Binh Nhung Tac Pham Tho Noi Tieng(Q1)_592

8/18/2019 Binh Nhung Tac Pham Tho Noi Tieng(Q1)_592

1/126

BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 1

http://www.ebooks.vdcmedia.com

M M M u u u å å åc c c l l l u u u å å åc c c

Tiïîn chöìng cuãa Vûúng Troång.........................................................................3

Anh võn vaâo maâu Huïë àïí yïu em... .................................................................7

"Chuát chuát" cuãa Lûúng Troång Minh................................................................9

“Trùng khuyïët” cuãa Phi Tuyïët Ba.................................................................12

Möåt anh chaâng yïu möåt cö naâng...................................................................15

Àïm söng Cêìu.............................................................................................17

Búâ söng vêîn gioá cuãa Truác Thöng..................................................................20

Baâi thú tùång vúå ............................................................................................21 Meå qua nhûäng vêìn thú Haiku........................................................................23

Khoaãng caách giûäa lúâi cuãa Bùçng Viïåt.............................................................27

“Tiïëng thu” cuãa Lûu Troång Lû .....................................................................29

Gûãi cö gaái àoãng àaãnh cuãa töi Nguyïîn Quang Haâ ...........................................31

“Daå thûa thêìy” Voä Thanh An........................................................................34

Diïm cuãa Nguyïîn Kim Anh .........................................................................36

Ngûúâi àaân baâ trong thú YÁ Nhi ......................................................................39

Ngöìi buöìn nhúá meå ta xûa .............................................................................42

”Àöëc thuác” cuãa E. Bagriana..........................................................................44


2/126



Meå ..............................................................................................................50

”Vúái anh” cuãa Phaåm Thu Yïën ......................................................................53

“Vö lyá” cuãa Giaáng Vên ................................................................................58

XIN......... ....................................................................................................59

Àiïìu coá thêåt.................................................................................................63

”Cho möåt ngûúâi” cuãa Anh Ngoåc...................................................................65

“Khöng àïì” cuãa Vùn Cao .............................................................................69

“Hoa coã may” cuãa Xuên Quyânh....................................................................71

Thi sô Haân Mùåc Tûã vaâ trùng..........................................................................72

HÖÌ DZÏËNH "Tònh yïu tön thúâ.....................................................................75

Thú Tïë Hanh ...............................................................................................82

Thú tònh Xuên Diïåu.....................................................................................86

Lûu Troång Lû vúái baâi thú "Tiïëng thu"...........................................................90

Tiïëng cuöëc...................................................................................................94

"Tuá Xûúng -khi cûúâi, khi khoác, khi than thúã"...............................................99

Xuên vïì.....................................................................................................103

Thú xuên Nguyïîn Bñnh ..............................................................................106

Àoåc Viïëng lùng Baác cuãa Viïîn Phûúng........................................................111

Àoåc laåi baâi thú Nguyïn tiïu cuãa Baác Höì......................................................113

Yïën Lan -Bïën söng vaâ phöë huyïån..............................................................116

Diïm.........................................................................................................121


3/126



T T T i i i ï ï ï î î î n n n c c c h h h ö ö ö ì ì ìn n n g g g c c c u u u ã ã ãa a a V V V û û û ú ú ú n n n g g g T T T r r r o o o å å ån n n g g g

Gûi con sang haâng xoám

Mang ba lö tiïî n chöìng

Àïën ga taâu chûa àïën

Àöìng nga chiïìu sau lûng

Coá gò maâ gûi gùæm

Ngoaâi goái cúm thêëm vûângDêëu baân tay chõ nùæm

Seä theo anh ngûúå c rûâng

Coá gò maâ cùn dùå n

Chõ chõu àûång, lo toan

Qua bao muâa lûuåt haån

Cêë y caâ y vaâ nuöi con

Àûáng bïn nhau phuát chöëc

Àöëi mùåt dïî mui loâ ng

Chõ nhòn lïn hûúáng bùæc


4/126



Anh ngoaái tröng vïì laâ ng.

- Àaä mònh em xa chöì ng

- Àûâng àïícon àúåi meå!

Anh noái, loâng rûng rûng

Chõ gêåt àêìu lùång leä

Röìi quay ài chêåm raä i

Boáng àöídaâi xiïu xiïu

Ngang àöìng ngoanh àêìu laåi

Coân thêë y anh nhòn theo(1987)

Àoåc baâi thú, ta biïët ngûúâi vúå treã naây úã nöng thön möåt mònh nuöi con,chöìng àang úã trong quên nguä. Anh nghó pheáp vïì thùm vúå con mêëy höm, hömnay lïn àûúâng, chõ àûa tiïîn anh ra ga.

Nïëu nhû ngûúâi phuå nûä nöng thön tiïîn chöìng nhûäng nùm àêìu chöëng Phaáptrong "Thùm lûuáa" cuãa nhaâ thú Trêìn Hûäu Thung coân ngûúång nguâng, e êëp khi ài

sau chöìng thò ngûúâi con gaái nöng thön naây àaä àûúåc hai cuöåc chiïën tranh laâmcho daây daån:

Gûi con sang haâng xoám

Mang ba lö tiïî n chöìng

Viïåc chöìng ra ài, vúå àûa tiïîn, vúái ngûúâi Viïåt Nam mònh àaä trúã thaânh quaá quen thuöåc, bònh thûúâng, khöng coá gò phaãi xuác àöång, höìi höåp nûäa. Chiïën tranhàaä laâm cho con ngûúâi quen vúái chia ly. Hai vúå chöìng hiïíu loâng nhau quaá nïn

khöng phaãi "gûãi gùæm", "cùn dùån" gò nhau: Coá gò maâ gûi gùæm

Ngoaâi goái cúm thêëm vûâng

Dêëu baân tay chõ nùæm


5/126



Seä theo anh ngûúå c rûâng

Coá gò maâ cùn dùå n

Chõ chõu àûång, lo toan

Qua bao muâa lûuåt haån

Cêë y caâ y vaâ nuöi con

Hai khöí thú nhû lúâi noái thûúâng maâ laåi rung àöång, thêëm thña. Àoá laâ thûá ngön ngûä cuãa coäi loâng, cuãa tònh yïu. Con ngûúâi cuãa hêåu phûúng vaâ con ngûúâicuãa tiïìn tuyïën hoâa vúái nhau laâm möåt, yïu thûúng, caãm thöng vaâ àêìy traáchnhiïåm.

Noái nhû thïë, khöng coá nghôa laâ hoå hoaân toaân vö caãm trong giêy phuát sùæpphaãi xa nhau. Khöng, loâng hai ngûúâi àïìu àang xuác àöång:

Àûáng bïn nhau phuát chöëc

Àöëi mùåt dïî mui loâ ng

Chõ nhòn lïn hûúáng bùæc

Anh ngoaái tröng vïì laâ ng.

Hai ngûúâi nhòn vïì hai núi nhûng hai núi coá duång yá: vúå "nhòn lïn hûúángbùæc" núi chöìng àoáng quên, coân chöìng thò "ngoaái tröng vïì laâng", núi hoå maåc, vúå con, xoám laâng anh sinh söëng.

Duâ hiïíu nhau àïën mêëy, tin nhau àïën mêëy, ngûúâi chöìng vêîn noái vúái vúå möåt cêu, möåt cêu thêåt nùång tònh:

- Àaä mònh em xa chöì ng

- Àûâng àïícon àúåi meå!

Anh noái, loâng rûng rûng

Chõ gêåt àêìu lùång leä

Röìi ngûúâi vúå "quay ài chêåm raäi/ boáng àöí daâi xiïu xiïu". Quay ài, loângcoân ngoaãnh laåi, gùåp chöìng mònh cuäng àang ngoaãnh laåi nhòn mònh:


6/126



Ngang àöìng ngoanh àêìu laåi

Coân thêë y anh nhòn theo

Baâi thú "Tiïîn chöìng" cuãa nhaâ thú quên àöåi-àaåi taá Vûúng Troång khöng

coá gò àùåc biïåt vïì yá tûúãng, vïì ngön tûâ hay thi phaáp, nhûng tûâng cêu, tûâng khöí àïìu tûå nhiïn, àïìu thêëm thña. Nöîi noå, niïìm kia cuãa hai nhên vêåt trûä tònh trong baâithú cuäng chñnh laâ nöîi niïìm ngûúâi lñnh maâ anh àaä söëng, àaä caãm nhêån, rung àöångtrong nhûäng nùm chöëng Myä cûáu nûúác. Baâi thú tûå nhiïn nhû khöng coá sûå... laâmthú vêåy.

Lúâi bònh cua Nguyïî n Buâi Vúåi


7/126



AAAn n n h h h v v v õ õ õ n n n v v v a a a â â âo o o m m m a a a â â âu u u H H H u u u ï ï ï ë ë ë à à à ï ï ï ííí y y y ï ï ï u u u e e e m m m .........

Vúái Huïë, nhaâ thú Trûúng Nam Hûúng khöng phaãi laâ ngûúâi xa laå. Àaä rêëtnhiïìu lêìn nha â thú daânh cho Huïë nhûäng vêìn thú rêët àeåp. Töi nhúá mònh àaä àûúåcàoåc baâi thú "Maâu Huïë" trïn baáo Vùn nghïå vaâo muâa xuên nùm2001, lûuác àoá töilaâ möåt sinh viïn vùn khoa thñch tòm hiïíu thú vïì Huïë. Trong thú Trûúng NamHûúng, tònh yïu quï hûúng cuäng giöëng tònh yïu àöi lûáa, búãi nïëu khöng coá quïhûúng, khöng coá nhûäng àïm hao gêìy thïì heån thò khöng coá anh vaâ em, khöng coá nhûäng vêìn thú run rêíy.

Anh võn vaâo maâu Huïë àïíyïu emTrûúác thaânh quaách bao àúâi em cûá tre

Söng Hûúng chay thon mònh qua dêu bïí

Anh mûúån vaânh noán Huïë buöíi vïì thùm.

Nheå nhaâng maâ sêu lùæng. Traách kheáo thöi maâ laâm ngûúâi àoåc trùn trúã. Taåisao nhaâ thú laåi mûúån möåt thûá vö hònh àïí thïí hiïån tònh yïu? Coá gò thùèm sêutrong maâu rïu Huïë? Nhaâ thú àaä hoáan àöíi thúâi gian bùçng lúâi thú bònh dõ cuãa

mònh.Thúâi gian àang ngûng àoång trïn nhûäng thaânh quaách rïu phong cöí kñnhcuãa Huïë. Cuäng coá thïí nhaâ thú chó lêëy "em" laâm vñ duå, laâm àöëi tûúång thú àïí diïînàaåt yá thú. Nhûng úã àêy, nhên vêåt "em" laåi laâ nhên vêåt chñnh trong cêu chuyïåntònh àêìy laäng maån naây. Coá em trong tûâng húi thúã úã Huïë, coá em trong hònh daángmeå, coá em àïí anh thao thûác vïì Huïë àïm ngaây. Giúâ vïì Huïë chó thêëy doângHûúng ngú ngêín chaãy, nhû muöën nñu keáo àiïìu gò rêët thûåc maâ laåi múâ aão.. "Anh


8/126



mûúån rïu Huïë àïí yïu em.." röìi "Anh mûúån vaânh noán Huïë buöíi vïì thùm".Khöng gian nhû chûä ng laåi giûä a cêu thú cho nöîi nhúá niïìm thûúng lan toãa. Tònhyïu trong baâi thú cuäng chñnh laâ möëi tònh sêu nùång cuãa taác giaã àöëi vúái Huïë-quïhûúng mònh. Tònh yïu àoá coá trong têm thûác anh, em vaâ Huïë. Trûúng Nam

Hûúng àaä viïët rêët thêåt, àiïìu naây àaä laâm cho baâi thú coá àöå bïìn, sûác neán: Anh võn vaâo maâu mùæt nhûä ng ngaâ y xa

Nhûä ng uêín khuác trong àiïåu hoâ meå haá t

Nhûä ng àeâo döëc trong àúâi cha bêët trùæc

Mùæt Huïë nhòn thùm thùè m túái ngaâ y xûa.

