H F S AHUKUK FELSEFES‹ VE SOSYOLOJ‹S‹ ARK‹V‹

18. K‹TAP

Haz›rlayanlar

Hayrettin Ökçesiz / Gülriz Uygur

‹STANBUL BAROSU YAYINLARI‹stanbul 2008

HFSA - Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi ArkiviHayrettin Ökçesiz

Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Kampus, AntalyaTelefon: (0242) 227 69 75 - 76

Faks: (0242) 227 69 77E-posta: hayret@akdeniz.edu.tr

‹stanbul Barosu Yay›nlar›‹stiklal Cad. Orhan A. Apayd›n Sk. Baro Han Beyo¤lu-‹ST

Tel: 0212 251 63 25 Belgeç (Fax): (0212) 293 89 60www.istanbulbarosu.org.tr dergi@istanbulbarosu.org.tr

Kapak Karikatürü: Honoré Daumier

Elektronik ortamda iletilen imla ve dizgi hatalar› yazar›n/çevirmenin sorumlulu¤undad›r.

Kapak, ‹ç Tasar›m ve Bask›: Can Matbaac›l›k Davutpafla Cad. ‹pek ‹fl Merkezi Kat: 3 No: 7 Topkap›-‹stanbul

(0212) 613 10 77 - 613 15 47A¤ustos 2008

Genel Yay›n S›ra No: 1282008/20

ISBN: 978-9944-234-55-9

SUNUfi

Bu kitapta öncelikle, Hukuk Felsefesi ve Hukuk Sosyolojisi’nin nas›l ö¤re-nilip, ö¤retilece¤i konular›nda iki önemli etkinli¤in bildirilerini bulacaks›n›z.Bunlardan ilki, IVR’in (Uluslararas› Hukuk Felsefesi ve Sosyal Felsefe Birli-¤i’nin) 1-6 A¤ustos 2007 tarihinde Krakow’da düzenledi¤i 23. Dünya Kongre-si’nde gerçeklefltirilen “Hukuk Felsefesi E¤itiminde Alternatif Yöntemler ve Hu-kuk E¤itiminde Hukuk Felsefesinin önemi” konulu çal›fltayd›r. ‹kincisi, SelçukÜniversitesi Hukuk Fakültesi, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Anabilim Dal›’n›n17-18 Kas›m 2007 tarihinde Konya’da gerçeklefltirdi¤i “Hukuk Felsefesi ve Sos-yolojisi Ö¤retimi” konulu kolokyumdur. Kitap, okurlar›m›za ayn› sevinçle sun-mak istedi¤imiz üç de¤erli yazardan üç önemli konuyu da içermektedir.

Bu kitab›n yay›mland›¤› günlerde son haz›rl›klar› bitmekte olan “HukukaFelsefi ve Sosyolojik Bak›fllar” adl› sempozyum etkinli¤imizin dördüncüsününbildiri konular›n› ve yazarlar›n› burada size flimdiden duyurmaktan büyük mutlu-luk duyuyoruz.

(25–29 A¤ustos 2008, Adalet Bakanl›¤› Sulhi Dönmezer E¤itim Merkezi Si-yavuflpafla Çocuk Sitesi ‹çi, Bahçelievler/ ‹stanbul)

Halit Rahman Açar: “Meflruiyet ve ‹deoloji”

Asiye Aka ve Murat Cem Demir: “Bourdieu ve Yasal Alan”

Kas›m Akbafl: “Avukat Eme¤inin Niteli¤i”

Y›ld›z Akpolat: “Suça Mahkûm Kad›nlar: Erzurum Cezaevinde Tutuklu Bulunan Kad›n Mahkûmlar Üzerine Yap›lm›fl Bir ‘Yaflam Öyküsü’ Uygulamas›”

Çetin Aflç›o¤lu: “Yarg›ç E¤itimi”

Hakan Ar›kan: “Çocuk Suçlulu¤u Çocuk Kurbanlar Evden Kaçan Çocuklar ve Çal›flan Çocuklar›n Durumuna ‹liflkin Sosyolojik Bir Analiz”

Bark›n Arsal: “Biyoetikte Öjenizm Sorunu.”

