ertikıcn •Onrıı Hfe'run ~ösrcı:di{;i ıı:rco oıumnk meramıru :ınlnm10k u>.cre L::fe'nin kendine söz \'tTI1lC>Iıti l.ocklemcyc konulmuş. O "'mda. l:.fc'run divaruruı zen~n bır oı.bm ~.Jerek. içi p:ır:ı dolu bir zıufı f,fc'ye v=p. onun clını öpıükıen sonro üç :ıdını flCt1 ııe" ç.ıkar:ak. saygısını gfmcrc:rek twıeden çıkmış. Efe de Fc:romuz'a : "Gd, şu pot;ıun :alund.ıki ....-fi :ıl. Alqımıır'ıo or:aı.b ıı:ru yapılmış. her ŞC)ı w wrwn bir ökm arolnsı ,.,.,._ () or.ıb:ap nııo :al. Sonr:a pa;cu2 giL Pazanı çok guzd btr çın S2Uiık ökiiz geldı. Onbn <b .ı. l-l =en ölciizleri aldıA:ın ıı:ı:de buğday ıobwnu s.ıuı'O<br. O ı:obumtbn tb yerenn« :ıl. l~nc: b:ak" demiş. l"ernmuz d• Efe'nin buıuı:d~ jQbi yapmış. Bab:am:a sa,·lcdıwnc: ııure. o rohwn o btbr lıctcketli ürün \ı:rıtıiş Id adcı:ı başl11ıntbn mşınış dölcülm(4 Yolruz. amd:ın zaman !:f'Çince Fc:romuz. bu tohumu rükenı!jınden, boşka ıohum kulbnıııco o cı;kı bc:rektoılı üründen eser k:ılmuıt verim dGşco (Knı'llak K;şi 21)

39. l'>edemlerio 7.:llllJllllod:ı r!fem bizim dcxlc evlerine ele gidip ııelirmiş.Dedc:min o sıralar çocuk yaştıı obn laz kardeşlerinden bl d Efe'nin gcleceğlru duyuna. kardeş.lerine "Ben şu kapı attlına ~klanaıım. lhk:olırn 1,;re bc:nl bubbileeek mi?" demış. Efe e>'c: gmna; oro<b bulun:ıobcıı· ''Şu kıu söylqın kaptnın ardıntbn çıksın" demış. (Kıayn:ık ı.Jşı 17)

4(1. Efe llv.ıttkri Alvof'd:ı rniiriderı ilc: sohbet oclcrb:n bir otı<b )"mnden lcılkıınılc ··AJc:ylrunı sebm l~a d=ıiş. lns:ınl:ır bu <bvı:anıp o~ içın her ne k•d•r o.nbm ''et<:1nc:fiC de o~ yın oslı ~·lcymiş. O sım<b &uık:ımı} 'Dki askeri bttlıklen.le bır duı ıc:ftişıe b<duno.n Mo.r~:ıl Pev-.ıi Qıkmnk. Sank:unış'tnn l::rJurum isul<ıımcrıne ll<'nlc geçerken Alvur civarında 1\fc'p'- sdnm vermiş. Efc',lc b:ahsi geçen §Ckildc: unun ~d:ınıını ..Jmış. {Kaynak Kışi 22)

