Prof . Dr. İsmet BAŞERNamık Kemal ÜniversitesiZiraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü

Ülkemiz ve Bölgemiz için önemli bir kültür bitkisi olan

buğday, gerek tarla tarımı içerisindeki toplam ekim alanı

ve gerekse üretim miktarı bakımından en önemli yeri

tutmaktadır.

Ülkemizde 2011 yılı 35,2 milyon ton olan toplam tahıl

üretiminin 21,8 milyon ton’ unu, 2012 yılında ise 33,4

milyon ton toplam tahıl üretiminin 20,1 milyon ton’ unu

buğday oluşturmaktadır (TUIK 2012). 

Ekilen alan bakımından ise, toplam tahıl üretimi 2011

yılında 11,9 milyon ha iken 2012 yılında 11,3 milyon ha’

a, buğday üretimi de 8,1 milyon ha’ dan 7,5 milyon ha’ a

gerilemiştir. Dekara verim bakımından 2011 yılında 269

kg/da olan verim 2012 yılında 267 kg/da olarak

gerçekleşmiştir (TUIK 2012).

Dünyada buğday üretimi bakımından üst sıralarda

olmamıza rağmen zaman zaman kalite düşüklüğü problemi

yaşanmakta ve yurt dışından buğday ithal etmek

durumunda kalınmaktadır.

Buğday kalitesi, çeşit, iklim, toprak şartları, tohum miktarı,

gübre kullanımı, yetiştirme koşulları, hastalık ve zararlılar

(süne ve kımıl), depolama koşulları, iyi tohumluk

kullanmama, kültürel tedbirlerin yeterince uygulanmaması

gibi nedenlerden dolayı etkilenmektedir.

 

Ülkemizde tarımsal üretim alanlarında modern yetiştirme

teknikleri kullanılarak her geçen yıl bitkisel ürünlerden elde

edilen verim ve kalite özellikleri artırılmaktadır. Değişik

amaçlar için verimin yanında üretilen üründe kalite

özelliklerinin de üstün olması istenmektdir.

Bölgede yaygın olarak bulunan un sanayi yıllara göre

değişen iklim koşulları, çeşit özellikleri ve süne zararı gibi

faktörler nedeniyle gerekli kalite özelliklerini taşıyan buğday

ürünü bulmakta zorlanmaktadır. Bu nedenle istenen kalite

özelliklerini taşıyan buğdayı yurt dışından sağlama yoluna

gitmektedir.

Bölgede çok sayıda çeşit yetiştirilmektedir. Çeşitlerin farklı

lokasyon ve yıllarda verimleri ve kalitelerinde öneli oranda

değişim görülmektedir. Abiotik ve biotik stress faktörleri

buğday veriminde ve kalitesinde önemli azalmalara neden

olmaktadır.

Trakya Bölgesinde buğday ve ayçiçeği, üreticilerin önemli

gelir kaynaklarındandır. Bölgede değişen ekolojik koşullara

göre verim ve özellikle kalite özellikleri gösteren çok sayıda

ekmeklik buğday çeşidi bulunmaktadır. Yetiştirilen

çeşitlerden ülke ortalamasının oldukça üstünde (yaklaşık 2

katı) verimler alınmaktadır.

Ancak, değişik faktörler nedeniyle (iklim, çeşit, süne zararı

vb.) çeşitlerin kalite özelliklerindeki değişim bölge

üreticisinde sorunlar yaratmaktadır.

Yörede yaygın olarak tarımı yapılan ekmeklik buğdayda

kalite özelliklerinin olumsuz yönde değişimine neden olan

faktörlerden birisi de süne (Eurygaster integriceps Put.)

zararlısıdır.

Süne özellikle buğdayın belirli döneminde (süt olum

dönemi) danede emgi oluşturarak dane kalitesinde

azalmaya neden olmaktadır. Süt olum döneminde danenin

protein kısmını emerek danede zarar meydana

getirmektedir.

Özellikle süne zararının başladığı dönemde süt olum

devresinde olan çeşitler önemli oranda zarar görmektedir.

Bölgede süne zararının buğday çeşitlerinin fenolojik

özellikleri ile ilişkisi üzerine yeterli araştırma

bulunmamaktadır.