Emin Artuk: “Yeni Türk Ceza Kanununun Suç Politikas›”

Ahmet Haluk Atalay: “Kelsen ve Hart: Bilinebilir Hukuk”

Güçlü Ateflo¤lu: “Edimsel Olan Ak›lsal, Ak›lsal Olan Edimsel midir? Hukuk Felsefesinde Bir Tart›flmaya Cevap”

Müjdat Avc›: “Erzurum E Tipi Kapal› Ceza ‹nfaz Kurumunda Tutuklu Bulunan 18 Yafl Alt› Çocuklar›n Tutukluluk Süreci ve Suça YönelmelerindeEtkili Olan Toplumsal Nedenler ve Çözüm Önerileri”

HFSA 18 3

Mazhar Ba¤l›: “Hukukun Sosyalizasyon Ajan› Olma Durumuna ‹liflkin Sosyolojik Bir Yaklafl›m”

Hüseyin Bal: “Bir Örf Hukuku Modeli Olarak Alevi Bektafli DüflkünlükKurumu”

Ali fiafak Bal›: “‹deolojilerin hukuku mu? Hukuk ‹deolojisi mi?”

Gönül Balk›r: “Ahlak›n Zemin De¤eri Olarak ‹yiniyet Bilinci”

Hamdi Bravo: “Ceza ‹nsanlaflt›r›r m›? Hegel’e Nietzsche’nin Yan›t›”

Ifl›l Bayer Bravo: “Ahlak m› Hukuku Önceler Hukuk mu Ahlak›”

Metin Becermen: “Küreselleflen Hukuksuzluk: Tehdit ve Güvenlik (Kavramlar›) Ba¤lam›nda Hukukun Ask›ya Al›nmas›”

Dilara A¤ao¤lu Canay: “Müzik ve Hukuk ‹liflkisi Üzerine”

Recep Cengiz: “Normlar›n Egemenlik Gücü: Sosyolojik Bir Yaklafl›m”

Yasin Ceylan: “Hukuk ile Dünya Görüflü ‹liflkisi”

Yasemin Özgun Çakar: “Devletin Yap›sal Dönüflümü ve Anayasac›l›k”

Sabri Çak›r: “Türkiye’de Gecekondu Sorunu ve Politikalar›”

Hatice Karaçay Çakman ve Nezahat Altuntafl: “Uluslararas› Göç ve Göçmenlerin Ayr›mc›l›k Alg›s›: Almanya’da Göçmen Kad›nlar Örne¤i”

Gökçe Çataloluk: “Hukukta Retorik”

Sinan Kadir Çelik ve Ali Osman Tekinsoy: “Anayasan›n 24. MaddesininElefltirel Bir De¤erlendirmesi”

Lokman Çilingir: “Hukukta De¤iflmeyen Ne?”

Hakan Çörekçio¤lu: “Demokratik Bir Hukuk Anlay›fl›n›n Rasyonel Temellerinin Araflt›r›lmas›: Immanuel Kant”

Gökhan Yavuz Demir: “Edebi Bir Tür Olarak Hukuk\Yasa Metni ve Yorum”

Nezahat Demiray: “Bebeklerde Cinsiyet Seçimi: Feminist Teori Aç›s›ndanBir De¤erlendirme”

‹smail H. Demirdöven: “Aristoteles ve Hukuk”

Abdullah Dinçkol: “Teknoloji ve Hukuk”

M. Zeki Duman ve Sultan Yetkin: “Türkiye’de Laiklik Sorununun SiyasalTemelleri”

Zeynep Özlem Üskül Engin: “Yeni Aile Modelleri ve Cinsel Az›nl›klar›nAile Kurma Talepleri”

H. Haluk Erdem: “Hasan Ali Yücel Düflüncesinde Hukuk Kavram›na Felsefi Aç›dan Bak›fl”

4 HFSA 18

Yaflar Erjem: “Sosyal Hareketler ve Ça¤dafl Hukukta De¤iflim: Türkiye’deKad›n Hareketi Ve Hukuk Üzerine Sosyolojik Bir Çal›flma”