41. 2006-2007 ı'lllıınydı. lhb:ım bana ıki gencin Efe'nin kıabnni ııyıuı:ı etmek isıcxlıJiın4 bunbra rclıbc:rtik eımemı ıstcxlı. Ben de bu gençlen köre getirdim. Onbro nc içüı gddıklcnnı soruncıı bunlır: "Bı> GWIC)-dof,'lld:ı :ıskcrdik. Bır.,.. ıc:rurlsılerlc: sıc:ık ıemas:ı )lcıçtık. Ozcnrruzc: mermıler '"' d bomb:al:ın oulıyordu. Hem bu.ım han de umımııtdekı kımscrun lrurrulın2 umudu olın:ıdığı bır and:ı. bc:,-:ı> cubbcsı ıle :ıdııu ~lulummcd l..udi oldu(lunu söıicyen phı\, Orıwnuze geçıp. cuppcsıru ıkı ı.uu açır:ık bizleri o <ıkı~k o.n<bn lurnseniıı bumu kan:ımacl.:ın çıka.rdı. Dıl<k.ıumı:tJ çeken JU)-du ki anbn mcrmıler onun ruppesine çru-rıp yı.-n: dulÜ)'Or, bır ~r:aro neden olmuyordu. Jjız ıukerlik v:ızifenıizi y.ıpıp evımizc: dönuncc. bu ışın sıruru ögrenmc: scvıluuı:a dUşcuk ve: 1 95/j )11ın<la ırıcrlıum olmuş Muhammed Lu ıli Hfc'ıı: ubşok. Yoşadı*'mız bu sırlı olayın cı:ldsl lle 1\Jvıır'o gelerek onu )'"nı~ yerde zlyam etmeyi de bir borç bildik" dediJeL (Kt)ııak Kışı 22)

42. ~1 uhıımmcd .Lur6 Efe, muriılcri ilc sohbet hıılindoılır Sohı,.,tin ı:ı.m:ımbnm:ısııu tııkıben CCil1llU tbWiır, sadeec Eft:'nin çıok scnlıgı btn I<Jılır. Efe, bunun o<d btr ısıej,1j olup ol.madığı.nı sorunca. ş:ıhıs, çocuğu olınadıgını, bu konucb kcOOJ.ıı<, dlı:ı tb bulunm:ısıru ıster. Efe de on:ı: "Salın~ olm:ısıotbn ısc ulllWIWI tpdır''

/{/uslıırilnul )larr . llullllllllllt.l b t/i {Aiıur/1 &fr) Sı'lllpı>Jpu11111

=ııbını \'ttiL Ş:ıhıs, beklemcdıi\1 bu c:e\':IP knr;;I$Ul<b wunı:ülü bır halde aıne dönc:r. Arndan 1-2 ı• l gcçuku:n sonr.ı bu ş:ıhsın bir kızı olur. Adam sevıncınden deliye döner :ıdca. Ka. ı uriimq'<' boşlıymcıı alurda do!Jtı.ırken .,.;., kc:çi.<i bu kızın bir ~ru clişl« '" kop:uır. Efc'run scılılxtirun rcrluru \'CtfllC)'CO bu~ Hfe)'C<)ian bııaıi anbtınaı Efe: ''Keçi keşke o kızın mmmımı )'e'le)'di de &l'O de kuttuluı\iın'' dcr. Ş:ıhıs, Efe'nin bu )'llkbşımından büyllk üzüntü duymıısıruı r:ıgmcn, bic şey dıyemez vıı evine döner. t\nıclnn ıılbr plbr r,eçeı-. Bu lcı:c evlilik )-:tJıtıa ı,odı~ Vıış:ıdıklıın )'erde bulunun bir askeri birlikte &<>""' )'>pan bir :ısl.cde ııwı. ilışkı \'IPJ"" kv ıfşa olunc:ı. bah:ısınd:an korbr '"' llnl1C$I

ilc işbidigı ıııp:ıml. b3bwru öldüriir , • ., rnoııslıgın :ılıııu görnc.r. Aradnn çok geçmalcn koku vs n<"<lcnlyle ccı;ct bulunur, kız'" anne ıfşa ol~ lUe ısc sobbco rucs:uon '"'"ı dif,oer müriılc:rırıc <OrUtiOl, ilijl;ı cc:wba u>ülerek: ·• Keşke o keçi o kızı wn:unaı yt>q Jı" der. (K•ı=k Kışı 22)