Ayrıca verim ile süne zarar oranı ve süne zarar oranının

danede kalite özellikleri üzerine etkilerinin ortaya konması

hem yöre üreticileri hem de dayanıklılık çalışması yapacak

bitki ıslahçıları için iyi bir veri oluşturacaktır.

Buğdayda farklı olgunlaşma grubu, uzun ve kısa bitki boyu,

alternatif ve kışlık çeşit özelliği, kılçıklı ve kılçıksız,

yumuşak ve sert dane yapısı, kırmızı ve beyaz dane

özelliği, mumsuluk olması yada olmaması gibi farklı bitkisel

özelliklerin; süne emgi oranı ile ilişkisinin olup olmadığının

ortaya konması önemlidir.

Bunun yanında farklı süne emgi oranlarının ekmeklik

buğday çeşitlerinin dane kalite özelliklerini nasıl etkilediği

bilinmelidir.   

Sünenin doğada populasyonunu baskı altında tutan

faktörlerden iklim ve besinin yanı sıra, doğal düşmanları da

çok önemli rol oynamaktadır. Rutubetli geçen sonbahar ve

kış aylarında hastalık etmenleri nedeniyle kışlaklarda kitle

halinde süne ölümleri meydana gelebilmektedir.

Sünenin doğal düşmanlarından yumurta parazitoidlerinin

etkinlikleri diğer doğal düşmanlarına göre oldukça

yüksektir. Bu nedenle parazitlenmenin yeterli olduğu

hububat alanlarında kimyasal mücadelenin yapılmasına

gerek duyulmadan süne zararı Biyolojik Mücadele ile

önlenmektedir.

Süne depoladığı besinle yüksek yerlerde kışlar. Yüksek ve

soğuk yerleri tercihi soğukta metabolizma yavaşladığı için

az besin harcamış olur ve uzun süre dayanır. Sıcaklığın

düşmesi sünenin lehinedir. Kışın şiddetli geçmesi sünenin

lehine doğal düşmanların aleyhinedir.

Erken dönemde bırakılan yumurta toprağın üstüne yada

bitkinin alt kısımlarına bırakılır. Nedeni yumurta geç açılsın

bitki büyüsün faydalanacak hale gelsin. Hasat yakınsa süne

yumurtayı üst kısımlara hatta başak üzerine bırakır ki

güneşten istifade ile yumurtalar erken açılsın ve buğday

tarladan kalkmadan süne besinini depolasın.

Buğday alışıla gelmiş tarihten bir hafta önce hasat

edildiğinde hem kg olarak daha çok ürün almış, hem de süne

zararı aza indirilmiş olur.

Erken hasat aynı zamanda kışlayacak sünenin az

beslenmesine neden olacağı için ya kışladığı yerde besin

azlığından ölecek ya da az yumurta verecektir

Süne zarar derecesi ve şekli;

Süne buğday, arpa, çavdar, tritikale, yulafta zarar yapmaktadır.

Arpa, çavdar ve tritikale'de buğdaya göre daha az zarar

oluşturmaktadır.

Süne zararı

a) Zararlı yoğunluğuna

b) Zararlının biyolojik dönemlerine

c) Hububatın çeşidine ve fenolojisine

d ) İklim koşullarına ( Özellikle sıcaklık ve yağış ) bağlı olarak

değişmektedir.

Geleneksel süne kontrol yöntemleri

a.Biyolojik kontrol

b.Kimyasal kontrol

c.Kültürel uygulamalar

Kültürel Önlemler

Değişik araştırıcılar tarafından yapılan çalışmalarda erkenci

ve sert buğday çeşitlerinin süne zararından daha az

etkilendiği ortaya konmuştur. Bu nedenle süne zararının

yoğun olduğu alanlara özellikle erkenci çeşitler ekilmelidir.

Erken ve hızlı hasat ile olgun daneler ve genç süne

yetişkinlerin bir arada bulunma zamanını azalacaktır.

Erken hasat yöntemi bu bölgelerde ayrıntılı tartışılmalıdır.

Erken hasat, yerel koşullara ( toprak tarla alanları ve sulama

boyutu) adapte edilmelidir . Erken hasat erken biçme ve

harman olarak genellikle iki tip hasadı ifade eder.

