Biologji

Biologji Pyetje dhe Prgjigjie.1.Pershkruaj menyrat dhe aktivitet me t cilat njeriu ndikon n natyr.1.Njeriu ndryshon kodrat,hap tunele hap moqale e kneta ,pengon dhe ndryshon rrjedhn e lumenjve ,ndot tokn ajrin ujin dhe t gjitha kto aktivitete t njeriut kan shkaktuar kriz ekologjike me prmasa botrore.2.Arsyeto shkaqet e zhdukjes s civilizimeve t vjetra,p.sh.,Mesapotanis,Egjiptit,Greqis etj.

2.Si pasoj e mos kujdesit ndaj tokes,ujitjes s toks sht br salanizimi I tokes q ka rezultuar me zhdukjen e qytetrimit si p.sh.,Mesapotanis etj.3.Numro Format jetsore q zgduken t parat n momentet e katastrofave jetsore.

3.T part t cilt zhduken jan ato lloje qe jan m t prsosura dhe m t shprndara n planet.sht e besueshme qe n katastrofn e shkaktuar nga njeriu t part q zhduken jan njerzit.4.Analizo,qdo t ndodh me jetn n planet, nse njeriu I qrregullonpa mas raportet n natyr.4.Nse vazhdon ku qrregullim shum shpejt do t kemi nj katastrof,do t bhet zhdukja e civilizimit,mirpo jeta n planet prap do t vazhdoj vetm do t shfaq lloje m adabtibile.5.Numro format m t rndsishme t rrezikimit t natyres si pasoj e aktivitetit t njeriut.

5.Prerja e pyejeve,ndotja e ajrit,ujit,toks,shfrytzimi I resurseve natyrore n prmasa t teprta,zhvillimi I shpejt I teknologjis etj.6.Defino termin ekosfer.

6.Ekosfera sht product I lidhjes integrale me kushtet fizike dhe kimike,lidhje kto q jan shfaqur gjat evolucionit t jets.7.Shpjego pasojat e veprimit t njeriut n biosfer.

7.N qoft se vazhdojm m kt ndotje t ambientit jetsor,ather jan gjeneratat e ardhshme ato q do ta psojn si pasoj e ktyre veprimeve.8.Numro elementet prbrse t biosfers.

8.Prbrsit e biosfers jan: 1.Atmosfera(Mbshtjellsi I gazt I Toks)

2.Hidrosfera(Mbshtjellsi I ujor I Toks)

3.Litosfera (Korja e Toks)

9.Defino termin tekno sfer dhe arsyeto me qka dallohet teknosfera prej biosfers.9.Teknosfera sht mjedisi q u krijua me aktivitetin e njeriut,ky mjedis sht marr nga natyra dhe sht prpunuar artificialisht dhe I sht ndrruar funksioni natyror I tij.10.Vrohto mjedisin ku jeton dhe sill shembuj t teknosfers n t.

10.P.sh Shtpit,rrugt,urat,prmndoret,veshja etj.11.Krahaso tokn me potokallin dhe analizo ciles pjes t portokallit I prgjigjet biosfera.

11.Nse si ilustrim marrim tokn n madhsin e frutit t portokallit,athr n prerjen trthore biosfera do t jet aq e holl sa nuk do t shihej me sy.12.Numro disa resurse q riptriten dhe disa resirse q nuk riprtriten.

12.Resurse q riprtrihen jan:fuqia e njerut,flora fauna.Q nuk riprtrihen jan thngjilli,nafta etj. 13.Arsyeto,pse energjia e thengjillit e=sht energji e fisilozuar e diellit.

13.Energjia e thngjillit sht e njohur si energji e fosilizuar e diellit sepse,materiali nga I cili prbhet sht material I ndikuar nga dielli.14.Prshkruaj si sht formuar nafta dhe gazi natyror.

14.Nafta sht krijuar pe qindra million vjet m par n fund t deteve oqeaneve dhe detrave si pasoj e vdekjes dhe depozimit t organizmave gradualisht n fund t detrave,pas mbulimit me dhe sht br konzervimi I tyre dhe sht prfituar nafta ngjashm me t sht edhe gazi natyror.15.Analizo me qfar progresioni rritan vlerat material edhe popullata humane.

15.Rritja e dendsis s popullsis shkon n progression gjeometrik si(1:2:4:8:16:32) ndrsa rritja e vlerave ushqimore shkon me progression aritmetik(1:2:3:4:5:6).16.Numro problemet kryesore t civilizimit bashkohor.

16.Si problem parsor pr njerzimin ,uji pr pije,sigurimi I vendit t puns,pastaj smundjet e ndryshme etj.17.Vlerso,pr sa milliard njerz ka kapacitet ushqyes toka dhe numro masat q duhet ndrmarr pr t shtuar kapacitetin ushqyes t toks.

