Binh Nhung Tac Pham Tho Noi Tieng(Q4)_595

8/18/2019 Binh Nhung Tac Pham Tho Noi Tieng(Q4)_595

1/94

BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 1

http://www.ebooks.vdcmedia.com

M M M u u u å å åc c c l l l u u u å å åc c c

Àoåc laåi baâi thú "Möåt àïm àaân laånh trïn söng Huïë" cuãa Vùn Cao......................3

Muâa Xuên àoåc "Àaám cûúái muâa Xuên" cuãa Àoaân vùn Cûâ ...............................10

Xin àûâng ài vúái möåt ngûúâi khaác em (Con àûúâng -Phan thõ Thanh Nhaân).......14

Chiïìu úi xin chúá ài mau ...............................................................................17

Àoåc laåi baâi thú "Caãnh rûâng Viïåt Bùæc" cuãa Baác Höì.........................................21

"Bïình böìng cho túái mai sau"-Baâi thú tònh rêët laå cuãa Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng 23

Ngêy thú -Baâi thú treã trung cuãa möåt nhaâ thú giaâ ...........................................28 "Bïình böìng cho túái mai sau"-Baâi thú tònh rêët laå cuãa Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng34

Mong chú â ....................................................................................................39

Thanh Tõnh -Trùm nùm nhúá möåt chuyïën àoâ..................................................42

Thú chuác Tïët cuãa Baác Höì.............................................................................44

”Tûå haát” cuãa Xuên Quyânh............................................................................49

Treã con trong thú Xuên Quyânh.....................................................................53

"Vúái anh" cuãa Phaåm Thu Yïën.......................................................................58

Hoa coã may .................................................................................................62

Hai baâ vúå trong thú Nöm..............................................................................66


2/94



"Àöi mùæt" trong thú Nguyïîn Àònh Thi ..........................................................69

Chiïìu chiïìu -möåt baâi thú hay trûúác 1945 cuãa Chïë Lan Viïn..........................72

Nguyïîn Duy vaâ “Vêìng trùng tri kyã”..............................................................76

Chiïìu úi xin chúá ài mau ...............................................................................79

Ba baâi thú cuãa Vùn Cao viïët vïì Huïë..............................................................83

Êm vang baâi thú Xuên cuöëi cuâng cuãa Baác.....................................................86

"Vñ dêìu..." cuãa Phaåm Àûác.............................................................................89

Trúâi haânh -Buâi Hoaâng Taám .........................................................................92


3/94



À À À o o o å å åc c c l l l a a a å å åi i i b b b a a a â â âi i i t t t h h h ú ú ú " " " M M M ö ö ö å å åt t t à à à ï ï ï m m m à à à a a a â â ân n n l l l a a a å å ån n n h h h t t t r r r ï ï ï n n n s s s ö ö ö n n n g g g H H H u u u ï ï ï ë ë ë" " " c c c u u u ã ã ãa a a V V V ù ù ù n n n C C C a a a o o o

Nêí y nêí y tú àöìng nhõp nhõp àöiLoâng nêng ngoân ngoåt laåi àêìu möi

Naâ y em haát khuác tûúng tû nheá

Ngêm kheä em úi nheå nheå lúâ i

Sao àaân ûu hoaâi gò muâa thu?

Sao àaân ûu hoaâi gò muâa thu?

Tri êm nghe thû dêy àöìng voång

Laåc loä ng àïm vaâng khi nhaåc ru

Nhû Tû Kyâ nghe nhaå c Baá Nha

Em nghe anh daåo khuác thu xa

Thuyïìn xuöi vïì bïën mö thuyïìn bó

Söng trùæng búâ xa löå boá ng nhaâ Gioång haát sêìu chi phêën nûä úi

Tûâng canh trúâi àiïím möåt sao rúi

Taâ taâ trùng lùå n hiu hiu gioá


4/94



aánh lûa chaâi xa thêë p thoaáng tröi

Tay nhêën tú chuâng àaä ngêëm sûúng

Hoâ ngên cung Bùæc lúát cung Thûúng

Doâng Tiïu Kim Thuy gaâ xao xaá c

Ngêíng thêë y kinh kyâ khoá i vêën vûúng

Em caån lúâi thöi anh dûát nhaåc

Biïåt ly àöi phaách ngoá àaâ n tranh

Möåt àïm àaân laånh trïn söng Huïë

Öi nhúá nhung hoaâ i vaåt aáo xanhCoá möåt Huïë thú trong têm thûác ngûúâi Viïåt bao àúâi. Huïë laâ ngûúâi

àeåp muön thuúã cuãa thi ca. Huïë laâ caái nöi sinh thaânh, maái nhaâ truá nguå nuöi lúánnhiïìu thïë hïå thi nhên Viïåt Nam suöët mêëy trùm nùm nay. Ngûúâi úã Huïë laâm thú,ngûúâi xa Huïë laâm thú, ngûúâi àïën Huïë duâ chó möåt lêìn thöi cuäng nùång loâng thúvúái Huïë. úã Huïë Vua laâm thú, quan laâm thú, öng hoaâng baâ chuáa laâm thú, choàïën nhûäng ngûúâi dên àaåp xñch lö xe thöì höm nay cuäng coá rêët nhiïìu baâi thú, cêuthú àùæc àõa vïì xûá súã cuãa mònh. Chó riïng hònh aãnh cö ca sô ca Huïë trïn söng

Hûúng cuäng àaä coá khöng biïët bao nhiïu baâi thú hay. Töë Hûäu coá baâi thú "Tiïënghaát söng Hûúng"; Xuên Diïåu coá "Nguyïåt Cêìm", "Lúâi kyä nûä"; Thïë Lûä coá "Ngheàaân nguyïåt".... Baâi thú "Möåt àïm àaân laånh trïn söng Huïë" cuãa nhaåc sô-nhaâ thútaâi danh Vùn Cao laâ möåt trong nhûäng baâi thú àùåc sùæc viïët vïì Huïë vaâ ca Huïë trïnsöng Hûúng.

Baâi thú àûa ta laåc vaâo thïë giúái cuãa veã àeåp thanh tao núi böìng laitiïn caãnh. Trïn con àoâ nh tònh yïu böìng bïình tröi trïn doâng söng thúâi gian vônhhùçng, coá àöi trai gaái say sûa àaân haát bïn nhau. Chaâng trai daåo àaân, cö gaái haát,

tiïëng àaân haát nhû tiïëng tú àöìng, hún caã niïìm tri êm tri kyã cuãa Baá Nha Tûã Kyâ:Nêí y nêí y tú àöìng nhõp nhõp àöi

Loâng nêng ngoân ngoåt laåi àêìu möi

Naâ y em haát khuác tûúng tû nheá


5/94



Ngêm kheä em úi nheå nheå lúâ i

Àêy laâ luác caãm xuác àang ngêåp höìn chaâng nhaåc sô. Anh nghe höìnmònh cuäng àang "nêíy nêíy... nhõp àöi". Möåt tònh caãm múái àang nêíy chöìi, beánlûãa, àang êm ó "Naây em khaát khuác tûúng t nheá!". Àïì nghõ haát nhûng laåi súå tiïënghaát laâm xao àöång, laâm bay mêët, tan biïën mêët caái caãm giaác tònh yïu ngoåt ngaâodêng lïn àang ngoân ngoåt àêìu möi, nïn chaâng phaãi vöåi vaâng àïì nghõ "ngêm kheä em úi nheå nheå lúâi..." Àoaån thú àaä noái rêët tinh tïë, rêët hay têm traång cuãa chaângnhaåc sô si tònh xûá Bùæc trûúác ngûúâi ca nûä xinh àeåp vaâ phong caãnh nïn thú xûá Huïë.

Nhaåc sô Vùn Cao sinh nùm 1923 úã Haãi Phoâng, mêët ngaây10/7/1995. Tuöíi treã cuãa öng theo hoåc Trûúâng Cao àùèng Myä thuêåt Àöng Phûúng,tûå hoåc êm nhaåc, saáng taác nhaåc vaâ viïët vùn, laâm thú tûâ rêët súám. Nùm 1940, lûuáccha túái tuöíi hai mûúi öng coá chuyïën ài vaâo Huïë. Chuyïën ài àaä àïí laåi dêëu vïëtsêu àêåm trong caác saáng taác quan troång cuãa àúâi öng. Baâi thú "Möåt àïm àaân laånhtrïn söng Huïë" öng saáng taác vaâo dõp naây. Ngoaâi baâi thú, öng viïët baãn nhaåc"Söng Hûúng". Caã nhûäng baâi haát nöíi tiïëng, àónh cao trong doâng nhaåc laäng maånViïåt Nam nh Thiïn Thai, Suöëi Mú, Trûúng Chi.... viïët trong nhûäng nùm tûâ 1941 àïën 1943 cuãa öng coá nguöìn göëc caãm hûáng tûâ thaânh quaách, söng nûúác conngûúâi Huïë trong àúåt ài quan troång êëy. Sinh thúâi, vaâo nùm 1986, trong möåt laá thgúãi cho taåp chñ Söng Hûúng úã Huïë, öng têm sûå: "Huïë laâ nguöìn saáng taåo cuãa töi

trong nhûäng nùm 40. Thú vaâ nhaåc laâ àiïìu töi tòm nguöìn tûâ êëy. Coá leä lõch sûã vaâ caãnh vêåt cuãa Cöë àö coá nhûäng àiïìu gêy caãm xuác cho saáng taåo. Àöëi vúái núi àoá ngûúâi ta phaãi suy nghô nhiïìu khöng vïì lõch sûã maâ vïì möåt nïìn vùn hoaá. Nhûängngûúâi Huïë söëng tûå haâo vaâ àêìy saáng taåo. Coá leä sûå saáng taåo cuãa ngûúâi dên Huïë àaä giuáp töi laâm àûúåc êm nhaåc vaâ thú"."Möåt àïm àaân laånh trïn söng Huïë" cuãa VùnCao laâ baâi thú hay trong caác saáng taác thú cuãa öng.

Thú Vùn Cao thûúâng rêët laå vïì chûä, vïì tûá. Ngay caã caách choån võ trñchuã thïí thêím myä trong baâi thú cuãa öng cuäng khaác caác nhaâ thú àûúng thúâi. Têët

caã caác baâi thú viïët con àoâ trïn söng Hûúng vïì ca Huïë, àaân Huïë, taác giaã àïìu úã võtrñ ngûúâi quan saát, nhòn vaâ caãm vïì Huïë nhû Ngûúâi kyä nûä, Nguyïåt Cêìm cuãaXuên Diïåu, Tiïëng haát söng Hûúng cuãa Töë Hûäu... Vúái Àïm àaân laånh trïn söngHuïë, võ trñ chuã thïí thêím myä laâ nhaâ thú chñnh laâ ngûúâi trong cuöåc, ngûúâi thamgia laâm nïn tiïëng àaân Huïë, caái àeåp Huïë:


6/94



Nhû Tû Kyâ nghe nhaå c Baá Nha.

Em nghe anh daåo khuác thu xa...

cuâng vúái:

Gioång haát sêìu chi phêën nûä úi

Tûâng canh trúâi àiïím möåt sao rúi

Taâ taâ trùng lùå n hiu hiu gioá

aánh lûa chaâi xa thêë p thoaáng tröi...

Cuöåc àaân haát quïn thúâi gian cho àïën lûuác Tay nhêën tú chuâng àaängêëm sûúng.. Doâng Tiïu Kim Thuyã gaâ xao xaác... (Tiïu Kim Thuyã laâ tïn goåikhaác cuãa söng Hûúng). Tûác la â àaân haát cho àïën khi trúâi sùæp saáng, cho àïën luácEm caån lúâi thöi anh dûát nhaåc. Laâ ngûúâi trong cuöåc múái thöët lïn möåt nhõp thú laå vúái cêu thú gúåi hoãi hai lêìn;

Sao àaân u hoaâi gò muâa thu?

