Bitkilerin Sıcağa ve Soğuğa Dayanıklılık Bölgelerinin Türkiye ...14 Peşkircioğlu ve ark. “Bitkilerin Sıcağa ve Soğuğa Dayanıklılık Bölgelerinin Türkiye Ölçeğinde

11

Öz

Bitki yetiştiriciliğinde iklimsel faktörler büyük önem arz etmektedir. Bunların başında sıcaklık faktörügelmektedir. Bu nedenle bu çalışmada sıcaklık parametresi ele alınmış, ülkemizde meyve, sebze, süsbitkileri ve orman ağaçları gibi alanlarda yetiştiricilik yapanların kullanabilecekleri bitkisel üretimde önemliolan sıcaklıkla ilgili alt ve üst sınır değerlerinin dağılımını gösteren haritaların üretilmesi amaçlanmıştır.Gelişmiş ülkelerde bu çalışmalar uzun yıllar önce başlamış ve coğrafi bilgi sistemleri teknikleri dekullanılarak geliştirilmiştir. Bitkiler için çok düşük ve çok yüksek sıcaklıkların dağılımını gösteren haritalarınyeni teknolojilerle üretilmesi, ülke kaynaklarının daha verimli bir şekilde kullanılmasını sağlaması açısındanönemlidir. Bu çalışmada, 250 iklim istasyonun 1975-2010 yılları arası, düşük ve yüksek sıcaklıkparametreleri kullanılarak veri tabanı hazırlanmış, topoğrafya ve yükseltinin de etkisi yansıtılarak Türkiyeiçin 18 sınıflı bitkilerin soğuğa ve 10 sınıflı sıcağa dayanıklılık bölge haritaları üretilmiştir. Böyleceyetiştiriciler kendi bölgelerinin riskli sıcaklık aralığını bu haritalardan öğrenerek daha doğru tür ve çeşitseçimi yapabileceklerdir. Bunun sonucunda yurtdışı ile fidan ticareti yapan yerli şirketler ürünlerin zarargörmeyeceği sıcaklık değerine sahip bölge konusunda dünya ülkeleri ile aynı dili konuşabileceklerdir. Aynızamanda bitki koruma uzmanları da zararlı risk analizi çalışmalarında üretilen bu haritalardanfaydalanabileceklerdir.

Anahtar Kelimeler: Bitki sıcağa dayanıklılık bölgeleri, bitki soğuğa dayanıklılık bölgeleri, günlüksıcaklık 30°C üzeri gün sayısı, tahmin haritalama, yıllık en düşük sıcaklık

Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 2016, 25 (1):11-25Araştırma Makalesi (Research Article)

Bitkilerin Sıcağa ve Soğuğa Dayanıklılık Bölgelerinin TürkiyeÖlçeğinde Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Haritalanması

*Meral PEŞKİRCİOĞLU1 Kadir Aytaç ÖZAYDIN1 Hüseyin ÖZPINAR2

Yüksel NADAROĞLU3 Özden DOKUYUCU3

Günseli AYTAÇ CANKURTARAN4 Sabahaddin ÜNAL1 Osman ŞiMŞEK3

1Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü, Ankara,2Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Izmir

3Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Ankara4Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Ankara

*Correspondence author (Sorumlu yazar) e-mail: [email protected]

Mapping the Plant Hardiness and Heat Zone at Turkey Scaleby Geographic Information System

Abstract

Climatic factors are of great importance in plant growth. Temperature is leading fator amng all. This studywas aimed to produce maps showing lower and upper temperature limits required for the production of fruit,vegetable, ornomental plants, and forest trees. In developed countries, these studies have started for a longtime and the data have been updated using geograpgical information systems techniques. Production of mapsfor low and high temperature resistance regions of plants by new technologies is important for more productiveuse of the country resources. In this study, database was prepared by using low and high temperatureparameters of 250 climate stations between 1975 and 2010. Eighteen class plant hardiness zone and 10-class plant heat zone maps of Turkey were produced reflecting topography and altitude impacts. Thus growerswho have trades with abroad will communicate their counterparts more accuretly. People who deals with plantprotection will also benefit from the Plant protection people will also benefit from the map to evaluate the pestrisk. values were obtained with 6 kg N/da fertilizing at all yield and quality parameters except semolina yield.

Keywords: Number of maximum temperature is more than 30°C, minimum temperature of a year, planthardiness zone, plant heat zone, interpolation mapping

Geliş Tarihi (Received): 21.01.2016 Kabul Tarihi (Accepted): 24.05.2016

DOI: 10.21566/tbmaed.85397

12

Giriş

klim; nem, yağış, rüzgâr, güneşlenme gibiparametreleri ile bitki türlerinin dağılım

sınırlarını belirleyen önemli faktörlerdendir. İklimparametreleri arasında bitkilerin büyüme vegelişmeleri için en etkili olan parametre isesıcaklıktır (Eser 1986; Ağaoğlu ve ark. 1997).Sıcaklık, ekvatordan kutuplara ve denizseviyesinden dağlara doğru çıkıldıkça azalmagösterir (Güçlü 1994).

Optimum sıcaklık, bitki yaşamı için en uygunsıcaklık olup, her bitkinin yetişebilmesi için belirliölçüde sıcaklığa ihtiyaç vardır. Bu nedenleyeryüzünde bitki örtüsü bölgeleri, sıcaklıkbölgelerine uyum göstermektedir. Bitkilerinfaaliyet gösterdiği alt ve üst sınır değerleri sırasıile 0 ile 5°C ve 40 ile 50°C’ deki sıcaklıklardır.Bunlardan odunsu yapıdaki bitkiler 20 ile 30°Carasındaki sıcaklıktan optimum seviyedeyararlanmaktadır (Güçlü 1994). Çünkü bitkilerinoptimal sıcaklık sınırı ya da eşiği, bitki tür veçeşitlerine göre büyük ölçüde farklı olabileceğigibi, bitkilerin içinde bulundukları gelişmedevrelerine de büyük ölçüde bağlıdır (Ağaoğluve ark. 1997).

Abiyotik fiziksel faktörlerden biri olansıcaklık, yüksek ya da düşük sıcaklık şeklindebitkiyi etkilemektedir (Büyük ve ark. 2012).Bitkilerin ortalama veriminin %50 den fazlaazalmasına neden olan abiyotik stres,dünyadaki tarımsal ürün kaybının birincilnedenidir (Bray et al. 2000).

Yüksek sıcaklık stresi, özellikle optimumbüyüme sıcaklığındaki 1.5 - 6.0°C lik artış ilefotosentezin engellenmesine, hücremembranının zararına ve hücre ölümüne nedenolarak büyüme ve gelişmeyi sınırlandırıcı etkiyapmaktadır (Yıldız ve Terzi 2007).