Quaá khûá àûúåc taái hiïån bùçng "Mùæt Huïë". "Mùæt Huïë" chñnh laâ em. Cêu thú

buöìn lùæng nhû nûúác mùæt, laåi cöìn caâo nhû chñnh traái tim anh. Àoá laâ thöng àiïåpmaâ nhaâ thú muöën gûãi laåi cho ngûúâi àoåc, àïí seã chia cho vúi búát nöîi buöìn. Vaânhnoán Huïë, taâ aáo trùæng nûä sinh, nhûäng con àûúâng thú möång... Têët caã laâ kyã niïåmàöëi vúái nhaâ thú.

Àiïåp khuác "Anh võn" àûúåc lùåp laåi nhûäng böën lêìn. Möåt sûå khùèng àõnh,biïën caái khöng thïí thaânh caái coá thïí. Laâm sao con ngûúâi coá thïí võn vaâo nhûängcaái phi vêåt thïí? Vêåy maâ laåi coá thïí, búãi tònh yïu. Trûúng Nam Hûúng àaä àuángkhi cêìm, nùæm, nhúá, thûúng nhûäng gò chó hiïån hûäu trong möåt traái tim vúái tònh

yïu tha thiïët.Tònh yïu àaä laâ vônh hùçng muön thuúã. Àoá chñnh laâ "mùæt nhúá" trongchuöîi kyá ûác ngoåt ngaâo cuãa möîi ngûúâi vïì quï hûúng. Trûúng Nam Hûúng àaä yïu tûâ nhûäng cêu hoâ maái nhò, maái àêíy cuãa meå, àïën nhûäng döëc àeâo ngûúâi cha àaä ài qua. Àoá laâ caái taâi cuãa möåt ngoâi buát khöng biïët mïåt moãi khi ài tòm vaâ lyá giaãicùån keä nhûäng thùæc mùæc vïì tònh àúâi, tònh ngûúâi. Têët caã laâ sûå döìn neán àïën chaáyboãng àêìu ngoâi buát. YÁ thú àûúåc traãi röång vaâ nhû àang àêåp cuâng möåt nhõp vúái traáitim, vúái hònh boáng em trong maâu Huïë.

Anh võn lïn trùng khuyïët tuöíi em chúâ

Àúä chöëng chïënh cêu thú buöìn xa Huïë..

Thúâi gian nhû hao gêìy bïn caánh cûãa. Em àaä àúåi anh, chúâ anh hïët trùngkhuyïët àïën trùng troân. Voâng xoay cuãa thúâi gian khöng àöíi. Coã vêîn non tú,sûúng vêîn àêåu àêìy tûâng ngoån coã nhûng em thò khaác. Tuöíi giaâ chùng? Nöîi buöìnàang toãa ra trong tûâng cêu chûä, Huïë goåi anh vïì laåi bïn em, àïí àûúåc giaäi baây têm


9/126



sûå. Trûúng Nam Hûúng truát xuác caãm cuãa mònh xuöëng trang thú nhû lúâi tònhtûå.Tònh yïu àöi lûáa àaä biïën thaânh tònh yïu quï hûúng. Taác giaã àaä gûãi vaâo baâithú têm traång cuãa nhûäng ngûúâi con xûá Huïë àang úã xa bùçng möåt tònh caãm chênthaânh sêu lùæng. Ta nghe trong giai àiïåu thú Trûúng Nam Hûúng möåt nöîi nhúá vö

búâ: Anh mûúån maâu nùæng Huïë àïíthûúng em

Tûâ maâu rïu àïën maâu nùæng coá bao nhiïu khoaãng caách? Sao töi thêëy têët caã cûá lung linh, múâ múâ, aão aão... gêìn maâ laåi xa? Búãi nùæng, mûa xûá Huïë khönggiöëng bêët cûá núi naâo

Lúâi bònh cua Nguyïî n thõ Anh Àaâo


10/126



" " " C C C h h h u u u á á át t t c c c h h h u u u á á át t t " " " c c c u u u ã ã ãa a a L L L û û û ú ú ú n n n g g g T T T r r r o o o å å ån n n g g g M M M i i i n n n h h h

Hön em chuát chuát lêë y tònh

Em hön chuát chuát möåt mònh anh thöi

Thïë röì i chuát chuát lïn ngöi

Lêu ngaâ y chuát chuát thaânh àöi vúå chöì ng.

Töi coá rêët nhiïìu baån thú, nhúâ vêåy maâ töi àûúåc àoåc, àûúåc nghe rêët nhiïìubaâi thú viïët vïì nhiïìu goác nhoã cuãa cuöåc söëng. Chñnh nhûäng goác nhoã êëy cuãa cuöåcsöëng àaä cho töi rêët nhiïìu nghõ lûåc, àïí nhûäng hoaâi baäo cuãa mònh trúã thaânh hiïån

thûåc. Töi àoåc baâi thú "Chuát chuát" cuãa nhaâ thú Lûúng Troång Minh (Höåi viïn HöåiVHNT Àaâ Nùé ng) tûâ caách àêy àaä hún mûúâi nùm, coá leä nhû vêåy töi thuöåc loângbaâi thú naây àïën tûâng chûä. Àûúåc vêåy laâ nhúâ baâi thú viïët chên thûåc, gêìn guäi vúáitêm lyá con ngûúâi. Töi nghô nhaâ thú Lûúng Troång Minh quaá gioãi, öng àaä khùæchoåa hïët sûác cö àoång vïì sûå thuãy chung cuãa tònh yïu chó veãn veån böën cêu thú lûuåcbaát vúái 28 kyá tûå, trong àoá àaä coá túái 8 kyá tûå cuãa tûâ laáy "chuát chuát". Àaáng noái húncaã laâ àiïå p ngûä "chuát chuát" coá mùåt trong caã böën cêu thú khöng hïì laâm cho ngûúâiàoåc nhaâm chaán. Ngûúåc laåi, noá laåi aánh lïn rêët nhiïìu sùæc maâu cuãa cuöåc söëng,thêåm chñ coân ngûúâi lïn sûå àa daång cuãa ngûä phaáp trong tiïëng Viïåt. "Chuát chuát"coá thïílaâ àöång tûâ, coá thïílaâ tñnh tûâ. Nïëu laâ àöång tûâ seä cho chuáng ta sûå tha thiïët, nïëu laâ tñnh tûâ seä cho chuáng ta sûå dõu ïm. Têët caã traång thaái têm lyá àoá àaä laâm àeåphún tònh yïu chên chñnh.

Baâi thú àûúåc taác giaã àùåt tïn laâ "Chuát chuát", cuäng laâ tûâ laáy chuát chuátxuêët hiïån trong caã böën cêu thú nhû àaä noái. Nhû vêåy, chuáng ta dïî daâng hiïíu roä


11/126



hún yá àõnh cuãa taác giaã laâ muöën nïu bêåt neát àeåp cuãa tònh yïu bùçng sûå chùæt chiu,chùm chuát cuãa con ngûúâi noái chung, giûäa ngûúâi con trai vaâ ngûúâi con gaái noáiriïng.Thêåt vêåy, àïí coá tònh yïu cao àeåp khöng gò hún laâ sûå vun àùæp cuãa àöi bïn.

"Hön em chuát chuát lêëy tònh", phaãi chùng taác giaã muöën àïì cêåp àïën caá tñnh cuãa ngûúâi con trai. Coá thïí giêy phuát àêìu tiïn ngûúâi con trai coân doâ tñnh, tòmhiïíu. Thïë nhûng, khi biïët rùçng baån gaái cuãa mònh nhêët quyïët yïu mònh-"Em hönchuát chuát möåt mònh anh thöi" thò ngûúâi con trai caãm thêëy yïn loâng. Möîi ngaâythïm möåt chuát yïu, möîi ngaây thïm möåt chuát thûúng, cûá thïë... tònh yïu lúán dêìntrong traái tim, têm höìn hai ngûúâi, "Lêu ngaây chuát chuát thaânh àöi vúå chöìng". Àoá laâ àónh cao cuãa tònh yïu.

Nhûäng lûuác traâ dû tûãu hêåu, töi thûúâng àoåc baâi thú naây cho baån beâ nghe. Baâi thú "Chuát chuát" àaä àïí laåi nhiïìu bêët ngúâ cho hoå. Hoå khöng nghô nhaâ thú Lûúng Troång Minh coá taâi viïët tònh sûã hay nhû thïë. Tûâ giêy phuát gùåp gúä banàêìu, àïí yá nhau, röìi yïu nhau, sau àoá laâ sûå nuöi dûúäng tònh yïu cho túái ngaâythaânh vúå thaânh chöìng. Kïët quaã cuöåc hön nhên êëy coá àûúåc laâ nhúâ biïët vun àùæptònh yïu möîi ngaây möåt chuát. Nïëu nhû viïët bùçng vùn xuöi thò chùæc coá leä phaãi töënkhaá nhiïìu giêëy mûåc. Thïë múái biïët laâm thú hay khöng phaãi dïî. Coá lêìn nhaâ thúÀöng Trònh noái vúái töi rùçng: "Caã àúâi laâm thú, chó cêìn ai àoá nhúá thú cuãa mònhdêìu chó möåt cêu, möåt chûä thöi, cuä ng haånh phuác lùæm röìi..."

Haånh phuác cuãa ngûúâi laâm thú khi àûúåc moåi ngûúâi nhúá thú cuãa mònh,cuäng laâ haånh phuác cuãa ngûúâi yïu thú khi gùåp nhûäng yá thú hay àïí àöìng caãm vúáitònh yïu. Chó cêìn chuát chuát thöi cuäng àuã àïí chuáng ta hiïíu nhau hún, cuâng vûúåtqua gian nan, thûã thaách cuãa quy lûuêåt cuöåc söëng.

Xin gúãi àïën caác baån vaâ nhaâ thú Lûúng Troång Minh chuát chuát têmtònh naây cuãa töi-ngûúâi yïu thú àêët Quaãng.

Lúâi bònh cua Huyânh Trûúng Phaát


12/126



“ “ “ T T T r r r ù ù ù n n n g g g k k k h h h u u u y y y ï ï ï ë ë ët t t ” ” ” c c c u u u ã ã ãa a a P P P h h h i i i T T T u u u y y y ï ï ï ë ë ët t t B B B a a a

Anh ngo lúâi yïu em

Vaâo möåt àïm trùng khuyïët

Búi tònh yïu tha thiïët

Biïët troân trûúác àïm rùçm.

Em vui luác trùng troân

Chaånh loâng khi trùng khuyïët

Anh úi anh coá biïëtTrùng hay tònh lûáa àöi

Sao anh laåi ngo lúâi


Àïíbêy giúâ thêì m tiïëc

Möåt vêìng trùng khöng troân

Nhiïìu ngûúâi tòm àïën baâi thú "Trùng khuyïët" cuãa Phi Tuyïët Ba nhû laâ möåtniïìm an uãi búãi gùåp tònh yïu khöng thaânh. Cêu chuyïån trùng khuyïët vêën vñt cuângchuyïån khuyïët veån cuãa tònh yïu thò coá gò laå àêu. Nguyïîn Du caách àêy hún 200nùm àaä viïët:

Vêìng trùng ai xe laâm àöi


13/126



Nûa in göëi chiïëc, nûa soi dùåm trûúâng

Thïë nïn, sûác hêëp dêîn cuãa baâi thú naây hùèn laâ àùåc biïåt lùæm. Nïëu khöng,laâm sao ngûúâi ta àoåc, ngûúâi ta haát noá nhiïìu àïën thïë àûúåc.