• Hububat dışında ürünlere ağırlık verilmeli,

• Mera alanları tahrip edilmemeli,

Sünenin önemli düşmanları kuşlar olup, bunlar arasında en

önemlileri keklik, bıldırcın vb. kuşlardır. Bunları korumak için

tedbirler alınmalıdır. Su kaynakları ve ağaç barınak gibi

parasitodiler için koruma alanları yaratmak süne

populasyonlarının ekonomik eşik altında kalarak kimyasal

ilaçlara bağımlılığı azaltacaktır.

Aynı zamanda hasat edilecek çeşitler tercih edilmeli

Süneye dayanıklılıkta yeni ıslah yöntemleri ( moleküler

markır, gen transferi vb.) dikkate alınmalıdır.

Süneye dayanıklılıkta en önemli faktörlerden biri bölgedeki çeşitlerin genotipik olarak süneye dayanıklılığıdır.

Son yıllarda konukçu bitki dayanıklılığı önemli düzeyde dikkate alınmakta ve dünya çapında entegre zararlı kontrol yöntemleri hazırlanmaktadır.

Süne yabani tahıl türlerini tercih etmemektedir. , Günümüzde süneye karşı bitki dayanıklılık düzeyi yerel ve ekzotik buğday çeşitlerinde yeterli bir çalışma yoktur. Bazı yabani buğday türlerinin süne zararına daha dayanıklı olduğu belirlenmiştir.

Bölgemizde süne mücadelesinde ağırlıklı olarak kimyasal

kontrol uygulanmakta, biyolojik kontrol üzerine de

çalışmalar yapılmaktadır.

Bölgemizde çok sayıda buğday çeşidi yetiştirilmesine

rağmen çeşitlerin dayanımı konusunda henüz yeterli bir

çalışma yoktur.

Bu amaçla, farklı buğday çeşitleri ile tekirdağ ilinde

tarafımızdan bir çalışma yürütülmüştür.

Yürütülen çalışmada süne zararının ortaya konması için

ekmeklik buğday çeşitleriyle kontrollü ve kontrolsüz

koşullarda 2 yıl süresince denemeler yapılmıştır.

Çeşitlerin bir seti tarla koşullarında, diğer seti ise aynı

alanda üstü güneş ışınlarını geçiren beyaz örtü ile sera

şeklinde kapatılmış ve yetiştirilmiştir.

Her iki alanda da ve yılda da ekimde metrekareye

500 tohum kullanılmış, m2’ ye 3 ergin olacak şekilde 75

erkek 75 dişi olmak üzere toplam 150 ergin süne seranın

içine bırakılmıştır.

Sera içinde, m2’de 39 nimf, açık alanda ise m2’de 12 nimf

sayılmıştır. Bu iki alandan elde edilen bitkilerin ayrı ayrı

hasadı yapılmış ve tohumlar kalite analizleri yapılmıştır.

Çeşitler Bitki boyu Dane rengi Erkencilik Dane sertliği Kılçıklılık Gelişme tabiatı