~3. Muhomm.U Ludi l!fc ve ııilc uyclcn hep man nıı ıçerısınde •-ef.ıı eımışrir. Lli.ı)'Üklenmizden duıdufıumuzo r.ore Bfemin aile üı-elcn her moıı •ı• r.eldiğind<. :ulcdcn bır b~•p ol>cııtııu duşunür, böı le bit durum olnurn:ısı hııhnde de i\Jlıh 'a şülrnxlcrlernuş. (Kaı-n.ık Kışı 23)

Sonuç Toplumsal yapının bir modelini oiUJturan ıoplum kültürünün içı:riıtindc, ıruıddi

unsurbr ık ın:ıllC\-; unsurlan bırbınnden •)tn runck mümkundüt. Maddi kulıur içinde ıoplurnun <iream 2roçl:ın, tl§ltllr, s~klıma \(: luırum.ı aleden vb. d.ihıldır. M:ına·ı kültür ısc toplumun ioançbn, düşiincelcn. ııetenck ve görı:ncklcrı, duy11ulnn ''" da,•rnnışlan, wihi ik dını kobnımınlan ,.e mukaddes tk'flcrlı:rinden meydan~ ı,'C!ır. Bu durumda toplum kulıurunuıı ıçınde bilim, wıat. hukul., ıkııs:u, ahLik, si)i>c:t ,.Mıın ı'2010tb din de çok 1\ru:mlı bir reı- ışg:ıl al<r. Geleneksel ıöplurnda d ın, kültürün 'buııinc:ul' )'2pı.<ına hiklmdir. llu hakınıdnn, bu ıür roplunıl:ırclo dın kurumu, kutırırcl norml.ınn özLinu ıcşkıl alen '~ kulnlriin p<ıko-sosyolojık yönümi olu>runın inanç ve faıılircı biçimlı:rindı:n tlxıremr.(Gunaı; 2005)

Bu doğrulıudl, hemen hı:r ıoplum<bki VC)'O toplumsal ı>rumda!.i kımlik kateSOrilcn de din. dini lıunçlıır, nomılnr ve deAerler arnsındn çok yakın ılişkiler bulunmaktadıı: Ziri inanan bır töplurnun '~ külturun d'*"rlcorun urcwnı ,.e akcutlnu.\lııtb çok <ıoc:miı fonksıı•xıl:ır üstlcndıgi gônılmeı..ıı:dıı: ller şc:ı*n i>ncr bır ~ ... , .... kulıilrd on:ımtln tbn, ~ıııcl dcğcrlenn ıı:mcl kayn.ıf\tnı oluşıurmokudır. rubı ı:ınun arnı ••marul• ıoplumsıd ve killıütd kımlik knıcgunlennın bdirlennıcsınde ve lwrunma>ınd:a da çok onemli mileri bulunm:ıkt:ıdır. (Guna)', 2<X15) Dirun ı:n onemil ıtıplum.<:ıl fnnksi)'OCII:tondan bın de onun ıopiW11S21 tlıi>cnin k<ırunm2Sıru ~yıo 'ıııuhafn•akıtr fönksıı•m· und> wrl•nnıakııulır. Bu yonu alnndo dın '"' dıni ıno.nç ,~ nurnılıır, ıt>plurndıı <ını:ntfi bir '<osıııl konuolnılünü üsdımlrleı: (Giırıııy, 2005)

~1 çı:rç<:\<"l ıub:ıri ıle dlnı bir anlıa ıurü obr:ılc ek alınnwı gı:te1<en kc~ de )"bnda ıEıde edılen t'lr.lfindı 'k><pllwnınıl nılii ibılmaı, ncrın 1)'1, ncym könJ tıld~ bıi)IISUlı nıuhtcv:ısııçcnsıne dı~W<ılmış 2hlıkı.<lıni ı~otı:deı-lc if.ıde <'Ciı:n biraniatı rurudür. Uu ıınbnıdn, ıııs:ıwuf l'duruı ı·oni wn:nJerin he=lı:rinl knnıçıl:ty:ını~ bu yolıb şevkle yurümelı:nnı, yolun l.'ercltkriru uınık ı=nc r.ı:urrnelcruu , ... ıut. •>l2o b:ığl.ılıkbıını ~lı:ndırmelennı uAJac, moral \Cilt, m:arte\'1\ıııbnnı ı.aknyc eder. BOykı:e kııımc1 mcnkıbelen Kur':in~b pı:yı,~bcr kıssal.ınnın temin tıtijli fiıydııı1 rcrnın cdcı: Nııddm