Savafl Ergül: “Adalet, Hak ve fiiddet Kavramlar› Üzerinden Hukuku Düflünmek”

Hatice Nur Erk›zan: “Liberal Feminizmi Üzerine”

Orhan Gazi Ertekin: “Bir Anayasa Teorisi olarak Türk Devlet Bilimi veLaiklik”

Murat Erten: “Minkarizade Dede Efendi'nin Hukuk Teorisi”

Burak Gemalmaz: “Manchester City, Kikkladze’nin Eme¤i, FutbolcununYetifltirme Bedeli: ‹nsan Haklar› Hukukunda Vücudun Statüsü ÜzerineSpekülasyonlar”

Sevda Gültekin Göktolga: “Bentham ve Kodifiyeciler”

Kurtul Gülenç: “Hukuk ve fiiddetin ‘Hayaletimsi’ Birlikteli¤inin Benjaminci Elefltirisi Üzerine Bir ‹nceleme”

Metin Gültekin: “Türkiye'de Hukuk ve Sosyolojik Dinamikler ‹liflkisi Üzerine Teorik Bir De¤erlendirme”

Hüseyin Günay: “‹çimizdeki Eichmann: Holocast ve Kötülü¤ün S›radanl›¤›”

Ahmet Gürbüz: “‹nsan Haklar›n›n Filozofik Temelleri”

Sercan Gürler: “Sokrates’in Savunmas› ile Kriton Diyalo¤unun Karfl›laflt›r›lmas›”

Hüseyin Hatemi: “Pozitif Hukukun Kayna¤› Olarak Tabii Hukuk”

Dilek Hattato¤lu: “Emek Haklar›, Aktivizm ve Hukuk”

Altan Heper: “‹kinci Dünya Savafl› Sonras› Almanya’da Hukuk Felsefesi”

Altan Heper: “Biyoetik Tartismalarina Hakim Ahlak Teorileri”

Meral Ifl›ldak: “Stoa Felsefesinin Güçlü Roma Devletinde GeliflmesininRoma Hukukuna Yans›yan Sonuçlar›”

Verda ‹rtifl: “Toplum Tarihsel Bak›fl Aç›s›ndan Türkiye’de Çocuk ve Suç”

Talip Kabaday›: “Adalet Tasar›mlar›”

Nazile Kalayci: “Kamusal Alan Kavram›na ‹liflkin Felsefi Belirlemeler”

Jale Karakafl: “Karl Marx’›n Hukuk Elefltirisi ve Ça¤›m›zdaki Önemi”

Yusuf Karakoç: “Elefltirel Düflünme ve Hukuk”

Eray Kar›nca: “Aile ‹çi fiiddete Farkl› Bir Yaklafl›m”

Onur Kartal: “‹ktidar›n Bireyin Yaflam› Üzerinde Kurdu¤u TahakkümdeHukukun Rolü”

HFSA 18 5

Yücel Kay›ran: “‹deoloji, Hukuk ve Yorum Kavram›”

Filiz Kerestecio¤lu: “Hak m›, ‹nayet mi? Hak Almak, Hak Vermek, Yard›mSeverlik ve Kurtar›c›l›k Üzerine Bir Deneme”

Muharrem K›l›ç: “Hukukta Gaye Problemine Artsüremli Bir Yaklafl›m: fiatibi ve John Finnis Karfl›laflt›rmas›”

Sibel Kibar: “Eflitlik Adaletin Temeli mi?”