1 Orta Diğer Kırmızı Erkenci Yarı-Sert Kılçıklı Alternatif

2 Orta Anadolu Kırmızı Erkenci Yarı Sert Kılçıklı Kışlık

3 Orta uzun Anadolu Kırmızı Geççi Sert Kılçıklı Kışlık

4 Orta Diğer Kırmızı Orta Yumuşak Kılçıksız Kışlık

5 Kısa Diğer Kırmızı Erkenci Yarı-Sert Kılçıklı Alternatif

6 Kısa Diğer Kırmızı Erkenci Yumuşak Kılçıklı Alternatif

7 Orta Uzun Diğer Kırmızı Orta Erkenci Yarı Sert Kılçıksız Kışlık

8 Orta Uzun Anadolu Kırmızı Orta Erkenci Sert Kılçıklı Kışlık

9 Uzun Anadolu Kırmızı Geççi Sert Kılçıklı Kışlık

10 Orta Diğer Kırmızı Orta Erkenci Yumuşak Kılçıklı Kışlık

11 Uzun Anadolu Kırmızı Geççi Sert Kılçıklı Kışlık

12 Orta Diğer Kırmızı Orta Erkenci Sert Kılçıksız Kışlık

13 Orta uzun Diğer Kırmızı Geççi Yarı Sert Kılçıksız Kışlık

14 Orta Diğer Kırmızı Geççi Yarı Sert Kılçıksız Kışlık

15 Orta Diğer Kırmızı Orta Erkenci Yarı Sert Kılçıksız Kışlık

16 Kısa Diğer Kırmızı Orta Erkenci Yumuşak Kılçıksız Kışlık

17 Kısa Diğer Kırmızı Orta Erkenci Yarı Sert Kılçıksız Kışlık

18 Orta uzun Anadolu Kırmızı Orta Erkenci Sert Kılçıklı Kışlık

19 Orta Anadolu Kırmızı Orta Erkenci Sert Kılçıklı Kışlık

20 Orta Beyaz Orta Erkenci Yumuşak Kılçıklı Kışlık

21 Orta Kırmızı Orta Erkenci Yarı Sert Kılçıklı Kışlık

22 Orta Anadolu Kırmızı Orta Erkenci Sert Kılçıklı Kışlık

23 Orta Diğer Kırmızı Orta Erkenci Sert Kılçıklı Kışlık

2010 ve 2011 yetiştirme dönemlerinde tarla koşullarında yetiştirilen buğday çeşitlerinde ortalama değerler

Çeşitler Süne oranı % Çeşitler Danede nem %

Çeşitler Gluten%

Çeşitler Gluten indeksi %

19 3,08 a 9 11,80 15 37,00 a 22 95,15 a1 2,95 ab 17 11,80 17 36,50 ab 2 95,00 a14 2,88 abc 7 11,77 13 36,00 b 8 95,00 a15 2,85 a-d 12 11,75 16 33,00 c 1 94,50 ab4 2,80 bcd 5 11,72 4 32,67 c 5 94,33 ab9 2,80 bcd 10 11,72 21 32,50 cd 11 94,00 ab10 2,78 bcd 21 11,72 7 32,00 d 6 93,50 b22 2,73 bcd 13 11,70 1 30,50e 14 93,50 b21 2,73 bcd 8 11,67 12 30,33 e 10 92,00 c

17 2,68 cde 18 11,62 20 29,25 f 19 92,00 c16 2,65 def 2 11,62 3 29,00 f 23 87,00 d5 2,50 efg 3 11,55 14 29,00 f 9 87,00 d20 2,50 efg 1 11,55 22 29,00 f 21 87,00 d13 2,50 efg 14 11,55 19 28,00 g 15 85,00 e11 2,45 fgh 20 11,53 10 27,00 h 20 83,50 f18 2,28 ghi 19 11,53 23 26,50 h 3 82,50 f12 2,25 hi 16 11,52 18 25,25 i 12 82,50 f6 2,22 i 22 11,52 2 25,00 i 17 80,50 g23 2,15 i 23 11,47 11 25,00 i 13 77,50 h7 2,15 i 4 11,45 6 23,50 k 18 77,50 h8 1,63 k 6 11,45 8 23,00 k 16 67,50 i2 1,60 k 11 11,33 5 22,00 l 4 65,00 k3 1,60 k 15 11,23 9 21,50 l 7 60,00 lHKO 0,025 0,136 1,406 1,896

2010 ve 2011 yetiştirme dönemlerinde tarla koşullarında yetiştirilen buğday çeşitlerinde ortalama değerler

Çeşitler Sedimentasyon %

Bekl.sedim (ml)