)(flllf(lrn7m ;\'~UJI'llf4/JJI )(iN ,llllbı:lltllttJ i' Ml/i t"fr ır t'fo t'!Tilfinıf/J .~ni/Jit!An Km1111tlltr lf:rtrinr )ln/IN/imsd lltr lj.tiliıfJM 1 V~>t.nr.zır. '/tituf ZIIJil Sümbu/lii

menkıbdcriıı 1\ll:tb 'tın gckn bırer :ıskcr olup munık.-nn #>nu.llen.nı lru\'\'etlcndtrdıldcriru "~lq= Cunqtl B>gtl><lı llud Sumı'nın 20. 2\·cunı bun:ı dclıl obr.ılc K"'ıcrmiş= (\ 1U<Ut 20!15)

Ke:mmcı ola)1na d;ıha çok msuwufi Turk-isinm Edebıynu sahnsını.ln tesadüf ctnu:klc, bu turden anlınfann lnSO\'Vlı F k.ıııtpbnrıd.ı otdukc;a Eızh )'Cl' :tkJığını ili>yJcmemiz l(trckir. Turkknn isl:ım mcdcruyeo Çt!Çt\'1!51llt gırmesı~~ hırlı~tc akbıpt ,.,nmlc:n h:tlk.:t bu yenı dırııo ga-ck.letını :ıobım:ı.k ıçın en fıub dırıi abrıd:ı )tıı-,~nw w bı :ıhliiJ ~osl:ul:ı dım csoslar da ıç ıçe gımuş ,.., bu iç ıçelik de cdebı =rlerin nmhiycrind<' bdirlqid olmuştur. Bunun yanı sım lslıtmiycı'ın Türider arımnda muı:ısav\1ibr ve s<it.i dc.T\;şJcr ar.ıcıtıwı 13 y:tyılmw da dırıle par.ıld wdcrı '"'' ÇOf.,'unlulda ı'l'llun <onund• kc~ııcn bır tlS2\'\'llii cscrltt l:ıünincc:sının olıışmı.'lltu ) ulaçnuşıtt. Bo)iclildc 00. :idec ''C: ~"'rı:nckJc:dc ılwtı olnı:ıkhı ahl:iki, l<hım c:saslann:t tlay:ınm.ıkb dıni ,.c kimı 7,amon dırıdcn ~d= nuaD!I mrkı)12 0)11J:uı kı mi ?.:tmarua hamb.ışk,l bir nmhi)'CIC IJ(ırUrıcn $\lli)':lne )~ll/yo(f>rln ruaknb olmakla r.ısJwufi olmak u7cre i.iç 20.ı dımardan bc:'lknen bir cckbiy:ır ~Al onııy:ı çıkmışıır. (Le\ erıd,196.ı ı

Türk-l<lim E.tlchı)11D'nda oddı rekiın rucın ,-eJ~rroume ,.e men:ikıbıUme ıürürıden escrlerin çc.rçc•·e konusunun <la ana huıJ.ın ıle kcr:ımcı e,mfinda şckillenınış olmru;ı '" bu rürclen esericnn b-eni~ muh•mp bulm:ısı halkın bıı rurc ck>by"ı de: de bu ıurün oluJmuın:ı ,..,,;ı., ol:ın gönill dosıluuu ıgJd:ışınuru seıgılcmck adına dıkhıe dq,'icrdır. Bunun y:ınında, h:olk kcr:ımctc obğanU.ru hır lul olduı:_...ındm dottp da büyük ılgi I(<Xıcrmış, kct2meı <>h~ıi vcllp Allah'~ en ı'!lkın kışı olarak gormüş, onun ıl:ihi bir ı;ücc daı·:uıliıAuLı ve bu s,o\içlc isredifıi her şcp ynp:ıbilcce-oğine ınanmışıır.