Laåi vêîn laâ tònh yïu. Tònh yïu khöng coá möåt kïët thuác troån veån. Vaâ giûäatrùm ngaân nguyïn cúá chia tay, ngûúâi con gaái vin vaâo möåt caái cúá tûúãng nhûchùèng coá gò, êëy laâ vêìng trùng khuyïët.

Anh ngo lúâi yïu em


Búi tònh yïu tha thiïët

Biïët troân trûúác àïm rùçm Chó coá traái tim nhaåy caãm vaâ àa caãm thò múái coá nhûäng cêu thú thêåt trong

saáng, àaáng yïu. Lúâi toã tònh àêìu tiïn laåi rúi vaâo möåt àïm trùng khuyïët. Ngûúâicon trai coá leä chùèng bao giúâ àïí yá túái chuyïån naây àêu. Nhûng laâ möåt cö gaái,chuyïån tûå nhiïn trúâi àêët thöi cuäng trúã thaânh têm sûå cuãa loâng mònh. Àiïìu àoá laâ dïî hiïíu.

Haånh phuác vò àoán nhêån tònh yïu, cö muöën böåc baåch nhûäng ngöín ngangtrùm möëi, laåi vêîn chuyïån vêìng trùng troân khuyïët, vaâ hònh nhû, caâi vaâo bao nhêåp

nhùçng, hû aão khuyïët-troân êëy laâ nhûäng dûå caãm, êu lo khöng thïí naâo noái hïëtàûúåc:

Em vui luác trùng troân

Chaånh loâng khi trùng khuyïët

Anh úi anh coá biïët

Trùng hay tònh lûáa àöi

Vêìng trùng lûuác naây khöng chó laâ möåt thûåc tïë cuãa vuä truå nûäa. Vêìng trùnglaâ chûáng nhên cho lúâi toã tònh àïm trûúác. Thêåt xoát xa, àoá laåi laâ möåt àïm trùngkhöng troân:

Sao anh laåi ngo lúâi



14/126



Àïíbêy giúâ thêì m tiïëc

Möåt vêìng trùng khöng troân

Cö muöën traách moác. Maâ cêu thú buöng ra lûãng lú, chùèng biïët traách ai.

Traách anh? Khöng! Traách àïm trùng khuyïët? Coá leä chó traách sûå vö tònh, khöngmay mùæn. Dêîu rùçng vêìng trùng cûá khuyïët troân theo quy luêåt muön àúâi vêîn thïë nhûng caái troân trùån cuãa vêìng trùng, caái troân trùån cuãa tònh yïu thò khöng vônhhùçng, maäi maäi.

Töi thñch caái "àöí löîi" naây. Noá khiïën cho tònh yïu, duâ khöng troån veån, duâ àûát gaánh nhûng vêîn àeåp vaâ nhên vùn. Àoåc baâi thú, cûá mong lúâi ngoã yïu kiadiïîn ra vaâo möåt trùng troân vaânh vaåch. Àïí cö gaái, àïí chaâng trai, àïí vêìng trùngkhöng phaãi thêìm tiïëc cho sûå dang dúã cuãa möåt möëi tònh.

Baâi thú laâm ngûúâi ta chaånh loâng, buöìn nöîi buöìn man maác. Ba khöí thú laâ sûå höìi tûúãng liïìn maåch vïì tònh yïu, tûâ buöíi àêìu àïën ngaây kïët thuác. Dêîu tònh yïuvúi veån ài nhûng trïn hïët, ta bùæt gùåp têm höìn cuãa möåt cö gaái rêët thiïët tha vaâ nhên hêåu khi nghô vïì möëi tònh lúä dúã cuãa mònh, nghô vïì lúâi toã tònh vaâo möåt àïmcoá vêìng trùng khuyïët nûãa. Laâ lúâi têm sûå nïn cêu chûä baâi thú cuäng miïn mantheo doâng caãm xuác vaâ rêët mûác tûå nhiïn. Maâ nhûäng gò chên thaânh, tûå nhiïn thòrêët dïî hêëp dêîn àûúåc nhiïìu ngûúâi.

Lúâi bònh cua Nguyïî n thõ Thanh Hiïëu


15/126



” ” ” M M M ö ö ö å å åt t t a a a n n n h h h c c c h h h a a a â â ân n n g g g y y y ï ï ï u u u m m m ö ö ö å å åt t t c c c ö ö ö n n n a a a â â ân n n g g g ” ” ” H H H a a a i i i n n n d d d r r r i i i c c c h h h H H H a a a i i i n n n ú ú ú

Möåt anh chaâng yïu möåt cö naângNhûng cö naâng laåi yïu ngûúâi khaác

Vaâ ngûúâi khaác laåi yïu cö khaác

Cuâng cö naây kïët möëi tú duyïn

Vaâ cö naâng uêët ûác, ûu phiïìn

Cûúái lûuön keã àêìu tiïn, töët nhêët

Trïn àûúâng àúâi mònh vûâa bùæt gùåp;

Coân anh chaâng àau khöí triïìn miïn.

Àêëy laâ cêu chuyïån cuä, xûa röìi

Nhûng nghe ra coân luön múái meã;

Ai gùåp phaãi caãnh àúâi nhû thïë,

Traái tim mònh cuäng vúä maâ thöi.(Baãn tònh ca 1822 -1823)

Tònh yïu laâ gò? Vúái nhiïìu ngûúâi, tònh yïu laâ coá thêåt song cuäng coá biïët baongûúâi caã àúâi loay hoay kiïëm tòm maâ chùèng ra. Haindrich Hainú, chaâng ca sô cuãaaái tònh nùçm trong söë àoá. Khi 25 tuöíi, nhaâ thú àaä tû lûå àùåt buát viïët: Möåt anh


16/126



chaâng... cö khaác. Phaãi chùng àoá laâ sûå sùæ p xïë p cuãa võ thêìn aái tònh trong troâ chúiTònh yïu? Höëi haã vaâ gêëp gaáp laâm sao trong cuöåc kiïëm tòm súåi dêy àöìng àiïåu, àïí röìi laåi thûúâng xuyïn àoán nhêån nhûäng tònh huöëng trúá trïu: Vaâ cö naâng uêët ûác...triïìn miïn. Möåt kïët cuåc xiïët bao cay àùæng vaâ taân nhêîn, cùæt àûát hoaân toaân sûå chúâ

àúåi mú höì, beã gêîy niïìm hy voång mong manh àang nhen nhuám. Hainú viïët chongûúâi con trai êëy hay cho chñnh mònh: Ai gùp phaãi... vúä maâ thöi.

Caãm nhêån tònh yïu cuãa gêìn 200 nùm vïì trûúác nay coân nguyïn giaá trõ nïncaâng thöi thuác ngûúâi yïu thú tiïëp tuåc tòm àïën vúái Hainú.

Haindrich Hainú (1797 -1856) laâ möåt nhaâ thú caách maång dên chuã, baåncuãa Caác Maác vaâ laâ möåt cêy buát trûä tònh cuãa nïìn vùn hoåc Àûác. Öng àûúåc mïånhdanh laâ ca sô cuãa aái tònh vúái gêìn 10.000 taác phêím, trong àoá coá niïìm hên hoancuãa haånh phuác vaâ muön nöîi khöí àau cuãa möåt traái tim traân trïì khaát voång.

Huyânh Mai Liïn


17/126



À À À ï ï ï m m m s s s ö ö ö n n n g g g C C C ê ê ê ì ì ìu u u

Anh qua söng Höìng, söng ÀuöëngMuâa mûa boåt nûúác àoã ngêìu

Khöng biïët úã núi em úã

Ïm ïm möåt khuác söng Cêìu

Tiïëng möåt con töm buáng nûúác

Voá beâ ai cêët sau lûng

Sao trúâi loåt qua mùæt lûúái

Rúi àêìy xuöëng caã mùåt söng

Con söng cuãa ngûúâi quan hoå

Suöët àúâi nûúác chaãy lú thú

Em úi! Em laâ cö gaái

Tûâ lêu anh àúåi anh chúâ Em laâ cö Têëm thaão hiïìn

Àïën giûäa àúâi anh trêíy höåi

Tònh àaä trao nhau ïm àïìm


18/126



Maâ vêîn mùæt nhòn böëi röëi

Söng Cêìu khi àêìy khi vúi

Chaãy ngang qua cêu quan hoå

Ûúát àêìm vaåt aáo bao ngûúâi

Vaåt thûúng ûúát cuâng vaåt nhúá

Em noái nheå nhû húi thúã

Anh nghe àïí nhúá suöët àúâi:

Giûä tònh yïu nhû giûä lûãa,

Àûâng quïn, àûâng taân, àûâng nguöi!Tònh yïu coá tûâ phûúng em

Ài qua thaáng nùm chúâ àúåi

Tònh yïu cuäng tûâ phûúng anh

Lûãa rûâng böìn chöìn goác nuái

Tònh yïu coá tûâ hai ta

Chùèng àuã gêìn maâ giêån döîi

Nhaâ xa, mùåt trêån caâng xa

Gùåp nhau lêìn naâo cuäng vöåi

Ngaây mai chùæc laâ nhiïìu nùæng

Nïn sao giùng khùæp trïn àêìu

Ngaây mai chùång miïìn aãi Bùæc

Tûåa lûng vaâo àïm söng Cêìu

(Àöî Trung Lai)

Caái duyïn cuãa baâi thú naây laâ duyïn thêìm. Vúái 9 khöí thú vûâa kñn àaáo,vûâa gúåi múã, taác giaã giöëng nhû ngûúâi laái àoâ trong àïm, lùång leä àûa baån àoåc tröi


19/126



nhû mú trïn con söng cuãa ngûúâi quan hoå. Ngay vaâo àêìu baâi thú, thi sô àaä thuá nhêån sûå vö têm cuãa mònh: "Anh qua söng Höìng, söng Àuöëng; Muâa mûa boåtnûúác àoã ngêìu-Khöng biïët úã núi em úã-Ïm ïm möåt khuác söng Cêìu". Taác giaã thuá nhêån "khöng biïët" cuäng chñnh laâ àïí lûui vaâo võ trñ baån àoåc maâ cuâng nhau "khaám

phaá" àoá thöi. Daám thuá nhêån sûå "vö têm" laâ chñnh búãi "nöåi têm" cuãa thi nhênmaånh lùæm. Nöåi têm khöng maånh, laâm sao maâ nghe àûúåc: Tiïëng möåt con tömbuáng nûúác-Voá beâ ai cêët sau lûng. Vaâ coân nhòn thêëy àûúåc: Sao trúâi loåt qua mùætlûúái-Rúi àêìy xuöëng caã mùåt söng. Coá leä khöng phaãi sao trúâi, maâ laâ caãm xuác cuãaÀöî Trung Lai rúi àêìy xuöëng mùåt söng thò àuáng hún. Röìi cuöëi cuâng, àiïìu muöënàaä àûúåc noái:

Em úi! Em laâ cö gaái

Tûâ lêu anh àúåi anh chúâ

Sau khi thöët ra àûúåc hai cêu thú khoá khùn êëy, "ngûúâi laái àoâ" hònh nhû "boã rúi" baån àoåc àïí quay sang têm sûå riïng vúái cö Têëm thaão hiïìn. Baån àoåc cuängàaânh nñn thúã ngöìi nghe, chûá biïët laâm sao nûäa:

Em noái nheå nhû húi thúã

Anh nghe àïí nhúá suöët àúâi

Giûä tònh yïu nhû giûä lûãa

Àûâng quïn, àûâng taân, àûâng nguöi!