Embriyo kararması %

Protein oranı %

15 57,00 a 1 60,00 a 11 7,00 a 13 13,85 a10 56,50 ab 22 60,00 a 8 6,50 a 15 13,73 a17 56,00 bc 11 59,50 a 23 5,50 b 17 13,70 a20 55,50 cd 2 57,00 b 2 5,00 b 21 13,40 ab1 55,00 de 8 52,50 c 15 5,00 b 4 13,25 bc11 54,50 e 15 51,00 d 21 5,00 b 14 13,05 bcd2 53,50 f 10 50,00 3 3 3,50 c 16 13,00 b-e21 53,50 f 17 50,00 3 7 3,50 c 3 13,00 b-e19 53,00 f 20 46,50 f 9 3,50 c 20 12,95 c-f22 53,00 f 14 45,50 g 14 3,50 c 19 12,90 c-f13 49,83 g 16 45,00 g 19 3,50 c 7 12,83 d-g8 49,50 gh 3 44,00 h 4 3,00 cd 22 12,80 d-g7 48,83 hi 18 43,50 hi 5 3,00 cd 11 12,80 d-g3 48,50 i 12 43,17 i 6 3,00 cd 2 12,65 e-h14 46,50 k 7 42,00 k 17 3,00 cd 10 12,60 fgh18 44,50 l 23 39,50 l 18 3,00 cd 1 12,50 gh23 44,00 l 19 38,50 m 20 3,00 cd 23 12,50 gh9 40,83 m 21 38,50 m 1 2,50 de 12 12,50 gh6 40,50 mn 4 36,50 n 12 2,50 de 18 12,40 hi16 40,00 no 9 35,00 o 13 2,50 de 5 12,05 ik4 39,50 o 5 34,00 p 16 2,50 de 8 11,85 kl12 37,83 p 13 31,00 r 22 2,50 de 9 11,85 kl5 34,00 r 16 21,50 s 10 2,00 e 6 11,50 l

HKO 1,833 1,415 0,200 2,290

2010 ve 2011 yetiştirme dönemlerinde tarla koşullarında yetiştirilen buğday çeşitlerinde

Süne zararının daha net olarak ortaya konması için iki

yılda açık ve kapalı alanda yetiştirilen ekmeklik buğday

çeşitlerinde elde edilen sonuçlar incelendiğinde, açık ve

kapalı alanda süne zararı yönünden oldukça büyük farklılık

görülmüştür.

Açık alanda yetiştirilen çeşitlerde en yüksek süne emğisi

% 3,08 ile 19 numaralı çeşitde olmuş, bu çeşidi 1, 14, 15 ve

4 çeşitleri izlemiştir. En düşük süne emgisi ise % 1,60 ile 3

ve 2 nolu çeşitlerinde, % 1,63 ile 8 nolu çeşitin de elde

edilmiştir.

Açık alanda gluten oranı % 21,50-37,00 arasında

değişmiş, gluten indeksi ise fazla etkilenmemiş, % 60,00-

95,15 arasında değişmiştir. Sedimantasyon değeri % 34-57

arasında değişmiş, beklemeli sedimantasyon değeri ise bazı

çeşitlerde düşerek % 21,50-60 arasında bulunmuştur.

Embriyo kararması ise % 2,0-7,0 arasında olmuştur.

Çeşitler Süne emgi oranı %

Çeşitler Dane nem %

Çeşitler Gluten% Çeşitler Gluten indeks %

4 12,750 a 17 12,20 5 30,18 a 22 90,00 a19 12,750 a 16 11,85 1 29,00 ab 8 75,00 b17 12,300 ab 15 11,80 16 29,00 b 5 73,00 b16 12,000 ab 13 11,75 3 28,50 bc 20 72,50 b21 11,500 abc 19 11,75 15 28,00 cd 23 70,00 b9 11,250 a-d 3 11,70 12 27,67d 14 70,00 b

3 11,100 b-e 9 11,70 21 26,17 e 17 70,00 b

11 10,750 b-f 18 11,70 23 25,50 e 19 70,00 b

6 10,250c-g 22 11,70 9 25,50 e 10 60,00 c

14 10,100 c-h 10 11,65 17 25,50 e 13 55,00 cd

22 9,750 d-ı 2 11,65 19 25,50 e 18 52,50 de10 9,600 e-ı 4 11,60 22 25,50 e 6 50,00 def

13 9,400 f-i 21 11,60 2 24,50 f 9 50,00 def

15 9,400f-i 20 11,55 20 24,50 f 11 48,33 efg

20 9,100g-k 1 11,50 13 24,00 fg 2 45,00 fgh

1 8,750g-k 6 11,50 7 23,50 gh 7 45,00 fgh

2 8,600h-k 11 11,50 14 23,50 gh 12 45,00 fgh

8 8,517 ıik 23 11,45 18 23,17 h 15 45,00 fgh

18 8,250 ıik 7 11,40 8 23,00 h 16 45,00 fgh

12 8,000 ik 8 11,40 10 23,00 h 3 44,00 fgh

5 7,850 k 12 11,40 11 23,00 h 1 42,50 gh

7 7,750 k 14 11,40 4 21,50 i 4 40,00 h23 4,933 l 5 11,35 6 19,00 k 21 40,00 hHKO 1,167 2,486 23,567