Düşük sıcaklık stresi, bitkilerde hücreleri vehücreler arası boşlukları dolduran suyun donmanoktasına hatta bu sıcaklığa yakın dereceleredüştüğünde, ölümle sonuçlanan zararlarşeklinde etkilemektedir (Ağaoğlu 1997). Bunedenle yetiştiricilik açısından en önemlisorunlardan birisi şüphesiz düşük sıcaklıklardır.Bitkilerin aşırı kış soğuklarında zarar görmedenilkbahara çıkmaları göründüğü kadar basit birolay değildir. Bu özellik, bitkilerin genetikyapılarına, beslenme ve uygulanan kültürelişlemlere bağlı olduğu kadar, bitkinin mevsimselfenolojik gelişme durumuyla da yakındanilgilidir. Diğer taraftan, farklı organların soğuğadayanıklılık ve hassasiyet durumlarının dabirbirinden farklı olması bu konuyu daha da

karmaşıklaştırmaktadır (Scebba et al. 1998;Vagujfalvi et al. 1999; Szalai et al. 2001; Yazıcıve ark. 2001).

Soğuk bölgelerde ağaç ve ağaççıklarınyetiştirilmesinde birçok faktör etkili olmaktadır.Bu nedenle soğuk iklim bölgelerinde, park vebahçe ağaçlarının yetiştirilmesinde, teknik bilgive beceriye ihtiyaç vardır. Arazinin geneltopografik yapısı ve karasal iklimin etkisi bitkiyetişmesini sınırlayıcı en önemli faktörlerdendir(Güçlü 1994).

Pek çok bitki tür ve çeşidi kendi genetiközellikleri çerçevesinde canlılıklarınısürdürebilmek için çoğu kez sınır dereceleriylekarşı karşıya kalabilmektedirler. Dünya üzerindekarasal alanın yaklaşık %25’lik kısmı 15°C’ninaltına düşmeyen ve don zararı açısındangüvenilir olan bölgelerden oluşmaktadır. Gerikalan %75 lik kısımdaki bölgelerde ise belirlidönemlerde sıcaklık 0°C’nin altına düşmesinedeniyle özellikle hassas bitkiler zarargörebilmektedirler (Aslantaş ve ark. 2010).

Bazı yıllarda meydana gelen şiddetli donlargeçit bölgeleri ile iç bölgelerde ülke tarımınıolumsuz yönde etkilemekte ve çeşitli zararlarmeydana getirmektedir. Bunlardan özellikleilkbahar geç donları ve şiddetli kış soğuklarınınetkileri tarımın diğer kesimlerinden ziyademeyve yetiştiriciliğinde kendisini fazlasıylehissettirmektedir. Çünkü çok yıllık meyveağaçlarının sadece o yılki ürünü zarar görmeyipbir sene sonraki ürünü de zarar görmektedir. Budurumun önüne geçebilmek için meydana gelendon olaylarının minimum sıcaklıklarını ve busıcaklıkta kaldığı süreleri önceden bilmekteyarar vardır (Yazıcı ve ark. 2001).

Bu sektörde meydana gelebilecek maddizarar boyutlarını tahmin etmek için 2015 yılınınihracat verilerine bakmak yeterli olacaktır. 2015yılı toplam ihracat içinde canlı ağaçlar, diğerbitkiler, kesme çiçekler ve süs bitkilerinin %5oranla 77 milyon 429 bin dolar, yenilenmeyveler ve sert kabuklu meyvelerin %3.03oranla 4 milyar 355 milyon 931 bin dolar payalması olayın mali boyutunun göz ardıedilemiyeceğini göstermektedir (Anonim 2016).

Meyve ağaçlarının soğuğa dayanıklılıklarıtürlere göre farklılık göstermektedir. Elma, kiraz,vişne vb. gibi meyve türleri soğuklara dahadayanıklı oldukları halde, kayısı ve badem gibimeyve türleri soğuklardan çok etkilenmektedir.Bu etkide düşük sıcaklığın derecesi, düşme

İ

Peşkircioğlu ve ark. “Bitkilerin Sıcağa ve Soğuğa Dayanıklılık Bölgelerinin Türkiye Ölçeğinde Coğrafi BilgiSistemleri ile Haritalanması’’

Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 2016, 25 (1): 11-25

13

Peşkircioğlu et al. “Mapping the Plant Hardiness and Heat Zone at Turkey Scale by Geographic InformationSystem’’

Journal of Field Crops Central Research Institute, 2016, 25 (1): 11-25

hızı, süresi gibi faktörler söz konusu olmaktadır(Küden ve ark. 1998).

Gelişmiş ülkeler arasında bitkilerindayanabileceği düşük ve yüksek sıcaklıkbölgelerinin araştırılması çalışmaları çok uzunyıllar önce Amerika Birleşik Devletleri (ABD)’ninöncülüğünde başlatılmış ve ilerleyen yıllarda bubilgiler güncellenmiştir (Rehder 1927; Kincer1928; Wyman and Flint 1985). 1990 yılındaABD Tarım Bakanlığı tarafından ABD, Kanadave Meksika için istatistik tabanlı bitki soğuğadayanıklılık haritaları üretilmiştir (Cathey 1990;Cathey and Heriteau 1990; Del Tredici 1990).Sonraki yıllarda Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS)teknolojisi kullanılarak üretilen haritalarkullanıma sunulmuştur (Ellis 2003; Daly et al.2012). Benzer çalışmalarla Yeni Zelanda,Rusya, Fransa, Avrupa, Kanada, Avusturalya,Çin Halk Cumhuriyeti gibi ülkelerde ve dünyanınbitki soğuğa dayanıklılık bölgeleri haritalarıüretilmiştir (Donadieu 1986; DeGaetano andShulman 1990; Dawson 1991; Widrlechner1997; McKenney et al. 2001; Magarey et al.2008).

Bitkiye özgü optimal sıcaklığa sahipalanların belirlenmesi, türlerin ve çeşitlerin dahaiyi yetiştirilmesinin sağlanması açısından çokönemlidir. Çünkü her bitki türünün büyümegösterdiği optimum sıcaklık aralığıbulunduğundan bu aralığın dışında hücreselmetabolizma ve dolayısıyle bitki büyümesiolumsuz etkilenmektedir (Burke 1990). Bitkileriçin yüksek sıcaklığın olumsuz etkilerine karşıkorunmak amacıyle sıcağa dayanıklılık bölgeharitası çalışmaları dünyada ilk defa ABD’deAmerikan Bahçe Bitkileri Derneği tarafından4745 meteoroloji istasyonundan alınan, 1974-1995 yılları arası yüksek sıcaklık verilerikullanılarak başlatılmıştır (Paulsen 1994;Anonim 1997). Benzer çalışmalar Meksika’nınbitki sıcağa dayanıklılık bölge haritalarının eldeedilmesinde uygulanmıştır (Giddings andEsparza 2005). İlgili haritaları üretilmiş olanülkelerde bölge numarasına göre uygun bitkitürleri listeler halinde yayınlanmaktadır (Anonim2014a, 2014b). Dahası satışa sunulan fide vefidan belgelerine de o türün uygun olduğu bölgenumarası tavsiye amaçlı ilave edilmektedir.

Türkiye’deki üreticiler, gelişmiş ülkelerdeuzun zaman önce üretilmiş olan sıcak vesoğuğa dayanıklılık bölge haritalarını gördüktensonra, ürünlerini Türkiye’de satarken, sıcaklıkisteklerine göre tavsiye edebilecekleri bölgeyigösteren bir haritaya ihtiyaç duymaktadır. Buihtiyaç bugüne kadar kıta ölçeğinde hazırlanan

ve yeterince detay içermeyen haritalarlagiderilmeye çalışılmıştır. Bu konuda duyulanihtiyaç üzerine ilk defa 2009 yılında MeteorolojiGenel Müdürlüğü (MGM) tarafından meteorojikverilere dayanarak, bitki soğuğa dayanıklılık vebitki sıcağa dayanıklılık bölge haritalarıüretilmiştir. Söz konusu haritaları üretmek içinSurfer 8.0 yazılımı kullanılmış ve ilgili sektörünkullanımına açılmıştır.