Sao àaân u hoaâi gò muâa thu?

úã àêy chñnh taác giaã àaä nhêån ra tiïëng àaân cuãa mònh àaä khaác ài, mïìmài nhûng khöng lyá giaãi àûúåc àiïìu sêu kñn gò àaä biïën tiïëng àaân thaânh nöîi u hoaâimuâa thu day dûát!.

Khi loâng àaä mïìm ài, tiïëng àaân àaä mïìm ài, khi hai têm höìn àaä triêm, àöìng voång thò àïm vaâng cuäng trúã nïn laåc loäng. Àïí àïën luác chia tay, múáibiïët àau nhoái nöîi biïåt ly



Möåt àïm àaân laånh trïn söng Huïë

Öi nhúá nhung hoaâ i vaåt aáo xanh

Àêy laâ cao traâo cuãa baâi thú. Thò ra baâi thú khöng chuã yá taã tiïëng àaân,àïm àaân maâ sêu xa hún noái vïì möåt tònh yïu ngêëm sûúng vúái àuã caác cung bêåc


7/94



cuãa noá, maâ cuöëi cuâng laâ nöîi nhúá mang theo suöët àúâi Öi nhúá nhung hoaâi vaåt aáoxanh.

Taåi sao laåi laâ möåt àïm àaân laånh maâ khöng phaãi laâ möåt àïm àaântrïn söng Huïë?. Chûä "laånh" noái lïn àiïìu gò?. Chûä laånh laâ têm traång cuãa nhaâ thúsau àïm àaân. Möåt àïm àaân àêìy xuác àöång vaâ giao caãm, àêìy tri êm vaâ àöìngvoång. Àïm àaân àaä thêëm vaâo nhau. Nhûng röìi phaãi chia ly, möîi ngûúâi àïìu manglaånh trong loâng. "Laånh" àêy laâ sûå tröëng traãi cuãa nhúá nhung cao àöå, laâ caái laånhcuãa tònh yïu nöìng chaáy. Àoá cuäng chñnh laâ caái tûá maånh vaâ bïìn vûäng cuãa baâi thú.Vùn Cao laâ ngûúâi Haãi phoâng múái vaâo Huïë lêìn àêìu, nhûng thú öng àaä nöìng naântûâ ngûä, êm àiïåu Huïë, höìn Huïë.

Àaä gêìn 60 nùm kïí tûâ khi àûúåc viïët ra, baâi thú "Möåt àïm àaân laånhtrïn söng Huïë" vêîn mang húi êëm cuãa cuöåc söëng höm nay. Con àoâ Huïë, cö gaáiHuïë, ngoán àaân ca Huïë vêîn coân àoá, àïm àïm laåi cêët lïn böìng bïình lûuyïën laáylaâm say loâng du khaách. Nhûäng àïm thêëm àêîm vùn hoaá Huïë êëy ngûúâi yïu thú laåinhúá àïën nhaâ thú taâi, nhaåc sô taâi danh Vùn Cao, trong höìn laåi vang lïn nhûäng cêuthú tha thiïët:



Möåt àïm àaân laånh trïn söng Huïë Öi nhúá nhung hoaâ i vaåt aáo xanh....

(Ngö Minh)

Àïm nghe coâi taâu

(Vuä Hûäu Àõnh)

Nhaâ anh ú gêì n ga

àïm thao thûác nghe coâi taâu giuåc giaä

giûä a àïm vùæng chúåt thêë y loâng xa laå

mêë y nùm khöng ài trúâi àêët nho dêìn

öi tiïëng coâi taâu nhû möåt nhaát gûúm


8/94



rúám maáu loâng khao khaát

Baâi thú rêët ngùæn vaâ giaãn dõ. Nhûng bao nùm röìi töi lûuön bõ aám aãnhbúãi nghô tûâ nhiïìu goác àöå cuãa baâi thú.Khi úã nhaâ lêu ngaây, caái caãm giaác, caái nöîi loêu trûúác " Trúâi àêët nhoã dêìn" cûá khiïën mònh úã trong têm traång bêët an. Thúâi giantröi nhanh, trúâi àêët xoay vêìn thiïn haå keã ài ngûúâi úã maâ sao mònh maäi vêîn yïnmöåt chön vúái caã nghôa àen lêîn nghôa boáng.

Vuä Hûäu Àõnh vúái sûå nhaåy caãm thiïn phuá cuãa möåt thi sô àaä phaát hiïån ra sûå àöåc àaáo trong caái nhòn cuãa möåt ngûúâi bõ tuâ tuáng. Anh caãm thêëy khöng gian nhûtêëm da lûâa cûá möîi ngaây möåt chùåt, boá saát lêëy mònh khi mònh khöng chuyïín àöång.Caãm giaác àoá chùæc coá úã nhiïìu ngûúâi nhûng chó Vuä Hûäu Àõnh múái noái ra àûúåcbùçng ngön ngûä chñnh xaác vaâ àöåc àaáo. Chùæc anh àaä tûâng ài, ài rêët nhiïìu, chùæcanh àaä tûâng bõ chön chên möåt chöî khaá lêu vaâ têm höìn anh lûuön xao àöång.Trong anh àaä coá nhiïìu cuöåc àúâi, nhiïìu nöîi dêìn vùåt nïn cêu thú bêåt ra hïët sûác tûå nhiïn vaâ mêîn caãm.

Mêë y nùm khöng ài trúâi àêët nhoã dêìn-caái nhêån xeát chñ lyá chñ tònh êë y xuêët phaát tûâ sûå tûå phaát hiïån trong chñnh baãn thên nhaâ thú. Giûäa àïm chúåt thêëy loângxa laå-Sûå phaát hiïån êëy chó coá khi nhaâ thú rúi vaâo hoaân caãnh nùång nïì nhûngkhöng chêëp nhêån. Giûäa àïm vùæng mïnh möng, sêu thùèm, mònh àûúåc nghô vïì chñnh mònh, nghô vïì thúâi gian vaâ khöng gian. Sao têët caã àïìu chêåt heåp àïën kinh

ngaåc. Vaâ nhaâ thú cuäng kinh ngaåc vúái chñnh mònh. Sao bêëy lêu nay, têm höìnmònh tûå chêëp nhêån möåt cuöåc söëng khaác hùèn vúái mong muöën cuãa mònh. Khi conngûúâi tûå phaát hiïån ra chñnh baãn thên mònh thò àoá laâ möåt àiïìu haånh phuác lúán.Anh seä trûúãng thaânh nhiïìu hún, sêu hún, cao lúán hún. Thïí xaác vaâ têm höìn xungàöåt. Xuêët hiïån nhu cêìu àöíi múái, nhu cêìu ài.

Vuä Hûäu Àõnh múã àêìu baâi thú rêët chên thaânh. Giúái thiïåu àõa àiïím nhaâ mònh bùçng lúâi têm sûå tin cêåy, gêìn guäi baån àoåc. Tiïëng coâi taâu àaä khiïën anh àûúåclúâi nh múã têëm loâng. Tiïëng coâi taâu ngúä nh vö tònh êëy nhûng àaä vö tònh choån

àiïím rúi àuáng lûuác, àuáng chöî, thêåt chñnh xaác àaä coá taác duång lúán: thay àöíi löëisöëng teã nhaåt, àún àiïåu, ngûng àoång cuãa möåt ngûúâi, cuãa nhiïìu ngûúâi.

Vaâ cuöëi cuâng, tiïëng coâi taâu tûâ xa, tûâ ngoaâi ga êëy àaä vûún túái, àaä bay vaâotrong nhaâ, bay vaâo trong loâng nhaâ thú nhû möåt vêåt gêìn guäi, cuå thïí. Noá thaânhmöåt nhaát gûúm cûáa vaâo loâng khao khaát àïën rúám maáu. Àoá laâ haânh àöång maånhmeä, duäng caãm cuãa nhaâ thú. Anh phaãi chõu àau àúán àïí giaä tûâ nhûäng ngaây tuâ


9/94



àoång. Phaãi söëng khaác. Maáu cuãa khaát voång seä lan höìng àïën bònh minh. Vaâ anhcêët bûúác lïn àûúâng. Trúã laåi vúái loâng mònh.Trúã laåi vúái àêët trúâi bao la, röång lúán.

Àoaân Tuêën


10/94



M M M u u u â â âa a a X X X u u u ê ê ê n n n à à à o o o å å åc c c """ÀÀÀaaa á á ámmm cccû û û ú ú ú á á áiii mmmuuu â â âaaa XXXuuuêêênnn""" cccuuu ã ã ãaaa ÀÀÀoooaaa â â ânnn vvvùùùnnn CCCû û û â â â

Ngöìi trïn chiïëc taxi sang troång cuãa àaám cûúái thúâi nay maâ nhúá laåi baâi thúcuãa Àoaân vùn Cûâ, böîng coá hûáng thuá cuãa ngûúâi ngöìi trong àaám cûúái hiïån àaåi maâ ngoaái nhòn àaám cûúái cöí truyïìn. Baâi thú àaä luâi vaâo thúâi gian 60 nùm (1940-2000), chñnh khoaãng caách êëy caâng laâm noá phaát löå sêu sùæc hún caãm hûáng cöåinguöìn úã ngûúâi àoåc. Ta khöng chó nhúá vïì möåt àaám cûúái xa maâ coân voång nhúá möåt nïìn vùn hoaá xa, nïìn vùn hoaá cuãa cha öng, tiïn töí, nïìn vùn hoaá Viïåt sêu rïî bïìn göëc trong têm thûác Viïåt, nhúá vïì möåt caái Àeåp trong buåi thúâi gian. Thú Àoaânvùn Cûâ laâ baão taâng cuãa caái ngaây xûa êëy. Thi sô nhû möåt nghïå nhên àiïu khùæc taâiba chaåm tröî caái ngaây xûa vaâo thúá göî, thöíi höìn vaâo àêëy, laâm noá nöíi hònh khöëi,cûåa quêåy rêët kyâ thuá. Thú Àoaân vùn Cûâ laâ thú taåo hònh, thú thõ giaác.

Thú thõ giaác cuäng laâ thú taåo sùæc. Àaám cûúái muâa Xuên àûúåc nhòn nhû möåtbûäa tiïåc nguä sùæc. Àuã moåi gam maâu, àöëi choåi maâ haâi hoaâ, maâu noáng vaâ maâulaånh, maâu cú baãn vaâ maâu biïën thïí: xanh, àoã, trùæng, vaâng, nêu, àen, laåi coân nêuhöìng, nêu sêîm, àoã sêîm, höìng, thùæm, gêëm, nhung, lam, biïëc.... Baâi thú coá böënmûúi cêu thò coá khoaãng ba mûúi maâu sùæc àûúåc goåi tïn, chûa kïí nhûäng maâu chagoåi tïn nhû boáng nûúác long lanh, lêëp laánh aánh sûúng ngên... Sûå sùåc súä cuãa maâusùæc khiïën bûác tranh cuãa Àoaân vùn Cûâ rêët gêìn vúái veã höìn nhiïn cuãa höåi hoaå dêngian. Coá nhûäng cêu thú chó oáng lïn möåt sùæc:

Àaân coâ trùæng giùng haâng bay phêë p phúái

Coá nhiïìu cêu thú oáng aánh túái hai maâu:

Nùæng daát vaâng trïn baä i co non xanh...


11/94



Àêìu caåo nhùé n, aáo vaâng,quêìn nêu sêî m...