Hoáa ra taác giaã khöng quïn baån àoåc, khöng quïn ngoån lûãa rûâng böìn chöìngoác nuái-búãi traái tim cuãa anh laâ traái tim àêåp caånh chiïëc ba lö: Tònh yïu coá tûâ haita-Chùèng àuã gêìn maâ giêån döîi-Nhaâ xa, mùåt trêån caâng xa-Gùåp nhau lêìn naâocuäng vöåi. Lúâi thú buöng ra nhû khöng, maâ sao àoåc àïën àêy, loâng ta thêëy nhoái caã lïn. Coá thïí ngûúâi lñnh êëy khöng trúã vïì lùæm chûá? Nhûng duâ muöën duâ khöng, töivêîn tin tònh yïu chaãy ngang qua cêu quan hoå laâ tònh yïu bêët tûã.

Nhûäng ngoån lûãa trêån maåc àaä tùæt vaâ nïëu àiïìu töi tin laâ coá thêåt-thò ûúác aomöåt ngaây naâo àoá, töi vaâ ngûúâi lñnh êëy seä múã "àöi löëi" vïì Haâ Bùæc-àïí cuâng nhau:Tûåa lûng vaâo àïm söng Cêìu.

Lúâi bònh cua Hoaâng Nhuêån Cêìm


20/126



” ” ” B B B ú ú ú â â â s s s ö ö ö n n n g g g v v v ê ê ê î î î n n n g g g i i i o o o á á á” ” ” c c c u u u ã ã ãa a a T T T r r r u u u á á ác c c T T T h h h ö ö ö n n n g g g

Laá ngö lay úã búâ söng

Búâ söng vêîn gioá Ngûúâi khöng thêëy vïì

Xin ngûúâi haäy trúã vïì quï

Möåt lêìn cuöëi... möåt lêìn vïì cuöëi thöi

Vïì thûúng laåi bïën söng tröi

Vïì buöìn laåi àaä möåt thúâi toác xanh

Lïå xin gioåt cuöëi àïí daânh

Trïn phêìn möå meå, vûúng hònh boáng cha

Cêy cau cuä, giaåi hiïn nhaâ

Coân nghe gioá thöíi söng xa möåt lêìn.

Con xin ngùæn laåi àûúâng gêìn

Möåt lêìn... röìi meå haäy dêìn dêìn ài.

Theo töi, àêy laâ baâi thú hay nhêët cuãa Truác Thöng. Baâi thú laâ tiïëng khoácthùm thùèm cuãa ngûúâi con mêët meå, biïët laâ meå khöng bao gòúâ coân nûäa maâ vêîn cêìuxin möåt lêìn meå trúã vïì: "Con xin ngùæn laåi àûúâng gêìn / Möåt lêìn... röìi meå haäy dêìndêìn ài..." Baâi thú tûå nhiïn vaâ chên thaânh àïën nöîi khiïën töi khöng nghô anh àaä


21/126



laâm ra thú, maâ chñnh "thú àaä laâm ra anh". Töi thuöåc ngay baâi thú àoá khi àoåc lêìnàêìu tiïn.

Nhaâ thú Nguyïî n Troång Taåo


22/126



B B B a a a â â âi i i t t t h h h ú ú ú t t t ù ù ù å å ån n n g g g v v v ú ú ú å å å

Mònh vûâa laâ chõ laâ em

Têëm loâng ngûúâi meå, traái tim baån àúâi

Mai naây túái phuát chia àöi

Hai ta ai seä laâ ngûúâi tiïîn nhau?

Xoát mònh àaä lùæm thûúng àau

Töi xin laâm keã di sau àúä mònh

Cuöåc àúâi àêu phaãi phuâ sinh

Nûúác non chan chûáa nghôa tònh mònh úi.

(Höì Dzïënh)

Höì Dzïënh àûúåc caác nhaâ nghiïn cûáu vùn hoáa ghi nhêån laâ möåt trong caácnhaâ thú coá chên taâi. "Baâi thú tùång vúå" in trong Tuyïín têåp thú Viïåt Nam 1975-2000, khöng ghi nùm thaáng saáng taác, nhûng cuäng coá thïí àoaán laâ öng viïët vaâonhûäng nùm cuöëi àúâi (tûâ 1985 àïën 1990) úã caái tuöíi con ngûúâi àaä phaãi tñnh àïën

chuyïån... 'ài, úã". Chó coá 4 cêu lûuåc baát vúái taám doâng thú, ai yïu thú chó àoåc hailêìn laâ thuöåc, Höì Dzïënh àaä thïí hiïån thanh thoaát loâng yïu thûúng, quyá troångngûúâi baån àúâi cuãa mònh rêët àùçm thùæm, da diïët.

Nhaâ thú Nguyïî n Buâi Vúåi


23/126



M M M e e e å å å q q q u u u a a a n n n h h h û û û ä ä ä n n n g g g v v v ê ê ê ì ì ìn n n t t t h h h ú ú ú H H H a a a i i i k k k u u u

Meå laâ thú . Meå vaâ thú maäi khùæn khñt nhau nhû hònh vúái boáng. Hònh aãnh

meå caâng cêìn cuâ, möåc maåc bao nhiïu laåi caâng nïn thú bêëy nhiïuå Trong ngön ngûä thi ca cuãa thïë giúái, dên töåc naâo cuäng coá nhûäng vêìn thú chûáa chantònh meå. Meå hiïín hiïån trïn àûúâng vïì, trïn tûâng ngoä höìn sêu kñn. Meå laâ chêët liïåukïët tinh cuãa têët caã nhûäng thiïn anh huâng ca, nhûäng àaåi sûã thi, nhûäng trûúângthiïn tònh sûã vaâ caã trong nhûäng vêìn thú Haiku àún sú, thêm thuáyå

Vúái dên töåc Nhêåt Baãn, Haiku àûúåc xem nhû tinh hoa cuãa vùn hoáa dêntöåc. Dûúái goác nhòn cuãa Thiïìn töng, Haiku laâ thïí thú àùåc biïåt coá thïí haâm chûáaàûúåc thûåc taåi nhiïåm mêìu trong voãn veån 17 êm tiïët, vûâa sêu lùæng uyïn thêm, laåi

vûâa àún sú giaãn dõ . Nghe qua, gnûúâi ta khoá tûúãng tûúång àûúåc rùçng möåt thûá tònhcaãm daåt daâo, mún man bêët têån nhû tònh meå laåi coá thïí êín mònh trong nhûäng vêìnthú gêîy goån naâyå Khöng ! Hoaân toaân ngûúåc laåi : Hònh aãnh meå trong thú Haikulaåi caâng baát ngaát, phiïu diïu hún bao giúâ hïët.

Haiku (Haâi cuá) laâ thïí thú àùåc biïåt cuãa Nhêåt Baãn, kïë thûâa tûâ caác daång liïnca truyïìn thöëng. Tûâ Haiku àûúåc ruát goån tûâ Haikai vaâ Hokkuå Ngûúâi coá cöng àêìulêåp nïn con àûúâng "Tiïu phong" (Shofu) naây, vaâ àûa àïën àónh cao nghïå thuêåtthi ca thïë giúái laâ Thiïìn sû Matsuo Bashoå

Sau Basho, coá ba nhaâ thú lúán cuãa Haiku lêìn lûúåt xuêët hiïån, húåp cuângBasho thaânh tûá truå cuãa Haiku Nhêåt Baãn :

Basho 1644 -1694.

Buson 1716 -1784.


24/126



Issa 1762 -1826.

Shiki 1867 -1902.

Ngoaâi böën vò sao àoá, coân coá vö söë ngûúâi ài theo con àûúâng naây, hoå àûa

Haiku lïn bònh diïån niïìm vui nghïå thuêåt vaâ lêëy laâm leä söëng àúâi mònh, cuäng nhûtraâ àaåo , hoa àaåo, nhu àaåo... vúái möåt triïët lyá sêu thùèm hún, coá thïí goåi laâ Haâi cuá àaåo (Haiku àö).

Ngoaâi nhûäng maãng àïì taâi vïì thiïn nhiïn, Haiku coân coá àïì taâi vïì meå. Hònhaãnh Meå hiïån lïn vúái têët caã xuác caãm cuãa khöí àau vaâ veã àeåp nheå nhaâng cuãa sûå giaãi thoaát, chuáng ta seä tòm thêëy úã thú Issa vaâ thú Basho

Nhûäng hònh aãnh vûâa nhoã nhoi vûâa mong manh nhû haåt sûúng, gioåt lïå àïën

vúái thïë giúái thú Haiku trúã nïn lûung linh, vô àaåi, nhû êín chûáa möåt linh höìn.Issa laâ ngûúâi bêët haånh, nùm lïn 3 mêët meå. Hún ai hïët, Issa hiïíu Meå quan

troång biïët dûúâng naâoå

Möåt ngaây höåi, treã nhoã nö àuâa vúái baån beâ, tung tùng trong voâng tay meå,Issa thêëy mònh laåc loäng cö àún, nöîi buöìn êåp àïën, vaâ Issa tòm vïì vúái bêìy chim àïí àûúåc chia xeã :

Ore to kite asobe yo oya no nai suzume

Àïën àêy naâo, vúái töi cuâng chúi àuâa chim seã khöng coân meå trïn àúâi [*] Mêët meå laâ mêët ài möåt phêìn quan troång taåo thaânh sûå söëng. Cuöåc àúâi Issa

trúã nïn lang thang, lang thang khùæp nûúác Nhêåt, kiïëm söëng àuã moåi nghïì, nhûängveã àeåp trïn àúâi dûúâng nhû vö nghôa àöëi vúái Issa, thêåm chñ coân nhû àõa nguåc aámaãnh suöët cuöåc haânh trònh :

Aki no kaze Gioá ware wa nairu wa dono jigo ku

Gioá muâa thu àõa nguåc naâo àêy cuâng töi giang höì

Khi Issa coá dõp trúã vïì vúái biïín, do ngoaåi daáng mïnh möng vaâ muâi hûúngàêåm àaâ võ mùån cuãa biïín, nhaâ thú àaä tòm thêëy húi êëm vaâ tònh thûúng cuãa meå :

Naki haha ya umi miru tabi na miru tabi ni

Meå yïu úi ! möî i khi nhòn thêë y biïín khi thêë y biïín khúi


25/126



Möåt khaám phaá múái laâm thùng hoa têm höìn Issaå Meå àûúåc hoáa thên vïí biïín, möåt caãm giaác vûâa bao la cuãa tònh meå, vûâa mùån maâ êëm aáp cuãa voâng tayå Vïì vúái biïín, Issa vaâ Meå khöng coân ranh giúái nûäa, cuâng hoâa vaâo baãn thïí nhiïåm mêìuå Giúâ àêy, trûúác mùæt Issa, möåt Thiïìn sû, têët caã àïìu coá cuöåc söëng, coá Phêåt tñnh, coá

sûå bònh àùèng trong aánh saáng vaâ trong caát buåÀ Núi haåt buåi chûáa tam thiïn àaåithiïn thïë gioán Möîi hònh aãnh phaáp trêìn laâ hiïån thên cuãa Meå :

Tsuyu no tama hitotsu hitosu ni furusato ari

Öi nhûä ng haåt sûúng trên chêu tûâng haåt hiïån hònh cöë hûúng

Meå laâ têët caã, têët caã àïìu laâ hiïån thên cuãa Meå. Issa àaä chêëm dûát nöîi cö àún !Bïn caånh nhûäng baâi thú vïìmeå cuãa Issa, Basho cuäng coá möåt baâi thú vïì meå rêëtxuác àöång :

Te ni toraba kien namida zo atsuki aki no shimo

Toác meå coân àêy tan trong lïå noáng sûúng muâ thu bay

Möåt àoaån Basho viïët trong cuöën nhêåt kyá nùm 1684 nhû sau :

"Cuöëi cuâng töi vïì àïën quï nhaâ vaâo àêìu thaáng 9, cêy hoa hiïn maâ meå thûúâng tröìng trûúác phoâng bêy giúâ khöng coân nûäa, coá leä àaä chïët vò sûúng giaá.Têët caã moåi thûá khaác cuäng àaä àöíi thay -Gûúng mùåt anh töi àaä hiïån nïëp nhùn trïn

traán vaâ toác baåc núi thaái dûúng.Chuáng ta vêîn coân söëng, anh chó noái thïë. Röìi, khöng lúâi naâo nûäa, anh múã

möåt chiïëc tuái kyã niïåm maâ noái : Haäy nhòn múá toác sûúng cuãa Meå àêy naâyå Àêy laâ chiïëc höåp linh thiïng cuãa Urashima àêëy, ta cuäng seä baåc àêìu".