Türkiye’de daha sonra aynı konuda yapılanbenzer bir çalışma ile 2012 yılında 15 ormanağaç türünün dağılımının incelenmesi için bitkisoğuk ve sıcağa dayanıklılık bölge haritalarıüretilmiştir (Yılmaz and Tolunay 2012).Haritaların elde edilmesinde RST (RegularizedSpline with Tension) metodu ile iklim verilerininkullanıldığı çalışmanın sonucunda Türkiye’de 7adet soğuğa, 8 adet sıcağa dayanıklı bölgetespit edilmiştir.

Türkiye, gerek bulunduğu coğrafi konumgerekse topoğrafya özellikleri ile son derecefarklı iklim koşullarına sahiptir (Atalay 2011). Buzengin iklim bölgelerinin dağılımı ve özelliklerifarklı iklim sınıflandırmalarıyla incelenmiştir.Bunlardan biri olan Köppen-Geiger iklimsınıflandırma sistemine göre Türkiye başlıcaSubtropikal, Akdeniz ve Karasal iklim sınıflarınınetkisi altındadır (Türkeş 2010). Türkiye, farklıiklim tiplerinin etkisinde olması nedeni ile zenginbitki örtüsüne sahiptir. Bunun en çarpıcıgöstergesi 3000’i endemik olan Türkiye’dekibitki türü sayısının toplam 9000 olmasıdır(Uyanık ve ark. 2013; Yücel ve Babuş 2005).İklim sınıflarındaki çeşitlilik, bitki örtüsünü deetkilediği için, yetiştiricilik açısından hangibitkinin nerede yetişebileceğini bilmek herzaman önemli olmuştur.

Meteorolojik veriler ele alındığında baştasıcaklık olmak üzere yağış, nem gibimeteorolojik değişkenler ile topoğrafya arasındagüçlü bir bağlantı olduğundan meteorolojikverilerin çok değişkenli istatistiksel yaklaşımlaenterpolasyonunda yardımcı veri olarakyükseklik, eğim ve bakı gibi topoğrafikdeğişkenlerin kullanılması enterpolasyonundoğruluğunu ve hassasiyetini önemli ölçüdearttırmaktadır (De Pauw 2005). Türkiye’desıcaklığın dağılımı; enlem, arazinin yönü, eğimive yüksekliği, toprak yapısı ile topoğrafikyapının zenginliği ve çeşitliliğindenetkilenmektedir. Dolayısı ile düşük veya yükseksıcaklık haritaları hazırlanırken topoğrafyanında etkisinin yansıtılması gerekmektedir. Buişlemi en iyi gerçekleştirme araçlarından biri deCBS teknolojisidir. Çünkü CBS, konuma dayalı

14



veri ve bilgilerin işlenmesi, görsel analitikaraçlarla analizlerin yapılması ve kullanıcınınbilgiyi etkileşimli kullanmasına olanak sağladığıiçin problem çözümünde etkin bir sistemdir(Aydınoğlu 2003). Son yıllarda CBSteknolojisindeki gelişmelerle istatistikselanalizlerin de CBS’ye entegrasyonu sağlanmışve istatistiksel enterpolasyon yöntemlerikonumsal veriler için klasik yöntemlere güçlü biralternatif oluşturmuştur (Öztürk ve Batuk 2010).İklim parametresi haritası elde edilmesindekullanılan yöntemlerden biri enterpolasyondur.Sonuçta ölçülen değerler yardımı ile tahminedilen değerlerin kullanılması ile harita eldeedilmektedir. Ölçülen ve hesaplanan değerlerarasında yüksek korelasyon (0,92) bulunmasıCBS teknolojisi ile elde edilen haritalarınuygunluğunu göstermektedir (Daly et al. 2012).

Tohum ve fidan üreticilerinin ürünlerininsıcaklık açısından adaptasyon alanlarınıbelirleyebilecekleri, Türkiye için üretilmiş bitkisoğuğa ve sıcağa dayanıklılık bölge haritalarınaihtiyaç duyulmuştur. Bu çalışma bu ihtiyacacevap verebilecek Bitki soğuğa ve sıcağadayanıklılık bölge haritalarını Türkiye ölçeğinde,CBS teknolojisi kullanarak ve enterpolasyon içinyeni geliştirilmiş özel bir program yardımıyla,rakım farkından dolayı meydana gelebileceksıcaklık değişikliklerinin yansıtıldığı yöntemle birharita üretmek amaciyle yürütülmüştür.

Materyal ve Metot

Çalışma Alanı ve Veriler

Çalışma alanı Akdeniz, Karadeniz, MarmaraDenizi ve Ege Denizi ile çevrilidir (Şekil 1).Türkiye 36°- 42° kuzey paralelleri ve 26°- 45°doğu meridyenleri arasında yer almaktadır.Yüzölçümü 814.578 km2’ dir. Ülkenin yarısındanfazlası, yükseltisi 1.000 m’yi aşan yüksek alanlardanoluşmaktadır.

İklim Verileri

Bu çalışmada, Türkiye ölçeğinde gözlemyapılan Meteoroloji Genel Müdürlüğü’ne (MGM)ait 250 adet Büyük Klima İstasyonu’nun 1975-2010 yılları arasındaki günlük en yüksek ve endüşük hava sıcaklığı değerlerini içeren sayısalveriler kullanılmıştır. Çalışmada bitki soğuğadayanıklılık haritası için yıllık “en düşük sıcaklıkverisi” ve bitki sıcağa dayanıklılık haritası için de“en yüksek sıcaklığı 30°C ve üzeri olan günsayısı” verisi kullanılmıştır. Veri setine DünyaMeteoroloji Örgütü (WMO) iklim kıstaslarınagöre en az 30 ve üzeri yıllık verisi olan gözlem

istasyonları alınmıştır (Anonim 2001). Verilerdaha ileri işlemlere başlamadan önce kontroledilmiş ve hata giderme işlemleritamamlanmıştır. Bu amaçla Excel programındayazılan ara yazılımlardan yararlanılmıştır.

Topoğrafik Veri

CBS analizleri için gerekli girdilerden biriolan Türkiye sayısal yükseklik modelinin (SYM)elde edilmesinde SRTM (Space RadarTopography Mission) verisi kullanılmıştır (Farret al. 2007). SRTM, Amerika’daki NASAtarafından, 90 m çözünürlüklü ve yaklaşık 60°kuzey ve güney enlemleri arasında kalan tümkara parçalarının sürekli ve yüksek çözünürlüklüsayısal yükseklik modelinin elde edilmesiamacıyle gerçekleştirilmiş bir projedir (Farr andKobrick 2000).

Coğrafi Veriler

Türkiye’nin illeri, ilçeleri ve göllerine aitverileri içeren 1: 250 000 ölçekli, ESRI shape(.shp) formatındaki vektör verilerdir.