Hai maá thùæm, ngêy thú nhòn trúâi biïëc...

Nïë p chuâa trùæng in hònh trïn trúâi biïëc...

Trong baãng maâu thú múái, cuöåc phiïu lûu do thaám àêìy caãm hûángvaâo nhûäng chên trúâi saáng taåo àêíy caác thi sô túái ham muöën "vûúåt raâo", phaá vúä nhûäng khung thûúác bònh thûúâng àïí ài tòm nhûäng maâu sùæc laå. Sùæc trùæng trong tayBñch Khï hoaá thaânh trùæng thuãy tinh (Chïët giaã nhûng cûúâi trùæng thuyã tinh-TênHön), trùæng nhû tinh (Vúái àöi doâng suöëi sûä a trùæng nh tinh-Sùæc àeå p). Haân MùåcTûã àêí y sùæc trùæng lïn cao àöå choái gùæt (Doåc búâ söng trùæng nùæng chang chang-Muâa Xuên chñn), sùæc trùæng laâm ngûúâi ta mêët bònh yïn (Da thõt, trúâi úi! trùæng röånmònh-Nuå cûúâi), sùæc trùæng laâm nhoaâ caã thõ giaác (aáo em trùæng quaá nhòn khöng ra-

Àêy thön Vyä Daå)...Baãng maâu cuãa Àoaân Vùn Cûâ khöng chuöång laå maâ chuöång quen. Baãng

thûåc àún maâu sùæc, ñt tñnh phiïu lûu cuãa öng gêìn vúái khêíu võ thön dên hún laâ thõdên. Cuäng coá caái hay cuãa noá. Baãng maâu sùåc súä cuãa Àoaân vùn Cûâ khöng laå mùætmaâ vui mùæt, khöng bêët trùæc maâ yïn bònh. Àaám cûúái maâ vui mùæt, maâ yïn bònh thòtaåo caãm giaác haånh phuác. Caãm giaác naây laâ hùçng söë cuãa khaát voång con ngûúâi.Hònh thûác àaám cûúái coá thïí àöíi thay, nhûng khaát voång haånh phuác laâ muön thuúã.Àêy laâ àiïím àöìng àiïåu cuãa höm nay vaâ höm qua, lyá giaãi vò sao tûâ àaám cûúái hiïån

àaåi, ngûúâi ta vêîn thñch ngoaái vïì àaám cûúái cöí truyïìn trong thú cuãa thi sô hoå Àoaân.

Baâi thú coân hêëp dêîn ngûúâi àoåc búãi veã àeåp phong tuåc. Qua ngön tûâ cuãa thi sô, àaám cûúái hiïån lïn nhû möåt nghi lïî-thûá nghi lïî cuãa haånh phuác. Nghilïî bùæt àêìu tûâ viïåc choån ngaây laânh thaáng töët. Caái khöng gian àeåp nhû cöí tñch sauàêy thïí hiïån sûå lûåa choån àoá:

Ngaâ y ûng höìng sau maân sûúng gêëm mong

Nùæng daát vaâng trïn baä i co xanh non

Dõp cêìu xa löìng boáng nûúác long lanh

Àaân coâ trùæng giùng haâng bay phêë p phúái


12/94



Chó cêìn cêu thú thûá hai àuã thêëy möåt khöng gian xuên àêët trúâi êëmaáp, êm phûúng giao hoaâ-thúâi àiïím lyá tûúãng àïí taåo duyïn àöi lûáa. Nghi lïî thïí hiïån úã vêåt liïåu: hûúng, mêm àöìng che luåa àoã, chùn höìng, hoâm da àen... Quantroång hún, nghi lïî thïí hiïån úã con ngûúâi. Kyä thuêåt hiïån àaåi àûúåc vêån duång triïåt

àïí. Quay xa (viïîn caãnh) laâm hiïån lïn lñ nhñ möåt àaám àöng: Lûuä ngûúâi ài lñ nhñmöåt haâng àen. Quay gêìn (cêån caãnh), thêëy àöng àuác maâ khöng löån xöån. Àuã caã nam phuå laäo êëu, giaâ trûúác, treã sau, thong thaã, trang nghiïm maâ vêîn vui veã. Tûângngûúâi, hoùåc nhoám ngûúâi hiïån lïn, khöng ai tröån lêîn vúái ai. Möåt ngûúâi giaâ caã nhêët àûúåc choån ài àêìu, àûúåc taã thêåt trõnh troång:

Möåt cuå giaâ rêu toá c trùæng nhû böng

Mùåc aáo ào, cêìm hûúng ài trûúác àaám

Tiïëp theo laâ caác cuå khaác, chöëng gêåy, cêìm ö, con trai con gaái...trang phuåc cuäng àûúåc nghi lïî hoaá, khaác hùèn caái lam luä àöìng quï haâng ngaây: caáccuå aáo mïìn böng àoã sêîm, caác baâ hoùåc noán nghïå, khùn mùåt àoã hoùåc vaáy lônh, deápquai cong, naâng dêu àêìu tùæt mùåt töëi höm qua böîng nhû löåt xaác trong veã Vaânhkhuyïn vaâng, aáo múái, noán quai thao... Àùåc tñnh cuãa nghi lïî laâ sûå vûúåt thoaát khoãicaái thûúâng nhêåt, úã àoá, ngûúâi ta àûúåc söëng trong möåt thïë giúái khaác-thïë giúáitrang troång hún cuãa lïî, thïë giúái vui veã hún cuãa höåi. Àaám cûúái trúã thaânh laå trongquen, quen maâ laå. Súã trûúâng àùåc taã taâi hoa cuãa Àoaân Vùn Cûâ chöåp bùæt rêët tinh

"caá tñnh" cuãa àöëi tûúång miïu taã. Luä trai tú thò húán húã cûá laâm nhû àaám cûúái cuãamònh vêåy. Caác thön nûä thò ngêy thú nhòn trúâi biïëc möåt caách thêåt mú möång. Rêëtthuá võ laâ hònh aãnh baâ laäo tuái àûång trêìu chùm chùæm giûä trong tay-àuáng laâ baâ laäophûúng Àöng, laäo baâ Viïåt Nam maâ quaã cau miïëng trêìu vûâa laâ phûúng tiïån giaotiïëp, vûâa laâ thuá vui hûúãng thuå coãn con maâ àam mï àeo àùèng möåt àúâi. Thú maâ cûá miïu taã traân lan thïë naây, rêët dïî nhaâm, mïåt. Khaã nùng quan saát tinh vi àaä giuápnhaâ thú chaåm khùæc àûúåc nhûäng êën tûúång vaâo mùåt bùçng teã nhaåt êëy, khiïën àöëitûúång miïu taã hiïån lïn nhû möåt sinh thïí, möåt caá tñnh quyïën ruä.

Baâi thú coá cêëu truác tûå sûå, khiïën àaám cûúái hiïån lïn dûúái daång möåtsûå kiïån. Nhaâ thú kïí laåi theo trònh tûå diïîn biïën, múã, thên, kïët. Tiïëng chim àûúåcsûã duång nh möåt thuã phaáp kïët cêëu àoáng múã hai àêìu àaám cûúái. Löëi kïí hoaåt, hoám,möång. Khi tiïëng chim cêët lïn thò àaám cûúái khúãi haânh:

Trïn caânh cêy böî ng möåt con chim goåi


13/94



Luä ngûúâ i ài lñ nhñ möåt haâng àen

Khi cuöåc diïîu haânh cuãa haånh phuác àaä xa khuêët, tiïëng chim kheáp laåicêu chuyïån:

Chó coân nghe vùng vùèng tiïëng chim xuên

Ca aánh oi trïn caânh xanh tùæm nùæng

Tûâ 1941, àoåc nhûäng cêu thú kïët cuãa Àoaân vùn Cûâ, Hoaâi Thanh-Hoaâi Chên àaä caãm thuå rêët tinh: "Nhûäng cêu êëy àïìu kheáp laåi möåt thïë giúái vaâ múã ra möåt thïë giúái: kheáp laåi möåt thïë giúái thûåc, múã ra möåt thïë giúái möång. Caãnhtrûúác mùæt vûâa tan thò tònh trong loâng cuä ng vûâa nhoám. Mùæt ta khöng thêë y gò nûä anhûng loâng ta böî ng bêng khuêng..." (Thi nhên VN-NXB Vùn hoåc 1998, trang

179) Vêng, àuáng thïë! Haäy àïí àaám cûúái muâa Xuên cuãa Àoaân vùn Cûâ

múã möåt löëi ài bêng khuêng vaâo höìn ta, giûäa tiïët xuên naây...

TS. Nguyïî n Quang Trung


14/94



X X X i i i n n n à à à û û û â â ân n n g g g à à à i i i v v v ú ú ú á á ái i i m m m ö ö ö å å åt t t n n n g g g û û û ú ú ú â â âi i i k k k h h h a a a á á ác c c e e e m m m ( ( ( C C C o o o n n n à à à û û û ú ú ú â â ân n n g g g - - -P P P h h h a a a n n n t t t h h h õ õ õ T T T h h h a a a n n n h h h N N N h h h a a a â â ân n n ) ) )

Nïëu anh ài vúái ngûúâi yïuChó xin anh nhúá möå t àiïìu nho thöi

Con àûúâng ta àaä daå o chúi

Xin àûâng ài vúái möåt ngûúâi khaác em

Haâng cêy nay àaä lúá n lïn

Vún caânh laá àïíïm àïì m chaåm nhau

Hai ta ai biïët vò àêu

Hai con àûúâng reä xa nhau xa hoaâ i

Nïëu cuâng ngûúâi múái daåo chúi

Xin anh traánh neo àûúâng vui ban àêìu

Àaä chia xa röìi, yïu ai, ài vúái ai laâ quyïìn cuãa anh, em coá quyïìn gòàêu maâ àaä can thiïåp vaâo chuyïån riïng tû cuãa ngûúâi khaác. Chó xin anh nhúá cho

möåt àiïìu "möåt àiïìu nhoã thöi". Nhoã maâ khöng nhoã möåt chuát naâo:Con àûúâng ta àaä daå o chúi

Xin àûâng ài vúái möåt ngûúâi khaác em


15/94



Àêu phaãi laâ sûå ghen tuöng àêìy lïå luyå cuãa thoái àaân baâ?. Sao ngûúâi cuä laåinghiïåt àïën thïë. Van xin maâ coân hún laâ cêëm àoaán. Con àûúâng "ta àaä daåo chúi"êëy laâ coäi riïng cuãa cuöåc tònh àaä mêët, laâ thaánh àõa tònh yïu maâ em laâ möåt tñn àöì ngoan àaåo. Anh khöng coá quyïìn " ài vúái ngûúâi khaác em"àïí phaá vúä sûå thiïng

liïng em hùçng cêët giûä.Con àûúâng, haâng cêy-chûáng nhên cuãa cuöåc tònh hai ta "nay àaä

lúán lïn", àaä "vún caânh laá àïí ïm àïìm chaåm nhau". Thïë nhûng hai con ngûúâi"chên bïn chên, höìn bïn höìn" êëy laåi "reä xa nhau, xa hoaâi". Thêåt buöìn maâ khöngbiïët vò àêu. Tûâ con àûúâng kyá ûác, taác giaã àaä nêng lïn thaânh con àûúâng hònhtûúång cuãa hai ngûúâi bùæt àêìu tûâ ngaä reä chia xa.

Lan man trong chiïìu sêu kyã niïåm song cö gaái khöng quïn quayvïì hiïån thûåc vúái lúâi nhùæn nhuã:

Nïëu cuâng ngûúâi múái daåo chúi

Xin anh traánh neo àûúâng vui ban àêìu

Vêîn laâ "neão àûúâng vui" cuãa möëi tònh àêìu vuång daåi duâ neão àûúâng êëy röìicuäng dêîn àïën sûå ly tan. Vúái em, neão àûúâng xa êëy vö cuâng quyá giaá. Xin anhàûâng cuâng vúái ai kia dêîm lïn traái tim em.

