BIM fak ü lt əsi tələbəsi Qafarov Rafiqə məxsusdu r

BIM fakültəsi tələbəsi Qafarov Rafiqə

məxsusdur

Müəllim: Elşən BAĞIRZADƏ

Company Logo

www.themegallery.com

BEYNƏLXALQ XAMMAL VƏ ENERJİ DAŞIYICILARI BAZARI

1

3

2

4

Dünya iqtisadiyyatının xammal və enerji daşıyıcılarına olan tələbatının ödənilməsi problemləriXammal və enerji daşıyıcıları bazarının mahiyyəti, xüsusiyyətləri, təsnifatı və coğrafiyası.

Xammal və enerji daşıyıcıları üzrə dünya bazarında qiymətlərin dinamikası və qiymət pariteti.

Xammal və enerji daşıyıcıları bazarında beynəlxalq inhisarların rolu və mövqeyi.

Company Logo


Yanacaq-energetika kompleksi

Yanacaq sənayesi ElektroenergetikaEnerjinin daşınması və

bölüşdürülməsi

a) Neft a) İES a) neft kəməri

b) Qaz b)SES b) LEP

c) Kömür c)AES c) Qaz kəməri

d) Torf

e)Yanan sist

d)Alternativ enerji mənbələri

Yanacaq-energetika kompleksi müasir dünya iqtisadiyyatının əsasını təşkil etməklə yanacağın çıxarılması və işlənməsi elektroenergetika, həmçinin yanacaq və elektrik enerjisinin daşınması və bölüşdürülməsi proseslərini özündə əks etdirir.

Dünya enerji resursları bazarıDünya enerji resursları bazarının inkişafı

bütün dünya ölkələri üçün böyük praktiki maraq kəsb edir, XXI əsrin əvvəllərində demək olar ki, elə bir ölkə yoxdur ki, bu sahəyə cəlb olunmamış olsun.

Dünya əhalisinin 20%, əsasən də inkişaf etmiş ölkələrdə, istehsal olunan ilkin enerjinin 60%-ni, yerdə qalan təxminən 5 mlrd. insan və 40% istehlak edir

Company Logo


Müqayisə

kasıb ölkələrdə 2 mlrd.insan adambaşına illik olaraq 0,2t yanacaq istifadə edirsə, inkişaf etmiş ölkələrdə 1 mlrd.insan ilə – 5 t yanacaq istehlak edir. Dünya enerji istehlakı 1996-cı ildən 2003 ilə kimi 12 mlrddan 15,2 mlrd. çatıb, yəni 26,7% artıb. Amma qeyd etmək lazımdır ki, enerji istehlakının artım tempi azalmışdır: 1970-1980-ji illərdə 29,4%, 1980-1990-cı illərdə 26,4%, 1990-2003-cü illərdə isə 24% təşkil etmişdir

Company Logo


Müxtəlif əsrlərdə enerji resurslarindan istifadə

Company Logo


XIX əsrin əvvəllərinə qədər

planetin əsas enerji resursu oduncaq ehtiyatları hesab edilirdi

Daha sonra kömürün geniş istifadəsinə başlandı

XX əsrə qədər

XX əsrdə kömürə əlavə olaraq neft, qaz, nüvə enerjisindən də istifadəyə başlandı

XX əsrdə

Ölkə qrupları üzrə enerji istehlakı

Company Logo


İllərİƏ və İT

ölkələri

Keçid

iqtisadiyyatlı ölkələrİEOÖ

Dünya ölkələri

üzrə

1970 4,8 1,2 1,9 7,9

1980 6 1,9 2,5 10,4

1990 6,5 2,3 3,8 12,6

2000 7,2 1,7 5,1 14

2001 7,1 1,8 5,3 14,2

2002 7,2 1,9 5,4 14,5

2003 7,3 1,9 5,4 14,6

2004 7 2,4 10 19,4

2005 7 3,2 16,9 27,1

(mlrd.ton şərti yanacaq)

Ölkə qrupları üzrə enerji istehlakı

Enerji

daşıyıcısı

İllər

1970 1980 1990 2002 2020 2050

Kömür 25,32 24,04 23,85 24,43 20,51 20

Neft 37,97 38,46 39,23 33,46 30,77 23,64

Təbii

qaz

21,52 19,23 21,54 24,26 24,62 25,45

Atom

enerjisi

0 2,88 3,85 6,53 10,26 14,55

Su

enerjisi

3,8 4,81 3,85 6,3 7,69 7,27

Digər 11,39 10,58 7,68 5,02 6,15 9,09

Ümumi 100 100 100 100 100 100

Company Logo


(mlrd.ton şərti yanacaq)

Proqnoz

Beynəlxalq Enerji Agentliyinin məlumatına əsasən təbii qaz gələcəkdə enerjidaşıyıcıları arasında 1-ci yerdə ola bilər, əgər o tam hüquqlu avtomobil yanacağı olarsa. Güman edilir ki, enerjidaşıyıcılarının həcmi 2020-ci ildə 76%,2050-ci ildə 69%-ə qədər aşağı düşəcək.