Bitki soğuğa ve sıcaklığa dayanıklılıkharitaları için başlıca işlem aşamaları;

1) Veri tabanının hazırlanması,

2) SYM hazırlanması,

3) Veri tabanı ve SYM’nin birlikteenterpolasyon analizinde işlenmesi ile yüzeyharitasının üretilmesi ve

4) Yüzey haritasının sınıflandırılması’ dır.

Bitki Soğuğa Dayanıklılık Bölge (BSDB)haritasını üretmek için, öncelikle Excelyazılımında 250 iklim istasyonunun enlem,boylam koordinatları ve rakım değerlerindenoluşan temel veri tabanı oluşturularakçalışmalara başlanmıştır. Her bir istasyona aitgünlük ölçülen düşük hava sıcaklıklarından,yıllık en düşük hava sıcaklığı parametresibelirlenmiştir (Şekil 2). Bunların 1971-2010yılları arasındaki her yıla ait verileri tek veritabanında toplanmış, sonra ortalamalarıalınarak o istasyona ait uzun yıllar en düşükminimum sıcaklıklar ortalaması hesaplanmıştır.Hesaplamalar sonucunda Excel ortamında veritabanı oluşturulmuş, sonra CBS ortamındaistasyon bazlı koordinatlı verilere bağlı veritabanı hazırlanmıştır.

Yöntemin diğer girdisi olan topoğrafya verisiiçin SRTM SYM verisi kullanılmıştır. Buçalışmada SRTM raster verisinden, Türkiyevektör verisi baz alınarak kesme işlemi

15



Şekil 1. Çalışma alanı ve meteorolojik istasyonların dağılımıFigure 1. Study area and distribution of weather stations

!

Şekil 2. Yöntem akış şeması (* İklim verisi: Bitki soğuğa dayanıklılık haritası için yılın en düşük sıcaklıkderecesi, bitki sıcağa dayanıklılık haritası için günlük en yüksek sıcaklığı 30OC üzerindeki gün sayısıalınmıştır.)Figure 2. Flow chart (* Climatic data: Extrem minimum temperature of year for plant hardiness zone mapand day with number of maximum temperature is more than 30OC for plant heat zone map.)

!

16



uygulanmıştır. Elde edilen “Türkiye topoğrafikraster verisinin” teknik hataları giderilerek ASCIIformatına çevrilerek enterpolasyon işleminehazırlanmıştır.

Meteoroloji istasyonlarından ölçülenparametre değerleri noktasal veri olup, buçalışmada Türkiye ölçeğinde dağılım gösterenalansal meteorolojik veriye ihtiyaç duyulmuştur.Bunun için CBS tekniklerinin avantajlarından biriolan noktasal veriden alansal veri üretmekamacıyle yapılan analizlerden biri olanenterpolasyon için, ANUSPLINE programıtabanlı, Hutchinson (1995)’un “thin platesmoothing spline” metodu kullanılmıştır.Böylece en düşük sıcaklık dağılımına topoğrafikverinin de işleme dahil edilmesi ile sıcaklıkyüzey haritası üretilmiştir.

Sınıflama işlemi için, ArcGIS yazılımının“Spatial Analyst” modülünden yararlanılmıştır(McCoy and Johnston 2001). ABD TarımBakanlığı’ nın kullandığı sınıflama sisteminegöre, BSDB harita skalası 5.6°C aralıklarla 13bölgeden oluşmaktadır. Bölgeler kendi içinde ave b şeklinde her biri 2.8°C’ lik iki alt bölgeyeayrılmıştır. 1a bölgesi -48.3°C ile -51.1°Carasında en düşük sıcaklık kuşağını temsilederken, 13b bölgesi 18.3°C ile 21.1°C arasısıcaklık değerlerini temsil etmektedir (Anonim2012; Daly et al. 2012).

Bitki sıcağa dayanıklılık bölge haritasınınüretilmesinde BSDB haritasının üretilmesi içinkullanılan yöntem aynen uygulanmıştır. Farklıolarak veri tabanı için günlük en yükseksıcaklığı 30°C üzeri olan gün sayısı parametresikullanılmıştır (Şekil 2). Sınıflama işlemi için ABDTarım Bakanlığının standartları esas alınmış vebu sisteme göre sınıf aralıkları 1, 7, 14, 30, 45,60, 90, 120, 150, 180 gün olarak belirlenmiştir.Her iki harita önce float (.flt) formatında eldeedilmiş, daha sonra grid formatına çevrilmiştir.

İstatistik Analizler

Ölçülen değerlerle, hesaplanan değerlerarasındaki ilişki korelasyon analizi ileincelenmiştir. Bu amaçla SPSS yazılımıkullanılarak verilerin dağılım grafiği çıkarılmış,değerler t-testi ile kıyaslanmıştır. Bu çalışmanınyanında BSDB haritasının üretilmesi içinkullanılan meteorolojik veriler ile rakımarasındaki ilişki korelasyon analizleri ile ortayakonmuştur (Kalaycı 2009).

Bulgular ve Tartışma

CBS teknikleri kullanılarak meteorolojikverilerin topoğrafik verilerle işleme konularakenterpolasyon işlemi sonucunda Bitki Soğuğa

Dayanıklılık Bölge Haritası (BSDB) üretilmiştir(Şekil 3). Elde edilen sonuç haritası ABD TarımBakanlığının belirlediği ve bütün ülkelerde deuygulanan standartlardaki sınıflara ayrılmış veTürkiye için 2a ile 10b sınıfları arasında yer alan18 bölge tespit edilmiştir.

BSDB haritası, Türkiye’de geçişli bölgelerşeklinde ortaya çıkmıştır (Şekil 3). Buna karşınbaşta ABD ve diğer ülkelerin çoğuna ait BSDBharitalarında bölgeler enine kuşaklar şeklindeveya birbirine komşu olan bölgeler şeklindedir(Anonim 2012). Buradaki karmaşık durumunnedeni, Türkiye’de bu yapının birçok faktörünetkisi altında ortaya çıkmış olmasıdır. Türkiye’ niniklim koşulları başlıca dünya genelinde hükümsüren atmosfer dolaşımı ile fiziki coğrafyaözelliklerinin etkisi altındadır. Sadece coğrafikonumu dikkate alındığında bile güneyindenkuzeyine doğru sıcaklığın giderek azaldığı, kışınaz olan güneşlenme süresinin yazın arttığı,özellikle doğrudan gelen güneş radyasyonunukuzeye bakan eğimli yamaçlarda az aldığı, bunakarşın güneye bakan yamaçlarına çok fazladüştüğü ortaya çıkar. Bu durum Türkiye’ninsıcaklık, yağış gibi iklim koşullarında ve bitkiörtüsünün yayılışında önemli farklılıkların ortayaçıkmasına yol açmaktadır. Benzer şekildeyükselti, dağların uzanış doğrultuları ve baktığıyön, denizsel etkiler ve karasallık durumunabağlı çeşitlilik iklim tiplerinin zenginliğini arttıranfaktörler olarak değerlendirilmektedir (Atalay2011).