Àoá laâ hûúáng tiïëp cêån baâi thú "Con àûúâng" lêu nay cuãa baån àoåc.

Ngûúâi viïët baâi naây laåi nghô àïën möåt hûúáng tiïëp cêån khaác, cö gaái nhoã nheã "xin"ngûúâi tònh cuä àïën nhûäng ba lêìn. Lêìn àêìu "xin anh nhúá", lêìn thûá hai "xin àûângài" vaâ lêìn thûá ba "xin anh traánh". Quãa coá húi laå, nhûäng cuöåc tònh àaä tan vúä traánhgùåp nhau hoùåc gùåp nhau laâ àïí maát meã, traách moác, chua chaát vúái nhau chûá mêëyai laåi haå mònh "xin" nhiïìu lêìn nhû vêåy. Roä raâng khöng phaãi "xin" cho mònh,phêím caách cuãa ngûúâi phuå nûä khöng cho pheáp cö gaái laâm thïë. Lúâi xin laåi coá veã quyïët liïåt chûá khöng chõu nhên nhúång möåt tñ naâo?. Chó coá möåt caách lyá giaãi duynhêët laâ cö gaái khöng "xin" cho mònh maâ cho tha nhên-möåt cö gaái naâo àoá trong

giaã thiïët laâ ngûúâi múái cuãa anh. Anh àaä cuâng em "daåo chúi" trïn neão àûúâng vuidêîn àïën sûå "xa nhau, xa hoaâi" laåi coân muöën taái diïîn bi kõch vúái möåt ngûúâi congaái khaác nûäa sao? Con àûúâng êëy chó vui ban àêìu maâ khöí vïì sau maâ ngûúâi nhêånchõu nhiïìu nhêët vêîn laâ ngûúâi phuå nûä. Vò thïë van xin anh àûâng ài, van xin anhtraánh noá àïí khoãi laâm khöí cho ngûúâi ta.


16/94



Baâi thú thêëm àêîm möåt sûå caãm thöng "chuát phêån àaân baâ" giûäa haingûúâi phuå nûä hoaân toaân xa laå vò thïë mang yá nghôa nhên vùn sêu sùæc.

Nguyïî n Haân Chung


17/94



C C C h h h i i i ï ï ï ì ì ìu u u ú ú ú i i i x x x i i i n n n c c c h h h ú ú ú á á á à à à i i i m m m a a a u u u

Mïnh möng mùåt nûúác höì àêìy

Gño vi vu gioá-rûâng cêy xaåc xaâo

Raáng chiïìu àoã lûång trïn cao

Mònh töi phoâng vùæng ra vaâo ngêín ngú

Chiïìu nhû thûåc-laåi nhû mú

Trïn con àûúâng nhoã ai chúâ àúåi ai

Coá cö gaái toác roä daâi

Saánh vai cuâng vúái baån trai heån hoâ

Vui nhû con soáng vöî búâ

Tuöíi àöi mûúi àïën bao giúâ húäi em?

Tiïëc mònh àaä bûúác qua thïìm

Ngaây xuên àaä boã qua reâm tûâ lêu

Chiïìu úi xin chúá ài mauÀïí cho toác maäi xanh maâu thúâi gian

(Nguyïîn Thõ Höìng Ngaát)


18/94



Baâi thú luåc baát múã àêìu bùçng möåt bûác tranh thiïn nhiïn àeåp vaâ khoaáng àaåt. Trïn caái nïìn bûác tranh àoá coá con ngûúâi xuêët hiïån laâ con ngûúâi cuãatònh yïu. Hoå tûå tòm àïën vúái nhau. Sûå xuêët hiïån cuãa hoå àaä laâm cho caãnh chiïìuvöën àaä àeåp laåi caâng thïm tònh tûá vaâ laäng maån:

Chiïìu nhû thûåc-laåi nhû mú

Trïn con àûúâng nho ai chúâ àúå i ai

Ngûúâi àoåc tûå hoãi, taåi sao taác giaã laåi "Chiïìu nhû thûåc- laåi nhûmú?" Cêu thú coá êín yá gò chùng?! Thûa, coá àêëy. Chiïìu nh thûåc maâ cuäng nh múàêëy. Khöng sai. Caái dêëu gaåch ngang (-) rêët coá chuã àõnh nhùçm cho ngûúâi àoåcnhêån biïët, chñnh taác giaã-thi sô Nguyïîn thõ Höìng Ngaát cuäng àang mú àêy. Vaâ trong "giêëc mú" tònh yïu lûáa àöi-àöëi tûúång àûúåc miïu taã-hiïån lïn thêåt mûúåt

maâ, àêìy sûác söëng:Coá cö gaá i toác roä daâ i

Saánh vai cuâng vúái baån trai heån hoâ

Vui nhû con soáng vöî búâ

Tuöíi àöi mûúi àïën bao giúâ húä i em?

Thiïët nghô, con ngûúâi vaâ sûå viïåc trong caác cêu thú trïn àuáng laâ

thûåc quaá ài röìi. Caãnh àöi lûáa yïu nhau, heån hoâ saánh vai bïn nhau trïn conàûúâng nhoã thên thuöåc quaã laâ haånh phuác. Cö gaái rêët vui "Vui nh con soáng vöî búâ". Hònh aãnh "con soáng vöî búâ" diïî n taã niïìm vui traâo dêng maä nh liïåt cuãa haånh

phuác tònh yïu. Thêåt khoá coá niïìm vui naâo hún thïë, coá lúâi thú naâo mö taã àùæc àõahún thïë. Taác giaã nhû mûâng theo niïìm vui cuâng haånh phuác cuãa hoå. Traái tim nhaåycaãm cuãa ngûúâi phuå nûä àaä maách baão chõ, chó coá tuöíi àöi mûúi múái coá nhûäng biïíuhiïån tònh yïu nhû thïë, nhû... chõ "ngaây xûa". Chõ hoãi cö gaái "Tuöíi àöi mûúi àïënbao giúâ húäi em?" nhûng chõ coá tiïëp cêån cö gaái àêu. Thaânh thûã, cêu hoãi àoá àñch

thõ laâ daânh cho chõ röìi. Chõ hoãi chñnh mònh, hoãi bùçng sûå traãi qua cuãa mònh cöët laâ àïí mûâng cho cö gaái kia àaä àïën caái tuöíi cuãa tònh yïu, tuöíi àeåp nhêët àúâi ngûúâi.Ngêîm thïm nûäa, àoá cuäng chñnh laâ cêu hoãi àaánh thûác höìi ûác, kyã niïåm cuãa chõ.Chõ cuäng àaä tûâng coá möåt thúâi "hoaâng kim" cuãa tònh yïu. Caái "ngaây xûa"... cuängkhaá lêu röìi, chõ cuäng laâ möåt cö gaái treã àeåp, cuäng coá maái toác roä daâi, cuäng saánhvai cuâng baån trai, cuâng heån hoâ tònh yïu nhû cö gaái kia. Chõ àêu coá vûúng vêën yá


19/94



nghô ghen tyå, ñch kyã, traái laåi chõ thêìm caãm ún cö gaái kia, caám ún tònh yïu cuãa hoå àaä laâm mònh àûúåc nhúá laåi, àûúåc vui sûúáng, àûúåc haånh phuác nhû hoå bêy giúâ.

Nghô maâ... "theâm" caái "ngaây xa" êëy. Caái thuúã "Lêìn àêìu khi múái laâmquen/ Anh khen caái nhòn em àeå p" (Lêm thõ Myä Daå ). Caái thuúã "Ngùæt möåt chuâmhoa giêëu trong chiïëc khùn tay/ Cö beá theån thuâng bûúác sang nhaâ haâng xoám"(Phan thõ Thanh Nhaân). Öi caái "ngaây xûa".. caãnh thûåc vaâ mú, cûá thïë àan xen,lan toaã vaâo nhau, quêën quyát têm trñ chõ.

Àuáng laâ "caái tuöíi noá àuöíi xuên ài" (Tuåc ngûä). Phêìn cuöëi baâi thú laâ niïìmnuöëi tiïëc khön nguöi cuãa chõ vïì caái thúâi xuên sùæc cuãa mònh àaä ài vaâo dô vaäng.Chõ "Tiïëc mònh àaä bûúác qua thïìm". Ba tûâ "àaä bûúác qua" àoåc lïn nghe thêåt muãiloâng, xa xoát. Chõ nghô, giaá nh mònh "cha bûúác qua" hoùåc "khöng bûúác qua"àûúåc, hoaá ra mònh vêîn coân treã con hay vò möåt lyá do naâo khaác. Tûâ "thïìm" maâ Nguyïîn thõ Höìng Ngaát noái ra úã àêy, àoá chñnh laâ thúâi xuên sùæc cuãa tuöíi treã vaâ tònh yïu trong àúâi chõ nay àaä trúã thaânh kyã niïåm mêët röìi. Kyã niïåm àoá, theo chõcoá vui, coá buöìn, coá haånh phuác, khöí àau, thêåm chñ coá khi bêët haånh nûäa. Nhûngtrïn hïët vêîn laâ vui sûúáng haånh phuác. Àïën bêy giúâ àaä ngoaâi nguä tuêìn röìi, chõ"ngaây xuên àaä boã sau reâm tûâ lêu" röìi. Hùèn nhiïn traái tim yïu khöng phaãi khöngcoân rung àöång, nhûng àöå rung àöång àoá àaä chuyïín sang möåt "kïnh" khaác lùængdõu hún, àùçm sêu hún àêu coân thñch húåp vúái tuöíi àöi mûúi vö tû höìn nhiïn nûäa.Caái "reâm" thúâi gian àaä kheáp laåi "ngaây xuên" cuãa chõ röìi, muöën múã ra, muöën nñu

keáo laåi chêåm hún cuäng khöng àûúåc-quy luêåt maâ-chõ chó coân thöët lïn möåt lúâinguyïån cêìu nghe thêåt diïët da, àau àaáu:

Chiïìu úi xin chúá ài mau

Àïícho toác maä i xanh maâu thúâi gian

Hai cêu kïët naây cuãa baâi thú àoåc lïn thêëy nao nao. Chiïìu laâ khoaãng cuöëi thúâi gian cuãa möåt ngaây. Theo ngaânh thiïn vùn, con söë cú hoåc, àûúåctñnh laâ 24 giúâ cho möåt ngaây möåt àïm. Àiïìu àoá laâ bêët di bêët dõch, khöng thïí thay

àöíi. Biïët thïë maâ thi sô vêîn muöën "Chiïìu úi xin chúá ài mau". Thêåt laâ möåt lúâi xinmang tñnh nhên vùn rêët cao. Hoaá ra chõ coá xin cho riïng mònh chõ àêu. Biïët baongûúâi phuå nûä cuãa bao nhiïu thïë hïå khùæp àõa cêìu naây ai ai khöng muöën coá lúâinguyïån cêìu nhû thïë. Àiïìu àoá coá nghôa laâ phaái àeåp seä rêët yïu mïën àöìng caãm sêusùæc vúái chõ, "Àïí cho toác maä i xanh maâu thúâi gian" cho cuöåc söëng thïm phêìn yá nghôa.


20/94



Àoåc chõ, gùåp àûúåc Chiïìu úi xin chúá ài mau töi rêët thñch, khoãiuöíng cöng cho loâng aái möå. Mûâng, thêëy nghiïåp thú chõ vêîn chung thuyã vaâ toã rasung sûác dêîu "laâng àiïån aãnh" luön "quêëy rêìy" chõ.