S:ıhıı çalışm:tbnınu 'llm$ıııd• dcrlcdiğimL< kcr.ııneılenrı 43 nınesme çnlı<lfUnllzıLı )'cr \=lık. llu kcr:unnlı:rde 'llrr:& vakıf oJm:ı. hısH k:ıble1 vuku' mrwıda hcrlwıgi bir ıcıin b"''ÇC'klcı-mc:d<:n oncc hı.scdilmc:>ı.CI)')'·i =· ı:ın-ı md<.in w Dı iıı=usru ~'llhaı w m '"'P mckıin değışımı örnekten bulunmakmdır. Ayncıı nınddi ölümden ııonr:ı dn nıancvi hayıııın sürdürcbılmı:si, >.am:ınsw merı·e. ıukcnrneren •ıyı:cck, içecek ı;ihi =lar eınüıııd.ı cci'C)dll etügı de gorülmckıcdır.

Çalışrıumız:ı lrunu ol:uı kcr:uncdc:rclc:, iııknn. iyiliğin. duıiıstlugun, Wınc:rıliAıo, ohLUdı olmono n ,.b ödullcndınlmesı, koıuluf,'Wl, ıahlakwlı[;ın, iruınç<ı>lığın, iÇlen r-ı>:nrlıklı nlmonın vb ccznlanılırıl ınası bir bakımn toplum•:ı l k:ıbullcrin, inançsol de)ter ve rapurunl:ınn gösterenleri ı~makb diklııııınuzi çekmckıcdic. Efe'nin kcramcılı:rinık. wr dururnda lul:uı şahısWıo kurunlm:ı..<ı lldıno inwıl:ınn kun, kı:çı. tılkiye oonuşmc:sı gibı ıleğışinr<lönuşum moo6 )'2nında, 3,7 ve 40 fomıulı.wk l".lk:ımbnn:ı cb yer '·crılmJŞôr. A)'Ocn, Hım1.ı ~ılnşmn, onu ı:ının10 ı<ıeği k.ır\'J~ındn oruıra çıknn fırsnıt.ın muhtetif scbc:plerle ı•ımrlruum~prok fırsaıı k.~çırn>a, c;<tlı1mamıı:ı konu obn nnl,ıılnrda dn brsımı:~.:ı çıkm:ıkb lcıtmı>U\ özclliğı ac:l)(llemdtıalır. \p1ca, deri<:dJı..lunız kcnrneılerdc çoğunlukb f~ kı<mc:n.~ gön.ılcn ı,oeçmiş uman kalbnılın:ıMnch hyn:ık kı;.~ profib ıle ilgı1i bit du nı m okluAuııu da ifade cınıck ıstiı,ıruL.

11/ıtslıımrllSt ){atY . lllllıiıNtlllcıl Dil/i ()hurlt tk/ Stıtt!WYNIRII

Kayn:ıkça: B>nndır, \ (2002) • ..-ur'in lşıı(ın<b ·ı:ınlutçılıj\:ı B:ılaş. lswıbul: SuJ.,ımanı)e

\':tkli Yı1.

Ersö1, i\ (1991) Al\":llil Efe l l.ıLrctlcn. lzmır: Nil A.Ş. Yny.

f'nrsnkı>Alıı. A. (2(11 O) H :ice Muhammed Lur O Efendi'nın Şiirlcnnık Dırü , • ., Tasowufı Un•urlar (Ynyımbnnıumı~ Dokınra Te-n). flrıunım: i\ııııörk Ünil'et<ıtc:<ı Soslnl Bilimlc:r Eımitü<i.ı

Gun:ıy. O. (2!105). Oın Sosyolojisı. i•ı.ınbul: Insan Yaı.