17.Toka mendohet se ka kapacitet ushqyes pr 43 miliard njerz ndrs masat qe duhet marr jan :shfrytzimi sa m racional I qdo pllmbe tok bujqsore,pastaj shkretrirat t shndrrohen n toka bujqsore etj.18.Defino termin toksikologji dhe toksikometri.

18.Shkenca qe studion aspektet e ndryshme t veprimit t helmeve dhe rrugn e tyre deri n organizm quhet toksikilogji.Ndrsa toksikometria sht shkenc q e studion koncentrimin maksimal dhe t lejuar t materieve t bdryshme n uj,ajr,ushqim etj.19.Emrto ndonj substanc me veprim mutagjen,teratogjen dhe kancerogjan.

19.Shum bashkdyzime kimike si :pesticidet,adetivt e ushqimit,preparatet kozmetike etj. Pas veprimit pr nj koh t gjat shkaktojn helme,mutagjene,teratogjene dhe kancerogjene.20.Jep shembuj t veprimit sinergjik t substancave toksike n organizm.

20.Si shembull I veprimit sinergjik po prmendim rastet e veprimeve t oksideve t azotit,t acideve t squfurit dhe atij sulfuric.21.Emrto indet ku m s teprmi akumulohan pesticidet,kadmiumi etj.

21.Prej indeve ku m s shumti akumulohen pesticidet jan indi dhjamor,kadmiumi n eshtra etj.22.Emrto burimet natyrore dhe artificiale t energjis.

22.Si burime natyrore konsiderohen:forca e njeriut,flora,fauna energjia e diellit,e ers etj.Ndrsa artificiale jan:thnghilli,radioactive etj.23.Arsyeto,cili nga kto burime t energjis e ndot m pak mjedisin.

23.Prej energjive t cilat m pak e ndotin mjedisin jan:fuqia e njeruit,energjia e diellit,e ers,e ujit etj.24.Defino termin ndotje radioaktive.

24.Me ndotje radioactive nnkuptojm deponin e mdeturinave radioactive t cilat fitohen si pasoj e zbrthimit t t produkteve t ndryshme t cilat jan radioactive.25.Numro dy efekte t ndotjes radioactive dhe prshkruani manifestimin e tyre.

25.Lndt radioactive prfshin strukturn atomike t materieve q ndodhen Brenda ekuilibrit natyror dhe shakton smundje t pashrueshme te njeriu.26.Prshkruani rrugn e arritjes s rrezatimit radioaktiv nga burimi deri te njeriu.

26.Si burime t ndotjes radioactive konsiderohen centralet e energjis nukleare,t cilat prmes ujir she ajrit vin deri te njeriu.27.Numroni format e mnjanimit t mbeturinave radioactive dhe vlarsoni cilat nga kto forma sht m e sigurt.

27.Prej formave t cilat jan prmendur jan:duke I deponuar ne shpella,miniera te braktisura,duke I hedhur n kozmos.28.Numro format dhe burimet e ndotjes s ajrit.

28.Prej formave t ndotjes s ajrit jan:djegia e pyjeve,fabrikat.komunikacioni etj.29.Emrto disa materie t dmshme q lirohen gjat djegies s karburanteve fosile.

29.Gjat djegies s karburantve fosile,dioksidit t karbonit,azotit dhe oksidit te sufurit.30.Defino termin smog dhe pshkruaje si shfaqet ai.

30.Smogu sht shum I rrezikshem pr shndetin e njeriut ai shfaqet n t gjitha stint e vitit p.sh dimrit prmban me shum bloze,oksid t azotit dhe dioksid te squfurit.32.Pse shirat e tharta nuk jan vetm problem local por edhe global.

32.Arsryeja qndron n faktin se shirat e tharta bjn zvoglimin e kalciumit n ujra.33.Arsyato,pse sht e rrezikshme ndotja e ajrit ne abmiente t mbyllura.

33.Kjo ndotje sht e rrezikshme pr shkak t avullimit t kmikaleve t ndryshme q bhen si pasoj e konsumimit t duhanit.34.Prshkruaj pasojat e ajrit t ndotur n vlerat eminerale dhe n njerz.

34.Ajri I dotur shkakton probleme apo smundje t ndryshme kryesisht n organet e frymarrjes etj.35.Numro masat themelore pr mbrojtjen e ajrit nga ndotja.

35.Si mas mbrojtse sht ngritja e tymtarve lart me qllim t depozitimimit t gazrave sa m lart etj.36.Arsyeto pse gjelbrimi I hapsirs n zonat me ajr t ndotur paraqet mas t veqant pr mbrojtjen e ajrit nga ndotja.

36.Arsyeja sht se bimt thithin dioksidin e karbonik dhe e lirojn oksigjenin I cili sht shum I rndsishm pr organizmin e njeriut.37.Dallo smogun industrian nga ia fotokimik.