Urashima laâ chaâng ngû phuã huyïìn thoaåi, àaä cûúái cöng chuáa thuãy cung maâ coân nhúá nhaâ. Chaâng vïì quï, mang theo chiïëc höåp cuãa cöng chuáa tùång, dùån àûângmúã ra, nhûng chaâng àaä múã, vaâ tuöíi giaâ àaä êåp xuöëng, tûác thò toác baåc vaâ da nhùn.

Möîi chuáng ta laâ möåt Urashima, nghôa laâ möåt keã nhúá cöë hûúng, muöënngûúåc thúâi gian àïí tòm laåi meå. Nhaâ thú, Urashima vaâ chuáng ta khöng thïí khöngmúã chiïëc höåp naâyå

Toác meå coân àêy tan trong lïå noáng sûúng muâa thu bay


26/126



Basho àaä khoác khi nhòn thêëy toác sûúng cuãa meå, lïå noáng cuãa nhaâ thú nhoã xuöëng, vaâ nhaâ thú khöng daám nêng toác meå lïn vò súå toác êëy seä tan ài nhû sûúngmuâa thuå Toác sûúng cuãa meå vaâ sûúng muâa thu lêîn vaâo nhau, chuáng ta khoá loângphên biïåt àûúåc toác meå tan hay sûúng muâa thu tan vò lïå noáng, coá leä caã hai !

Meå khöng coân nûäa ! Nöîi dùçn vùåt giûäa mêët vaâ coân laâm nhûäng gioåt lïå hiïëmhoi cuãa Thiïìn sû rúi Àïí chuyïín hoáa nöîi àau, Thiïìn sû thi sô àûa meå vïì vúái thiïnnhiïn, toác meå trúã vïì vúái sûúng muâa thu, têët caã hoâa vaâo vuä truå bao la Ú. thïë giúáivö ngaä. Àïí röìi, núi nhûäng caánh hoa àaâo, nhûäng böng tuyïët traáng, nhûäng coã cêy... àïìu coá phêìn cuãa meå.

Meå khöng coân, nhûng baâi thú bêët huã cuãa Basho, cuãa Issa vêîn coân àoá. Noá toãa nhûäng vêìng saáng dõu hiïìn trïn nïìn trúâi thi ca thïë giúái

Meå trúã thaânh vô àaåi !Ghi chuá

(*) Nhûäng vêìn thú Haiku trong baâi naây àïìu do Phan Nhêåt Chiïu dõch

(Theo Internet)


27/126



K K K h h h o o o a a a ã ã ãn n n g g g c c c a a a á á ác c c h h h g g g i i i û û û ä ä ä a a a l l l ú ú ú â â âi i i c c c u u u ã ã ãa a a B B B ù ù ù ç ç çn n n g g g V V V i i i ï ï ï å å åt t t

Biïët laâm sao chuáng quaá nhiïì u lúâi

ÚÃ nhûä ng chöî leä ra cêì n noái ngùæn Bao lêìn em phùèng lùång

Àu khiïën töi baâng hoaâng

Khi phêìn noái lêën hïët phêìn àûúåc söëng

Lêën hïët moåi àiïìu tiïìm êín giûä a cêu

Thò vaån cêu thú cuä ng thaânh re ruáng

Liïåu coân gò vang voång ú trong nhau

Lúâi noái chùèng mêët tiïìn mua

Lûåa lúâi maâ noá i cho vûâa loâng nhau

Baâi hoåc ngûúâi xûa daåy caâng chiïm nghiïåm caâng thêëy thêëm thña. Àoá laâ caách àöëi nhên xûã thïë giûäa con ngûúâi vúái con ngûúâi trong xaä höåi. Trong tònh yïuvaâ cuöåc söëng gia àònh, lúâi noái laâ möåt trong nhûäng caách àïí gùæn kïët hún tònh caãm.Traái laåi, nhûäng ngön tûâ maâ ngûúâi ta nghô rùçng "lúâi noái gioá bay" laåi khiïën chobiïët bao ngûúâi phaãi suy ngêîm, trùn trúã:

Biïët laâm sao chuáng ta quaá nhiïì u lúâi

ÚÃ nhûä ng chöî leä ra cêì n noái ngùæn


28/126



Trong cuöåc söëng àêìy rêîy nhûäng phûác taåp, nhûäng böån bïì, lo toan, conngûúâi sao traánh khoãi phuát buöìn bûåc. Nöîi caáu giêån àoá laåi chó coá thïí truát vaâo lúâinoái, giaãi toãa bùçng lúâi noái. Thïë múái gêy ra nghõch lyá "nhiïìu lúâi" "úã nhûäng chöî leä ra cêìn noái noái ngùæn". Nghõch caãnh thay, coá khi laåi laâ:

Bao lêìn em lùèng lùång

Àu khiïën töi baâng hoaâng

Sûå thay àöíi nhanh àïën khöng ngúâ nhû thïë khiïën "töi baâng hoaâng". Laâmsao coá thïí lyá giaãi hïët àûúåc laâ vò sao! Cuöåc söëng vaâ loâng ngûúâi thêåt quaá phûác taåp.Trong tònh yïu vaâ cuöåc söëng gia àònh, duâ coá yïu nhau àïën mêëy, hiïíu nhau àïënmêëy cuäng khöng thïí traánh khoãi nhûäng tònh huöëng nhû vêåy. Sûå mêu thuêîn trongmöåt con ngûúâi, möåt lúâi noái khiïën ngûúâi baån àúâi cuãa mònh sûäng súâ, ngaåc nhiïn

vaâ röìi bùn khoùn khoá hiïíu tûå hoãi loâng "biïët laâm sao". Nhûäng lûuác nhû thïë ngûúâita cêìn phaãi coá caách ûáng xûã thêåt kheáo leáo, thêåt mïìm deão àïí khöng laâm töínthûúng àïën tònh yïu, tònh caãm gia àònh. Ngûúåc laåi, coi àoá laâ möåt caách àïí cuânghiïíu nhau, xêy dûång tònh yïu bïìn vûäng.

Nhûäng chiïm nghiïåm cuãa "töi" caâng thïm sêu sùæc vaâ coá phêìn chua xoát:

Khi phêìn noái lêën hïët phêìn àûúåc söëng

Lêën hïët moåi àiïìu tiïìm êín giûä a cêu

Thò vaån cêu thú cuä ng thaânh re ruáng

"Khoaãng caách giûäa lúâi" maâ Bùçng Viïåt chó ra khöng gò khaác laâ "àiïìu tiïìmêín giûäa cêu". Nhûäng gò chêët chûáa, lùæng àoång, êín sêu múái laâ yá nghôa thûåc vaâ sêuxa cuãa lúâi noái. Phêìn lùæng sêu àoá cuäng nhû "haåt ngoåc minh chêu êín giêëu trongtêm höìn con ngûúâi" (Nguyïîn Minh Chêu) coá phaãi ai cuäng dïî daâng nhêån ra!Nhêët laâ trong nhûäng giêy phuát loâng ngûúâi khöng bònh yïn nhû thïë thò thêåt khoá.Bùçng Viïåt coá caách biïíu àaåt thêåt àöåc àaáo: "Thò vaån cêu thú cuä ng thaânh reã ruáng".

Thú ca vöën àûúåc coi laâ mêåt ngoåt cuãa cuöåc söëng, núi höåi tuå nhûäng tònh caãm, caãmxuác chên thaânh trong nhûäng lúâi ngùæn goån, haâm suác. Thûåc tïë chua xoát nhû thïë thònhûäng gò coân laåi liïåu coá yá nghôa gò? Nhûäng bùn khoùn cuãa ngûúâi trong cuöåc maäikhöng thöi, loâng ngûúâi àêìy day dûát, trúã trùn:

Liïåu coân gò vang voång trong nhau


29/126



Cêu thú àûúåm buöìn vaâ nöîi niïìm lo lùæng. Chuát "vang voång úã trong nhau"hay laâ sûå tön troång, niïìm tin yïu coân laåi? Coá thïí lùæm khi nhûäng vang voångkhöng coân thò nhûäng lúâi leä kia trúã thaânh keã thuâ cuãa haånh phuác, tònh yïu. Vò thïë maâ khoaãng caách giûäa lúâi cêìn phaãi coá. Àöi khi khoaãng lùång àoá laåi giuáp cho àöi

lûáa hiïíu nhau nhiïìu hún búái "Laá thû cuãa traái tim àûúåc àoåc trong àöi mùæt" (Tuåcngûä Ai Len)

Tònh yïu coá muön hònh vaån traång vaâ ngön ngûä tònh yïu cuäng muön maâumuön veã. "Khoaãng caách giûä a lúâi" cuãa Bùçng Viïåt khiïën chuáng ta phaãi suy ngêî m,nhòn nhêån laåi caách cû xûã cuãa mònh àêu chó àöëi vúái ngûúâi mònh yïu, vúái gia àònhmaâ vúái con ngûúâi trong toaân xaä höåi.

Lúâi bònh cua Lï Thuâ y Linh


30/126



“ “ “ T T T i i i ï ï ï ë ë ën n n g g g t t t h h h u u u ” ” ” c c c u u u ã ã ãa a a LLLû û û uuu TTTrrrooo å å ånnnggg LLLû û û

Em khöng nghe muâa thuDûúái trùng múâ thöín thûác?

Em khöng nghe raåo rûåc

Hònh aãnh keã chinh phu

Trong loâng ngûúâi cö phuå?

Em khöng nghe rûâng thu,

Laá thu kïu xaâo xaåc,

Con nai vaâng ngú ngaác

Àaåp trïn laá vaâng khö?

(1939)

* Bùçng kïët cêëu cuá phaáp: àiïåp ngûä phuã àõnh vaâ cêu hoãi tu tûâ, "Tiïëng thu"àaä àûúåc Lûu Troång Lû thïí hiïån túái toaân bñch húi thúã cuãa vùn hoåc laäng maån.

Àiïåp ngûä phuã àõnh "Em khöng nghe" àûúåc sûã duång laâm mö tñp chñnh àïí phaáttriïín toaân böå caãm xuác cuãa taác giaã, gúåi ra khöng khñ quaånh vùæng cöí àiïín cuãaChinh phuå ngêm... Cêu hoãi tu tûâ àaä àûúåc taác giaã sûã duång àïí gúåi yá, àõnh hûúángcho àöåc giaã lùæng vïì phña cö àún êëy maâ taác giaã khöng muöën trûåc tiïëp traã lúâi."Tiïëng thu", tòïëng cuãa nöîi cö àún, bú vú cuãa con ngûúâi thúâi khöng phûúng


31/126



hûúáng trong caãnh nûúác mêët nhaâ tan, coân êín giêëu möåt dûå baáo vïì sûå "cuâng tùæcbiïën" cuãa xaä höåi ta thúâi êëy. Haäy lùæng nghe "Tiïëng thu" maâ thêëy...