Nurten Kirifl: “Platon’un Adalet Tasar›m›”

Mustafa Kutlu: “Yarg›n›n Arkeolojisi”

Sevtap Metin: “Organ Nakillerinin Hukuki ve Etik Boyutu”

Kayhan Mutlu: “Adli Suçlar, Beyaz Yakal› Suçlar›n Oluflumu ve HukukSistemi”

Ayd›n Müftüo¤lu: “Ço¤ulcu Demokratik Toplum ‹deali Aç›s›ndan Hobbes'ta Hukuk”

U¤ur Köksal Odabafl: “Hukuk Devleti Perspektifinde Cumhuriyetimizin Temel Nitelikleri”

Hilal Okçu: “Hak ve Onur Üzerine”

Cihan Osmana¤ao¤lu: “Ziya Gökalp’in Cemiyet Anlay›fl›”

Cengiz Otac›: “Sosyolojinin, Osmanl› Hukukunun Romanizasyonuna Etkisi”

‹lknur Öner: “Elaz›¤ ve Tunceli Adli Yard›m Bürolar› Örneklerine Sosyolojik Bir Bak›fl”

‹lknur Öner: “Kad›n, Hukuk ve Adli Yard›m Bürolar›”

Güncel Önkal ve Özgür Sar›: “Suçun Sosyolojisi, Cezan›n Felsefesi”

Birsen Örs: “Dünyay› Anlamland›rma Arac› Olarak ‹deoloji”

Veli Özer Özbek: “Hukuk-Etik iliflkisi Çerçevesinde T›p Alan›ndaki Eylemlerin Cezaland›r›labilirli¤i”

fiennur Özdemir: “Türkiye'de Hukukun 'Minimum Etik' Niteli¤i Üzerine”

Mehmet Tevfik Özcan: “Hukuk Devleti ve ‹nsan Onuru”

Muhammet Özekes: “Adil Yarg›lanmaya Tehdit: Bilgisiz Hâkim ve Avukat”

Ahmet Özer: “Temel Bir Birlefltirici Olarak Hukuk ve Vatandafll›k Konusuna Sosyolojik Bir Bak›fl”

fiebnem Özkan: “Hukuk Felsefesi Ifl›¤›nda De¤iflen Hukuk Alg›lar› ÜzerineBir De¤erlendirme”

Özkan Özkul: “Bozk›r Kültüründe Demokrasi ve Halk›n Temsili”

6 HFSA 18

Osman Özsoy: “Teknolojik Geliflmelerin Tetikledi¤i Toplumsal De¤iflmelerin Hukuk Sistemi Üzerindeki Etkisi”

Nebil Reyhani: “Karl Jaspers'in Hukuk ve Siyaset Felsefesi”

Rabia Sa¤lam: “Hukuksal Yorum ve Yarg›c›n Yorum Yetkisinin S›n›rlar›”

‹smail Serin: “Hukuk Düflünce Özgürlü¤ünün Güvencesi Olabilir mi? Klasik Liberal Görüflün Elefltirisi”

Ayflegül Sili: “Kad›n Suçlulu¤u”

Aydan Ömür Surlu: “H. L. A. Hart’t›n Kurallar Anlay›fl›”

Fatma Süzgün fiahin: “Hukuk Felsefesi Aç›s›ndan Haks›z Fiile K›sa Bir Bak›fl”

Hande Çelik fiahin: “Denizli Aç›k Cezaevindeki Kad›n Suçlulara Hukuki veSosyolojik Bir Bak›fl: Türkiye’deki Kad›n Suçlulu¤unun Sosyo-EkonomikNedenleri”

Mustafa Tar›k fientuna ve Gülçin Süer: “Felsefi ve Sosyolojik Boyutlar›yla,‹nsan Haklar› Hukukuna ‹liflkin Ulusal Üstü Standartlar Ifl›¤›nda 5237 Sa-y›l› Türk Ceza Kanunu'nda ‹flkence Suçu”

Feysel Taflç›er: "Hukukun Siyasal Yap›s› ve Egemenli¤in Çifte Paradoksu"

‹lker Tepe: “Ceza Hukuku Felsefesi Perspektifinden ‹nternetin TemelProblemleri”

Neflet Toku: “Bir Siyasi ‹deal Olarak Eflitlik”

Engin Topuzkanam›fl: “Norbert Elias ve Displin”

Cengiz Mesut Tosun: “Minimal Devlet (Robert Nozick) ve Adalet”

Halil Turan: “Ben, Baflkas›, Adalet ve Yarar”

Mehmet Turhan: “Jeremy Waldron ve Siyasal Kat›lma Hakk›”

Mehmet Akif Tutumlu: “Yarg›c›n tarafs›zl›¤›: Mit mi? ‹deoloji mi?”