Minh Quang


21/94



À À À o o o å å åc c c l l l a a a å å åi i i b b b a a a â â âi i i t t t h h h ú ú ú " " " C C C a a a ã ã ãn n n h h h r r r û û û â â ân n n g g g V V V i i i ï ï ï å å åt t t B B B ù ù ù æ æ æc c c " " " c c c u u u ã ã ãa a a B B B a a a á á ác c c H H H ö ö ö ì ì ì

Canh rûâng Viïåt Bùæc thêåt laâ hayVúån hoát chim kïu suöët ca ngaâ y

Khaách àïën thò múâi ngö nïë p núáng

Sùn vïì thûúâ ng cheán thõt rûâng quay

Non xanh nûúác biïëc tha höì daå o

Rûúåu ngoåt cheâ tûúi mùå c sûác say

Khaáng chiïën thaânh cöng ta trú laåi

Trùng xa, haåt cuä vúá i xuên naâ y

(1947)

Coá nhûäng baâi thú hay, chuáng ta àoåc ài àoåc laåi nhiïìu lêìn vêîn thêëytûúi múái, vêîn thêëy caãm hûáng nh múái àoåc lêìn àêìu. "Caãnh rûâng Viïåt Bùæc" laâ möåtbaâi nh vêåy.

Baác Höì viïët baâi naây vaâo nùm 1947, nùm àêìu cuãa cuöåc khaáng chiïënchöëng thûåc dên Phaáp. Dêîu bêån trùm cöng nghòn viïåc trong luác toaân têm toaân yá laänh àaåo khaáng chiïën, Baác vêîn giûä vûäng tû thïë ung dung thû thaái cuãa möåt nhaâ thú hiïìn triïët, coá phaãng phêët nhû phong thaái cuãa nhûäng nhaâ thú Viïåt Nam xa:Nguyïîn Traäi, Nguyïîn Bónh Khiïm, Trêìn Nhên Töng...


22/94



Ung dung thû thaái, höìn thú hoaâ húåp vúái thiïn nhiïn, nghe êm thanhthiïn nhiïn qua tiïëng "vûúån hoát chim kïu".

Cuöåc söëng bònh dõ, thûúãng thûác nhûäng moán ùn quï hûúng, rûâng nuái"ngö nïëp núáng, thõt rûâng quay"

Trong cêu thú thûá tû, Baác duâng chûä "cheán" thay cho chûä "ùn". Nghethên mêåt maâ coá thoaáng neát cûúâi. Chuáng ta möîi khi vui baån thûúâng ruã baån ài"cheán" möåt chuát gò cho thïm vui.

Cêu thú thûá nùm caâng thïí hiïån roä sûå ung dung, thû thaái daåo goátngùæm caãnh thiïn nhiïn: non xanh nûúác biïëc. Chñnh nhûäng luác daåo goát nhû vêåy,àêìu oác rêët thanh thaãn minh mêîn, coá thïí naãy ra nhûäng yá nghô hay, àeåp.

Tiïëp theo tûá thú àoá laâ möåt tûá thú tuyïåt vúâi thoaãi maái:Rûúåu ngoåt cheâ tûúi mùå c sûác say

Cheâ tûúi coá thïí say àaä àaânh, àïën rûúåu ngoåt laâ Baác noái vui thïë thöi,chûá trong thûåc tïë Baác khöng phaãi laâ ngûúâi hay rûúåu. Trong thú Baác, àöi khi coá thoaáng chûä "rûúåu" nhûng cuäng chó laâ biïíu tûúång àïí noái vïì men thú, chûá khöngphaãi laâ "rûúåu" thûåc thïí.

Kïët thuác baâi thú, thi tûá laåi caâng tûúi vui vaâ bay böíng. Nghô àïën ngaây

khaáng chiïën thaânh cöng, Baác dûå caãm trúã laåi "Caãnh rûâng Viïåt Bùæc", seä gùåp laåitrùng rûâng nuái, xuên rûâng nuái nhû nhûäng cöë nhên, vaâ gùåp laåi chim haåc, loaâichim huyïìn aão gúåi caãnh thêìn tiïn.

Thïë laâ baâi thú coá thïí vñ nhû möåt cuöåc "du sún", nhaâ thú lïn nuái, lïncao dêìn, caâng lïn caâng "say" vaâ lïn àïën àónh thò àaä tiïëp cêån vúái möåt coäi siïuphaâm.

Trêìn Lï Vùn


23/94



BBBïïï ì ì ìnnnhhh bbbööö ì ì ìnnnggg ccchhhooo tttú ú ú á á áiii mmmaaaiii sssaaauuu"""---B B B a a a â â âi i i t t t h h h ú ú ú t t t ò ò ò n n n h h h r r r ê ê ê ë ë ët t t l l l a a a å å å c c c u u u ã ã ãa a a H H H o o o a a a â â ân n n g g g P P P h h h u u u ã ã ã N N N g g g o o o å å åc c c T T T û û û ú ú ú â â ân n n g g g

Coá con thuyïì n trong sûúng trùæng

Bïình böìng nhû möåt caánh chim

Coá em cheâ o thuyïìn aáo trùæng

Xön xao nhû tröën nhû tòm

Coá vêì ng mùåt trúâi rûång saáng

Böìi höìi nhû möåt traái timEm cheâo thuyïìn vïì phña hûâ ng àöng

Hûáng chuát phêën mùåt trúâi trïn maá

Buåi mùåt trúâi vûúng àêìy goát chên

In nhûäng dêëu hoa haâi trïn soáng

Anh maäi nghe tûâ àaá y maâu sûúng mong

Baâi haát tònh yïu dêåy möåt phûúng höìng

Tûâ thuú naâ o vuä truå àaä sinh ra

Maâ sao mùå t trúâi möëi ngaây vêîn tre

Maâ sao anh àaä tûâ vaå n ky


24/94



Bïn söng naây anh àûáng haát mùåt trúâi lïn

Vêîn ài hoaâi trong coäi vö biïn

Mùåt trùng laâ manh gûúng riïng soi traá i àêët

Traái àêët tröi nhû möåt caánh beâo dêu

Mùåt trúâi nhiïìu khi phêåp phöìng húi thú

Mï man nhúá nhûä ng tònh cêìu

Nhûäng haânh tinh ngêîm röìi thêëy laå

Bïình böìng maâ vêî n theo nhau

Anh vúái em, ûâ thò cuä ng laå Bïình böìng cho túái mai sau.

Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng laâ möåt trong söë ñt nhaâ vùn viïët buát kyá nöíitiïëng úã nûúác ta vaâi chuåc nùm nay. Buát kyá cuãa Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng hêëp dêînngûúâi àoåc úã tñnh nhên vùn sêu sùæc, nhûäng chiïìu kñch khaác nhau cuãa trñ tuïå uyïnbaác vaâ chêët Huïë huyïîn hoùåc, quyïën ruä. Àoá laâ nhûäng trang viïët taâi hoa, taâi tûã, taâitònh. Thûåc ra, buát kyá Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng chñnh laâ aáng thú vùn xuöi cuöënhuát ngûúâi àoåc. Coá àöåc giaã úã Haâ Nöåi àaä cöng phu cùæt tûâng cêu trong buát kyá nöíitiïëng "Ai àaä àùåt tïn cho doâng söng" cuãa anh xïëp laåi thaânh möåt baâi thú rêët lyá thuá.Ngoaâi buát kyá, anh coá nhiïìu baâi thú hay àûúåc rêët nhiïìu àöåc giaã thuöåc nhû "Àõachó buöìn", "Duâ nùm duâ thaáng", "Doâng söng àúâi meå", "Àïm qua", "Bïình böìngcho túái mai sau"... "Bïình böìng cho túái mai sau" laâ baâi thú tònh hay vaâ rêët laå trong maåch "thú buöìn nh viïët ra tûâ maáu" (chûä duâng cuãa Nguyïîn Troång Taåo) cuãaHoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng trong vaâi chuåc nùm nay!.

Muâa haå nùm êëy, Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng vïì thùm Lïå Thuyã quï vúå.Àïm anh nguã laåi vúái maãnh àêët àaä cho mònh tònh yïu cuöåc àúâi. Raång saáng, tiïënghaát tûâ nhûäng con àoâ trïn doâng söng Kiïn Giang laâm anh choaâng giêëc. Anh chaåyra Muäi Viïët núi ngaä ba söng, vaâ baâng hoaâng trûúác caãnh tûúång thú möång àeåp nh-û tranh thuyã mùåc cuãa Taâu:

Coá con thuyïì n trong sûúng trùæng...

Coá em cheâ o thuyïìn aáo trùæng....


25/94



Coá vêì ng mùåt trúâi rûång saáng...

Àoá laâ nhûäng hònh aãnh thûåc, rêët thûåc diïîn ra trong möîi buöíi saáng muâahaå úã trïn söng Kiïën Giang maâ bêët cûá ai cuäng coá thïí kïí laåi àûúåc. Bùæt gùåp nhûängcaãnh tûúång bònh minh nh trong cöí tñch àoá, Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng bõ húáp höìnvña. Nhûäng hònh aãnh àeåp àoá ài vaâo têm höìn thú cuãa anh trúã nïn vö cuâng xaoàöång vaâ êën tûúång hún nhúâ nhûäng cùåp liïn tûúãng bêët ngúâ vaâ thuá võ:




Xön xao nhû tröën tòm


Böìi höìi nh möåt traái tim.

"Mùåt trúâi" böìi höìi nhû "möåt traái tim" laâ möåt hònh tûúång laå, möåt sûå sosaánh bêët ngúâ mang laåi hiïåu quaã thêím myä cao!.

Nhúâ thuã thuêåt so saánh, liïn tûúãng àiïu lûuyïån nhûäng caãnh thûåc vaâ thú àaä thaânh aão, thaânh möång, caái taã àaä biïën thaânh caái caãm, caái say dêîn ngûúâi

àoåc àïën möåt traång thaái tònh caãm múái: tònh yïu!. Cö gaái cheâo thuyïìn trïn söngphuát chöëc biïën thaânh naâng tiïn nûä giûäa chöën böìng lai tiïn caãnh vúái nhûäng neátàeåp vaâng son lêëp laánh vaâ cûåc kyâ sang troång "phêën mùåt trúâi trïn maá", "buåi mùåttrúâi vûúng goát chên", "dêëu chên thaânh hoa haâi trïn soáng"...

Em cheâo thuyïìn vïì phña hûâ ng àöng


Buåi mùåt trúâi vûúng àêì y goát chên

In nhûä ng dêëu hoa haâi trïn soáng

Trûúác hònh tûúång Naâng Thú löång lêîy sinh ra tûâ traái tim mùåt trúâi êëy,nhaâ thú cuãa chuáng ta khöng thïí khöng thöí löå rùçng mònh àaä yïu, rùçng tûâ àaáyloâng mònh "Baâi haát tònh yïu dêåy möåt phûúng höìng"! êëy laâ logic tònh caãm, logiccuãa thú!


