BİLİŞSEL AĞIRLIKLI DAVRANIŞÇI YAKLAŞIM EDWARD C. TOLMAN

(1886-1959)

AMAÇ

EYLEM

BİLİŞSEL HARİTA

OLUŞTURMA

AMACA ULAŞMA

(Ödül)

ÖĞRENME SÜRECİ

Kuram, Amaçlı Davranışçılık, İşaret Gestalt veya Beklenti Kuramı olarak da isimlendirilir.

TOLMAN’IN ÖĞRENMEYE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ

Davranış bir bütündür.Davranış amaçlıdır.Ödül beklentisi olan davranışlar öğrenilir.Pekiştirmenin verilmediği ortamlarda gizil

öğrenme oluşur.

Tolmana göre öğrenme, çevreyi keşfetme sürecidir.

Bu keşfetme sürecinde organizma bazı olayların başka olaylara yol açtığını ya da bir işaretin diğer bir işarete götürdüğünü öğrenir ve bunları kullanarak amacına ulaşır.

Tolmana göre organizma çevreden birçok şey öğrenir ancak tüm öğrenmeleri etkinlik olarak göstermez.

Organizmanın gereksinim duyuluncaya kadar göstermediği öğrenmeler örtük öğrenmelerdir.

Amaçlı davranış

Ona göre davranış, basit bir U-T değil, amaca yöneliktir.

Davranış ulaşılacak amaç doğrultusunda çevre koşullarına göre değiştirilebilir, uyum sağlayabilir bir özelliğe sahiptir.

Örneğin; Her gün arabasıyla iş yerine giden kişinin arabası bozulursa otobüs, taksi, bir arkadaşının arabasıyla gitme gibi davranışlara dönüşebilir.

Bütüncü davranış Davranışı küçük parçalara, elementlere ayırarak

çalışmak davranışın anlamını kaybettirmektedir. İşe arabayla gitme, yemek pişirme, çamaşır

yıkama, sınavda cevapları yazma bütüncül davranışlardır.

Tolman'a göre öğrenme için güdülenme gerekli değildir.

Bu noktada Guthrie ile aynı, Thorndike, Skinner ve Hull ile farklı görüştedir.

Çünkü güdülenme sadece "algısal vurgulayıcıdır”. Dikkatin nereye yöneleceğini belirler.

BeklentiTolman'a göre kuramın temel sayıltısı şudur; Organizma

bilgiyi, çevresel olaylara dikkat etme ve onları keşfetmesinin bir sonucu olarak kazanmaktadır. Bunun için ödül gerekli değildir.

Amaca yönelik I. Uyarıcı, I. Tepki ve II. Uyarıcı sırasıyla gelirse beklenti güçlenir.

Örnek; Kapı zili, zile basma, zil sesi.

Tolman'ın kuramının temelinde diğer davranışçılardan farklı olarak; öğrenmeyi davranış kuramlarında olduğu gibi küçük birimlerle değil bütüncül olarak ele almasıdır.

Ona göre her davranışın bir amacı vardır. Diğer kuramcılar davranışı küçük birimler incelemişler bütünü gözden kaçırışlardır.

Gizli, (örtük) öğrenmeKişinin farkında olmadan öğrenmesidir.

Kendi içinde ikiye ayrılır;Bilişsel haritaYer öğrenmesidir. Çevremizle ilgili

zihnimizde oluşturduğumuz haritadır. Örnek; bilmediğimiz bir şehre gittiğimizde yaşadığımız durum

Bilişsel senaryoUzun süreli bellekteki işlemsel hafıza

bilgilerine denir. Bir olayın nasıl gerçekleştiği ile ilgili senaryo vardır.

En az çaba ilkesi

Organizma zihninde oluşturduğu haritalar ile kendisini amaca ulaştıracak olan en kısa yolu seçmektedir. Örneğin bir matematik problemi bir çok değişik yoldan çözülebilir organizma bunların hepsini öğrenmiş olabilir ancak organizma en kısa olan yolu seçecektir.

Deneme yanılma (Zihinsel)Eğer organizma bir amaç için bir çözüm

üreteceksek kısa çözüm yolları için alternatifler arar. Bunu deneme-yanılma ile gerçekleştirir.

Performans

Tolaman'a göre öğrenilenlerin gerek duyulduğunda gözlenebilir davranışa dönüştürülmesine denir.

Örneğin A avukatının bürosunu bilebiliriz ancak avukata ihtiyacımız olana kadar bu bilgiyi bellekte saklarız. İhtiyaç ortaya çıkınca avukatın bürosuna gideriz.

Öğrenme TürleriKateksisBelirli dürtü durumları ile belirli nesnelerin

ilişkilendirilmesi. Karadenizlilerin açlıklarını hamsi yiyerek giderme eğilimindedirler.

Eşdeğer inançlarAlt amaç esas amaçla aynı değere sahip

olduğunda alt amaç eşdeğer inanç oluşturmaktadır.

Alan beklentileriOrganizma neyin nereye götüreceğini öğrenir. Bir

işareti gördüğünde bir sonrakinin onu izleyeceğini öğrenir.

Alan Biliş YollarıProblem çözme stratejisidir. Belli durumlarda

algısal alanı düzenleme eğilimidir.Dürtü ayrımlarıOrganizma dürtü durumunu belirler ve buna

uygun tepkide bulunur.