BİLGİ

BİLİM

FELSEFESİ

SOKRATES’TEN PLATON’A Yeni Soruların “Dışarıdan” Sorulması

Sonun ve Kesinliğin Olmayışı

İnsan Çoğulluğunu Yüceltme

Bilgiye Sahip Olanın “Sıradanlığı”

Mutlak Bilginin İmkansızlığı

Tartışmanın Mutlaklığı

Kanaat İçindeki Hakikati Ortaya Çıkarma

HAKİKATİN DOĞUMU

Yeni Soruların “İçeriden” Sorulması

Tek Doğru ve Tek Hakikatin Bulunuşu

İdea’nın Yüceltilmesi

Bilgiye Sahip Olanın Yarı Tanrısallığı

Mutlak Bilginin Mümkün Oluşu

Tartışmanın Gereksizliği

Hakikatin Öğrenilmesi / Öğretilmesi

HAKİKATİN TİRANLIĞI

Berktay F, Dünyayı Bugünde Sevmek, 2012.

Melih Cevdet Anday 1915-2002

Köleler felsefe kaygusu çekmedikleri

İçin ekmek yapıyorlardı, çünkü

Felsefelerini köle sahipleri veriyordu onlara;

Felsefe sahipleri köle kaygusu çekmedikleri

İçin ekmek yapmıyorlardı, çünkü kölelerini

Felsefe veriyordu onlara.

Ve yıkıldı gitti Likya.

Tez: Bütün Kuğular Beyazdır

Uygulanabilir, Geçici, Şimdiye Kadar Mevcut Olanın En İyisi

“Allah'a, Resulüne ve

idarecilere itaat şarttır.

İtaatin olmadığı yerde anarşi

doğar.”

“Bilim itaatsiz olana ihtiyaç

duyar.”

Bilginin  İmkanı  

Bilginin  Kaynağı  

Bilginin  Değeri  

Bilginin  Ölçütü  

•  Epistemolojinin  Temel  Sorunları  

PARADİGMANIN DEĞİŞİMİ

Gerçeklik basittir Gerçeklik karmaşıktır Hiyerarşi düzenin ilkesidir Heterarşi düzendir

Evren mekaniktir Evren holografiktir Gelecek ve yön belirlidir Gelecek ve yön belirsizdir Herşey nedenseldir Karşılıklı nedensellik vardır Değişim niceliksel ve birikimcidir Değişim düzensiz ve nitelikseldir Nesnellik zorunluluktur (gözlemci / gözlenen ayrımı)

Perspektif vardır (gözlemci perspektife sahip katılımcı)

Çınar İ, Kurumsal Eğitimbilim, 2009.

Yeni genç bilim kuşakları, hocaları tarafından ve ders kitaplarıyla paradigmanın

temel teorisi ve araştırma yöntemleri içinde sosyalleştirilirler. Bu insanlara sadece

paradigmanın temel ilkeleri ve teorileri öğretilir ve onlar alternatif paradigmalarla

nadiren karşılaşırlar. Öğrenciler, kendi deneylerinde beklenen sonuçları üreterek,

egemen paradigmanın ilkeleri çerçevesinde profesörlerin hazırladıkları

sınavlardan geçerek ve bu paradigmanın problemlerine yönelik araştırma projeleri

oluşturarak ‘bilimsel topluluğa’ giriş hakkı kazanırlar.

Slattery M, Sosyolojide Temel Fikirler, 2008.

BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

POZİTİVİZM (OBJEKTİVİZM)

•  Gerçek vardır

•  Bilginin doğası gerçek ve

dokunabilirdir

•  İnsan mekanistik tarzda tepki

verir

•  İnsan çevrenin ürünüdür

•  Evrensel yasaları bulmaya çalışır

RELATİVİZM (SUBJEKTİVİZM)

•  Gerçekler bilincin ürünüdür

•  Bilgi, soyut, öznel, iç görüye dayalı

ve kişisel

•  Birey kendi eyleminin başlatıcısı

•  Birey çevrenin yapılandırıcısı

•  Yapılandırılan dünyayı anlamak

ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ NİCEL

•  Gerçeklik nesnel

•  Asıl olan yöntem

•  Araştırmacılar nesnel

•  Genelleme

•  Nedensellik açıklaması

•  Evrensel veri toplama araçları

•  Parçaların incelenmesi

•  Norm arayışı

•  Sayısal göstergeler

NİTEL

•  Gerçeklik oluşturulur

•  Asıl olan çalışılan durum

•  Araştırmacılar katılımcı

•  Derinlemesine betimleme

•  Bakış açısını anlama

•  Özgül veri araçları

•  Örüntülerin ortaya çıkarılması

•  Farklılık arayışı

•  Bütün zenginliği ile betimleme

“iş yoğunluğu azalınca işsiz kalma

korkusu başlıyor, o yüzden iş

yoğunluğundan memnunum”

(motor fabrikası)

“yönetici ya bu yıl doğru düzgün

çalışırsınız ya da çeker gidersiniz

dedi, böyle şeyler çok stres

yaratıyor”

(motor fabrikası)

“altı yıldır fıtığım vardı, emekli olunca

ameliyat oldum”

(lojistik işçisi)