26/94



Hïët khöí thú thûá 2, coi nhû "tiïëng seát tònh yïu" àaä thïí hiïån quyïìn lûåccuãa mònh: Tònh yïu àaä àûúåc baây toã möåt caách nöìng naân. Nhûng Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng khöng dûâng laåi úã àoá. Nhûäng hònh aãnh thú àûúåc taã rêët cêån caãnh tûâ gêìn àïën xa röìi tûâ xa noái gêìn. Tûâ nhûäng hònh tûúång bùæt gùåp ngêîu hûáng, bùçng cêëp

àöå liïn tûúãng cao hún, anh àaä phaát hiïån ra tñnh êm phûúng cuãa vuä truå vaâ àaä àêíybaâi àïën möåt tûá lúán hún, àöåt ngöåt hún: Tònh yïu cuãa con ngûúâi rêët vônh cûãu búãitònh yïu mang baãn chêët cuãa vuä truå


Maâ sao mùå t trúâi möî i ngaâ y vêî n tre

Maâ sao anh nhû tûâ vaå n ky

Bïn doâng söng naâ y àûáng haát mùåt trúâi lïn.. Quan hïå "coá àöi" êëy àûúåc biïíu caãm trong tûâng chi tiïët:

Vêî n ài hoaâi trong coä i vö biïn



Mùåt trúâi nhiïìu khi phêå p phöìng húi thú

Mï man nhúá nhûä ng tinh cêìu...

Thò ra mùåt trúâi, mùåt trùng, traái àêët vaâ nhûäng tinh cêìu trong coäivö biïn vuä truå tûâ vaån kyã nay vêîn hûúáng vaâo nhau, vò nhau, öm êëp nhau, nhúá nhau... nhû con ngûúâi, nhû anh vaâ em, nhû êm vaâ dûúng. Vêng, vuä truå laâ möåttònh trûúâng vônh cûãu. Tònh yïu cuãa "anh vaâ em" cuäng bïìn vûäng nh tònh yïu giûäacaác haânh tinh. Baâi thú kïët laåi bùçng khöí thú rêët hay, vúái nhûäng cêu thú söëngàöång rêët àúâi maâ nùång triïët lyá nhên sinh, nhûäng cêu thú coá thïí taách ra àïí biïënthaânh ngaån ngûä tònh yïu:

Nhûä ng haânh tinh ngêî m röìi thêë y laå


Anh vúái em, ûâ thò cuä ng laå

Bïình böìng cho túái mai sau


27/94



Nhaâ thú Nguyïîn Troång Taåo cho rùçng thú Hoaâng Phuã NgoåcTûúâng "... thêëm àêîm triïët hoåc vïì caái chïët... thú anh buöìn möîi nöîi buöìn àûátruöåt... Àêëy laâ thú cuãa coäi êm"... Àoá laâ möåt nhêån xeát àuáng vaâ tinh tïë. Nhûngtrong nguöìn thú nhû tûâ àêët voång lïn cuãa Tûúâng laåi coá möåt baâi thú khaác laå, baâi

thú nhû tûâ trúâi vang xuöëng, àêì y chûáa chan, khoaái caãm vaâ trñ tuïå. Àoá chñnh laâ baâithú Bïình böìng cho túái mai sau, baâi thú vïì traái tim tònh yïu, traái tim mùåt trúâivônh cûãu, möåt baâi thú tònh hay vaâ múái.

Ngö Minh


28/94



N N N g g g ê ê ê y y y t t t h h h ú ú ú - - - B B B a a a â â âi i i t t t h h h ú ú ú t t t r r r e e e ã ã ã t t t r r r u u u n n n g g g c c c u u u ã ã ãa a a m m m ö ö ö å å åt t t n n n h h h a a a â â â t t t h h h ú ú ú g g g i i i a a a â â â

uá timEm ài tòm

Töi ài nêëp

Chên lyá bïn naâ y, bïn kia traái àêët

Ta yïu con ngûúâi ta maäi tòm nhau

Sên gaåch: àaåi phûúng

xïëp àaá

laâm cêìu.

uá oâ a!

Töi ài ra

Em vaâo boáng töëi

Mûúâi ngoán tay maânh maânh àan vöåiEm nhòn thêëy töi em maäi ài tòm

Töi biïët em mú mùæt maâ töi khöng noá i

Troâ chúi ngêy thú nh möå t cuöíi sùn àuöíi


29/94



Mùåt trúâi ú trïn

Ta ài ú dûúái.

Haâ Nöåi 1985, Lï Àaåi Thanh

Baâi thú nhû chó noái vïì möåt troâ chúi cuãa caác em nhoã: troâ chúi bõt mùæt bùætdï hay coá núi coân goåi laâ chúi uá tim thò caách chúi cuäng na naá giöëng nhau. Möåtàaám treã nhoã chia laâm hai töëp vaâ caã hai àïìu bõt mùæt bùçng möåt maãnh vaãi, röìi cuângài tröën trong möåt caái sên heåp. Bïn noå sùn àuöíi bïn kia nöåi trong caái sên vaâ nïëuai bùæt àûúåc ngûúâi kia trûúác thò ngûúâi àoá thùæng cuöåc.

Ngaây xûa khöng mêëy treã nhoã khöng ham chúi troâ naây vò noá vûâa àöng vui,söi nöíi laåi vûâa lûuyïån trñ thöng minh, nhanh nheån. Nhûng troâ chúi uá tim cuãa

nhaâ thú Lï Àaåi Thanh trong baâi "Ngêy thú" laåi khöng hoaân toaân giöëng nhû troâ chúi cuãa àaám treã. Úã "Ngêy thú" troâ chúi chó coá hai ngûúâi (töi - taác giaã vaâ em -möåt nhên vêåt chung nhêët). Nhûng vêîn cûá chúi troâ bõt mùæt bùæt dï (uá tim) vúái têëtcaã diïîn biïën cuãa troâ chúi lyá thuá naây:

uá tim

Töi ài tòm

Em ài nêëp

Ba cêu thú múái dûâng laåi úã löëi viïët coá "nhêåp àïì" noái roä vïì caách chúi troâ uá tim em thò ài tòm, coân töi thò nêëp vaâo möåt chöî naâo àoá. Nhûng àïën cêu thûá tû thòàaä heá ra caái yá nghôa triïët lyá cuãa troâ chúi rêët ngêy thú naây:

"Chên lyá bïn naây bïn kia traái àêët"Àuáng röìi, ai bùæt àûúåc ngûúâi ài nêëp thòngûúâi àoá thùæng cuöåc vaâ thùæng cuöåc cuäng coá nghôa àaä nùæm àûúåc chên lyá trongtay röìi. Nhûng thùæng cuöåc àêu coá dïì, vò ngûúâi ài tröën nêëp laâ lêîn tröën úã möåt chöî naâo àoá trong sên, coân ngûúâi ài tòm thò àaä bõ bõt kñn mùæt nïn nhòn vaâ caã chaåyàuöíi nûäa, trong sên chó biïët noá röång vaâ töëi mïnh möng nhû úã möåt"bïn kia traáiàêët"vêåy. Dêîu thïë, hoå vêîn cûá tòm nhau, quúâ quaång trong maân töëi cuãa maãnh vaãibõt mùæt maâ tòm nhau bùçng àûúåc. Búãi hoå àaä yïu nhau röìi thò khöng thïí khöng tòmnhau. Àïën àêy, cêu thú böîng nhû bay lïn möåt têìm cao triïët lyá vïì tònh yïuthûúng àöìng loåai:

"Ta yïu con ngûúâi vaâ maä i maäi tòm nhau"


30/94



Cêu thú noái vïì caái troâ chúi"rêët treã con" cuãa hai ngûúâi nam vaâ nûä maâ laåinoái àûúåc caái cöët loäi cuãa quan hïå ngûúâi vúái ngûúâi vò yïu nhau nïn dêîu khoá mêëycuäng phaãi tòm àïën vúái nhau. Thïë nïn, caách xûng hö cuãa taác giaã úã cêu thú naâycuäng khaác hùèn caách xng hö úã cêu trûúác àoá. Trïn thò taác giaã tûå xûng " töi ài

nêëp"; nhûng caách àoá möåt cêu, taác giaã àöíi gioång xûng hö àïí taåo sûå hoâa àöìng,giao caãm giûäa ngûúâi àoåc vaâ taác gia ã"ta yïu con ngûúâi ta maäi tòm nhau". Chó vúáihai tûâ"töi" chuyïín sang "ta" thöi , nhaâ thú àaä keáo baån àoåc laåi vúái mònh vaâ nhêåpcuöåc vaâo troâ chúi lyá thuá, tinh nghõch àêìy triïët lyá nhên vùn vúái taác giaã.

Vaâ nh thïë, troâ chúi caâng sinh àöång hún. Möåt caái sên gaåch beá teåo cuängbiïën thaânh "àaåi phûúng" vaâ àïí qua caái "àaåi phûúng" êëy,sang àûúåc vúái ngûúâibïn kia thò ngûúâi bïn naây phaãi mêët bao cöng sûác xïëp gaåch, xïëp àaá thaânh cêìu maâ qua. Quaã laâ" yïu nhau tòm àïën vúái nhau" cuäng khöng dïî chuát naâo. Àïën àêy,

gioång thú böîng trúã nïn treã trung hún, tinh nghõch hún so vúái luác bùæt àêìu cuöåcchúi:

uá oâ a

Töi ài ra

Em vaâo boáng töëi

Mûúâi ngoán tay maânh maânh àan vöåi"

Cuöåc sùn àuöíi thêåt laâ voâng vo nhûng cuöëi cuâng thò anh cuäng nùæm bùætàûúåc tay em röìi. Hai baân tay àaä àùåt vaâo nhau thïë maâ röìi anh (hoùåc em) laåi giêåttay ra. Cö em thêåt laâ nuäng nõu hay laåi kiïu kyâ maâ àaä nhòn thêëy ngûúâi ta röìi laåikhöng àïí cho ngûúâi ta nùæm tay vêîn cûá muöën keáo daâi caái troâ lêín tröën "Em nhònthêëy töi em maäi ài tòm". Àaä thïë, anh biïët toãng rùçng em àang "ti hñ mùæt lún" heheá maãnh vaãi che mùæt röìi, nhûng anh cuäng khöng lïn tiïëng, cûá àïí cho maâ tòm"Töi biïët em múã mùæt maâ töi khöng noái'. Quaã laâ möåt troâ chúi "uá tim" cuãa haingûúâi yïu nhau say àùæm vaâ cuäng rêët höìn nhiïn, thú ngêy. Nhûng duâ troâ vui naâo,

yïu nhau àïën mêëy thò hoå vêîn khöng quïn hoå àang úã àêu "Mùåt trúâi úã trïn; ta ài úã dûúái". Àêëy laâ hai cêu kïët cuãa baâi thú 'Ngêy thú"tûúãng nh khöng noái gò,nhûngthêåt ra àaä noái àûúåc nhiïìu àiïìu sêu xa. kïët maâ nhû vêîn múã àïí ngûúâi àoåc tûå ngêîmtheo nùng lûåc caãm thuå cuãa mònh.

Baâi thú àûúåc viïët nùm 1985, lûuác àoá nhaâ thú Lï Àaåi Thanh àaä 73 tuöíi(öng mêët 17/7/1996, khi vaâo tuöíi 90). Vúái löëi thú tûå do, rêët khoáang àaåt, höìn


31/94



nhiïn vaâ treã trung laâm ngûúâi àoåc dïî bõ cuöën huát vaâo cuöåc chúi "uá tim" vui nhöånmaâ àêìy yá nghôa triïët lyá vïì tònh yïu thûúng con ngûúâi.

Vaâ àêëy laâ chöî thaânh cöng cuãa Lï Àaåi Thanh trong baâi "Ngêy thú".