2010 ve 2011 yetiştirme dönemlerinde üstü kapatılarak yetiştirilen buğday çeşitlerinde

Çeşitler Sedimen Beklemeli Embriyo Protein oranı %

8 38,50 a 8 12,50 a 11 8,52 a 5 13,40 a

14 34,50 b 23 12,00 ab 8 6,00 b 1 12,68 b1 33,50 c 14 11,50 b 4 5,03 b 17 12,40 c5 32,67 d 15 10,50 c 23 5,00 bc 19 12,40 c23 32,00 de 5 9,83 c 19 5,00 bc 3 12,35 cd18 31,83 e 16 8,50 d 3 4,02 c 16 12,32 cd3 31,50 e 18 8,00 de 21 4,00 cd 21 12,31cd2 30,50 f 20 8,00 de 2 3,50 cd 11 12,28 cd

10 30,50 f 2 7,50 ef 7 3,50 cd 12 12,28 cd11 30,50 f 3 7,00 fg 14 3,50cd 14 12,27 cd

22 30,50 f 11 7,00 fg 17 3,50 cd 20 12,22 de

20 30,00 fg 21 6,67 g 18 3,50 cd 8 12,08 ef12 29,50 g 9 6,50 gh 16 3,33 cde 9 12,07 fg

16 29,50 g 13 6,50 gh 6 3,00 de 15 11,93 gh17 28,50 h 7 6,00 hi 12 3,00 de 22 11,92 h19 28,50 h 1 5,50 ik 22 3,00 de 23 11,90 h

7 27,50 i 17 5,50 ik 5 2,50 ef 10 11,87 h

15 27,00 ik 19 5,17 k 9 2,50 ef 18 11,65 i

9 26,50 k 22 5,17 k 13 2,50 ef 13 11,63 i

21 24,50 l 4 5,00 k 1 2,00 f 4 11,57 ik6 24,00 l 6 5,00 k 10 2,00 f 2 11,55 ik13 24,00 l 10 5,00 k 15 2,00 f 7 11,47 k4 21,50m 12 5,00 k 20 2,00 f 6 11,27 lHKO 1,667 1,899 0,877 0,036

2010 ve 2011 yetiştirme dönemlerinde üstü kapatılarak yetiştirilen buğday çeşitlerinde

Üstü kapatılarak yetiştirilen ekmeklik buğday

çeşitlerinde süne emgi oranı önemli bir artış

göstererek % 4,93-12,75 arasında değişmiştir.

İki yıl ortalamasına göre en yüksek süne emgisi

sırasıyla 4, 19, 17, 16, 21, 14, 15 ve 1 nolu

çeşitlerde elde edilmiş, en düşük değerler ise 8, 7, 2,

23, 12 ve 18 nolu çeşitlerde olmuştur.

Kalite özellikleri incelendiğinde gluten değerleri

oldukça düşerken, gluten indeksi açık alandaki

değerlere göre önemli azalma göstermiştir.

Sedimantasyon değerleri de açık alanda elde edilen

değerlere göre önemli oranda düşmüştür. En yüksek

sedimantasyon değerleri 8, 14, 1, 5 ve 23 nolu

çeşitlerde elde edilmiştir.

 

Beklemeli sedimantasyon değerleri ise tüm çeşitlerde

oldukça düşük düzeyde olmuştur.

Embriyo kararması ise açık alanlara benzer olarak %

2,00- 8,52 arasında değişmiştir.

Çeşitlerin protein oranı ise açık alanlarda yetiştirilen

çeşitlere göre düşük düzeyde de olsa azalma

göstermiştir.

 

Açık ve kapalı alanda süne zararı yönünden çeşitler

incelendiğinde, çeşitlerin sıralamalarında bazı

değişimler olmaklar birlikte, açık ve kapalı alanda

dayanıklı ve hassas çeşitlerde ağırlıklı olarak

benzerlikler görülmüştür.

Bu da süneye dayanıklılığı bakımından çeşitlerin

genotipik yapısının oldukça etkili olduğunu ortaya

koymaktadır.