Nhaâ thú Nguyïî n Thuyå Kha


32/126



“ “ “ G G G û û û ã ã ãi i i c c c ö ö ö g g g a a a á á ái i i à à à o o o ã ã ãn n n g g g à à à a a a ã ã ãn n n h h h c c c u u u ã ã ãa a a t t t ö ö ö i i i ” ” ” N N N g g g u u u y y y ï ï ï î î î n n n Q Q Q u u u a a a n n n g g g H H H a a a â â â

Em àûâng tûúãng chó mònh em laâ thiïëu nûä Chó mònh em mùæt biïëc vúái möi höìng

Cho em tha höì tö son àiïím phêën

Khöng coá anh thò àeåp mêëy cuäng bùçng khöng

Khöng coá anh àam mï em laâm gò bùçng kiïìu diïîm

Khöng coá anh àùæm say em àêu thêëm men àúâi

Noái thêåt nheá, khöng coá anh àöëi taác

Em seä vö tònh nhû laá rúi.

Böîng àêu anh biïën mêët giûäa àúâi

Em seä thêëy giûúâng chiïëu göëi chùn laâ vö nghôa

Em seä thêëy thûâa tay thûâa chên thûâa möi thûâa maá

Thêëy àúâi vêåt vúâ nhû haåt mûa buåi möì cöiEm yïu úi anh noái cho oaách thöi

Anh seä chùèng laâ caái àinh gò nïëu thiïëu em àoãng àaãnh

Vaâ anh seä laâ möåt thùçng trúâi àaánh


33/126



Nïëu bêët àöì àïí em loåt khoãi tay

Naâo hai àûáa mònh cûá baát ngaát trúâi mêy

Em nhû baán cêìu Nam, anh nhû baán cêìu Bùæc

Khi chöìng khñt lïn nhau thaânh traái àêët

Möåt haânh tinh xanh vi vu giûäa vuä truå, sinh thaânh

Baâi thú quen maâ laå. Trong àúâi, thiïëu gò nhûäng cö gaái àoãng àaãnh. NguyïînQuang Haâ "chúi" trûåc diïån, thùèng thûâng, khöng cêìn yá tûá, voâng vo: Em àûângtûúãng chó mònh em laâ thiïëu nûä / Chó mònh em mùæt biïëc vúái möi höìng/ Cho emtha höì tö son àiïím phêën. Höìn vña cuãa baâi thú àaä böåc löå àêìy àuã trong khöí thúnaây. Taác giaã nïu lïn möåt àõnh àïì vïì quan hïå xaä höåi. Caái àõnh àïì êëy chùæc nhû

àinh àoáng cöåt: Khöng coá anh thò àeåp mêëy cuäng bùçng khöng. ÛÂ nhó. Röìi chûä "àöëi taác" múái cao thuã laâm sao! Ngon xúát maâ húå p tònh, húå p caãnh, húåp lyá. Vaâ tiïëng "thûâa" àûúåc lùåp laåi möåt caách cöë yá, möîi chûä àoåc lïn nhû nhoái vaâo tim cögaái möåt lêìn. Sûå cö àún múái thêëm thña laâm sao.

Hïët khöí thú thûá ba, nhaâ thú coá veã... run. Nhûäng tûâ "oaách", "caái àinh","thùçng trúâi àaánh" laâ ngön ngûä àûúâng phöë àûúåc àùåt vaâo àuáng vùn caãnh nïn dïî chõu. Khöí thú thûá tû thêåt xuêët thêìn, mï àùæm. Sûå tûúãng tûúång, so saánh rêët kheáo.Ngûúâi viïët coá baãn lônh múái daám duâng nhûäng tûâ "nguy hiïím" laâ "chöìng khñt" êëy

thoaãi maái. Àêy laâ baâi thú bùæt àûúåc cuãa nhaâ vùn Nguyïîn Quang Haâ.Nguyïî n Buâi Vúåi


34/126



“ “ “ D D D a a a å å å t t t h h h û û û a a a t t t h h h ê ê ê ì ì ì y y y ” ” ” VVVooo ä ä ä TTThhhaaannnhhh AAAnnn

Dêîu biïët rùçng: "Möåt sûå nhõn laâ chñn sûå laânh"

Daå thûa thêìy, con àaä nhõn àïën quïn mònh

Sao sûå laânh hiïëm thïë?

Vêng! Thò coäi lûuên höìi laâ bïí dêu, dêu bïí

Con vêîn nhúá lúâi thêìy diïåt oaán bùçng ên

Daå thûa thêìy, viïn phêën trùæng àaä àöíi maâu

Ngaây nay baãng àen coá núi thay têëm fooác -mi -ca maâu trùæng

Buöåc loâng viïn phêën laâ buát daå maâu àen

Daå thûa thêìy, con vêîn laâ àûáa beá y nguyïn

Run lïn trûúác cuöåc àúâi nhû àaä tûâng run lïn khi thêìy kïu lïn baãng

Daå thûa thêìy, con tin sûå nhõn laâ cûáu caánh

Bao giúâ cuöåc àúâi laânh hún?

Daå thûa thêìy...Tûâ ngaân xûa Nhêët tûå vi sû, baán tûå vi sû àaä laâ möåt truyïìn thöëng töët àeåp cuãa

dên töåc ta. Vaâ biïíu hiïån cao nhêët cuãa loâng kñnh troång, biïët ún thêìy laâ lûuön lùængnghe vaâ laâm theo lúâi thêìy dùån. Khöng biïët trong möåt hoaân caãnh cuå thïí naâo maâ ngûúâi hoåc troâ nhoã (sau naây trúã thaânh nhaâ thú Voä Thanh An) àûúåc nghe lúâi


35/126



khuyïn Möåt sûå nhõn laâ chñn sûå laânh cuãa thêìy nhûng chó biïët lúâi khuyïn êëy àaä àitheo nhaâ thú suöët cuöåc àúâi vaâ anh àaä cöë gùæng thûåc hiïån lúâi khuyïn êëy àïí mongcoá möåt cuöåc söëng bònh yïn. Nhûng cuöåc àúâi vöën àêìy nghõch lyá. Ngúä rùçng möåtnhõn -chñn laânh, hoaá ra nhiïìu lûuác chñn nhõn khöng àûúåc möåt laânh. Thêëm nhuêìn

quan àiïím cuãa Phêåt giaáo: Kiïëp ngûúâi laâ coäi lûuên höìi àêìy bïí dêu, cêìn phaãi diïåtoaán bùçng ên, anh àaä nhõn àïën quïn mònh maâ sûå laânh vêîn ñt àïën vúái anh. Phaãichùng cuöåc àúâi àaä àöíi thay: viïn phêën trùæng àûúåc thay bùçng buát daå àen cho phuâ húåp vúái têëm baãng fooc -mi -ca maâu trùæng, maâ nhûä ng quan àiïím xûã thïë thaâ ydaå y ngaâ y xûa khöng coân phuâ húåp nûäa? Nhûng nhûäng gò àaä àûúåc gieo vaâo têmhöìn anh tûâ thuúã êëu thú, anh khöng thïí naâo nhöí lïn vaâ vûát boã ài àûúåc. Quaá nûãaàúâi ngûúâi bûún chaãi, anh phaãi chõu phêìn thiïåt thoâi vïì mònh, chó coân biïët nuöimöåt niïìm tin: sûå nhõn laâ cûáu caánh, nuöi möåt hy voång: cuöåc àúâi seä laânh hún.

Gioång thú chên thaânh nhû lúâi têm sûå cuãa ngûúâi hoåc troâ vúái thêìy giaáo saubao nhiïu nùm xa caách, sao laåi xao àöång loâng ngûúâi àïën thïë. Sau böën lêìn Daå thûa thêìy àïí giaäi baây têm sûå, àïën lêìn thûá nùm ngúä nhû taác giaã khöng coân cêìmloâng àûúåc nûäa... May thay, baâi thú buöìn maâ khöng lûuåy, búãi taác giaã àaä biïëtnhen lïn ngoån lûãa niïìm tin: Bao giúâ cuöåc àúâi seä laânh hún?

Lï Quöëc Haán


36/126



“ “ “ D D D i i i ï ï ï m m m ” ” ” c c c u u u ã ã ãa a a N N N g g g u u u y y y ï ï ï î î î n n n K K K i i i m m m AAAn n n h h h

Coá ngûúâ i vñ tònh yïu nhû vo vúái que diïm

Nhûng em khöng nghô thïë

Búi que diïm chó möåt lêìn saáng loáe

Coân vo bao chaá y àïën trùm lêìn.

Em khöng thïílaâ phêì n sêî m núi vo kia

Núi hïët lêìn naâ y àïën lêìn sau lêë p laánh

Rêët àa tònh röìi phuå baå c nhû khöng.Nhûng em sùé n saâng laâm chiïëc que

Daám àöët ca traái tim diïm sinh beá xñu

Chaá y àïën têån cuâng cua thên tùm trùæng treo

Duâ kiïë p taân nhûng hiïíu: Àaä àûúå c yïu!

Dêî u cho anh coá tham àïën bao nhiïu

Vaâ sau nhûä ng cuöåc tònh chó dùm ba vïët xûúác

Khöng oaán húân àêu vò em tin mònh àûúåc

Chûá yïu nhiïì u, baåc phïëch coá gò àêu.

Nïëu muöën suöët àúâi ú maä i bïn nhau


37/126



Thò cêu vñ kia xin ngûúâi ruát laåi

Búi caái ngùæn ngui khaác xa caái coân maä i maä i

Maâ tònh yïu cêì n ài suöët cuöåc àúâi.

Khi viïët baâi thú naây, taác giaã chùæc coân rêët treã vaâ chûa phaãi àaä quen thuöåcvúái thú ca.

Baâi thú coá chöî coân húi vuång vïì, cêu chûä chûa thêåt nhuêìn nhuyïîn, nhûngtoaát lïn möåt sûác söëng maänh liïåt, möåt tònh caãm chaáy boãng, treã trung, nguyïn sú,thö nhaáp.

Taác giaã khöng àöìng yá vúái so saánh tònh yïu nhû voã vaâ que diïm:

Búi que diïm chó möåt lêìn saáng loáeCoân vo bao chaá y àïën trùm lêìn.

Vaâ cuäng thïm lyá do naây nûäa:.

Búi caái ngùæn ngui khaác xa caái coân maä i maä i

Maâ tònh yïu cêì n ài suöët cuöåc àúâi.

Nhû thïë, bùæt nguöìn tûâ möåt nhêån thûác vïì tònh yïu, taác giaã àaä biïët xoaáy vaâo

hònh tûúång que diïm vaâ voã diïm àïí baây toã nöîi loâng mònh. Vaâ àoá laâ möåt nöîi loângàêìy traách nhiïåm, àêìy àam mï. Daám yïu vaâ daám àöët chaáy hïët möåt lêìn cho tònhyïu àñch thûåc:

Nhûng em sùé n saâng laâm chiïëc que

Daám àöët ca traái tim diïm sinh beá xñu

Hònh aãnh chiïëc àêìu que diïm àûúåc nhòn nhêån nhû traái tim beá xñu quaã laâ möåt saáng taåo àaáng trên troång. Noá laâm cho que diïm söëng àöång hùèn lïn. Caách

nhòn àûúåc nhû thïë hùèn khöng phaãi nhòn bùçng mùæt!Yïu mïën, trên troång que diïm "saáng loáe möåt lêìn" bao nhiïu thò taác giaã

khinh gheát, reã ruáng sûå "lêëp laánh" "àïën trùm lêìn" úã "phêìn sêî m núi voã kia"!