Mong chúâ Khi lêë y anh, chõ mûúâi taám tuöíi

Hai mûúi nùm caâi then cûa chúâ chöì ng

Hai mûúi nùm nûúác mùæt àêìm aáo göëi

Àïm muâa naâo vúái chõ cuä ng muâa àöng

Möî i ngaâ y nhúá moi moâ n àöi mùæt chõ

Hai mûúi nùm mong möåt laá th vïì

Hai mûúi nùm chúâ tay anh goä cûa

Ngoån àeân lûuâa lûâa chõ nhûä ng canh khuya

Ngûúâi vúå xa chúâ chöì ng hoaá àaá

Nûúác mùæt rúi nuái trùæng sûúng muâ

Chõ chúâ anh buöì n àau hún kiïë p àaá Öi cuöåc àúâi àêu cêìn lùæm Voång Phu

(Tö Hoaân-1989)

Nhiïìu ngûúâi khöng thêåt sûå caãm thöng àûúåc vúái nöîi àau xa caáchgiûäa ngûúâi vúå vaâ ngûúâi chöìng duâ ngûúâi chöìng êëy àang laâm nghôa vuå thiïngliïng laâ cêìm suáng baão vïå Töí quöëc. Coá ngûúâi xa caách möåt söë nùm röìi sum húåpàêìm êëm, coân ngûúâi vúå treã trong baâi thú "Mong chúâ" naây thò khöng coá haånh

phuác êëy.Taác giaã baâi thú -nhaâ thú Tö Hoaân laâ möåt sô quan cêëp taá vïì hu úã

Bùæc Giang. Laâ ngûúâi lñnh ài hïët chiïën trûúâng naây àïën chiïën trûúâng khaác, xa nhaâ xa vúå con àùçng àùéng nùm naây qua nùm khaác, anh hiïíu lùæm nöîi "mong chúâ", anhbiïët caái giaá cuãa xa caách:


32/94



Khi lêë y anh, chõ mûúâi taám tuöíi


Cêu thûá nhêët chó múái laâm nhiïåm vuå thöng baáo, àïën cêu thûá hai thò

àêìy ùæp nöîi niïìm, têm traång cuãa hai cêu hoaâ vaâo nhau taåo nïn möåt sûå cöånghûúãng àau àúán. Cö gaái lêëy chöìng nùm mûúâi taám tuöíi, cha beán húi chöìng, chöìngài chiïën tranh, àùçng àùéng chúâ chöìng hai mûúi nùm. Nöîi nhúá thûúng múái da diïëtlaâm sao:



Khöí thú chùæc, khöng cêu naâo leáp, vò noá thêåt nïn caãm àöång. Cuäng

phaãi noái ngay rùçng thúâi àiïím saáng taác (1989 sau cöng cuöåc àöíi múái ba nùm) àaä cho taác giaã viïët thêåt vaâ àau nhû thïë. Nhûäng nùm coân chiïën tranh vaâ thúâi bao cêëpsau chiïën tranh, nhûäng cêu thú naây khöng thïí naâo in àûúåc. Ngûúâi vúå liïåt sô naâycha coá con vúái chöìng nïn sûå cö àún àaä lïn àïën àónh àiïím. Coá möåt àûáa con thòcoân khuêy khoaã, nguöi ngoai àûúåc àöi phêìn

Thúâi gian xa caách thêåt khöëc liïåt:



Chõ àaä chúâ chöìng àùçng àùèng 7300 àïm, "goaá chöìng" 7300 àïm!Trong chiïën tranh thiïëu gò caác cö gaái khöng lêëy àûúåc chöìng àaânh úã vêåy laâm baâ cö, nhûng nhûäng ngûúâi nh vêåy coân àúä khöí hún cö gaái "mûúâi taám tuöíi" biïët muâichöìng àïí röìi àùçng àùéng chúâ chöìng 20 nùm

Khöí thú thûá hai àêìy thöng caãm:


Hai mûúi nùm mong möåt laá th vïì


Ngoån àeân àuâa lûâa chõ nhûä ng canh khuya


33/94



Oaái ùm laâ thïë: khöng àûúåc gùåp ngûúâi coân àûúåc gùåp qua th, àùçngnaây th cuäng khöng coá (coá thïí chöìng chõ àaä hy sinh lêu röìi nhûng vò thiïëu lyá do,ngûúâi ta cha baáo tûã!). Caái àiïåp khuác tï taái "hai mûúi nùm/ hai mûúi nùm" úã khöí thú thûá hai, laåi cuäng àûúåc sûã duång nhû úã khöí thú thûá nhêët:

Hai mûúi nùm mong möåt laá thû vïì


Ngûúâi vúå liïåt sô vêîn gùæng nuöi möåt chuát hy voång:


Coá àïm chõ thêëy hoa àeân. úã nöng thön ngûúâi ta tin coá hoa àeân laâ nhaâ sùæpcoá tin vui (coá thïí coá th hoùåc chöìng vïì) nhûng úã àêy caái hoa àeân cuäng lûâa chõ

nöët!Baâi thú dûâng úã àêy laâ troån veån röìi. Khöí cuöëi cuâng chó laâ lúâi bònh

laâ sûå suy diïîn cuãa taác giaã. Theo töi khöng cêìn thiïët phaãi aáp àùåt nhêån thûác nhûthïë, cûá thïí cho nhûäng cêu thú trïn va àêåp vaâo têm höìn ngûúâi àoåc, àïí tûâng ngûúâitûå nhêån thûác.

Nguyïî n Buâi Vúåi


34/94



B B B a a a â â âi i i t t t h h h ú ú ú t t t ò ò ò n n n h h h r r r ê ê ê ë ë ët t t l l l a a a å å å c c c u u u ã ã ãa a a H H H o o o a a a â â ân n n g g g P P P h h h u u u ã ã ã N N N g g g o o o å å åc c c T T T û û û ú ú ú â â ân n n g g g




Xön xao nhû tröën nhû tòm


Böìi höìi nhû möåt traái tim



Buåi mùåt trúâi vûúng àêìy goát chên

In nhûäng dêëu hoa haâi trïn soáng

Anh maäi nghe tûâ àaá y maâu sûúng mong

Baâi haát tònh yïu dêåy möåt phûúng höìng


Maâ sao mùå t trúâi möëi ngaây vêîn tre

Maâ sao anh àaä tûâ vaå n ky

Bïn söng naây anh àûáng haát mùåt trúâi lïn

Vêîn ài hoaâi trong coäi vö biïn



35/94




Mùåt trúâi nhiïìu khi phêåp phöìng húi thú

Mï man nhúá nhûä ng tònh cêìu

Nhûäng haânh tinh ngêîm röìi thêëy laå



Bïình böìng cho túái mai sau.

Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng laâ möåt trong söë ñt nhaâ vùn viïët buát kyá nöíitiïëng úã nûúác ta vaâi chuåc nùm nay. Buát kyá cuãa Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng hêëp dêîn

ngûúâi àoåc úã tñnh nhên vùn sêu sùæc, nhûäng chiïìu kñch khaác nhau cuãa trñ tuïå uyïnbaác vaâ chêët Huïë huyïîn hoùåc, quyïën ruä. Àoá laâ nhûäng trang viïët taâi hoa, taâi tûã, taâitònh. Thûåc ra, buát kyá Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng chñnh laâ aáng thú vùn xuöi cuöënhuát ngûúâi àoåc. Coá àöåc giaã úã Haâ Nöåi àaä cöng phu cùæt tûâng cêu trong buát kyá nöíitiïëng "Ai àaä àùåt tïn cho doâng söng" cuãa anh xïëp laåi thaânh möåt baâi thú rêët lyá thuá.Ngoaâi buát kyá, anh coá nhiïìu baâi thú hay àûúåc rêët nhiïìu àöåc giaã thuöåc nhû "Àõachó buöìn", "Duâ nùm duâ thaáng", "Doâng söng àúâi meå", "Àïm qua", "Bïình böìngcho túái mai sau"... "Bïình böìng cho túái mai sau" laâ baâi thú tònh hay vaâ rêët laå

trong maåch "thú buöìn nh viïët ra tûâ maáu" (chûä duâng cuãa Nguyïîn Troång Taåo) cuãaHoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng trong vaâi chuåc nùm nay!.

Muâa haå nùm êëy, Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng vïì thùm Lïå Thuyã quï vúå.Àïm anh nguã laåi vúái maãnh àêët àaä cho mònh tònh yïu cuöåc àúâi. Raång saáng, tiïënghaát tûâ nhûäng con àoâ trïn doâng söng Kiïn Giang laâm anh choaâng giêëc. Anh chaåyra Muäi Viïët núi ngaä ba söng, vaâ baâng hoaâng trûúác caãnh tûúång thú möång àeåp nh-û tranh thuyã mùåc cuãa Taâu:

Coá con thuyïì n trong sûúng trùæng...

Coá em cheâ o thuyïìn aáo trùæng....

Coá vêì ng mùåt trúâi rûång saáng...

Àoá laâ nhûäng hònh aãnh thûåc, rêët thûåc diïîn ra trong möîi buöíi saáng muâahaå úã trïn söng Kiïën Giang maâ bêët cûá ai cuäng coá thïí kïí laåi àûúåc. Bùæt gùåp nhûäng


36/94



caãnh tûúång bònh minh nhû trong cöí tñch àoá, Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng bõ húáp höìnvña. Nhûäng hònh aãnh àeåp àoá ài vaâo têm höìn thú cuãa anh trúã nïn vö cuâng xaoàöång vaâ êën tûúång hún nhúâ nhûäng cùåp liïn tûúãng bêët ngúâ vaâ thuá võ:




Xön xao nhû tröën tòm


Böìi höìi nhû möåt traái tim.

"Mùåt trúâi" böìi höìi nh "möåt traái tim" laâ möåt hònh tûúång laå, möåt sûå sosaánh bêët ngúâ mang laåi hiïåu quaã thêím myä cao!.

Nhúâ thuã thuêåt so saánh, liïn tûúãng àiïu lûuyïån nhûäng caãnh thûåc vaâ thú àaä thaânh aão, thaânh möång, caái taã àaä biïën thaânh caái caãm, caái say dêîn ngûúâiàoåc àïën möåt traång thaái tònh caãm múái: tònh yïu!. Cö gaái cheâo thuyïìn trïn söngphuát chöëc biïën thaânh naâng tiïn nûä giûäa chöën böìng lai tiïn caãnh vúái nhûäng neátàeåp vaâng son lêëp laánh vaâ cûåc kyâ sang troång "phêën mùåt trúâi trïn maá", "buåi mùåttrúâi vûúng goát chên", "dêëu chên thaânh hoa haâi trïn soáng"...



Buåi mùåt trúâi vûúng àêì y goát chên

In nhûä ng dêëu hoa haâi trïn soáng

Trûúác hònh tûúång Naâng Thú löång lêîy sinh ra tûâ traái tim mùåt trúâi êëy,nhaâ thú cuãa chuáng ta khöng thïí khöng thöí löå rùçng mònh àaä yïu, rùçng tûâ àaáyloâng mònh "Baâi haát tònh yïu dêåy möåt phûúng höìng"! êëy laâ logic tònh caãm, logiccuãa thú!

Hïët khöí thú thûá 2, coi nhû "tiïëng seát tònh yïu" àaä thïí hiïån quyïìn lûåccuãa mònh: Tònh yïu àaä àûúåc baây toã möåt caách nöìng naân. Nhûng Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng khöng dûâng laåi úã àoá. Nhûäng hònh aãnh thú àûúåc taã rêët cêån caãnh tûâ


37/94



gêìn àïën xa röìi tûâ xa noái gêìn. Tûâ nhûäng hònh tûúång bùæt gùåp ngêîu hûáng, bùçng cêëpàöå liïn tûúãng cao hún, anh àaä phaát hiïån ra tñnh êm phûúng cuãa vuä truå vaâ àaä àêíybaâi àïën möåt tûá lúán hún, àöåt ngöåt hún: Tònh yïu cuãa con ngûúâi rêët vônh cûãu búãitònh yïu mang baãn chêët cuãa vuä truå


Maâ sao mùå t trúâi möî i ngaâ y vêî n tre

Maâ sao anh nh tûâ vaå n ky

Bïn doâng söng naâ y àûáng haát mùåt trúâi lïn..