7,4  

4,6  

0  

1  

2  

3  

4  

5  

6  

7  

8  

Avrupa  ortalaması  

Türkiye  

Hastalık  nedeniyle  işe  devamsızlık  

İŞE DEVAMSIZLIK

T. G. Şavran’ın izniyle

•  Reçetecilik

•  Yönerge hastalığı

•  Ölçülemeyenleri yok sayan

•  İnsana, kaynak ve yönetmek olarak bakan

•  İnsani, örgütsel ve toplumsal sonuçları dikkate almayan araç ve sonuç odaklı

•  “Neden” sorusu yerine sadece “nasıl”ı soran ve semptom ile ölçüme saplanan

•  Soru ve sorunu gösteren değil, uygun çözüm isteyen, faydacılığı tek amaç gören

•  Açıklayıcı değil normatif, anlayan değil uyarlayan, gerçeği arayan değil (s)aklayan

de Gaulejac V, İşletme Hastalığına Tutulmuş Toplum, 2013.

•  Hakikat ile bilimsel söylem ve iktidar arasında sürekli bir ilişki vardır ve her

iktidarın kendi hakikati, bir hakikat rejimi vardır.

•  Hakikat, sürekli ekonomik ve siyasi baskı altındadır. Çünkü ekonomik

üretim için hakikate ihtiyaç vardır.

•  Hakikat, birkaç dev siyasi ve ekonomik aygıt olan üniversite, ordu,

medyanın denetiminde üretilip iletilir.

•  Ne;

–  Etkinliğin konusu nedir?

•  Neden;

–  Etkinliğin amacı nedir?

•  Nasıl;

–  Amaca hangi yollarla ulaşılabilecek?

METODOLOJİ

Tıp bilim midir?

Tıp fen (teknik disiplin) midir?

TIP NASIL ÇALIŞIR?

•  Bilgi Üretimi Yöntemleri

– Olabildiğince doğru ve gerçeğe yakın bilgi

edinme

– Olabildiğince açıklayıcı tanımlara varma

•  İnsanın Gereksinim ve Sorunlarını Çözme

Yöntemleri

Oğuz Y, Tıp Metodolojisi.

Deneme / Sınama

Yanılma

Selçuk Erdem

Güzel  Avrat    Otu  

Tıp bilgisi bilimsel midir?

•  Gündelik Bilgi –  Yaşam deneyimlerden kaynaklanır (“deneyici”)

–  Nedene dair çok detay barındırmaz •  “Papatya öksürüğe iyi geliyor”

•  Dini Bilgi –  Metafizik, dogmatik, mutlak, değişmez ve

tartışılmaz

–  Sistematik ve tutarlı

•  Teknik Bilgi –  Alet yapmak için gerekli (Techne = Tekne = Beceri)

–  Somut varlık alanına ait

•  Sanat Bilgisi –  Akıl, düşünme, düş gücü, sezi

–  Yaratıcı akıl

•  Bilimsel Bilgi –  Belli bir alanda, sistemli, belli bir yöntemle edinilir

–  Genel geçer, objektif, sistemli ve tutarlı

•  Felsefe Bilgisi –  Soru sorma ve sorgulama

http://www.meb.gov.tr/aok/Aok_Kitaplar/AolKitaplar/

Felsefe_1/1.pdf

BİLİMSEL BİLGİ •  Formel Bilimler

–  İdeal Bilim

–  Düşüncede olan tasarımsal varlıklar

–  Matematik, Mantık

•  Doğa Bilimleri –  Olgusaldır (=gözlenebilir)

–  Deney ve gözlem yoluyla kanıta dayalı

–  Nedensellik ilkesine dayalı

–  Fizik, Kimya, Biyoloji, Astronomi, Jeoloji

•  İnsan Bilimleri

–  İnsanı ele alan bilimler

–  Sosyoloji, Tarih, Antropoloji, Psikoloji

–  Mutlak ve genel geçerlik açısından sınırlı

TIPTA BİLGİ ÜRETİMİ

•  Deneysel

•  Laboratuar

•  Klinik

•  Epidemiyolojik

•  Klinik

•  Anamnez

•  Fizik Muayene

•  Laboratuar

•  Tanı

•  Tedavi

•  Takip & Prognoz

MODERNİTE

•  Newton tarafından başlatılan Bilimsel Devrim

•  Halka dayalı iktidar meşruiyeti Siyasal Devrim

•  Aklın üstünlüğünü savunan Kültürel Devrim

•  Sanayi Devrimi

Rembrandt, The Anatomy Lesson of Dr. Nicolaes Tulp, 1632

“Sigorta şirketlerinin başını çektiği, hekimlerin kâr amaçlı bir ‘makine’nin önemsiz

‘ajan’ları olduğu bir süpermarket tıbbı” (Navvaro)

ÖZET

•  Çıkardan korunmuş vicdan ve itaatsiz bilim yol göstericidir

•  “Paradigma Kayması” zamanlarındayız

•  Bilimsel araştırma yöntemlerine bir bütün olarak

yaklaşılmalıdır

•  Tamamen objektif bir bilim yoktur

•  Bilim, bugün “işletme”nin gerekleri yönünde düzenlenmesi

için resmi-gayri resmi baskılara maruz kalmaktadır