Ahmet Ulvi Türkba¤: “Hukuk Sosyolojisindeki Kuramsal K›r›lmalar”

Nur Uluflahin: “Jeremy Waldron’un Düflüncesinde Önceden Ba¤lanma’n›nSiyasal De¤eri”

Halit Uyan›k: “Joseph Raz’da Hukukun Otoritesinin Araçsal Meflrulu¤u”

Mevlüt Uyan›k: “Adalet Kavram› Merkezinde Eflitlik ve Özgürlük ‹liflkisinin Felsefi Analizi”

Gülriz Uygur: “‹çerden Bak›fl Aç›s›yla Hukuk ve Etik Aras›ndaki ‹liflki”

Ertu¤rul Uzun: “Hukuksal Usavurumda Dedüksiyonun Yersizli¤i”

Yener Ünver: “Ceza Hukuku Felsefesi Aç›s›ndan ‹nsan Onuru ve Mevzuat›m›z”

HFSA 18 7

Ogün Ürek: “‹de, Kavram ve Olgu Ba¤lam›nda Hukuk Kavram›”

Baflar Yalt›: “Yarg›c›n Tarafs›zl›¤›”

Mehtap Yeflilorman: “Halk›n ‹radesi Ba¤lam›nda Halk Oylamalar›”

Mustafa Tören Yücel: “Suç Ma¤durlar›n›n Haklar› ve Psikososyal Profilleri”

Özkan Y›ld›z: “Gaziantep ve Pozant› Çocuk ‹nfaz Kurumlar›nda Tutukluve Hükümlü Bulunan Çocuk Suçlularla ‹lgili Bir Çal›flma”

Mehmet Yüksel: “Türk Hukukunun Seküler Kaynaklar›: Osmanl›'danCumhuriyet'e”

Ülker Yükselbaba: “Kant’t›n Kategorik Emparatifinden Habermas’›n Söylem Eti¤ine”

Abdulkadir Zorlu: “Devlet Toplum Aras›nda Hukukun Ruhu”

Bu bildiriler, her zaman oldu¤u gibi HFSA’n›n izleyen kitaplar›nda gecik-meksizin yay›mlanacakt›r.

Bilindi¤i gibi, hem HFSA’lar›n yay›m›n›n, hem de bu sempozyum dizisininmali yükü ‹stanbul Barosu yönetiminin kararl› ve bilinçli tercihi ve özverisiylekarfl›lanmaktad›r. Hukuk Felsefesinin ve Sosyolojisinin bu kurumdaki de¤erlidostlar›na bizim ödenmesi olanaks›z bir flükran borcumuz vard›r. Bu içten teflek-kürlerimizi ‹stanbul Barosu Baflkan› Say›n Avukat Kaz›m Kolcu¤lu’nun flahs›n-da burada bir kez daha telaffuz etmek istiyoruz.

HFSA’n›n iki etkinlik alan›ndaki bu baflar›lar› iki de¤erli meslektafl›m›n vemesai arkadafllar›n›n iyi niyet ve üstün gayretleri olmaks›z›n elde etmek olanak-s›zd›. Sempozyum etkinli¤ini ‹stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Fel-sefesi ve Sosyolojisi Anabilim Dal› Baflkan› Prof. Dr. Yasemin Ifl›ktaç yönetimin-de Arfl. Gör. Halit Uyan›k’a, ‹stanbul Barosu’ndan Gönül Özcanlar’a ve buradaanamad›¤›m di¤er sevgili dostlar›m›za; kitaplar›n bas›ma ve yay›ma haz›rlanma-s›n› Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Anabi-lim Dal› Baflkan› Doç. Dr. Gülriz Uygur ve Yrd. Doç. Dr. Saim Üye’ye borçlu-yuz. Can Matbaac›l›k’tan Semiha fiahin’e, Bedri Vatansever‘e ve di¤er eme¤i ge-çenlere gönülden teflekkür ediyoruz.

