GENETIKA-znanost o nasljeivanju-

NASLJEIVANJE-proces prenoenja nasljednih informacijas roditelja na potomstvoGEN-nosioc upute za izgradnju i funkcioniranje organizma-dio molekule DNA koji odreuje neko svojstvo-nosi informaciju za strukturu(redoslijed aminokiselina)polipeptida ili molekulu RNAGENOTIP-skup svih gena nekog organizmaFENOTIP-skup svih svojstava nekog organizma

MOLEKULA DNA(deoksiribonukleinska k.)-graaine ju : - dva antiparalelna polinukleotidna lanca(3'-kraj jednog i 5'-kraj drugog lanca)-lanci su meusobno povezani vodikovim vezama izmeu baza-osnova svakog poli.lanca je NUKLEOTIDNUKLEOTID je graen od: -eera pentoze(deoksiribonukleaza)-fosfatne skupine-duikove baze : 1)purinske: adenin i gvanin2)pirimidinske: timin i citozinDNA se udvostruava semikonzervativnom replikacijom-dolazi do razdvajanja lanaca zbog pucanja vodikovih veza meu bazama-svaki stari lanac slui kao kalup za sintezu novog lanca-zbog komplementarnih baza(a-t,g-c) genska uputa na starom lancu sluiza sintezu novog lanca-nakon replikacije nastaju dvije iste dvolanane molekule DNA-tu svaku DNA ini stari lanac(kalup)+novosintetizirani lanac

GENSKA UPUTA I NJEZIN PRIJENOS: OD GENA DO PROTEINA-Informaciju za redoslijed aminokiselina u poli.lancu nosi triplet baza koji ine genski kod-genski kod ine 64 tripleta

RNA(ribonukleinska k.)-krajnji produkt polipeptida-jednolanana molekula-eer pentoza u RNA je riboza-umjesto pirimidinske baze timin nalazimo bazu uracil

Tri vrste RNA molekula potrebnih za sintezu polipeptida: -mRNA(messenger)-tRNA(transportna)-rRNA(ribosomska)

mRNA-prenosi informaciju iz DNA do ribosoma gdje se odvija sinteza proteina-nastaje transkripcijom ili prepisivanjem genske upute u molekuli DNA-sintetizira se na jednom lancu DNA uz pomo enzima RNA-polimeraze-nakon transkripcije nosi dalje uputu u obliku tripleta baza-KODONIMA

Sinteza proteina-translacija ili prevoenje-odvija se na ribosomima u citoplazmi-uz pomo tRNA prevodi se poruka zapisana u mRNA u krajnji produkt gena-polipeptidni lanac

tRNA jednolanana-na jednom jednolananom kraju nalazi se ANTIKODON

Ribosomi- strukture na kojima se obavlja translacija-sastoji se od rRNA+protein-translacija zapoinje vezanjem 5' kraja mRNA za ribosom-ribosom ita poruku u mRNA i svaki kodon prevodi u aminokiselinu(dovodi tRNA)-start kodon-AUG-nosi uputu za metionin-stop kodoni: UAA,UGA,UAGDNA RNAA - UT - AC - GG - C

REGULACIJA AKTIVNOSTI GENA-primjer operon u bakteriji Escherichia coli-prokariotiOPERON -se sastoji od gena promotra,gena operatora i strukturnih genaPROMOTOR-mjesto gdje zapoinje transkripcija -gen regulator obavlja regulaciju aktivnosti gena,stalno je aktivanREPRESOR- produkt g.r.-a koji ima afinitet za slijed nukleotida -nalazi se izmeu promotora i prvog gena operona-OPERATORAko u okoliu bakterije nema laktoze-represorski protein sjedi na operatorskom mjestu-on tako fiziki onemoguava RNA-polimerazi da krene s transkripcijom-kad nema laktoze,enzimi se ne sintetiziraju

Ako u okoliu bakterije ima laktoze-ona je induktor gena operona-vee se za represor i inaktivira ga-oslobaa se operatorsko mjesto i RNA-polimeraza kree s transkripcijom gena

KROMOSOMI I MOLEKULA DNA

Kromosom prokariota-kruna,dvolanana i gola molekula DNA-NUKLEOIDNUKLEOID-nositelj nasljedne upute u bakteriju PLAZMIDI-nalaze se u citoplazmi-samoreplicirajue molekule DNA neovisne o nukleoidu

KROMATIN-nalazi se u jezgri eukariotske stanice-ine ju DNA+proteini-podijeljeni u kromosome-osnovna gra.jed. Kromatina jest nukleosom-nukleosom se sastoji od dvolanane DNA omotane oko proteina histonadvostruki kromosom-ine ga dvije sestrinske kromatide( u metafazi)-sestrinske kromatide su vezane prim.duenjem centromerom

NESPOLNO I SPOLNO RAZMNOAVANJE

Nespolno razmnoavanje-jedinke su genetski identine,klonovi-tako se razmnoavaju prokarioti i jednostanini eukarioti i biljke-osnova vegetativnog razmnoavanja je mitozaSpolno razmnoavanje- osnova je mejoza-bitan je krosingover-izmjena dijelova nesestrinskih kromatidahomolognih kromosomaALELI-homologni geni-par gena za istu vrstu svojstava na homolognim kromosomima-imaju isti genski lokusKARIOTIP-kromosomska garnitura,skup svih kromosoma u stanici-autosomi+gonosomidiploidna garnitura- kromosomi su u homolognim parovimahaploidna garnitua-po jedan kromosom iz svakog homolognog para

SNAGA IZRAAJNOSTI GENA

-dominantni geni-recesivni geni-intermedijarni geni-geni jednake jakosti-multipli aleli-vie oblika gena za neko svojstvo-homozigoti-organizmi koji imaju 2 ista alela za neko svojstvo-heterozigoti-organizmi koji imaju 2 meusobno razliita alela za neko svojstvo