Núi hïët lêìn naâ y àïën lêìn sau lêë p laánh

Rêët àa tònh röìi phuå baå c nhû khöng.


38/126



Caái àûúåc vaâ mêët khöng tñnh theo thúâi gian. Möåt giêy-laâ caã cuöåc àúâi.Tham lam nhiïìu hoáa ra nhaåt nheäo caã thöi!

Chûá yïu nhiïì u, baåc phïëch coá gò àêu!

Möåt nhêån xeát, hay laâ lúâi chï traách? Thêåt thaãm haåi caái hònh aãnh vaâ mêìusùæc voã diïm sau bao lêìn "lêëp laánh"!

Vúái tònh caãm chên thêåt vaâ àam mï chaáy boãng, taác giaã dûúâng nhû àaä hoáathên thaânh que diïm. Vaâ que diïm àoá saáng choái chên lyá cuãa tònh yïu àñch thûåc:Àoá laâ sûå hïët mònh.

Hoáa ra, vêën àïì "baân thïm" cuãa baâi thú laåi trúã thaânh chuã àïì chñnh. Phuã nhêån so saánh diïm vaâ voã diïm vúái tònh yïu hoáa ra laåi laâm cho tònh yïu àûúåc

nhòn nhêån saáng roä hún qua chiïëc que diïm nhoã beá maâ coá traái tim vúái nhûäng vïëtxûúác sau möåt cuöåc tònh núi voã diïm trùm lêìn lêëp laánh...

Caái "àùæt", "àöåc" cuãa baâi thú cuäng coân laâ úã àoá nûäa.

Lúâi bònh cua Phaåm Àûác


39/126



N N N g g g û û û ú ú ú â â âi i i à à à a a a â â ân n n b b b a a a â â â t t t r r r o o o n n n g g g t t t h h h ú ú ú Y Y Y Á Á Á N N N h h h i i i

Coá leä chùèng cêìn thiïët viïët àöi doâng giúái thiïåu, búãi nhaâ thú yá Nhi àaä coá hùèn möåt baâi Tiïíu dêîn vïì ngûúâi àaân baâ trong thú cuãa chõ. Töi chó xin lûúåc ghi

nhûäng àiïím chñnh: ngûúâi àaân baâ khöng ûa àöì trang sûác kïícaã nhêî n vaâng vaâ caácchûác nùng; khöng coi têët caã àïìu quan troång cuä ng khöng xem thûúâng moåi thûá,rêët ñt baån beâ vaâ khöng thûúâng giao du vúái caác àöìng nghiïå p; ngaåi caác tiïåc vui,nhiïìu khi khoác vò chñnh caái khiïën moåi ngûúâi chung quanh vui sûúáng vaâ laåimuöën theát lïn khi moåi ngûúâi yïn lùång; yïu thú Nguyïî n Du vaâ Nguyïî n GiaThiïìu. Vaâ laâ ngûúâi àaä bõ lûâa döëi, phaãn trùæc, àaä àûúåc tin cêå y yïu thûúng, àaä löåiqua buân, àaä ài trïn caát, àaä túái nhûä ng ngoä cuåt vaâ cuä ng àaä túái biïín.

Vêng! Àoá laâ ngûúâi àaân baâ maâ ta gùåp trong caác têåp thú: Traái tim vaâ nöîi

nhúá (in chung), Àïën vúái doâng söng, Ngûúâi àaân baâ ngöìi àan, Ngaâ y thûúâng... cuãanhaâ thú yá Nhi-ngûúâi con cuãa maãnh àêët "chûa mûa àaâ thêëm..."

Mang trong mònh traái tim phuå nûä, ngûúâi àaân baâ cuãa chõ cuäng chõuthûúng, chõu khoá nhû bao ngûúâi meå, ngûúâi vúå, ngûúâi chõ maâ ta àaä gùåp ngoaâiàúâi. Ngaây thûúâng cuäng loay hoay vúái bao cöng viïåc cuãa gia àònh, xaä höåi:

Loay hoay trang saách cuä lúâ i bònh tûâ nùm xûa thú cöå ng taác viïn daâ ycöå p àoåc tûâ muâ a nùæng sang muâa mûa quêìn cua con cêìn xuöëng gêëu

gaåo hïët lo xïë p haâng(Ngaâ y thûúâng)

Vaâ cuäng giûä lêëy sûå thùng bùçng trong cuöåc söëng àïí laâm troân thiïn chûáccuãa ngûúâi vúå, ngûúâi meå. Thïë nhûng ngûúâi àaân baâ àoá àaä coá möåt thúâi trai treã


40/126



"chên ài qua gai goác nhûäng dùåm àûúâng", ài qua cuöåc chiïën àêî m maáu vaâ nûúácmùæt, ài qua ranh giúái mong manh cuãa sûå söëng vaâ caái chïët:

Núi bom nöítrú vú thaânh Àöìng Húái em àùæ p àûúâng, vaá aá o toác vaânghoe

(Quaãng Bònh)

Àïí röìi "sau xa caách lùång im, khöng hoâ heån" cuãa thúâi bònh, ngaây trúã vïì sûäng súâ vaâ "chúåt hiïíu giûäa cuöåc àúâi ta söëng, coá nhûä ng àiïìu chûa thïínhêån raàêu"

Tûâng traãi vaâ yá thûác rêët roä vïì cuöåc àúâi mònh, ngûúâi àaân baâ trong thú yá Nhigiöëng nhû möåt vêån àöång viïn "trong nhûäng cuöåc thi cuãa àúâi mònh" maâ cún khaát

vaâ tiïëng suáng lïånh hêìu nhû bao giúâ cuäng àïën cuâng möåt lûuác, àïí röìi:giûä a haâng vaån ngûúâi riïng mònh chõ biïët khöng phai chó vûúåt qua

thúâi gian vûúåt qua nhûä ng àöëi thu chõ phai vûúåt qua cún khaát lûuön daâ y voâ nhû möåt chûáng bïånh möåt nöî i àau tinh thêìn

(Vêån àöång viïn)

Phaãi chùng khi "móm cûúâi àaáp laåi niïìm hên hoan cuãa haâng vaån ngûúâixem" chõ àaä giêëu vaâo bïn trong "nöî i àau cuãa chõ, sûå daâ y voâ cuãa chõ"?

Khaát khao ài tòm veã àeåp àñch thûåc, chên giaá trõ cuãa cuöåc söëng, nhaâ thú yá Nhi àaä thûåc sûå nhêîn naåi taåo dûång trong thú mònh hònh tûúång ngûúâi àaân baâ söëngchên thêåt, khöng giaã döëi, nûãa vúâi...; "chêëp nhêån caái ngheâo, chêëp nhêån àún àöåcnhû ngûúâi ta chêëp nhêån caái khuön mùåt vöën coá cuãa mònh" (Gûãi baån). Söëng thêmtrêìm, lùång leä nhûng laåi rêët tónh taáo nhêån biïët nhûäng mêu thuêîn, nhûäng àöëi lêåptrong tûâng söë phêån. Chõ àaä tòm thêëy veã àeåp cuãa ngûúâi nghïå sô khi cöë thu mònhlaåi "traánh hïët moåi chaâo mûúâi àûa àoán, xa laå vúái nhûä ng khen chï baáo chñ, nhûä ngtranh lûuêån daâi doâng, xa laå chûác tûúác, tiïëng tùm" àïícoá thïí:

àïën gêìn caái àeå p àïën gêìn caác nguyïn mêî u khöng raâng buöåc khöng töveä

(Hoåa sô)


41/126



Biïët söëng vaâ chiïm nghiïåm nhûäng àûúåc-mêët, hún-thua cuãa àúâi ngûúâi,ngûúâi àaân baâ àoá coá àûúåc sûå caãm thöng vaâ biïët chia seã nhûäng cay àùæng vaâ bêëthaånh cuãa con ngûúâi:

Chúåt àùçng sau aánh nhòn gay gùæt noå töi nhêå n thêë y nöî i u buöìn. Àùçngsau nhûä ng lúâi leä öì n aâo, cay nghiïåt töi nhêån biïët nöî i cö àún

(Caái chïët cuãa nhaâ thú)

"Cêìm giûä leä phaãi trong àöi tay cuãa mònh vaâ àûa cao lïn maä i maä i", chõ àaä ài àïën cuâng cuãa sûå tûúng phaãn, caái àöëi choåi cuãa cuöåc söëng maâ phên biïåt trùæng-àen, thêåt-giaã... àïí coá möåt lêìn "àûáng nghiïm trang trûúác caát baåt ngaân" phaát biïíuquan àiïím nghïå thuêåt cuãa mònh:

Duâ chó coá möå t lêìn bûúác ài trïn caát noáng chó möåt lêìn hiïíu thêëu khuácca kia suöët àúâi töi chùèng thïíbao giúâ àùå t buát viïët nhûä ng àiïìu döëi traá

(Caát)

Dûúâng nhû ngûúâi àaân baâ maâ ta gùåp trong thú cuãa yá Nhi laâ boáng daáng cuãacon ngûúâi chõ-Caái hònh haâi àûúåc taái sinh cuâng vúái ûúác muöën têån hiïën, dêngtùång caã niïìm vui, nöîi buöìn cho caái àeåp cuãa cuöåc söëng.

Biïët coá ai trong chuáng ta-nhûäng baån àoåc yïu quyá cuãa chõ-caãm, hiïíu vaâ

coá tiïëng noái tri êm khi àoåc thú chõ? Giaá maâ coá thïí "àoåc" àûúåc nhûäng nöîi niïìmgiêëu àùçng sau "veã vûâa vöåi vaä vûâa nhêî n naåi" cuãa Ngûúâi àaân baâ ngöìi àan:

Giûä a chiïìu laånh

Ngûúâi àaân baâ ngöì i àan bïn cûa söí

Dûúái chên chõ

Cuöån len nhû qua cêìu xanh

Àang lùn nhûä ng voâng chêåm raä i.(Ngûúâi àaân baâ ngöìi àan)

Lúâi bònh cua Nguyïî n Mêåu Huâng Kiïåt


42/126



N N N g g g ö ö ö ì ì ìi i i b b b u u u ö ö ö ì ì ìn n n n n n h h h ú ú ú á á á m m m e e e å å å t t t a a a x x x û û û a a a

Bêìn thêìn hûúng huïå thúm àïm khoá i nhang veä neo àûúâ ng lïn niïëtbaân chên nhang lêëm laá p tro traân xùm xùm boáng meå trêì n gian thuú naâo

Meå ta khöng coá yïëm àaâo noán mï thay noán quai thao àöåi àêìu röëi rentay bñ tay bêìu vaá y nhuöåm buân aáo nhuöåm nêu böën muâa...

Caái coâ ... sung chaá t àaâo chua cêu ca meå haá t gioá àûa vïì trúâ ita ài troån kiïë p con ngûúâi cuä ng khöng ài hïët nhûä ng lúâi meå ru

Bao giúâ cho àïën muâa thu traái höìng traái bûúi àaánh àu giûä a rùçmbao giúâ cho túá i thaáng nùm meå ta trai chiïëu ta nùçm àïëm sao

Ngên haâ chay ngûúå c lïn cao quaåt mo vöî khuá c nghïu ngao thùçng búâmbúâ ao àom àoá m chêå p chúân trong leo leo nhûä ng vui buöìn xa xöi

Meå ru caá i leä ú àúâ i sûä a nuöi phêìn xaác haát nuöi phêìn höìn baâ ru meå ...meå ru con liïå u mai sau caác con coân nhúá chùng

Nhòn vïì quï meå xa xùm loâ ng ta- chöî ûúá t meå nùç m àïm mûangöìi buöìn nhúá meå ta xûa miïå ng nhai cúm buáng lûúä i lûâa caá xûúng...