37.Smogu industrial sht ai I cili lirohet nga industria kusre ai fotokimik sht nga kemikalet e ndryshme.38.Prshkruaj se si e ngroh tokn atmosfera.

38.Atmosfera e ngroh tokn sepse nuk len daljen e nxehtsis n gjithsi dhe nuk e lejon deprtimin e rrezeve ultravjollc.39.Numro shkaqet e ngrohjes globale n tok.

39.Shkaqet e ngrohjes globale jan:ngritja e temperatures,rritja e nivelit t detit botror etj. 40.Analizo pasojat e ngrohjes globale pr planetin.

40.Pasojat e ngrohjes globale jan:N 100 vitet e fundit temeratura mesatare planetare sht rritur pr afro 0.5 C.Nse nuk merret diqka pr kt,pasojat jan fatale.41.Analizo rndsin vitale t ozonit pr shum forma jetsore n tok.

41.Vitaliteti I ozonit sht I rndsishm sepse e mbron tokn nga rrezet ultravjollce .42.Vlerso qndodh me ozonin, nse n atmosfer gjenden gazra q prmbajn klor.

42.Nse n atmosfer gjenden gazra q prbmajn klor-Feronet nn ndikimin e rrezeve ultravjollce nga kto substance lirohet klori,I cili e sulmon molekuln e ozonit dhe e zbrthen at n n nj atom oksigjen dhe nj molekul oksigjen.43.Numro burimet e gazrave q ndikojn n rritjen e prqndrimit t klorit ne shtresat e larta t atmosfers.

43.Burimet kryesore t prqendrimit t klorit n atmosfer jan feronet ose kloro-flouro-hidrokarburet.44.Arsyeto pse toka konsiderohet si njri prej komponentve m t rndsishm pr qdo ekosostem toksor.44.Pr arsye se ushqimi kryesor pr njeriun mbillet n tok dhe pa t ekosistemi do t ishte I pamundur.45.Shpjego se cila tok konsiderohet e mdotur.

45.Toka t ndotura konsoderohen ato toka t vilat jan t pasura me substance helmuesesi:plehrat fosfate dhe nitrate etj.46.Numro burimet themelore t ndotjes s toks dhe pasojat.

46.Lnd ndotse konsiderohen metalet e rnda,oksidet e squfurit,kemikatet e ndryshme,izotopet radioactive,zhurma etj.47.Ndrlidh dmet qe prjeton njeriu si pasoj e ndotjes s toks.

47.Si pasoj e ndotjes s toks,kemikatet e ndryshme mund te shkaktojn dme,poashtu edhe nprmjet ujrave nntoksore ku bhet kalimi I tyre deri n organizm.48.Numro masat e prgjithshme pr mbrojtjen e toks nga ndotja.

48.Si mas parsore sht hapja deponive sanitare,t merren masa mbrojtse kimike dhe biologjike etj.49.Numro burimet e energjis q I prdor sot njeriu.

49.Burimet e energjis jan nga karburantet fosile,energjia e ers,e diellit etj.50.Arsyeto pse prodhimi I energjis bga karburantet fosile ka pasija negative pr mjedisin.

50.Arsyeja qndron se gjat shfrytzimit t tyr lirohet tym,ku si prbrs ka shum gazra t cilat e ndotin ambientin.51.Analizo cilat burime t energjis jan m me prespektiv pr t ardhmen e njerzimit.

51.Burimet m me prespektiv konsiderohen ato t cilat nuk lirojn gazra t ndryshme,siq jan energjia solare,e ers,hidroenergjia etj.52.Prmend disa shembuj prmes t cilv qdo kush prej nesh mund t kursej energjin dhe t zvogloj ndotjen.

52.Si kursim I energjis konsiderohet ,shfrytzimi sa m racional I energjisp.sh ne amvisri,industri etj.53.Defino termin hedhurin (mbeturin).

53.Vendi ku jetojm sht I mdushur me kanaqe,letra,plastika,zhama,qese plastike t cilat krijohen si pasoj e shfrytzimit t tyre nga njeriu dhe me nj emr t perbashkt quhen mbeturina.54.Analizo cila sht forma m e mir pr grumbullimin e mbeturinave.

54.Forma m e mir sht grumbullimi I tyre npr deponi sanitare,dhe t bhet reciklimi I tyre.55.Arsyeto rndsin e ndarjes s mbeturinave sipas natyrs kimike(p.sh.,pr qelq,alumin,dru,letr etj).

55.Ndarja e tyre bhet pr reciklimin e tyre q t mund t shfrytohen edhe herave t tjera.56.Arsyeto,pse me reciklim t mbeturinave zvoglohet ndotja dhe sasia e hedhurianve.

56.Sepse me reciklim bhet prpunimi I tyre dhe krijohen materiale t reja q mund t prdoren prap.Dhe nuk e ndotim mjedisin.