BSDB haritasında bazı illerin bölgenumaraları Adana: 9b, Ankara: 7b, Antalya: 10a,İstanbul: 9a, Konya: 7a olarak belirlenmiştir.Buna ilave olarak örneğin Ankara il merkezi 7bno’ lu bölgede görünürken, Ankara il sınırlarıiçinde 8a, 7a, 6a, 6b, 5a ve 5b bölgelerinin deaynı zamanda dağılım gösterdiği açıkçagörülmektedir (Şekil 4). Bunun nedeni haritanınçözünürlüğünün 90m olduğu için ince detaylarıiçermesi ve sonuçta bir il hatta ilçe sınırları içindebirden fazla sayıda BSD bölgesinin yer almasıdır.Yetiştiriciler açısından ilgili alanın hangi bölgeyedahil olduğuna ait en güvenilir bilgi, sayısalharitanın kullanılması ile mümkün olabilecektir.

Elde edilen harita istatistiksel yöntemler ilehesaplanan tahmini bir harita olup doğruluğununtest edilmesi gerekir (Daly et al. 2012). Buamaçla yapılan analizde, uzun yıllar ortalamasıen düşük sıcaklık değeri ile enterpolasyonlahesaplanan değer arasında önemli birkorelasyon (r=0.99) elde edilmiştir. Bu sonuçdağılım diyagramında noktaların aynı doğruüzerindeki konumundan da açıkça görülmektedir

17



(Şekil 5). Yapılan t testi ölçülen ve hesaplanandeğerlerin ortalamaları arasında önemli bir farkolmadığını (p=0.63) ortaya çıkarmıştır (Kalaycı2009). Bu sonuç meteroloji istasyonu olmayanbütün alanlardaki haritadan hesaplanandeğerlerin, ölçülen değerleri doğru temsil ettiğinigöstermesi bakımından önemlidir.

18 bölgenin alansal dağılımı incelendiğinde;en geniş alan 7a bölgesinde yer almakta, onu 8ave 7b bölgeleri takip etmektedir (Çizelge 1). Enbüyük alana sahip bu üç bölgenin dağılımgösterdiği iller incelenmiştir.

7a bölgesi (-17.8 ile -15°C) en çok Kırıkkale,Ankara, Eskişehir illerinde olmak üzereKuzeydoğu Anadolu’dan başlayan kıyıya paralelsıradağlar boyunca devam edip, İç Batı Anadolugeçit bölgesinden, Anadolu’nun güney kıyılarınaoradan da baraj ve akarsu alanlarını çevreleyipGüneydoğu’da Diyarbakır, Siirt, Şırnak,Hakkari’deki dağların yüksek kesimlerinde sonbulmaktadır.

8a bölgesi, en çok Trakya ve GüneydoğuAnadolu’da büyük alanlar halinde yer almış ilaveolarak Anadolu yarımadasının kuzey-batı vegüney bölgeleri boyunca 7a bölgesinin hemendışında ince bir sıra halinde dağılım göstermiştir.

7b bölgesi de 7a bölgesinin sınırları boyuncaAnadolu’nun iç kesimine doğru yer almış veKırıkkale, Ankara, Eskişehir, Göller yöresi veDiyarbakır ile baraj ve akarsuların çevresindedağılım göstermiştir. En az alana sahip bölgeolarak 10b bölgesi görünmektedir.

Türkiye geneli incelendiğinde diğer bölgeleregöre daha yüksek sıcaklık derecesine sahip 8a -9b arası bölgeler, Anadolu yarımadasınındenizlerle çevrili üç tarafındaki kıyılar veGüneydoğu Anadolu’da ülke sınırı boyuncadağılım göstermiştir. Diğer yandan Köppen-Geiger’in iklim sınıflandırmasına göre Marmara,Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgeleriile İç Anadolu’nun batı ve güney bölümlerinin“Akdeniz iklim sınıfı”na girmesi bu sonuçlarlaparalellik göstermektedir (Türkeş 2010).

BSDB haritasında 6b - 7b arası bölgelerağırlıklı olarak Orta Anadolu’da dağılımgöstermiştir. Köppen- Geiger iklimsınıflandırmasına göre Türkiye’de İç AnadoluBölgesi’nin orta bölümü ve Doğu Anadolu’nundoğusunda Van-Iğdır bölümü “subtropikal stepiklim sınıfı”nın özelliklerini taşımaktadır (Türkeş2010).

2a ile 5a bölgesi arası en düşük sıcaklıklarınolduğu bölgeler, ağırlıklı olarak Orta Anadolu’nundoğusunda ve Doğu Anadolu Bölgesinde,yüksek dağlık alanların olduğu bölgelerdedağılım göstermiştir. Atalay (2011), sıcaklıklarınen fazla düştüğü yerlerin Doğu Anadolu’nunyüksek platoları ve buralardaki çukur alanlarolduğunu, kışın karla kaplı ve havanın sakinolduğu günlerde gece sırasında soğuyarakağırlaşan havanın çukur kesimlere yığılmasıylasıcaklığın çok düştüğünü belirtmektedir. Diğer biryaklaşım olan Köppen-Geiger iklimsınıflandırmasına göre; İç ve Doğu AnadoluBölgelerinin genel olarak Orta-Kuzeybölümlerinde uzanan geniş bir bölge yazı kuraknemli karasal (soğuk), olarak tanımlanmıştır.Kuzeydoğu Anadolu’nun (Erzurum - Karsbölümü), ve İç Anadolu’nun Kuzeyindeki dar biralan ise kurak mevsimi olmayan nemli karasal(soğuk) iklim sınıfında yer almaktadır (Türkeş2010).

BSDB haritasında bölgelerin dağılımı genelolarak incelendiğinde Anadolu yarımadasınındoğusuna gidildikçe yükseltinin arttığısıcaklıkların da düştüğü görülmektedir.Yükseltinin artması ile sıcaklığın düşmesininistatistiki açıdan ne derece ilişkili olduğunuaraştırmak için en düşük sıcaklık değerleri ilerakım değerleri arasında “korelasyon analizi”yapılmıştır (Kalaycı 2009)

Bu analiz sonucunda rakım ile en düşüksıcaklık arasında kuvvetli negatif yönlü(r=-0.881) bir ilişki bulunmuştur. Buradan rakımınyükseldikçe en düşük sıcaklık derecesiningiderek düştüğü sonucuna varılmıştır. Ayrıca endüşük sıcaklık derecesindeki değişmelerin

Çizelge 1. Bitki soğuğa dayanıklılık bölgelerininalansal dağılımıTable 1. Spatial distribution of plant hardiness zones

Bölge Kod no Bölge Alanı (km2)

Toplam alan içindeki payı (%)

2a 8.62 0.0011 2b 19.39 0.0025 3a 104.89 0.01 3b 1 248.20 0.16 4a 7 532.09 0.96 4b 36 629.46 4.67 5a 47 202.42 6.02 5b 61 059.76 7.79 6a 62 004.27 7.91 6b 85 779.86 10.95 7a 128 899.76 16.45 7b 89 328.87 11.40 8a 91 880.40 11.73 8b 76 810.31 9.80 9a 59 613.94 7.61 9b 25 761.33 3.29

10a 9 581.60 1.22 10b 96.84 0.01

Toplam 783.562,00 100.00

Bölge Kodu Zone cod, Bölge alanı Coverage area,Toplam alan içindeki payı Percent area

18



Şek

il 3.