Her zamanki gibi, en büyük minnet ve flükran borcumuz yaz›lar›yla, çeviri-leriyle hukuka bu güçlü ›fl›¤› tutan düflün insanlar›nad›r.

Hayrettin Ökçesiz

8 HFSA 18

HFSA 18 9HFSA 18 9

‹Ç‹NDEK‹LER

• Macaristan’da Hukuk Felsefesi Ö¤retiminin Felsefesi - Csaba Varga ..11• (Hukuk E¤itiminde) Hukuk Felsefesi ‹çin Savafl›m:

Yöntem ve Sorunlar – Imer B. Flores ……………………………………28• Hukukun Zorunlu E¤itsel ‹fllevi Üzerine - Brian Burge-Hendrix ……49• Küçük Bir Hukuk Felsefesi Kongresi: Temsili Rol Oynama Yoluyla

Hukuk Felsefesi Ö¤retmek - Lester J. Mazor……………………………61• Do¤al Hukukta Cebir –Do¤al Hukuk Tarz›nda

Hukuksal Muhakemenin Matematiksel Simulasyonu- Bilgisayar Takviyeli Yasa Haz›rlama ve Hukuk E¤itimine Dair Bir Bafllang›ç - Vladimir Lobovikov ……………………69

• Baz› Hukuk Felsefesi Konular›n›n Ö¤retilmesi ‹çin Etkin Bir Strateji Olarak Sinema - Luis Antonio Cunha Ribeiro ………78

• Kolokyum Aç›fl Konuflmas› - Hayrettin Ökçesiz ………………………86• E¤itim ve Hukuk E¤itimi - Vecdi Aral …………………………………93• Ankara Hukuk Fakültesi ve Hukuk Felsefesi

Ö¤retimi – Adnan Güriz …………………………………………………97• Ça¤dafl Geliflmelerin Yaratt›¤› Farkl›laflmalar›n Hukuk

Felsefesi, Hukuk Sosyolojisi ve Hukuk Metodolojisi Derslerine Etkileri - Yasemin Ifl›ktaç ……………………………………99

• Hukukun Etik De¤er Boyutunun Kavranmas›n›n Hukuk E¤itim ve Ö¤reniminin Verimlili¤i Aç›s›ndan Önemi - Ahmet Gürbüz ……………………………………104

• Hukuk Bilim Felsefesi - Z. Gönül Balk›r ……………………………116• Uluslararas› ve Ulusal Bafll›ca Sorunlar Ba¤lam›nda

Hukuk Felsefesinin Felsefesi - Ahmet Ulvi Türkba¤ …………………132• Hukuk Ö¤retiminde Test S›nav› - Ali fiafak Bal›………………………140• Ö¤retim Hedefleri Bak›m›ndan Hukuk Felsefesi ‹le

Hukuk Genel Kuram› ‹liflkileri - Ahmet Halûk Atalay ………………154• Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisinin Stratejik Önemi:

Pozitif Hukukun ‹deal Hukuka Yöneliminde Sorunlar - fiebnem Özkan …………………………………………………………159

• Hukuk E¤iminde Gelifltirilmesi Gereken Yetiler, Hukuk Felsefesi Ö¤retimi ve Alternatif Metotlar - Gülriz Uygur ……166

10 HFSA 18

• Ders Kitaplar›ndaki Hukuk Sosyolojisi - Kas›m Akbafl ………………177• Türkiye’deki Hukuk Sosyolojisi Teorilerinde Weber -

D. Celaleddin Kavas ……………………………………………………208• “Hukuk Felsefesi Prati¤i” Hukuk Felsefesi Dersinin Ana Derse

Ek Çal›flmalarla Desteklenmesi Deneyimi Üzerine… -Gökçe Çataloluk…………………………………………………………226

• ‹ki Arada Bir Derede Argümantasyon Teorisi - Eric Hilgendorf ……231• fiüphe Ölümcül Olursa - Ronald Dworkin ……………………………242• Dernek Özgürlü¤ü ve Sivil Toplumda “Uygunluk” Kriteri -

Nezahat Do¤an Demiray ………………………………………………247