Hımıdull.ıh, .\1. (2009). ··Muozc:, J..enmcı '"" lstı<lr:ıc". (Terc. /.ahıı Aksu). llikmeı Yurdu, D~untt-Yorum Sospl B~ımlcr Aaşıırma D.:rııt<ı. Y~: 2.~}1: 3 (Oc:ık·l l•m:ın). ss8t-93

Lc\·c:nJ, A. l>. (1964). "Ümmcı ÇnwnJ:a \bl.ik Ki11tpbnmu". 'l'urk Dilı Arnşıırm:ıı.n Yıllı!lJ Bc:Uetetı. 2>1,119 115.

Mneılonnld, Q B. (1'.177). "Kcn\met". i•lıım An~iklopcdlsi, (VI, 577-571!), i sınnbul: l\liUi P.A!ıım lhhnll)i;ı Ynı.

UluJ:atı. ~ ('2(Xl5). "Mt:ımeı ır•. Tlsıwuf: ilmi,.., Ak.1demik Ar:ışıırm:a ~ı. Yil: 6, Sm: 15, ss..,-35

L'lud.ııı 5. (.!1Xl2). "N:ciıntt". 0 1.\, (XX\( 265-268). 1\nhr:ı: Turlmc ~:ıncı \'akfı Yoy.

Kayn:ık K işi ler: K.~ı'Tillk Kışi 1: Lz:ımeuin 'fohunıcu, 67, 1-.ınclığı

KArnnk Kı~ 2: llhnmı UölUkb:ışı. (ıt\,Kındı)\ı

Kııyruk J.:lşıJ: lllıAml Koçak. (ıl, Kıodıj\1

K•yıuk Kışı 4<Xııun K2pl:ın, 75, \h :ır

Korn:ık Kışı 5: Orhın An:ş. .32, \1\:ır

..:arn.• k Kışı 6:..:ubbetnn Uçar. 44, . \lvar

"'2ln;ık loJ~ 7: lh<nn Knmd;ıi!o 45, Alv:ır

Kııymık ll.ı~i R: l\1 chnıcı Serin, 56, l lns:ınkıtloc,

1-:nrn:ak J..ış ı 9: llalıl Kıırndığ. ~ı. Ah':lr

M\'n3k J..ı~ ı lll: Selçuk Bulut. .31, Ah-:ı.r

"':1\'n:ak J..ısı ll· Sı:nhr Özrurk, 28, \11-:ır

){(Mtf</ıtl!tri.Nii:Rrt/IJaN){iff )IM!tJIIIMal C111/i lft"' t'fr ÜN/fJiilıl )ttMt/Jt/1 Ktf11Mtlltr Üttrlttt ){IJ/ij{fl•sd Hlr lfo,t/MjtM 1 Vntnf.Dr. Vlull/ Z'l/fl SilMINIIii

Kııı=k Np 12: Ome. Pobt, J8., Al•-ar

Kıırıulc KıJı IJ: Sef2 B•l 7:7, Ah-:ır

K2ııı•k Kişli4:Eren Türkmen, 25, i\l,ıır

Koıııok K ı şi 15: ı\lüQdccı Alpkılıç, :lO, Kındı~

Kaynak Kişi 1 (ı; i\bdürr:ıhim K•ya. 43, Alwr

M) nnk Kışı 17: abi Bı.ıd:ık, 42, Kındıj!ı

Ko)ıulc lo.JpiS: Hakkı Koçık. n, Kındıfıı Kaı=k Np l<r. Yaşu Koç:ok. 67, Mndıgı

Kavıuk Ki,<ı 20: Muhlis Bölııkl»şı, 70, Kındıfıı

Knyıuk Kışı 21: Selııhattin l<oçak. 75, Kındı(!;ı

Knynnk Kişi 22: Süleımruı Bıngö~ 55, Atwr

KJI) nak Kişi 23: Süleym:ın Top;ıl, 31!, J\vlar

Kaıııak Np 24: R.ıgıb Y~c:r, 53, i\lwr

•