Tür

kiye

bitk

i soğ

uğa

daya

nıkl

ılık

bölg

eler

i har

itası

Fig

ure

3. P

lan

t h

ard

ine

ss z

on

e m

ap

of Tu

rke

y

!!

19

(r2=0.776) %77.6’ sı rakım tarafından açıklandığısonucuna varılmıştır (Şekil 6). Bu negatif ilişkiyeörnek olarak kıyı kesimlerde 12 ile 6°C arasındaseyreden Ocak ayı sıcaklığının, İç Anadolu’da -1 ile -3°C’ ye düşerken Doğu Anadolu’da -10°C’nin altına kadar düşmesi verilebilir (Atalay 2011).Bunun nedeni arazinin deniz seviyesinden olanyüksekliği arttıkça sıcaklık derecesinde devamlıazalma görülmesi ve bu azalmanın dağlıkbölgelerde her 1000 m yükseklikte 10°C olarakkabul edilmesidir (Cox and Atkins 1979).

Düşük sıcaklıkların görüldüğü yerler kadar, busıcaklıkların kışın bölgelere ve aylara göredağılımı da önemlidir (Daly et al. 2012). Buamaçla “en düşük sıcaklıkların aylara göredağılımını” gösteren harita üretilmiştir (Şekil 7).Bu haritada en düşük sıcaklıkların Aralık, Ocak,Şubat ve Mart aylarındaki mekânsal dağılımıortaya konmuştur. Aralık ayında; Anadolu’nun içkısımlarındaki geçit bölgelerinde ve DoğuAnadolu bölgesinde kara ikliminin hakim olduğu


Peşkircioğlu et al. “Mapping the Plant Hardiness and Heat Zone at Turkey Scale by Geographic InformationSystem’

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

Şekil 4. Ankara ilinin bitki soğuğa dayanıklılık bölgelerinin ilçelere göre dağılımıFigure 4. Distribution of plant hardiness zones of based on the districts in Ankara

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

Şekil 5. Ölçülen değerler ve hesaplanan değerlerarasındaki korelasyon grafiği(BSDB haritası için)Figure 5. Scatter plot between measured andestimated data (for PHZ map)

20

alanlarda görülmektedir. Bu durum yükseltiyanında arazilerin kar örtüsüyle kaplı olmasınında bir sonucudur (Atalay 2011).

Ocak ayında, Anadolu yarımadasınınKaradeniz, Ege, Marmara ve Akdeniz kıyılarıboyunca Akdeniz ikliminin görüldüğü alanlardave Güneydoğu Anadolu’daki baraj çevresindekialanlarda tespit edilmiştir. Coğrafi enlem veyükseltiye bağlı olarak, aynı enlemdeki kıyıbölgelerde karaya göre denizsel etki altındaolması nedeni ile kışlar daha ılımandır. (Atalay2011).

Şubat ayında; en düşük sıcaklıklarAnadolu’nun Batı Güney sınırları boyunca

İstanbul, Balıkesir, İzmir, Aydın, Muğla, Antalya,Mersin, Adana, Gaziantep, Mardin’degözlenmiştir. Anadolu’da don olaylı günlerinsona ermesi kıyı kuşağında başlayarak İçAnadolu’dan Doğu Anadolu’nun yüksekkesimlerine doğru kaymaktadır (Atalay 2011).

Mart ayında ise sadece Bursa, Antalya,Adana ve Hatay olmak üzere çok az birkaçnoktada kaydedilmiştir. Bu veriler don olaylıgünleri takip etmek açısından önemlidir.

Meteoroloji istasyonu bazında ölçülengerçek değerlere dayanan bu harita, yetiştiricileriçin kışın bitkiler açısından hayati önemi olandüşük sıcaklıkların zararından korunmakamacıyla Türkiye genelinde aylık dağılımıhakkında fikir sahibi olunması adına önemlidir.Çünkü güneş enerjisi ile ortaya çıkan sıcaklığınderecesi; zamana, enleme, arazinin yönü veeğimine, yüksekliğine, havanın bulutlu ya daaçık oluşuna, toprak rengine, yapısına ve bitkiörtüsüne göre değişiklik göstermektedir (Eser1986).

Bitki sıcağa dayanıklılık bölge haritası 10sınıflı olarak grid formatında elde edilmiştir(Şekil 8). Haritadaki bazı il merkezlerininkonumları incelendiğinde Adana: 9, Ankara: 5,Trabzon: 3 no’lu bölgelerde olduğu tespitedilmiştir. Bölgelerin dağılımını daha yakındanincelemek için illerden örnek olarak Ankaraharitası incelenmiştir. Ankara il merkezinin 5no’lu bölgeye dahil olmasına karşın, il sınırlarıiçinde 7, 6, 4, 3, 2, 1 no’lu bölgelerin de dağılımgösterdiği görülmüştür (Şekil 9). Bunun nedeniTürkiye’de enlem, arazinin yönü, yüksekliği,toprak yapısı gibi faktörler çok çeşitli olmasınedeni ile bölgelerin dağılımı küçük alanlardabile değişkenlik göstermesidir (Aydınoğlu 2003).



Şekil 6. En düşük sıcaklık ile rakım arasındakikorelasyona ait saçılım grafiği (BSDB haritası için))Figure 6. Scatter plot between extreme minimumtemperatures and altitudes (for PHZ map)

Şekil 7. Yıl içindeki en düşük sıcaklığın kış aylarına göre dağılımıFigure 7. Distribution of extreme minimum temperature of year according to winter months

21



Şek

il 8.

Tür

kiye

bitk

i sıc

ağa

daya

nıkl

ılık

bölg

e ha

ritas

ıF

igu

re 8

. P

lan

t h

ea

t zo

ne

s m

ap

of Tu

rke

y

22

Bitki sıcağa dayanıklılık haritası için deölçülen ve hesaplanan değerler arasındaki ilişkiincelenmiş ve iki değeri arasında pozitif ve güçlübir ilişki (r=0.97) tespit edilmiştir (Şekil 10). Ayrıcaenterpolasyonla hesaplanan değerler ile ölçülendeğerler arasındaki farklılığın önemsiz (p=0.247)olduğu bulunmuştur (Kalaycı 2009). Tespit edilen10 bölgenin alansal dağılımı incelendiğinde enbüyük alana sahip bölgelerin sırasıyle 4, 5 ve 6no’lu bölgeler olduğu görülmüştür (Çizelge 2). Enküçük alan ise 10 no’lu bölge olarakbelirlenmiştir.

En yüksek değerleri içeren 8-9-10 no’lubölgeler haritada (sarı, krem ve turuncurenklerde) bariz olarak Ege Bölgesi veGüneydoğu Anadolu Bölgesinde dağılımgöstermiştir. Ege bölgesinde tipik Akdenizikliminin yazları sıcak ve kurak geçen etkisininyanısıra, rakım ve enlem etkisi açıkçagörülmektedir (Atalay 2011). 9 ve 10 no’lubölgelerin en çok dağılım gösterdiği diğer bir



!

!

T

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

Şekil 9. Ankara ilinin bitki sıcağa dayanıklılık bölgeleriFigure 9. Plant heat zones of Ankara Province

!

!