Bölgede yetiştirilen çeşitlerin hasattaki danedeki süne

zarar oranına göre dane kalite özelliklerinde görülen

değişimde, çeşitlerin süneye dayanımı yönünden

önemlidir.

Bu bağlamda bölgede yaygın olarak yetiştirilen

ekmeklik buğday çeşitlerinde farklı süne emgili

danelerde kalite özellikleri incelenmiş ve elde edilen

sonuçlar aşağıda verilmiştir.

Farlı süne emgili Ekmeklik buğday çeşitlerinde ekstensoğraf değerleri

Çizelgede de görüldüğü gibi 8 numaralı çeşitte % 0.2

süne emgi oranında kalite özelliklerine göre % 1.3 süne

emgi oranında azalma meydana gelmiş, ancak bu

azalma oranı önemli düzeyde düşmeye neden

olmamıştır.

10 numaralı çeşitte ise % 0.4 süne emgi oranındaki

süne zararına göre süne emgi oranı % 4 ve 6

oranlarına çıktığında incelenen kalite özelliklerinde

önemli düzeyde azalmalar olmuştur.

Ekmeklik buğday çeşitlerinde farinoğraf ve alveoğraf değerleri

23, 22, 6, 8 ve 10 numaralı çeşitlerde farklı süne emgisi

olan danelerde extensograf, farinograf ve alveograf

analizleri yapılmıştır. Kalite analizleri yönünden

incelendiğinde, çeşitlere göre değişmekle birlikte süne emgi

oranında artış ile incelenen kalite özelliklerinde önemli

oranda azalmalar olmuştur.

Süne emgi oranı ekstansograf özelliklerinden Rmak ve

uzama, farinoğraf özelliklerinde su kaldırma, yumuşama

değeri, alveoğraf özelliklerinden direnç, uzama ve enerji

değerlerinde çeşitlere ve süne emgi oranlarındaki artışa

bağı olarak önemli oranda azalmalara neden olmuştur.

Özet olarak

a. Bölgede süne zara oranının çeşitlere göre önemli düzeyde değiştiği

b. Aynı alanda bazı çeşitlerde % 4 olan zararın 3 katı artış gösterebildiği

c. Çeşitlerin danede süne emgi oranlarının kalite özelliklerine etkileri çeşitlerin genotipik yapılarına göre farklı olduğu

d. Bazı çeşitlerin düşük süne zararında bile kalitesi önemli oranda azalırken, bazılarında ise bu etkilenme daha az olmuştur.

Özet olarak

a. Bölgede süne zara oranının çeşitlere göre önemli düzeyde değiştiği

b. Aynı alanda bazı çeşitlerde % 4 olan zararın 3 katı artış gösterebildiği

c. Çeşitlerin danede süne emgi oranlarının kalite özelliklerine etkileri çeşitlerin genotipik yapılarına göre farklı olduğu

d. Bazı çeşitlerin düşük süne zararında bile kalitesi önemli oranda azalırken, bazılarında ise bu etkilenme daha az olmuştur.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

İki yıl ortalamasına göre en yüksek süne emgisi sırasıyla 4, 19, 17 ve 16 nolu çeşitlerde elde edilmiş, en düşük değerler ise 23, 7 ve 5 çeşitlerinde olmuştur.

Elde edilen sonuçlara göre

a.Bölgede özellikle süne zarar oranının yüksek olduğu

alanlarda erken başaklanan ve olgunlaşan çeşitlerin

b.Kılçıklı çeşitlerin

c.Dane yapısı kırmızı ve sert olan çeşitlerin

d. Özellikle yoğun süne zararı olan alanlarda benzer

olgunlaşma süresine sahip çeşitlerin

Elde edilen sonuçlara göre

e. Yoğun süne zararı olan alanlarda ekmeklik buğday yerine

daha az zarar göre arpa ve makarnalık buğday çeşitlerinin

Ekilmesi önerilebilir.

f. Bu özelliklerin yanında SDS PAGE analizine göre

dayanıklı olan çeşitlerin hassaslara göre molekül ağırlığı

farklı bandları taşıdıkları belirlenmiştir.

Bu nedenle Bölgede yapılacak ıslah çalışmalarında

yukarıda belirtilen bitkisel özellikler yanında glaidin band

desenlerinden de yararlanılmalıdır.