Quan hïå "coá àöi" êëy àûúåc biïíu caãm trong tûâng chi tiïët:

Vêî n ài hoaâi trong coä i vö biïnMùåt trùng laâ manh gûúng riïng soi traá i àêët


Mùåt trúâi nhiïìu khi phêå p phöìng húi thú

Mï man nhúá nhûä ng tinh cêìu...

Thò ra mùåt trúâi, mùåt trùng, traái àêët vaâ nhûäng tinh cêìu trong coäi

vö biïn vuä truå tûâ vaån kyã nay vêîn hûúáng vaâo nhau, vò nhau, öm êëp nhau, nhúá nhau... nhû con ngûúâi, nhû anh vaâ em, nh êm vaâ phûúng. Vêng, vuä truå laâ möåttònh trûúâng vônh cûãu. Tònh yïu cuãa "anh vaâ em" cuäng bïìn vûäng nhû tònh yïugiûäa caác haânh tinh. Baâi thú kïët laåi bùçng khöí thú rêët hay, vúái nhûäng cêu thú söëngàöång rêët àúâi maâ nùång triïët lyá nhên sinh, nhûäng cêu thú coá thïí taách ra àïí biïënthaânh ngaån ngûä tònh yïu:

Nhûä ng haânh tinh ngêî m röìi thêë y laå



Bïình böìng cho túái mai sau

Nhaâ thú Nguyïîn Troång Taåo cho rùçng thú Hoaâng Phuã NgoåcTûúâng "... thêëm àêîm triïët hoåc vïì caái chïët... thú anh buöìn möîi nöîi buöìn àûát


38/94



ruöåt... Àêëy laâ thú cuãa coäi êm"... Àoá laâ möåt nhêån xeát àuáng vaâ tinh tïë. Nhûngtrong nguöìn thú nh tûâ àêët voång lïn cuãa Tûúâng laåi coá möåt baâi thú khaác laå, baâithú nh tûâ trúâi vang xuöëng, àêì y chûáa chan, khoaái caãm vaâ trñ tuïå. Àoá chñnh laâ baâithú Bïình böìng cho túái mai sau, baâi thú vïì traái tim tònh yïu, traái tim mùåt trúâi

vônh cûãu, möåt baâi thú tònh hay vaâ múái.Ngö Minh


39/94



M M M o o o n n n g g g c c c h h h ú ú ú â â â






Hai mûúi nùm mong möåt laá thû vïì Hai mûúi nùm chúâ tay anh goä cûa

Ngoån àeân luâa lûâa chõ nhûä ng canh khuya

Ngûúâi vúå xa chúâ chöì ng hoaá àaá

Nûúác mùæt rúi nuái trùæng sûúng muâ

Chõ chúâ anh buöì n àau hún kiïë p àaá

Öi cuöåc àúâi àêu cêìn lùæm Voång Phu

(Tö Hoaân-1989)

Nhiïìu ngûúâi khöng thêåt sûå caãm thöng àûúåc vúái nöîi àau xa caáchgiûäa ngûúâi vúå vaâ ngûúâi chöìng duâ ngûúâi chöìng êëy àang laâm nghôa vuå thiïngliïng laâ cêìm suáng baão vïå Töí quöëc. Coá ngûúâi xa caách möåt söë nùm röìi sum húåp


40/94



àêìm êëm, coân ngûúâi vúå treã trong baâi thú "Mong chúâ" naây thò khöng coá haånhphuác êëy.

Taác giaã baâi thú- nhaâ thú Tö Hoaân laâ möåt sô quan cêëp taá vïì hu úã Bùæc Giang. Laâ ngûúâi lñnh ài hïët chiïën trûúâng naây àïën chiïën trûúâng khaác, xa nhaâ xa vúå con àùçng àùéng nùm naây qua nùm khaác, anh hiïíu lùæm nöîi "mong chúâ", anhbiïët caái giaá cuãa xa caách:



Cêu thûá nhêët chó múái laâm nhiïåm vuå thöng baáo, àïën cêu thûá hai thòàêìy ùæp nöîi niïìm, têm traång cuãa hai cêu hoaâ vaâo nhau taåo nïn möåt sûå cöång

hûúãng àau àúán. Cö gaái lêëy chöìng nùm mûúâi taám tuöíi, chûa beán húi chöìng,chöìng ài chiïën tranh, àùçng àùéng chúâ chöìng hai mûúi nùm. Nöîi nhúá thûúng múáida diïët laâm sao:



Khöí thú chùæc, khöng cêu naâo leáp, vò noá thêåt nïn caãm àöång. Cuängphaãi noái ngay rùçng thúâi àiïím saáng taác (1989 sau cöng cuöåc àöíi múái ba nùm) àaä

cho taác giaã viïët thêåt vaâ àau nhû thïë. Nhûäng nùm coân chiïën tranh vaâ thúâi bao cêëpsau chiïën tranh, nhûäng cêu thú naây khöng thïí naâo in àûúåc. Ngûúâi vúå liïåt sô naâycha coá con vúái chöìng nïn sûå cö àún àaä lïn àïën àónh àiïím. Coá möåt àûáa con thòcoân khuêy khoaã, nguöi ngoai àûúåc àöi phêìn

Thúâi gian xa caách thêåt khöëc liïåt:



Chõ àaä chúâ chöìng àùçng àùèng 7300 àïm, "goaá chöìng" 7300 àïm!Trong chiïën tranh thiïëu gò caác cö gaái khöng lêëy àûúåc chöìng àaânh úã vêåy laâm baâ cö, nhûng nhûäng ngûúâi nhû vêåy coân àúä khöí hún cö gaái "mûúâi taám tuöíi" biïëtmuâi chöìng àïí röìi àùçng àùéng chúâ chöìng 20 nùm

Khöí thú thûá hai àêìy thöng caãm:


41/94







Oaái ùm laâ thïë: khöng àûúåc gùåp ngûúâi coân àûúåc gùåp qua thû, àùçngnaây th cuäng khöng coá (coá thïí chöìng chõ àaä hy sinh lêu röìi nhûng vò thiïëu lyá do,ngûúâi ta chûa baáo tûã!). Caái àiïåp khuác tï taái "hai mûúi nùm/ hai mûúi nùm" úã khöí thú thûá hai, laåi cuäng àûúåc sûã duång nhû úã khöí thú thûá nhêët:


Hai mûúi nùm chúâ tay anh goä cûa Ngûúâi vúå liïåt sô vêîn gùæng nuöi möåt chuát hy voång:


Coá àïm chõ thêëy hoa àeân. úã nöng thön ngûúâi ta tin coá hoa àeân laâ nhaâ sùæpcoá tin vui (coá thïí coá thû hoùåc chöìng vïì) nhûng úã àêy caái hoa àeân cuäng lûâa chõnöët!

Baâi thú dûâng úã àêy laâ troån veån röìi. Khöí cuöëi cuâng chó laâ lúâi bònhlaâ sûå suy diïîn cuãa taác giaã. Theo töi khöng cêìn thiïët phaãi aáp àùåt nhêån thûác nhthïë, cûá thïí cho nhûäng cêu thú trïn va àêåp vaâo têm höìn ngûúâi àoåc, àïí tûâng ngûúâitûå nhêån thûác.

Nguyïî n Buâi Vúåi


42/94



T T T h h h a a a n n n h h h T T T õ õ õ n n n h h h - - -T T T r r r ù ù ù m m m n n n ù ù ù m m m n n n h h h ú ú ú á á á m m m ö ö ö å å åt t t c c c h h h u u u y y y ï ï ï ë ë ën n n à à à o o o â â â

Nhúá möå t töëi giûäa rûâng Viïåt Bùæc

Àûúåc xuöëng àoâ theo Baá c sang ngang

Nuái xa viïìn aánh trùng vaâng

Coá àöi mùæ t saáng àiïím maân trúâi sao

Àoá laâ Baá c maâ naâ o biïët trûúác

Tûúng cuå giaâ miïì n ngûúåc sang söng

Dao rûâng caâi goån bïn höngGêåy song cùæp naách, tuái voâng qua vai

Gêìn cêåp bïën, nûúác lay soáng dûång

Àoâ troâ ng traânh töi àûáng nghiïng nghiïng

Cuå giaâ daá ng rêët dõu hiïìn

Àa tay töi võn, töi vin vûäng dêìn

Khi biïët Baác, Baác lêìn ài khuêët

Phña meá rûâ ng phang phêët mûa bay

Têìn ngêìn nhòn voång haâng cêy

êëm ran da thõt húi tay cua Ngûúâi


43/94



Chuyïån cuä àaä hai mûúi nùm trûúá c

Coân daåt daâo soáng nûúác söng Lö

Trùm nùm nhúá möå t chuyïën àoâ

Chïnh vïnh laåi àûúåc Baác Höì cêì m tay

(Thaáng 9 nùm 1969)

Ngûúâi àûúåc ca ngúåi trong baâi thú "Trùm nùm nhúá möåt chuyïën àoâ"àaä ài vaâo coäi vônh hùçng 31 nùm vaâ taác giaã baâi thú-nhaâ thú Thanh Tõnh-cuäng àaä vônh biïåt chuáng ta troân möåt giaáp (1988) nhûng chuyïån kïí vïì Baác, baâi thú vïì Baác thò coân.

Àêy laâ möåt baâi thú coá sûå tñch. Caái tñch êëy àûúåc kiïím chûáng qualúâi kïí cuãa nhaâ thú Töë Hûäu" Nhûäng nùm úã Viïåt Bùæc, Baác khöng àïën nhûäng núingûúâi ta böë trñ trûúác. Baác caãi trang vaâ ài. Khi thò laâ möåt öng giaâ Taâ y rêu àen,mùåc aáo chaâm ngöìi trïn mònh ngûåa; khi thò laâ möåt öng giaâ Meâo àêìu àöåi noángiang, dao rûâng tra vaâo voã, caâi bïn höng". Coá àún võ böå àöåi àoáng traåi úã lûngchûâng nuái, Baác lïn, àûáng sûäng trûúác mùåt caác chiïën sô, chó huy vêîn chûa biïët.Khi biïët laâ Baác, böå àöåi àöìng thanh hö "Baác Höì muön nùm!" thò Baác cûúâi hiïìn:"Leo nuái moãi chên lùæm; caác chaáu cho Baác nùçm voäng nghó möåt laát röìi Baác noáichuyïån thúâi sûå cho maâ nghe!"

Cho nïn caái viïåc nhaâ thú Thanh Tõnh àûúåc ài cuâng Baác trong möåtchuyïën àoâ qua söng Lö laâ rêët dïî hiïíu. Khöng ai nghô öng giaâ "dao rûâng caâi goånbïn höng/ gêåy song cùæ p naách, tuái voâng qua vai" laâ Baác Höì. Nhûng àïën lûuác"Gêìn cêå p bïën, nûúác lay soáng dûång/ Àoâ troâng traânh töi àûáng nghiïng nghiïng/Cuå giaâ daáng rêët dõu hiïìn/ Àa tay töi võn, töi vin vûä ng dêìn" thò sûå ên cêìn àoá àaä maách baão nhaâ thú rùçng cuå giaâ töët buång vaâ chu àaáo vúái moåi ngûúâi àêëy laâ Baác Höì.

Khi nhaâ thú nhêån ra thò "Baác dêìn ài khuêët/ Phña meá rûâng phaãng

phêët ma bay"... Caái kyã niïåm àeåp àeä

Documents

Binh Nhung Tac Pham Tho Noi Tieng(Q4)_595