T

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

Şekil 10. Bitki sıcağa dayanıklılık bölge haritası içinölçülen değerlerle hesaplanan değerler arasındakikorelasyon saçılım grafiği

Figure 10. Scatter plot between measured valuesand estimated values (for plant heat zone map)

23

bölge olan Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ ndegörülen aşırı sıcaklık artışı ise bağıl nemindüşük olmasıyla yüzeye gelen doğrudanradyasyonun zemine çarptıktan sonra sezilebilirsıcaklık halinde havaya dahil olmasıyla ilgilidir(Atalay 2011).

Anadolu’nun çevresini saran yüksek dağlarboyunca ve Doğu Anadolu’nun yüksek dağlıkkısımlarında 1 ve 2 no’ lu bölgeler (açık vekoyu mor renklerde) dağılım göstermiştir.

En düşük değerlerin çıktığı bölgeler yükseksıradağların en yüksek noktalarının bulunduğualanlar olarak belirlenmiştir. Anadolu’nunkuzey kısmının düşük enlemlerde olması,yüksek sıradağların rakım etkisi, KaradenizBölgesindeki yıllık yağış miktarı yüksek olankesimlerde sürekli bulutlu havanın bulunmasınedenleri ile bu alanlarda 30°C üzerindekisıcaklık gösteren gün sayısı bakımındanoldukça düşük olan bölgeler dağılımgöstermiştir (Atalay 2011).

Söz konusu bitki türü için düşük ve yükseksıcaklık eşiklerine göre zarar görmeyeceğibölgelerin tavsiye edilmesinde, bu çalışma ileüretilen haritalardaki bölge numaraları, tohum,fide ve fidan ticaretinde ortak dili konuşmayısağlaması açısından büyük kolaylıksağlayacaktır. Sektörde sadece ihracatkısmında 25 bin kişi istihdam edilmekte olup,dolaylı istihdam ise yaklaşık 300.000 kişidir.Sektör ülkedeki sosyal yapıya yeni işalanlarının yaratılması ve istihdam edilenkesimlere barınma ve eğitim imkanlarısağlanması ile katkı sağlamaktadır. Sektörünihracatdaki payı da göz önünde bulundurulursaüretilen bu haritaların önemi daha iyianlaşılmaktadır.

Sonuç

Bu çalışma ile, uluslararası standartlarauygun Bitki Soğuklara Dayanıklılık ve BitkiSıcağa Dayanıklılık bölge haritaları Türkiyeölçeğinde elde edilmiştir. İlk harita 18 sınıflı,ikincisi de 10 sınıflıdır.

Böylece bahçe bitkileri, meyve ağaçları,orman ağaçları, süs bitkileri yetiştiricileri, bitkibilimcileri ve araştırmacıların adaptasyonçalışmaları yanısıra bitki korumacıların hastalıkve zararlıların risk analizinde kullanabileceğiönemli bir veri üretilmiştir.

Bundan sonraki çalışmalarda ülkemizdeyetişen bitkilerin, çeşit bazında dayanabileceğien düşük ve en yüksek sıcaklık aralıklarıbelirlenmelidir. Buna ilave olarak her birbölgedeki sıcaklık aralıklarında zarargörmeyecek bitkilerin listelerinin hazırlanmasıgerekmektedir.

Kaynaklar

Ağaoğlu S., Çelik H., Çelik M., Fidan Y., Gülşen Y.,Günay A., Halloran N., Köksal İ. ve YanmazR., 1997. Genel Bahçe Bitkileri, A.Ü. ZiraatFakültesi Eğitim, Araştırma ve GeliştirmeVakfı Yayınları No:4. Ankara

Anonim, 1997. ASHS, Plant Heat-Zone Map.American Society for Horticulture Science.Virginia,USA (http://www.ahs.org/gardening-resources/gardening-maps/heat-zone-map)(Erişim tarihi: 1.12.2015)

Anonim, 2001. Guide to climatological practices(No:100). World Meteorological Organization(WMO), Geneva, Switzerland

Anonim, 2012. USDA Plant Hardiness Zone Map.Agricultural Research Service. USDepartment of Agriculture 3(http://planthardiness.ars.usda.gov/PHZMWeb/Default.aspx) (Erişim tarihi: 15.11.2012)

Anonim, 2014a. The Garden.org Plants Database/Details.http://www.garden.org/plantfinder/index.php?keyword=&sort=botanical&type=AN&hardiness=07&moisture=&light=&heightRange=&shape=&soil_condition=&q=search&search.x=64&search.y=3 (Erişim tarihi: 01.10.2014

Anonim, 2014b. The United States NationalArboretum. Indicator plant examples. Listed by zone.http://www.usna.usda.gov/Hardzone/hrdzo 4.html (Erişim tarihi:1.10.2014)

Anonim, 2016. TUİK. 2015-2016 İstatistik Tablolar.Yıllara göre dış ticaret. Fasıllara göre İhracat.http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1046. (Erişim tarihi. 03.03.2016)



Çizelge 2. Bitki sıcağa dayanıklılık bölgelerininalansal dağılımıTable 2. Spatial distribution of plant heat zones

Bölge Kodu Bölge alan› (km

2) Toplam alan içindeki pay› (%) 1 81 412.09 10.39 2 37 767.69 4.82 3 67 778.11 8.65 4 182 961.73 23.35 5 139 395.68 17.79 6 90 031.27 11.49 7 73 263.05 9.35 8 65 270.71 8.33 9 45 368.24 5.79

10 313.42 0.04 Toplam 783 562.00 100.00

Bölge Kodu Zone cod, Bölge alanı Coverage area,Toplam alan içindeki payı Percent area

24

Aslantaş R., Karakurt H., Karakurt Y., 2010. BitkilerinDüşük Sıcaklıklara Dayanımında Hücresel veMoleküler Mekanizmalar. Journal ofAgricultural Faculty of Atatürk University,41(2): 157-167

Aydınoğlu A. Ç., 2003. İnternet Tabanlı CBSUygulaması: Trabzon İli Örneği. TürkMühendis ve Mimar Odaları Birliği Harita veKadastro Mühendisleri Odası, 9:305-314

Atalay İ., 2011.Türkiye’nin İklim Koşulları. Türkiyeİklim Atlası. İnkilap Yayınları, s. 9-54

Bray E. A., Bailey-Serres J., and Weretilnyk E. , 2000.Responses to abiotic stresses. In: BuchananB, Gruissem W, Jones R (Eds), Biochemistryand molecular biology of plants, pp. 1158-1203

Burke J. J., 1990. High Temperature Stress andAdaptaiton in Crops, In: Alscher, RG,Cummings JR (Eds), Stress Response inPlants: Adaptation and AcclimationMechanisms, pp. 295-309, Wileyliss, NewYork

Büyük İ., Soydam-Aydın S. ve Aras S., 2012.Bitkilerin Stres Koşullarına verdiği MolekülerCevaplar. Türk Hijyen ve Deneysel BiyolojiDergisi, 69 (2): 97-110

Cathey H.M., 1990. USDA Plant Hardiness ZoneMap. USDA Misc. Publ. 1475.(http://www.usna.usda.gov/Hardzone/hzm-ne1.html) (Erişim tarihi: 15.11.2015)