(Nguyïî n Duy)

Tröng ra búâ ruöå ng

Tröng ra búâ ruöå ng nùm naâo

Mûa bay trùæng co, caâo caâo caánh sen

Meå töi noá n laá bûúá c lïn


43/126



Maå non àêì u haå, trùng liïìm cuöëi thu

Quanh quanh vêî n möåt manh búâ

Bao nhiïu toan tñnh àïën giúâ chûa yïn

Meå töi gaå t co bûúác lïn

Co daâ y, cêy lûuáa phai chen nhoåc nhùçn

Xoâe tay tñnh thaáng tñnh nùm

Tñnh ngûúâi, naâo biïët xa xùm coä i ngûúâi

Gieá thúm ai àaä gùå t röìi

Àöìng quang, boáng meå nùæng nöi möåt mònh(Hûä u Thónh)

Trong caác baâi thú luåc baát thúâi hiïån taåi, töi àùåc biïåt caãm àöång vaâ caãm phuåchai baâi thú cuãa hai taác giaã: Baâi "Ngöìi buöìn nhúá meå ta xûa" cuãa Nguyïîn Duy vaâ baâi "Tröng ra búâ ruöång" cuãa Hûäu Thónh. Quaã thûåc, töi khöng biïët baâi thú naâohay hún baâi thú naâo. Nguyïîn Duy thò Nhòn vïì quï meå xa xùm qua nhûä ng chúânvûúân cuãa Khoái nhang veä neão àûúâng lïn niïët baân; coân Hûä u Thónh laåi Tröng ra búâ ruöång nùm naâo vúái àöi mùæt àau àaáu daáng Meå töi noán laá bûúác lïn. Giûäa möåtngûúâi meå àaä lïn niïët baân vaâ möåt ngûúâi meå àang bûúác lïn búâ ruöång-àaânh loâng,töi khöng thïí xïëp baâi thú naâo hay hún.

Meå cuãa Nguyïîn Duy àöåi noán mï, coân meå cuãa Hûäu Thónh thò àöåi noán laá,tûâ bao àúâi nay vêîn thïë-caác baâ meå Viïåt Nam vêîn chó lêëy cêy laá trong vûúân àïí che nùæng che sûúng. Baâ meå noán mï nhùæn caác con:

Meå ru caá i leä ú àúâ i sûä a nuöi phêìn xaác haát nuöi phêìn höìn

Baâ meå noán laá xoâe hai baân tay nhoåc nhùçn cuãa mònh ra vaâ àïëm:

Quanh quanh vêî n möåt manh búâ

Bêë y nhiïu toan tñnh àïën giúâ chûa yïn


44/126



Möåt meå yïn nghó trong coäi vônh hùçng vaâ möåt meå nûäa vêîn chûa yïn trûúácmaå non àêìu haå, trùng liïìm cuöëi thu. Cuâng duâng hai tiïëng xa xùm, Nguyïî n Duythò viïët:

Nhòn vïì quï meå xa xùm loâ ng ta-chöî ûúá t meå nùç m àïm mûa

Coân àêy laâ Hûäu Thónh:

Xoâe tay tñnh thaáng tñnh nùm

Tñnh ngûúâi, naâo biïët xa xùm coä i ngûúâi

Möåt àùçng laâ xa xùm cuãa àêët àai quï hûúng, möåt àùçng laâ xa xùm cuãa biïìnbiïåt coäi ngûúâi-Quaã thûåc töi naâo roä, naâo hay caái xa xùm naâo laâ xa xùm hún....

Lúâi bònh cua Hoaâng Nhuêån Cêìm


45/126



” ” ” À À À ö ö ö ë ë ëc c c t t t h h h u u u á á ác c c ” ” ” c c c u u u ã ã ãa a a E E E ... B B B a a a g g g r r r i i i a a a n n n a a a

Khi em húân tui, öëm àau

Xin anh àûâng àïën... lûuyå sêì u sang anhMöåt mònh chõu khöí, cuä ng àaânh!

Thuá kia giêëu vïët thûúng mònh hang sêu

Möåt mònh liïëm laám niïìm àau

Möåt mònh göìng sûác phña sau gian phoâng

Lïå ngûng chay thêëm vaâo loâng

Bao nhiïu maáu àöåc laåi höìng qua tim

Gieo thaânh ngön ngûä lùå ng im

Núi xa anh coá nghe em tûå tònh?

Àaä quen àau khöímöå t mònh

Sêìu em trôu xuöëng vai anh laâm gò

Traán àûâng nhùn nïë p nghô suyThöi àûâng toác ruä haâ ng mi muöån phiïìn

Möåt mònh chõu khöíàaä quen

Nhûng khi vui sûúáng laåi theâm coá anh


46/126



Roát vui tûâ traá i tim mònh

Sang tim anh àïíveån tònh lûáa àöi

Traân àêì y giïëng mùæt em vui

Mùæt anh phan chiïëu, vúái lúâi haát em

Tûâ àöi möi moå ng dõu mïìm

Cêu ca àêåu xuöëng ïm àïìm möi anh

(Lûä Huy Nguyïn dõch)

Giúái maây rêu thûúâng phaân naân rùçng: phuå nûä lùæm lûuác thêåt laâ khoá hiïíu,khi mònh quan têm túái hoå thò hoå traánh neá, khi khöng quan têm thò hoå laåi toã ra

khöng vûâa yá. Thêåt chùèng biïët àêu maâ lûúâng! Vêåy phaãi laâm thïë naâo àêy? Coá leä baâi thú "Àöëi thuác" cuãa E. Bagriana seä phêìn naâo giuáp phaái maånh hiïíu àûúåc têmtû, tònh caãm cuãa chõ em phuå nûä.

Xeát vïì cêëu truác, baâi thú àûúåc chia laâm hai phêìn tûúng ûáng vúái hai nûãatêm traång cuãa ngûúâi con gaái: khi àau buöìn, cö cöë gùæng chõu àûång möåt mònh; coânkhi vui, cö laåi muöën san seã niïìm vui vúái ngûúâi yïu. Hai têm traång êëy thoaåt liïntûoãng chûâng nhû traái ngûúåc nhau, àöëi lêåp nhau nhûng thûåc chêët chuáng laâ hainûãa böí sung cho nhau, hoaâ vaâo nhau trong traái tim cö gaái. Múã àêìu baâi thú, cö àaä

lïn tiïëng vúái möåt gioång thiïët tha, gêìn nhû laâ van lún:

Khi em húân tui, öëm àau

Xin anh àûâng àïën... luyå sêì u sang anh

Möåt mònh chõu khöí, cuä ng àaânh!

Thûúâng thûúâng, àöëi vúái phuå nûä, nhûäng khi buöìn baä, àau öëm, hoå khöngmuöën ngûúâi yïu cuãa mònh phaãi nhòn thêëy mònh trong böå daång sêìu naäo, tiïìu tuyå.

Nhûng hún thïë laâ hoå khöng muöën ngûúâi yïu cuäng phaãi sêìu naäo, phiïìn muöånthay mònh. Búãi vêåy, hoå thûúâng eáp loâng, nñn nhõn, chõu àûång möåt mònh. ÚÃ àêynhaâ thú Bagriana àaä cuå thïí hoaá sûác chõu àûång cuãa cö gaái thöng qua hònh aãnh sosaánh "Thuá kia giêëu vïët thûúng mònh hang sêu". Nïëu nhû loaâi thuá kia khi bõthûúng thûúâng àún àöåc tòm túái möåt caái hang thêåt sêu, êín mònh úã àoá, liïëm laáp vïëtthûúng cho àïën khi naâo khoãi múái thöi, thò cö gaái trong baâi thú cuäng vêåy.


47/126



Nhûäng lûuác nhû thïë, ai daám baão phuå nûä laâ yïëu àuöëi? Khöng! Coá nhûänglûuác hoå yïëu àuöëi nhû ngûúâi ta vêîn hùçng nghô vïì hoå. Coá chùng chó laâ möåt chuátyïëu mïìm thoaãng qua trong loâng (yïëu mïìm chûá khöng phaãi laâ yïëu àuöëi). Ngûúâita thûúâng noái nhûäng lûuác cö àún, yïëu mïìm, maâ caãm thêëy súå haäi thò hay noái thêåt

to, thêåt nhiïìu àïí xoaá ài nöîi súå. Coá leä búãi vêåy maâ ta chó nhêån ra möåt chuát yïëumïìm êëy trong loâng cö gaái thöng qua viïåc taác giaã sûã duång àiïåp ngûä "möåt mònh"hay "möåt mònh chõu khöí, cuäng àaânh!", "Àaä quen àau khöí möåt mònh", "Möåtmònh chõu khöí àaä quen". Dûúâng nhû cö àang muöën khùèng àõnh laåi sûác chõuàûång cuãa mònh àöìng thúâi àïí trêën an loâng mònh. Nhûng nhòn chung, ta vêînkhöng thïí phuã nhêån àûúåc möåt sûác maånh phi thûúâng àang êín chûáa trong loâng cö.Chuáng ta cuäng àaä tûâng àûúåc biïët chñnh sûác maånh êëy àaä àem laåi cuöåc söëng tûå dovaâ haånh phuác àïën cho My trong truyïån ngùæn "Vúå chöìng A Phuã" cuãa Tö Hoaâi.Vaâ giúâ àêy cuäng chñnh laâ caái sûác maånh tiïìm taâng êëy àaä giuáp cho cö gaái cuãaBagriana vûúåt qua àûúåc moåi àúán àau vïì thïí xaác:

Möåt mònh liïëm laám niïìm àau

Möåt mònh göìng sûác phña sau gian phoâng

Àiïìu gò àaä mang laåi cho cö sûác maånh phi thûúâng êëy? Phaãi chùng laâ tònhyïu? Chó coá tònh yïu chên thaânh, khöng võ kyã múái laâ sûác maånh giuáp cö chiïënthùæng moåi nöîi àau. Ngûúåc laåi, moåi nöîi àúán àau àûúåc cö döìn neán laåi röìi chuyïín

hoaá thaânh thûá ngön ngûä cuãa tònh yïu, àïí böìi àùæp cho cêy tònh yïu thïm xanhtöët:

Bao nhiïu maáu àöåc laåi höìng qua tim

Gieo thaânh ngön ngûä lùå ng im

Núi xa anh coá nghe em tûå tònh?

Nhúâ vêåy maâ mùåc duâ úã xa, cö vêîn coá thïí troâ chuyïån, têm sûå cuâng ngûúâimònh yïu. Nïëu biïët cö àang öëm àau, buöìn tuãi, liïåu chaâng coá yïn loâng khöng?...

Chùæc laâ chaâng seä lo nöîi lo cuãa cö! Chaâng seä àau vúái nöîi àau cuãa cö! Vêåy thò vòcúá gò cö laåi gieo vaâo loâng chaâng böëi bêån têm êëy?

Biïët laâ khi mònh traánh neá coá thïí ngûúâi yïu seä giêån döîi, hoùåc lo êu, phiïìnmuöån, cö àaä nheå nhaâng lïn tiïëng:

Àaä quen àau khöímöå t mònh


48/126



Sêìu em trôu xuöëng vai anh laâm gò

Traán àûâng nhùn nïë p nghô suy

Thöi àûâng toác ruä haâ ng mi muöån phiïìn

Nghe àûúåc nhûäng lúâi noái chûáa àêì

Documents

Binh Nhung Tac Pham Tho Noi Tieng(Q1)_592