Company Logo


Ölkələr üzrə neftin geoloji ehtiyatları və kəşfiyyatı 2002-ci il

ÖlkələrGeoloji neft

ehtiyatları (mlrd t)

Dünya üzrə payı

(%)

Neft hasilatı

(milyon t)

Dünya hasilatı üzrə

payı (%)

Şimali amerika 6,4 4,8 664,4 18,7

ABŞ 3,8 2,9 350,4 9,9

Meksika 1,8 1,2 178,4 5

Mərkəzi və Cənubi

Amerika

14,1 9,4 335,7 9,4

Venesuela 11,2 7,4 151,4 4,3

Yaxın Şərq 93,4 65,4 1014,6 28,5

Səudiyyə Ərəbistanı 36 25 418 11,8

Küveyt 13,3 9,2 91,8 2,6

Qatar 2 1,5 34,7 1

Afrika 10,3 7,4 376,4 10,6

Nigeriya 3,2 2,3 98,6 2,8

Əlcəzair 1,2 0,9 70,2 2

Çin 2,5 1,7 168,9 4,8

Malayziya 0,4 0,3 37 1

OPEK 111,9 78,2 1364,2 38,4Company Logo


Təsdiq olunmuş neft ehtiyyatları xəritəsi

Company Logo


Neft istehlakı xəritəsi (2009-cu il)

Company Logo


Neft birjalarının formalaşması

XX əsrin böyük bir hissəsi dünya bazarında real neftlə bağlı sövdələşmələr üstünlük təşkil edirdi, sonralar isə müddətli, «kağız» nefti deyilən sövdələşmələrdən istifadə edilməyə başladı. Nəticədə 80-ji illərin sonlarında 3 iri neft birjası formalaşdı:

Nyu-York-NYMEX London-İPE Sinqapur-SİMEX

Bu birjalar bütün sutka boyu işləyirlər.

Company Logo


Company Logo


XX əsrin son onilliyində neft sənayesinin strukturunda baş verən dəyişiklikəlrin

səbəbləri

1

Cari neft hasilatının yerini doldurmaq üçün yeni ehtiyatların aşkarlanmasında meydana çıxan çətinliklər

2

Əsas neft ehtiyatlarının ayrı-ayrı ölkələrə məxsus neft şirkətlərinin əlində cəmlənməsi

3

Inkişaf etməkdə olan ölkələrdə yeni texnologiyanın genişlənməsi

Müasir dövrdə dünya neft ehtiyatının 87%-nə 20 böyük dövlət neft şirkəti nəzarət edir. Dünya neft ehtiyatının ancaq bir hissəsi ənənəvi neft TMK-larına məxsusdur.

Company Logo


Təbii qaz enerji istehlakında ən sürətlə artan enerji daşıyıcısıdır

Qazın getdikcə artan istehlakı bu amillərlə bağlıdır:

A) Qazla işləyən elektrik stansiyalarının sayının artmasıB) Yaşayış sektorunda qazdan istifadənin genişlənməsiC) Son onillikdə nüvə enerjisinə marağın aşağı düşməsi

Qaz həmçinin ekoloji cəhətdən ən təmiz enerji növüdür.

Təbii qaz və onun hərəkəti

Company Logo


Dünyanın təbii qaz ehtiyatları xəritəsi

Company Logo


Company Logo


Xammal resursları üzrə qiymət formalaşması daxili xərjlərin böyük olmasından deyil, başqa

amillərdən asılıdır.

Müxtəlif valyutaların istifadəsi, tələb və təklifin tarazlığının pozulması təsiri altında dünya pulları rolunu oynayan əsas istehsalçıların qiymət çoxluğu

Müxtəlif valyutaların istifadəsi, tələb və təklifin tarazlığının pozulması təsiri altında dünya pulları rolunu oynayan əsas istehsalçıların qiymət çoxluğu

Xammal məhsulları bazarında tələb və təklifin qarşılıqlı əlaqəsi

Əsas istehsalçıların – ixracatçıların və birja kotirovkalarının qiymətlərinin dünya qiyməti kimi uyğunlaşdırılması

XX əsrin II yarısından başlayaraq dünya neft bazarında qiymət formalaşmasını 4 mərhələyə bölmək olar:

Company Logo


1

bu dövrdə əsas aparıjı mövqe beynəlxalq neft şirkətlərinə məxsus idi.

2

dünya neft bazarına OPEK surətli artım təsiri

3

başqa müstəqil ixrajatçıların meydana çıxması ilə əlaqədar olaraq OPEK təsirinin və birca tijarətinin ümumi artım miqyasının zəifləməsi

4

(1973-cü ilə qədər) (1973-1986) (1986-2001)

dünya bazarında stabilliyin artırılması məqsədilə neft istehsal və istehlak edən ölkələrin diversifikasiyası, neft tijarətində və başqa təcili sövdələşmələrin üstünlük təşkil etməsi

(2001-ci ildən – müasir dövrə kimi)

Ardı var...

Documents

BIM fak ü lt əsi tələbəsi Qafarov Rafiqə məxsusdu r