Cathey H.M. and Heriteau J. ,1990 . Mapping it out.Amer. Nurseryman, 171(5):55-59 and 1-63

Cox G.W. and Atkins M.D., 1979. AgriculturalEcology. Printed in the United States ofAmerica, pp. 721

Daly C., Widrlechner M.P., Halbleib M.D., Smith J.I.and Gibson W.P., 2012. Development of NewUSDA Plant Hardiness Zone Map fort heUnited States. Journal of Applied Meteorologyand Climatology, Volume 51:242-264

DeGaetano A.T. and Shulman M.D., 1990. A climaticclassification of plant hardiness in the UnitedStates and Canada .Agric. For. Meteor.,51:333-351

De Pauw E., 2005. “Monitoring Agricultural Droughtin the Near East”, in: V.K. Boken, A.P. Cracnelland R.L. HEATHCOTE (eds.), Monitoring andPredicting Agricultural Drought: A GlobalStudy, Oxford University Press, New York,Chepter 16, pp. 208-224

Dawson I., 1991. Plant Hardiness Zones forAustralia. Aust. Hort., 90(8):37-39

Del Tredici P., 1990. The new USDA plant hardinesszone map. Arnoldia, Vol.50, No:3, pp. 16-20

Donadieu P., 1986. Geographical determination of thecold hardiness of plants. P.H.M.- RevueHorticole. No: 272, pp. 13-17

Ellis D., 2003. The USDA Plant hardiness zone map,2003 edition. Amer. Gard. 82(3):30-35

Eser D., 1986. Tarımsal Ekoloji. A. Ü. Ziraat FakültesiYayınları: 975, Ders Kitabı:287, Ankara

Farr T.G. and Kobrick M., 2000. Shuttle radartopography mission produces a wealth ofdata, Eos Trans. AGU, 81(48):583-585

Farr T.G., Rosen P.A., Caro E., Crippen R., Duren R.,Hensley S., Kobrick M., Paller M., RodriguezE. And Roth L., 2007. The Shuttle RadarTopography Mission, Rev Geophys., 45,RG2004, doi: 10.1029/2005RG000183. Anedited version of this paper was published byAGU. Copyright 2007 American GeophysicalUnion

Giddings E.L. and Esparza S.M., 2005. Plant HeatZones of Mexico. Revista Chapingo SerieHorticulture 11(2):365-369

Güçlü K., 1994. Soğuk İklim Bölgelerinde AğaçYetiştiriciliği. Journal of the Faculty ofAgriculture, 25(1):118-126

Hutchinson M.F., 1995. Interpolating mean rainfallusing thin plate smoothing splines.International Journal of GeographicInformation Systems 9: 385-403

Kalaycı Ş., 2009. SPSS Uygulamalı Çok Değişkenliİstatistik Teknikleri. Asil Yayın Dağıtım, Ankara,pp. 74-79 and 115-120

Kincer J.B., 1928. Atlas of American Agriculture-Climate: Temperature, Sunshine and Wind.U.S. Goverment Printing Office, pp. 34

Küden Ayzın, Küden Ali, Paydaş S, Kaşka N, ve ImrakB., 1998. Bazı iklim Meyve Tür ve ÇeşitlerininSoğuğa Dayanıklılığı Üzerinde Çalışmalar. Tr.J. of Agriculture and Forestry. 22, pp. 101-109

Magarey R.D., Borchert D.M., Schegel J.W.,Sentelhas P.C. and Reichardt K., 2008. Globalplant hardiness zones for phytosanitary riskanalysis. Universidade de Sao Paulo, EscolaSuperior de Agricultura "Luiz de Queiroz"(ESALQ), Piracicaba, Brazil, Scientia Agricola,2008, 65, Special, pp. 54-59

McCoy J.and Johnston K., 2001. Environmentalsystems research institute. Using ArcGISspatial analyst: GIS by ESRI. EnvironmentalSystems Research Institute

McKenney D.W., Hutchinson F.M., Kesteven L.J., andVenier L.A., 2001. Canada’s plant hardinesszones revisited sing modern climateinterpolation techniques. Can. J. Plant Sci.81:129-143



25

Öztürk D. ve Batuk F., 2010. Meteorolojik verilerinCBS ve Çok Değişkenli İstatistiksel AnalizYöntemleriyle Konumsal Enterpolasyonu.Uluslararası Katılımlı “MeteorolojiSempozyumu, Devlet Meteoroloji GenelMüdürlüğü, Ankara, s. 27-28

Uyanık M., Kara M.Ş., Gürbüz B. ve Özgen Y., 2013.Türkiye’de Bitki Çeşitliliği ve Endemizm.Ekoloji 2013 Sempozyumu, Tekirdağ. 02-04

Paulsen G.M., 1994. High temperature response ofcrop plants. Physiology and determination ofcrop yield (physiologyandde), pp. 365-389

Rehder A., 1927. Manual of cultivated trees andShurbs. Macmillan, pp. 209

Scebba F., Sebastiani L., and Vitagliano C., 1998.Changes in activity of antioxidative enzymesin wheat (Triticum aestivum) seedlings undercold acclimation. Physiologia Plantarum,104(4):747-752

Szalai G., Jvea T., Paldi E.and Dubacq J.P., 2001.Changes in the fatty acid unsaturation afterhardening in wheat chrosome substitutionlines with different cold tolerance. J. PlantPhysiol., 158: 663-666

Türkeş M., 2010. 29. Bölüm İklimlerinSınıflandırılması. Klimatoloji ve Meteroloji.Kriter Yayın, 63:559-574, İstanbul

Vagujfalvi A., Kerepesi I., Galiba G., Tischner T. andSutka J., 1999. Frost hardiness depending oncarbohydrate changes during cold acclimationin wheat. Plant Sci., 144:85-92

Widrlechner M. P., 1997. Hardiness zones in ChinaColor map. USDA-ARS North CentralRegional Plant Introduction Station, Ames,Iowa

Wyman D. and Flint H.L., 1985. Plant Hardiness-zone maps. Arnoldia, 45(4): 32-34

Yazıcı K., Dal B. ve Baktır İ., 2001. MeyveYetiştiriciliğinde Don ve Soğuk Zararının EtkiMekanizmaları. Derim, 18(4):169-179

Yıldız M. ve Terzi H., 2007. Bitkilerin Yüksek SıcaklıkStresine Toleransının Hücre Canlılığı veFotosentetik Pigmentasyon Testleri ileBelirlenmesi. Erciyes Üniversitesi FenBilimleri Enstitüsü Dergisi 23 (1-2): 47-60

Yılmaz O. Y. and Tolunay D., 2012. Distribution of themajor forest tree species in Turkey withinspatially interpolated plant heat and hardinesszone maps. Forest - Biogeosciences andForestry (2012) 5:83-92

Yücel M. ve Babuş D., 2005. Doğa KorumanınTarihçesi ve Türkiye’deki Gelişmeler. DoğuAkdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü DOADergisi (Journal of DOA), Sayı:11, s.151-175



Documents

Bitkilerin Sıcağa ve Soğuğa Dayanıklılık Bölgelerinin Türkiye ...14 Peşkircioğlu ve ark. “Bitkilerin Sıcağa ve Soğuğa Dayanıklılık Bölgelerinin Türkiye Ölçeğinde